Đề án Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) với vấn đề tạo việc làm cho người lao Việt Nam trong tiến trình toàn cầu hóa

kú më cöa. §©y lµ yÕu tè h×nh thµnh vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI), mét nguån vèn cã vai trß quan träng thóc ®Èy qu¸ tr×nh CNH-H§H cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, gi¶i quyÕt mét phÇn c«ng ¨n viÖt lµm cho ng­êi lao ®éng. §èi víi ViÖt Nam, mét n­íc ®i lªn tõ mét nÒn n«ng nghiÖp l¹c hËu, ®iÒu kiÖn kinh tÕ cßn nghÌo nµn, c¬ së vËt chÊt- kü thuËt cßn thiÕu thèn, vËy mµ míi chØ ®æi míi thËt sù sau n¨m 1986. Do ®ã, vÊn ®Ò ®Æt ra lµ: b»ng mäi c¸ch ph¶i ®­a n­íc ta theo kÞp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña thÕ giíi, biÕn n­íc ta trë thµnh mét n­íc cã nÒn c«ng nghiÖp v÷ng vµng vÒ mäi mÆt nh­ng còng chØ duy tr× mét tû lÖ thÊt nghiÖp cho phÐp. Bëi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ë n­íc ta trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ ®Æt ra nhiÒu khã kh¨n vµ th¸ch thøc lín. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy kh«ng chØ lµ yªu cÇu tr­íc m¾t mµ ®ã lµ c¶ vÊn ®Ò l©u dµi cÇn ph¶i cã nhiÒu gi¶i ph¸p. Mét trong c¸c c¸ch ®Ó gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, gi¶m thÊt nghiÖp ®ã lµ: X©y dùng m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi ®Ó tõ ®ã cã thÓ thu hót ®­îc c¸c nguèn vèn ®Çu t­ cña n­íc ngoµi ®Æt biÖt lµ FDI. Bëi vËy trong khu«n khæ cña ®Ò ¸n nµy sÏ tËp trung nghiªn cøu: “§Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu hãa. Néi dung cña ®Ò ¸n gåm 3 phÇn: PhÇn I: ý nghÜa cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµ t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ PhÇn II: Ph©n tÝch trùc tr¹ng vÒ hiÖu qña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸. PhÇn III: C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) ®Ó t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ §Ó hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thÇy, c¸c c« trong khoa Kinh tÕ Lao ®éng vµ d©n sè tr­êng §¹i Häc Kinh TÕ Quèc D©n vµ ®Æc biÖt víi sù gióp ®ì tËn t×nh cña GS. TS Ph¹m §øc Thµnh ®· gióp em hoµn thµnh ®Ò ¸n nµy. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Néi dung PhÇn I Lý luËn chung vÒ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸. I.Kh¸i niÖm ®Çu t­ vµ ®Çu t­ trùc tiÕp 1. Kh¸i niÖm ®Çu t­: Ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ qu¸ tr×nh huy ®éng vµ sö dông mäi nguån vèn phôc vô s¶n xuÊt, kinh doanh nh»m s¶n xuÊt s¶n phÈm hay cung cÊp dÞch vô ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña c¸ nh©n vµ x· héi (theo Vò ChÝ Léc) HoÆc theo gi¸o tr×nh Kinh tÕ ®Çu t­ th×: §Çu t­ lµ sù bá ra, sù hi sinh c¸c nguån lùc ë hiÖn t¹i. Nguån lùc nµy cã thÓ lµ tiÒn, søc lao ®éng, trÝ tuÖ...nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ cã lîi cho ng­êi ®Çu t­ trong t­¬ng lai. Qua hai kh¸i niÖm trªn ta cã thÓ h×nh dung ®­îc thÕ nµo lµ ®Çu t­ vµ ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña ®Çu t­, ®ã lµ ph¶i cã sinh lêi khi chñ ®Çu t­ bá vèn kinh doanh vµ thêi gian kÐo dµi tõ lóc bá vèn ®Õn lóc thu håi vèn. Bëi trong qu¸ tr×nh ®Çu t­ kh«ng ph¶i mét sím, mét chiÒu mµ chñ ®Çu t­ cã thÓ thu håi ®­îc vèn, ®èi víi nh÷ng lo¹i ®Çu t­ kinh doanh bÊt ®éng s¶n, s¶n xuÊt kinh doanh... th× thêi gian quay vßng vèn lµ rÊt l©u do vËy thêi gian ®Çu t­ lµ ph¶i kÐo dµi. §èi víi mét doanh nghiÖp, ho¹t ®éng ®Çu t­ lµ c«ng viÖc khëi ®Çu quan träng nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh. Nh÷ng quyÕt ®Þnh cña ngµy h«m nay vÒ lÜnh vùc, quy m« h×nh thøc, thêi ®iÓm ®Çu t­ sÏ chi phèi qu¸ tr×nh ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp trong t­¬ng lai. Do ®ã, chÊt l­îng cña c¸c quyÕt ®Þnh ®Çu t­ sÏ quyÕt ®Þnh sù thÞnh v­îng hay xuèng dèc cña doanh nghiÖp. §èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung, toµn bé viÖc ®Çu t­ ®­îc tiÕn hµnh ë mét thêi kú nhÊt ®Þnh lµ nh©n tè c¬ b¶n duy tr× vµ ph¸t triÓn c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña nÒn kinh tÕ t¹o ra s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô, gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm, ®¸p øng nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ trong thêi kú tiÕp theo. XÐt vÒ l©u dµi, khèi l­îng ®Çu t­ cña ngµy h«m nay sÏ quyÕt ®Þnh dung l­îng s¶n xuÊt, tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, møc ®é c¶i thiÖn ®êi sèng trong t­¬ng lai. 2.§Çu t­ n­íc ngoµi trùc tiÕp. Trong c¸c nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi th× nguån vèn ®Çu t­ trùc tiÕp FDI cã vai trß quan träng vµ chiÕm tû träng kh¸ lín (kho¶ng 30% sè vèn ®· thùc hiÖn), hiÖn nay tû träng nµy ®ang cã xu h­íng ngµy mét t¨ng lªn. Sù gia t¨ng nµy ®ang cã xu h­íng ngµy mét t¨ng lªn. Sù gia t¨ng nµy kh«ng chØ b¾t nguån tõ sù hïng m¹nh cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn më réng ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty nµy mµ cßn ë chç nã lµ h×nh thøc ®Çu t­ ®­îc thùc tÕ x¸c nhËn lµ cã hiÖu qu¶ cao vµ phï hîp víi nhu cÇu t¨ng tr­ëng nhanh cña c¸c n­íc nghÌo, trong ®ã cã ViÖt Nam. Theo quan niÖm cña OECD (tæ chøc hîp t¸c vµ ph¸t triÓn kinh tÕ) th× c¸c nguån tµi trî cña n­íc ngoµi bao gåm: - Tµi trî ph¸t triÓn chÝnh thøc: ODF (Official Development Finance) bao gåm viÖn trî ph¸t triÓn chÝnh thøc ODA (Offical Development Assistance) vµ c¸c h×nh thøc ODF kh¸c, song ph­¬ng còng nh­ ®a ph­¬ng. - TÝn dông xuÊt khÈu - Tµi trî t­ nh©n bao gåm vay tõ ng©n hµng quèc tÕ, vay tÝn phiÕu, ®Çu t­ trùc tiÕp, c¸c nguån tµi trî t­ nh©n kh¸c, viÖn trî cho kh«ng cña c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ. Nh­ vËy, theo quan niÖm cña tæ chøc nµy ®Çu t­ trùc tiÕp lµ mét trong nh÷ng nguån tµi trî t­ nh©n. Nh­ng trong thùc tÕ ®Çu t­ thêi gian qua chóng ta thÊy r»ng, chñ thÓ cña FDI kh«ng chØ cã duy nhÊt t­ nh©n mµ cßn cã nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ kh¸c. XÐt vÒ b¶n chÊt ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ h×nh thøc xuÊt khÈu t­ b¶n, mét h×nh thøc cao h¬n cña xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ ®©y lµ hai h×nh thøc xuÊt khÈu bæ xung vµ hç trî cho nhau trong chiÕn l­îc th©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng cña c¸c c«ng ty, tËp ®oµn kinh tÕ n­íc ngoµi. NhiÒu tr­êng hîp, ho¹t ®éng bu«n b¸n hµng ho¸ t¹i n­íc së t¹i lµ b­íc ®i t×m hiÓu thÞ tr­êng, t×m hiÓu luËt lÖ ®Ó ®i ®Õn quyÕt ®Þnh ®Çu t­ trùc tiÕp lµ ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt khÈu m¸y mãc, nguyªn vËt liÖu vµ khai th¸c tµi nguyªn, t¹o viÖc lµm cho c¸c lao ®éng cña n­íc chñ nhµ. 3. C¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi. HiÖn nay cã ba h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ chñ yÕu sau ®©y: -Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi; -Doanh nghiÖp liªn doanh; -Hîp t¸c kinh doanh trªn c¬ së hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh theo qui ®Þnh ®iÒu 7 nghÞ ®Þnh 12/CP 'Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh lµ v¨n b¶n kÝ kÕt qu¶ hai bªn hay nhiÒu bªn qui ®Þnh tr¸ch nhiÖm vµ ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh cho mçi bªn ®Ó tiÕn hµnh ®Çu t­ kinh doanh ë ViÖt nam mµ kh«ng cÇn thµnh lËp ph¸p nh©n. H×nh thøc nµy cã ®Æc ®iÓm: -Kh«ng ra ®êi mét ph¸p nh©n míi -C¬ së cña h×nh thøc nµy lµ hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. Trong hîp ®ång néi dung chÝnh ph¶n ¸nh tr¸ch nhiÖm quyÒn lîi gi÷a c¸c bªn víi nhau (kh«ng cÇn ®Ò cËp ®Õn viÖc gãp vèn). -Thêi h¹n cña hîp ®ång do c¸c bªn tho¶ thuËn phï hîp víi tÝnh chÊt môc tiªu kinh doanh vµ ®­îc c¸c c¬ quan cÊp giÊy phÐp kinh doanh chuÈn y. -Hîp ®ång ph¶i do ®¹i diÖn cã thÈm quyÒn cña c¸c bªn kÝ. Trong qu¸ tr×nh hîp t¸c kinh doanh c¸c bªn gi÷ nguyªn t­ c¸ch ph¸p nh©n cña m×nh. *Doanh nghiÖp liªn doanh: Theo kho¶n 2 diÒu 2 luËt ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam qui ®Þnh "Doanh nghiÖp liªn doanh lµ doanh nghiÖp do hai hay nhiÒu bªn hîp t¸c thµnh lËp t¹i VN trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh hoÆc hiÖp ®Þnh kÝ gi÷a ChÝnh phñ n­íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt nam vµ ChÝnh phñ n­íc ngoµi hoÆc doanh nghiÖp cã vèn n­íc ngoµi hîp t¸c víi doanh nghiÖp ViÖt nam trªn c¬ së hîp ®ång liªn doanh. H×nh thøc nµy cã ®Æc ®iÓm: -Thµnh lËp ph¸p nh©n míi ho¹t ®éng trªn nguyªn t¾c h¹ch to¸n ®éc lËp d­íi h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. -PhÇn gãp vèn cña bªn hoÆc c¸c bªn n­íc ngoµi kh«ng h¹n chÕ møc tèi ®a nh­ng tèi thiÓu kh«ng ®­îc d­íi 30% vèn ph¸p ®Þnh th«ng th­êng bªn n­íc ngoµi lµ 70% vµ bªn ViÖt Nam lµ 30% vèn ph¸p ®Þnh. -C¬ quan l·nh ®¹o cao nhÊt cña doanh nghiÖp liªn doanh lµ héi ®ång qu¶n trÞ mµ thµnh viªn cña Héi ®ång qu¶n trÞ do mçi bªn chØ ®Þnh t­¬ng øng víi tû lÖ gãp vèn cña c¸c bªn nh­ng Ýt nhÊt ph¶i lµ 2 ng­êi, Héi ®ång qu¶n trÞ cã quyÒn quyÕt ®Þnh nh÷ng vÊn ®Ò quan träng trong ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp theo nguyªn t¾c nhÊt trÝ. -C¸c bªn tham gia liªn doanh ph©n chia kÕt qu¶ kinh doanh theo tû lÖ gãp vèn cña mçi bªn trong vèn ph¸p ®Þnh hoÆc theo tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn. Thêi h¹n ho¹t ®éng kh«ng qu¸ 50 n¨m trong tr­êng hîp ®Æc biÖt ®­îc kÐo dµi kh«ng qu¸ 20 n¨m. *Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi: Theo ®iÒu 26 nghÞ ®Þnh 12/CP qui ®Þnh:"Doanh nghiÖp 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ doanh nghiÖp thuéc së h÷u cña nhµ ®µu t­ n­íc ngoµi thµnh lËp t¹i ViÖt nam tù qu¶n lý vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh ". Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp theo h×nh thøc c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n cã t­ c¸ch ph¸p nh©n theo ph¸p luËt ViÖt nam. Thêi h¹n ho¹t ®éng kh«ng qu¸ 50 n¨m kÓ tõ ngµy ®­îc cÊp giÊy phÐp. *Hîp ®ång x©y dùng - kinh doanh- chuyÓn giao (BOT): Theo ®iÒu 12 kho¶n 2 luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam: "Hîp ®ång x©y dùng- kinh doanh- chuyÓn giao lµ v¨n b¶n kÝ gi÷a c¬ quan cã thÈm quyÒn cña ViÖt nam vµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ò x©y dùng kinh doanh c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng trong thêi h¹n nhÊt ®Þnh, hÕt thêi h¹n nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn giao kh«ng båi hoµn c«ng tr×nh ®ã cho nhµ n­íc ViÖt nam" *Hîp ®ång x©y dùng -chuyÓn giao -kinh doanh lµ v¨n b¶n kÝ kÕt gi÷a c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt nam vµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi x©y dùng c«ng tr×nh kÕt cÊu h¹ tÇng. Sau khi x©y dùng xong nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn giao c«ng tr×nh ®ã cho nhµ n­íc ViÖt nam. ChÝnh phñ ViÖt nam dµnh cho nhµ ®Çu t­ kinh doanh trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó thu håi vèn ®Çu t­ vµ lîi nhuËn hîp lý *Hîp ®ång x©y dùng- chuyÓn giao(BT): Theo kho¶n 13 ®iÒu 2 luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt nam "Hîp ®ång x©y dùng chuyÓn giao lµ hîp ®ång kÝ kÕt gi÷a c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cña ViÖt nam vµ nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng. Sau khi x©y xong nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi chuyÓn giao c«ng tr×nh ®ã cho nhµ n­íc ViÖt nam. ChÝnh phñ ViÖt nam t¹o ®iÒu kiÖn cho nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn c¸c dù ¸n kh¸c ®Ó thu håi vèn ®Çu t­ vµ lîi nhuËn hîp lý". 4. T¹o viÖc lµm. +ViÖc lµm ( theo quy ®Þnh cña Bé LuËt Lao §éng ) lµ nh÷ng ho¹t ®éng cã Ých kh«ng bÞ ph¸p luËt ng¨n cÊm vµ ®em l¹i thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. +Ng­êi cã viÖc lµm: Lµ ng­êi lµm viÖc trong mäi lÜnh vùc ngµnh nghÒ, d¹ng ho¹t ®éng cã Ých, kh«ng bÞ ph¸t luËt ng¨n cÊm, mang l¹i thu nhËp ®Ó nu«i sèng b¶n th©n vµ gia ®×nh, ®ång thêi ®ãng gãp mét phÇn cho x· héi. +T¹o viÖc lµm: Lµ ho¹t ®éng kiÕn thiÕt cho ng­êi lao ®éng cã ®­îc mét c«ng viÖc cô thÓ, mang l¹i thu nhËp cho hä vµ kh«ng bÞ ph¸p luËt ng¨n cÊm. Ng­êi t¹o ra c«ng viÖc cho ng­êi lao ®éng cã thÓ lµ ChÝnh phñ, th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch, hoÆc cã thÓ lµ mét tæ chøc ho¹t ®éng kinh tÕ (c¸c c«ng ty, c¸c doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh...) vµ nh÷ng c¸ nh©n th«ng qua ho¹t ®éng thuª m­ín nh©n c«ng. II. FDI víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. 1. Toµn cÇu ho¸ víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam hiÖn nay. 1.1. Kh¸i niÖm toµn cÇu ho¸. Theo TrÇn ViÖt Ph­¬ng th×: “Toµn cÇu hãa kinh tÕ lµ nh÷ng mèi quan hÖ kinh tÕ v­ît qua biªn giíi quèc gia v­¬n tíi quy m« toµn thÕ giíi ®¹t tr×nh ®é vµ chÊt l­îng míi”. Theo nghÞ quyÕt §¹i Héi §¶ng Bé toµn quèc IX th×: “ Toµn cÇu ho¸ lµ sù tù do ho¸ th­¬ng m¹i, thÞ tr­êng. Toµn cÇu ho¸ ®ã lµ tiÕn tr×nh toµn cÇu toµn cÇu ho¸ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸- x· héi ®­îc ®Èy nhanh bëi c«ng nghÖ tin häc vµ viÔn th«ng”. Nh­ vËy, toµn cÇu ho¸ tr­íc hÕt nã ph¶i lµ mét mèi quan hÖ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸- x· héi nh­ng nh÷ng mèi quan hÖ nµy ph¶i v­ît ra khái biªn giíi mét quèc gia, nghÜa lµ nã ph¶i cã s­ th«ng th­¬ng vÒ mét trong c¸c lÜnh vùc trªn víi c¸c n­íc kh¸c. NÕu nã chØ ®¬n thuÇn ë mét quèc gia th× ®©y kh«ng thÓ gäi lµ toµn cÇu ho¸ ®­îc. Tr­íc kia, thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp, nÒn kinh tÕ n­íc ta gÇn nh­ ®ãng cöa hoµn toµn hÇu nh­ kh«ng giao l­u bu«n b¸n víi mét n­íc nµo (ngoµi mét sè n­íc XHCN). Do vËy ngo¹i th­¬ng n­íc ta ph¸t triÓn ë mét møc ®é cùc kú thÊp vµ ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n khiÕn nÒn kinh tÕ n­íc ta tr× trÖ, chËm ph¸t triÓn. Nh­ng víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thÕ giíi yªu cÇu vÒ giao l­u bu«n b¸n, trao ®æi trªn thÕ giíi ®· ph¸ bá c¬ chÕ cò vµ thay vµo ®ã lµ c¬ chÕ qu¶n lý theo kiÓu c¬ chÕ thÞ tr­êng. Thùc tÕ tõ n¨m 1986 ®Õn nay n­íc ta ®ang ngµy mét ®æi míi vµ ph¸t triÓn, tuy víi tèc ®é ph¸t triÓn ch­a cao xong còng ®· ®¸p øng phÇn nµo yªu cÇu cña qu¸ tr×nh héi kinh tÕ trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi hiÖn nay. 1.2. TÝnh tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸. Toµn cÇu ho¸ ®· vµ ®ang lµ mét xu h­íng tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Víi qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ cµng ngµy ®i vµo chiÒu s©u vµ sù ph¸t triÓn nhanh chãng cña khoa häc- c«ng nghÖ ®· ®Èy nhanh qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thÓ hiÖn rÊt râ trong sù gia t¨ng rÊt nhanh cña trao ®æi quèc tÕ vÒ th­¬ng m¹i, dÞch vô tµi chÝnh. Cïng víi sù h×nh thµnh c¸c khu th­¬ng m¹i tù do vµ c¸c khèi liªn kÕt trªn thÕ giíi nh­ c¸c tæ chøc WTO, OECD, APEC, WB (ng©n hµng thÕ giíi), IMF (quü tiÒn tÖ quèc tÕ).ThÕ giíi ®ang sèng trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ m¹nh mÏ. Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ t¹o ra nh÷ng quan hÖ kinh tÕ g¾n bã, t¸c ®éng lÉn nhau, phô thuéc lÉn nhau cña tÊt c¶ c¸c khu vùc, c¸c quèc gia, c¸c d©n téc trªn thÕ giíi, nã gióp c¸c quèc gia trªn thÕ giíi hiÓu biÕt nhau, bæ xung vµ hç trî cho nhau. Tuy nhiªn, toµn cÇu ho¸ cã tÝnh chÊt hai mÆt, nã võa mang tÝnh hîp t¸c, võa mang tÝnh c¹nh tranh gi÷a c¸c quèc gia kh«ng chØ gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn víi nhau mµ c¶ gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. V× thÕ, toµn cÇu hãa t¹o ra cho c¸c quçc gia nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc trong vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng thÊt nghiÖp ®ang ngµy mét t¨ng, ®Æc biÖt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn §èi víi ViÖt Nam, nhËn thøc ®­îc xu h­íng tÊt yÕu cña toµn cÇu ho¸ nªn ®· chñ ®éng héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ nh»m më réng thÞ tr­êng, tranh thñ thªm vèn, c«ng nghÖ, kiÕn thøc qu¶n lý ®Ó cã thÓ t¹o ra nhiÒu khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt hoÆc cã thÓ thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ®Çu t­ trùc tiÕp. Khi ®ã cÇu vÒ lao ®éng sÏ t¨ng lªn, ®©y chÝnh lµ yÕu tè cã thÓ t¹o ra nhiÒu viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng kÓ c¶ nh÷ng lao ®éng kh«ng cã chuyªn m«n. Trong thêi gian qua, chóng ta ®· tiÕn hµnh héi nhËp ë nhiÒu møc ®é vµ nhiÒu lé tr×nh kh¸c nhau. ë møc ®é ®¬n ph­¬ng, n¨m 1998 ViÖt Nam tiÕn hµnh c¶i c¸ch kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i mét c¸ch ®éng lËp kh«ng phô thuéc vµo c¸c cam kÕt quèc tÕ nh­ c¶i c¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i, c¾t gi¶m thuÕ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, b·i bá ®éc quyÒn ngo¹i th­¬ng cña nhµ N­íc, trao quyÒn tham gia ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cho c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c doanh nghiÖp, kÓ c¶ doanh nghiÖp t­ nh©n. Cô thÓ: - Ngµy 25/7/1995 ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña hiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN). - Ngµy 15/6/1996 ta göi ®¬n xin gia nhËp DiÔn ®µn hîp t¸c kinh tÕ Ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng (APEC) vµ th¸ng 11/ 1998 ®· trë thµnh viªn chÝnh thøc cña tæ chøc nµy. Th¸ng 3/1996, ta ®· gia víi t­ c¸ch thµnh viªn s¸ng lËp DiÔn ®µn hîp t¸c ¸-¢u (ASEM). - N¨m 1995, ViÖt Nam chÝnh thøc ®Ò nghÞ gia nhËp WTO, vµ hiÖn nay ®ang thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó mau chãng trë thµnh thµnh viªn cña WTO. - Ngµy 15/12/1995,ViÖt Nam chÝnh thøc tham gia tæ chøc AFTA (khu mËu dÞch tù do ASEAN) b»ng viÖc ký NghÞ ®Þnh th­ tham gia hiÖp ®Þnh vÒ Ch­¬ng tr×nh thuÕ quan ­u ®·i hiÖu lùc chung (CEPT). HiÖp ®Þnh CEPT quy ®Þnh c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN sÏ thùc hiÖn lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu hµng ho¸ cã xuÊt xø ASEAN theo lé tr×nh trong vßng 15 n¨m víi møc thuÕ xuÊt cuèi cïng lµ 0-5%. ViÖt Nam b¾t ®Çu thùc hiÖn CEPT tõ ngµy 1/11996 vµ hoµn thµnh 1/12006. NhËt thÊy ®­îc tÝnh tÊt yÕu vµ vai trß quan träng cña toµn cÇu ho¸ nh­ vËy n­íc ta ®· chñ ®éng tÝch cùc khi tham gia vµ héi nhËp, khi tham gia vµo qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ sÏ t¹o c¬ héi cho c¸c nhµ kinh tÕ, nhµ khoa häc ViÖt Nam tiÕp thu tiÕn bé khoa häc cña thÕ giíi, tiÕp cËn t¸c phong lao ®éng c«ng nghiÖp tõ ®ã chóng ta cã thÓ n©ng cao ®­îc chÊt l­îng nguån nh©n lùc khi tham gia cã hiÖu qu¶ vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ, rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n kü thuËt. Khi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo th× sè l­îng lao ®éng chÊt l­îng cao nµy sÏ ®¸p øng phÇn nµo yªu cÇu cña hä vµ tÊt nhiªn sÏ t¹o thªm mét sè c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng Ngoµi ra héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi th× thÞ tr­êng lao ®éng sÏ ®­îc më réng th«ng qua viÖc xuÊt khÈu lao ®éng sang c¸c n­íc nh­: NhËt B¶n, Hµn Quèc, §µi Loan...lµm cho thÞ tr­êng lao ®éng cña n­íc ta s«i ®éng h¼n lªn. Bëi xuÊt khÈu lao ®éng võa t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng võa gãp phÇn c¶i thiÖn vµ n©ng cao ®êi sèng cña x· héi. TÝnh ®Õn n¨m 2001 ®· cã 310.000 lao ®éng vµ chuyªn gia ViÖt Nam sang lµm viÖc lµm viÖc t¹i 40 vµ vïng l·nh thæ víi h¬n 30 nhãm nghÒ kh¸c nhau. N¨m 2002 ®· ®­a 46.120 ng­êi ®i lµm viÖc t¹i n­íc ngoµi, t¨ng 24,46% so víi n¨m tr­íc vµ t¨ng 21,37% so víi kÕ ho¹ch, trong ®ã cã 13.200 lao ®éng sang §µi Loan, 20.000 lao ®éng sang Hµ Quèc. XuÊt khÈu lao ®éng ra thÞ tr­êng ®· trë thµnh ®éng lùc quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn hÖ thèng ®µo t¹o viÖc lµm, n©ng c0ao chÊt l­îng nguån nh©n lùc. 2. FDI ®èi víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho lao ®éng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. 2.1. Vai trß cña FDI. H¬n 10 n¨m kÓ tõ khi ban hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· trë thµnh mét ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, cã tèc ®é ph¸t triÓn nhanh nhÊt trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta ®ãng gãp tÝch cùc vµ ngµy cµng lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc, lµ mét nh©n tè gãp phÇn vµo thµnh c«ng cña c«ng cuéc ®æi míi kinh tÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m bít g¸nh nÆng cho x· héi. Ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mang l¹i lîi Ých cho c¶ hai bªn lµ bªn ®Çu t­ vµ bªn tiÕp nhËn ®Çu t­. §Æc biÖt lµ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn khi tiÕp nhËn ®Çu t­ sÏ gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò: -FDI t¨ng c­êng vèn ®Çu t­ bï ®¾p sù thiÕu hôt vÒ ngo¹i tÖ gãp phÇn t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ t¨ng xuÊt khÈu, bï ®¾p c¸n c©n thanh to¸n -FDI gãp phÇn gi¶i quyÕt viÖc lµm, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng t¹o ®iÒu kiÖn tÝch luü trong n­íc. -FDI sÏ chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i, kü x¶o chuyªn m«n, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn cho n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. XÐt vÒ l©u dµi ®iÒu nµy sÏ gãp phÇn t¨ng n¨ng suÊt cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, thóc ®Èy c¸c ngµnh nghÒ míi ®ßi hái hµm l­îng c«ng nghÖ cao nh­ ®iÖn tö tin häc... ChÝnh v× vËy nã cã t¸c dông lín ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ t¨ng tr­ëng nhanh cña n­íc nhËn ®Çu