Đề án Du lịch sinh thái và thực tế phát triển ở Việt Nam

réng kho¶ng 2 ha. Du kh¸ch cã thÓ tham quan vµ ng¾m nh×n mét sè loµi khØ v­în vµo lóc cho ¨n. V­ên quèc gia Ba v× còng ®ang x©y dùng khu nu«i thó vµ chim b¸n hoang d· ë khu vùc cã ®é cao 400 mÐt so víi mùc n­íc biÓn. Sù ®Æc h÷u vÒ ®éng thùc vËt lµ mét hÊp dÉn ®èi víi du lÞch sinh th¸i mang tÝnh chÊt nghiªn cøu khoa häc. Nh÷ng nhµ khoa häc cã thÓ ®Õn ®©y ®Ó t×m hiÓu nh÷ng loµi ®éng thùc vËt chØ cã ë ViÖt nam. Sù phong phó vÒ hÖ sinh th¸i ë ViÖt nam së dÜ cã ®­îc lµ nhê sù ®a d¹ng vÒ ®Þa h×nh cña ®Êt n­íc. Sù ®a d¹ng vÒ ®Þa h×nh kÕt hîp víi sù phong phó vÒ hÖ sinh th¸i ®· cho ra ®êi nh÷ng s¶n phÈm, ®Þa ®iÓm du lÞch sinh th¸i hÊp dÉn. HÊp dÉn nhÊt ph¶i kÓ ®Õn rõng m­a nhiÖt ®íi V­ên quèc gia Cóc ph­¬ng, C¸t bµ, Ba bÓ, B¹ch m· vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn Phong nha – KÎ bµng, Hoµng liªn s¬n . NhiÒu v­ên quèc gia vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn ph©n bè däc theo 3260 km bê biÓn víi hÖ ®éng thùc vËt cßn kh¸ phong phó vµ nhiÒu b·i t¾m lý t­ëng nh­ Trµ Cæ, B·i Ch¸y, §å S¬n, Xu©n Thuû, SÇm S¬n, L¨ng S«, B×nh Ch©u, Ph­íc Böu. C¸c v­ên quèc gia vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn vïng ®¶o vµ quÇn ®¶o còng lµ ®Þa ®iÓm du lÞch sinh th¸i næi tiÕng. N¬i ®©y ngoµi hÖ sinh th¸i trªn c¹n cßn cã hÖ sinh th¸i trªn biÓn víi c¸c r¹n san h« cã thµnh phÇn loµi phong phó. Chóng ta cã thÓ tæ chøc du lÞch lÆn, xem hÖ ®éng thùc vËt biÓn phong phó trong c¸c r¹n san h« ë khu vùc ®¶o C¸t Bµ, C«n §¶o, Phó Quèc vµ c¸c ®¶o thuéc khu vùc Nha Trang, Kh¸nh Hoµ. Ba phÇn t­ diÖn tÝch l·nh thæ cña ViÖt nam lµ ®åi nói víi nhiÒu ®Ønh nói cao cã khÝ hËu m¸t mÎ rÊt thuËn lîi cho du lÞch nghØ d­ìng mïa hÌ. Nh÷ng ®Þa ®iÓm næi tiÕng nh­ Sa Pa, Tam §¶o, BaV×, B¹ch M·, Bµ Nµ - Nói Chóa ®· ®­îc ng­êi ph¸p khai th¸c c¸ch ®©y nöa thÕ kû vµ hiÖn cßn l­u gi÷ nhiÒu tµn tÝch cña c¸c biÖt thù cò. Tõ c¸c trung t©m ngØ d­ìng nay ta cã thÓ thiÕt kÕ c¸c ®­êng mßn thiªn nhiªn víi cù ly tõ 2 –3 km ®Ó kÕt hîp du lÞch sinh th¸i víi c¸c lo¹i h×nh du lÞch kh¸c. S«ng, suèi, th¸c, ghÒnh, hå tù nhiªn vµ nh©n t¹o trong c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ë c¸c vïng nói rÊt thuËn lîi cho viÖc ph¸t triÓn lo¹i h×nh du lÞch m¹o hiÓm vµ du lÞch thÓ thao d­íi n­íc . Còng mét nç lùc nghiªn cøu tiÒm n¨ng du lÞch sinh th¸i cña ViÖt nam, NguyÔn Quang Mü vµ nhiÒu nhµ nghiªn cøu ®· ph¸t hiÖn ra rÊt nhiÒu hang ®éng ë c¸c v­ên quuèc gia vµ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn vïng nói ®¸ v«i trªn ph¹m vi c¶ n­íc. §éng Phong nha, Chïa h­¬ng,Tam cèc, BÝch ®éng, c¸c hang ®éng trong khu vùc di s¶n thiªn nhiªn H¹ long lµ nh÷ng ®iÓm tham quan næi tiÕng trong vµ ngoµi n­íc. Theo sù ph©n tÝch cña Ng« §øc ThÞnh, tõ ®a d¹ng vÒ tù nhiªn dÉn ®Õn sù ®a d¹ng vÒ v¨n ho¸. ChÝnh v× vËy mµ mµ ng­êi ViÖt nam kh«ng thuÇn nhÊt mµ gåm 54 d©n téc kh¸c nhau. ®¸ng chó ý h¬n lµ c¸c d©n téc thiÓu sè th­êng sèng kÒ gÇn hoÆc trong c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn. Hä hiÖn vÉn ®ang l­u gi÷ ®­îc phong c¸ch sèng, b¶n s¾c v¨n ho¸ riªng vµ tËp tôc ®éc ®¸o. §iÒu nµy khiÕn ViÖt nam cµng trë nªn hÊp dÉn trªn ph­¬ng diÖn du lÞch sinh th¸i. HiÖn t¹i ®êi sèng cña nh÷ng ng­êi d©n ë ®©y cã nhiÒu khã kh¨n thiÕu thèn. §©y còng lµ c¬ héi ®Ó du lÞch sinh th¸i thÓ hiÖn m×nh, ®ãng gãp vµo ph¸t triÓn céng ®ång t¹i c¸c ®iÓm du lÞch . 2.2.2 TiÒm n¨ng du lÞch sinh th¸i biÓn. ViÖt Nam lµ quèc gia ven biÓn, cã vÞ trÝ ®Þa lý - chÝnh trÞ quan träng trong giao l­u quèc tÕ. BiÓn vµ thÒm lôc ®Þa cã vai trß quan träng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, b¶o ®¶m chñ quyÒn, an ninh quèc gia. V× vËy, ph¸t huy lîi thÕ mét quèc gia cã biÓn, kÕt hîp vãi ph¸t triÓn kinh tÕ víi an ninh - quèc phßng ®· trë thµnh chiÕn l­îc l©u dµi cña ®Êt n­íc ta. Ph¸t triÓn du lÞch biÓn gãp phÇn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ kh¸c: Du lÞch biÓn lµ ngµnh kinh tÕ cã tÝnh liªn ngµnh, v× vËy, sù ph¸t triÓn cña du lÞch biÓn sÏ kÐo theo sù ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh trong mèi quan hÖ t­¬ng hç. §ång thêi, t¹o c¬ héi ph¸t triÓn míi, lµm t¨ng nguån thu cho quèc gia vµ c¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n, gãp phÇn ®Èy m¹nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ biÓn, ®a d¹ng hãa nÒn kinh tÕ cho suèt däcvïng duyªn h¶i vµ h¶i ®¶o cña 29 tØnh, thµnh phè, lµ cöa më cã søc l«i kÐo vµ thóc ®Èy c¸c vïng kh¸c ph¸t triÓn. Thu hót ®Çu t­ c¶ trong vµ ngoµi n­íc. Ph¸t triÓn du lÞch biÓn t¨ng c¬ héi t¹o viÖc lµm, hiÖn nay trªn thÕ giíi cã 157 quèc gia cã biÓn vµ ë c¸c møc ®ä kh¸c nhau, vÊn ®Ò viÖc lµm cho ng­êi d©n vïng ven biÓn lµ mét khã kh¨n kh«ng nhá ë n­íc ta hiÖn nay. Bëi nÕu sè ng­êi ch­a cã viÖc lµm qu¸ lín ë khu vùc ®Þa lý chÝnh trÞ cã tÝnh nh¹y c¶m cao nµy sÏ dÉm ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò x· héi, h×nh htµnh nh©n tè kh«ng æn ®Þnh ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ nãi chung vµ an ninh quèc phßng. V× thÕ, gi¶i quyÕt viÖc lµm cho ng­êi d©n vïng ven biÓn lµ mét viÖc rÊt quan träng ®èi víi chÝnh phñ. Du lÞch nãi chung vµ du lÞch biÓn nãi riªng lµ ngµnh kinh tÕ tæng hîp cã tÝnh x· héi ho¸ cao, cã kh¶ n¨ng t¹o nhiÒu c«ng ¨n viÖc lµm cho x· héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn du lÞch biÓn cã ý nghia kh¸ quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nãi trªn, ®Æc biÖt trong bèi c¶nh hiÖn nay khi sè lao ®éng cÇn bè trÝ viÖc lµm ë vïng ven biÓn n­íc ta ®· lªn ®Õn kho¶ng 10 triÑu ng­êi ( chiÕm kho¶ng 84% d©n sè trong ®ä tuæi lao ®éng ë 29 tØnh, thµnh ven biÓn). T¹i ViÖt Nam du lÞch biÓn cã vai trß ®Æc thï vµ chiÕm vÞ trÝ quan träng trong chiªn l­îc ph¸t triÓn du lÞch cña c¶ n­íc. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn Du lÞch ViÖt Nam ®Õn n¨m 2010 vµ quy ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn Du lÞch VÞªt Nam ®Õn n¨m 2010 ®­îc Thñ t­èng ChÝnh phñ phª duyÖt ®· x¸c ®Þnh 7 khu vùc träng ®iÓm ­u tiªn ph¸t triÓn du lÞch, trong sè ®ã ®· cã tíi 5 khu vùc lµ thuéc vïng ven biÓn. MÆc dï cho ®Õn nay, nhiÒu tiÒm n¨ng du lÞch biÓn ®Æc s¾c, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng ®¶o ven bß, ch­a ®­îc ®Çu t­ khai th¸c mét c¸ch t­«ng xøng, tuy nhiªn ë khu vùc ven biÓn ®· tËp trung kho¶ng 70% c¸c khu ®iÓm du lÞch trong c¶ n­íc, hang n¨m thu hót kho¶ng 60-80% l­îng kh¸ch du lÞch. ®iÒu nµy ®· kh¼ng ®Þnh vai trß cña du lÞch biÓn ®èi víi sù ph¸t triÓn chung cña Du lÞch ViÖt Nam. Cïng víi sù ph¸t triÓn chung cña du lÞch c¶ n­íc, du lÞch biÓn ViÖt Nam ®· chuyÓn biÕn ngµy mét m¹nh mÏ víi nh÷ng b­íc tiªn quan träng c¶ vÒ l­îng vµ chÊt. §· cã sù ph¸t triÓn ®¸ng kÓ vÒ s¶n phÈm du lÞch. C¬ së h¹ tÇng vµ c¬ së vËt chÊt kü thuËt phôc vô cho du lÞch ®­îc c¶i thiÖn mét b­íc. Ho¹t ®éng du lÞch biÓn chiÕm tû träng lín ( n¨m 2000 chiÕm 63% GDP du lÞch cña c¶ n­íc), ®ãng