Đề án Lý thuyết về tuần hoàn và chu chuyển tư bản và ý nghĩa thực tiễn rút ra khi nghiên cứu lý thuyết này đối với việc quản lý các doanh nghiệp của nước ta khi chuyển sang nền kinh tế thị trường định hướng XHCN

µi chøc n¨ng tiÒn, vµ nh÷ng chøc n¨ng tiÒn nµy ®ång thêi cã ý nghÜa lµ nh÷ng chøc n¨ng cña t­ b¶n, chØ lµ do mèi liªn hÖ chung cña chóng víi c¸c giai ®o¹n kh¸c cña tuÇn hoµn Êy mµ th«i. TÝch luü vµ t¸i s¶n xuÊt trªn quy m« më réng. V× c¸c tû lÖ theo ®ã qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cos thÓ më réng ra kh«ng ph¶i ®­îc ®Þnh ®o¹t mét c¸ch tuú tiÖn mµ lµ do mét nÒn kü thuËt nhÊt ®Þnh quy ®Þnh, cho nªn gi¸ trÞ thÆng d­ ®· thùc hiÖn, tuy ®­îc dµnh ®Ó t­ b¶n ho¸, nh­ng l¾m lóc chØ nhê sù l¾p ®i l¾p l¹i cña mét sè tuÇn hoµn, míi cã thÓ ®¹t tíi quy m« cã thÓ thùc tÕ lµm chøc n¨ng t­ b¶n phô thªm, hay gia nhËp vµo tuÇn hoµn cña gi¸ trÞ t­ b¶n ®ang hoµn thµnh qu¸ tr×nh cña m×nh. NÕu trong c¸c giao dÞch cña nhµ t­ b¶n nãi trªn, tiÒn lµm chøc n¨ng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n (thµnh thö ng­êi mua chØ ph¶i tr¶ tiÒn cho hµng ho¸ sau mét kú h¹n hoÆc dµi hoÆc ng¾n), th× s¶n phÈm thÆng d­ dïng ®Ó biÕn thµnh t­ b¶n kh«ng chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn mµ chuyÓn ho¸ thµnh tr¸i vô, thµnh chøng tõ vÒ quyÒn së h÷u ®èi víi mét vËt ngang gi¸ mµ cã thÓ lµ ng­êi mua ®· cã trong tay, hoÆc hy väng ®· cã. Còng hÖt nh­ tiÒn ®em göi thµnh c¸c chøng kho¸n cã l·i... s¶n phÈm thÆng d­ ®ã kh«ng gia nhËp vµo qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt cña t­ b¶n thùc hiÖn tuÇn hoµn Êy, mÆc dï nã cã thÓ gia nhËp tuÇn hoµn cña nh÷ng t­ b¶n c«ng nghiÖp c¸ biÖt kh¸c. Toµn bé tÝnh chÊt cña s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa ®­îc quy ®Þnh bëi viÖc lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ cña gi¸ trÞ øng tr­íc do ®ã tr­íc hÕt ®­îc quyÕt ®Þnh bëi viÖc s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ thÆng d­ cµng nhiÒu cµng tèt. Tr­íc hÕt, khi xem xÐt t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, chóng ta ®· gi¶ ®Þnh r»ng toµn bé gi¸ trÞ thÆng d­ bÞ chi tiªu ®i víi t­ c¸ch lµ thu nhËp. Trªn thùc tÕ, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn b×nh th­êng, mét bé phËn gi¸ trÞ thÆng d­ bao giê còng ph¶i bÞ tiªu víi t­ c¸ch lµ thu nhËp, cßn mét bé phËn kh¸c ph¶i ®­îc t­ b¶n ho¸, h¬n n÷a sè gi¸ trÞ thÆng d­ ®­îc s¶n xuÊt ra trong tõng thêi kú nhÊt ®Þnh, khi th× bÞ chi tiªu toµn bé, khi th× ®­îc t­ b¶n ho¸ toµn bé, ®iÒu ®ã kh«ng hoµn toµn quan träng. XÐt trung b×nh vµ c«ng thøc chung cã thÓ biÓu hiÖn ®­îc sù vËn ®éng trung b×nh mµ th«i: Sld.... Sx’ biÓu thÞ mét t­ b¶n s¶n xuÊt ®­îc t¸i s¶n Sx.... H’ - T’- H’ Tlsx xuÊt trªn quy m« më réng, víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n cã mét gi¸ trÞ lín h¬n, vµ sau ®ã nã b¾t ®Çu tuÇn hoµn thø hai cña nã, hoÆc - ®iÒu nµy còng vËy - nã lÆp l¹i tuÇn hoµn thø nhÊt cña nã, nh­ng víi t­ c¸ch lµ mét t­ b¶n s¶n xuÊt ®· t¨ng thªm. Khi tuÇn hoµn thø hay nµy b¾t ®Çu, chóng ta l¹i th©ys Sx xuÊt hiÖn ë ®iÓm xuÊt ph¸t, nh­ng chØ kh¸c cã mét ®iÒu lµ Sx nµy lµ mét t­ b¶n s¶n xuÊt cã quy m« lín h¬n Sx thø nhÊt. Còng gièng nh­ lµ khi trong c«ng thøc T...T’, tuÇn hoµn thø hai b¾t ®Çu v¬is T’, th× T’ nµy còng lµm chøc n¨ng gièng chøc n¨ng cña T’, tøc lµ lµm chøc n¨ng cña mét t­ b¶n - tiÒn tÖ øng tr­íc cã mét ®¹i l­îng nhÊt ®Þnh; ®ã lµ mét t­ b¶n - tiÒn tÖ cã quy m« lín h¬n t­ b¶n - tiÒn tÖ më ®Çu tuÇn hoµn thø nhÊt, nh­ng mét khi t­ b¶n - tiÒn tÖ lín h¬n ®ã b¾t ®Çu lµm chøc n¨ng t­ b¶n - tiÒn tÖ øng tr­íc, th× tÊt c¶ mäi sù liªn t­ëng ®Õn viÖc nã ®· t¨ng thªm nhê t­ b¶n ho¸ gi¸ trÞ thÆng d­ ®Õn biÕn mÊt. T×nh h×nh nh­ vËy còng diÔn ra ®èi víi Sx khi nã lµm ®iÓm xuÊt ph¸t cña mét tuÇn hoµn míi. NÕu so s¸nh Sx.... Sx’ víi T...T’ hay víi tuÇn hoµn thø nhÊt, th× thÊy r»ng hai tuÇn hoµn ®ã hoµn toµn kh«ng cã ý nghÜa gièng nhau. B¶n th©n T...T’ víi t­ c¸ch lµ mét tuÇn hoµn c« lËp, chØ nãi lªn r»ng T tøc lµ tiÒn tÖ (hay t­ b¶n c«ng nghiÖp ®ang thùc hiÖn tuÇn hoµn cña nã d­íi h×nh th¸i t­ b¶n - tiÒn tÖ). Tr¸i l¹i trong tuÇn hoµn cña Sx khi gian ®o¹n thø nhÊt, tøc lµ giai ®o¹n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÊm døt, th× qu¸ tr×nh lµm t¨ng gi¸ trÞ ®· hoµn thµnh råi, cßn khi giai ®o¹n thø hai. H’ - T’ kÕt thóc, th× gi¸ trÞ - t­ b¶n + gi¸ trÞ thÆng d­ ®· tån t¹i thµnh t­ b¶n - tiÒn tÖ ®· ®­îc thùc hiÖn, thµnh T’, lµ c¸c xuÊt hiÖn thµnh c¸i cùc cuèi cïng trong tuÇn hoµn thø nhÊt. §iÒu nµy nãi nªn r»ng gi¸ trÞ thÆng d­ ®· ®­îc s¶n xuÊt ra. Trong Sx... Sx’, Sx’ kh«ng nãi nªn ®­îc viÖc gi¸ trÞ thÆng d­ ®· ®­îc s¶n xuÊt ra, mµ nãi nªn viÖct­ b¶n ho¸ gi¸ trÞ thÆng d­ ®· s¶n xuÊt ra, do ®ã nãi nªn r»ng tÝch luü t­ b¶n ®· x¶y ra, kh¸c víi Sx, Sx’ gåm cã gi¸ trÞ - t­ b¶n ban ®Çu céng thªm gi¸ trÞ cña mét t­ b¶n cho sù vËn ®éng cña gi¸ trÞ - t­ b¶n ban ®Çu tÝch luü l¹i. T’ vµ H’, d­íi h×nh thøc mµ nã xuÊt hiÖn trong tÊt c¶ c¸c tuÇn hoµn Êy, tù b¶n th©n chóng kh«ng biÓu thÞ sù vËn ®éng, mµ biÓu hiÖn kÕt qu¶ cña cuéc vËn ®éng: viÖc lµm t¨ng gi¸ trÞ - t­ b¶n ®­îc thùc hiÖn d­íi h×nh th¸i hµng ho¸ hay d­íi h×nh th¸i tiÒn; v× vËy chóng biÓu hiÖn gi¸ trÞ - t­ b¶n thµnh T + t, hoÆc thµnh H +h. Mét khi T’ hoÆc H’ cè ®Þnh thµnh T +t hoÆc H + h, tøc lµ cè ®Þnh l¹i d­íi d¹ng quan hÖ gi÷a gi¸ trÞ - t­ b¶n víi gi¸ trÞ thÆng d­, con ®Î cña gi¸ trÞ - t­ b¶n, th× mèi quan hÖ Êy biÓu thÞ mét lÇn d­íi h×nh th¸i tiÒn, lÇn kia d­íi h×nh th¸i hµng ho¸. Trong c¶ hai tr­êng hîp Êy, thuéc tÝnh ®Æc tr­ng cña t­ b¶n, tøc lµ thuéc tÝnh lµm mét gi¸ trÞ ®Î ra gi¸ trÞ. H’ bao giê còng chØ lµ s¶n vËt cña chøc n¨ng s¶n xuÊt, vµ T’ bao giê còng chØ lµ s¶n vËt cña chøc n¨ng s¶n xuÊt, vµ T’ bao giê còng chØ lµ h×nh th¸i cña H’ ®· tr¶i qua mét sù chuyÓn ho¸ trong tuÇn hoµn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp. V× thÕ, khi t­ b¶n - tiÒn tÖ ®· thùc hiÖn lµm trë l¹i chøc n¨ng ®Æc thï cña nã lµ t­ b¶n - tiÒn tÖ, th× nã kh«ng cßn biÓu hiÖn mèi quan hÖ t­ b¶n chøa ®ùng trong T’ = T+t n÷a. Mét khi T...T’ ®· tiÕn hµnh xong råi, vµ mét khi b¾t ®Çu trë l¹i tuÇn hoµn, th× T’ kh«ng cßn biÓu hiÖn ra thµnh T’ n÷a, mµ biÓu hiÖn ra thµnh T, ngay c¶ trong tr­êng hîp ng­êi ta t­ b¶n ho¸ toµn bé gi¸ trÞ thÆng d­ chøa ®ùng trong T’ còng vËy. §èi víi tuÇn hoµn cña t­ b¶n s¶n xuÊt, sè Sx’ ®· lín lªn, khi b¾t ®Çu trë l¹i tuÇn hoµn cña nã, còng chØ xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch lµ Sx, gièng nh­ Sx trong t¸i s¶n xuÊt gi¶n ®¬n Sx... Sx nh­ vËy. Sl® Trong giai ®o¹n T’ - H’ Tlsx , sù t¨ng thªm ®¹i l­îng gi¸ trÞ chØ lµ do H’ biÓu hiÖn ra, chø kh«ng ph¶i do Sl®’ vµ Tlsx’ biÓu thÞ ra. V× H lµ tæng sè cña Sl® céng víi Tlsx, cho nªn H’ còng ®· nãi lªn r»ng tæng sè cña Sl® céng víi Tlsx bao gåm ë trong nã lín h¬n Sx ban ®Çu. ViÖc tÝch luü tiÒn ViÖc t tøc gi¸ trÞ thÆng d­ ®· biÕn thµnh tiÒn, cã thÓ lËp tøc ®­îc bá thªm vµo gi¸ trÞ - t­ b¶n ®ang ë trong qu¸ tr×nh vËn ®éng cña nã hay kh«ng, vµ do ®ã cã thÓ gia nhËp qu¸ tr×nh tuÇn hoµn b»ng c¸ch nhËp lµm mét víi t­ b¶n T thµnh ®¹i l­îng T’ hay kh«ng - viÖc ®ã phô thuéc vµo