Đề án Hạch toán kế toán nguyên vật liệu và một số ý kiến hoàn thiện kế toán nguyên vật liệu

lêi nãi ®Çu Sù chuyÓn m×nh tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung quan liªu bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ mét ®iÒu kiÖn tèt cho sù ph¸t triÓn cña Doanh nghiÖp, më ra h­íng ph¸t triÓn ®a d¹ng cho c¸c DNVN. ThÕ nh­ng, sù ph¸t triÓn ®a d¹ng nµy còng ®ång nghÜa víi qu¸ tr×nh c¹nh tranh khèc liÖt gi÷a c¸c doanh nghiÖp lµ lµm thÕ nµo ®Ó ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña nh÷ng ng­êi tiªu dïng v¬i s¶n phÈm chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh h¹, ®ång thêi c¶i thiÖn ®êi sèng ng­êi lao ®éng, mang l¹i lîi Ých cho DN. Muèn ®¹t ®­îc môc tiªu nµy DN ph¶i thùc hiÖn ®ång bé c¸c biªn ph¸p qu¶n lý c¸c yÕu tè liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Trong c¸c yÕu tè nµy th× h¹ch to¸n kÕ to¸n, cô thÓ h¹ch to¸n nguyªn vÊt liÖu gi÷ vai trß rÊt quan träng. KÕ to¸n NVL lµ mét phÇn cña c«ng t¸c kÕ to¸n nh»m th«ng tin, ph¶n ¸nh t×nh h×nh mua s¾m yÕu tè ®Çu vµo - ®ã lµ NVL cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, còng nh­ qu¸ tr×nh xuÊt kho sö dông NVL cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. Trªn c¬ së ®ã gióp doanh nghiÖp x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ thµnh s¶n phÈm – dÞch vô lµ mét ®iÒu qua träng cña DN. Do vËy, kÕ to¸n NVL cã ®¶m b¶o tèt th× míi ®¶m b¶o cho viÖc cung cÊp NVL, ng¨n chÆn ho¹t ®éng l·ng phÝ vËt liÖu vµ gãp phÇn gi¶m bít chi phÝ, h¹ thÊp gi¸ thµnh. NhËn thøc ®­îc vai trß rÊt quan träng cña kÕ to¸n NVL nªn em ®· m¹nh d¹n nghiªn cøa ®Ò tµi: “ H¹ch to¸n kÕ to¸n NVL vµ mét sè ý kiÕn hoµn thiÖn kÕ to¸n NVL “ ®Ó tõ ®ã thÊy ®­îc nh÷ng mÆt cßn tån t¹i, ®Ò xuÊt ý kiÕn víi hy väng nh»m ®ãng gãp mét phÇn cho viÖc hoµn thiÖn kÕ to¸n NVL dùa trªn c¬ së ph©n tÝch vÒ lý luËn, kiÓm so¸t thùc tr¹ng. Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, ®Ò ¸n cã c¸c phÇn sau: PhÇn 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n NVL PhÇn 2: Thùc tr¹ng kÕ to¸n NVL ë c¸c DN s¶n xuÊt kinh doanh vµ mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n. PhÇn I: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ kÕ to¸n NVL I. Sù cÇn thiÕt cña viÖc hoµn thiÖn S¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt lµ c¬ së tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng­êi. ChÝnh v× vËy, ngay tõ thêi cæ x­a, ng­êi ta ®ñ thÊy sù cÇn thiÕt muèn duy tr× vµ ph¸t triÓn ®êi sèng cña m×nh vµ x· héi th× ph¶i tiÕn hµnh s¶n xuÊt nh÷ng vËt dïng, thøc ¨n nh­ thÕ nµo. Nh­ ta ®· biÕt, kÕ to¸n lµ mét trong nh÷ng c«ng cô h÷u Ých trong viÖc qu¶n lý kinh tÕ. Bëi vËy, khi kinh tÕ ph¸t triÓn víi mét sè nÒn s¶n xuÊt cã quy m« ngµy cµng lín, víi tr×nh ®é x· héi ho¸ vµ søa ph¸t triÓn ngµy cµng cao, víi yªu cÇu cña quy luËt kinh tÕ míi ph¸t sinh..., th× ho¹t ®éng cña c«ng t¸c kÕ to¸n còng cÇn cã sù ph¸t triÓn phï hîp ®Ó ®­îc thùc hiÖn chøc n¨ng th«ng tin vµ kiÓm tra cña m×nh. Nh­ vËy, viÖc thùc hiªn c«ng t¸c kÕ to¸n cho phï hîp víi t×nh h×nh s¶n xuÊt nãi chung vµ cho nÒn kinh tÕ nãi riªng lµ tÊt yÕu . §Æc biÖt, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay, khi chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ tËp trung bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi nh÷ng ®iÓm m¹nh thùc sù trong c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ – tµi chÝnh th× viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n sao cho thÝch øng víi c¬ chÕ míi lu«n lu«n ®­îc ®Æt ra vµ cÇn thiÕt. KÕ to¸n nghiÖp vô xuÊt nhËp lµ mét m¶ng quan träng trong hÖ thèng kÕ to¸n nãi chung, v× vËy vai trß tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n còng hoµn thiÖn kÕ to¸n NVL còng mang tÝnh chÊt tÊt yÕu cÇn thiÕt, nhÊt lµ trong bèi c¶nh hiªn nay. Khi luËt thuÕ GTGT míi ®­îc ¸p dông tõ ngµy 1/1/199 th× hoµn thiÖn c«ng t¸c nµy sÏ ®¶m b¶o cho DN tÝnh ®óng tÝnh ®ñ gi¸ nhËp – xuÊt NVL, tõ ®ã lµm c¬ së cho viÖc tÝnh ®óng, gi¸ thµnh s¶n phÈm – mét trong nh÷ng ®iÒu qua träng cña mèi gi¸ trÞ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. II. Mét vµi nÐt chung vÒ NVL trong c¸c DN s¶n xuÊt. 1.