t­. -Ngµy nay ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trë thµnh mét tÊt yÕu kh¸ch quan trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ h¸o nªn s¶n xuÊt l­u th«ng. C¸c quèc gia trªn thÕ giíi dï cã thÓ chÕ chÝnh trÞ kh¸c nhau ®Òu cÇn ®Õn vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ coi ®ã lµ mét nguån lùc cÇn khai th¸c. Bªn c¹nh ®ã ®èi víi chÝnh s¸ch n­íc ®ang ph¸t triÓn lµ chñ nhµ cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nh­: vÊn ®Ò qu¶n lý vèn, do chñ ®Çu t­ cã nhiÒu kinh nghiÖm nÓnt¸nh ®­îc sù qu¶n lý cña n­íc së t¹i, t×nh tr¹ng gian lËn thuÕ, bu«n lËu thuÕ, « nhiÔm m«i tr­êng... Tuy nhiªn víi vai trß to lín cña FDI ®Ó ph¸t huy nh÷ng tÝch cùc vµ kh¾c phôc h¹n chÕ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cÇn ®­a ra chÝnh s¸ch phï hîp ®ång thêi thu hót nhiÒu FDI vµo h¬n. 2.2. T¸c ®éng cña FDI víi t¹o viÖc lµm. Lý thuyÕt vÒ lîi Ých cña ®Çu t­ n­íc ngoµi Hîp t¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi chØ cã thÓ thµnh c«ng khi cã sù gÆp gì vÒ lîi Ých cña c¶ hai bªn. Sö dông s¶n phÈm cËn biªn cña vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµm c«ng cô chÝnh, ngay tõ n¨m 1960 M¸c Dougall ®· chØ ra r»ng sù t¨ng vèn ®Çu t­ FDI võa lµm t¨ng s¶n phÈm ®Çu ra võa ph©n phèi l¹i thu nhËp gi÷a nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ ng­êi lao ®éng. y G F E D H I J K A B C L x H×nh 1: M« h×nh M¸c Dougall vÒ FDI. Trong h×nh 3 vèn cæ phÇn ®Çu t­ lµ AC, trong ®ã AB lµ vèn cæ phÇn cña nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ BC lµ cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. GÝa trÞ ®Çu ra lµ GDCA; thu nhËp cña chñ ®Çu t­ trong n­íc lµ FEBA, cña chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ EDCB, cña ng­êi lao ®éng lµ GDF. Khi vèn FDI t¨ng tõ BC ®Õn BL sÏ cã nh÷ng t¸c dông sau ®©y: Thu nhËp cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi b©y giê lµ IKLB (phÇn ®Çu t­ míi nhËn JKLC vµ ®Çu t­ cò gi¶m ®i EDJI do tû xuÊt lîi nhuËn gi¶m dÇn ®­îc biÓu hiÖn qua s¶n phÈm cËn biªn cña vèn Ay). Nhµ ®Çu t­ trong n­íc gi¶m thu nhËp FEHI vµ ng­êi lao ®éng h­ëng phÇn FDKH. Nh­ vËy, tæng céng n­íc chñ nhµ thu nhËp EDKI. PhÇn thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¨ng thªm nhiÒu h¬n ngoµi DKJ lµ do ph©n phèi l¹i tõ nguån vèn ®Çu t­ cò. Nh­ vËy, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo võa t¹o ra thu nhËp cho nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi, võa t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. 2.2.2. T¸c ®éng cña FDI trong vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm. Trong thêi gian gÇn ®©y, vai trß cña FDI trong t¹o viÖc lµm vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng ®­îc nhiÒu ng­êi quan t©m vµ nghiªn cøu. Tõ x­a c¸c nhµ kinh tÕ häc cæ ®iÓn nh­ Adam Smith hay Ricardo, Keynes... còng ®· ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò nµy. §èi víi Smith th× «ng cho r»ng cã mét mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a ®Çu t­ vµ viÖc lµm. Trong “ nh÷ng nguyªn lý” cña m×nh th× Ricardo ®· cã nh÷ng ý kiÕn vÒ vÊn ®Ò nµy vµ «ng chØ ra r»ng “ Sù ph¸t hiÖn vµ sö dông m¸y mãc cã thÓ ®i kÌm víi sù gia t¨ng cña tæng s¶n phÈm s¶n xuÊt ra vµ bÊt kú trong tr­êng hîp nµo viÖc nµy còng ¶nh h­ëng ®Õn lùc l­îng lao ®éng bëi v× mét sè ng­êi trong sè hä sÏ mÊt viÖc lµm”. §iÒu nµy ®­îc ph¶n ¸nh rÊt râ nÐt trong thêi ®¹i hiÖn nay, v× víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ kü thuËt th× m¸y mãc ®· ®­îc ¸p dông phæ biÕn trong s¶n xuÊt. Nã ®· thay thÕ dÇn h×nh thøc lao ®éng thñ c«ng, ®©y lµ sù kh¸c biÖt chñ yÕu cña thêi kú c«ng nghÖ m¸y mãc so víi thêi kú tr­íc nã. Khi ®· cã sù ¸p dông m¸y mãc vµo s¶n xuÊt th× sè l­îng lao ®éng d­ thõa sÏ t¨ng lªn do mét sè c«ng viÖc ®· ®­îc m¸y mãc ®¶m nhiÖm vµ thay thÕ víi sù chÝnh x¸c cao vµ rót ng¾n thêi gian hao phÝ søc lao ®éng tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm ®i rÊt nhiÒu khi ch­a cã sù ¸p dông m¸y mãc. §èi víi Keynes «ng ®· ph¸t triÓn häc thuyÕt cña Adam Smith vµ trong “lý thuyÕt chung vÒ tiÒn tÖ, l·i suÊt vµ viÖc lµm”. ¤ng ®· nhËn thøc râ mèi quan hÖ trùc tiÕp gi÷a ®Çu t­ vµ viÖc lµm vµ «ng ®· ®­a ra kÕt luËn “ ViÖc lµm chØ cã thÓ t¨ng t­¬ng øng víi sù t¨ng lªn cña ®Çu t­ nÕu kh«ng cã sù thay ®æi trong khuynh h­íng tiªu dïng”. NghÜa lµ viÖc lµm lµ biÕn phô thuéc, ®Çu t­ vµ tiªu dïng lµ 2 biÕn gi¶i thÝch. ViÖc lµm chØ t¨ng lªn khi ®Çu t­ t¨ng lªn hoÆc khi ng­êi d©n cã sù thay ®æi trong tiªu dïng. Nh÷ng kÕt luËn nh­ “mòi kim chØ nam” ®· gióp cho c¸c thÕ hÖ sau nµy cã nh÷ng ®­êng ®i ®óng h­íng khi nhËn thÊy vai trß quan träng cña ®Çu t­ ( nhÊt lµ ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi) trong vÊn ®Ò t¹o vµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. HiÖn nay FDI ®· t¹o ra kho¶ng 73 triÖu viÖc lµm trªn toµn thÕ giíi, chiÕm 3% tæng lùc l­îng lao ®éng trªn toµn thÕ giíi. Ng­êi ta còng x¸c ®Þnh r»ng ®èi víi mçi viÖc lµm do FDI trùc tiÕp t¹o ra th× l¹i gi¸n tiÕp t¹o ra mét ®Õn hai viÖc lµm gi¸n tiÕp kh¸c. Trªn c¬ së nµy tæng sè viÖc lµm do FDI t¹o ra Ýt nhÊt vµo kho¶ng 150 triÖu. Tuy nhiªn ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn FDI t¹o ra 12 triÖu viÖc lµm chiÕm 2% lùc l­îng lao ®éng céng thªm víi 12 triÖu lao ®éng gi¸n tiÕp n÷a lµm cho tû lÖ nµy t¨ng lªn 4%. Râ rµng sù ®ãng gãp cña FDI hiÖn nay trong t¹o viÖc lµm vÒ mÆt sè l­îng hÇu nh­ kh«ng lín. Tuy nhiªn nhiÒu nhµ kinh tÕ l¹c quan vÒ triÓn väng cña FDI trong t¹o viÖc lµm.( theo TS. Bïi Anh TuÊn). Tãm l¹i, qua nh÷ng nghiªn cøu cña c¸c nhµ häc thuyÕt kinh tÕ häc tõ tr­íc tíi nay ta thÊy ®­îc tÇm quan träng cña FDI ®èi víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm, nhÊt lµ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. MÆc dï FDI kh«ng trùc tiÕp t¹o ra nhiÒu viÖc lµm nh­ng ta còng cã thÓ khai th¸c nã ®Ó phôc vô cho qu¸ tr×nh gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng nhÊt lµ trong qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. Qua nghiªn cøu còng cã thÓ thÊy ®­îc r»ng: chØ cÇn t¨ng l­îng vèn ®Çu t­ vµ møc vèn ®Çu t­ /viÖc lµm th× cã thÓ t¨ng ®­îc c¬ sè viÖc lµm. Do ®ã vÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i thu hót ®­îc nhiÒu vèn FDI th× míi t¹o ra ®­îc nhiÒu viÖc lµm, ®Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy th× kh«ng ph¶i lµ vai trß cña Nhµ n­íc, c¸c c¬ quan ®oµn thÓ tõ Trung ¦¬ng tíi ®Þa ph­¬ng mµ c¶ b¶n th©n nh÷ng ng­êi lao ®éng ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao tr×nh ®é tay nghÒ vµ chuyªn m«n nghiÖp vô th× míi ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c¸c chñ ®Çu t­ n­íc ngoµi. PhÇn II Ph©n tÝch thùc tr¹ng vÒ hiÖu qu¶ hiÖu qu¶ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ( FDI) víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸. II. Thùc tr¹ng ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay 1. VÒ giÊy phÐp ®Çu t­ 1.1. T×nh h×nh cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ TÝnh ®Õn ngµy 31/12/1999, ®· cã 2.810 dù ¸n ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ víi tæng sè vèn ®Çu t­ ( vèn ®¨ng ký