nh÷ng t×nh h×nh kh«ng cã quan hÖ g× víi sù tån t¹i ®¬nthuÇn cña t. Chøc n¨ng riªng cña t lµ n»m d­íi h×nh th¸i tiÒn, cho ®Õn khi nã nhËn thøc cña nh÷ng tuÇn hoµn l¾p ®i l¾p l¹i, - tuÇn hoµn lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ - tøc lµ nhËn thøc ®­îc tõ bªn ngoµi, nh÷ng kho¶n t¨ng thªm ®ñ ®Ó ®¹t tíi ®¹i l­îng tèi thiÓu cÇn thiÕt cho sù ho¹t ®éng tÝch cùc cña nã, chØ víi ®¹i l­îng Êy th× nã míi cã thÓ tham gia vµo viÖc ho¹t ®éng cña t­ b¶n - tiÒn tÖ T’, tham gia víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n tiÒn tÖ. VËy ë ®©y viÖc tÝch luü tiÒn, tÝch luü tiÒn lµ mét qu¸ tr×nh t¹m thêi kÌm theo viÖc tÝch luü hiÖn thùc, tøc lµ viÖc më réng quy m« ho¹t ®éng cña t­ b¶n c«ng nghiÖp. H×nh th¸i tiÒn tÝch tr÷ chØ lµ h×nh th¸i tiÒn kh«ng n»m trong l­u th«ng, lµ h×nh th¸i cña sè tiÒn mµ l­u th«ng cña nã bÞ gi¸n ®o¹n vµ v× lÏ ®ã mµ ®­îc gi÷ l¹i d­íi h×nh th¸i tiÒn. Cßn nh­ b¶n th©n qu¸ tr×nh h×nh thµnh tiÒn tÝch tr÷, th× nã lµ chung cho bÊt cø nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ nµo, vµ chØ trong c¸c h×nh th¸i ch­a ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt hµng ho¸ tr­íc chñ nghÜa t­ b¶n th× qu¸ tr×nh tÝch luü tiÒn Êy míi ®ãng mét vai trß nµo ®ã víi t­ c¸ch lµ môc ®Ých tù th©n. Quü dù tr÷. B¶n th©n tiÒn tÝch tr÷ lµ ®iÒu kiÖn tÝch luü. Nh­ng quü tÝch luü còng cã thÓ ®¶m nhiÖm nh÷ng c«ng viÖc ®Æc thï, cã tÝnh chÊt phô, tøc lµ cã thÓ gia nhËp qu¸ tr×nh tuÇn hoµn cña t­ b¶n mµ kh«ng cÇn ph¶i mang h×nh th¸i Sx... Sx’ vµ do ®ã kh«ng cÇn më réng quy m« t¸i s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa. Quü tÝch luü ®­îc dïng lµm quü dù tr÷ kh¸c víi quü dïng lµm ph­¬ng tiÖn mua vµ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®· ®­îc nghiªn cøu trong tuÇn hoµn Sx... Sx’. Quü dù tr÷ lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña t­ b¶n n»m trong giai ®o¹n chuÈn bÞ cña sù tÝch luü cña nã, tøc lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña gi¸ trÞ thÆng d­ ch­a chuyÓn ho¸ thµnh t­ b¶n tÝch cùc. Quü tÝch luü b»ng tiÒn vèn ®· lµ sù tån t¹i cña t­ b¶n - tiÒn tÖ tiÒm n¨ng, do ®ã nã ®· lµ sù chuyÓn ho¸ cña tiÒn thµnh t­ b¶n - tiÒn tÖ. C«ng thøc chung cña tuÇn hoµn cña t­ b¶n s¶n xuÊt. Sl® Sx...H’ - T’. T - H ... Sx (Sx’) Tlsx 2.3. TuÇn hoµn cña t­ b¶n - hµng ho¸. C«ng thøc chung cña tuÇn hoµn cña t­ b¶n hµng ho¸ lµ: H’ - T’ - H...Sx... H’ H’ kh«ng nh÷ng lµ s¶n phÈm mµ cßn lµ tiÒn ®Ò cña hai tuÇn hoµn ®· nãi ë trªn, bëi v× c¸i lµ T - H cña mét t­ b¶n th× ®· bao hµm H’ - T’ cña mét t­ b¶n kh¸c, Ýt ra lµ trong chõng mùc b¶n th©n mét bé phËn t­ liÖu s¶n xuÊt lµ s¶n phÈm hµng ho¸ cña nh÷ng t­ b¶n c¸ biÖt kh¸c ®ang thùc hiÖn tuÇn hoµn cña chóng. TuÇn hoµn cña t­ b¶n - hµng ho¸ kh«ng ph¶i b¾t ®Çu ®¬n thuÇn b»ng mét gi¸ trÞ - t­ b¶n, mµ b»ng mét gi¸ trÞ - t­ b¶n ®· ®­îc t¨ng lªn vµ n»m d­íi h×nh th¸i hµng ho¸, do ®ã ngay tõ ®Çu nã ®· bao hµm tuÇn hoµn kh«ng nh÷ng cña gi¸ trÞ - t­ b¶n d­íi h×nh th¸i hµng ho¸ mµ cßn bao hµm c¶ tuÇn hoµn cña c¶ gi¸ trÞ thÆng d­ n÷a. Trong mäi tr­êng hîp H’ th­êng xuyªn më ®Çu tuÇn hoµn víi t­ c¸ch lµ mét t­ b¶n hµng ho¸ ngang víi gi¸ trÞ - t­ b¶n céng víi gi¸ trÞ thÆng d­. H’ víi t­ c¸ch lµ H xuÊt hiÖn trong tuÇn hoµn cña mét t­ b¶n c«ng nghiÖp c¸ biÖt, d­íi h×nh th¸i mét t­ b¶n c«ng nghiÖp kh¸c, chõng nµo t­ liÖu s¶n xuÊt lµ s¶n phÈm cña t­ b¶n c«ng nghiÖp nµy. H’ kh«ng bao giê cã thÓ më ®Çu tuÇn hoµn víi t­ c¸ch lµ H ®¬n thuÇn, víi t­ c¸ch lµ h×nh th¸i hµng ho¸ ®¬n thuÇn cña gi¸ trÞ - t­ b¶n. Lµ t­ b¶n - hµng ho¸, nã bao giê còng cã hai mÆt. §øng trªn quan ®iÓm gi¸ trÞ sö dông mµ nãi nã lµ s¶n phÈm ho¹t ®éng cña Sx, mµ nh÷ng yÕu tè Sl® vµ Tlsx xuÊt hiÖn víi t­ c¸ch lµ hµng ho¸ tõ lÜnh vùc l­u th«ng, chØ ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ nh©n tè h×nh thµnh s¶n phÈm ®ã. Hai lµ, ®øng trªn quan ®iÓm gi¸ trÞ mµ nãi; H’ lµ gi¸ trÞ - t­ b¶n Sx + gi¸ trÞ thÆng d­ m, s¶n sinh ra trong thêi gian ho¹t ®éng cña s¶n xuÊt. ChØ cã ë trong tuÇn hoµn cña b¶n th©n H’ th× bé phËn H cña nã = Sx = gi¸ trÞ - t­ b¶n, míi cã thÓ vµ ph¶i ph©n t¸ch ra khái bé phËn cña H’ chøa ®ùng gi¸ trÞ thÆng d­, khái s¶n phÈm thÆng d­ chøa ®ùng gi¸ trÞ thÆng d­, kh«ng kÓ lµ hai bé phËn nµy cã thùc sù t¸ch rêi nhau hay kh«ng t¸ch rêi nhau. Mét khi H’ ®· chuyÓn ho¸ thµnh T’, th× hai bé phËn ®ã trë thµnh cã thÓ t¸ch rêi nhau. Trong h×nh th¸i I: T... T’ tiÒn ®­îc øng ra lµm t­ b¶n tr­íc hÕt cho nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt, nh­ng yÕu tè nµy trë thµnh s¶n phÈm - hµng ho¸ vµ s¶n phÈm - hµng ho¸ nµy l¹i chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn. §ã lµ mét tuÇn hoµn kinh doanh hoµn chØnh mµ kÕt qu¶ lµ tiÒn cã thÓ dïng vµo tÊt c¶ mäi viÖc vµ cho tÊt c¶ mäi ng­êi. Trong h×nh th¸i II tøc lµ Sx... H’ - T’ - H...Sx (Sx’) toµn bé qu¸ tr×nh l­u th«ng n»m sau Sx thø nhÊt vµ tr­íc Sx thø hai, Sx lµ t­ b¶n s¶n xuÊt, Sx cuèi kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nã chØ lµ sù trë l¹i cña t­ b¶n c«ng nghiÖp d­íi h×nh th¸i t­ b¶n s¶n xuÊt. Trong h×nh th¸i III, tøc lµ H’ - T’ - H ... Sx... H’ tuÇn hoµn b¾t ®Çu b»ng hai giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh l­u th«ng, tuÇn hoµn kÕt thóc víi H’, kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. ChØ trong tuÇn hoµn nµy th× ®iÓm xuÊt ph¸t cña qu¸ tr×nh lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ lµ gi¸ trÞ - t­ b¶n ®· t¨ng thªm gi¸ trÞ. §iÓm xuÊt ph¸t ë ®©y lµ H’, biÓu hiÖn mèi quan hÖ t­ b¶n chñ nghÜa, nã cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®èi víi toµn bé tuÇn hoµn. Sù ph©n phèi tæng s¶n phÈm x· héi còng nh­ ph©n phèi ®Æc thï vÒ s¶n phÈm cña mét t­ b¶n - hµng ho¸ c¸ biÖt, sù ph©n phèi, mét mÆt thµnh quü tiªu dïng c¸ nh©n, vµ mÆt kh¸c thµnh quü t¸i s¶n xuÊt - ®Òu n»m trong tuÇn hoµn cña t­ b¶n. Trong T...T’ cã kh¶ n¨ng më réng tuÇn hoµn theo ®¹i l­îng cña c¸c phÇn t sÏ gia nhËp tuÇn hoµn míi. Trong Sx...Sx, Sx cã thÓ më ®Çu tuÇn hoµn míi víi mét gi¸ trÞ nh­ cò. Trong H’...H’, t­ b¶n d­íi h×nh th¸i hµng ho¸ lµ tiÒn ®Ò cña s¶n xuÊt, vµ víi t­ c¸ch lµ tiÒn ®Ò, h×nh th¸i ®ã l¹i quay trë l¹i còng trong tuÇn hoµn Êy. C¶ ba tuÇn hoµn ®Òu cã ®iÓm chung: t­ b¶n kÕt thóc qu¸ tr×nh tuÇn hoµn cña nã d­íi ®óng c¸i h×nh th¸i mµ nã më ®Çu qu¸ tr×nh tuÇn hoµn ®ã, nhê thÕ nã l¹i mang h×nh th¸i ban ®Çu trong ®ã nã l¹i më ®Çu mét tuÇn hoµn gièng nh­ vËy. H×nh th¸i cña ®iÓm xuÊt ph¸t T, Sx, H’ ®Òu ®­îc cho tr­íc ®èi víi mçi tuÇn hoµn; h×nh th¸i lÆp l¹i ë ®iÓm kÕt thóc lµ h×nh th¸i bÞ g©y nªn, vµ do ®ã bÞ quy ®Þnh bëi mét lo¹t nh÷ng sù biÕn ho¸ h×nh th¸i c¶u b¶n th©n tuÇn hoµn. H’ víi t­ c¸ch lµ ®iÓm kÕt thóc mét tuÇn hoµn cña t­ b¶n c«ng nghiÖp c¸ biÖt, chØ gi¶ ®Þnh lµ cã h×nh th¸i Sx ë bªn ngoµi l­u th«ng cña t­ b¶n c«ng nghiÖp ®· s¶n sinh ra nã, T’ lµ ®iÓm kÕt thóc cña h×nh th¸i I, lµ h×nh th¸i chuyÓn ho¸ cña H’ (H’ - T’) gi¶ ®Þnh lµ T n»m trong tay ng­êi mua, tån t¹i ë ngoµi tuÇn hoµn T...T’ vµ chØ do viÖc b¸n H’ míi bÞ cuèn vµo trong tuÇn hoµn ®ã, trë thµnh h×nh th¸i kÕt thóc cña b¶n th©n tuÇn hoµn Êy. 3. Quan ®iÓm cña M¸c - Lªnin vÒ vÊn ®Ò