§Æc ®iÓm, vai trß cña NVL trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. * Kh¸i niÖm: VËt liÖu lµ ®èi t­îng ®­îc chuyÓn ho¸ do lao ®éng cã Ých cña con ng­êi. Theo M¸c, tÊt c¶ mäi vËt thÓ thiªn nhiªn xung quanh con ng­êi mµ lao ®éng cã Ých cã thÓ t¸c ®éng vµo ®Ó t¹o ra cña c¶i vËt chÊt cho x· héi, phôc vô con ng­êi ®Òu lµ ®èi t­îng lao ®éng. NVL nµo còng cã thÓ lµ ®èi t­îng lao ®éng, song kh«ng ph¶i bÊt c­ ®èi t­îng nµo còng lµ NVL. Mäi ®èi t­îng lao ®éng cã kh¶ n¨ng biÕn ®æi do lao ®éng cña con ng­êi míi lµ NVL. * §Æc ®iÓm: BÊt kú mét DN nµo khi tiÕn hµnh s¶n xuÊt ®Òu ph¶i cã 3 yÕu tè c¬ b¶n, ®ã lµ: - T­ liÖu lao ®éng - §èi t­îng lao ®éng - Søc lao ®éng Trong c¸c DN s¶n xuÊt, NVL chÝnh lµ ®èi t­îng lao ®éng, lµ mét trong ba yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, lµ c¬ së s¶n xuÊt hoµn thiÖn nªn s¶n phÈm. Kh¸c víi t­ liÖu lao ®éng, vËt liÖu chØ tham gia vµo mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh vµ toµn bé gi¸ trÞ vËt liÖu ®­îc chuyÓn hÕt mét lÇn vµo chi phÝ kinh doanh trong kú. * Vai trß: NVL lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong DN. NVL kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn sè l­îng mµ cßn ¶nh ®Õn chÊt l­îng cña s¶n phÈm. NVL cã ®¶m b¶o chÊt l­îng cao, ®óng quy c¸ch, chñng lo¹i th× s¶n phÈm t¹o ra míi phï hîp nhu cÇu thÞ tr­êng, t¹o ra søc c¹nh tranh cao. Bªn c¹nh chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc b¶o ®¶m th× ph¶i nãi tíi gi¸ c¶, gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i hîp lý th× DN míi cã chç ®øng ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. §iÒu ®ã khiÕn DN ph¶i qu¶n lý NVL tõ kh©u thu mua, b¶o qu¶n vµ sö dông vËt liÖu chÆt chÏ nh»m thùc hiÖn tèi ®a chi phÝ s¶n xuÊt, gi¶m tiªu hao vËt liÖu trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm. Nh­ vËy, tuú theo t×nh h×nh, ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt kinh doanh cña tõng DN ®Ó lùa chän ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n, qu¶n lý vËt liÖu sao cho phï hîp. Song nh×n chung víi ph­¬ng ph¸p nµo th× vÉn ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu ®Æt ra lµ vËt liÖu cÇn ®­îc qu¶n lý tèt ë c¸c kh©u mua, b¶o qu¶n, d÷ tr÷ vµ sö dông hîp lý, cã hiÖu qu¶. * Do ®Æc ®iÓm, vai trß cña NVL nªn kÕ to¸n NVL cã nh÷ng nhiÖm vô sau: - Ph¶i theo dâi ph¶n ¸nh ®­îc t×nh h×nh xuÊt – nhËp khÈu vµ tån kho cña tõng danh ®iÓm vËt liÖu - Ph©n bæ gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt ®óng vµo s¶n phÈm s¶n xuÊt kinh doanh phï hîp víi c¸c ®èi t­îng sö dông. - TÝnh gi¸ NVL theo chÕ ®é quy ®Þnh vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm riªng cña DN. - Tham vµo c«ng t¸c kiÓm kª kho vËt liÖu, ph¶n ¸nh kÞp thêi kÕt qu¶ kiÓm kª. - Th­êng xuyªn ph©n tÝch t×nh h×nh cung cÊp, dù trù, sö dông NVL, ®èi chiÕu víi ®Þnh mùc dù trù ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn vËt liÖu thõa thiÕu so víi ®Þnh møc, tõ ®ã ®Ò xuÊt víi DN ®iÒu chØnh kÞp thêi kÕ ho¹ch ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra ®Òu ®Æn vµ liªn tôc. 2. Ph©n lo¹i NVL: Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, DN sö dông rÊt nhiÒu lo¹i cã h×nh d¸ng, kÝch cì kh¸c nhau, tÝnh chÊt c¬ - lý – ho¸ còng kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy, mçi lo¹i vËt liÖu còng cã vai trß c«ng dông kh¸c nhau. C¨n cø vµo nh÷ng ®iÓm nµy, chóng ta cã thÓ ph©n chia NVL thµnh c¸c lo¹i sau: - NVL chÝnh: lµ NVL khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cÊu t¹o nªn thùc thÓ chÝnh cña s¶n phÈm. - VËt liÖu phô: lµ nh÷ng vËt liÖu khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kÕt hîp víi NVL chÝnh lµm nªn h×nh d¸ng, mµu s¾c bªn ngoµi cña s¶n phÈm, lµm t¨ng thªm chÊt l­îng cña s¶n phÈm, kÝch thÝch thÞ hiÕu ng­êi tiªu dïng hoÆc lµm cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt d­îc thuËn lîi. NVL chÝnh vµ NVL phô ë ®©y chØ cã ý nghÜa t­¬ng ®èi trong ph¹m vi cña doanh nghiÖp. - Nhiªn liÖu: lµ nh÷ng vËt liÖu khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra nhiÖt l­îng phôc vô cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh­: than, cñi, x¨ng,... - Phô tïng thay thÕ: lµ nh÷ng chi tiÕt, phô tïng dïng ®Ó söa ch÷a vµ thay thÕ m¸y mãc, thiÕt bÞ, ph­¬ng tiÖn vËn t¶i,... - VËt liÖu x©y dùng vµ thiÕt bÞ cÇn l¾p: lµ vËt liÖu DN mua vÒ nh»m môc ®Ých ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n vµ c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ mua vÒ ®Ó chuÈn bÞ l¾p ®Æt ®­a vµo sö dông phôc vô cho s¶n xuÊt kinh doanh. - PhÕ liÖu vµ c¸c lo¹i vËt liÖu kh¸c. 3.TÝng gi¸ NVL: a. TÝnh gi¸ NVL nhËp kho. Gi¸ trÞ vËt liÖu nhËp kho ®­îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ. Tuy theo lo¹i h×nh DN tÝnh VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp hay ph­¬ng ph¸p khÊu trõ mµ trong gi¸ thùc tÕ cã thuÕ hay kh«ng cã thuÕ. §èi víi vËt liÖu mua ngoµi: Gi¸ thùc tÕ = gi¸ ghi trªn ho¸ ®¬n + thuÕ NK ( nÕu cã ) + chi phÝ thu mua – c¸c kho¶n chªnh lÖch, gi¶m gi¸ hµng mua - §èi víi vËt liÖu thuª ngoµi ra c«ng chÕ biÕn: Gi¸ TT = gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt chÕ biÕn + chi phÝ liªn quan ( tiÒn thuª gia c«ng, chÕ biÕn) - §èi víi vËt liÖu tù s¶n xuÊt: gi¸ thùc tÕ = gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ. §èi víi vËt liÖu do nhËn vèn gãp liªn doanh cæ phÇn: Gi¸ thùc tÕ = gi¸ trÞ vËt liÖu ®­îc c¸c bªn tham gia gãp vèn chÊp nhËn + chi phÝ liªn quan ®Õn tiÕp nhËn (nÕu cã). Gi¸ thùc tÕ = gi¸ thÞ tr­êng+ chi phÝ liªn quan ®Õn tiÕp nhËn (nÕu cã). §èi víi vËt liÖu ®­îc tÆng th­ëng: - §èi víi phÕ liÖu: gi¸ thùc tÕ lµ gi¸ ­íc tÝnh thùc tÕ cã thÓ sö dông ®­îc hay gi¸ trÞ tèi thiÓu. Ngoµi ra khi tÝnh gi¸ NVL nhËp vµo, ng­êi ta cßn sö dông gi¸ h¹ch to¸n. VËt liÖu nhËp kho chØ ®­îc tÝnh theo gi¸ h¹ch to¸n khi cã nh÷ng vËt liÖu xuÊt sö dông ngay trong kinh doanh nh­ng ch­a biÕt gi¸ thùc tÕ vËt liÖu nhËp. Gi¸ h¹ch to¸n cßn ®­îc gäi lµ gi¸ t¹m tÝnh hay gi¸ kÕ h¹ch. Gi¸ h¹ch to¸n = sè l­îng thùc nhËp x ®¬n gi¸ h¹ch to¸n. VËt liÖu nhËp trong kú vÉn ®­îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ, ®Õn cuèi kú trªn c¬ së ghi sæ gi¸ h¹ch to¸n vµ gi¸ thùc tÕ nhËp ®· biÕt, ta tÝnh hÖ sè gi¸, tÝnh gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt sö dông b, TÝnh gi¸ vËt liÖu xuÊt Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, viÖc ®¸nh gi¸ vËt liÖu theo gi¸ thùc tÕ rÊt quan träng. Nã gióp cho viÖc ph©n bæ chÝnh x¸c chi phÝ thùc tÕ vÒ vËt liÖu tiªu hao trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Tuú theo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña tõng DN, vµo yªu cÇu qu¶n lý vµ tr×nh ®é nghiÖp vô qu¶n lý cña tõng c¸n bé kÕ to¸n, cã thÓ sö dông mét trong c¸c ph­¬ng ph¸p sau: - Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc xuÊt tr­íc (FIFO): ph­¬ng ph¸p nµy gi¶ ®Þnh vËt t­ nµo nhËp kho tr­íc sÏ ®­îc xuÊt tr­íc, xuÊt hÕt sè nhËp tr­íc míi ®Õn sè nhËp sau theo gi¸ thùc tÕ cña sè hµng xuÊt. Nãi c¸ch kh¸c, c¬ së cña ph­¬ng nµy lµ gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu mua tr­íc sÏ ®­îc dïng lµm gi¸ ®Ó tÝnh gi¸ thùc tÕ vËt liÖu xuÊt tr­íc vµ do vËy: gi¸ trÞ vËt liÖu tån kho sÏ lµ gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu mua vµo sau cïng. §Æc ®iÓm nµy thÝch hîp trong tr­êng hîp gi¸ c¶ æn ®Þnh vµ cã xu h­íng gi¶m. - Ph­¬ng ph¸p nhËp sau – xuÊt tr­íc (LIFO). Ph­¬ng ph¸p nµy tÝnh trªn c¬ së gi¶ ®Þnh l« vËt t­ nµo nhËp sau sÏ ®­îc xuÊt dïng tr­íc. Ph­¬ng ph¸p nµy thÝch hîp trong tr­êng hîp l¹m ph¸t. - Ph­¬ng ph¸p trùc: theo ph­¬ng ph¸p nµy khi NVL thùc tÕ xuÊt kho thuéc l« hµng nµo th× tÝnh theo gi¸ thùc tÕ cña l« ®ã. Ph­¬ng ph¸p nµy cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p thùc tÕ ®Ých danh th­êng sö dông víi c¸c vËt liÖu cã gi¸ trÞ cao vµ cã tÝnh t¸ch biÖt. - Ph­¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n: theo ph­îng ph¸p nµy, toµn bé vËt liÖu biÕn ®éng trong kú ®­îc tÝnh theo gi¸ h¹ch to¸n. Cuèi kú, kÕ to¸n sÏ tiÕn hµnh ®iÒu chØnh tõ h¹ch to¸n sang gi¸ thùc tÕ theo c«ng thøc: - Ph­¬ng gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n: theo ph­¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ VL xuÊt dïng trong kú ®­îc tÝnh theo gi¸ b×nh qu©n ( b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷, b×nh qu©n cuèi kú tr­íc or b×nh qu©n theo mçi lÇn nhËp). Gi¸ thùc tÕ VL xuÊt = gi¸ h¹ch to¸n VL x HÖ sè gi¸ VL dïng or tån cuèi kú xuÊt dïng or tån cuèi kú Gi¸ thùc tÕ VL = Sè l­îng VL x Gi¸ ®¬n vÞ xuÊt dïng xuÊt dïng b×nh qu©n Trong ®ã: Gi¸ ®¬n vÞ Gi¸ thùc tÕ VL tån ®Çu kú + nhËp trong kú = b×nh qu©n Sè l­îng tån ®Çu kú + nhËp trong kú Gi¸ ®¬n vÞ b×nh Gi¸ thùc tÕ VL tån ®Çu kú or cuèi kú tr­íc = qu©n cuèi kú tr­íc L­îng thùc tÕ VL tån ®Çu kú or cuèi kú tr­íc Ph­¬ng gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ tuy ®¬n gi¶n, dÔ lµm nh­ng ®é chÝnh x¸c kh«ng cao. H¬n n÷a, c«ng viÖc tÝnh to¸n dån vµo cuèi kú ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung. Gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n Gi¸ thùc tÕ VL tån tr­íc khi nhËp + sè nhËp = sau mçi lÇn nhËp L­îng thùc tÕ VL tån tr­íc khi nhËp + sè nhËp Ph­¬ng ph¸p nµy kh¸ ®¬n gi¶n, ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh biÕn ®éng VL trong kú nh­ng kh«ng chÝnh x¸c v× kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ vËt liÖu kú nµy. Ph­¬ng ph¸p nµy kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm cña hai ph­¬ng ph¸p trªn nh­ng l¹i tèn nhiÒu c«ng søc, tÝnh to¸n nhiÒu lÇn. Ph­¬ng ph¸p trÞ gi¸ tån VL cuèi kú: theo ph­¬ng ph¸p nµy, cuèi kú h¹ch to¸n, c¸c DN tiÕn hµnh kiÓm kª vËt t­ tån kho vµ trÞ gi¸ vËt liÖu tån kho theo mét møc gi¸ nµo ®ã ( th­êng lµ gi¸ thùc tÕ cña lÇn nhËp cuèi cïng). Gi¸ thùc tÕ VL tån ®Çu kú + nhËp trong kú HÖ sè gi¸ (H ) = Gi¸ h¹ch to¸n vËt t­ tån ®Çu kú + nhËp trong kú Gi¸ thùc tÕ VL xuÊt kho = gi¸ h¹ch to¸n cña VL xuÊt x H III. KÕ to¸n tæng hîp NVL . 