Đề án Hoạt động cho thuê tài chính của công ty cho thuê tài chính ở Việt Nam

g 5000 năm. Lịch sử ghi nhận sự có mặt của công ty cho thuê vào khoảng năm 1800 trước công nguyên ở Babylonia. Nếu một nhân viên hay một người lính không muốn trồng trọt trên đất đai mà họ được cấp sau khi phục vụ chế độ quân chủ, anh ta sẽ cho công ty đó thuê lại, đó là chuyên gia cho thuê. Công ty đã chi trả tiền thuê cho người lính trước, sau đó cho những người nông dân thuê lại mảnh đất đó. Người Hy Lạp cổ đại là những người đầu tiên phát triển việc cho thuê hầm mỏ. Người Hy Lạp cổ đại cũng tiên phong tạo ra khái niệm ngân hàng cho thuê. Tài sản thuộc quyền sở hữu của ngân hàng cho thuê đầu tiên được kí kết vào năm 370 trước công nguyên trong đó bao gồm tên ngân hàng, tiền kí quỹ, tên văn phòng và đội ngũ nhân viên. Những dạng hợp đồng cho thuê tài chính tạm thời bắt nguồn Hoa Kỳ. Công ty cho thuê tài chính đầu tiên của Hoa Kỳ United State Leasing Corporation do Henry Shoeld sáng lập vào năm 1952 Công ty đã được thành lập để phục vụ cho ngành công nghiệp vận chuyển hàng hóa bằng đường sắt. Sự ra đời của công ty này đã kéo theo việc một loạt các công ty cho thuê tài chính khác được thành lập như Bothe Leasing Corporation ( hiện nay là Finova Capital ) vào năm 1962, Chandler Leasing (được thành lập bởi Pepsi- Cola vào năm 1967), General Electric Credit Corporation... Những công ty này là những nguyên mẫu đầu tiên của hàng trăn công ty cho thuê tài chính ngày nay. Các nước châu Âu đã nối gót thành lập những công ty cho thuê vào cuối thập niên 1950 và đầu thập niên 1960 và có những bước phát triển mạnh mẽ ở châu Á và châu Phi từ thập niên 70. Thập niên 80 đã đánh dấu việc cho thuê tài chính được chấp nhận rộng rãi trên thế giới. Ở Việt Nam, phải đến năm 1995, cùng với sự phát triển của nền kinh tế, nhu cầu vốn đầu tư trung và dài hạn ngày càng gia tăng, nghiệp vụ cho thuê tài chính mới bắt đầu được thực hiện dưới hình thức tín dụng thuê mua bằng việc Thống đốc Ngân hàng Nhà nước ra Quyết định số 149/ QĐ – NHNN ngày 27/05/1995. Theo Quyết định này, các tổ chức tín dụng được thành lập công ty trực thuộc hoặc văn phòng Tín dụng thuê mua để quản lý và giám sát hoạt động tín dụng thuê mua. Quyết định 149/ QĐ-NHNH ra đời tạo cơ sở pháp lý tạo cơ sở pháp lý cho các ngân hàng thương mại thành lập thí điểm các phòng tín dụng thuê mua, công ty Thuê mua trực thuộc hoạt động hạch toán phụ thuộc và mang tính chất thử nghiệm để từng bước làm quen và nắm bắt loại hình hoạt động mới mẻ này. Mặc dù công ty cho thuê tài chính đầu tiên được thành lập ở Việt Nam vào năm 1996 và hoạt động cho thuê cũng đã manh nha ở các ngân hang thương mại trước đó nhưng mãi đến khi Chính Phủ ban hành Nghị định 16/2001/NĐ-CP vào ngày 02/05/2001 thì hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam mới thực sự được hình thành. Mới đây nhất, chính phủ đã ban hành Nghị định số 95/2008/NĐ-CP về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính. Việc hoàn thiện hệ thống pháp luật này đã tạo cơ sở và điều kiện thuận lợi cho hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam. Hiện nay ở Việt Nam đang có 12 công ty cho thuê tài chính được thành lập dưới các hình thức khác nhau đang hoạt động. Trong số đó, có các doanh nghiệp thuộc sở hữu nhà nước, có các doanh nghiệp dưới hình thức công ty cho thuê tài chính 100% vốn nước ngoài, lại có doanh nghiệp thuộc hình thức đa sở hữu như Công ty cho thuê tài chính liên doanh. Lượng vốn cấp theo hình thức cho thuê tài chính chiếm tỷ lệ khá nhỏ so với hình thức cấp vốn của ngân hàng. Trong khi đó, với lợi thế của mình, đáng lẽ loại hình dịch vụ cho thuê tài chính phải được phát triển nhanh chóng ở Việt Nam, nơi các doanh nghiệp vừa và nhỏ đang cần thu hút một lượng vốn lớn cho đầu tư cũng như cho tái đầu tư mở rộng. Dù vậy cũng phải nhìn nhận hoạt động cho thuê tài chính đã phần nào giảm sức ép và gánh nặng cho hệ thống ngân hàng thương mại trong việc cung ứng vốn đối với doanh nghiệp, đặc biệt là nguồn vốn trung và dài hạn. 1.1.2. Định nghĩa và đặc trưng của hoạt động cho thuê tài chính Định nghĩa về cho thuê tài chính của Ủy ban Chuẩn mực Kế toán quốc tế đưa ra như sau: “ Cho thuê tài chính là loại hình cho thuê tài sản có khả năng chuyển dịch về căn bản tất cả những rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu tài sản đó. Quyền sở hữu có thể chuyển giao vào cuối thời hạn cho thuê.” Ở Việt Nam, theo Nghị định số 16/2001/NĐ-CP ngày 02/05/2001 của Chính phủ về “ Tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính” thì: “ Cho thuê tài chính là một hoạt động tín dụng trung và dài hạn thông qua việc cho thuê máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác theo yêu cầu của bên cho thuê và nắm giữ quyền sở hữu đối với tài sản cho thuê đã thỏa thuận. Khi kết thúc thời hạn cho thuê bên thuê được quyền lựa chọn mua lại tài sản hoặc tiếp tục thuê.” Điểm khác biệt lớn giữa quan điểm về cho thuê tài chính ở Việt Nam so với nhiều nước khác trên thế giới là đối tượng cho thuê là máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản khác mà không áp dụng cho thuê đối với bất động sản. Trên thế giới có nhiều quan niệm khác nhau về cho thuê tài chính nhưng tựu trung lại thì đều dựa trên một số đặc điểm cơ bản sau: - Cho thuê tài chính là một dạng cho thuê tài sản, nhưng khác về căn bản so với các loại cho thuê tài sản khác là có sự dịch chuyển cơ bản các rủi ro và lợi ích gắn liền với quyền sở hữu tài sản thuê. - Bên thuê được sử dụng tài sản mà không nhất thiết phải có tài sản thế chấp. - Bên cho thuê sẽ không cung cấp dịch vụ bảo trì và các dịch vụ khác kèm theo. - Quyền sở hữu tài sản thuộc về bên cho thuê trong suốt thời hạn cho thuê. - Người thuê sử dụng phần lớn thời gian hữu dụng của tài sản và bên cho thuê sẽ nhận được khoản thanh toán tiền thuê định kì đầy đủ gần như bằng giá trị đầu tư ban đầu của tài sản. - Khi kết thúc thời hạn thuê, người thuê có quyền mua lại tài sản thuê với giá thỏa thuận hoặc nhận chuyển giao quyền sở hữu từ người cho thuê. Nhìn chung, các đặc điểm trên đều xuất phát từ đặc trưng cơ bản nhất của cho thuê tài chính là sự phân chia một cách hợp lý giữa quyền sở hữu và quyền sử dụng của tài sản cho thuê. Để phù hợp với điều kiện của mình mỗi quốc gia có thể thêm hoặc bớt một vài điều kiện, cũng nhờ vậy mà hoạt động cho thuê tài chính