chu chuyÓn cña t­ b¶n. NÕu nh­ nghiªn cøu tuÇn hoµn cña t­ b¶n, chóng ta nghiªn cøu c¸c h×nh thøc mµ t­ b¶n trót ra vµ kho¸c vµo qua ba giai ®o¹n vËn ®éng cña nã, th× khi nghiªn cøu chu chuyÓn cña t­ b¶n, chóng ta nghiªn cøu tèc ®é vËn ®éng cña t­ b¶n nhanh hay chËm. Theo M¸c - Lªnin th×: “Sù tuÇn hoµn cña t­ b¶n, nÕu xÐt nã lµ mét qu¸ tr×nh ®Þnh kú ®æi míi vµ l¾p ®i l¾p l¹i chø kh«ng ph¶i lµ qu¸ tr×nh c« lËp, riªng lÎ, th× gäi lµ chu chuyÓn cña t­ b¶n”(2) Kinh tÕ chÝnh trÞ - NXB gi¸o dôc - 1998 - trang 103 . Trong qu¸ tr×nh chu chuyÓn cña t­ b¶n tøc lµ ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ nhµ s¶n xuÊt ph¶i mÊt mét kho¶ng thêi gian mµ theo M¸c - Lªnin nªu lªn lµ: “Thêi gian chu chuyÓn cña t­ b¶n lµ kho¶ng thêi gian kÓ tõ khi t­ b¶n øng ra d­íi mét h×nh thøc nhÊt ®Þnh (tiÒn tÖ, s¶n xuÊt hµng ho¸) cho ®Õn khi nã trë vÒ tay nhµ t­ b¶n còng d­íi h×nh thøc nh­ thÕ, nh­ng cã thªm gi¸ trÞ thÆng d­(3) Kinh tÕ chÝnh - NXB gi¸o dôc - 1998, trang 104 .Nh­ vËy tæng thêi gian chu chuyÓn cña mét t­ b¶n nhÊt ®Þnh b»ng thêi gian l­u th«ng vµ thêi gian s¶n xuÊt cña nã céng l¹i. Môc ®Ých cña nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa bao giê còng lµ lµm t¨ng gi¸ trÞ øng tr­íc. Trong hai h×nh th¸i T...T’ vµ h×nh th¸i Sx...Sx nãi lªn r»ng: 1. Gi¸ trÞ øng tr­íc ®· lµm chøc n¨ng gi¸ trÞ - t­ b¶n vµ ®· tù t¨ng thªm; 2. Khi kÕt thóc tuÇn hoµn cña nã, gi¸ trÞ øng tr­íc l¹i quay vÒ d­íi h×nh th¸i mµ nã mang khi më ®Çu tuÇn hoµn. NÕu s¶n xuÊt mang h×nh th¸i t­ b¶n chñ nghÜa, th× t¸i s¶n xuÊt còng mang h×nh th¸i ®ã. Qu¸ tr×nh lao ®éng trong ph­¬ng thøc s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa lµ chØ lµ mét ph­¬ng tiÖn cho qu¸ tr×nh lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ, th× t¸i s¶n xuÊt còng vËy, nã còng chØ lµ mét ph­¬ng tiªn ®Ó t¸i s¶n xuÊt ra gi¸ trÞ øng tr­íc víi t­ c¸ch lµ t­ b¶n, tøc lµ víi t­ c¸ch lµ gi¸ trÞ tù t¨ng thªm gi¸ trÞ. Trong h×nh th¸i lµ sù l¾p l¹i cña qu¸ tr×nh biÓu hiÖn ra lµ cã tÝnh chÊt kh¶ n¨ng th«i cßn sù l¾p l¹i cña qu¸ tr×nh trong h×nh th¸i II tøc lµ qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt, biÓu hiÖn thµnh sù l¾p l¹i hiÖn thùc. Trong h×nh th¸i III gi¸ tù - t­ b¶n më ®Çu qu¸ tr×nh víi t­ c¸ch lµ gi¸ trÞ ®· t¨ng thªm, lµ tÊt c¶ nh÷ng cña c¶i n»m d­íi h×nh th¸i hµng ho¸. H×nh th¸i nµy lµ h×nh th¸i träng yÕu ®èi víi sù vËn ®éng cña c¸c t­ b¶n c¸ biÖt nÕu xem xÐt trong mèi quan hÖ víi sù vËn ®éng cña t­ b¶n x· héi. Nh­ng h×nh th¸i nµy kh«ng thÝch hîp cho viÖc nghiªn cøu sù chu chuyÓn cña mét t­ b¶n bao giê còng ®­îc b¾t ®Çu b»ng viÖc øng tr­íc gi¸ trÞ t­ b¶n d­íi h×nh th¸i tiÒn tÖ hay d­íi h×nh th¸i hµng ho¸, vµ bao giê còng ®ßi hái gi¸ trÞ - t­ b¶n ®ang l­u th«ng ph¶i quay trë l¹i h×nh th¸i mµ nã ®· ®­îc øng ra. Nh÷ng nhµ kinh tÕ häc kh«ng ph©n biÖt c¸c h×nh th¸i tuÇn hoµn kh¸c nhau, ®· kh«ng xÐt chóng riªng ra trong mèi quan hÖ cña chóng ®èi víi chu chuyÓn cña t­ b¶n. Cã nh÷ng nhµ kinh tÕ häc kh¸c l¹i xuÊt ph¸t tõ nh÷ng chi phÝ d­íi h×nh th¸i yÕu tè s¶n xuÊt, vµ xem xÐt sù vËn ®éng cho ®Õn lóc quay trë vÒ, nh­ng hä tuyÖt nhiªn kh«ng hÒ nãi ®Õn h×nh th¸i quay trë vÒ ®ã, kh«ng hÒ tù hái xem chóng sÏ quay trë vÒ d­íi h×nh th¸i hµng ho¸ hay h×nh th¸i tiÒn. Sau khi toµn bé gi¸ trÞ t­ b¶n mµ mét nhµ t­ b¶n c¸ biÖt bá vµo mét ngµnh s¶n xuÊta nµo ®ã hoµn thµnh tuÇn hoµn trong sù vËn ®éng cña nã, th× nã l¹i trë l¹i h×nh th¸i ban ®Çu cña nã vµ l¹i cã thÓ diÔn l¹i cïng mét qu¸ tr×nh nh­ thÕ. Muèn cho gi¸ trÞ ®­îc b¶o tån m·i m·i vµ tiÕp tôc t¨ng thªm gi¸ trÞ víi t­ c¸ch lµ gi¸ trÞ t­ b¶n, th× nã ph¶i l¾p l¹i tuÇn hoµn Êy. Trong ®êi sèng cña t­ b¶n, mçi tuÇn hoµn c¸ biÖt chØ lµ mét giai ®o¹n kh«ng ngõng ®­îc l¾p ®i l¾p l¹i, nghÜa lµ mét giai ®o¹n cÊu thµnh mét ®Þnh kú. H×nh th¸i T...T’ t­ b¶n tiÒn tÖ sÏ ®i qua c¸i chuçi nh÷ng chuyÓn ho¸ bao gåm qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt ra nã, hay qu¸ tr×nh t¨ng thªm gi¸ trÞ. Khi ®Þnh kú Sx...Sx kÕt thóc, t­ b¶n mang h×nh th¸i nh÷ng yÕu tè s¶n xuÊt nã lµ tiÒn ®Ò cña viÖc lÆp l¹i tuÇn hoµn. “TuÇn hoµn cña t­ b¶n khi ®­îc coi lµ mét qu¸ tr×nh ®Þnh kú, chø kh«ng ph¶i mét hµnh vi c¸ biÖt th× ®­îc gäi lµ vßng chu chuyÓn cña t­ b¶n”. Thêi gian cña vßng chu chuyÓn Êy ®­îc quyÕt ®Þnh bëi tæng sè thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng céng l¹i. Tæng sè thêi gian Êy lµ thêi gian chu chuyÓn cña t­ b¶n. Do ®ã, thêi gian chu chuyÓn cña t­ b¶n bao qu¸t kho¶ng thêi gian tõ mét ®Þnh kú tuÇn hoµn tiÕp theo; nã nãi lªn tÝnh chu kú trong qu¸ tr×nh sinh sèng cña t­ b¶n, hay cã thÓ nãi, nã lµ th­íc ®o thêi h¹n ®æi míi, thêi h¹n lÆp l¹i cña qu¸ tr×nh lµm t¨ng thªm gi¸ trÞ hay qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra cïng mét gi¸ trÞ t­ b¶n. NÕu kh«ng nãi ®Õn nh÷ng sù ngÉu nhiªn riªng rÏ cã thÓ ®Èy nhanh hay rót ng¾n thêi h¹n chu chuyÓn ®èi víi cïng mét t­ b¶n c¸ biÖt, th× thêi gian chu chuyÓn Êy nãi chung sÏ kh¸c nhau tïy theo nh÷ng sù kh¸c nhau cña c¸c lÜnh vùc ®Çu t­ c¸ biÖt cña t­ b¶n. Còng gièng nh­ ngµy lao ®éng lµ ®¬n vÞ ®o l­êng tù nhiªn ®Ó ®o ho¹t ®éng cña søc lao ®éng, th× n¨m còng lµ ®¬n vÞ ®o l­êng tù nhiªn ®Ó ®o nh÷ng vßng chu chuyÓn cña t­ b¶n ho¹t ®éng. C¬ së tù nhiªn cña ®¬n vÞ ®o l­êng Êy lµ t×nh h×nh: ë vïng «n ®íi, quª h­¬ng cña nÒn s¶n xuÊt t­ b¶n chñ nghÜa, c¸c n«ng s¶n quan träng nhÊt ®Òu ®­îc s¶n xuÊt ra mçi n¨m mét lÇn. NÕu ta lÊy CH ®Ó chØ n¨m lµ ®¬n vÞ ®o l­êng cña thêi gian chu chuyÓn, lÊy ch ®Ó chØ thêi gian chu chuyÓn cña mét t­ b¶n nhÊt ®Þnh, lÊy n ®Ó chØ sè lÇn chu chuyÓn cña t­ b¶n, th× chóng ta sÏ cã: n = . Do ®ã nÕu thêi gian chu chuyÓn cña t­ b¶n lµ vµi n¨m, th× nã sÏ ®­îc tÝnh b»ng c¸ch nh©n víi sè n¨m ®ã. §èi víi nhµ t­ b¶n, thêi gian chu chuyÓn cña t­ b¶n lµ thêi gian trong ®ã nhµ t­ b¶n ph¶i øng tr­íc t­ b¶n ra ®Ó nã t¨ng thªm gi¸ trÞ, vµ quay trë vÒ d­íi h×nh th¸i ban ®Çu cña nã. Gi¸ trÞ c¸c bé phËn t­ b¶n s¶n xuÊt chuyÓn vµo s¶n phÈm theo ph­¬ng thøc kh¸c nhau. C¨n cø vµo ph­¬ng thøc chu chuyÓn gi¸ trÞ cña t­ b¶n th× chia t­ b¶n ra thµnh t­ b¶n cè ®Þnh vµ t­ b¶n l­u ®éng. Trong ®ã “t­ b¶n cè ®Þnh lµ bé phËn t­ b¶n s¶n xuÊt mµ b¶n th©n nã tham gia hoµn toµn vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, nh­ng gi¸ trÞ l¹i kh«ng chuyÓn hÕt mét lÇn, mµ chuyÓn dÇn tõng phÇn vµo s¶n phÈm”(4), (5), (6): NXB Gi¸o dôc: Kinh tÕ chÝnh trÞ - 1998, trang 105, 106 . Cßn “t­ b¶n l­u ®éng lµ mét bé phËn t­ b¶n s¶n xuÊt mµ gi¸ trÞ cña nã sau mét thêi kú s¶n xuÊt, cã thÓ hoµn l¹i hoµn toµn cho nhµ t­ b¶n d­íi h×nh thøc tiÒn tÖ, sau khi hµng ho¸ ®· b¸n xong” (5). §ã lµ bé phËn gi¸ trÞ t­ b¶n d­íi h×nh thøc søc lao ®éng vµ nh÷ng t­ liÖu s¶n xuÊt kh¸c. Nguyªn liÖu, vËt liÖu phô bÞ tiªu dïng toµn bé vµo s¶n xuÊt vµ còng chuyÓn toµn bé gia trÞ vµo s¶n phÈm míi. Chia t­ b¶n ra thµnh t­ b¶n cè ®Þnh vµ t­ b¶n l­u ®éng còng lµ mét sù ph©n chia khoa häc, cÇn thiÕt vÒ mÆt qu¶n lý kinh tÕ. T­ b¶n cè ®Þnh chu chuyÓn chËm h¬n t­ b¶n l­u ®éng. Trong khi t­ b¶n cè ®Þnh chu chuyÓn ®­îc vßng th× t­ b¶n l­u ®éng ®· chu chuyÓn ®­îc nhiÒu vßng. Ngay trong t­ b¶n cè ®Þnh, thêi gian chu chuyÓn