gãp kh«ng nhá cho sù ph¸t triÓn chung cña toµn ngµnh Du lÞch VIÖt Nam vµ kinh tÕ - x· héi vïng biÓn. 2.3 Thùc tr¹ng du lÞch sinh th¸i cña ViÖt Nam. 2.3.1 Thùc tr¹ng du lÞch sinh th¸i cña c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ViÖt Nam Tuy cã tiÒm n¨ng to lín, nh­ng du lÞch sinh th¸i trong ph¹m vi c¶ n­íc nãi chung vµ trong c¸c khu b¶o tån nãi riªng cßn ®ang trong giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng ®a sè mang tÝnh tù ph¸t, ch­a cã s¶n phÈm vµ ®èi t­îng phôc vô râ rµng, ch­a cã sù ®Çu t­ qu¶ng b¸, nghiªn cøu thÞ tr­êng vµ c«ng nghÖ phuc vô cho du lÞch sinh th¸i, ch­a cã sù quan t©m, qu¶n lý chÆt chÏ cña c¸c cÊp c¸c nghµnh do vËy mµ thùc tÕ lµ sù ®a d¹ng sinh häc ®ang bÞ de do¹. Theo ­íc tÝnh ë ViÖt nam cã h¬n 12000 loµi c©y, 275 loµi ®éng vËt cã vó, 800 loµi chim, 180 loµi bß s¸t, 80 loµi ®éng vËt l­ìng c­, 2470 loµi c¸ vµ h¬n5500 loµi c«n trïng, víi ­íc tÝnh h¬n 10% ®ang m¾c c¸c bÖnh ®Æc tr­ng ë c¸c loµi ®éng vËt cã vó, chim vµ c¸. §iÒu ®¸ng buån lµ h¬n 28% thuéc ®éng vËt cã vó, 10% loµi chim vµ 21% loµi ®éng vËt l­ìng c­ vµ loµi bß s¸t ®­îc liÖt kª lµ ®ang ë t×nh tr¹ng hÕt søc nguy hiÓm. Mét nguyªn nh©n to lín lµ m«i tr­êng sèng bÞ mÊt ®i do n¹n ph¸ rõng. C¸c dÊu hiÖu cña viÖc khai th¸c c¸c s¶n phÈm cña rõng ngµy mét nhiÒu vµ kh«ng ph¶i lµ kh«ng khã nhËn ra ë ViÖt nam. Mét vÝ dô cho thÊy viÖc bu«n b¸n thÞt thó rõng ph¸t triÓn m¹nh. Con chim, b¸n ®­îc 550.000 ®/kg, lîn rõng 40.000 ®/kg . ë §¾c l¾c, cã mét qu¸n ¨n ®Æc biÖt víi mãn thÞt hæ. Nh÷ng thó vËt nhåi b«ng còng cã s½n ®Ó b¸n ë c¸c cöa hµng ë Hµ néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh. Mét con hæ nhåi b«ng gi¸ kho¶ng 15 triÖu ®ång, mét con gÊu tróc kho¶ng 10 triÖu ®ång, gÊu mÆt trêi 8 triÖu …Víi nh÷ng gi¸ ®ã nh÷ng ng­êi d©n nghÌo s½n sµng tham dù cuéc bu«n b¸n mµ kh«ng cÇn biÕt hËu qu¶ sÏ ra sao. Trªn ®©y lµ thùc tr¹ng ®¸ng buån cña sinh th¸i ViÖt nam, vËy cßn vÒ lÜnh vùc v¨n ho¸ th× sao ? TÊt c¶ mäi ng­êi ai còng biÕt r»ng gi÷a v¨n ho¸ vµ du lÞch lu«n cã mèi quan hÖ biÖn chøng vµ trùc tiÕp . Mèi quan hÖ nµy cµng thÓ hiÖn râ h¬n trong sù liªn hÖ b¶o vÖ vµ ph¸t huy c¸c di s¶n v¨n ho¸ vµ thiªn nhiªn – mét bé phËn quan yÕu cña tµi s¶n v¨n ho¸ vµ ®ång thêi lµ bé phËn quan yÕu nhÊt trong tµi nguyªn du lÞch. Sù ph¸t triÓn cña du lÞch t¸c ®éng trùc tiÕp vµ d¸n tiÕp ®Õn viÖc trÊn h­ng vµ b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸. Doanh thu tõ ho¹t ®éng du lÞch ®­îc sö dông cho viÖc tu bæ di tÝch, chØnh lý c¸c b¶o tµng, ®ång thêi kh«i phôc vµ ph¸t huy c¸c di s¶n v¨n ho¸ phi vËt thÓ, ®Æc biÖt lµ c¸c nghµnh thñ c«ng mü nghÖ, ca móa nh¹c truyÒn thèng phôc vô du lÞch . Mét trong nh÷ng vÝ dô cô thÓ lµ sù ph¸t triÓn du lÞch t¹i HuÕ trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· vµ ®ang lµm sèng l¹i nh÷ng nghµnh nghÒ ®· mét thêi bÞ l·ng quªn nh­ may thªu, ®óc ®ång, ch¹m kh¾c vµ ®Æc biÖt lµ nghÖ thuËt ca HuÕ truyÒn thèng, ca móa cung ®×nh… Tuy nhiªn, bªn c¹nh mÆt tÝch cùc kh«ng thÓ phñ nhËn cña du lÞch ®èi víi ®êi sèng kinh tÕ v¨n ho¸, nh÷ng ho¹t ®éng du lÞch còng ®em l¹i nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn c«ng cuéc b¶o tån c¸c di s¶n v¨n ho¸ nãi riªng vµ nÕp sèng v¨n ho¸ nãi chung . Cô thÓ nh­: - §èi víi c¸c di s¶n vËt thÓ, ®Æc biÖt lµ c¸c di s¶n cã gi¸ trÞ toµn cÇu næi bËt th× sù bïng næ sè l­îng kh¸ch th¨m quan ®· vµ ®ang trë thµnh mèi nguy c¬ ®e do¹ viÖc b¶o vÖ c¸c di s¶n nµy. Sù cã mÆt qu¸ ®«ng du kh¸ch trong mét thêi ®iÓm ë mét di s¶n ®· t¹o nªn nh÷ng t¸c ®éng c¬ häc, ho¸ häc ®· cïng víi c¸c yÕu tè khÝ hÖu nhiÖt ®íi g©y nªn nh÷ng sù huû ho¹i ®èi víi c¸c di s¶n vµ c¸c ®éng s¶n phô thuéc nh­ c¸c vËt dông trang trÝ, vËt dông thê tù … - Sù ph¸t triÓn c¸c dÞch vô du lÞch thiÕu sù kiÓm so¸t vµ sù bïng næ sè l­îng du kh¸ch cßn t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn c¶nh quan v¨n ho¸ vµ m«i tr­êng sinh th¸i t¹i c¸c khu du lÞch nh­: kh¾c tªn lªn c¸c v¸ch ®¸, c¸c bé phËn di tÝch , x¶ r¸c bõa b·i… - Du lÞch t¹o nªn sù tiÕp xóc gi÷a c¸c bé phËn d©n c­ xuÊt th©n tõ c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c nhau, tÝn ng­ìng kh¸c nhau. Do kh«ng ®­îc th«ng tin ®Çy ®ñ vµ thiÕu nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ, cô thÓ nªn nhiÒu du kh¸ch ®· ¨n mÆc, øng sö tuú tiÖn ë nh÷ng n¬i d­îc coi lµ trang nghiªm – ®Æc biÖt lµ nh÷ng di tÝch cã ý nghÜa t«n gi¸o, tÝn ng­ìng cña nh©n d©n së t¹i, g©y nªn sù bÊt hoµ thËm chÝ lµ sù xung ®ét vÒ mÆt t©m lý vµ tinh thÇn. Trªn ®©y lµ thùc tr¹ng chung cña sinh th¸i vµ v¨n ho¸ ViÖt nam trong thêi k× ®Çu ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i. VËy thùc tr¹ng du lÞch sinh th¸i trong c¸c khu b¶o tån ra sao? Trong sè 11 v­ên quèc gia th× Cóc Ph­¬ng, B¹ch M·, C¸t Tiªn ®· tæ chøc ho¹t ®éng du lÞch sinh th¸i kh¸ h¬n. Cô thÓ 3 v­ên nµy ®· x©y dùng ®­îc mét sè tuyÕn du lÞch sinh th¸i, mét sè tuyÕn ®­êng mßn thiªn nhiªn, mét sè h­íng dÉn viªn lµ kiÓm l©m ®­îc ®µo t¹o, båi d­ìng kiÕn thøc vÒ du lÞch sinh th¸i. C¸c v­ên cßn l¹i còng tæ chøc ho¹t ®éng th¨m quan du lÞch nh­ng ch­a cã bµi b¶n vµ ®Þnh h­íng râ rµng . C¨n cø vµo c¸c tiªu chÝ cña du lÞch sinh th¸i ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng: - MÆc dï ®· cã nh÷ng tuyÕn du lÞch mang tÝnh chÊt du lÞch sinh th¸i nh­ng trªn thùc tÕ chØ lµ du lÞch thiªn nhiªn hay du lÞch liªn quan ®Õn thiªn nhiªn. - Ho¹t ®éng gi¸o dôc, diÔn gi¶i m«i tr­êng – mét yÕu tè rÊt c¬ b¶n ®Ó ph©n biÖt du lÞch sinh th¸i víi c¸c lo¹i h×nh du lÞch kh¸c ch­a ®­îc triÓn khai nhiÒu do v­ên ch­a quan t©m ®óng møc vµ thiÕu c¸n bé am hiÓu vÒ lÜnh vùc míi mÎ nµy. Cô thÓ lµ trªn c¸c tuyÕn th¨m quan, ®­êng mßn thiªn nhiªn cßn thiÕu nhiÒu biÓn chØ dÉn, chØ b¸o. Mét sè v­ên ®· cã mét sè tê gÊp vµ biÓn chØ dÉn nh­ng néi dung th«ng tin, th«ng tin qu¸ nghÌo nµn, s¬ sµi. Mét sè biÓn chØ dÉn lµm b»ng s¾t t©y, giÊy Ðp plastic nªn dÔ bÞ thiªn nhiªn ph¸ huû. HÇu hÕt c¸c h­íng dÉn viªn míi chØ lµm nhiÖm vô dÉn ®­êng mµ hä ch­a cã ®ñ kiÕn thøc ®Ó thùc hiÖn nhiÖm vô quan träng, chñ yÕu nhÊt cña m×nh lµ gi¸o dôc vµ diÔn gi¶i m«i tr­êng. - Lîi Ých tõ ho¹t ®éng du lÞch cßn Ýt, ch­a hç trî ®­îc nhiÒu cho c«ng t¸c b¶o tån vµ ph¸t triÓn céng ®ång ®Þa ph­¬ng . Nh©n d©n ®Þa ph­¬ng ch­a ®­îc thu hót nhiÒu vµo ho¹t déng du lÞch cña v­ên. 2.3.2 Thùc tr¹ng du lÞch sinh th¸i biÓn ë ViÖt Nam. Sù xuèng cÊp vÒ chÊt l­îng m«i tr­êng biÓn: M«i tr­êng ven biÓn vµ vïng ven biÓn trùc tiÕp chÞu ¶nh h­ëng t¸c ®éng cña c¸c ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, ®Æc biÖt ë nh÷ng khu vùc cã ho¹t ®äng c«ng nghiÖp, c¶ng biÓn, ph¸t triÓn ®o thÞ tËp trung, c¸c vïng cöa s«ng - n¬i c¸c chÊt th¶i c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ sinh ho¹t ë vïng th­îng l­u theo c¸c dong s«ng ®æ ra biÓn... lµ nh÷ng nguån g©y « nhiÔm lµm xuèng cÊp chÊt l­îng m«i tr­êng, ¶nh h­ëng ®Ðn ho¹t ®äng vµ sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¸c