ngày càng trở nên linh hoạt và có nhiều cơ hội phát triển hơn. Để có thể thấy rõ hơn đặc trưng của cho thuê tài chính, có thể đặt cho thuê tài chính trong mối tương quan về tín dụng trung và dài hạn. Về cơ bản, có thể coi cho thuê tài chính như một loại hình tín dụng trung và dài hạn vì nó mang những đặc trưng cơ bản của loại hình tín dụng này: - Bên cho vay ( hay bên cho thuê ) chuyển giao có thời hạn cho bên đi vay ( hay bên đi thuê ) một lượng giá trị dựa trên những cơ sở tín nhiệm. - Giá trị hoàn trả thông thường phải lớn hơ giá trị lúc cho vay ( hay cho thuê ) hay nói cách khác là bên đi vay (đi thuê) phải trả thêm phần lãi ngoài vốn vay gốc. Tuy nhiên cho thuê tài chính vẫn có thể phân biệt với tín dụng trung và dài hạn thông thường của ngân hàng qua một số điểm sau: - Đối tượng của tín dụng trung và dài hạn là tiền trong khi đối tượng của cho thuê tài chính là tài sản hiện vật mà khách hàng yêu cầu từ trước. Nhờ vậy, tài trợ bằng cho thuê tài chính đảm bảo sử dụng đúng mục đích vốn vay hơn. - Trong tín dụng trung và dài hạn, quyền sở hữu thuộc về người đi vay, còn đối với cho thuê tài chính, quyền sở hữu tài sản thuộc về bên cho thuê trong suốt thời hạn cho thuê. Vì thế, bên thuê không được hạch toán vào tài sản có của mình mà chỉ được hạch toán vào tài sản ngoại bảng và tất nhiên cũng không được sử dụng làm vật bảo đảm trong thế chấp. - Đối với tín dụng trung và dài hạn, ngân hàng thường được đòi hỏi khách hàng phải thế chấp tài sản trong khi sử dụng dịch vụ cho thuê tài chính, khách hàng có thể không nhất thiét phải có tài sản đảm bảo vì tài sản cho thuê ( thuộc sở hữu của bên thuê cho thuê) cũng có thể coi như tài sản đảm bảo. Điều này cũng giúp giảm bơt một số công đoạng thủ tục, giấy tờ - Lãi suất của cho thuê tài chính thường cao hơn so với lãi suất tín dụng trung và dài hạn thông thường của ngân hàng do được tính trên cơ sở lãi suất cho vay trung và dài hạn cộng với một tỷ lệ nhất định để bù đắp các chi phi phí phát sinh đối với tài sản cho thuê. - Trong giao dịch tín dụng trung và dài hạn thông thường chỉ có sự tham gia của hai bên là bên đi vay và bên cho vay. Còn trong cho thuê tài chính, ngoài sự tham gia của bên thuê và bên cho thuê còn có sự tham gia rất quan trọng của nhà cung cấp tài sản. 1.1.3. Phân loại hoạt động cho thuê tài chính: Việc áp dụng cho thuê tài chính có sự cải biến tùy theo điều kiện kinh tế và môi trường kinh doanh của mỗi quốc gia, nhưng sự khác biệt là không nhiều do quan hệ cho thuê hiện nay đã có mối quan hệ toàn cầu, doanh nghiệp của một nước hoàn toàn có thể sử dụng sản phẩm được thuêtừ một tổ chức nước ngoài. Bên cạnh đó, các công ty cho thuê tài chính, các ngân hàng, tổ chức tài chính của các nước phát triển cũng đã thâm nhập vào các nước đang phát triển dưới hình thức thành lập công ty 100% vốn nước ngoài, mở chi nhánh hoặc liên doanh. Điều này giúp cho thuê tài chính thâm nhập sâu hơn vào các nước đang phát triển và sự khác biệt về quan điểm cho thuê tài chính giữa các quốc gia dần dần thu hẹp lại. Về cơ bản, có thể kể ra một số phương thức cho thuê tài chính phổ biến như sau: a, Cho thuê tài chính trực tiếp: Đây là hình thức cho thuê có hai bên ký hợp đồng là bên cho thuê và bên thuê. Trước khi thực hiện nghiệp vụ cho thuê, tài sản co thuê đã thuộc quyền sở hữu của bên cho thuê bằng cách sản xuất, mua tài sản hoặc xây dựng. Hình thức này thường được công ty kinh doanh bất động sản và các công ty sản xuất máy móc thiết bị thực hiện. Nhờ phương thức này mà, các công ty tạo điều kiện cho khách hàng không cần phải mua mà vẫn có thể sử dụng sản phẩm của mình. Tuy nhiên các tổ chức tài chính rất ít áp dụn phương thức tài trợ này vì chỉ có thể sử dụng được đối với tài sản cho thuê thu hồi về mà không đem bán lại. Phương thức phổ biến đối với các tổ chức tài chính là cho thuê tài chính gián tiếp. b, Cho thuê tài chính gián tiếp Theo hình thức này có ba bên ký kết và mỗi bên có thể nhiều người khác can dự, gồm bên đi thuê, bên cho thuê và nhà cung cấp, hợp đồng này dành cho các thiết bị đắt tiền. Bên thuê được quyền lựa chọn, thỏa thuận với bên cung cấp về sản phẩm; bên cho thuê chỉ thực hiện việc mua tài sản theo yêu cầu đã được hai bên thỏa thuận trong hợp đồng của bên đi thuê. Có thể hình dung theo sơ đồ sau: 1) Bên thuê được chủ động lựa chọn máy móc thiết bị, thỏa thuận với nhà cung cấp bằng hợp đồng hoặc bản ghi nhớ. 2) Bên thuê – bên cho thuê ký kết hợp đồng cho thuê tài chính trên cơ sở hồ sơ pháp lý, phương án sản xuất kinh doanh, hợp đồng mua máy móc, thiết bị, kết quả thẩm đinh của chính công ty tài chính tiến hành cho thuê. 3) Bên cho thuê – nhà cung cấp ký kết hợp đồng mua bán máy móc thiết bị là tài sản thuê theo thỏa thuận giữa bên thuê và nhà cung cấp. 4) Nhà cung cấp giao hàng cho bên đi thuê, lắp đặt, chạy thử, nghiệm thu tài sản giao nhận. 5) Bên cho thuê thanh toán tiềm mua tà sản thuê cho nhà cung cấp. 6) Bên cho thuê thanh toán tiền thuê tài chính theo hợp đồng cho thuê tài chính Phương thức cho thuê này được sử dụng phổ biến nhờ những ưu điểm vượt trội mà cho thuê tài chính trức tiếp không có được. Có thể nêu ra một vài điểm sau: - Về phía bên thuê: Bên thuê được quyền lựa chọn nhà cung cấp, trực tiếp thỏa thuận, đám phán cho nhà cung cấp về những đặc tính của sản phẩm nhằm lựa chọn ra sản phẩm phù hợp nhất, thỏa mãn tối đa yêu cầu của bên thuê. - Về phía bên cho thuê: Bên cho thuê không phải mua sản phẩm trước, như vậy sẽ giảm bớt những chi phí về kho bãi, hao mòn trong quá trình dữ trự và hơn nữa còn giúp quay vòng vốn nhanh hơn nhờ không phải dự trữ hàng tồn kho. Mặt khác bên thuê trực tiếp nhận sản phẩm từ nhà cung cấp, nhờ vậy bên thuê giảm được rủi ro xảy ra khi bên thuê từ chối nhận hàng do những sai sót về mặt kỹ thuật. Việc lắp đặt bảo dưỡng, sửa chữa sản phẩm đều thuộc nhà cung cấp và bên thuê nên bên cho thuê không phải quan tâm đến tình trạng hoạt động của tài sản c, Các hình thức cho thuê khác Từ hai hình thức cho thuê tài chính cơ bản ở trên, có thể có nhiều biến tướng khác nhau. Có thể kể ra một số loại hình cho thuê tài chính đặc biệt như sau: - Cho thuê hợp vốn: Là hình thức mà nhiều bên cho thuê cùng tài trợ cho một bên thuê, trong đó có một bên cho thuê đứng ra làm đầu mối. Hình thức này được áp dụng khi nhu cầu thuê tài chính của bên thuê vượt quá giới hạn cho thuê của một công ty cho thuê