cña c¸c yÕu tè kh¸c nhau còng kh«ng gièng nhau, cã thêi gian ho¹t ®éng dµi, ng¾n kh¸c nhau, nghÜa lµ hao mßn kh¸c nhau. “Hao mßn h÷u h×nh lµ do sö dông vµ do t¸c ®éng cña thiªn nhiªn lµm cho nh÷ng bé phËn t­ b¶n ®ã dÇn dÇn hao mßn ®i ®Õn chç háng, kh«ng dïng ®­îc n÷a. Cßn hao mßn v« h×nh lµ nãi vÒ nh÷ng tr­êng hîp m¸y mãc míi tèt h¬n tèi t©n h¬n xuÊt hiÖn” (6). §Ó tr¸nh hao mßn v« h×nh, nhµ t­ b¶n cßn t×m c¸ch n©ng cao tû suÊt khÊu hao t­ b¶n cè ®Þnh. Dùa trªn hai h×nh thøc hao mßn mµ C.M¸c ph©n chia chu chuyÓn cña t­ b¶n thµnh “Chu chuyÓn chung cña t­ b¶n øng tr­íc lµ con sè chu chuyÓn trung b×nh cña nh÷ng thµnh phÇn kh¸c nhau cña t­ b¶n. Chu chuyÓn thùc tÕ lµ thêi gian ®Ó tÊt c¶ c¸c bé phËn cña t­ b¶n øng tr­íc ®­îc kh«i phôc toµn bé vÒ mÆt gi¸ trÞ, còng nh­ vÒ mÆt hiÖn vËt(7) Kinh tÕ chÝnh trÞ - NXB gi¸o dôc - 1998 trang 109 . Chu chuyÓn thùc tÕ do thêi gian tån t¹i cña t­ b¶n cè ®Þnh ®Çu t­ quyÕt ®Þnh vµ nã kh«ng ¨n khíp víi chu chuyÓn chung cña nã. §Ó n©ng cao tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m, tøc lµ n©ng cao tû sè gi÷a khèi l­îng gi¸ trÞ thÆng d­ t¹o ra trong mét n¨m víi t­ b¶n kh¶ biÕn øng ra tr­íc ng­êi ta ph¶i t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña t­ b¶n. Tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ thùc tÕ kh«ng ®æi, nh­ng t­ b¶n chu chuyÓn cµng nhanh sè vßng chu chuyÓn t­ b¶n kh¶ biÕn trong n¨m cµng nhiÒu th× gi¸ trÞ thÆng d­ cµng lín, tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ hµng n¨m cµng cao. Nã che giÊu mèi quan hÖ thùc sù gi÷a t­ b¶n vµ lao ®éng, g©y cho ng­êi ta cã Ên t­îng r»ng tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ kh«ng ph¶i chØ phô thuéc vµo khèi l­îng vµ tr×nh ®é bãc lét søc lao ®éng do nhµ t­ b¶n kh¶ biÕn lµm cho ho¹t ®éng mµ cßn phô thuéc vµo nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng thÓ gi¶i thÝch ®­îc do qu¸ tr×nh l­u th«ng ®Î ra. Do ®ã nhµ t­ b¶n ra søc rót ng¾n thêi gian s¶n xuÊt vµ thêi gian l­u th«ng ®Ó t¨ng tèc ®é chu chuyÓn cña t­ b¶n. Sù tiÕn bé cña kü thuËt vµ sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt gióp cho nhµ t­ b¶n lµm viÖc ®ã. II. Sù vËn dông lý thuyÕt tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n trongn viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cña n­íc ta khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN. 1. Sù vËn dông ë ViÖt Nam tõ tr­íc ®¹i héi VI ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng - 1986. C¶ n­íc cïng tiÒn lªn chñ nghÜa x· héi tõ mét nÒn kinh tÕ phæ biÕn vÉn cßn lµ s¶n xuÊt nhá: c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn nhá yÕu, ®¹i bé phËn lao ®éng kü thuËt vÉn cßn thñ c«ng, ph©n c«ng lao ®éng x· héi cßn kÐm ph¸t triÓn,n¨ng suÊt lao ®éng x· héi rÊt thÊp, t×nh tr¹ng tæ chøc vµ qu¶n lý kinh tÕ cßn thiÕu chÆt chÏ, viÖc kÕ ho¹ch ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n cßn yÕu, nÒn kinh tÕ bÞ mÊt c©n ®èi nghiªm träng. C«ng cuéc x©y dùng nÒn kinh tÕ ®ßi hái ®Êt n­íc ta ph¶i cã chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ kh«i phôc nÒn kinh tÕ, ®­a ®Êt n­íc ®i lªn tho¸t khái sù l¹c hËu cña nÒn kinh tÕ sau nh÷ng n¨m chiÕn tranh x©m l­îc. Doanh nghiÖp ViÖt Nam lóc nµy cßn qu¸ nhá bÐ chñ yÕu lµ c¸c xÝ nghiÖp d­íi sù che chë cña nhµ n­íc, nhµ n­íc bao cÊp vµ chÞu gÇn nh­ toµn bé hËu qu¶ mµ doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ xÝ nghiÖp gÆp ph¶i. Hµng ViÖt Nam ®­îc s¶n xuÊt ra cã khi kh«ng ®óng thêi vô, hµng ch­a vÒ ®Õn n«ng th«n th× ®· hÕt. Nhµ n­íc l¹i kh«ng cã chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p më réng s¶n xuÊt, kh«ng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Vèn cña c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu lµ do nhµ n­íc cÊp, doanh nghiÖp kh«ng tån t¹i lo¹i h×nh doanh nghiÖp t­ nh©n t­ b¶n, doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng rÊt kÐm hiÖu qu¶, n¨ng suÊt ch­a cao, chÊt l­îng thÊp, c¬ së vËt chÊt kü thuËt rÊt h¹n chÕ. §Êt n­íc hoµn toµn gi¶i phãng, c¶ n­íc ®i vµo kh«i phôc x©y dùng ®Êt n­íc. §¶ng vµ Nhµ n­íc ta x¸c ®Þnh nhiÖm vô ®Çu tiªn lµ ph¶i ph¸t triÓn kinh tÕ, ®­a ®Êt n­íc ®i lªn. T¹i §¹i héi IV §¶ng ta ®· ®Ò ra ®­êng lèi x©y dùng nÒn kinh tÕ x· héi chñ nghÜa: “§Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸ XHCN, x©y dùng c¬ së vËt chÊt kü thuËt cña chñ nghÜa x· héi, ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta tõ s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín XHCN, ­u tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng mét c¸ch hîp lý, trªn c¬ së ph¸t triÓn n«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp nhÑ, kÕt hîp x©y dùng c«ng nghiÖp vµ n«ng nghiÖp c¶ n­íc thµnh mét c¬ cÊu c«ng - n«ng nghiÖp, võa x©y dùng kinh tÕ trung ­¬ng, võa ph¸t triÓn kinh tÕ ®Þa ph­¬ng trong mét c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n thèng nhÊt; kÕt hîp ph¸t triÓn lùc l­îng s¶n xuÊt víi x¸c lËp vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt míi, kÕt hîp kinh tÕ víi quèc phßng”(8) B¸o c¸o chÝnh trÞ cña ban chÊp hµnh trung ­¬ng §¶ng t¹i §¹i héi §¶ng lÇn thø IV. NXB Sù thËt, Hµ Néi, 1997, trang 67. . §Õn ®¹i héi lÇn thø V (th¸ng 3 - 1982) cña §¶ng l¹i kh¼ng ®Þnh ®­êng lèi chung vµ ®­êng lèi kinh tÕ do §¹i héi IV cña §¶ng ®· ®Ò ra lµ hoµn toµn ®óng ®¾n vµ ®­îc tiÕp tôc thùc hiÖn. Thêi kú nµy c¸c doanh nghiÖp tån t¹i chñ yÕu d­íi h×nh th¸i c¸c xÝ nghiÖp. §¶ng ta chñ tr­¬ng ®èi víi xÝ nghiÖp con ®­êng c«ng ty hîp doanh. Thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®ã, c«ng cuéc c¶i t¹o c«ng nghiÖp t­ b¶n t­ doanh ë miÒn Nam ®· ®­îc thùc hiÖn nh­ sau: c¸c xÝ nghiÖp cña t­ s¶n m¹i b¶n vµ t­ s¶n bá ch¹y ra n­íc ngoµi ®Òu bÞ quèc h÷u ho¸ vµ trë thµnh quèc doanh. N¨m 1978 lµ n¨m tuyªn bè hoµn thµnh c¶i t¹o t­ s¶n trong c«ng nghiÖp lo¹i võa vµ nhá ë miÒn Nam. Cñng cè vµ hoµn thiÖn quan hÖ s¶n xuÊt trong c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh, ngµy 21 - 1- 1981 Héi ®ång chÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh 25 - CP vÒ: “Mét sè chñ tr­¬ng vµ biÖn ph¸p nh»m ph¸t huy quyÒn chñ ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ quyÒn tù chñ vÒ tµi chÝnh cho c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh”. Trªn c¬ së ®ã c¸c xÝ nghiÖp ph¶i biÕt chu chuyÓn vèn sao cho hîp lý, s¶n xuÊt ph¶i phï hîp víi yªu cÇu ®ßi hái, n©ng cao c¬ së vËt chÊt kü thuËt, trang bÞ vµ ngµy cµng cñng cè c¬ së vËt chÊt kü thuËt. NghÞ quyÕt §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn IV ®· chñ tr­¬ng “xo¸ bá ngay th­¬ng nghiÖp t­ b¶n t­ doanh”. §èi víi tiÓu th­¬ng, §¶ng chñ tr­¬ng “Tæ chøc l¹i th­¬ng nghiÖp nhá, chuyÓn phÇn lín tiÓu th­¬ng sang s¶n xuÊt. §èi víi sè cßn l¹i ®­îc phÐp kinh doanh, ph¶i t¨ng c­êng qu¶n lý b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p thÝch hîp”. NÒn kinh tÕ bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc vÉn cßn nh÷ng h¹n chÕ vÒ mÆt qu¶n lý cßn thiÕu hiªñ biÕt, Ýt kinh nghiÖm qu¶n lý, ch­a tæng kÕt kinh nghiÖm thùc tiÔn t¹o ®iÒu kiÖn cho mét sè xÝ nghiÖp lîi dông sù s¬ hë ®Ó m­u lîi Ých