1. §èi víi c¸c DN ¸p dông ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn (KKTX). 1.1. Kh¸i niÖm: KKTX lµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n tæng hîp hµng tån kho, ph¶n ¸nh, ghi chÐp mét c¸ch th­êng, liªn tôc, cã hÖ thèng trong t×nh h×nh, xuÊt, tån kho vËt liÖu, hµng ho¸ trªn sæ s¸ch kÕ to¸n. Ph­¬ng ph¸p nµy, th­êng ®­îc sö dông phæ biÕn ë n­íc ta v× nh÷ng tiÖn Ých cña nã: ®é chÝnh x¸c cao, cung cÊp mét c¸ch kÞp thêi, cËp nhËt vµ ®­îc sö dông trong c¸c DN cã quy m« lín, s¶n xuÊt kinh doanh nhiÒu mÆt hµng cã gi¸ trÞ cao, sö dông NVL ®¾t tiÒn. Theo ph­¬ng ph¸p nµy, t×nh h×nh nhËp – xuÊt kho NVL ®­îc ghi chÐp ph¶n ¸nh hµng ngµy theo lÇn ph¸t sinh, do ®ã, lóc nµo kÕ to¸n còng x¸c ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ xuÊt – nhËp, tån kho tõng lo¹i hµng tån kho nãi chung vµ vËt liÖu nãi riªng trªn c¸c tµi kho¶n tån kho. 1.2. H¹ch to¸n t×nh h×nh biÕn ®éng NVL ë c¸c ®¬n vÞ. a, H¹ch to¸n t×nh h×nh biÕn ®éng t¨ng NVL * Thñ tôc vµ chøng tõ: - C¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ký kÕt víi nhµ cung cÊp ®Ó mua NVL. - C¨n cø vµo hîp ®ång kinh tÕ ký kÕt víi nhµ cung cÊp ®Ó ng­êi mua thùc hiÖn vËn chuyÓn NVL vÒ DN Bªn b¸n ph¶i giao cho bªn mua hîp ®ång b¸n hµng vµ ho¸ ®¬n GTGT or ho¸ ®¬n kiÓm phiÕu xuÊt kho. - Tr­íc khi nhËp kho NVL, ph¶i kiÓm nghiÖm NVL vµ lËp biªn b¶n kiÓm nghiÖm ®Ó x¸c ®Þnh sè l­îng vËt liÖu ®óng quy c¸ch phÈm chÊt hoÆc sai quy c¸ch phÈm chÊt ®Ó x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm c¸c bªn cã liªn quan. - LËp phiÕu nhËp kho vµ chØ nhËp kho ®èi víi vËt liÖu ®óng quy c¸ch, phÈm chÊt * Tµi kho¶n sö dông. Nî 151 Cã gi¸ trÞ NVL ®ang ®i trªn - Gi¸ trÞ NVL ®· nhËp ®­êng ®¨ cã ho¸ ®¬n kho D­ nî: gi¸ trÞ NVL ®ang ®i ®­êng - TK 151 “ hµng mua ®ang ®i trªn ®­êng “ ph¶n ¸nh t×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ thùc tÕ hµng mua ®ang ®i trªn ®­êng ®· cã ho¸ ®¬n. Nî 152 Cã - Gi¸ thùc tÕ VL nhËp kho D­ nî: gi¸ thùc tÕ VL tån kho cuèi kú TK 152: “ nguyªn liÖu – vËt liÖu”: ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng nhËp – xuÊt – tån kho VL theo gi¸ thùc tÕ. C¸c DN khi vËn dông TK 152 cÇn ph¶i më chi tiÕt ®Ó h¹ch to¸n riªng tõng lo¹i NVL nh»m ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý cña DN. TK 111,112, 133, 331, 311,... * Tr×nh tù h¹ch to¸n: - NVL mua vµo sö dông ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc ®èi t­îng chÞu VAT theo ph­¬ng ph¸p kh©ó trõ: Nî TK 152 : gi¸ mua NVL ch­a cã thuÕ Nî TK 133: thuÕ VAT ®­îc khÊu trõ Cã TK 111, 112, 141, 331: tæng sè tiÒn theo gi¸ thanh to¸n Mua NVL phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ VAT hoÆc chÞu VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: Nî TK 152: trÞ gi¸ NVL theo gi¸ thanh to¸n Cã TK 111, 112, 141, 331 Mua NVL nhËp kho ph¸t hiÖn thõa ch­a râ nguyªn nh©n... kÕ to¸n ghi sæ nhËp kho c¶ NVL thõa ( lËp biªn b¶n ) Nî TK 152: trÞ gi¸ mua cña NVL thùc nhËp ch­a cã thuÕ VAT Nî TK 133: thuÕ VAT theo ho¸ ®¬n Cã TK 331: sè ph¶i tr¶ ng­êi b¸n theo ho¸ ®¬n Cã TK 3381: trÞ gi¸ mua cña NVL thõa Khi x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n tuú theo nguyªn nh©n vµ c¸ch xö lý mµ ghi vµo c¸c TK cã liªn quan. + NÕu do bªn b¸n xuÊt nhÇm, doanh nghiÖp xin mua c¶ NVL thõa – bªn b¸n ®ång ý th× ghi: Nî TK 3381: gi¸ mua NVL ch­a thuÕ (NVL thõa) Nî TK 133: thuÕ VAT ®­îc khÊu trõ Cã TK 331: sè tiÒn ph¶i tr¶ thªm cho ng­êi b¸n + NÕu do bªn b¸n xuÊt nhÇm, DN ph¶i tr¶ l¹i bªn b¸n: Nî TK 3381 TrÞ gi¸ NVL tr¶ l¹i bªn b¸n Cã TK 152 + NÕu do nguyªn nh©n tù nhiªn, DN ®­îc h­ëng, kÕ to¸n ghi vµo thu nhËp bÊt th­êng: Nî TK 3381 TrÞ gi¸ NVL thõa Cã TK 721 + NÕu nguyªn nh©n do bªn b¸n xuÊt nhËp or NVL ph¶i chuyÓn sai hîp ®ång DN tõ chèi mua vµ chØ b¶o qu¶n hé bªn b¸n, kÕ to¸n ghi vµo TK 002 Nî TK 002: trÞ gi¸ NVL b¶o