kÕt qu¶ kh¶o sat m«i tr­êng t¹i c¸c khu vùc träng ®iÓm ph¸t triÓn du lÞch vïng ven biÓn cho thÊy: + T¹i nhiÒu khu vùc nh­ vung biÓn ven bê cöa Lôc ( Qu¶ng Ninh), c¶ng ThuËn An ( Thõa Thiªn HuÕ), c¶ng §µ N½ng, Nha Trang, Vòng Tµu, däc tuyÕn hµng h¶i H¶i Phßng - §µ N½ng... chØ sè « nhiÔm dÇu trong n­íc ®· v­ît qu¸ tiªu chuÈn cho phÐp, trong mét sè tr­êng hîp tíi tõ 0,2mg/lit - 0,3mg/lit. §iÒu nµy ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng c¸c b·i t¾m, h¹n chÕ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm du lÞch biÓn ViÖt Nam. + Hµm l­îng kim lîi nÆng ë nhiÒu khu vùcdòng v­ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp. Vi dô : hµm l­îng ®«ng (Cu) ë khu vùc H¹ Long, vïng cöa Nam TriÖu vµ quanh b¸n ®¶o §å S¬n phæ biªn trong ko¶ng 0,080 -0,086mg/lit; khu vùc HuÕ, §µ N½ng ë trong kho¶ng 0,76 -0,81mg/lit, v­ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp lµ 0,02mg/lit. + Hµm l­îng vËt chÊt l¬ löng do c¸c ho¹t ®éng c«ng nghiÖp, khai th¸c than... ®Æc biÖt nái c«m ë H¹ Long, H¶i Phßng, §µ N½ng... T¹i H¹ Long, d­íit¸c ®éng cña c¸cho¹t ®éng khai th¸c than, m«i tr­êng kh«ng khÝ t¹i nhiÒu ®iÓm ®· v­ît qu¸ xa chØ tiªu cho phÐp vÒ nång ®ä bô. Nhòng khu vùc gÇn c¸c má than khai th¸c tõ Hßn Gai ®Õn Cöa ¤ng nång ®é ®¹t 3000 - 6000 h¹t/cm3 v­ît qó giíi h¹n cho phÐp tõ 30 -500 lÇn. T×nh tr¹ng xãi lë ®­êng bê biÓn: Xãi lë ®­êng bê biÓn cã ¶nh h­ëng trôc tiÕp ®Õn sù tån t¹i cña c¸c khu du lÞch ven biÓn. NhiÒu khu du lÞch ë miÒn Trung, ®iÓn h×nh lµ khu du lÞch ThuËn An( Thõa Thiªn HuÕ), khu du lÞch Phan ThiÕt - Mòi NÐ ( B×nh ThuËn),... vµ trªn mét sè ®¶o ven bê nh­ Phó Quèc... d· vµ ®ang chÞu ¶nh h­ëng cña t×nh tr¹ng nµy. C¸ biÖt nh­ khu du lÞch ThuËn An, b·i biÓn ®· bÞ s¹t lë nghiªm träng ¶nh h­ëng tíi ho¹t ®éng t¾m biÓn vµ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh du lÞch. T×nh tr¹ng suy gi¶m rõng ven biÓn vµ trªn c¸c ®¶o: Trong t×nh tr¹ng chung vÒ suy gi¶m rõng, ë khu vùc ven biÓn vµ h¶i ®¶o ven bê ViÖt Nam , tµi nguyªn sinh vËt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y còng gi¶m sót ®¸ng kÓ kÐo theo sù suy gi¶m vÒ tÝnh ®a d¹ng sinh häc. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn t×nh tr¹ng trªn lµ do ®êi sèng cña ng­êi d©n vïng ven biÓn cßn thÊp, v× vËy dÉn ®Õn viÖc khai th¸c c¹n kiÖt tµi nguyªn sinh vËt, ¶nh h­ëng tíi m«i tr­êng khu vùc. Trong xu thÕ ®ã, nhiÒu hÖ sinh th¸i cã gi¸ trÞ du lÞch nh­ hÖ sinh th¸i san h«, cá biÓn , hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn; hÖ sinh th¸i ®Çm ph¸; hÖ sinh th¸i biÓn - ®¶o... bÞ ¶nh h­ëng. Cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: m«i tr­êng du lÞch vïng biÓn vµ ven biÓn ViÖt Nam ®· cã nh÷ng dÊu hiÖu ®¸ng lo ng¹i, ®Æc biÖt ë c¸c khu vùc träng ®iÓm du lÞch nh­ H¹ Long - C¸t Bµ - §å S¬n; HuÕ - §µ N½ng; Vòng Tµu... ¶nh h­ëng ®Õnph¸t triÓn du lÞch biÓn bÒn v÷ng ë ViÖt Nam. Bªn c¹nh nh÷ng ¶nh h­ëng cña t×nh tr¹ng xuèng cÊp vÒ m«i tr­êng do ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi g©y ra, b¶n th©n sù ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng du lÞch ë vïng ven biÓn còng cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn m«i tr­êng tù nhiªn ë vïng ven biÓn. Nh÷ng ¶nh h­ëng chñ yÕu cña ho¹t ®éng du lÞch ®Õn m«i tr­êng bao gåm: T¨ng ¸p lùc vÒ chÊt th¶i sinh ho¹t, ®Æc biÖt ë c¸c trung t©m du lÞch, gãp phÇn lµm t¨ng nguy c¬ « nhiÔm m«i tr­êng ®Êt, n­íc. L­îng chÊt th¶i trung b×nh tõ sinh ho¹t cña kh¸ch du lÞch kho¶ng 0,67kg chÊt th¶i r¾n vµ 100 lit chÊt th¶i láng/kh¸ch/ngµy. ®©y ®­îc xem lµ nguån g©y « nhiÔm quan träng tõ ho¹t ®éng du lÞch ®Õn m«i tr­êng biÓn. ¸p lùc nµy cµng lín ®èi víi nh÷ng khu vùc, n¬i n¨ng lùc xö lý chÊt th¶i cßn h¹n chÕ Nh­ vËy cïng víi sù gia t¨ng kh¸ch du lÞch, ¸p lùc vÒ th¶i l­îng tõ ho¹t ®éng du lÞch ngµy mét t¨ng nhanh trªn ph¹m vi toµn quèc, ®Æc biÖt ë c¸c trung t©m du lÞch, vµ thùc sù trë thµnh mét vÊn ®Ò m«i tr­êng ®¸ng ®­îc quan t©m. §èi víi mét sè ®o thÞ du lÞch ven biÓn nh­ H¹ Long, HuÕ, §µ N½ng, Héi An, Nha Trang, Vòng Tµu... ¸p lùc nµy cµng lín, nhÊt lµ vµo mïa du lÞch hoÆc thêi ®iÓm tæ chøc lÔ héi hay c¸c sù kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ - x· héi - v¨n ho¸. §iÒu quan träng nhÊt cÇn nhÊn m¹nh ë ®©y lµ ngay t¹i c¸c träng ®iÓm ph¸t triÓn du lÞch, c¸c chÊt th¶i sinh ho¹t nãi chung vµ chÊt th¶i tõ ho¹t ®éng du lÞch nãi riªng, phÇn lín ch­a ®­îc xö lý , hoÆc xö lý b»ng ph­¬ng ph¸p ch«n lÊp, kh«ng triÖt ®Ó, v× vËy ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn c¶nh quan, m«i truêng tù nhiªn, chÊt l­îng c¸c nguån nø¬c, kÎ c¶ n­íc biÓn ven bê. Theo hÖ qu¶ “§«min«” c¸c hÖ sinh th¸i ven bê vèn rÊt hay nhËy c¶m nh­ hÖ sinh th¸i rõng ngËp mÆn, hÖ sinh th¸i san h«, cá biÓn... sÏ bÞ ¶nh h­ëng, dÉn ®Õn suy gi¶m ®a d¹ng sinh häc. T¨ng møc ®é suy tho¸i vµ « nhiÔm nguån n­íc ngÇm, ®Æc biÖt ë khu vùc ven biÓn. Cïng víi viÖc t¨ng sè l­îng kh¸ch, nhu cÇu n­íc cho sinh ho¹t cña kh¸ch du lÞch ngµy cµng t¨ng nhanh. §iÒu nµy sÏ gãp phÇn lµm suy gi¶m tr÷ l­îng n­íc vµ t¨ng kh¶ n¨ng « nhiÔm n­íc ngÇm, ®Æc biÖt lµ khu vùc ven biÓn do ph¶i t¨ng c«ng suÊt khai th¸c ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña kh¸ch du lÞch ( trung b×nh tèi thiÓu kho¶ng 100 -150 l/ngµy ®èi víi kh¸ch du lÞch néi ®Þa, 200 -250 l/ ngµy ®èi víi kh¸ch du lÞch quèc tÕ so víi 80 l/ ng­êi d©n). VÊn ®Ò nµy sÏ cµng trë nªn nghiªm träng ®Æc biÖt voµ mïa du lÞch ë c¸c träng ®iÓm phat triÓn du lÞch Tuy nhiªn viÖc khai th¸c n­íc phôc vô nhu cÇu du lÞch chñ yÕu lµ n­íc ngÇm vµ tËp trung chñ yÕu ë vïng ven biÒu, n¬i cã tíi trªn 70% c¸c ®iÓm du lÞch trong toµn quèc. V× vËy, trong ®iÒu kiÖn ch­a cã kh¶ n¨ng ®iÒu tra më réng c¸c má n­íc ngÇm míi, viÖc t¨ng nhanh nhu cÇu n­íc sinh ho¹t cho ho¹t ®éng du lÞch sÏ gãp phÇn lµm t¨ng møc ®é suy tho¸i vµ « nhiÔm c¸c nguån n­íc ngÇm hiÖn ®ang khai th¸c, ®Æc biÖt ë vïng ven biÓn do kh¶ n¨ng x©m nhËp mÆn cao khi ¸p lùc c¸c bÓ chøa gi¶m m¹nh v× bÞ khai th¸c qu¸ møc cho phÐp. T¨ng l­îng khÝ th¶i, gãp phÇn lµm t¨ng nguy c¬ « nhiÔm kh«ng khÝ ë c¸c ®« thÞ du lÞch. Theo sè liÖu thèng kª ®Õn n¨m 2003, trªn ph¹m vi toµn quèc cã trªn 84.000 phßng kh¸ch s¹n ( ch­a kÓ sè phßng nhµ kh¸ch, nhµ nghØ); t¨ng trªn 100% so víi n¨m 1995, tËp trung tíi trªn 70% ë c¸c ®o thÞ du lÞch. NÕu chØ tÝnh ®Õn t¸c ®éng cña c¸c thiÕt bÞ ®iÒu hoµ nhiÖt ®ä dïng trong hÖ thèng kh¸ch s¹n du lÞch th× l­îng khi CFCs (lo¹i khÝ th¶i chÝnh ¶nh h­ëng tíi tÇng ozon cña khÝ quyÓn) th¶i ra còng cã t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn m«i tr­êng. §Õn n¨m 2003, ®· thèng kª ®­îc trªn 7000 ph­¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh¸ch du lÞch ( ch­a kÓ c¸c ph­¬ng tiÖn t­ nh©n). vµo mïa du lÞch, ®Æc biÖt vµo c¸c ngµy lÔ héi, ngµy nghØ cuèi tuÇn, l­îng xe du lÞch tËp trung chuyªn chë kh¸ch ®Õn c¸c trung t©m ®« thÞ du lÞch g©y t×nh tr¹ng ¸ch t¾c giao th«ng vµ lµm t¨ng ®¸ng kÓ l­îng khÝ th¶i CO2 vµo m«i tr­êng kh«ng khÝ. Ho¹t ®éng vËn chuyÓn kh¸ch, vui ch¬i gi¶i trÝ trªn biÓn b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn ®éng c¬ còng gãp phÇn lµm « nhiÔm dÇu vïng n­íc ven bê, t¨ng kh¶ n¨ng sù cè trµn dÇu do va ch¹m gi÷a c¸c ph­¬ng tiÖn. KÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ « nhiÔm dÇu n­íc biÓn ë mét sè khu du lÞch biÓn lín nh­ H¹ Long, Nha Trang, Vòng Tµu.. cho thÊy ë nhiÒu khu vùc chØ sè nµy ®· v­ît tiªu chuÈn cho phÐp lµ 0.03 mg/lit. mÆc dï hiÖn nay , nguyªn nh©n chñ yÕu cña t×nh tr¹ng nµy lµ do khai th¸c vËn chuyÓn dÇu, tuy nhiªn ho¹t ®äng vËn chuyÓn kh¸ch víi sè l­îng tµu thuyÒn trung b×nh trªn 300 chuyÕn/ngµy tham quan vÞnh H¹ Long, trªn 100 chuyÕn/ngµy th¨m vÞnh Nha Trang vµ c¸c ho¹t ®éng vui ch¬i gi¶i trÝ kh¸c b»ng can«, motor n­íc... ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµo t×nh tr¹ng « nhiÔm trªn. ¶nh h­ëng ®Õn c¶nh quan tù nhiªn: Do thiÕu c©n nh¾c trong quy ho¹ch vµ thùc hiÖn quy ho¹ch du lÞch, nhiÒu c¶nh quan ®Æc s¾c, hÖ sinh th¸i nh¹y c¶m, ®Æc biÖt ë vung ven biÓn, h¶i ®¶o vµ ë c¸c khu b¶o tån tù nhiªn, v­ên quèc gia bÞ thay ®ái hoÆc suy gi¶m cïng víi viÖc ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch míi. §iÒu nµy cã thÓ nhËn thÊy qua sù ph¸t triÓn c¸c khu du lÞch trªn ®¶o C¸t Bµ, khu Hïng Th¾ng, ®¶o TuÇn Ch©u ( H¹ Long) §a d¹ng sinh häc bÞ ®e do¹ do nhiÒu loµi sinh vËt, trong ®ã cã c¶ nh÷ng loµi sinh vËt hoang d· quý hiÕm nh­ san h«, ®åi måi... bÞ s¨n b¾t phôc vô nhu cÇu Èm thùc, ®å l­u niÖm, bu«n b¸n mÉu vËt... cña kh¸ch du lÞch. Ngoµi ra chu tr×nh sèng ( di tró, kiÕm ¨n, mïa giao phèi, sinh s¶n) cña ®éng vËt hoang d· ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn, v­ên quèc gia còng bÞ t¸c ®éng do l­îng kh¸c tËp trung ®«ng. 2.3.3 Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng trªn. 2.3.3.1Nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng vÒ khu b¶o tån thiªn nhiªn Nguyªn nh©n v× sao du lÞch sinh th¸i t¹i c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ViÖt Nam ch­a ®­îc ph¸t triÓn t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña nã th× kh¸ nhiÒu. Nh­ng nh×n chung nã cã mét vµi nguyªn nh©n chÝnh. Sù Ýt hiÓu biÕt vÒ kh¸i niÖm du lÞch sinh th¸i lµ mét h¹n chÕ kh«ng nhá cho viÖc ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i. Du lÞch sinh th¸i lµ mét lo¹i h×nh du lÞch kh¸ míi mÎ c¶ vÒ kh¸i niÖm, tæ chøc ho¹t ®éng, quy ho¹ch, chÝnh s¸ch ®Çu t­ khai th¸c. VÊn ®Ò phæ cËp kiÕn thøc du lÞch sinh th¸i ch­a ®­îc c¸c nghµnh liªn quan quan t©m ®óng møc. HÇu hÕt nh©n d©n ViÖt nam ch­a cã kh¸i niÖm vÒ du lÞch sinh th¸i. Mét nguyªn nh©n quan träng n÷a lµ do lùc l­îng qu¶n lý t¹i c¸c khu v­ên quèc gia vµ khu b¶o tån thiªn nhiªn thiÕu c¶ vÒ sè l­îng lÉn kiÕn thøc chuyªn m«n vÒ b¶o tån còng nh­ du lÞch sinh th¸i. MÆc dï du lÞch lµ mét trong nh÷ng chøc n¨ng, nhiÖm vô cña v­ên quèc gia. Nh­ng thùc tÕ c¸c v­ên míi chØ chó träng ®Õn b¶o vÖ rõng mµ ch­a quan t©m tíi viÖc qu¶n lý rõng bÒn v÷ng vµ ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i. C¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn cßn thiÕu nh÷ng ph­¬ng tiÖn cung cÊp c¸c th«ng tin gi¸o dôc, diÔn gi¶i m«i tr­êng vµ ch­a cã ®­îc nh÷ng h­íng dÉn viªn du lÞch sinh th¸i chuyªn nghiÖp, am hiÓu ®Çy ®ñ, t­êng tËn c¸c tµi nguyªn du lÞch cña chÝnh m×nh. C¸c ®iÓm du lÞch sinh th¸i ch­a ®­îc quy ho¹ch lµ mét trë ng¹i lín cho viÖc ph¸t triÓn cña nghµnh du lÞch nµy t¹i ViÖt nam. HÇu hÕt c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ch­a cã ph©n vïng dµnh cho du lÞch sinh th¸i. Kh«ng cã c¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o dùa vµo ®ã c¸c ®èi t­îng biÕt m×nh ®ang tiÕn hµnh du lÞch sinh th¸i hay mét h×nh thøc du lÞch nµo kh¸c . Sù thiÕu tiÕp thÞ qu¶ng c¸o cho du lÞch sinh th¸i còng lµ mét nguyªn nh©n quan träng k×m h·m sù ph¸t triÓn cña du lÞch sinh th¸i ë ViÖt nam. ThiÕu tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o, tuyªn truyÒn dÉn ®Õn thiÕu nhu cÇu trong thÞ tr­êng. §iÒu nµy l¹i dÉn ®Õn sù thiÕu ®éng lùc thóc ®Èy c¸c c¬ quan chøc tr¸ch cã thÈm quyÒn vµ c¸c nhµ ®Çu t­ ®Ó hä quan t©m h¬n ®Õn viÖc ­u tiªn ®Çu t­ cho b¶o tån vµ du lÞch sinh th¸i. Mét nguyªn nh©n kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ sù kÐm ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng phôc vô du lÞch nãi chung vµ du lÞch sinh th¸i nãi riªng. Tuy du lÞch sinh th¸i vµ c¸c kh¸ch du lÞch sinh th¸i kh«ng chó träng l¾m tíi sù hiÖn ®¹i cña c¬ së vËt chÊt, nh­ng cÇn cã sù phôc vô tèi thiÓu ®Ó du kh¸ch kh«ng ph¶i bËn lßng mçi khi cÇn ®Õn chóng. Nh×n chung nguyªn nh©n quan träng nhÊt g©y trë ng¹i cho viÖc ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë c¸c v­ên quèc gia vµ c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn l¹i lµ thiÕu sù phèi hîp kÕi hîp gi÷a c¸c c¬ quan, c¸c nghµnh, c¸c cÊp trong viÖc x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ quy ho¹ch du lÞch. Du lÞch sinh th¸i lµ mét ngµnh du lÞch liªn quan ®Õn nhiÒu lÜnh vùc, cÇn ph¶i cã sù kÕt hîp cña nhiÒu ngµnh liªn quan míi cã thÓ ph¸t triÓn ®ù¬c. 2.3.3.2 nguyªn nh©n cña thùc tr¹ng vÒ sinh th¸i biÓn Ch­a cã c¬ quan chuyªn tr¸ch qu¶n lý nhµ nø¬c vÒ m«i tr­êng trong ngµnh Du lÞch, v× vËy c«ng t¸c qu¶n lý khai th¸c vµ b¶o tån tµi nguyªn, m«i tr­êngdu lÞch nãi cung, du lÞch biÓn nãi riªng, gÆp nhiÒu khã kh¨n, míi chØ thùc hiÖn ë møc ®é nghiªn cøu, ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p chung. Ch­a x©y dùng vµ ban hµnh chÝnh thøc h­íng dÉn vÒ ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng (§TM) cho ho¹t ®éng du lÞch, mÆc dï trong n¨m 1999 ViÖn nghiªn cøu Ph¸t triÓn du lÞch ®· phèi hîp víi Trung t©m khoa häc Tù nhiªn vµ C«ng nghÖ Quèc Gia so¹n th¶o s¸ch “H­íng dÉn §TM cho dù ¸n ph¸t triÓn du lÞch” Ch­a cã hÖ thèng kiÓm so¸t qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò vÒ m«i tr­êng liªn quan ®Õn c¸c ho¹t ®éng du lÞch, v× vËy thiÕu c¸c ho¹t ®äng tÝch cùc nh»m h¹n chÕ sù suy tho¸i tµi nguyªn vµ m«i tr­êng du lÞch nãi chung, du lÞch biÓn nãi riªng. Quan hÖ liªn ngµnh trong qu¶n lý m«i tr­êng, ®Æc biÖt gi÷a ngµnh Du lÞch víi Bé Tµi Nguyªn vµ M«i Tr­êng cßn thiÕu chÆt chÏ, v× vËy ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý m«i tr­êng biÓn cho ho¹t ®éng ph¸t triÓn du lÞch ë khu vùc nµy. Du lÞch ViÖt Nam ®ang ph¶i ®èi mÆt trùc tiÕp víi qua tr×nh suy tho¸i m«i tr­êng chung vµ m«i tr­êng biÓn. §Æc biÖt ë c¸c vïng träng ®iÓm ph¸t triÓn du lÞch ë vung ven biÓn, h¶i ®¶o Ch­¬ng 3 Mét sè biÖn ph¸p tiÕp tôc ph¸t triÓn Du lÞch sinh th¸i ë ViÖt Nam 3.1 §Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë ViÖt Nam 3.1.1 §Þnh h­íng ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i . Ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ph¶i h­íng tíi vµ ®¹t ®­îc sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña chÝnh lo¹i h×nh du lÞch sinh th¸i vµ ph¶i trë thµnh nh©n tè tÝch cùc ®¶m b¶o, phôc vô cho ph¸t triÓn du lÞch bÒn v÷ng.