tài chính hoặc nhằm phân tán rủi ro ( ở Việt Nam, tổng dư nợ tài chính không được vượt quá 30% vốn tự có đối với một khách hàng và 80% vốn tự có đối với một nhóm khách hàng có liên quan ) hay cũng có trường hợp là do bên thuê yêu cầu. Sự liên kết của các bên cho thuê có thể xảy ra theo chiều ngang (giữa nhiều nhà sản xuất, giữa các định chế tài chính với nhau ) hoặc theo chiều dọc (giữa các công ty mẹ với các chi nhánh của mình). - Cho thuê bằng vốn vay: Đây cũng là một biện pháp trong trường hợp công ty cho thuê không đủ điều kiện tự tài trợ cho khách hàng. Không giống như quan hệ đồng tài trợ trong cho thuê hợp vốn, bên cho thuê sẽ vay vốn từ các ngân hàng hoặc các định chế tài chính khác để mua tài sản cho thuê. Bên cho thuê vẫn là trái chủ trong quan hệ cho thuê, còn bên cho vay là trái chủ của bên cho thuê. Hay nói cách khác, vốn tài trợ trong phương thức này bao gồm hai phần, một phần là vốn của bản thân bên cho thuê và một phần là vốn vay được cung cấp từ các bên cho vay. Vốn vay thường chiếm tỷ trọng lớn trong tổng số tiền tài trợ nhưng không được vượt quá 80% và khoản cho vay được đảm bảo bằng chính tài sản cho thuê và cam kết chuyển nhượng hợp đồng cho thuê và các khoản tiền thuê. - Tái cho thuê: Đây là một dạng đặc biệt của phương thức cho thuê có sự tham gia của hai bên. Trong hoạt động kinh doanh có nhiều doanh nghiệp thiếu vốn lưu động để khai thác tài sản cố định hiện có, nhưng lại không đủ uy tín để vay vốn lưu động ở các ngân hàng. Khi đó, doanh nghiệp buộc phải bán lại một phần tài sản cố định cho các ngân hàng hoặc công ty tài chính, sau đó thuê lại tài sản để sử dụng như một giải pháp tình thế cho vấn đề nợ quá hạn mà không phải sử dụng đến biện pháp thanh lý. Điều này là nhằm ngăn chặn cho việc phá sản của doanh nghiệp, đồng thời giúp ngân hàng giảm được thiệt hại lớn hơn có thể xảy ra khi doanh nghiệp thực sự lâm vào tình trạng phá sản. Có thể coi phương thức tái cho thuê tài chính như là một sự chuyển hóa từ vay ngắn hạn sang tài trợ trung và dài hạn. Biện pháp này được sử dụng thay thế cho vay ngắn hạn nhờ tính an toàn của nghiệp vụ cho thuê tài chính. - Cho thuê giáp lưng: Dù các công ty tài chính có thể tài trợ được cho cả những doanh nghiệp không nhận được sự tin tưởng cao từ ngân hàng hoặc các công ty cho thuê tài chính khác nhưng cũng không có nghĩa là tài trợ cho bất cứ ai. Ví dụ trong những trường hợp doanh nghiệp đã không thực hiện được những hợp đồng trong quá khứ, hay doanh nghiệp chưa được bên cho thuê biết đến (như các công ty nước ngoài chỉ chấp nhận tài trợ cho những công ty lớn của Việt Nam ). Trong những trương hợp này, dưới sự đồng ý của bên cho thuê, bên thuê thứ nhất sẽ cho bên thuê thứ hai (người thực sự cần sử dụng tài sản vào thời điểm đó ) thuê lại tài sản mà mình đã thuê từ bên cho thuê. Dù bên đi thuê thứ nhất chỉ là trung gian giữa bên cho thuê và bên đi thuê thứ hai nhưng vẫn phải chịu trách nhiệm pháp lý về việc thực hiện hợp đồng đối với bên cho thuê. Bù lại, bên đi thuê thứ nhất sẽ nhận được phần chênh lệch giữa hai khoản tiền thuê như là hoa hồng trách nhiệm. 1.1.4. Vai trò của hoạt động cho thuê tài chính a) Đối với bên đi thuê: - Bên đi thuê dễ dàng tiếp cận nguồn tài trợ từ cho thuê tài chính: Do đặc thù của cho thuê tài chính là quyền sở hữu tài sản thuộc về bên cho thuê, các công ty cho thuê tài chính, các công ty tài chính không quá khắt khe trong việc xem xét uy tín của khách hàng để đưa ra quyết định cho vay. Điều này tạo thuận lợi rất lớn cho các doanh nghiệp, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ hay các doanh nghiệp mới thành lập. Thông thường đối với các khoản vốn vay trung và dài hạn, các ngân hàng thương mại luôn đòi hỏi tài sản đảm bảo ( thế chấp hoặc cầm cố) và chỉ cho vay tối đa là 80% tổng chi phí thực hiện dự án, nhưng với kênh cho thuê tài chính, doanh nghiệp chẳng những không cần ký quỹ đảm bảo hay tài sản thế chấp mà còn có thể được tài trợ đến 100% vốn đầu tư. Việc không đòi hỏi tài sản đảm bảo còn giúp thủ tục cho thuê tài chính được thực hiện nhanh chóng, đơn giản. - Cho thuê tài chính giúp các doanh nghiệp sử dụng linh hoạt đồng vốn hơn thay vì mua tài sản cố định: Thuê tài chính giúp cho bạn tiếp cận được với rất nhiều loại thiết bị, từ những thiết bị văn phòng đơn giản như máy photocopy, máy tính, xe tải, xe ô tô cho tới các dây chuyền sản xuất hiện đại. Mặc dù thuê tài chính không trực tiếp chuyển vốn cho doanh nghiệp, tuy nhiên hình thức này hoàn toàn có thể giúp doanh nghiệp giảm bớt lượng tiền cần để khởi sự hoặc mở rộng kinh doanh. Kênh tín dụng này cũng cho phép doanh nghiệp được hoàn toàn chủ động trong việc lựa chọn máy móc thiết bị, nhà cung cấp, cũng như mẫu mã chủng loại phù hợp với yêu cầu của doanh nghiệp mình. Ngoài ra nếu doanh nghiệp đã lỡ đầu tư mua tài sản mà thiếu vốn lưu động thì vẫn có thể bán lại cho công ty cho thuê tài chính và sau đó công ty sẽ cho doanh nghiệp thuê lại. Như vậy doanh nghiệp vừa có vốn lưu động cho hoạt động sản xuất  kinh doanh mà vẫn được sử dụng tài sản. Kết thúc thời hạn thuê, doanh nghiệp được quyền ưu tiên mua lại tài sản với giá trị danh nghĩa thấp hơn giá trị thực tế của tài sản tại thời điểm mua lại. Việc sử dụng tài sản cho thuê không ảnh hưởng đến hạn mức tín dụng của doanh nghiệp ( hay nói cách khác là không ảnh hưởng đến nguồn tài trợ từ vốn vay ngân hàng ) do tài sản đi thuê được hạch toán ngoại bảng. Hơn nữa, dù không phải bỏ ngay ra một khoản tiền đểu lớn để mua tài sản nên doanh nghiệp không bị đọng vốn, có thể sử dụng số tiền đó để phục vụ cho những hoạt động khác nhằm tăng hiệu quả sản xuất kinh doanh. Mặt khác, lịch trả nợ cũng thường được các công ty cho thuê tài chính điều chỉnh linh hoạt, phù hợp với chu kỳ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. - Cho thuê tài chính giúp doanh nghiệp hạn chế sự lạc hậu, bắt kịp tôc độ phát triển của khoa học công nghệ, qua đó nâng cao năng lực sản xuất: để tăng cường khả năng cạnh tranh, các doanh nghiệp luôn phải chú ý đến việc đổi mới công nghệ, dây chuyền sản xuất nhằm tăng năng suất hoạt động, tạo ra những sản phẩm tiến tiến, hạ giá thành sản phẩm. Cho thuê tài chính là một kênh đáp ứng nhu cầu đó của khách hàng. Lợi ích này đặc biệt quan trọng nếu ngành kinh doanh của doanh nghiệp phải dựa nhiều vào các công nghệ tân tiến như thế hệ máy tính mới nhất, các