qu¶n hé Khi xuÊt tr¶ l¹i bªn b¸n : Cã TK 002: trÞ gi¸ NVL tr¶ l¹i bªn b¸n NhËp kho NVL tù s¶n xuÊt gia c«ng Nî TK 152 TrÞ gi¸ NVL nhËp kho Cã TK 154 - NhËp kho NVL nhËn ®ãng gãp liªn doanh Nî TK 152 TrÞ gi¸ NVL nhËp kho Cã TK 411 NhËp kho NVL ®­îc cÊp: Nî TK 152 Cã TK 411 NhËp kho NVL ®­îc biÕu, tÆng, viÖn, trî Nî TK 152 Cã TK 411 - Tr­êng hîp NVL ®­îc mua tõ th¸ng tr­íc, nhËp kho DN th¸ng nµy........nhËn ®­îc phiÕu nhËp vËt t­ ph¶n ¸nh sè NVL nµy, kÕ to¸n c¨n cø vµo chøng tõ nhËp kho NVL vµ gi¸ mua ghi: Nî TK 152 Cã TK 151 - NhËp kho phÕ liÖu thu håi tõ s¶n xuÊt Nî TK 152 Cã TK 154, 142, 721, 621 - NhËn l¹i vèn gãp liªn doanh b»ng NVL Nî TK 152 Cã TK 222 b, H¹ch to¸n t×nh h×nh gi¶m NVL * Thñ tôc: §Ó phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt, qu¶n lý s¶n xuÊt trong c¸c ph©n x­ëng, bé phËn s¶n xuÊt,... NVL cÇn ®­îc ph¶n ¸nh kÞp thêi, tÝnh to¸n chÝnh x¸c dùa trªn c¸c chøng tõ nh­ phiÕu xuÊt kho, ho¸ ®¬n kiÓm phiÕu xuÊt kho,... khi cã nhu cÇu, bé phËn xin lÜnh hay phßng cung øng lËp phiÕu xuÊt kho cho c¸c lo¹i vËt t­ cÇn dïng cho s¶n xuÊt. Sau khi thñ kho ghi sè thùc xuÊt vµ cïng ng­êi nhËn ký vµo phiÕu, phiÕu ®­îc lËp lµm ba liªn: 1 giao cho ng­êi lÜnh, 1 cho ng­êi cung øng NVL,1 l­u l¹i ®Ó ghi thÎ vµ chuyÓn cho phßng kÕ to¸n * TK sö dông: - TK 621: chi phÝ NVL trùc tiÕp - TK 627, 642, 641, 111, 112 * Tr×nh tù h¹ch to¸n: - XuÊt kho NVL sö dông phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh: Nî TK 621, 627, 641, 642 TrÞ gi¸ NVL xuÊt kho Cã TK 152 - XuÊt vèn NVL gãp vèn liªn doanh: trÞ gi¸ vèn gãp theo kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ cña hîp ®ång kinh tÕ vµ sù tho¶ thuËn gi÷a c¸c bªn liªn doanh: + NÕu trÞ gi¸ vèn gãp lín h¬n trÞ gi¸ thùc tÕ cña NVL Nî TK 222, 128 : trÞ gi¸ vèn gãp Cã TK 152 : trÞ gi¸ NVL Cã TK 421 : chªnh lÖch +NÕu trÞ vèn gãp nhá h¬n trÞ gi¸ thùc tÕ cña NVL Nî TK 222, 128: trÞ gi¸ vèn gãp Nî TK 421 : chªnh lÖch Cã TK : trÞ gi¸ thùc tÕ NVL - KiÓm kª kho, ph¸t hiÖn thiÕu ch­a râ nguyªn nh©n. Nî TK 1381 trÞ gi¸ NVL thiÕu Cã TK152 - Khi x¸c ®Þnh ®­îc nguyªn nh©n: + NÕu quy ®­îc tr¸ch nhiÖm, b¾t ng­êi ph¹m lçi ph¶i båi th­êng Nî TK 1388 : sè tiÒn theo gi¸ thµnh khi mua NVL Cã TK 1381 : gi¸ mua NVL chõa thuÕ VAT Cã TK 133 : thuÕ VAT cña NVL thiÕu + NÕu NVL thiÕu trong ®Þnh møc: theo quy ®Þnh hiÖn hµnh – ghi vµo chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp. Nî TK 642 trÞ gi¸ NVL thiÕu Cã TK 1381 + NÕu do nguyªn nh©n kh¸ch quan ngoµi kh¶ n¨ng kh¾c phôc cña ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm: ghi vµo chi phÝ bÊt th­êng Nî TK 821 trÞ gi¸ NVL thiÕu Cã TK 1381 - XuÊt thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn: Nî TK 154 Cã TK 152 - XuÊt kho NVL cho vay m­în Nî TK 128 Cã TK 152 2. §èi víi DN ¸p dông ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú ( KK§K). 2.1. Kh¸i niÖm: Ph­¬ng KK§K lµ ph­¬ng ph¸p kh«ng theo dâi mét c¸ch th­êng xuyªn, liªn tôc t×nh h×nh biÕn ®éng c¸c lo¹i vËt t­ hµng ho¸ s¶n phÈm trªn c¸c TK ph¶n ¸nh tõng lo¹i hµng tån kho mµ chØ ph¶n ¸nh gi¸ trÞ tån kho ®Çu kú vµ cuèi kú trªn cë së kiÓm kª cuèi cïng, x¸c ®Þnh l­îng tån kho thùc tÕ vµ l­îng xuÊt dïng cho s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c môc ®Ých kh¸c. Ph­¬ng ph¸p thÝch hîp víi c¸c DN quy m« nhá, s¶n xuÊt kinh doanh nh÷ng mÆt hµng thÊp, sö dông NVL Ýt tiÒn, chñng lo¹i phøc t¹p, viÖc theo dâi t×nh h×nh nhËp - xuÊt hµng ngµy khã kh¨n. §é chÝnh x¸c cña ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng cao nh­ng tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian ghi chÐp. 2.2. Tµi kho¶n sö dông: - TK 611 “Mua hµng “ dïng ®Ó theo t×nh h×nh thu mua, t¨ng, gi¶m NVL theo gi¸ thùc tÕ. Nî 611 Cã - Gi¸ thùc tÕ NVL tån kho - Gi¸ NVL thùc tÕ xuÊt b¸n ®Çu kú vµ t¨ng trong kú thiÕu hôt trong kú vµ tån kho cuèi kú - TK 152: “ nguyªn liÖu, vËt liÖu “: dïng ®Ó ph¶n thùc tÕ NVL tån kho Nî 152 Cã - Gi¸ thùc tÕ NVL tån kho kú - Kho¶ng c¸ch gi¸ thùc tÕ cuèi kú NVL tån ®Çu kú - - Gi¸ thùc tÕ NVL tån kho - TK 151 “ hµng mua ®ang ®i ®­êng”: ph¶n ¸nh trÞ gi¸ sè hµng mua nh­ng ®ang ®i ®­êng hay göi t¹i kho ng­êi b¸n. Nî 151 Cã - Gi¸ thùc tÕ hµng ®i ®­êng - Kho¶ng c¸ch gi¸ thùc tÕ cuèi kú hµng ®i ®­êng ®Çu kú - Gi¸ thùc tÕ hµng ®i ®­êng 2.3 Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n - §Çu kú: k/c trÞ gi¸ NVL cßn l¹i kú ®Çu kú Nî TK 611 Cã TK 151, 152 - Trong kú: +Mua NVL sö dông phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ Nî TK 611: gi¸ mua ch­a thuÕ VAT Nî TK 1331: VAT ®­îc khÊu trõ Cã TK 111, 112, 141, 331: tæng sè tiÒn theo gi¸ thanh to¸n + Mua NVL sö dông phôc vô cho ho¹t s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng thuéc ®èi t­îng chÞu thuÕ VAT or chÞu thuÕ VAT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp Nî TK 611 Cã TK 111, 112, 141, 331 - Cuèi kú: + KiÓm kª, x¸c ®Þnh vµ kÕt chuyÓn trÞ gi¸ NVL cßn l¹i Nî TK 151, 152, Cã TK 611 + TÝnh vµ kÕt chuyÓn trÞ gi¸ NVL xuÊt dïng trong kú Nî TK 621, 627, 641, 642 Cã TK 611 XuÊt trong kú = Tån ®Çu kú + mua trong kú – tån cuèi kú PhÇn II. thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n NVL ë c¸c DN s¶n xuÊt vµ mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n. I. Thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n NVL ë c¸c DN s¶n xuÊt VÊt liÖu sö dông trong c¸c DN cã nhiÒu lo¹i, nhiÒu thø cã vai trß c«ng dông hÕt søc kh¸c nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh còng ®èi víi tõng d©y truyÒn c«ng nghÖ s¶n xuÊt tõng lo¹i s¶n phÈm. V× vËy, c«ng viÖc ph©n lo¹i vËt liÖu cã tèt th× míi tæ chøc tèt ®­îc viÖc qu¶n lý,b¶o qu¶n vµ h¹ch to¸n vËt liÖu. Trong thùc tÕ cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ë c¸c DN, ®Æc tr­ng dïng ®Ó ph©n lo¹i vËt liÖu th«ng dông nhÊt lµ vai trß vµ t¸c dông cña vËt liÖu trong s¶n xuÊt.Tuy nhiªn, còng cã tr­êng hîp cïng mét lo¹i vËt liÖu ë mét DN, cã lóc ®­îc sö dông nh­ vËt liÖu chÝnh, cã lóc l¹i ®­îc sö dông nh­ vËt liÖu phô. Trong tr­êng hîp nµy, viÖc ph©n lo¹i vËt liÖu l¹i ®­îc c¨n cø vµo vai trß vµ t¸c dông chÝnh cña chóng. H¹ch to¸n theo c¸ch ph©n lo¹i nãi trªn..... ®­îc yªu cÇu ph¶n ¸nh tæng qu¸t mÆt gi¸ trÞ ®èi víi mçi lo¹i vËt liÖu. §Ó ®¶m b¶o thuËn tiÖn vµ tr¸nh nhÇm lÉm cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n vÒ sè l­îng vµ gi¸ ®èi víi tõng vËt liÖu, trªn c¬ së ph©n lo¹i vËt liÖu, DN th­êng x©y dùng “sè danh ®iÓm” x¸c ®Þnh thèng nhÊt tªn gäi cña thø vËt liÖu, m· ký hiÖu, quy c¸ch cña vËt liÖu, sè liÖu cña mçi thø vËt liÖu, ®¬n vÞ tÝnh vµ gi¸ h¹ch to¸n cña vËt liÖu. Bªn c¹nh viÖc qu¶n lý tèt NVL còng lµ mét vÊn ®Ò quan träng trong viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n VL ë DN. Trong c«ng t¸c kÕ to¸n NVL ë c¸c DN, vËt liÖu ®­îc tÝnh theo gi¸ thùc tÕ – lµ lo¹i gi¸ ®­îc h×nh thµnh trªn cë së c¸c chøng tõ hîp lÖ chøng minh c¸c kho¶n chi hîp ph¸p cña DN. ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ thùc tÕ cña NVL nhËp kho ®­îc dùa trªn ho¸ ®¬n chøng tõ vµ chi phÝ khi mua. Trong thùc tÕ, nhiÒu DN cã Ýt danh ®iÓm NVL, sè lÇn nhËp – xuÊt Ýt cã thÓ ¸p dông ph­¬ng ph¸p FIFO or LIFO, nh÷ng DN cã ®iÒu kiÖn kho tµng ®Ó b¶o quan riªng tõng l« vËt t­ tån kho, vËt t­ cã yªu cÇu kh¾t khe vÒ thêi h¹n b¶o qu¶n th­êng ¸p dông ph­¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp. Cßn ®èi víi DN cã nhiÒu danh ®iÓm vËt t­, sè lÇn xuÊt – nhËp nhiÒu th× l¹i ¸p dông ph­¬ng ph¸p hÖ sè gi¸ ®Ó tÝnh gi¸ thùc tÕ NVL xuÊt kho. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, mÆc dï míi ¸p dông luËt thuÕ GTGT (1/1/1999) nh­ng c«ng t¸c h¹ch to¸n mua vµ nhËp kho NVL dïng ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm thuéc diÖn chÞu thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp còng nh­ khÊu trõ ®· dÇn ®­îc thùc hiÖn theo ®óng quy ®Þnh cña Bé Tµi ChÝnh ban hµnh. Tuy nhiªn, bªn c¹nh ®ã cßn tån t¹i mét sè khã kh¨n tai c¸c DN liªn quan ®Õn c¸c ho¸ ®¬n chøng tõ thuÕ GTGT vµ viÖc mua s¾m NVL. Nh­ chóng ta ®· biÕt, c¸c ho¸ ®¬n chøng nµy lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó chøng minh nghiÖp vô kÕ to¸n ph¸t sinh lµ c¬ së ®Ó kÕ to¸n h¹ch to¸n qu¸ tr×nh mua s¾m NVL nh­ng tõ khi ¸p dông thuÕ míi viÖc thùc hiÖn nh÷ng quy ®Þnh vÒ ho¸ ®¬n ch­a ®ång bé ®· g©y trë ng¹i cho c¸c DN ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo. C¸c DN nµy ph¶i chän DN cung øng vËt t­ cho m×nh còng lµ nép thuÕ GTGT theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ ®Ó cã ®­îc ho¸ ®¬n ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ thuÕ GTGT ®Çu vµo. Nh­ vËy, ph¹m vi lùa chän ng­êi cung øng NVL bÞ h¹n chÕ lµm cho DN gÆp nhiÒu khã kh¨n nhÊt ®Þnh. Bªn c¹nh ®ã, viÖc xuÊt hiÖn c¸c ho¸ ®¬n khèng, gi¶ còng gÆp khã kh¨n cho c¸c kÕ to¸n mua NVL. VÒ h¹ch to¸n chi tiÕt NVL: ®ã lµ c«ng viÖc h¹ch to¸n kÕt hîp gi÷a kho vµ phßng kÕ to¸n nh¨m môc ®Ých theo dâi t×nh h×nh nhËp – xuÊt – tån cña tõng chñng lo¹i VL c¶ vÒ chÊt l­îng, sè l­îng vµ gi¸ trÞ. Gi÷a h¹ch to¸n