§­a du lÞch sinh th¸i ngµy cµng trë thµnh mét nh©n tè quan träng trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thu hót kh¸ch du lÞch trong n­íc vµ trªn tr­êng quèc tÕ ,x©y dùng nh÷ng chøng chØ sinh th¸i t¹o ra viÖc qu¶n lý nguåntµi nguyªn mét c¸ch hîp lý, gi¶m chi phÝ vµ t¨ng tÝnh c¹nh tranh , hÊp dÉn du kh¸ch mµ kh«ng g©y ra t¸c ®éng sÊu lªn m«i tr­êng ®ang ngµy trë lªn cÇn thiÕt . ViÖt Nam lµ quèc gia ven biÓn, cã vÞ trÝ ®Þa lý –ChÝnh trÞ quan träng trong giao l­u quèc tÕ.v× vËy theo nghÞ quyÕt 03/NQ-TW cña Bé chÝnh trÞ (kho¸ VII), c¸c chØ thÞ 339/TTg vµ 171/TTg cña Thñ T­íng ChÝnh Phñ, ®Æc biÖt NghÞ quyÕt §¹i Héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VIII, ®· x¸c ®Þnh “vïng biÓn vµ ven biÓn lµ ®Þa bµn chiÕn l­îc vÒ kinh tÕ vµ an ninh quèc phßng ,cã nhiÒu lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn vµ lµ cöa më lín cña c¶ n­íc ®Ó ®Èy m¹nh giao l­u quèc tÕ ,thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Khai th¸c tèi ®a tiÒn n¨ng vµ c¸c lîi thÕ cña vïng biÓn vµ ven biÓn trªn c¬ së bÒn v÷ng ,kÕt hîp víi an ninh , quèc phßng t¹o thÕ vµ lùc ®Ó ph¸t triÓn m¹nh kinh tÕ x· héi”(trÝch v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lµn thø VIII) Ph¸t triÓn du lÞch biÓn la mét xu thÕ tÊt yÕu .Du lÞch biÓn ph¸t triÓn nh»m tho¶ m·n nhu cÇu ngµy mét t»ng cña kh¸ch du lÞch ,cña céng ®ång .Nhu cÇu nµy liªn quan chÆt chÏ ®Õn sù ph¸t triÓnkh«ng ng­ng cña x· héi ,®¶m b¶o vÒ tæng thÓ mét t­¬ng lai ph¸t triÓn l©u dµi cña du lÞch biÓn ,víi t­ c¸ch lµ mét ngµnh kinh tÕ. X©y dùng ph¸t triÓn du lich sinh th¸i biÓn lµ mét ngµnh kÝnh tÕ “mang néi dung v¨n ho¸ s©u s¾c “.Cïng víi nç lùc ®ã ta cÇn ph¶i cã nh­ng gi¶i ph¸p g×? 3.1.2 Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë ViÖt Nam. Nh÷ng gi¶i ph¸p cÇn thiÕt ®Ó ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë n­íc ta lµ n­íc cÇn cã nh÷ng v¨n b¶n ph¸p quy t¹o hµnh lang m«i tr­êng ph¸p lý cho ho¹t ®éng du lÞch sinh th¸i cã c¬ héi ph¸t triÓn, ®ång thêi nªn cã nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ­u ®·i dµnh riªng cho lo¹i h×nh du lÞch sinh th¸i míi mÎ mµ tiÒm n¨ng cña nã rÊt lín ch­a ®­îc khai th¸c cã hiÖu qu¶ ®ång thêi cÇn cã sù phèi hîp tèt gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý vµ du lÞch víi c¸c bé, c¸c nghµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng qu¶n lý cã hiÖu qu¶. ViÖc sö dông, khai th¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn m«i tr­êng sinh th¸i vµo môc ®Ých du lÞch theo nh÷ng môc tiªu, ®Þnh h­íng ®· ®Ò ra. Cô thÓ lµ: 1. Gi¸o dôc - ®µo t¹o vµ tuyªn truyÒn vÒ du lÞch sinh th¸i: Cã lÏ kh«ng cÇn ph¶i bµn c·i nhiÒu r»ng gi¶i ph¸p thiÕt yÕu nhÊt chÝnh lµ tuyªn truyÒn, gi¸o dôc vÒ du lÞch sinh th¸i cho mét lo¹t c¸c ®èi t­îng liªn quan ®Õn du lÞch sinh th¸i. §èi t­îng gi¸o dôc bao gåm: c¸c nhµ qu¶n lý c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn, c¸c h­íng dÉn viªn, c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn b¶o tån vµ du lÞch, céng ®ång ®Þa ph­¬ng, kh¸ch du lÞch trong vµ ngoµi n­íc. B»ng c¸ch tuyªn truyÒn, gi¸o dôc c¸c vÊn ®Ò khóc m¾c kh¸c cã thÓ ®­îc dÔ dµng th¸o gì. Ch¼ng h¹n nh­ gi¸o dôc tuyªn truyÒn ®èi víi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vµ c¸c nhµ qu¶n lý khu b¶o tån thiªn nhiªn cã thÓ lµm cho hä quan t©m h¬n ®Õn viÖc quy ho¹ch cho du lÞch sinh th¸i. §èi víi hä cÇn ph¶i kh«ng chØ chó träng tíi lîi Ých b¶o tån cña du lÞch sinh th¸i mµ nªn nhÊn m¹nh ®Õn tiÒm lùc kinh tÕ mµ du lÞch sinh th¸i cã thÓ mang l¹i cho b¶o tån. Còng cÇn ph¶i l­u ý hä vÒ tÇm quan träng cña sù tham gia cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng vµo c¸c ho¹t ®éng cña khu b¶o tån. §µo t¹o h­íng dÉn viªn du lÞch nªn ®­îc tiÕn hµnh chÝnh quy trong c¸c tr­êng ®Þa häc, cao ®¼ng vµ trung cÊp du lÞch. Nªn ­u tiªn ®µo t¹o c¸c h­íng dÉn viªn ®Þa ph­¬ng. Tuy nhiªn tr­íc m¾t nÕu ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng ch­a cã ®iÒu kiÖn tham dù kho¸ ®µo t¹o chÝnh quy th× c¸c ®iÓm du lÞch sinh th¸i nªn tæ chøc ®µo t¹o ng¾n h¹n cho hä t¹i ®Þa ph­¬ng. Kh¸ch th¨m quan lµ mét ®èi t­îng gi¸o dôc hiÓn nhiªn. B¶n th©n gi¸o dôc t¹i hiÖn tr­êng cho du kh¸ch còng n»m trong dÞnh nghÜa cña du lÞch sinh th¸i. Hay nãi c¸ch kh¸c gi¸o dôc vÒ thiªn nhiªn lµ mét phÇn t¹o nªn du lÞch sinh th¸i. Nh÷ng néi dung gi¸o dôc ph¶i phï hîp, gióp du kh¸ch liªn hÖ trùc tiÕp nh÷ng ®iÒu hä ®· tõng nghe, tõng ®äc víi nh÷ng ®iÒu m¾t thÊy tai nghe khi hä ®Õn th¨m khu b¶o tån thiªn nhiªn. NÕu lµm ®­îc viÖc nµy du kh¸ch sÏ ý thøc h¬n trong khi tiÕp xóc víi ®éng vËt hoang d·, vµ hä sÏ thÊy chuyÕn ®i cña m×nh bæ Ých h¬n vµ sÏ mong muèn trë l¹i hoÆc ®Õn mét khu thiªn nhiªn kh¸c ®Ó häc ®­îc nh÷ng ®iÒu t­¬ng tù. §èi víi céng ®ång ®Þa ph­¬ng, ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ph¶i dùa trªn nhiÒu h×nh thøc, kh«ng thÓ tËp trung hä l¹i, d¹y cho hä mét mí lý thuyÕt vÒ b¶o tån vµ sù cÇn thiÕt cña b¶o tån. Nªn sö dông nh÷ng h×nh thøc dÔ hiÓu, dÔ nhí ch¼ng h¹n nh­ b¨ng h×nh, slade, tranh, ¶nh, c¸c ch­¬ng tr×nh biÓu diÔn v¨n nghÖ, v.v. Gi¸o dôc céng ®ång ®Þa ph­¬ng tr­íc hÕt tËp trung vµo ®èi t­îng chñ chèt lµ nh÷ng nhµ l·nh ®¹o ®Þa ph­¬ng (huyªn, x· ), nh÷ng ng­êi cã uy tÝn trong céng ®ång ch¼n h¹n nh­ nh÷ng ng­êi lín tuæi, nh÷ng ng­êi cã tr×nh ®é häc vÊn nh­ thÇy gi¸o, nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu c¸c tæ chøc ®oµn thÓ quÇn chóng nh­ ®oµn thanh niªn, Héi phô n÷, Héi n«ng d©n … NÕu cã thÓ tuyªn truyÒn gi¸o dôc cho c¸c ®èi t­îng nµy th× viÖc gi¸o dôc cho toµn thÓ céng ®ång trë nªn dÔ dµng h¬n rÊt nhiÒu bëi hä lu«n ®­îc d©n nghe theo. Nªn lÊy ng­êi ®Þa ph­¬ng lµm nhµ qu¶n lý khu du lÞch sinh th¸i nÕu cã thÓ . Kh«ng chØ gi¸o dôc ®èi víi céng ®ång ®Þa ph­¬ng n¬i cã khu b¶o tån thiªn nhiªn, mµ nªn cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ®èi víi céng ®ång ng­êi ViÖt nam nãi chung, v× hä lµ nh÷ng du kh¸ch t­¬ng lai cña c¸c ®iÓm du lÞch sinh th¸i. Ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ph¶i khuyÕn khÝch hä vµ lµm cho hä cã mong muèn ®­îc ®i du lÞch theo h×nh thøc du lÞch sinh th¸i. §èi t­îng chñ yÕu cña ViÖt nam cã lÏ lµ häc sinh, sinh viªn trong c¸c nhµ tr­êng. Hä lµ nh÷ng ng­êi th­êng xuyªn tæ chøc c¸c chuyÕn ®i th¨m quan thiªn nhiªn, nh­ng nhiÒu khi ch­a ý thøc hÕt ®­îc vai trß quan träng cña thiªn nhiªn. HËu qu¶ nh÷ng chuyÕn ®i d· ngo¹i cña hä trong c¸c khu thiªn nhiªn th­êng lµ nh÷ng b·i r¸c sau khi hä ¨n tr­a vµ nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc kh¸c. Tuy nhiªn, thay ®æi hµnh vi, thãi quen cña hä còng kh«ng ph¶i lµ viÖc dÔ dµng lµm trong ngµy mét ngµy hai. §èi víi häc sinh, sinh viªn nªn cã nh÷ng ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc du lÞch sinh th¸i kÕt hîp víi gi¸o tr×nh cña nhµ tr­êng. VÊn ®Ò nµy sÏ liªn quan ®Õn Bé Gi¸o dôc vµ §µo t¹o. Nªn cã ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc ngay tõ cÊp mét v× cµng nhá c¸c em cµng dÔ tiÕp thu h¬n ®èi víi nh÷ng g× ®­îc d¹y. §èi víi nh÷ng ®èi t­îng lín h¬n nªn chØ l­u ý hä, thuyÕt phôc hä chø kh«ng nªn ra lÖnh v× líp trÎ th­êng thÝch lµm tr¸i lêi ®Ó thÓ hiªn sù tr­ëng thµnh cña m×nh, mÆc dï ®ã kh«ng ph¶i lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó lµm vËy. Kh«ng chØ tuyªn truyÒn, gi¸o dôc ®èi víi ng­êi d©n trong n­íc, cÇn ph¶i tuyªn truyÒn du lÞch sinh th¸i ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn cho c¶ ®èi t­îng kh¸ch n­íc ngoµi. Nªn khuyÕn khÝch hä sö dông dÞch vô vµ mua s¶n phÈm quµ l­u niªm ®Þa ph­¬ng, gãp phÇn n©ng cao thu nhËp cho ng­êi d©n ®Þa ph­¬ng. 2. KÕt hîp sù tham gia cña c«ng ®ång ®Þa ph­¬ng: Gi¸o dôc c«ng ®ång ph¶i ®i ®«i víi hç trî ph¸t triÓn céng ®ång vµ ph¸t huy b¶n s¾c v¨n ho¸ cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng. Kh«ng cã lý g× nÕu nh­ ta vËn ®éng hä kh«ng ph¸ rõng lµm rÉy trong khi hä l¹i dùa vµo ho¹t ®éng nµy ®Ó kiÕm kÕ sinh nhai. Sù thËt nµy dÉn ®Õn mét gi¶i ph¸p kh¸c cho vÊn ®Ò ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i, vÊn ®Ò t¹o viÖc lµm, ph¸t triÓn s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp vµ nghµnh nghÒ cho nh©n d©n dÞa ph­¬ng. Do du lÞch sinh th¸i liªn quan ®Õn v¨n ho¸ ®Þa ph­¬ng, nªn khuyÕn khÝch ph¸t triÓn nh÷ng nghµnh nghÒ thñ c«ng truyÒn thèng nh­ dÖt ®å thæ cÈm, s¶n xuÊt ®å l­u niÖm b»ng m©y, tre, ®¸…V¨n ho¸ d©n téc lµ mét hÊp dÉn ®èi víi kh¸ch du lÞch sinh th¸i, do ®ã nªn khuyÕn khÝch c¸c ho¹t ®éng nµy võa nh­ lµ mét h×nh thøc ®Ó g×n gi÷ b¶n s¾c v¨n ho¸ võa lµ mét h×nh thøc t¨ng thu nhËp cho nh©n d©n ®Þa ph­¬ng. HiÖn t¹i c¸c dù ¸n ph¸t triÓn du lÞch ®ang ®­îc triÓn khai ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn nh­ng hiÖu qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng du lÞch tíi ®êi sèng c­ d©n vµ b¶o tån ch­a ®­îc nhiÒu. Ng­êi ta cho r»ng du lÞch sinh th¸i th­êng lµ ph­¬ng tiÖn ®Ó ®¹t ®­îc hai môc tiªu lµ ph¸t triÓn céng ®ång vµ b¶o tån thiªn nhiªn. Nh­ng thùc tÕ c«ng ®ång ®Þa ph­¬ng th­êng bÞ ®øng ngoµi c¸c dù ¸n du lÞch. Trong lÜnh vùc du lÞch nÕu thiÕu sù tham gia cña c«ng ®ång ®Þa ph­¬ng th× du lÞch ®ång nghÜa víi t¸c ®éng tiªu cùc ®èi víi kinh tÕ x· héi. Mét thùc tÕ ®ang diÔn ra hµng ngµy lµ nh÷ng ng­êi d©n sèng ë vïng ®Öm vµ trong c¸c khu b¶o tånvÉn ®ang khai th¸c c¸c tµi nguyªn, l©m s¶n. Nguyªn nh©n chñ yÕu vÉn lµ ®êi sèng cña hä vÉn cßn nhiÒu khã kh¨n thiÕu thèn . §Ó thu hót céng ®ång ®Þa ph­¬ng vµo c¸c dù ¸n du lÞch sinh th¸i, Ban qu¶n lý c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn cÇn ph¶i phèi hîp víi c¸c bªn liªn quan triÓn khai c¸c c«ng viÖc sau: - Nghiªn cøu ph¸t triÓn c¸c nghµnh nghÒ s¶n xuÊt n«ng l©m nghiÖp, nghÒ thñ c«ng mü nghÖ truyÒn thèng, b¶n s¾c v¨n ho¸, phong tôc tËp qu¸n, lÔ héi vµ n©ng cao tr×nh ®é d©n trÝ cña ®Þa ph­¬ng. - Tæ chøc gi¸o dôc cho nh©n d©n ®Þa ph­¬ng ®Ó n©ng cao nhËn thøc b¶o tån thiªn nhiªn, b¶o vÖ m«i tr­êng b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®Þa chóng, tµi liÖu, tê r¬i, hay më c¸c líp tËp huÊn, c©u l¹c bé. - Më c¸c líp tËp huÊn vÒ du lÞch sinh th¸i, nghiÖp vô du lÞch, ngo¹i ng÷, ®µo t¹o h­íng dÉn viªn du lÞch cho ®Þa ph­¬ng. - ChuyÓn giao c¸c kü thuËt thÝch hîp vÒ n«ng l©m ng­ nghiÖp, lµm VAC… - X©y dùng quy ho¹ch du lÞch víi sù tham gia cña céng ®ång ngay tõ ®Çu. H×nh thµnh c¸c ph©n khu cung cÊp dÞch vô, c¸c tuyÕn th¨m quan víi c¸c s¶n phÈm v¨n ho¸ ®Þa ph­¬ng. 3. Quy ho¹ch tæng thÓ c¸c ®iÓm, khu du lich sinh th¸i: Theo chøc n¨ng ®­îc nªu ë phÇn trªn th× c¸c v­ên quèc gia cã nhiÖm vô tæ chøc nh÷ng häat ®éng du lÞch tham quan, th¨m quan, nghiªn cøu khoa häc. §èi víi c¸c khu dù tr÷ thiªn nhiªn th× nh÷ng ho¹t ®éng tham quan, du lÞch kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch, n¬i ®©y chñ yÕu dµnh cho nghiªn cøu khoa häc . C¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn nªn cã nh÷ng quy ho¹ch, chØ râ ph©n vïng cho du lÞch sinh th¸i nÕu cã. §Ó cã ®­îc quy ho¹ch tèt cÇn ph¶i tÝnh ®Õn nghiªn cøu, ®iÒu tra tµi nguyªn thiªn nhiªn, tµi nguyªn nh©n v¨n cña khu b¶o tån vµ c¸c khu l©n cËn liªn quan . CÇn cã sù kÕt hîp nç lùc cña nhiÒu ngµnh, nhiÒu thµnh phÇn. Cho ®Õn nay míi cã tµi liÖu nghiªn cøu quy ho¹ch thÝ ®iÓm vÒ du lÞch thiªn nhiªn vµ du lÞch m¹o hiÓm cho c¸c v­ên quèc gia C¸t bµ, Cóc ph­¬ng, B¹ch m· vµ C¸t tiªn. Riªng B¹ch m· ®· cã kÕ ho¹ch qu¶n lý du lÞch sinh th¸i, nh­ng viÖc tæ chøc thùc hiÖn cßn nhiÒu khã kh¨n. CÇn ph¶i cã b¶n ®å du lÞch sinh th¸i cho c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn n¬i cã tiÕn hµnh du lÞch sinh th¸i. B¶n ®å du lÞch sinh th¸i võa lµ ph­¬ng tiÖn h­íng dÉn kh¸ch du lÞch võa lµ mét c«ng cô b¶o tån ®¶m b¶o du kh¸ch ®i ®óng chç ®óng h­íng vµ cung cÊp cho hä nh÷ng th«ng tin thó vÞ vÒ khu b¶o tån thiªn nhiªn hä tíi th¨m. Nªn cã hÖ thèng thu lÖ phÝ vµo cæng vµ c¸c lÖ phÝ kh¸c nh­ lÖ phÝ thuª dông cô, lÖ phÝ sö dông bÕn b·i. ViÖc quy ®Þnh møc lÖ phÝ còng cÇn ph¶i c©n nh¾c kü cµng . Nªn ®Æt môc tiªu râ rµng cho viÖc thu lÖ phÝ: cÇn thu lÖ phÝ ®Ó bï ®¾p cho chi phÝ du lÞch cña ®Þa ®iÓm, ®Ó t¨ng tèi ®a lîi nhuËn, hay mét môc ®Ých nµo kh¸c. Møc lÖ phÝ ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh dùa vµo môc tiªu cña viÖc thu lÖ phÝ, cã thÓ d­îc x¸c ®Þnh theo nhiÒu c¸ch kh¸c nhau nh­ ®¸nh gi¸ thÞ tr­êng, ®iÒu tra nhu cÇu du kh¸ch, ph©n tÝch ®­êng cÇu, hoÆc qu¶n lý lµ ®Êu gi¸ dùa trªn c¬ së thÞ tr­êng. 4. TiÕp thÞ du lÞch sinh th¸i cho c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn: MÆc dï víi nh÷ng s¶n phÈm tèt nhÊt mµ kh«ng ®­îc ®èi t­îng nã phôc vô biÕt ®Õn th× kh«ng thÓ b¸n ®­îc s¶n phÈm ®ã. §iÒu nµy còng ®óng víi s¶n phÈm du lÞch sinh th¸i ë ViÖt nam. TiÒm n¨ng lµ v©y nh­ng nÕu kh«ng tiÕp thÞ qu¶ng c¸o du lÞch sinh th¸i th× kh«ng ai cã thÓ biÕt ®­îc r»ng ViÖt nam cã nh÷ng ®Þa ®iÓm du lÞch sinh th¸i lý t­ëng. §ã lµ ®èi víi ng­êi n­íc ngoµi, cßn ®èi víi du lÞch trong n­íc nh÷ng ng­êi ®· biÕt qu¸ râ hoÆc d· ®­îc nghe kÓ vÒ c¸c ®iÓm thiªn nhiªn næi tiÕng cña n­íc m×nh, th× nªn chó träng h¬n vµo viÖc tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o mang tÝnh gi¸o dôc. 5. C¸c nguyªn t¾c chØ ®¹o: C¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn nªn cã nh÷ng nguyªn t¾c chØ ®¹o ®èi víi c¸c ho¹t ®éng du lÞch sinh th¸i võa cã thÓ qu¶ng c¸o cho du lÞch sinh th¸i, võa phæ biÕn nh÷ng diÒu nªn hay kh«ng nªn lµm ë khu thiªn nhiªn còng nh­ trong qu¸ tr×nh tæ chøc du lÞch sinh th¸i. Nªn cã nh÷ng nguyªn t¾c chØ ®¹o cho c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau: ch¼ng h¹n nh­ du kh¸ch, céng ®ång ®Þa ph­¬ng, c¸c tæ chøc ®iÒu hµnh du lÞch, c¸c l·nh ®¹o ®Þa ph­¬ng, c¸c c«ng ty du lÞch . Nguyªn t¾c l·nh ®¹o cßn ®­îc coi lµ mét trong nh÷ng c«ng cô ®¸nh gi¸, gi¸m s¸t vµ qu¶n lý ®iÓm du lÞch sinh th¸i. Nguyªn