công cụ truyền thông, dây chuyền công nghệ mới hoặc các thiết bị khác. Nhiều hợp đồng thuê ngắn hạn có thể sẽ tiết kiệm hơn là việc sau một hai năm lại mua thiết bị mới. Ngoài ra, do các tài sản đều thuộc sở hữu của bên cho thuê nên bên đi thuê không phải quan tâm đến rủi ro về mặt pháp lý. - Cho thuê tài chính giúp doanh nghiệp hưởng lợi ích từ lá chắn thuế: Tài sản cho thuê tài chính vẫn thuộc quyền sở hữu của bên cho thuê nên bên cho thuê được phép khấu hao tài sản đó, làm giảm thuế thu nhập phải nộp. Mặt khác, bên đi thuê phải trả chi phí thuê, chi phí đó được khấu trừ trước thuế nên cũng làm giảm thuế thu nhập mà doanh nghiệp phải nộp. Như vậy cả hai doanh nghiệp đều nhận được lợi ích từ tấm chắn thuế. b, Đối với nhà cung cấp: Hoạt động cho thuê tài chính giúp nhà cung cấp thúc đẩy việc tiêu thụ sản phẩm. Mặt khác, đối với loại hình cho thuê tài chính có sự tham gia của ba bên, dù người muốn sử dụng sản phẩm chưa có điều kiện để thanh toán, nhà cung cấp vẫn được nhận tiền ngay mà không phải sử dụng đến những biện pháp như cho mua trả góp, vay trả chậm để bán được hàng. c, Đối với nền kinh tế: - Cho thuê tài chính là một kênh dẫn vốn cho nền kinh tế: cũng như các hoạt động tín dụng khác, các công ty cho thuê tài chính thu hút vốn từ các nguồn nhàn rỗi trong nền kinh tế và thông qua hoạt động cho thuê tài chính của mình, chuyển vốn đến tay những đối tượng đang cần vốn dưới dạng tài sản. Đặc biệt, trong thời kỳ hội nhập kinh tế hiện nay, nguồn vốn được chu chuyển không chỉ trong nội bộ một nền kinh tếmà mở rộng giữa các quốc gia với nhau. Điều đó được thể hiện thông qua việc các công ty cho thuê tài chính cung cấp các loại máy móc, thiết bị cho thuê được mua từ nước ngoài hoặc thông qua các hoạt động liên doanh, mở chi nhánh, thành lập công ty cho thuê tài chính 100% vốn đầu tư nước ngoài của các tổ chức tài chính quốc tế. Tuy nhiên ở Việt Nam hiện nay, phần lớn các công ty cho thuê tài chính là công ty con của ngân hàng mẹ. Hoạt động huy động vốn của các công ty này còn rất hạn chế và nguồn vốn hoạt động chủ yếu hình thành từ việc đi vay ngân hàng mẹ. - Cho thuê tài chính là một hình thức tài trợ bổ sung, giúp hoàn thiện hệ thống tài chính của nền kinh tế: nhu cầu tài trợ vốn trung và dài hạn là rất cao, nhưng khả năng đáp ứng của ngân hàng đối với nguồn vốn này là có hạn. Điều này là do nguồn vốn huy động được của các ngân hàng chiếm tỷ trọng lớn là nguồn ngắn hạn, mà việc chuyển đổi từ nguồn ngắn hạn sang tài trợ dài hạn mang lại nhiều rủi ro. Phương thức tài trợ cho thuê là hình thức tài trợ bổ sung góp phần đa dạng hóa loại hình dịch vụ trong hệ thống tài chính. Nếu doanh nghiệp cần có máy móc, thiết bị ngay lập tức, việc đi thuê sẽ được chấp thuận nhanh hơn nhiều so với các khoản vay tín dụng, và không cần nhiều thủ tục giấy tờ phiền hà, các yêu cầu về tín dụng cũng dễ chịu hơn. Nhất là với các doanh nghiệp đang ở giai đoạn khởi đầu, việc thuê tài chính sẽ dễ dàng hơn nhiều so với việc đi vay ngân hàng. Thông qua hoạt động của mình, các công ty tài chính cũng đóng vai trò là trung gian giúp gắn chặt hệ thống tài chính với lĩnh vực sản xuất. 1.2. Hoạt động của công ty cho thuê tài chính Công ty cho thuê tài chính hoạt động như một trung gian tài chính. Hiện nay, bên cạnh nghiệp vụ chính là cho thuê, công ty cho thuê tài chính còn cung cấp thêm một số dịch vụ hỗ trợ nhằm mở rộng phạm vi hoạt động và đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng. 1.2.1. Hoạt động huy động vốn Hoạt động huy động vốn không phản ánh đặc thù về kinh doanh của một công ty cho thuê tài chính nhưng đây chính là nền tảng để công ty tồn tại và triển khai các hoạt động nghiệp vụ khác. Nguồn vốn của các công ty tài chính bao gồm vốn chủ sở hữu và vốn huy động. Tuy nhiên vốn chủ sở hữu chỉ là nguồn vốn ban đầu của công ty lúc được thành lập và có thể bổ sung trong quá trình hoạt động, và chỉ chiếm tỷ trọng nhỏ. Vốn phần lớn là vốn các công ty tài chính huy động được, bao gồm từ các nguồn sau: - Nhận tiền gửi có kỳ hạn từ một năm trở lên của tổ chức, cá nhân theo các quy định: Công ty cho thuê tài chính cung cấp dịch vụ tín dụng trung và dài hạn, vì vậy để đảm bảo sự phù hợp về kì hạn của nguồn vốn huy động, đồng thời hạn chế rủi ro thanh khoản, việc huy động vốn của công ty cho thuê tài chính từ nhận tiền gửi có kỳ hạn thường được quy định là một năm trở lên. - Phát hành trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi và giấy tờ có giá khác có kỳ hạn trên một năm để huy động vốn của tổ chức, cá nhân trong nước và ngoài nước: Tương tự như huy động vốn từ nhận tiền gửi, việc phát hành giấy tờ có giá của công ty tài chính cũng phải có thời hạn trên một năm. Ở Việt Nam, hoạt động này phải theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. Ngoài ra, các công ty cho thuê tài chính hoạt động dưới hình thức công ty cổ phần còn có thể phát hành thêm cổ phiếu nhằm tăng vốn tự có. - Vay vốn của các tổ chức tài chính, tín dụng trong và ngoài nước: Vốn hình thành từ nguồn này có có khối lượng và thời gian linh hoạt. Đây là một nguồn cực kỳ quan trọng đối với công ty cho thuê tài chính có thể đáp ứng phần lớn nhu cầu huy động vốn để kinh doanh. Ở Việt Nam, khi mà hầu hết các công ty cho thuê tài chính đều là công ty con của các ngân hàng thương mại trong nước, các tổ chức tổ chức tài chính nước ngoài hay hình thành từ việc liên doanh thì vốn hình thành từ việc đi vay chiếm đến 80% tổng nguồn vốn hoạt động, trong đó phần lớn là vay từ ngân hàng mẹ. - Các hoạt động huy đồng vốn khác: Ngoài các phương án huy động vốn ở trên, các công ty cho thuê tài chính còn có huy động từ các nguồn như trả chậm tiền mua thiết bị của bên cung ứng, khoản tiền đặt cọc của bên thuê hoặc nhận các nguồn vốn khác theo quy định của Ngân hàng Nhà nước. 1.2.2. Hoạt động cho thuê tài sản Hoạt động cho thuê tài sản là hoạt động cơ bản, phản ánh đặc thù kinh doanh của công ty cho thuê tài chính. Hoạt động cho thuê tài sản chia thành hai loại là cho thuê tài chính và cho thuê hoạt động ( cho thuê vận hành ). Cho đến gần đây, hoạt động cho thuê ở Việt Nam mới chỉ giới hạn trong hoạt động cho thuê tài chính. Phải đến nghị định số 65/ 2005/ NĐ-CP ngày 19/05/2005 được ban hành thì các công ty cho thuê tài chính của Việt Nam mới được thực hiện nghiệp vụ cho thuê hoạt động. Theo quy định của pháp luật Việt Nam thì một