ban ®Çu + vèn ®©u t­ t¨ng thªm ) lµ 40,92 tû USD, trong ®ã 2290 dù ¸n cßn thiÕu hiÖu lùc, vèn ®»ng ký trªn 35,5 tû USD. Sè dù ¸n ®· hÕt h¹n lµ 24 dù ¸n víi tæng sè vèn lµ 0,13 tû USD, sè dù ¸n ®· gi¶i thÓ lµ 496 dù ¸n víi tæng sè vèn lµ 5,54 tû USD 1.2. T×nh h×nh thùc hiÖn giÊy phÐp ®Çu t­ Tõ 1998 ®Õn nay, ®· cã 1453 dù ¸n thùc hiÖn gãp vèn. Tuy nhiªn, do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh- tiÒn tÖ trong khu vùc, ®Çu t­ n­íc ngoµi trong 6 th¸ng cuèi n¨m 1997 vµ n¨m 1998 cã xu h­íng gi¶m. Mét sè dù ¸n ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp còng t¹m ngõng triÓn khai hoÆc cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn vèn ®Çu t­ hoÆc ph¶i thu hÑp ho¹t ®éng hay chuyÓn nh­îng, ®Æc biÖt lµ c¸c dù ¸n trong lÜnh vùc kinh doanh bÊt ®éng s¶n. VÒ h×nh thøc ®Çu t­, cã 1265 dù ¸n liªn doanh chiÕm 57,60% tæng sè dù ¸n, 817 dù ¸n 100% vèn n­íc ngoµi chiÕm 37,20% tæng sè dù ¸n vµ 114 dù ¸n ®Çu t­ theo h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh chiÕm 5,20% tæng sè dù ¸n. Trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ theo h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh vµ doanh nghiÖp liªn doanh, ®èi t¸c ViÖt Nam chñ yÕu lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc ( chiÕm 90% tæng sè c¸c doanh nghiÖp vµ 95% tæng sè vèn ®¨ng ký cña c¸c doanh nghiÖp liªn doanh). §èi t¸c ®Çu t­ vµo ViÖt Nam cho ®Õn nay tõ 65 n­íc vµ l·nh thæ, c¸c nhµ ®Çu t­ Singapore ®øng ®Çu danh s¸ch ®Çu t­ vµo ViÖt Nam víi 190 dù ¸n víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 6.776 tr.USD, tiÕp theo lµ §µi Loan, NhËt B¶n, Hµn Quèc... VÒ c¬ cÊu c¸c nghµnh kinh tÕ: c¸c dù ¸n c«ng nghiÖp chiÕm mét tû träng lín c¶ vÒ sè vèn ®Çu t­ vµ sè dù ¸n, trªn c¶ c¸c dù ¸n kh¸ch s¹n, c¨n hé, v¨n phßng cho thuª lµ lÜnh vùc thêi kú ®Çu chiÕm tû träng cao nhÊt, trong khi c¸c dù ¸n ®Çu t­ vµo lÜnh vùc n«ng l©m nghiÖp chiÕm chiÕm mét tû träng rÊt nhá. Nh­ng tõ n¨m 1996 trë ®i, c¸c dù ¸n thuéc lÜnh vùc c«ng nghiÖp ®· t¨ng ®¸ng kÓ vµ c«ng nghiÖp FDI n¨m 1997 ®¹t møc t¨ng tr­ëng 23,5% cao h¬n nhiÒu møc t¨ng tr­ëng cña c«ng nghiÖp nãi chung lµ 14%. Trong n¨m 1998 vµ 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999 c«ng nghiÖp FDI vÉn ®¹t møc t¨ng tr­ëng trªn 20% trong khi c¶ ngµnh c«ng nghiÖp chØ ®¹t møc t¨ng tr­ëng gÇn 13%. VÒ c¬ cÊu vïng, l·nh thæ, ®øng ®Çu lµ Thµnh phè Hå ChÝnh Minh, sau ®ã lµ Hµ Néi, §ång Nai (ba tØnh thµnh phè nµy cã tû träng vèn ®Çu t­ FDI chiÕm tíi 61,31 tæng sè vèn ®Çu t­ FDI cña c¶ møc), tû träng ®Çu t­ vµo c¸c tØnh phÝa B¾c chiÕm kho¶ng 35%, vµo c¸c tØnh phÝa Nam chiÕm kho¶ng 50% vµ c¸c tØnh miÒn Trung chiÕm kho¶ng 15%. 2.Qu¸ tr×nh thùc hiÖn vèn ®Çu t­ FDI vµ t×nh h×nh t¹o viÖc lµm do FDI t¹o ra. 2.1. T×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam (1993- 1998) Trong h¬n mét thËp kû qua, ®Çu t­ FDI ®· ®ãng gãp quan träng vµo sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp trong n­íc. Tõ n¨m 1992, l­îng vèn FDI ®¨ng ký ®· gia t¨ng mét c¸ch nhanh chãng mµ ®Ønh ®iÓm lµ n¨m 1996 víi tæng sè vèn ®Çu t­ ®¨ng ký lªn tíi 8,6 tû USD. FDI trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· chiÕm h¬n1/4 tæng sè vèn ®Çu t­ cña c¶ n­íc, ®ãng gãp 34% vµo tæng s¶n l­îng c«ng nghiÖp vµ 23% kim ng¹ch xuÊt khÈu. TÝnh ®Õn cuèi 2002 c¸c nhµ ®Çu t­ tõ h¬n 50 quèc gia kh¸c nhau ®· cã mÆt t¹i ViÖt Nam bao gåm c¶ Ch©u ¸, ch©u ¢u vµ ch©u Mü. §©y lµ mét c¬ héi thuËn lîi cho ViÖt Nam trong vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸. Sè vèn ®Çu t­ thùc hiÖn tõ 1998 ®Õn nay ®¹t gÇn 15 tû USD, ®­a tû lÖ vèn ®Çu t­ thùc hiÖn ®¹t 42,25% trªn tæng sè vèn ®¨ng ký. Së dÜ chØ ®¹t mét con sè khiªm tèn nh­ thÕ lµ do phÇn lín dù ¸n ®Çu t­ ®ang trong giai ®o¹n triÓn khai ban ®Çu, nãi chung mét dù ¸n triÓn khai ph¶i mÊt tõ 2 ®Õn 3 n¨m, nh÷ng dù ¸n quy m« ®Çu t­ lín nh­ xi m¨ng cÇn tõ 4 ®Õn 5 n¨m. Cô thÓ qua c¸c n¨m sau: B¶ng 1: T×nh h×nh thùc hiÖn vèn ®Çu qua c¸c n¨m §¬n vÞ tÝnh: tr USD N¨m 88-91 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Sè dù ¸n 368 197 227 367 408 367 333 260 306 Sè vèn ®¨ng ký (tr.USD) 2876 2036 2652 4017 6616 8258 4445 4060 1611 Sè vèn thùc hiÖn (tr.USD) 520 463 1002 1500 2000 3028 2950 1956 1519 Quy m« TB mçi dù ¸n 7,81 10,98 10,67 10,97 17,65 24 13,5 15,61 5,26 (Nguån: Bé tµi chÝnh ) Qua b¶ng trªn ta thÊy: tõ giai ®o¹n 88- 91 ®Õn n¨m 1999 sè dù ¸n ®Çu t­ t¨ng kh«ng ®Òu cao nhÊt lµ n¨m 1995 sau ®ã l¹i cã xu h­íng gi¶m dÇn nh­ng ®Ønh ®iÓm thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi lµ n¨m 1996, kh«ng nh÷ng c¶ vÒ sè vèn ®¨ng ký, sè vèn thùc hiÖn mµ c¶ quy m« trung b×nh mçi dù ¸n ®Çu t­ cao nhÊt. §iÒu ®ã cho thÊy ®­îc m«i tr­êng thu hót vèn ®Çu t­ cña n­íc ta ®· ®­îc c¶i thiÖn, c¸c b¹n hµng trªn kh¾p thÕ giíi ®· biÕt ®Õn ViÖt Nam vµ thÊy ®­îc ë ®©y cã nh÷ng thuËn lîi cho viÖc ®Çu t­ trùc tiÕp t­ n­íc ngoµi vµo nh­ vÒ vÞ trÝ ®Þa lý kh¸ thô©n lîi n¨m gÇn trung t©m cña §«ng Nam ¸, tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, gi¸ nh©n c«ng rÎ …MÆc dï n­íc ta ®æi míi cí chÕ qu¶n lý kinh tÕ vËn hµnh theo cí chÕ thÞ tr­êng cã sù ®iÒu tiÕt cña ChÝnh phñ sau 1986, nh­ng chØ sau 10 n¨m nÒn kinh tÕ n­íc ta cã sù biÕn chuyÓn ®¸ng kÓ vÒ mäi mÆt. Còng qua b¶ng 3 trªn ta còng thÊy ®­îc sau n¨m 1996 t×nh h×nh ®Çu t­ cña n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam cã xu h­íng gi¶m, ®iÒu ®ã còng thËt dÔ hiÓu bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh trong khu vùc (n¨m 1998) Ýt nhiÒu còng ¶nh h­ëng tíi t©m lý c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng muèn ®Çu t­ vµo c¸c thÞ tr­êng thiÕu æn ®Þnh, ®Æc biÖt lµ khi cã sù khñng ho¶ng trong kinh tÕ. ThËt ®¸ng mõng, chØ sau 2 n¨m kÓ tõ khi cã cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh- kinh tÕ ë Th¸i Lan th× ®Õn n¨m 2000 ®Çu t­ FDI vµo ViÖt Nam ®· ®­îc phôc håi. §iÒu ®ã ®­îc thÓ hiÖn qua b¶ng 4 sau: B¶ng 2: T×nh h×nh thu hót vèn FDI n¨m 200 so víi n¨m 1999. §¬n vÞ: triÖu ®ång STT ChØ tiªu 1999 2000 1 Tæng vèn ®¨ng ký 2190 2398 2 LÜnh vùc ®Çu t­ + C«ng nghiÖp x©y ®ùng - 1795 + N«ng- L©m-Ng­- NghiÖp - 55,4 + DÞch Vô - 122 (Nguån: Bé kÕ ho¹ch ®Çu t­). Nh­ vËy n¨m 2000 tæng vèn FDI ®¨ng ký ®¹t 2.398 triÖu USD, t¨ng h¬n 200 triÖu USD (t­¬ng ®­¬ng 9,49%) so víi n¨m 1999.Trong n¨m 2000 chñ yÕu ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c lÜnh vùc vËt chÊt, c«ng nghÖ x©y dùng ®¹t 1795 triÖu USD. N«ng l©m ng­ nghiÖp ®¹t 55,4 triÖu USD, dÞch vô ®¹t 122 triÖu USD.VÒ doanh thu n¨m 2000 ®¹t 650 triÖu USD. Kim ng¹ch xuÊt khÈu lµ 3320 triÖu USD (t¨ng 28%) ch­a kÓ doanh thu vµ xuÊt khÈu dÇu khÝ. Sè ng­êi lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi lªn tíi gÇn 350.000 ng­êi, t¨ng 18% so víi n¨m 1999. Tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c khu ®Çu t­ n­íc ngoµi trong lÜnh vùc x©y dùng tiÕp tôc duy tr× ë møc cao 18,6%. Riªng c¸c doanh nghiÖp trong khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt chiÕm 51% vÒ doanh thu (3.300 triÖu USD) vµ 61,7% vÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu (2.050 triÖu USD) cña khu vùc nµy.Ta còng biÕt r»ng vai trß cña FDI lµ quan träng nh­ thÕ nµo ®èi víi chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña mçi n­íc. Vai trß quan träng h¬n c¶ ®ã lµ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gi¶m thÊt nghiÖp cho x· héi.Trong nh÷ng n¨m qua, FDI ®· thu hót mét l­îng lao ®éng kh¸ lín lµm trong c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc cña c¸c c«ng ty liªn doanh, c«ng ty 100% vèn n­íc ngoµi. Cô thÓ trong b¶ng sau: B¶ng 3: §Çu t­ n­íc ngoµi vµ viÖc lµm t¹i ViÖt Nam (tÝnh ®Õn 1998) Khu vùc Sè dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc cÊp giÊp phÐp Tæng sè vèn ®Çu t­ (tû USD) Sè lao ®éng ®­îc thu hót C¶ n­íc 2359 36 245.051 TpHCM 672 3,1 85.514 HN 294 2 20.000 §ång Nai 225 1,3 58.500 B×nh D­¬ng 164 0,4215 16.298 (Nguån: t¹p chÝ L§XH sè 5/1998) Qua b¶ng b¶ng 5 trªn ta thÊy ®­îc tÇm quan träng cña v«n ®Çu t­ n­íc ngoµi, míi chØ víi tæng sè vèn 36 tû USD nh­ng còng ®· thu hót ®­îc 245.051 lao ®éng trong c¶ n­íc. Víi thÞ tr­êng s«i ®éng vµ c¬ së h¹ tÇng tèt nªn tæng sè vèn ®Çu t­ FDI cña TPHCM cao nhÊt c¶ n­íc, tiÕp theo lµ HN vµ §ång Nai... tõ ®ã cã thÓ rót ra kinh nhiÖm cho viÖc thu hót FDI trong vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng lµ: cÇn ph¶i t¹o dùng mét m«i tr­êng ®Çu t­ thÝch hîp, hÊp dÉn vµ an toµn cho c¸c chñ ®Çu t­ cã thÕ th× hä míi “thÝch thó” khi bá vèn ®Çu t­. 2.2. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam + FDI- nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn quan träng ChØ tÝnh riªng n¨m 1996, sè vèn FDI ®­îc sö dông lµ 2,4 tû USD t­¬ng ®­¬ng víi 26.400 tû ®ång ViÖt Nam, ®ãng gãp trªn 37,5% tæng ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi n¨m ®ã. NÕu trõ ®i phÇn vèn gãp trong n­íc, tû lÖ nµy vÉn cßn lµ 26%. §©y lµ nguån vèn to lín kÕt hîp víi c¸c nguån lùc trong n­íc, ®Æc biÖt lµ lao ®éng, ®· vµ ®ang t¹o ra viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng, t¹o ra c¸c tiÒm lùc míi cho nÒn kinh tÕ. +FDI víi viÖc ®a d¹ng ho¸ vµ n©ng cÊp thiÕt bÞ, c«ng nghÖ + T¸c ®éng qua l¹i gi÷a FDI- t¨ng tr­ëng- viÖc lµm Nh­ vËy h¬n 10 n¨m qua FDI kh«ng nh÷ng thay ®æi vÒ sè l­îng dù ¸n mµ tæng vèn ®Çu t­ vµ chÊt l­îng ®Çu t­ còng thay ®æi ®¸ng kÓ. Nã gãp phÇn rÊt lín vµo sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña ViÖt Nam, thóc ®Èy qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. §©y lµ dÊu hiÖu kh¶ quan cho FDI ViÖt Nam minh chøng r»ng c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· nhËn ra mét miÒn ®Êt høa hÑn nhiÒu lîi nhuËn vµ an toµn. Tuy nhiªn chóng ta ph¶i cã mét nh×n nhËn vµ ®¸nh gi¸ ®óng ®¾n vÒ FDI ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua, ph©n tÝch lîi thÕ vµ nh÷ng bÊt lîi cña ®Êt n­íc ®Ó cã nh÷ng biÖn ph¸p kÞp thêi nh»m thu hót FDI vµo ViÖt Nam ngµy cµng nhiÒu h¬n nhÊt lµ chóng ta ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ hiÖn nay. II. Thùc tr¹ng FDI víi vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm ë ViÖt Nam. Sè l­îng viÖc lµm Sè l­îng viÖc lµm trùc tiÕp ViÖc lµm trùc tiÕp lµ viÖc lµm ®­îc trùc tiÕp t¹o ra trong hÖ thèng cña doanh nghiÖp bao gåm c¸c viÖc lµm nh­ s¶n xuÊt, ph©n phèi, nghiªn cøu... ®ã lµ c¸c viÖc lµm do doanh nghiÖp tuyÓn dông lao ®éng vµ tr¶ l­¬ng. Sè l­îng lao ®éng trùc tiÕp ®­îc tÝnh dùa theo b¶ng l­¬ng cña doanh nghiÖp. (Theo TS. Bïi Anh TuÊn) Thùc tÕ cho thÊy, so víi lùc l­îng ®«ng ®¶o cña n­íc ta th× sè l­îng viÖc lµm trùc tiÕp do FDI t¹o ra kh«ng nhiÒu. Cô thÓ ta cã 4 b¶ng sau: B¶ng 4: Vèn vµ lao ®éng trong khu vùc cã FDI ë ViÖt Nam N¨m 1993 1994 1995 1996 1997 1998 Lao ®éng ( ng­êi) Tèc ®é t¨ng ( lÇn) Vèn ( triÖu USD) 49.892 1 2.900 88.054 1,76 3.765,6 139.678 2,8 6.530,8 172928 3,47 8.497,3 250.000 5,01 32.026 281.000 1,13 35.464 Nguån: B¸o c¸o tæng hîp vÒ FDI, Vô Qu¶n lý c¸c Dù ¸n, Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­. Qua b¶ng trªn cho ta thÊy tæng lao ®éng lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã FDI n¨m 1993: 49.892 lao ®éng chiÕm 0,15% tæng lao ®éng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®Õn n¨m 1994 con sè nµy 88.054 lao ®éng chiÕm 0,26% t¨ng 1,76 lÇn vµ cø nh­ thÕ tèc ®é t¨ng lao ®éng liªn hoµn qua c¸c n¨m tõ 1993 ®Õn 1997 lµ 5,01 lÇn chiÕm 0,76%, ®©y lµ con sè ®¸ng mõng cho nÒn kinh tÕ n­íc ta khi míi ®ang giai ®o¹n më cöa. Tuy nhiªn ®Õn n¨m 1998 tèc ®é t¨ng gi¶m ®i do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh trong khu vùc nªn sè l­îng vèn FDI chØ ®¹t 35.464 triÖu USD, sè l­îng lao ®éng t¨ng 1,13 lÇn so víi n¨m tr­íc ®ã. Nh­ vËy, viÖc lµm trùc tiÕp trong khu vùc cã vèn FDI t¨ng theo sè vèn ®Çu t­ nh­ng h¹n chÕ vÒ sè l­îng lao ®éng ®­îc thu hót. Trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI, c¸c doanh nghiÖp liªn doanh sö dông nhiÒu lao ®éng nhÊt sau ®ã ®Õn c¸c doanh nghiÖp cã 100% vèn n­íc ngoµi vµ hîp ®ång hîp t¸c doanh. Bëi víi ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é ë n­íc ta hiÖn nay kh«ng cã nhiÒu mµ ®©y chÝnh lµ lùc l­îng lao ®éng mµ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cÇn nhiÒu. V× vËy, song song víi viÖc t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng bëi FDI th× chóng ta cÇn ph¶i liªn tôc ®µo t¹o, n©ng cao ®éi ngò lao ®éng cã tr×nh ®é qu¶n lý, chuyªn m«n kü thuËt cao ®Ó tõ dã sÏ thu hót ®­îc nhiÒu lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn FDI. Sè l­îng viÖc lµm gi¸n tiÕp. Cïng víi sù xuÊt hiÖn vµ lín m¹nh cña khu vùc cã FDI, mét sè khu vùc s¶n xuÊt vµ cung cÊp c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cho khu vùc cã FDI còng ph¸t triÓn theo vµ t¹o ra mét sè viÖc lµm ®¸ng kÓ trong c¸c khu vùc nµy. C¸c h×nh thøc sö dông cña c¸c doanh nghiÖp cã FDI lµ: tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o, b¸n hµng... Nh­ vËy, sè l­îng viÖc lµm gi¸n tiÕp ®­îc x¸c ®Þnh lµ viÖc lµm t¹o ra trong c¸c ho¹t ®éng cña c¸c ngµnh, c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp kh¸c nhau khu vùc cã FDI. §Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ t¹o viÖc lµm gi¸n tiÕp th«ng qua FDI 10 doanh nghiÖp cã FDI ®­îc lùa chän ®iÒu tra ®Æc tr­ng cho mét sè ngµnh, lÜnh vùc nh­ c«ng nghiÖp l¾p r¸p, dÖt may, dÞch vô, s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn n«ng s¶n... bao gåm doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi. Trung b×nh mçi doanh nghiÖp cã 21,3 ®¹i lý vµ nhµ cung cÊp ®· ®­îc ®iÒu tra, tæng sè lao ®éng trùc tiÕp ®­îc ®iÒu tra lµ 4688 ng­êi vµ sè lao ®éng gi¸n tiÕp lµ 43286 ng­êi. Nh­ vËy víi chØ cã 4688 lao ®éng trùc tiÕp do FDI t¹o ra ®· cã 43286 lao ®éng gi¸n tiÕp còng ®­îc tao ra gÊp 9,2 lÇn. Qua nghiªn cøu vÒ sè l­îng lao ®éng gi¸n tiÕp, tû lÖ lao ®éng trùc tiÕp/gi¸n tiÕp cho thÊy thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ chÕ biªn n«ng s¶n, c«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng tiªu dïng sÏ t¹o ra ®­îc sè l­îng viÖc lµm lín, nhÊt lµ sè l­îng viÖc lµm gi¸n tiÕp. 2. Thùc tr¹ng thu hót vèn FDI ë Hµ Néi vµ xu h­íng ®Çu t­ trªn toµn cÇu. 2.1. T×nh h×nh ®Çu t­ trùc tiÕp ë Hµ Néi. Theo b¸o “Ng­êi ®¹i biÓu cña nh©n d©n” sè 61(140) ra ngµy 21/7/2003 víi bµi viÕt cña NguyÔn Th¸i: "Hµ Néi ®iÓm ®Õn cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi” cho hay: TÝnh tõ n¨m 1990 ®Õn nay, trªn ®Þa bµn Hµ Néi ®· thu hót ®­îc 574 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 9 tû USD, sè vèn ®· ®­îc thùc hiÖn lµ 3,5 tû USD, gi¸ trÞ xuÊt khÈu 1,1 tû USD. C¸c dù ¸n trªn ®· gãp phÇn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm cho trªn 25.000 lao ®éng. HiÖn nay c¸c n­íc ®øng ®Çu vÒ ®Çu t­ t¹i Hµ Néi lµ Singapore, NhËt B¶n, Hµn Quèc, Hång C«ng,... NhËt B¶n ®ang ®øng thø hai nh­ng lµ ®èi t¸c lµm ¨n cã hiÖu qu¶ nhÊt t¹i Hµ Néi víi 86 dù ¸n, trong ®ã 45 dù ¸n liªn doanh, 40 dù ¸n 100% vèn n­íc ngoµi vµ 1 dù ¸n hîp ®ång FDI lµ mét yÕu tè quan träng cã t¸c ®éng s©u s¾c tíi sù ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi cña thµnh phè. V× vËy, mét kÕ ho¹ch l©u dµi vµ mang tÝnh chiÕn l­îc ®Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ vÒ thu hót FDI hiÖn nay lµ cÊp thiÕt. N¨m 2003, Hµ Néi x¸c lËp quy ho¹ch tæng thÓ vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi tõ 2003- 2010, theo ®ã ®Õn 2010, Hµ Néi sÏ phÊn ®Êu cã 960 dù ¸n, tæng vèn ®Çu t­ trªn 9 tû USD. Nh÷ng lÜnh vùc thu hót ®Çu t­ lµ c«ng nghÖ tin häc, b­u chÝnh viÔn th«ng, chÕ biÕn dÖt may, gia giµy vµ mét sè ngµnh kh¸c. Së dÜ lµ nh­ vËy la do khi chóng ta thu hót ®­íc ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo cµng nhiÒu th× ®ång nghÜa sÏ t¹o ra mét c¬ sè c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng mµ nh÷ng ngµnh, nghÒ trªn ®ßi hái cÇn ph¶i cã nhiÒu lao ®éng. 2.2. Xu h­íng ®Çu t­ quèc tÕ trªn toµn cÇu Theo b¸o c¸o cña LHQ vµ tæ chøc Hîp t¸c kinh tÕ vµ ph¸t triÓn (OECD), bøc tranh ®Çu t­ quèc tÕ trªn toµn cÇu ®Çu n¨m 2003 vÉn kh¸ ¶m ®¹m. Theo OECD th× FDI vµo 30 n­íc thµnh viªn cña khèi nµy gi¶m 20% so víi cïng kú n¨m 2002. §©y lµ n¨m thø ba liªn tiÕp, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo OECD nãi riªng vµ toµn thÕ giíi nãi chung suy gi¶m. FDI bao gåm c¸c ho¹t ®éng s¸t nhËp xuyªn quèc gia vµ ®Çu t­ x©y dùng c¸c nhµ m¸y míi, bÞ t¸c ®éng m¹nh bëi t×nh tr¹ng bÊt æn cña nÒn kinh tÕ toµn cÇu, c¸c thÞ tr­êng chøng kho¸n ho¹t ®éng yÕu kÐm lµm gi¶m lßng tin cña giíi doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, sù thay ®æi th¸i ®é cña c¸c n­íc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng s¸t nhËp cïng víi c¸c luËt chèng ®éc quyÒn ë c¸c n­íc ®· lµm tr× ho·n c¸c cuéc s¸t nhËp vµ lµm n¶n lßng c¸c nhµ ®Çu t­. Theo OECD, trong c¶ n¨m 2002vµ ®Çu 2003 trong OECD chØ cã s¸u cuéc s¸t nhËp trÞ gi¸ 5 tû USD, trong thêi kú bïng næ kinh tÕ, ho¹t ®éng s¸t nhËp c«ng ty diÔn ra hÇu nh­ hµng ngµy. Trªn toµn thÕ giíi c¸c ho¹t ®éng s¸p nhËp xuyªn quèc gia chÝn th¸ng ®Çu n¨m 2002 gi¶m tíi 45%, chØ ®¹t gi¸ trÞ 250 tû USD so víi møc 460 tû USD cïng kú n¨m 2001. §¸ng chó ý lµ suy gi¶m FDI diÔn ra m¹nh nhÊt ë c¸c n­íc ph¸t triÓn (31%) so víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn (23%) vµ khu vùc Trung vµ §«ng ¢u ( 1%), theo tæ chøc th­¬ng m¹i vµ ph¸t triÓn cña LHQ (UNCTAD). C¸c nhµ ph©n tÝch kinh tÕ LHQ cho r»ng c¸c nhµ ®Çu t­ ph¶i chÊp nhËn rñi ro lín h¬n nhiÒu so víi thêi kú nÒn kinh tÕ thÕ giíi t¨ng tr­ëng kh¸. MÆt kh¸c, c¸c ho¹t ®éng khñng bè, chiÕn tranh vµ ho¹t ®éng kinh tÕ yÕu kÐm ë c¸c n­íc giÇu lµm cho ®é rñi ro trong ho¹t ®éng ®Çu t­ cµng lín, nhiÒu khi v­ît qu¸ kh¶ n¨ng chÞu ®ùng cña c¸c nhµ ®Çu t­. C¸c dù ¸n b¸o vÒ gi¶m ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ lín nh­ Mü, NhËt B¶n vµ §øc, c¸c vô bª bèi trong kinh doanh cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia hµng ®Çu thÕ giíi khiÕn c¸c nhµ ®Çu t­ lo ng¹i mÊt vèn nÕu tung tiÒn ra ®Çu t­. C¸c c«ng ty ngµy cµng khã thuyÕt phôc c¸c cæ ®«ng còng nh­ c¸c nh©n tè cã nguån vèn lín tin vµo triÓn väng kinh doanh s¸ng sña trong t­¬ng lai ng¾n h¹n vµ trung h¹n. C¸c nhµ ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cã xu h­íng tËp trung vµo c¸c nhµ kinh doanh ®· cã vµ kh«ng muèn më réng ®Çu t­. ë 25 n­íc ph¸t triÓn, dßng FDI ®æ vµo c¸c n­íc nµy chØ ®¹t 349 tû USD n¨m 2002 so víi 503 tû USD n¨m tr­íc. FDI suy gi¶m m¹nh nhÊt lµ ë Anh vµ Mü ( tíi 3/4 hay tõ 54 tû USD xuèng 12 tû USD vµ 2/3 tõ 124 tû USD xuèng cßn 44 tû USD), hai n­íc lu«n dÉn ®Çu vÒ tiÕp nhËn vèn FDI nh÷ng n¨m tr­íc ®©y. N¨m 2002, Trung quèc trë thµnh n­íc nhËn FDI lín nhÊt thÕ giíi, ®¹t møc kû lôc 50 tû USD. MÆc dï c¸c nÒn kinh tÕ hµng ®Çu ë Ch©u ¸ cã sù t¨ng tr­ëng m¹nh n¨m 2002, ch©u ¢u vµ ch©u Mü ®· ®Çu t­ vµo Ýt h¬n. FDI ®æ vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ch©u ¸ gi¶m 12% so víi n¨m tr­íc, ®¹t 90 tû USD so víi 102 tû USD n¨m 2001. T×nh h×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ch©u Phi, mü La- Tinh vµ Ca-ri-bª còng rÊt ¶m ®¹m, víi møc FDI vµo ch©u Phi gi¶m 2/3 (cßn 6 tû USD so víi 17 tû USD n¨m 2001) vµ 27% ë Mü la-tinh vµ Ca- ri- bª (tõ 85 tû USD xuèng cßn 62 tû USD). Tuy nhiªn, bøc tranh ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo khu vùc Trung- §«ng ¢u l¹i s¸ng sña. Khu vùc nµy ng¨n chÆn ®­îc khuynh h­íng gi¶m FDI n¨m 2002 vµ ®¹t 27 tû USD. Dßng FDI ®æ vµo c¸c n­íc An- ba- ni, Bugari, CH SÐc, L¸t-vi-a, LÝt-va, Xlo- vª-ni-a t¨ng ; kh«ng thay ®æi ë Nga, Rumani, Croatia, B«xiahecxovina. §¸ng chó ý lµ CH Sec trë thµnh “ng«i sao” dÉn ®Çu c¸c n­íc trong khu vùc Trung- §«ng ¢u vÒ tiÕp nhËn vèn FDI: tõ 5 tû USD n¨m 2001 lªn tíi 9 tû USD n¨m 2002. C¸c n­íc Trung- §«ng ¢u lµ thÞ tr­êng hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi do nh÷ng lîi thÕ: ®éi ngò c«ng nh©n cã tr×nh ®é lµnh nghÒ ®­îc ®µo t¹o tèt, chi phÝ l­¬ng thÊp, cã c¸c dù ¸n t­ nh©n ho¸ cã liªn quan tíi FDI vµ cã chÝnh s¸ch thu hót vèn FDI ®¸p øng yªu cÇu cña EU khi chuÈn bÞ gia nhËp khèi nµy vµo n¨m tíi. OECD dù b¸o xu h­íng gi¶m ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo c¸c n­íc OECD cã thÓ tiÕp diÔn trong n¨m 2003 vµ møc gi¶m cã thÓ tõ 25% ®Õn 30% tuú thuéc sù phôc håi cña nÒn kinh tÕ Mü. §èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, n¬i FDI lµ nguån lín nhÊt trong c¸c nguån tµi chÝnh, sù suy gi¶m FDI ®ång nghÜa víi Ýt nguån ®Ó ph¸t triÓn. Sù thËn träng vÉn lµ xu thÕ ¸p ®¶o trong tÝnh to¸n cña c¸c nhµ ®Çu t­ quèc tÕ vµo thêi ®iÓm nµy. PhÇn III C¸c gi¶i ph¸p nh»m ®Èy m¹nh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Ó t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ 1. X©y dùng mét hÖ thèng chÝnh s¸ch ®Ó c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­. - ¸p dông mÆt b»ng gi¸ thèng nhÊt cho mét sè lo¹i hµng ho¸, dÞch vô ®èi víi doanh nghiÖp ®Çu t­ trong n­íc vµ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. - X©y dùng quy chÕ qu¶n lý ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ban hµnh c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ ®Ó mét mÆt t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, mÆt kh¸c ®¶m b¶o sù qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp. - C¸c dù ¸n ®Çu t­ vÒ ngµnh n«ng- l©m nghiÖp vµ c¸c vïng kinh tÕ khã kh¨n nªn cã chÝnh s¸ch ­u ®·i cao c¸c vïng kh¸c. - KhuyÕn khÝch doanh nghiÖp h­íng m¹nh vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu tõ sö dông nguyªn liÖu trong