t¾c chØ ®¹o kh«ng tèn thêi gian vµ nguån lùc nh­ nh÷ng c«ng cô cã hiÖu lùc t­¬ng tù kh¸c nh­: ®¸nh gi¸ t¸c ®éng m«i tr­êng, qu¶n lý t¸c ®éng du kh¸ch, giíi h¹n cña thay ®æi cã thÓ chÊp nhËn, vµ kh¶ n¨ng t¶i. V× vËy trong khi cè g¾ng thiÕt lËp hÖ thèng ®Ó sö dông c¸c c«ng cô kh¸c, ph­¬ng ph¸p qu¶n lý du kh¸ch h÷u hiÖu nhÊt lµ sö dông nguyªn t¾c chØ ®¹o . Nguyªn t¾c chØ ®¹o cã thÓ do c¸c tæ chøc/nhãm kh¸c nhau so¹n th¶o: c¸c nhµ qu¶n lý, nghµnh du lÞch, c¸c nhµ ®iÒu hµnh du lÞch, c¸c nhãm h­íng dÉn viªn, céng ®ång dÞa ph­¬ng. C¸c tæ chøc/nhãm cã thÓ kÕt hîp víi nhau ®Ó lµm viÖc nµy. 6. T¨ng c­êng c«ng t¸c ®iÒu tra nghiªn cøu tµi nguyªn vµ x©y dùng ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc m«i tr­êng: Chóng ta th­êng nh¾c ®Õn sù phong phó vÒ tµi nguyªn hay sù ®a d¹ng sinh häc cao cña nhiÒu khu b¶o tån thiªn nhiªn, nh­ng khi cÇn s­u tÇm c¸c tµi liÖu, b¸o c¸o khoa häc th× qu¶ lµ khã kh¨n . C¸c kÕt qu¶ ®iÒu tra nghiªn cøu tµi nguyªn ngoµi viÖc phuc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý b¶o tån cån ®­îc sö dông ®Ó so¹n th¶o c¸c v¨n b¶n thuyÕt minh du lÞch. HiÖn nay c¸c ch­¬ng tr×nh gi¸o dôc, diÔn gi¶i m«i tr­êng cßn ngÌo nµn v× cßn thiÕu nhiÒu th«ng tin khoa häc chÝnh x¸c cña c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn. CÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, huy ®éng sù tham gia cña c¸c viªn nghiªn cøu, c¸c tr­êng ®¹i häc vµo c«ng t¸c nghiªn cøu diÒu tra tµi nguyªn khu b¶o tån thiªn nhiªn . 7. Ph¸i triÓn c¬ së h¹ tÇng. C¬ së h¹ tÇng lµ nh÷ng hÊp dÉn thø cÊp bæ sung cho c¸c hÊp dÉn chÝnh lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn cña c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn. NÕu kh«ng cã c¸c hÊp dÉn thø cÊp nµy sÏ mÊt ®i mét sè l­îng kh«ng nhá nh÷ng du kh¸ch cÇn ®Õn chóng nh­ mét ®iÒu kiÖn cho chuyÕn ®i cña m×nh. Tuy nhiªn h¹ tÇng c¬ së còng nh­ c¸c ph­¬ng tiÖn phuc vô nªn sö dông c«ng nghÖ hîp m«i tr­êng vµ mang tÝnh tù nhiªn. C¸c ph­¬ng tiÖn phôc vô nªn ®­îc x©y dùng tõ c¸c nguyªn liÖu vµ sö dông c¸c kiÕn tróc ®Þa ph­¬ng, nh­ng kh«ng ®­îc lµm c¹n kiÖt nguån tµi nguyªn cña ®Þa ph­¬ng. Sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn phôc vô mang tÝnh ®Þa ph­¬ng, ng­êi d©n sÏ kh«ng c¶m thÊy nÒn v¨n ho¸ cña hä bÞ chµ ®¹p, mÆt kh¸c hä cßn cã c¶m gi¸c nh­ m×nh lµ ng­êi chñ thùc sù cña diÓm du lÞch sinh th¸i. §iÒu nµy rÊt cã ý nghÜa ®èi víi viÖc tranh thñ sù ñng hé ®èi víi c¸c ho¹t ®éng vµ dÞch vô du lÞch . C¸c ­u tiªn ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng bao gåm : - ThiÕt kÕ vµ x©y dùng n¬i ¨n nghØ cho kh¸ch theo kiÓu nhµ nghØ sinh th¸i. - X©y dùng c¸c tuyÕn ®­êng néi bé, ®­êng mßn thiªn nhiªn víi hÖ thèng chØ dÉn/chØ b¸o ®Çy ®ñ c¶ vÒ sè l­îng vµ néi dung . - X©y dùng trung t©m ®ãn kh¸ch, trung t©m gi¸o dôc m«i tr­êng . HiÖn t¹i v­ên quèc gia B¹ch m·, C¸t bµ, Cóc ph­¬ng ®· vµ ®ang x©y dùng trung t©m ®ãn kh¸ch, trung t©m gi¸o dôc m«i tr­êng nh­ng néi dung tr­ng bµy cßn nghÌo nµn. 8. Huy ®éng vèn ®Çu t­ vµ chÝnh s¸ch ®Çu t­: Nhµ n­íc nªn cã mét chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch dÇu t­ vµo c¸c ®Þa ®iÓm du lÞch sinh th¸i. NÕu ®Çu t­ tèt du lÞch sinh th¸i cã thÓ ®em l¹i nguån lîi lín bæ sung cho ng©n s¸ch quèc gia vµ céng ®ång ®Þa ph­¬ng. Gi¸ trÞ kinh tÕ cña du lÞch sinh th¸i theo ­íc tÝnh cña nhiÒu chuyªn gia lµ rÊt ®¸ng kÓ mÆc dï hä cho r»ng viÖc x¸c ®Þnh nã lµ kh«ng ®¬n gi¶n . Tuy nhiªn du lÞch sinh th¸i kh«ng cÇn ®Çu t­ nhiÒu trªn ph­¬ng diÖn tiÒn vèn, v× ®a sè kh¸ch du lÞch sinh th¸i ®Òu cã xu h­íng muèn sèng hoµ ®ång víi thiªn nhiªn h¬n lµ sèng trong nh÷ng kh¸ch s¹n ®¾t tiÒn. Tuy nhiªn viÖc thiÕt kÕ cho du lÞch sinh th¸i l¹i cÇn ®Çu t­ nhiÒu vÒ thêi gian vµ nç lùc cña nhiÒu lÜnh vùc chuyªn m«n kh¸c nhau. V× thÕ nÕu muèn ph¸t triÓn ®­îc du lÞch sinh th¸i nhµ n­íc cÇn ph¶i cã ®Çu t­ thÝch ®¸ng. CÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cho viÖc ®Çu t­ vµo céng ®ång ®Þa ph­¬ng ®Ó hä ph¸t triÓn c¸c dÞch vô du lÞch sinh th¸i, b»ng c¸ch nµy du lÞch sinh th¸i sÏ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ cho céng ®ång ®Þa ph­¬ng. Tuy nhiªn còng nªn huy ®éng nguån vèn ®Þa ph­¬ng nÕu cã thÓ. 3.2 C¸c chiÕn l­îc du lÞch sinh th¸i quèc gia §Ó cã ngµnh du lÞch sinh th¸i ph¸t triÓn bÒn v÷ng cÇn ph¶i cã mét chiÕn l­îc du lÞch sinh th¸i quèc gia ®­îc x©y dùng víi sù tham gia cña ®Çy ®ñ c¸c thµnh phÇn liªn quan. ChiÕn l­îc nµy nªn n»m trong khu«n khæ ChiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch ViÖt nam . Môc ®Ých cña chiÕn l­îc bao gåm: x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò chñ chèt ¶nh h­ëng ®Õn viÖc quy ho¹ch, ph¸t triÓn vµ qu¶n lý du lÞch sinh th¸i cña ®Êt n­íc ; ph¸t triÓn mét m« h×nh quèc gia ®Ó h­íng ®Ó h­íng c¸c nhµ ®iÒu hµnh du lÞch sinh th¸i, c¸c nhµ qu¶n lý c¸c khu thiªn nhiªn, c¸c nhµ quy ho¹ch vµ tÊt c¶ c¸c cÊp chÝnh quyÒn vµo môc tiªu ph¸t triÓn bÒn v÷ng du lÞch sinh th¸i, t¹o chÝnh s¸ch vµ c¸c ch­¬ng trÝnh hç trî cho c¸c bªn liªn quan trong ho¹t ®éng du lÞch sinh th¸i ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých chung. Bªn c¹nh ®ã cßn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc hç trî c«ng ®ång, nhÊt lµ céng ®ång d©n téc thiÓu sè rÊt cÇn sù gióp ®ì. §iÒu quan trong nhÊt lµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ph¶i nhÊn m¹nh vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho sù kÕt hîp céng t¸c gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp kh¸c nhau, ph¶i nªu râ sù céng t¸c nµy cã ý nghÜa sèng cßn ®èi víi ngµnh du lÞch sinh th¸i quèc gia. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ®­îc x©y dùng trªn c¬ së chiÕn l­îc ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i quèc gia. C¸c ®iÓm quan träng, chñ yÕu cña chiÕn l­îc nµy bao gåm: - Kh¸i niÖm vÒ du lÞch sinh th¸i theo c¸c tiªu chÝ vµ hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt nam trªn c¬ së tham kh¶o kinh nghiÖm cña c¸c n­íc ph¸t triÓn . C¸c vÊn ®Ò, ®èi t­îng vµ ho¹t ®éng (nh­ ®iÒu tra, nghiªn cøu, qu¶n lý tµi nguyªn thiªn nhiªn vµ v¨n ho¸, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng, gi¸o dôc ®µo t¹o, ph¸p luËt vµ chÝnh s¸ch, tiÕp thÞ qu¶ng c¸o, l«i kÐo sù tham gia cña céng ®ång ®Þa ph­¬ng, gi¸m s¸t c¸c t¸c ®éng m«i tr­êng). Thùc hiÖn: cÇn chØ râ c¸c gi¶i ph¸p, c¬ quan chñ tr× vµ phèi hîp, nguån vèn, thêi gian. §Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña ho¹t ®éng du lÞch sinh th¸i ë c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ViÖt nam, mét sè dù ¸n nghiªn cøu, ®µo t¹o, quy ho¹ch du lÞch sinh th¸i ®· ®­îc triÓn khai nh­ sau: - Nghiªn cøu quy ho¹ch thÝ ®iÓm vÒ du lÞch thiªn nhiªn vµ du lÞch m¹o hiÓm ë ViÖt nam. Do Ph©n héi c¸c V­ên quèc gia vµ Khu b¶o tån thiªn nhiªn ViÖt nam cïng c¸c nhµ t­ vÊn du lÞch cña New Zealand tiÕn hµnh (1995) - §iÒu tra vÏ b¶n ®å du lÞch sinh th¸i vµ tæ chøc líp tËp huÊn vÒ du lÞch