côc bé. Nh×n chung trong giai ®o¹n nµy c¸c xÝ nghiÖp rÊt cßn yÕu kÐm trong viÖc tuÇn hoµn s¶n xuÊt vµ chu chuyÓn vèn, cã nhiÒu xÝ nghiÖp hoµn toµn phô thuéc vµo nhµ n­íc ®Õn khi bÞ thua lç th× nhµ n­íc ph¶i chÞu hoµn toµn cho nªn c¸c xÝ nghiÖp ch­a cã ®­îc tinh thÇn tr¸ch nhiÖm ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña m×nh. 2. Sù vËn dông ë ViÖt Nam tõ §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VI (th¸ng 12 - 1986) ®Õn nay. §¹i héi VI cña §¶ng lµ mét mèc lÞch sö quan träng trªn con ®­êng ®æi míi toµn diÖn vµ s©u s¾c ë n­íc ta; trong ®ã cã sù ®æi míi vÒ c¸c quan ®iÓm kinh tÕ. §¶ng chØ ra môc tiªu quan träng lµ ph¸t triÓn kinh tÕ trong ®ã kh¼ng ®Þnh vai trß cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ míi víi c¬ chÕ qu¶n lý míi ®ã lµ c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc. C¬ chÕ míi g¾n s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng th«ng qua tÝn hiÖu gi¸ c¶ ®­îc h×nh thµnh theo quan hÖ cung cÇu, ®i ®«i víi thùc hiÖn chÕ ®é tù chñ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp vµ mäi ®¬n vÞ kinh tÕ trong m«i tr­êng hîp t¸c vµ c¹nh tranh b×nh ®¼ng. Nhµ n­íc qu¶n lý nÒn kinh tÕ th«ng qua hÖ thèng, thÓ chÕ râ rµng, nghiªm chØnh kÕt hîp ®óng ®¾n tÝnh kÕ ho¹ch víi viÖc sö dông quan hÖ hµng ho¸ tiÒn tÖ, sö dông hîp lý c¸c ®ßn bÈy kinh tÕ nh­ gi¸ c¶, chÝnh s¸ch tµi chÝnh, tÝn dông...c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ ®­îc ®æi míi theo h­íng chuyÓn tõ tÝnh ph¸p lÖnh sang tÝnh h­íng dÉn lµ chÝnh, tõng b­íc ph©n biÖt qu¶n lý Nhµ n­íc víi qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi c¬ chÕ míi nh»m chuyÓn ho¸ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cßn mang nÆng tÝnh bao cÊp, hiÖn vËt, tù cÊp tù tóc, sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, theo ®Þnh h­íng XHCN. §©y còng lµ con ®­êng chñ yÕu ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña mçi ®¬n vÞ s¶n xuÊt - kinh doanh, còng nh­ cña toµn bé nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i cã sù ®æi míi mét c¸ch c¨n b¶n chøc n¨ng qu¶n lý kinh tÕ cña Nhµ n­íc. Tõ chç trùc tiÕp “lµm kinh tÕ” can thiÖp rÊt s©u vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, Nhµ n­íc chuyÓn sang ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ chñ yÕu b»ng c«ng cô ph¸p luËt, kÕ ho¹ch ho¸ ®Þnh h­íng vµ c¸c c«ng cô qu¶n lý vÜ m« kh¸c. ChÝnh s¸ch ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn cña §¶ng ®· ®­îc thÓ chÕ ho¸ trong hiÕn ph¸p vµ ®­îc cô thÓ ho¸ b»ng hÖ thèng c¸c luËt: luËt doanh nghiÖp nhµ n­íc, luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, LuËt hîp t¸c x·, LuËt c«ng ty, LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n, c¸c luËt thuÕ vµ luËt ng©n s¸ch, LuËt ®Êt ®ai, LuËt d©n sù, LuËt ph¸ s¶n, Ph¸p lÖnh ng©n hµng... §ã chÝnh lµ c¬ së ph¸p lý ®Ó c¸c chñ thÓ kinh tÕ vµ mäi ng­êi d©n ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt, kinh doanh, trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. Trªn c¬ së ®ã tõng b­íc ph©n biÖt qu¶n lý Nhµ n­íc víi qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh, h×nh thµnh c¬ chÕ qu¶n lý cña nhµ n­íc víi t­ c¸ch chñ së h÷u ®èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc thay thÕ choi c¬ chÕ Bé hoÆc c¬ quan hµnh chÝnh chñ qu¶n doanh nghiÖp. NÕu nh­ trªn thÕ giíi, viÖc ph©n lo¹i h×nh doanh nghiÖp th­êng dùa trªn c¸c tiªu chÝ chÝnh phñ nh­ lÜnh vùc ngµnh nghÒ kinh doanh; h×nh thøc së h÷u; quy m« vèn, lao ®éng vµ s¶n l­îng; møc ®é lîi nhuËn... Th× ë ViÖt Nam viÖc x¸c ®Þnh lo¹i h×nh doanh nghiÖp còng dùa trªn nh÷ng tiªu chÝ ®ã ®· ®­îc thÓ chÕ thµnh ph¸p luËt. Trong luËt doanh nghiÖp do Quèc héi th«ng qua cã nªu “Doanh nghiÖp lµ tæ chøc kinh tÕ riªng, cã tµi s¶n, cã trô së giao dÞch æn ®Þnh, ®­îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh” . HiÖn nay ë n­íc ta tån t¹i c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp chñ yÕu sau: doanh nghiÖp t­ nh©n; hîp t¸c x·; doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi; doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ kinh tÕ hé. HiÖn nay, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ho¹t ®éng t¹i c¸c ®« thÞ vµ c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh tËp trung chñ yÕu vµo hai lÜnh vùc lµ th­¬ng m¹i, dÞch vô vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn; quy m« cña doanh nghiÖp võa vµ nhá, tr×nh ®é trang bÞ c«ng nghÖ vµ qu¶n lý thÊp, ®éi ngò c«ng nh©n ch­a ®­îc ®µo t¹o chiÕm tû lÖ kh¸ cao. Mét ®Æc ®iÓm næi bËt cña doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ chÊt l­îng s¶n phÈm kh«ng cao, thiÕu thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm kho¶ng 43 - 45% GDP, s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh chiÕm kho¶ng 25 - 28% GDP. ChuyÓn ®æi tõ mét nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp, mét nÒn kinh tÕ nghÌo nµn l¹c hËu sang mét nÒn kinh tÕ hoµn toµn míi ®ã lµ kinh tÕ thÞ tr­êng, trong ®ã nÒn kinh tÕ vËn ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng víi ba vÊn ®Ò: S¶n xuÊt c¸i g×? s¶n xuÊt bao nhiªu? vµ s¶n xuÊt cho ai? ®Òu do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh th«ng qua sù chØ dÉn cña quan hÖ cung cÇu vµ gi¸ c¶? Mét mÆt do n­íc ta kh«ng tr¶i qua giai ®o¹n chñ nghÜa t­ b¶n ®i th¼ng lªn chñ nghÜa x· héi ch­a cã mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt æn ®Þnh cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp. MÆt kh¸c, táo chøc l¹i nÒn kinh tÕ ®­a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo ho¹t ®éng cã hÖ thèng ®Ó môc ®Ých ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt cao h¬n, t¨ng thu nhËp vµ ®êi sèng d©n c­. Song nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng ph¶i lµ mét hÖ thèng ®­îc tæ chøc mét c¸ch hoµn h¶o, kh«ng cã nh÷ng khuyÕt tËt. V× vËy, ®Ó cho nÒn kinh tÕ nµy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ë n­íc ta vµ ®Ó kh¾c phôc, h¹n chÕ nh÷ng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng cÇn cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc vµo nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Trªn c¬ së b¶o ®¶m quyÒn tù chñ kinh doanh, nhµ n­íc ®Þnh h­íng ngµy cµng râ rµng nh÷ng chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc, qu¶n lý hµnh chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp vµ ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c quyÒn lùc cña nhµ n­íc. §ã lµ con ®­êng ®Ó xo¸ bá nh÷ng quy ®Þnh kh«ng râ rµng, chång chÐo trong tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n gi÷a c¸c c¬ quan nhµ n­íc víi c¸c tæ chøc, ®oµn thÓ quÇn chóng, vµ sù l·nh ®¹o tæ chøc cña §¶ng, nh»m h¹n chÕ tèi ®a sù s¬ hë, dÉn ®Õn tham nhòng l·ng phÝ, vi ph¹m lîi Ých chÝnh ®¸ng cña nhµ n­íc vµ b¶n th©n doanh nghiÖp. Sù vËn ®éng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n­íc lµ tu©n theo sù ®iÒu khiÓn song hµnh, tøc lµ sù t¸c ®éng cïng mét lóc cña hai yÕu tè, hai bµn tay: “v« h×nh” vµ “h÷u h×nh” “c¬ chÕ thÞ tr­êng” vµ nhµ n­íc. Trong ®ã nhµ n­íc thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp trªn hai mÆt tæ chøc s¶n xuÊt vµ tæ chøc bé m¸y qu¶n lý. Tæ chøc s¶n xuÊt Mét lµ: tæ chøc s¶n xuÊt, lÊy c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh lµm ®èi t­îng, dùa trªn c¬ së ph©n tÝch kinh tÕ - kü thuËt vµ lÊy hiÖu qu¶ kinh doanh phï hîp víi chÝnh s¸ch vµ ph¸p luËt nhµ n­íc lµm tiªu chuÈn c¬ b¶n. Nhµ n­íc h­íng c¸c doanh nghiÖp nªn s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ cã thÓ ®­îc ®em ra thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng ®­îc ngõng trÖ, c¸c d©y chuyÒn s¶n xuÊt ph¶i nèi tiÕp nhau, tuÇn hoµn vµ liªn tôc dùa trªn c¬ së trang thiÕt bÞ vèn cã vµ ®Çu t­ míi. Hai lµ: tæ chøc s¶n xuÊt lµ c¬ së ®Ó sö dông hîp lý mäi tµi nguyªn, x©y dùng vµ thùc hiÖn kÕ ho¹ch s¶n xuÊt- kinh doanh theo ph­¬ng h­íng, môc tiªu kÕ ho¹ch nhµ n­íc, theo nhiÖm vô thiÕt kÕ cña xÝ nghiÖp, kÕt hîp chuyªn m«n ho¸ víi kinh doanh tæng hîp, cã hiÖu qu¶ vµ ®Ó tæ chøc bé m¸y qu¶n lý cã hiÖu lùc. §èi víi doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®­îc ph©n lµm ba nhãm: Nhãm 1: Nh÷ng doanh nghiÖp quan träng cÇn ®­îc nhµ n­íc duy tr×, tæ chøc l¹i vµ ®Çu t­ n©ng cao hiÖu qu¶, më réng quy m« ho¹t ®éng. C¸c doanh nghiÖp nµy ®­îc b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn tèi thiÓu ®Ó chñ ®éng tÝch luü vµ më réng ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh; kiÖn toµn tæ chøc, ­u tiªn vµ bæ sung vèn l­u ®éng, cho vay mét phÇn vèn víi l·i suÊt ­u ®·i ®Ó ®Çu t­ chiÒu s©u, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Nhãm 2: §ã lµ nh÷ng doanh nghiÖp nhµ n­íc cÇn ®­îc cæ phÇn ho¸ lµ nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng cÇn duy tr× 100% vèn Nhµ n­íc, ch­a lµm vµo t×nh tr¹ng ph¸ s¶n hoÆc ph¶i gi¶i thÓ, cã ®Ò ¸n ho¹t ®éng s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶, ho¹t ®éng trong nh÷ng lÜnh vùc nhµ n­íc chØ cÇn gi÷ cæ phÇn chi phèi hoÆc cæ phÇn ®Æc biÖt. Nhãm 3: gåm nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt thua lç kÐo dµi, kh«ng tr¶ ®­îc nî ®Õn h¹n, kh«ng nép ®ñ thuÕ. Nh÷ng doanh nghiÖp nµy nÕu do thiÕu thuÕ hoÆc n¨ng lùc qu¶n lý yÕu kÐm th× cã thÓ duy tr× nh­ng cÇn thay c¸n bé l·nh ®¹o, hoÆc cã thÓ ph¶i b¸n ®Êu gi¸, gi¶i thÓ vµ ph¸ s¶n. Ba lµ: Tæ chøc s¶n xuÊt, hiÓu theo nghÜa réng, trªn ph¹m vi ngµnh, l·nh thæ, ®¬n vÞ c¬ së, ph¶i b¾t ®Çu tõ viÖc x¸c ®Þnh c¬ cÊu s¶n xuÊt. - X¸c ®Þnh tr×nh ®é tÝch tô s¶n xuÊt (quy m« s¶n xuÊt - kinh doanh). - X¸c ®Þnh ph¹m vi chuyªn mén ho¸ s¶n xuÊt - kinh doanh mét hay nhiÒu s¶n phÈm, dÞch vô vµ ph¹m vi, møc ®é kinh doanh tæng hîp. - X¸c ®Þnh c¸c mèi liªn hÖ hîp t¸c s¶n xuÊt, liªn kÕt liªn doanh gi÷a c¸c ngµnh, c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau. - X¸c ®Þnh c¸c h×nh thøc tæ chøc liªn hîp s¶n xuÊt tõ thÊp ®Õn cao, liªn hiÖp gi÷a c¸c xÝ nghiÖp cïng lo¹i s¶n phÈm hay kh¸c lo¹i: liªn hiÖp gi÷a c¸c kh©u tõ s¶n xuÊt, cung øng vËt t­, tiªu thô xuÊt nhËp khÈu; liªn hiÖp gi÷a khoa häc - s¶n xuÊt - ®êi sèng. - S¾p xÕp d©y chuyÒn s¶n xuÊt theo quy tr×nh c«ng nghÖ ®· chän vµ ®¶m b¶o kü thuËt, chÊt l­îng s¶n phÈm, bè trÝ hîp lý vµ c©n ®èi c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vµ lùc l­îng lao ®éng nh»m ®¹t n¨ng suÊt cao. - S¾p xÕp quy tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c kh©u tæ chøc: dù tr÷ s¶n xuÊt, s¶n xuÊt, s¶n xuÊt chÕ biÕn, tiªu thô víi c¸c yÕu tè s¶n xuÊt mét c¸ch th«ng suèt, g¾n s¶n xuÊt víi thÞ tr­êng. Nh­ vËy, trong viÖc s¶n xuÊt kinh doanh ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh rÊt râ rµng, Nhµ n­íc ®ãng vai trß quan träng trong viÖc duy tr× s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ®­îc s¶n xuÊt liªn tôc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §ång thêi lao ®éng, c¬ së vËt chÊt kü thuËt kh«ng bÞ nhµn rçi, vèn ®­îc chu chuyÓn th­êng xuyªn. Tæ chøc bé m¸y qu¶n lý, tuú thuéc vµo c¬ cÊu vµ tæ chøc s¶n xuÊt vµ c¬ chÕ kinh tÕ kinh doanh nh»m qu¶n lý cã hiÖu lùc, phôc vô ®¾c lùc cho s¶n xuÊt - kinh doanh: - Ph¸t triÓn hîp t¸c ho¸, tËp trung ho¸ s¶n xuÊt vµ liªn hiÖp s¶n xuÊt nh­ khoa häc - kü thuËt - thiÕt kÕ - ®Çu t­ s¶n xuÊt - tiªu thô - dÞch vô. - Ph¸t triÓn chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt vµ dÞch vô. - C¸c c¬ quan Nhµ n­íc gäi ®èi t­îng qu¶n lý vµ chøc n¨ng qu¶n lý vµo c¸c vÊn ®Ò chiÕn l­îc vµ chÝnh s¸ch c¬ b¶n; chuyÓn tõ chç trùc tiÕp ®iÒu hµnh sang t¹o m«i tr­êng kinh tÕ cho c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ ho¹t ®éng mét c¸ch ®éc lËp, chuyÓn tõ chç nÆng vÒ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh sang viÖc kÕt hîp c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ víi c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh, trong ®ã c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ. - Më réng quyÒn tù chñ vµ chñ ®éng kinh tÕ, thùc hiÖn h¹ch to¸n kinh tÕ cña c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tr¸ch nhiÖm lÞch sö cña doanh nghiÖip hiÖn hay lµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh vµ trªn c¬ së ®ã, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch thµnh lËp doanh nghiÖp vµ h×nh thµnh tËp ®oµn kinh doanh “tËp ®oµn kinh doanh lµ mét tËp hîp nhiÒu doanh nghiÖp thµnh mét tæ chøc, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, trong ®ã cã mét doanh nghiÖp lµ “c«ng ty mÑ” kiÓm so¸t mét c¸ch trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp c¸c doanh nghiÖip kh¸c”. NÕu nh­ Nhµ n­íc khuyÕn khÝch t­ nh©n thµnh lËp doanh nghiÖp, cßn ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× Nhµ n­íc khuyÕn khÝch: cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp. Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ mét chñ tr­¬ng lín cña Nhµ n­íc v× nã lµ mét bé phËn cña c¬ chÕ qu¶n lý. §Õn n¨m 1998 trªn toµn quèc chØ cã 18 doanh nghiÖp chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn. Cæ phÇn ho¸ lµ h×nh thøc tÝch tô vèn mét c¸ch nhanh nhÊt C.M¸c ®· viÕt “NÕu nh­ cø ph¶i chê cho ®Õn tÝch luü lµmcho mét sè nhµ t­ b¶n riªng lÎ lín lªn tíi møc cã thÓ ®¶m ®­¬ng ®­îc viÖc x©y dùng ®­êng s¾t, th× cã lÏ ®Õn ngµy nay (thÕ kû 19) thÕ giíi vÉn ch­a cã ®­êng s¾t. Ng­îc l¹i qua c¸c c«ng ty cæ phÇn sù tËp trung ®· thùc hiÖn ®­îc viÖc ®ã trong nh¸y m¾t”. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay víi chñ tr­¬ng, ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc së h÷u ngay ë tõng c¬ së, cæ phÇn ho¸ sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc thÈm thÊu vµo c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c qua viÖc mua cæ phÇn cña c¸c doanh nghiÖp ®ã, tõ ®ã ph¸t huy t¸c dông ®Þnh h­íng cho c¸c thµnh phÇn kh¸c. XuÊt ph¸t tõ chñ tr­¬ng “x©y dùng kinh tÕ lµ nhiÖm vô träng t©m” chÝnh phñ ph¸t huy vai trß ng­êi cÇm l¸i ®èi víi doanh nghiÖp, ®· ®Æt t­ t­ëng vµ ph¸p lý cho mét phong c¸ch vµ mét thÓ chÕ lµm viÖc míi: ChÝnh phñ hîp t¸c ®èi tho¹i th¼ng th¾n, b×nh ®¼ng víi doanh nghiÖp, c¶i tiÕn tæ chøc c¸c doanh nghiÖp vµ x¸c ®Þnh râ c¸c quyÒn tù chñ ®Ó trao ®æi l¹i cho doanh nghiÖp, sÏ t¹o ra sù g¾n bã míi, sù ®ång t©m nhÊt trÝ míi, ®éng lùc míi cho c¶ hai bªn - ng­êi cÇm l¸i vµ ng­êi chÌo thuyÒn. H¬n 10 n¨m qua, c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp ë n­íc ta ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng, ®· gãp phÇn to lín vµo sù ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng, ®· gãp phÇn to lín vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ x· héi cña ®Êt n­íc. HiÖn nay phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ho¹t ®éng t¹i c¸c ®« thÞ vµ c¸c khu c«ng nghiÖp, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh tËp trung chñ yÕu vµo hai lÜnh vùc lµ th­¬ng m¹i vµ dÞch vô vµ c«ng nghiÖp chÕ biÕn. Theo sè liÖu cña Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp, trong sè 33724 doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh th× cã 27775 doanh nghiÖp t­ nh©n víi sè vèn ®iÒu lÖ lµ 4084 tû ®ång, 8775 c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n víi sè vèn ®iÒu lÖ lµ 8714 tû ®ång; 229 c«ng ty cæ phÇn víi sè vèn ®iÒu lÖ lµ 2856 tû ®ång... c¸c doanh nghiÖp nµy ®· nép ng©n s¸ch 8178 tû ®ång vµ sö dông trªn 1 triÖu ®ång. Mét ®iÒu ®¸ng ph¶i nªu lªn ®ã lµ sù thay ®æi trong c¸ch nh×n nhËn cña doanh nghiÖp trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh, sö dông vèn b­íc ®Çu ®· cã hiÖu qu¶. Bªn c¹nh mét sè thµnh tùu mµ doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc th× vÉn cßn tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ m¾c ph¶i. Mét vÊn ®Ò ®Çu tiªn lµ vèn cã thÓ nãi h×nh ¶nh doanh nghiÖp ViÖt Nam, xÐt trªn gi¸c ®é quy m« vèn ®Çu t­ gièng nh­ nh÷ng chñ bÐ tÝ hon ®ang ph¶i ®¸nh vËt víi nh÷ng anh chµng khæng lå n­íc ngoµi. Thêi gian s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp kh¸c dµi, n¾m b¾t thÞ tr­êng ch­a kÞp thêi, hµng s¶n xuÊt ra chÊt l­îng kh«ng cao nh­ng gi¸ c¶ l¹i cao, ch­a cã kh¶ n¨ng l«i kÐo ®­îc thÞ hiÕu ng­êi trong n­íc, hµng rÎ tiÒn th× h¹n dïng rÊt h¹n chÕ, hµng ViÖt Nam chÊt l­îng cao th× qu¸ ®¾t so víi hµng n­íc ngoµi cïng chñng lo¹i. Cho nªn mét sè doanh nghiÖp ®Çu t­ ban ®Çu còng kh¸ nhiÒu nh­ng lîi nhuËn thu vÒ th× rÊt thÊp d©nx ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh kÐm hiÖu qu¶, s¶n xuÊt kh«ng ®­îc tuÇn hoµn, hao mßn th­êng xuyªn x¶y ra ®èi víi trang bÞ kü thuËt. Bªn c¹nh mét sè doanh nghiÖp cã vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc nhµ vµ xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi th× còng cã mét sè doanh nghiÖp do kh«ng ®ñ vèn vµ ®ñ søc c¹nh tranh ph¶i ngõng s¶n xuÊt hay ph¶i gi¶m tèc ®é s¶n xuÊt. V× vËy ®ßi hái nhµ n­íc ph¶i cã sù gióp ®ì t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp nh­ ®iÒu chØnh gi¸ c¶ æn ®Þnh ë trªn thÞ tr­êng ®¶m b¶o lîi Ých cña ng­êi kinh doanh, nhÊt lµ trong c¬ chÕ thÞ tr­êng nhµ n­íc ph¶i ®æi míi trong c¬ chÕ qu¶n lý bao gåm hai nhiÖm vô. Song song víi qu¸ tr×nh thµnh c¸c chñ thÓ s¶n xuÊt kinh doanh tù chñ, ph¶i tõng b­íc ph¸t triÓn hÖ thèng thÞ tr­êng vÒ tÊt c¶ c¸c yÕu tè s¶n xuÊt, h×nh thµnh thÞ tr­êng th«ng suèt trong c¶ n­íc vµ tõng b­íc g¾n víi thÞ tr­êng thÕ giíi. §æi míi qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc, t¹o lËp khu«n khæ ph¸p lý cho kinh tÕ thÞ tr­êng, vµ quan träng h¬n n÷a lµ Nhµ n­íc t¹o ra vµ sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô phï hîp víi kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Æc biÖt lµ kÕ ho¹ch ho¸ vµ c«ng cô tµi chÝnh tiÒn tÖ, ®Ó b¶o ®¶m c©n ®èi vµ ®iÒu tiÕt kinh tÕ vÜ m«. Tuy nhiªn ®Ó h×nh thµnh c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý Nhµ n­íc, ph¶i tõng b­íc th¸o gì gi¶i to¶ c¬ chÕ cò. Nhµ n­íc ®· thùc hiÖn nh÷ng b­íc ®i cã tÝnh quyÕt ®Þnh chuyÓn m¹nh sang c¬ chÕ thÞ tr­êng: ¸p dông phæ biÕn c¬ chÕ gi¸ thÞ tr­êng, th­¬ng m¹i ho¸ t­ liÖu s¶n xuÊt, xo¸ bá c¬ chÕ ph©n phèi theo kÕ ho¹ch víi gi¸ thÊp phÇn lín vËt t­ s¶n xuÊt ®i ®«i víi b¸n vËt t­, hµng ho¸ cho n«ng d©n theo gi¸ tho¶ thuËn ®· xo¸ bá bøc t­êng gi¶ t¹o vÒ hai thÞ tr­êng, thóc ®Èy tù do ho¸ l­u th«ng, h×nh thµnh quan hÖ mua b¸n b×nh th­êng, tù do kinh doanh theo gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Xo¸ bá phÇn lín bao cÊp qua bï gi¸, bï lç cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc, buéc c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ph¶i chuyÓn sang c¬ chÕ tù chñ vÒ tµi chÝnh ph¶i ®èi mÆt víi thÞ tr­êng, xo¸ bá c¬ chÕ giao nép s¶n phÈm, chØ cßn mét nghÜa vô nép ng©n s¸ch nhµ n­íc. Qua ®ã cho thÊy c¬ chÕ thÞ tr­êng b­íc ®Çu ®· ®­îc h×nh thµnh: gi¸ c¶ thÞ tr­êng h×nh thµnh theo quan hÖ cung - cÇu víi quy luËt c¹nh tranh, quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ ®· trùc tiÕp t¸c ®éng vµ gãp phÇn ®iÒu tiÕt qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®iÒu tiÕt c¸c nguån lùc vµ ®iÒu tiÕt tiªu dïng. C¬ chÕ thÞ tr­êng ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc huy ®éng mäi nguån lùc cña ®Êt n­íc vµ ph¸t huy tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o cña c¸c chru thÓ kinh doanh thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o nªn sù ph¸t triÓn n¨ng ®éng nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc. Tõ thùc tiÔn ph¸t triÓn kinh tÕ, §¹i héi VII cña §¶ng (1991) ®· kh¼ng ®Þnh “ThÞ tr­êng cã vai trß trùc tiÕp h­íng dÉn c¸c ®¬n vÞ kinh tÕ lùa chän lÜnh vùc ho¹t ®éng, mÆt hµng, quy m«, c«ng nghÖ vµ h×nh thøc s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt trong m«i tr­êng c¹nh tranh vµ hîp t¸c”. §èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc khi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng kh«ng tr¸nh khái sù chao ®¶o cho nÒn nhµ n­íc ®· dïng rÊt nhiÒu c¸c biÖn ph¸p nh­: - X¸c ®Þnh chÕ ®é tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm trung trong kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Nhµ n­íc ®· ban hµnh luËt doanh nghiÖp Nhµ n­íc, ®ång thêi tiÕn hµnh qu¶n trÞ kin doanh trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. - Gi¶m dÇn kho¶n ng©n s¸ch bï lç cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. - TiÕn hµnh s¾p xÕp l¹i doanh nghiÖp Nhµ n­íc trªn toµn quèc theo h­íng ph¸t triÓn kh«ng trµn lan, tËp trung cñng cè vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong nh÷ng khu vùc, nh÷ng kh©u then chèt cña nÒn kinh tÕ: tõ 12296 doanh nghiÖp Nhµ n­íc n¨m 1991 ®Õn th¸ng 7 - 1995 cßn 5962 doanh nghiÖp Nhµ n­íc, gi¶i thÓ hoÆc chuyÓn h×nh thøc së h÷u trªn 2000 doanh nghiÖp Nhµ n­íc, s¸p nhËp gÇn 4000 doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh doanh nghiÖp lín h¬n. Kinh tÕ quèc doanh trong 5 n¨m qua tõ 1991 - 1995 ®· cã tèc ®é t¨ng tr­ëng gÊp gÇn 1,5 lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n nÒn kinh tÕ, vÇ gÊp 2 lÇn so víi tèc ®é t¨ng tr­ëng cña khu vùc kinh tÕ ngoµi quèc doanh, hiÖu qu¶ kinh doanh t¨ng lªn, sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc bÞ lµm ¨n thua lç gi¶m xuèng. §èi víi khu vùc kinh tÕ c¸ thÓ, t­ nh©n vµ kinh tÕ hîp t¸c ®­îc chó träng ph¸t triÓn. Víi ph­¬ng ch©m khuyÕn khÝch mäi ng­êi ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, lµm giµu chÝnh ®¸ng theo ph¸p luËt, ®ång thêi ng¨n chÆn lµm ¨n phi ph¸p, h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña c¬ chÕ thÞ tr­êng, ®· tõng b­íc h×nh thµnh khu«n khæ ph¸p lý vµ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho kinh tÕ c¸ thÓ, kinh tÕ t­ nh©n vµ kinh tÕ hîp t¸c ph¸p triÓn cã hiÖu qu¶ theo ®Þnh h­íng cña Nhµ n­íc. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn ®Êt n­íc tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, vµ héi nhËp thÕ giíi th× vai trß cña c¸c doanh nghiÖp rÊt quan träng, Nhµ n­íc t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó cho doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Nhµ n­íc më cöa cho c¸c doanh nghiÖp liªn doanh víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi, gãp vèn s¶n xuÊt, héi nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, c¹nh tranh ®­îc trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch s¶n xuÊt h­íng vÒ xuÊt khÈu, c¶ ®èi víi ®Çu t­ trong n­íc vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®ång thêi cã chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong mét c¸ch hîp lý. Nhµ n­íc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng rót ng¾n thêi gian chu chuyÓn s¶n xuÊt, qu¸ tr×nh tuÇn hoµn s¶n xuÊt ngµy cµng lÆp l¹i nhiÒu víi chu kú s¶n xuÊt sau cã sè l­îng lín h¬n vµ chÊt l­îng lín h¬n lÇn tuÇn hoµn ®Çu tiªn, nhÊt lµ ph¶i thu vÒ tû suÊt gi¸ trÞ thÆng d­ cao míi cã thÓ duy tr× s¶n xuÊt vµ ®ã còng lµ tiÒn ®Ò ®Ó cho trang bÞ kü thuËt kh«ng bÞ hao mßn, tiÒn l­¬ng ®­îc c¶i thiÖn, t¹o viÖc lµm æn ®Þnh cho c«ng nh©n. Sù ph¸t triÓn lín m¹nh cña c¸c doanh nghiÖp gãp phÇn kh¾c phôc t×nh tr¹ng tr× trÖ, suy tho¸i nÒn kinh tÕ. ThÕ kû 21 ®ang ®Õn gÇn nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ®ang chuyÓn m×nh ®i lªn con ®­êng ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ hiÖn ®¹i. Sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay lµ tiÒn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn m¹nh trong t­¬ng lai, héi nhËp cïng sù ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ cña m×nh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Muèn ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra ®ßi hái ph¶i cã sù ®Þnh h­íng trong qu¶n lý cña nhµ n­íc ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trªn con ®­êng lªn chñ nghÜa x· héi. C. PhÇn kÕt luËn §Êt n­íc ta ®ang trªn con ®­êng ph¸t triÓn ®i lªn vµ héi nhËp víi thÕ giíi. §Ó hoµ nhËp cïng sù ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi kh«ng chØ ph¸t triÓn trªn lÜnh vùc chÝnh trÞ mµ quan träng lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. Víi ®a sè d©n sè ViÖt Nam ho¹t ®éng trong lÜnh vùc n«ng nghiÖp, cho nªn vai trß cña c¸c doanh nghiÖp rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay. Nh­ng trong thùc tÕ hiÖn nay quy m« cßn rÊt nhá bÐ, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ch­a cã hiÖu qu¶ cao, ®Æc biÖt lµ vèn ®Çu t­ cßn nhá bÐ, vèn vµ trang bÞ kü thuËt nhiÒu khi bÞ nhµn rçi kh«ng ®­îc ®­a vµo d©y chuyÒn s¶n xuÊt, l­u th«ng hµng ho¸ chËm ch¹p, ch­a n¾m b¾t ®­îc thÞ tr­êng, hµng s¶n xuÊt ra nhiÒu khi bÞ ø ®äng kh«ng b¸n ®­îc hoÆc ph¶i b¸n ra víi gi¸ c¶ b»ng hoÆc nhá h¬n chi phÝ s¶n xuÊt dÉn ®Õn viÖc tuÇn hoµn s¶n xuÊt kh«ng ®­îc liªn tôc. NhiÒu doanh nghiÖp ph¶i tuyªn bè gi¶i thÓ hoÆc t¹m ngõng s¶n xuÊt, hoÆc s¸p nhËp vµo doanh nghiÖp lín, nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc ngµy cµng cã nguy c¬ bÞ gi¶m sót. §øng tr­íc t×nh h×nh Êy §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· ®Ò ra chÝnh s¸ch ®æi míi nÒn kinh tÕ, chuyÓn nÒn kinh tÕ bao cÊp sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo ®Þnh h­íng XHCN. §©y lµ b­íc ngoÆt c¨n b¶n ®èi víi nÒn kinh tÕ ®Êt n­íc nãi chung vµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nãi riªng, më ra mét thÞ tr­êng míi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh víi nhau vµ víi c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi. C¸c doanh nghiÖp vËn dông c¬ chÕ míi vµ vËn dông lý thuyÕt vµo thùc tiÔn ®· dÇn dÇn hoµ nhËp vµo nÒn kinh tÕ míi. Vèn ®Çu t­ ngµy cµng thu hót ®­îc nhiÒu tõ trong n­íc vµ n­íc ngoµi, h¹n chÕ vèn ø ®äng vµ ®Æc biÖt lµ thiÕt bÞ m¸y mãc kh«ng ®Ó nhµn rçi mµ lu«n ®­îc ®­a vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt, sau mçi mét chu kú s¶n xuÊt s¶n l­îng ngµy cµng nhiÒu vµ chÊt l­îng ngµy cµng n©ng cao, thêi gian chu chuyÓn rót ng¾n l¹i... thµnh tùu mµ doanh nghiÖp ®¹t ®­îc mét phÇn lµ do sù qu¶n lý trong tæ chøc doanh nghiÖp vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng tèt cña c¸c doanh nghiÖp nh­ng còng ph¶i kÓ ®Õn vai trß rÊt quan träng cu¶ nhµ n­íc trong qu¶n lý kinh tÕ. Nhµ n­íc ®Þnh h­íng c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kinh doanh trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng quèc tÕ, nhµ n­íc t¸c ®éng ®Õn viÖc æn ®Þnh gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng ®Ó cho ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶, ®ång thêi nhµ n­íc th«ng qua ph¸p luËt t¹o m«i tr­êng tho¶i m¸i cho c¸c doanh nghiÖp n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo trong n­íc. Ngµy nay c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cña chóng ta ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ cao, lý thuyªt tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n cña M¸c - Lªnin ngµy cµng cã vai trß quan träng trong ho¹t ®éng thùc tiÔn cña doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. Cïng víi sù vËn dông cña khoa häc lý thuyÕt vµo thùc tiÔn vµ sù qu¶n lý chÆt chÏ cña nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®ang cÇm l¸i vµ chÌo thuyÒn ®­a con thuyÒn kinh tÕ ViÖt Nam ph¸t triÓn vµ héi nhËp vµo sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ chung cña thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o 1. C¸c M¸c - T­ b¶n - QuyÓn 2 - TËp I. Nhµ xuÊt b¶n sù thËt Hµ Néi - 1977 2. C¸c v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng tõ §¹i héi IV ®Õn dù th¶o ®¹i héi IX. 3. Cã mét ViÖt Nam nh­ thÕ - NXB chÝnh trÞ quèc gia - Hµ néi 1998 4. Kinh tÕ chÝnh trÞ - NXB gi¸o dôc - 1998 5. Nghiªn cøu lý luËn. Sè 5 - 2000 6. Nhµ n­íc vµ c¬ chÕ thÞ tr­êng - NXB trÎ. 7. T¹p chÝ sinh ho¹t lý luËn. Sè 32 - 1999 8. Qu¶n lý nhµ n­íc. NÒn kinh tÕ thÞ tr­êng trong giai ®o¹n hiÖn nay - NXB chÝnh trÞ quèc gia. Môc lôc Trang A. PhÇn më ®Çu 1 B. PhÇn néi dung 3 I. C¬ së lý luËn vÒ tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n 3 1. Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ tuÇn hoµn cña t­ b¶n 3 2. Ba h×nh thøc tuÇn hoµn cña t­ b¶n 3 3. Quan ®iÓm cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin vÒ chu chuyÓn cña t­ b¶n 17 II. Sù vËn dông lý thuyÕt vÒ tuÇn hoµn vµ chu chuyÓn cña t­ b¶n ®èi víi viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cña n­íc ta khi chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN 21 1. Sù vËn dông ë ViÖt Nam tr­íc §¹i héi VI ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng 1986 21 2. Sù vËn dông ë ViÖt Nam tõ §¹i héi VI ban chÊp hµnh TW §¶ng 1986. 23 KÕt luËn 33 Tµi liÖu tham kh¶o 35