n­íc, chÕ biÕn thµnh s¶n phÈm hoµn chØnh ®Ó xuÊt khÈu, h¹n chÕ cÊp giÊy phÐp cho c¸c dù ¸n xuÊt khÈu nguyªn liÖu hoÆc s¶n phÈm chØ qua s¬ chÕ. - CÇn linh ho¹t h¬n trong viÖc quyÕt ®Þnh c¸c h×nh thøc ®Çu t­ xuÊt ph¸t tõ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt- kinh doanh. V× thÕ cho phÐp c¸c liªn doanh trong mét sè tr­êng hîp ®­îc chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­ sang 100% vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi hoÆc 100% vèn trong n­íc. CÇn cã chÝnh s¸ch vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ liªn doanh víi n­íc ngoµi; thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn huy ®éng nhiÒu nguån vèn víi mäi lo¹i quy m« vèn cho sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. - Ngoµi c¸c khu c«ng nghiÖp nhá vµ c¸c côm c«ng nghiÖp ®Ó di dêi c¸c nhµ m¸y trong c¸c thµnh phè lín cÇn xem xÐt chÆt chÏ viÖc thµnh lËp c¸c khu c«ng nghiÖp míi. + Rµ so¸t l¹i c¸c khu c«ng nghiÖp ®· ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Ó dõng d·n tiÕn ®é x©y dùng. Khi kh«ng ®¶m b¶o tÝnh kh¶ thi vµ chØ cÊp giÊy phÐp cho khu c«ng nghiÖp míi nÕu ®ñ ®iÒu kiÖn vµ chøng minh ®­îc tÝnh kh¶ thi. + CÇn thùc hiÖn viÖc cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt cho c¸c doanh nghiÖp, khu c«ng nghiÖp, ®¶m b¶o c¸c c«ng tr×nh c¬ së h¹ tÇng kü thuËt nh­: giao th«ng, ®iÖn, n­íc, vµ th«ng tin liªn l¹c, thùc hiÖn chÝnh s¸ch ­u ®·i ë møc cao nhÊt cho c¸c dù ¸n ph¸t triÓn h¹ tÇng c¬ së ®ång bé víi khu c«ng nghiÖp. 2. Hoµn thiÖn hÖ thèng luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi. - Tr­íc m¾t cÇn söa ®æi, bæ xung mét sè ®iÒu cña luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó ®¶m b¶o m«i tr­êng ®Çu t­ cã søc hÊp dÉn vµ tÝnh c¹nh tranh cao h¬n so víi c¸c n­íc trong khu vùc. §ã lµ: + Phï hîp víi hÖ thèng ph¸p luËt chung cña n­íc ngoµi ®Ó t¹o mÆt b»ng ­u ®·i b×nh ®¼ng cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc. + B¶o ®¶m sù æn ®Þnh cña ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m t¹o vµ gi÷ v÷ng lßng tin cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. + Cho phÐp c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thÕ chÊp tµi s¶n g¾n víi gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt t¹i c¸c ng©n hµng ViÖt Nam, ng©n hµng liªn doanh vµ chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ®­îc vay vèn ph¸t triÓn s¶n xuÊt- kinh doanh. + §iÒu chØnh møc ph¶i chÞu thuÕ, thu nhËp cao h¬n cho lao ®éng lµm viÖc t¹i c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó khuyÕn khÝch ng­êi ViÖt Nam ®¶m nhËn c¸c vÞ trÝ qu¶n lý vµ chuyªn m«n cao. §ã chÝnh lµ c¬ héi tèt ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cho ng­êi lao ®éng, ®Ó cã thÓ tù ®¶m nhËn tr¸ch nhiÖm vµ cã hiÖu qu¶ c«ng viÖc ®­îc giao khi tuyÓn sang c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ trong n­íc d­íi mäi h×nh thøc vµ thµnh phÇn kinh tÕ. Tõ ®ã cã thÓ thu hót ®­îc nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm h¬n cho ng­êi lao ®éng trong c¸c khu vùc cã vèn ®Çu t­ trong n­íc còng nh­ ë n­íc ngoµi. + Quy ®Þnh chÆt chÏ h¬n viÖc kÝ kÕt hîp ®ång lao ®éng víi c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµi nh»m ®¶o b¶o quyÒn lîi cho ng­êi lao ®éng ViÖt Nam tr¸nh nh÷ng xung ®ét mµ thiÖt h¹i vÒ tinh thÇn vµ vËt chÊt th­êng nghiªng h¼n vÒ phÝa ng­êi lao ®éng ViÖt Nam. 3. §Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn ®Çu t­. CÇn thµnh lËp c¸c bé phËn chuyªn tr¸ch ®Ó ®¶m nhËn c«ng viÖc xóc tiÕn ®Çu t­ ë n­íc ngoµi ®Ó chñ ®éng ®a ph­¬ng ho¸ c¸c ®èi t¸c ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ngoµi c¸c nhµ ®Çu t­ ë ch©u ¸ cÇn m¹nh d¹n nghiªn cøu kü l­ìng c¸c ®èi t¸c ®Çu t­ ë ch©u ¢u, B¾c Mü nh»m tranh thñ tiÒm lùc vÒ c«ng nghÖ, kü thuËt hiÖn ®¹i ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. ­u tiªn c¸c dù ¸n quy m« võa vµ nhá nh­ng c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. M¹nh d¹n kh«ng khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm vµ dÞch vô mµ ViÖt Nam ®¶m nhËn ®­îc vµ ®¶m nhËn cã hiÖu qu¶ ®Ó ph¸t huy néi lùc. 4. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n­íc ®èi víi ®Çu t­ n­ìc ngoµi. ViÖc söa ®æi, bæ xung luËt cïng víi c¸c chÝnh s¸ch, chÕ ®é ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi th× mét vÊn ®Ò kh¸ quan träng ®ã lµ c«ng t¸c qu¶n lý cña Nhµ n­íc. V× vËy cÇn cã sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c bé tæng hîp, bé qu¶n lý chuyªn ngµnh vµ UBND c¸c ®Þa ph­¬ng theo ®óng thÈm quyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña m×nh ®èi víi ®Çu t­ n­íc, tr¸ch t×nh tr¹ng chång chÐo hoÆc tr× trÖ trong viÖc thùc hiÖn c¸c chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi ®Çu t­ n­íc ngoµi trong tõng vïng, tõng giai ®o¹n vµ tõng ngµnh nghÒ. UBND tØnh, thµnh phè vµ ban qu¶n lý khu c«ng nghiÖp ®­îc ph©n cÊp uû quyÒn qu¶n lý ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c tËp trung, thèng nhÊt vÒ quy ho¹ch, c¬ cÊu, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®ång thêi t¨ng c­êng sù h­íng dÉn, kiÓm tra cña c¸c bé, ngµnh ë Trung ­¬ng, n©ng cao kû c­¬ng vµ kû luËt ®Ó ph¸t huy cao ®é tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c c¬ së nh­ng kh«ng ph¸ vì quy ho¹ch chung vµ t¹o ra s¬ hë trong qu¶n lý. CÇn h×nh thµnh chÕ ®é kiÓm tra nghiªm tóc cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®Ó tr¸nh sù tuy tiÖn hoÆc h×nh sù ho¸ c¸c quan hÖ kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp mµ vÉn ®¶m b¶o gi¸m s¸t ®­îc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vµ sö lý ®­îc nh÷ng vi ph¹m cña ph¸p luËt doanh nghiÖp. KÕt luËn Mét lÇn n÷a chóng ta kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña FDI trong qu¸ tr×nh ®æi míi vµ më nÒn kinh tÕ nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ viÖc thu hót FDI ®Ó t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸. HiÖn nay, ë n­íc ta nguån vèn FDI ®ang ph¸t triÓn mét c¸ch m¹nh mÏ ®iÒu ®ã sÏ lµ ®ßn bÈy ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ còng nh­ vÊn ®Ò gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng.Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã cßn cã biÖn ph¸p ®Ó kh¾c phôc nh÷ng mÆt yÕu kÐm cña FDI vµ ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ph¸t huy hÕt vai trß cña FDI. V× vËy Nhµ n­íc ta còng cÇn ph¶i cã c¸c gi¶i ph¸p, c¸c chÝnh s¸ch ­u ®·i ®Ó thu hót ®­îc nhiÒu h¬n n÷a c¸c nguån vèn ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ vèn FDI trong vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng trong tiÕn tr×nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay. Cuèi cïng, em xin c¶m ¬n Khoa Kinh tÕ Lao §éng vµ D©n Sè Tr­êng §H Kinh TÕ Quèc D©n HN vµ ThÇy Thµnh ®· t¹o ®iÒu kiÖn, cung cÊp sè liÖu, tµi liÖu, h­íng dÉn em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Do thêi gian, kinh nhiÖm cã h¹n vµ c¸c yÕu tè kh¸ch quan vÒ tµi liÖu nªn ®Ò ¸n cßn cã nh÷ng h¹n chÕ, thiÕu sãt. Em rÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp ý kiÕn vµ gãp ý cña c¸c c«, c¸c thÇy vµ c¸c b¹n ®Ó ®Ò ¸n nµy ®­îc hoµn thiÖn h¬n.