tæng hîp vµ h¹ch to¸n chi tiÕt cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. VÒ mÆt qu¶n lý: chñng h×nh thµnh mét tæng thÓ hoµn chØnh c¸c thñ tôc phôc cho c«ng t¸c qu¶n lý VÒ m¾t ghi chÐp: ®©y lµ hai qu¸ tr×nh song song, h¹ch to¸n tæng hîp vµ h¹ch to¸n chi tiÕt ®Òu dùa vµo mét c¬ së chung: ®ã lµ hÖ thèng chøng tõ thèng nhÊt, do ®ã ph¶i ®¶m b¶o sù kiÓm tra thèng nhÊt vµ ®èi chiÕu lÉn nhau. HiÖn nay DN cã thÓ lùa chän h¹ch to¸n chi tiÕt vËt liÖu theo 1 trong 3 ph­¬ng ph¸p sau: - Ph­¬ng ph¸p thÎ song song. - Ph­¬ng ph¸p sè ®èi chiÕu lu©n chuyÓn. - Ph­¬ng ph¸p sè d­ II. Mét sè ý kiÕn ®Ò xuÊt Tõ thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n NVL t¹i c¸c DN, nhËn thÊy cã mét sè tån t¹i sau: 1. VÒ phÝa c¸c c¬ quan qu¶n lý: khi ban hµnh c¸c quyÕt ®Þnh míi, c¸c chÝnh s¸ch thuÕ míi vÉn ch­a ¸p dông h­íng dÉn mét c¸ch ®ång bé, thÓ hiÖn gÇn ®©y lµ hai lo¹i thuÕ GTGT vµ thuÕ TNDN ®· g©y ra nh÷ng x¸o trén kh«ng nªn cã trªn thÞ tr­êng vµ nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp. V× vËy, tr­íc khi ban hµnh nh÷ng chÝnh s¸ch, nh÷ng thay ®æi míi, thiÕt nghÜ c¸c c¬ quan vµ nh÷ng ng­êi cã thÈm quyÒn ban hµnh vµ söa ®æi ph¶i: + N¾m b¾t ®­îc thùc tr¹ng cña c¸c DN trong nÒn kinh tÕ + Quy ®Þnh vµi h­íng dÉn cô thÓ ®èi víi tõng doanh nghiÖp, tr¸nh t×nh tr¹ng ¸p dông kh«ng ®ång bé hoÆc lµm cho c¸c DN kh«ng hiÓu ®­îc b¶n chÊt cña nh÷ng quan ®iÓm míi. + Quan lý chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn ®Ó trong qu¸ tr×nh ®ã, nÕu cã g× v­íng m¾c sÏ xö lý vµ gi¶i quyÕt kÞp thêi, ®Æc biÖt ®èi víi hai luËt thuÕ hiªn nay lµ thuÕ GTGT vµ TNDN . C¬ quan thuÕ cÇn phæ biÕn réng r·i, cung cÊp dÔ dµng, ®Çy ®ñ ho¸ ®¬n b¸n hµng cho c¸c DN còng nh­ c¬ héi kinh doanh vµ kiªn quyÕt xö ph¹t c¬ së kinh doanh kh«ng chÞu xuÊt ho¸ ®¬n khi bªn mua yªu cÇu hoÆc sö dông ho¸ ®¬n chøng tõ gi¶. Cã thùc hiÖn tèt c¸c c«ng viÖc trªn th× nh÷ng quyÕt ®Þnh, nh÷ng chÝnh s¸ch míi cã kh¶ n¨ng thùc thi hiÖu qu¶. 2. VÒ phÝa c¸c DN. C«ng t¸c qu¶n lý còng nh­ h¹ch to¸n NVL ch­a thËt hiÖu qu¶. Cô thÓ: cã lóc NVL dù trù qu¸ thõa trong khi cã lóc l¹i kh«ng ®ñ ®Ó ®¶m b¶o cho qua tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra b×nh th­êng liªn tôc. Bªn c¹nh ®ã, viÖc h¹ch to¸n NVL cßn nh÷ng tån t¹i vÒ mÆt x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ NVL nhËp – xuÊt do kÕ to¸n VNL cßn gÆp khã kh¨n trong viÖc ®¸nh gi¸ NVL trong khi cã thuÕ GTGT còng nh­ trong viÖc yªu cÇu ®¬n vÞ b¸n ph¶i cã ho¸ ®¬n thuÕ GTGT khÊu trõ. 3. Nh­ phÇn trªn ®· tr×nh bµy, cã c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ NVL xuÊt kho sau: - Ph­¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n - Ph­¬ng ph¸p nhËp tr­íc – xuÊt tr­íc (FIFO) - Ph­¬ng ph¸p nhËp sau – xuÊt tr­íc (LIFO) - Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp - Ph­¬ng ph¸p gi¸ h¹ch to¸n Trong mét thÞ tr­êng æn ®Þnh, khi gi¸ kh«ng thay ®æi th× viÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p nµo kh«ng quan träng bëi v× gi¸ kh«ng ®æi tõ ng­êi nµy sang ng­êi kh¸c th× tÊt c¶ c¸c ph­¬ng ph¸p ®Òu cho cïng mét kÕt qu¶. Tuy nhiªn, trong mét thÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh, khi gi¸ lªn xuèng thÊt th­êng th× mçi ph­¬ng ph¸p l¹i cã c¸c kÕt qu¶ kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy, viÖc lùa chän ph­¬ng ph¸p nµo ®Ó tÝnh gi¸ NVL xuÊt hoµn toµn phô thuéc vµo môc ®Ých kinh doanh cña DN. Chóng ta ®· biÕt, mçi ph­¬ng ph¸p cã nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm kh¸c nhau. Cô thÓ: + Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp: kÕt qu¶ cña nã sÏ lµm t­¬ng xøng gi÷a chi phÝ vµ thu nhËp. Tuy nhiªn, chØ ®­îc sö dông khi NVL cã gi¸ trÞ cao, ®­îc x¸c ®Þnh theo ®¬n chiÕc hoÆc tõng l«. + Ph­¬ng ph¸p gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n: cã khuynh h­íng che giÊu sù biÕn ®éng gi¸. + Ph­¬ng ph¸p FIFO: gi¸ trÞ hµng tån kho trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n s¸t víi gi¸ thøc tÕ nhÊt. + Ph­¬ng ph¸p LIFO: chän chi phÝ ph¸t sinh sau cïng ®Ó x¸c ®Þnh trÞ gi¸ NVL xuÊt, do ®ã cã sù t­¬ng xøng tèt nhÊt gi÷a chi phÝ hiÖn hµnh vµ thu nhËp trªn b¸o c¸o kÕt qu¶ kinh doanh Tõ viÖc ph©n tÝch trªn cho ta thÊy: nÕu DN muèn më réng quy m« s¶n xuÊt b»ng c¸ch thu hÕt vèn ®Çu t­ tõ bªn ngoµi nh­ ng©n hµng, c¸c chñ ®Çu t­ th× DN ph¶i t×m mäi c¸ch ®Ó lµnh m¹ch ho¸ nÒn tµi chÝnh.Trong tr­êng hîp nµy, sö dông ph­¬ng ph¸p FIFO lµ thÝch hîp nhÊt. Nh­ng nÕu DN muèn chËm l¹i thêi gian nép thuÕ th× DN nªn chän ph­¬ng ph¸p LIFO v× ph­¬ng ph¸p nµy cho gi¸ trÞ NVL xuÊt lín nhÊt vµ do ®ã gi¸ thµnh s¶n xuÊt, lîi nhuËn gép vµ thuÕ ph¶i nép lµ nhá nhÊt. Nãi tãm l¹i, tuú thuéc vµo tõng thêi kú, tuú thuéc vµo t×nh h×nh tµi chÝnh cña DN ®Ó lùa chän ph­¬ng ph¸p cho thÝch hîp, n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cho DN m×nh. 4. Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh cã 2 ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n hµng tån kho, ®ã lµ: kª khai th­êng xuyªn vµ kiÓm kª ®Þnh kú. Sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a 2 ph­¬ng ph¸p nµy chÝnh lµ tÝnh chÊt cña viÖc theo dâi vµ ph¶n ¸nh t×nh h×nh biÕn ®éng cña NVL trªn sæ kÕ to¸n * Ph­¬ng ph¸p kiÓm kª th­êng xuyªn: theo dâi vµ ph¶n ¸nh th­êng xuyªn, liªn tôc, cã hÖ thèng t×nh h×nh xuÊt nhËp, tån kho NVL trªn sæ kÕ to¸n. * Ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú: c¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª thùc tÕ ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ tån kho cuèi kú cña NVL trªn sæ kÕ to¸n tæng hîp, tõ ®ã tÝnh ra gi¸ trÞ VNL xuÊt dïng trong kú. Nh­ vËy, ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú: mäi biÕn ®éng cña NVL kh«ng ®­îc theo dâi, ph¶n ¸nh trªn c¸c tµi kho¶n kÕ to¸n hµng tån kho – c¸c tµi kho¶n tån kho nµy chØ dïng ®Ó ph¶n ¸nh gi¸ trÞ NVL tån kho ®Çu kú vµ cuèi kú. Theo em, sù quyÕt ®Þnh nh­ vËy lµm mÊt tÝnh ®Æc tr­ng, c¬ b¶n cña ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n, ®ã lµ ph­¬ng ph¸p tµi kho¶n vµ kÐo theo ®ã lµ mÊt ®i néi dung c¬ b¶n cña tµi kho¶n kÕ to¸n - ®ã lµ viÖc ph¶n ¸nh sù vËn ®éng kh«ng ngoµi hai mÆt ®èi lËp cña bÊt kú mét ®èi t­îng kÕ to¸n nµo trªn tµi kho¶n. V× vËy, nªn cã quyÕt ®Þnh thèng nhÊt ph¶n ¸nh trªn c¸c tµi kho¶n hµng tån kho c¶ t×nh h×nh hiÖn cã vµ sù biÕn ®éng t¨ng, gi¶m cña hµng tån kho, kh«ng cã sù ph©n biÖt cho tr­êng hîp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú hay kª khai th­êng xuyªn. 5. Theo quyÕt ®Þnh cña chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh còng nh­ chuÈn kÕ to¸n quèc tÕ th× viÖc trÝch lËp vµ h¹ch to¸n dù phßng gi¶m gi¸ NVL tån kho trong c¸c DN lµ cÇn thiÕt. Nã gióp cho c¸c DN cã nguån tµi chÝnh ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra trong n¨m kÕ ho¹ch nh»m b¶o toµn vèn kinh doanh. Tuy nhiªn, chØ nªn lËp dù phßng cho nh÷ng NVL mµ s¶n phÈm s¶n xuÊt ra tõ c¸c lo¹i NVL nµy bÞ gi¶m gi¸ trªn thÞ tr­êng §Ó kh¾c phôc ®óng h×nh thøc vÒ dù phßng nh­ hiªn nay, nhÊt thiÕt c¸c kho¶n tæn thÊt thùc tÕ do gi¶m gi¸ hay c¸c kho¶n dù phßng kh«ng dïng ®Õn ph¸t sinh trong n¨m kÕ ho¹ch ph¶i ®­îc ghi nhËn vµo c¸c tµi kho¶n ph¶n ¸nh dù phßng kÕt luËn: Nguyªn vËt liÖu thuéc tµi s¶n l­u ®éng, gi¸ trÞ vËt liÖu thuéc vèn l­u ®éng dù tr÷ cña DN. VËt liÖu th­êng chiÕm mét tû träng lín trong chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ë c¸c DN, cho nªn viÖc qu¶n lý qu¸ tr×nh thu mua, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n, dù trù vµ sö dông NVL trùc tiÕp t¸c ®éng ®Õn nh÷ng chØ tiªu quan träng nhÊt cña DN nh­ chØ tiªu s¶n l­îng, chÊt l­îng s¶n phÈm, chØ tiªu doanh lîi, lîi nhuËn vµ gi¸ thµnh,... XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm quan träng cña NVL vµ bªn c¹nh ®ã, ®Ó phï víi ®iÒu kiÖn míi còng nh­ thay ®æi trong c¬ chÕ tµi chÝnh, hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n NVL lµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®Ó qu¶n lý vËt liÖu tèt h¬n, thóc ®Èy viÖc cung cÊp kÞp thêi, ®ång bé nh÷ng vËt liÖu cÇn thiÕt cho s¶n xuÊt vµ dù trù, sö dông vËt liÖu hîp lý, tiÕt kiÖm, ng¨n ngõa hiÖn t­îng mÊt m¸t, l·ng NVL trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Chuyªn ®Ò nµy ®­îc viÕt ®Ó nh»m ®ãng gãp mét phÇn ý kiÕn vµo viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n NVL. MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng song tr¾c kh«ng thÓ tr¸nh khái ®­îc nhiÒu thiÕu sãt trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ viÕt ®Ò ¸n. V× vËy, mong sÏ nhËn ®­îc sù th«ng c¶m vµ ®ãng gãp ý kiÕn ®Ó chuyªn ®Ò nµy thùc sù mang l¹i hiÖu qu¶ cao h¬n. tµi liÖu tham kh¶o 1. Lý thuyÕt vµ thùc hµnh kÕ to¸n tµi chÝnh VAT 2. HÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp Vô chÕ ®é kÕ to¸n NXB Tµi chÝnh 2000. 3. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt h¹ch to¸n kÕ to¸n NXB Gi¸o dôc 4. HÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n Quèc tÕ. 5. T¹p chÝ kÕ to¸n 1999 – 2000. môc lôc