giao dịch được gọi là thuê tài chính phải thoả mãn một trong những điêu kiện : - Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được chuyển quyền sở hữu tài sản thuê hoặc được tiếp tục thuê theo sự thoả thuận của hai bên. - Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được quyền ưu tiên mua tài sản thuê theo giá danh nghĩa thấp hơn giá trị thực tế của tài sản thuê tại thời điểm mua lại. - Thời hạn cho thuê một loại tài sản ít nhất phải bằng 60% thời gian cần thiết để khấu hao tài sản thuê. - Tổng số tiền thuê một loại tài sản quy định tại hợp đồng cho thuê tài chính, ít nhất phải tương đương với giá trị của tài sản đó tại thời điểm ký hợp đồng. Trong khi đó, cho thuê hoạt động là loại cho thuê ngắn hạn và bên đi thuê có thể hủy bỏ hợp đồng và bên cho thuê có trách nhiệm bảo trì, đóng bảo hiểm và thuế tài sản. Vì là loại cho thuê ngắn hạn nên tổng chi phí tiền thuê của một hợp đồng nhỏ hơn nhiều so với tổng giá trị của tài sản. Thời hạn của một hợp đồng cho thuê hoạt động thường ngắn hơn nhiều so với tuổi thọ của thiết bị, nên một tài sản trong thời hạn hữu dụng của mình có thể trải qua nhiều hợp đồng cho thuê hoạt động. 1.2.3. Hoạt động khác Các công ty tài chính có thể thực hiện thêm một số hoạt động khác bên cạnh những hoạt động cơ bản nêu trên. Hiện nay, các công ty cho thuê tài chính ở Việt Nam có thể mua và cho thuê lại theo hình thức cho thuê tài chính. Theo hình thức này, công ty cho thuê tài chính mua lại máy móc, thiết bị, phương tiện vận chuyển và các động sản thuộc sở hữu của bên thuê và cho bên thuê thuê lại chính các tài sản đó để tiếp tục sử dụng phục vụ cho hoạt động của mình. Công ty cho thuê tài chính cũng có thể tư vấn cho khách hàng về những vấn đề có liên quan đến nghiệp vụ cho thuê tài chính, thực hiện các dịch vụ ủy thác, quản lý tài sản và bảo lãnh liên quan đến hoạt động cho thuê tài chính...Các hoạt động này làm phong phú thêm hoạt động của công ty cho thuê tài chính, góp thêm lợi nhuận và hỗ trợ các nghiệp vụ cơ bản. Chương II: Thực trạng hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam hiện nay 2.1. Những điểm đã đạt được của hoạt động cho thuê tài chính Ở nước ta, cho thuê tài chính là một lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ, nhưng đây là một phương thức tài trợ vốn thích hợp, góp phần đa dạng hoá các loại hình tín dụng, đặc biệt tín dụng trung, dài hạn, góp phần tháo gỡ những khó khăn về vốn đối với các doanh nghiệp, thúc đẩy nhanh quá trình đổi mới máy móc, thiết bị và công nghệ, thực hiện công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. 2.1.1. Sự gia tăng về số lượng công ty, mở rộng về quy mô đối tượng cho thuê và thành phần khách hàng tham gia Mặc dù cho thuê tài chính là loại hình cấp tín dụng trung và dài hạn khá phổ biến trên thế giới và có nhiều lợi thế cạnh tranh, tuy nhiên sau 11 năm có mặt, thị trường cho thuê tài chính Việt Nam có 11 công ty được thành lập , trong đó có 7 công ty trực thuộc các NHTM, 1 công ty liên doanh và 3 công ty 100% vốn đầu tư nước ngoài. Công ty cho thuê tài chính đầu tiên được thành lập tại Việt nam vào năm 1996 và hoạt động cho thuê tài chính cũng đã manh nha ở các ngân hàng trước đó nhưng phải cho đến khi Chính phủ ban hành Nghị định 16/2001/NĐ-CP ngày 02/05/2001 thì hoạt động cho thuê tài chính ở Việt nam mới thực sự hình thành và ngày càng phát triển mạnh mẽ. Hiện tại hoạt động cho thuê tài chính tại Việt Nam là dưới hình thức công ty, công ty cho thuê tài chính được thành lập và hoạt động tại Việt Nam dưới hình thức sau: công ty cho thuê tài chính nhà nước, công ty cho thuê tài chính cổ phần, công ty cho thuê tài chính liên doanh, công ty cho thuê tài chính 100% vốn nước ngoài và công ty cho thuê tài chính trực thuộc tổ chức tín dụng. Các công ty công ty cho thuê tài chính sau đây đang hoạt động tại Việt Nam: - Công ty cho thuê tài chính của Ngân hàng ngoại thương Việt Nam - Công ty cho thuê tài chính của Ngân hàng đầu tư và phát triển Việt Nam - Công ty cho thuê tài chính của Ngân hàng Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam - Công ty cho thuê tài chính Kexim (100% vốn của Hàn Quốc) - Công ty cho thuêt tài chính ANZ-VTRAC (100% vốn của Ngân hàng ANZ của Úc và tập đoàn V-TRAC của Mỹ) - Công ty cho thuê tài chính VILC (liên doanh giữa Ngân hàng công thương Việt Nam và đối tác nước ngoài). Trong những năm gần đây loại hình dịch vụ này cũng đã cho thấy sự phát triển của mình tại Việt Nam. Theo đánh giá chung hoạt động công ty cho thuê tài chính trong thời gian qua đã dần mở rộng quy mô đối tượng cho thuê và thành phần khách hàng tham gia. 2.1.2.Hiệu quả hoạt động gia tăng Mặc dù ra đời chưa lâu nhưng hoạt động Công ty cho thuê tài chính của chúng ta đã có những bước phát triển đáng kể. Công ty cho thuê tài chính tài chính thực sự là một kênh dẫn vốn trung và dài hạn quan trọng được đánh giá là khá hữu hiệu tạo điều kiện thu hút vốn cho các đơn vị sản xuất kinh doanh, nhất là đối với các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Quy mô hoạt động kinh doanh công ty cho thuê tài chính phát triển khá nhanh và tăng trưởng vượt bậc qua các năm. Có một điều rất đáng khuyến khích là trong hoạt động kinh doanh của mình các công ty cho thuê tài chính thường không có sự phân biệt đối xử với các thành phần kinh tế khác nhau, đối tượng cho thuê tài chính chủ yếu là các doanh nghiệp ngoài quốc doanh. Các doanh nghiệp đi thuê còn được hưởng lợi ích từ các thành tựu khoa học kỹ thuật tiên tiến, được hưởng dịch vụ tư vấn miễn phí và những thông tin cần thiết khác từ nhà cung cấp. Hoạt động cho thuê tài chính trong thời gian qua không những mở rộng quy mô đối tượng cho thuê và thành phần khách hàng tham gia, doanh số cho thuê ngày một tăng cao, chất lượng hoạt động cho thuê tài chính tương đối tốt, tỷ lệ nợ quá hạn ở mức cho phép, lợi nhuận năm sau tăng hơn năm trước. Khi thị trường tài chính Việt nam chưa thật sự phát triển thì vấn đề về vốn cho hoạt động của doanh nghiệp luôn là một bài toán làm đau đầu các nhà quản trị.Vấn đề vốn để khởi sự doanh nghiệp luôn là sự đau đầu của bất kỳ ai muốn bước chân vào thương trường. Nếu doanh nghiệp không có sẵn vốn để đầu tư vào những yếu tố như máy móc, thiết bị sản xuất, thiết bị văn phòng, tin học, viễn thông và các động sản khác ... hoặc để dành vốn vào mục đính kinh doanh khác, cho thuê tài chính sẽ là kênh tín dụng hữu hiệu giúp doanh nghiệp giải quyết những khó khăn đó. 2.1.3. Hoạt động cho thuê tài chính là một thị trường nhiều tiềm năng Hiện nay Việt Nam có trên 30.000 doanh nghiệp vừa và nhỏ. Trong vài năm tới, với đà phát triển như hiện nay, sẽ có hàng chục ngàn doanh nghiệp nữa ra đời. Đây chính là đích mà các công ty cho thuê tài chính nhằm tới để phục vụ, vì vậy có thể nói tiềm năng thị trường cho thuê tài chính là rất lớn và dự báo sẽ sôi động. Với những ưu thế của riêng mình so với vay ngân hàng, cho thuê tài chính sẽ là kênh huy động vốn hữu hiệu của những doanh nghiệp vừa và nhỏ này. Việt Nam đã gia nhập WTO, cho thuê tài chính là một dịch vụ có những cam kết mở rộng, những cam kết này vừa là cơ hội vừa là thách thức đối với hoạt động này. Gia nhập WTO đã tạo một thuận lợi lớn trong việc các tổ chức tín dụng được tham gia liên doanh trong các công ty cho thuê tài chính hoặc thành lập 100% vốn trực thuộc. Một số thông tin gần đây cũng đề cập đến kế hoạch của Ngân hàng nhà nước về việc xây dựng lộ trình mở cửa lĩnh vực cho thuê tài chính theo hướng đến năm 2010 sẽ mở cửa hoàn toàn. Thị trường cho thuê tài chính sẽ có nhiều đổi thay, áp lực cạnh tranh sẽ rất lớn nhưng quan trọng nhất là sẽ có được một thị trường sôi động. 2.2. Những hạn chế của hoạt động cho thuê tài chính Như chúng ta biết, cho thuê tài chính ra đời và phát triển ở Việt Nam chưa lâu, vì vậy bên cạnh những thành tựu đạt được, hoạt động tín dụng này đương nhiên sẽ có những vướng mắc nhất định. Để có thể phát huy tối đa những ưu điểm của cho thuê tài chính, trước hết ta cần thấy được những hạn chế đó, có thể khái quát trên những điểm chính sau 2.2.1. Hiểu biết về cho thuê tài chính của các doanh nghiệp còn hạn hẹp Trong tiềm thức của những người quản lý doanh nghiệp ở Việt Nam, kênh huy động vốn hiệu quả nhất bao giờ cũng là đi vay ngân hàng. Mặc dù cho thuê tài chính là một hình thức tín dụng ra đời đã khá lâu trên thế giới và chính thức ở Việt Nam 13 năm, nhưng có thể thấy đó chưa phải là một trong những lựa chọn phổ biến của các doanh nghiệp. Nguyên nhân của vấn đề này dế thấy Thứ nhất là nghiệp vụ cho thuê tài chính còn mới mẻ ngay cả đối với người bán chứ chưa kể đến người tiêu dùng, thậm chí có doanh nghiệp còn chưa biết đến loại hình dịch vụ này, do vậy nó chưa được xã hội chấp nhận rộng rãi. Đối tượng phục vụ của cho thuê tài chính chủ yếu là các doanh nghiệp tư nhân, các công ty trách nhiệm hữu hạn và người thuê vẫn coi phương thức tài trợ thuê tài chính là phương thức cuối cùng trong việc lựa chọn nguồn tài trợ kinh doanh. Thứ hai là về phía các công ty cho thuê tài chính, mạng lưới hoạt động của các công ty cho thuê tài chính mới chỉ có mặt tại một vài trung tâm kinh tế lớn, chưa trải rộng trong cả nước cũng như chưa có được sự phối hợp với các ngân hàng thương mại để có thể quảng bá hoặc bán trọn gói sản phẩm. Việc quảng bá chưa có tầm ảnh hưởng sâu rộng, để cho các doanh nghiệp có thể thấy được những tiện ích mà hình thức tín dụng này mang lại. Theo một cuộc khảo sát ngẫu nhiên mới đây đối với 1.000 doanh nghiệp thuộc các thành phần khác nhau thì hơn 70% số doanh nghiệp được hỏi trả lời rằng họ biết rất ít và chưa bao giờ tìm hiểu, sử dụng dịch vụ cho thuê tài chính; gần 20% hoàn toàn không biết về dịch vụ này, thậm chí có doanh nghiệp hiểu cho thuê tài chính như hoạt động mua trả góp, nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ bản chất cấp tín dụng cũng như chưa thấy rõ được hiệu quả lợi ích của dịch vụ cho thuê tài chính 2.2.2. Hạn chế về hệ thống pháp luật và ý thức chấp hành pháp luật Bên cạnh Luật các tổ chưc tín dụng 2004, hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam được điều chỉnh bởi các Nghị định: Nghị định 16/2001/NĐ-CP ngày 02/5/2001, được sửa đổi, bổ sung bởi Nghị định 65/2005/NĐ-CP ngày 19/5/2005 về tổ chức và hoạt động của công ty cho thuê tài chính tại Việt Nam. Mới đây nhất là Nghị định số 95/2008/NĐ-CP ngày 25/08/2008 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 16/2001/NĐ-CP. Hiện nay, pháp luật về cho thuê tài chính còn tồn tại nhiều bất cập. Những bất cập này không những làm giảm hiệu quả điều chỉnh pháp luật, mà còn hạn chế rất nhiều khả năng kinh doanh của tổ chức tín dụng trong hoạt động cho thuê tài chính. Có thể nêu ra một số điểm chính sau: - Cho thuê tài chính của Việt Nam chỉ được thực hiện với động sản mà không được thực hiện với bất động sản. So với các nước khác trên thê giới, đây là một bước chưa phát triển của hoạt động cho thuê tài chính của Việt Nam. Nguyên nhân một phần là do thị trường bất động sản của chúng ta thất thường và chưa có quy luật. Một phần nữa là do khả năng thu hồi vốn của công ty tài chính Việt Nam chưa cao. - Quy định pháp luật hiện hành về phương thức xử lý tài sản thuê để thu hồi vốn trong trường hợp bên thuê không thanh toán đủ tiền thuê khi hợp đồng chấm dứt trước hạn chưa hợp lý, chưa đảm bảo hết quyền lợi cho bên thuê và bên cho thuê. - Các quy định về sở hữu, về tổ chức, hoạt động, vốn điều lệ... trong các văn bản còn nhiều vấn đề bất cập. Ví dụ như quy định về vốn điều lệ là 50 tỷ đồng đối với các công ty trong nước và 5 triệu USD đối với công ty nước trong gia đoạn hiện nay là không phù hợp. Luật các tổ chức tín dụng và các văn bản dưới luật khi quy định về cho thuê tài chính đã không phân định triệt để các khái niệm liên quan đến sở hữu, chiếm hữu, sử dụng, định đoạt đối với tài sản thuê trong các giai đoạn của quá trình cho thuê tài chính, giá trị cho thuê tối đa... gây cản trở đối với hoạt động cho thuê tài chính - Những bất cập về tổ chức thực hiện hoạt động cho thuê tài chính. Nhiều cầu hỏi đang được đặt ra như: tại sao ngân hàng không được thực hiện cho thuê tài chính? Bên cạnh đó là những thiếu sót trong quy định về quản lý, sử dụng, trích khấu hao tài sản cho thuê... Hệ thống quy phạm pháp luật chưa đồng bộ, đầy đủ song lại mâu thuẫn, chồng chéo cũng là nguyên nhân quan trọng để các công ty cho thuê tài chính Việt Nam chưa phát triển đúng với tầm vóc của nó trong các nghiệp vụ tài chính hiện đại. Từ việc hệ thống pháp lý chưa được hoàn thiện này gây ra việc chấp hành pháp luật không được nghiêm túc, xảy ra hiện tượng “lách” luật, một số doanh nghiệp có ý thức thực hiện nghĩa vụ hợp đồng đã ký với các công ty cho thuê tài chính chưa nghiêm túc và việc xử lý các doanh nghiệp này rất