sinh th¸i cho mét sè V­ên quèc gia. Do c¸c chuyªn gia cña Héi c¸c V­ên quèc gia NhËt b¶n. Ph©n héi V­ên quèc gia vµ Khu b¶o tån thiªn nhiªn ViÖt nam chñ tr×. - Dù ¸n ph¸t triÓn V­ên quèc gia B¹ch m· ViÖt nam 00.12.01- WWF/EC ®· so¹n th¶o “KÕ ho¹ch qu¶n lý khu du lÞch sinh th¸i VQG B¹ch m· ” quü Quèc tÕ B¶o tån thiªn nhiªn tiÕn hµnh trong 2 n¨m 1995 – 1996. - C¸c kho¸ tËp huÊn vÒ du lÞch sinh th¸i cho c¸n bé vµ nh©n viªn V­ên quèc gia Tam ®¶o, Cóc ph­¬ng, B¹ch m·. Do c¸c chuyªn gia cña Héi c¸c VQG NhËt b¶n , Ph©n héi VQG vµ khu BTTN ViÖt nam chñ tr× (1996). - Dù ¸n x©y dùng n¨ng lùc phôc vô c¸c s¸ng kiÕn vÒ du lÞch bÒn v÷ng. Do IUCN vµ ViÖn nghiªn cøu Ph¸t triÓn Du lÞch thùc hiÖn (1997). - C¬ së khoa häc ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i ViÖt nam. Do ViÖn Nghiªn cøu Ph¸t triÓn Du lÞch thùc hiÖn (1998 – 1999). - Dù ¸n b¶o tån V­ên quèc gia Cóc ph­¬ng do tæ chøc FFI thùc hiÖn tõ 1997 dÕn 2000. NÕu c¸c dù ¸n trªn ®­îc thùc thi mét c¸ch cã hiÖu qu¶ th× ch¾c ch¾n c¸c vÊn ®Ò khã kh¨n trong c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i phÇn nµo sÏ ®­îc gi¶i quyÕt vµ ®­a du lÞch sinh th¸i ph¸t triÓn theo ®óng h­íng cña nh÷ng nguyªn t¾c ®· nªu trªn. PhÇn kÕt luËn Du lÞch sinh th¸i, lµ mét m¾t xÝch cña ph¸t triÓn bÒn v÷ng, yªu cÇu mét c¸ch tiÕp cËn tæng hîp ®a lÜnh vùc, quy ho¹ch cÈn thËn (c¶ trªn ph­¬ng diÖn vËt chÊt vµ qu¶n lý) vµ h­íng dÉn chØ ®¹o vµ luËt lÖ nghiªm tóc ®Ó cã thÓ ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh bÒn v÷ng. ChØ th«ng qua sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn th× du lÞch sinh th¸i míi ®¹t ®­îc môc tiªu cña m×nh. ChÝnh quyÒn, doanh nghiÖp t­ nh©n, céng ®ång ®Þa ph­¬ng vµ c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ ®Çu cã vai trß quan träng. §èi víi mçi quèc gia ph¶i cã mét quy ho¹ch du lÞch toµn quèc, víi t­ c¸ch cña mét phÇn cña quy ho¹ch tæng thÓ, bao gåm c¸c thµnh phÇn m«i tr­êng vµ h­íng dÉn chØ ®¹o vÒ du lÞch sinh th¸i. C¸c vÊn ®Ò nan gi¶i, ch¼ng h¹n nh­ thiÕu kinh phÝ vµ nh©n lùc t¹i nhiÒu khu b¶o tån thiªn nhiªn, ®Æc biÖt ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, cã thÓ b¾t ®Çu ®­îc th¸o gì nÕu c¸c c¬ cÊu thÝch hîp ®Ó ph©n bæ lîi nhuËn thu ®­îc tõ du lÞch vµo hÖ thèng c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn ®­îc thiÕt lËp. Còng nh­ vËy, sù ®ãi nghÌo ë nhiÒu khu n«ng th«n trªn thÕ giíi còng cã thÓ ®­îc gi¶m ®i nÕu cã c¸c c«ng ph­¬ng thÝch hîp ®Ó céng ®ång ®Þa ph­¬ng tham gia vµo qu¸ tr×nh du lÞch. Mét ®iÒu quan träng nªn ®­îc nhÊn m¹nh lµ du lÞch sinh th¸i kh«ng nªn chØ giíi h¹n trong c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn hîp ph¸p, v× nÕu nh­ vËy nh÷ng khu nµy sÏ ph¶i chÞu nh÷ng søc Ðp qu¸ lín. Tuyªn truyÒn cho du lÞch sinh th¸i ë c¸c khu thiªn nhiªn kh«ng ®­îc b¶o vÖ mét c¸ch chÝnh thøc cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn cho céng ®ång ®Þa ph­¬ng cã nh÷ng ®éng t¸c h÷u hiÖu ®Ó b¶o tån c¸c khu thiªn nhiªn xung quanh cho lîi Ých cña chÝnh hä, chø kh«ng ph¶i do t¸c ®éng tõ bªn ngoµi . Du lÞch sinh th¸i lµ mét hiÖn t­îng phøc t¹p vµ ®a lÜnh vùc, cã nhiÒu khÝa c¹nh ph¶i ®­îc ®Ò cËp ®Ó cã thÓ ®¹t ®­îc thµnh c«ng cho nh÷ng bªn liªn quan : ng­êi tiªu dïng, c¸n bé qu¶n lý, d©n b¶n ®Þa vµ c¸c nhµ cung cÊp . Ph¶i tiÕn hµnh ®iÒu tra cô thÓ cã hÖ thèng ®èi víi c¸c hÊp dÉn du lÞch sinh th¸i ( tù nhiªn, v¨n ho¸) cña mét ®Êt n­íc, mét khu vùc hoÆc mét ®Þa ®iÓm, víi ý niÖm r»ng c¸c ®iÒu tra nµy kh¸c víi c¸c ®iÒu tra khoa häc, vµ ph¶i ph¶n ¸nh sù hÊp dÉn sù hÊp dÉn cña c¸c ®Æc ®iÓm ®­îc ghi l¹i ( vµ kh«ng ®¬n thuÇn chØ lµ bao gåm c¸c m« t¶ v« hån vÒ c¸c gi¸ trÞ sinh häc vµ kh¶o cæ cña n¬i ®­îc ®iÒu tra). C«ng viÖc tËp huÊn lµ mét vÊn ®Ò sèng cßn. C¸c kho¸ häc vµ héi th¶o nh»m vµo c¸c ®èi t­îng kh¸c nhau ( c¸c nhµ ®iÒu hµnh du lÞch, h­íng dÉn viªn, chñ kh¸ch s¹n, c¸c c¸n bé qu¶n lý khu b¶o tån thiªn nhiªn, c¸c nhãm céng ®ång ®Þa ph­¬ng, vµ c¸c nhµ qu¶n lý hµnh chÝnh ) lµ nh÷ng yªu cÇu bøc xóc. C¸c ch­¬ng tr×nh tËp huÊn ph¶i mang tÝnh thùc hµnh, kÕt hîp c¸c ho¹t ®éng trong líp häc víi thùc tËp trªn dÞa bµn. Ph­¬ng tiÖn vËt chÊt ®Çy ®ñ trong vµ gÇn c¸c khu b¶o tån thiªn nhiªn rÊt cÇn thiÕt cho viÖc ph¸t triÓn bÒn v÷ng cña du lÞch sinh th¸i. Ph¶i ¸p dông c¸c tiªu chuÈn quy ho¹ch, thiÕt kÕ vµ x©y dùng, gi¶m thiÓu t¸c ®éng lªn m«i tr­êng, cung cÊp cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng tù ho¹t ®éng ë møc ®é nhÊt ®Þnh vµ hç trî chÊt l­îng th¨m quan cho du kh¸ch . Trªn ®©y lµ kh¸i qu¸t c¸c vÊn ®Ò vÒ du lÞch sinh th¸i c¶ vÒ vai trß vµ nh÷ng vÊn ®Ò cßn v­íng m¾c trong c«ng cuéc ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i cña n­íc ta nãi riªng vµ thÕ giíi nãi chung. Qua ®ã ta cµng nhËn thøc mét c¸ch râ rµng vÒ quyÒn lîi, tr¸ch nhiÖm vµ nghÜa vô ph¸t triÓn du lÞch sinh th¸i kh«ng ph¶i cña riªng ai bëi nã lu«n g¾n liÒn víi m«i tr­êng sinh th¸i, víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn mµ con ng­êi chóng ta lu«n ph¶i sèng vµ ho¹t ®éng trong ®ã. NhÊt lµ trong hoµn c¶nh n­íc ta ®ang trong c«ng cuéc c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc vµ du lÞch ®­îc coi lµ mét trong 6 ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän . Víi vÞ trÝ lµ mét cö nh©n kinh tÕ t­¬ng lai ph¶i lu«n ®Çu t­ nghiªn cøu vµ tiÕn hµnh c¸c chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cho ®Êt n­íc, h¬n n÷a l¹i lµ nhµ kinh doanh trong lÜnh vùc du lÞch th× ngoµi tr¸ch nhiÖm trªn cßn ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn vÒ du lÞch sinh th¸i, vÒ m«i tr­êng cho mäi ng­êi. §Ó cã tri thøc vÒ du lÞch trong thùc hiÖn c¸c yªu cÇu trong kinh doanh còng nh­ trong tuyªn truyÒn thùc tÕ cÇn cã sù bæ xung liªn tôc kiÕn thøc vÒ du lÞch sinh th¸i do vËy sinh viªn du lÞch chóng em lu«n mong muèn cã ®­îc sù gióp ®ì cña c¸c thÇy c« trong viÖc cung cÊp c¸c kiÕn thøc thùc tÕ (c¸c chuyÕn ®i gi· ngo¹i), c¸c nghiÖp vô vÒ kinh doanh vµ tuyªn truyÒn du lÞch sinh th¸i, vµ ®Æc biÖt lµ cã mét m«n häc, gi¸o tr×nh vÒ du lÞch sinh th¸i. Bµi viÕt cña em xin ®­îc kÕt thóc ë ®©y. Tuy ®· ®­îc ®Çu t­ nhiÒu vÒ thêi gian vµ c«ng søc nh­ng ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khuyÕm khuyÕt c¶ vÒ néi dung lÉn h×nh thøc. VËy nªn em mong cã ®­îc nh÷ng ý kiÕn nhËn xÐt vµ ®ãng gãp cña thÇy ®Ó bµi viÕt cña em thµnh c«ng h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Tµi liÖu tham kh¶o GS. TS NguyÔn V¨n §Ýnh, TS. TrÇn ThÞ Minh Hoµ, Gi¸o tr×nh kinh tÕ du lÞch, NXB Lao §éng - X· Héi Hµ Néi, 2004. ThÕ §¹t, Du lÞch vµ du lÞch sinh th¸i, NXB Lao §éng Hµ Néi, 2003 Hội khoa học kỹ thuật Lâm nghiệp, Vườn quốc gia và khu bảo tồn thiên nhiên Việt Nam, NXB Nông nghiệp, Hà Nội, 1995. Phạm Trung Lương, Du lịch sinh thái, những vấn đề lý luận và thực tiễn phát triển ở Việt Nam, NXB Giáo dục, Hà nội, 2002. T¹p chÝ Du lÞch ViÖt Nam c¸c sè 4,5,9,10,11,12/2004 Tạp chí Tài nguyên và Môi trường 6/2004 Môc lôc