khó khăn. 2.2.3. Những hạn chế khác Bên cạnh hai hạn chế lớn trên, hoạt động cho thuê tài chính của Việt Nam còn có những hạn chế khác cần khắc phục như: hạn chế về phí cho thuê, về huy động vốn và nhân lực. - Trong bối cảnh nền kinh tế bây giờ, phí cho thuê tài chính quá cao, bởi nó dựa trên lãi suất vay trung dài hạn và một tỷ lệ % phí hoạt động của các công ty cho thuê tài chính. - Chính sách thuế hiện nay đã có những cải tiến đáng kể, nhưng còn thuế đối với hình thức mua và cho thuê lại, một nghiệp vụ mà các doanh nghiệp rất cần để có vốn lưu động, chưa được ngành thuế giải quyết, hay như một số quy định về mua bán tài sản đã qua sử dụng vẫn chưa được nhìn nhận một cách khách quan. - Việc huy động vốn cũng rất khó khăn, hiện các công ty cho thuê tài chính vốn chủ yếu nhờ vào việc cung ứng của các ngân hàng mẹ, chưa có công ty tự huy động vốn (trừ một vài công ty tự huy động nhưng với tỷ lệ rất nhỏ). - Trình độ của cán bộ kinh doanh trong các Công ty cho thuê tài chính chưa chuyên nghiệp, không năng động trong việc tiếp cận và tư vấn cho doanh nghiệp về cơ cấu nguồn vốn. - Các doanh nghiệp nhỏ và vừa của Việt Nam phần lớn còn yếu kém về năng lực sản xuất, trình độ quản lý, tính khả thi của dự án thiếu thuyết phục (do đa số là doanh nghiệp hộ gia đình, tình hình tài chính không rõ ràng, doanh nghiệp mới thành lập...). Đây là thế yếu khi họ có nhu cầu tìm nguồn vốn cho dự án. Chương III: Giải pháp để phát triển hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam hiện nay Phát triển thị trường cho thuê tài chính là một tất yếu khách quan trong bối cảnh hội nhập của nước ta hiện nay. Việc đặt ra giải pháp là hoạt động không ngừng được tiến hành. Vấn đề đặt ra là phải làm sao đưa ra được giải pháp hợp lý với từng thời kì, từng điều kiện hoạt động. Mặc khác, những giải pháp đưa ra cũng cần phải thiết thực và có tính khả thi. Nhìn chung thì có ba hướng giải pháp gồm: Một là: Phát triển nghiệp vụ cho thuê tài chính phải trên cơ sở đa dạng hoá các nghiệp vụ kinh doanh tiền tệ và phát triển đồng bộ các loại thị trường, đặc biệt là thị trường vốn và thị trường chứng khoán. Hai là: Phát triển nghiệp vụ cho thuê tài chính dựa trên cơ sở sự hình thành và phát triển của các doanh nghiệp theo hướng đa dạng hoá loại hình sở hữu, đa năng hoá nội dung hoạt động. Ba là: Hoàn thiện và phát triển cho thuê tài chính Việt Nam phải dựa trên một hệ thống các văn bản quy phạm pháp luật hoàn chỉnh, đồng bộ, đơn giản, dễ hiểu, dễ làm, dễ kiểm tra. Tham khảo và vận dụng có chọn lọc các ưu thế và chuẩn mực của quốc tế về cho thuê tài chính. Trong phạm vi đề tài nghiên cứu, với những thực trạng của cho thuê tài chính được nêu ra trong chương II, ở chương này xin nêu ra một số giải pháp cụ thể sau. 3.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật về cho thuê tài chính Những thiếu sót và mâu thuẫn trong hệ thống pháp luật cần được tháo gỡ dần dần, tạo một môi trường pháp lý tốt để các công ty cho thuê tài chính và các doanh nghiệp có thể hoạt động tốt. Trước mắt, cần hoàn thiện vấn đề pháp lý trên các mặt sau: - Về điều kiện giao dịch cho thuê tài chính: Cần tiếp tục hoàn thiện các điều kiện của một giao dịch cho thuê tài chính. Theo các văn bản hiện hành, một giao dịch cho thuê tài chính thoả mãn các điều kiện là: Khi kết thúc thời hạn cho thuê theo hợp đồng, bên thuê được quyền sở hữu tài sản thuê hoặc tiếp tục thuê theo sự thỏa thuận của hai bên. Để được quyền sở hữu tài sản thuê, bên thuê mua lại tài sản thuê theo giá danh nghĩa thấp hơn giá trị thực tế của tài sản thuê tại thời điểm mua lại. Thời hạn cho thuê một tài sản ít nhất phải bằng 60% thời gian cần thiết để khấu hao tài sản thuê. Tổng số tiền thuê một loại tài sản quy định tại hợp đồng thuê ít nhất phải tương đương với giá của tài sản đó trên thị trường vào thời điểm ký hợp đồng.Với các điều kiện trên đây, trong các bản hiện hành cần phải bổ sung thêm quy định về việc bên thuê có quyền sở hũu tài sản thuê vào thời điểm kết thúc thời hạn thuê. - Bên thuê và các đối tác trong cho thuê tài chính Trong các văn bản hiện hành, “bên thuê” chỉ là các doanh nghiệp được thành lập theo pháp luật Việt Nam. Trong bối cảnh mở cửa kinh tế và nhất là khi Việt Nam gia nhập WTO cẩn quy định “bên thuê” là mọi tổ chức, đơn vị và cá nhân chứng minh được khả năng thanh toán tiền thuê của mình. Có như vậy các công ty tài chính của chúng ta mới có thể mở rộng kinh doanh với nhiều đối tác trên thế giới. Các đối tác tham gia thành lập công ty cho thuê tài chính không nên dừng lại ở các doanh nghiệp trong nước mà bổ sung thêm đối tác tham gia thành lập là các doanh nghiệp nước ngoài. Việc các doanh nghiệp không phải là tổ chức tín dụng tham gia thành lập công ty cho thuê tài chính đã trở nên khá phổ biến ở nhiều nước. Do vậy, sự tham gia của các doanh nghiệp nước ngoài trong đối tác của các công ty cho thuê tài chính giúp cho các công ty cho thuê tài chính trong nước tiếp cận nhanh với nguồn máy móc thiết bị và công nghệ hiện đại trên thế giới. Tuy nhiên, đối tác là các tổ chức tín dụng trong công ty cho thuê tài chính phải chiếm tỷ lệ vốn đủ lớn để chi phối hoạt động của công ty. - Các vấn đề về tài sản thuê: Trong việc quản lý tài sản thuê, để đảm bảo an toàn cho hoạt động cho hoạt động của công ty cho thuê tài chính, theo kinh nghiệm của nhiều nước, cần phải đăng ký quyền sở hữu tài sản cho thuê, tránh trường hợp bên thuê sử dụng tài sản cho thuê vào mục đích cầm cố, thế chấp và bán... Về vấn đề xuất, nhập khẩu đối với tài sản cho thuê: Các công ty cho thuê tài chính muốn có tài sản thuê thường phải thông qua ủy thác hoặc mua lại của đơn vị kinh doanh xuất, nhập khẩu nên làm tăng chi phí và không chủ động cho thuê. Để tháo gỡ khó khăn này, cần cho phép các công ty cho thuê tài chính được nhập khẩu trực tiếp tài sản thuê như các đơn vị kinh doanh xuất nhập khẩu. 3.2. Tạo môi trường kinh doanh thuận lợi để phát triển thị trường cho thuê tài chính - Phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ Hiện nay, ở Việt Nam số doanh nghiệp nhỏ và vừa chiếm trên 95% tổng số doanh nghiệp. Như chúng ta đã biết, cho thuê tài chính là hình thức huy động vốn rất thích hợp cho doanh nghiệp vừa và nhỏ bởi vì có ưu điểm như không phải thế chấp tài sản, các doanh nghiệp khi thuê tài chính không bị vướng thủ tục thế chấp tài sản nếu phải vay vốn ngân hàng Hơn nữa, xét về bản chất, đây là một “khoản vay tài chính” và phải trả lãi và đương nhiên đã là một “khoản vay” thì rủi ro liên quan đến vay vốn luôn luôn hiện hữu và có thể dẫn đến phải áp dụng các biện pháp, thậm chí là biện pháp phá sản bất cứ khi nào nếu doanh nghiệp kinh doanh không có hiệu quả. Do đó, để thúc đẩy thị trường cho thuê tài chính hoạt động có hiệu quả đòi hỏi sự phát triển của chính cộng đồng doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp nhỏ và vừa, bởi chính các doanh nghiệp là khách hàng và là mục tiêu hướng tới của các công ty cho thuê tài chính. - Miến giảm thuế tạo điều kiện cho công ty cho thuê tài chính Sang năm 2009, thuế thu nhập doanh nghiệp của hầu hết các ngành nghề kinh doanh là 25%. Việc miến giảm thuế ở đây là miễn thuế xuất nhập khẩu, thuế chuyển nhượng quyền sở hữu tài sản và có thể là thuế thu nhập doanh nghiệp đối với hoạt động cho thuê, từ đó các công ty tài chính có thể áp dụng lãi suất cho thuê phù hợp. - Hình thành trung tâm mua bán, giao dịch máy móc thiết bị cũ Trên thế giới đã có nhiều nước hình thành trung tâm này. Với kinh nghiệm của các nước đi trước, Việt Nam nên hình thành các trung tâm giao dịch, mua bán máy móc, thiết bị cũ. Khi kết thúc hợp đồng cho thuê tài chính hoặc vì lý do nào đó hợp đồng cho thuê tài chính kết thúc trước hạn, để tìm được một khách hàng mới thuê lại máy móc, thiết bị này quả là một việc khó khăn. Việc hình thành các trung tâm môi giới, mua bán, kinh doanh thiết bị cũ giúp tháo gỡ khó khăn cho các công ty cho thuê tài chính trong việc thu hồi vốn. 3.3. Một số giải pháp khác Đi cùng với hai nhóm giải pháp trên, bản thân các công ty cho thuê tài chính cần có những chính sách thích hợp với tình hình hoạt động của mình, từ đó nâng cao được khả năng cạnh tranh của các công ty, góp phần phát triển thị trường cho thuê tài chính của Việt Nam. Nhìn chung các công ty tài chính của chúng ta hiện nay đêu có những vướng mắc chung, vì vậy về cơ bản, các công ty cho thuê tài chính cần thực hiện những giải pháp sau: - Tăng cường Marketing về hoạt động cho thuê tài chính Như phần thực trạng đã chỉ rõ, ở Việt Nam, hình thức tín dụng cho thuê tài chính còn chưa được phổ biến. Do các công ty cho thuê tài chính mới ra đời và hoạt động, nghiệp vụ cho thuê tài chính rất mới mẻ đối với các doanh nghiệp Việt Nam, địa bàn hoạt động của công ty lại rộng khắp trong toàn quốc, do vậy, việc quy định chi phí quảng cáo, tiếp thị của các công ty cho thuê tài chính (5%-7% tổng chi phí) giống như các tổ chức tín dụng hiện hành là chưa hợp lý. Nên nâng mức chi phí này của các công ty cho thuê tài chính từ lên, khoản 7%-10% là hợp lý hơn. Công tác tiếp thị khách hàng, quảng bá doanh nghiệp của các công ty cho thuê tài chính nói chung cần tiếp tục đẩy mạnh hơn nữa trong thời gian tới để các doanh nghiệp khi có nhu cầu vốn sẽ nhanh chóng tìm ra “địa chỉ” các kênh tín dụng, trong đó họ sẽ hiểu rõ hơn “lợi thế” của cho thuê tài chính so với tín dụng truyền thống. - Giải pháp giảm chi phí đầu vào, nhằm hạ giá thành dịch vụ để thu hút khách hàng: So với lãi suât vay ngân hàng, phí cho thuê tài chính cao hơn,vì vậy việc giảm chi phí đầu vào là cần thiết. Điều này đòi hỏi các công ty tài chính phải năng động và không ngừng bắt kịp khoa học công nghệ thế giới - Nâng cao nhân lực của công ty tài chính, nhằm nâng cao chất lượng hoạt động, đặc biệt là công tác thẩm định tài chính khách hàng. Điều này một mặt nhằm hạn chế rủi ro cho bản thân các công ty tài chính, mặt khác nâng cao được hiệu quả hoạt động làm cho các doanh nghiệp thấy được những lợi thê của hình thức tín dụng này. Cho thuê tài chính là vấn đề rộng lớn, phức tạp và mới mẻ ở nước ta. Với những định hướng và giải pháp trên đây, hi vọng rằng thị trường cho thuê tài chính sẽ không ngừng cải thiện và phát triển, góp phần đưa nền kinh tế đất nước đi lên. KẾT LUẬN Cùng với xu thế phát triển của nên kinh tế, các tổ chức tài chính ngân hàng đang nỗ lực đa dạng hóa các sản phẩm dịch vụ của mình mà một trong các dịch đó là cho thuê tài chính. Hoạt động tài chính ra đời trong thời gian qua đã phần nào làm giảm sức ép, giảm gánh nặng cho hệ thống ngân hàng thương mại trong việc cung ứng vốn đối với các doanh nghiệp và nền kinh tế, đặc biệt là vốn trung và dài hạn. Đề án “ Hoạt động chi thuê tài chính của công ty cho thuê tài chính ở Việt Nam hiện nay” đã giải quyết các vấn đề sau: - Nêu được lý luận chung về cho thuê tài chính, bao gồm: khái quát về sự hình thành và phát triển, khái niệm và đặc trưng của cho thuê tài chính; Hoạt động của công ty cho thuê tài chính. - Phân tích thực trạng hoạt động cho thuê tài chínhở Việt Nam hiện nay, gồm cả những điểm đạt được và những hạn chế - Nêu ra một số định hướng và giải pháp để phát triển hoạt động cho thuê tài chính ở Việt Nam, để cho thuê tài chính của nước ta đi kịp với thế giới và phát triển đúng với tiềm năng vốn có của hoạt động tín dụng này. Mặc dù đã em đã cố gắng để hoàn thành đề án này nhưng, song vấn đề về hoạt động cho thuê tài chính là một vấn đề lớn, gồm nhiều khía cạnh, cần phải tiếp cận thực tế nhiều, nên đề án không tránh khỏi những thiếu sót. Rất mong sự giúp đỡ, góp ý, bổ sung của các thấy cô giáo và những người quan tâm đến đề tài này. TÀI LIỆU THAM KHẢO Bộ Tài Chính, 2002, Hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam Chính phủ, 2001, Nghị định số 16/2001/NĐ-CP ngày 02/5/2001 về tổ chức và hoạt động của Công ty cho thuê tài chính. Chính phủ, 2005, Nghị định số 65/2005/NĐ-CP ngày 19/5/2005 về việc bổ sung và sửa đổi Nghị định số 16/2001/NĐ-CP. Chính phủ, 2008, Nghị định số 95/2008/NĐ-CP ngày 25/08/2008 sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị Định số 16/2001/NĐ-CP Ngân hàng Nhà nước Việt Nam,2004, Quyết định 731/2004/NHNN ngày 15/6/2007 về việc Ban hành quy chế tạm thời về hoạt động cho thuê vận hành của các công ty cho thuê tài chính. PGS.TS. Lưu Thị Hương,(Chủ biên), 2005, Giáo trình Tài chính doanh nghiệp. NXB Thống Kê. PGS.TS. Lưu Thị Hương và PGS.TS. Vũ Duy Hào (đồng chủ biên), 2006, Quản trị tài chính doanh nghiệp. NXB Tài Chính. Peter S.Rose, 2001, Quản trị Ngân hàng thương mại, NXB Tài Chính. TS, Nguyễn Hữu Tài (chủ biên), 2002, Giáo trình lý thuyết tài chính tiền tệ.NXB Thống kê. Trang web của Bộ Tài Chính Việt Nam Trang web Trang web của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam.