Đề án Môi trường pháp luật của các doanh nghiệp ngoài quốc doanh ở Việt Nam hiện nay, thực trạng và một số kiến nghị

hÖ ®Ó c¹nh tranh víi c¸c doanh ngiÖp trong n­íc, ®ång thêi c¹nh tranh víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi vÒ mÆt hµng, mÉu m·, gi¸ c¶ nghÜa lµ n©ng cao chÊt l­îng hµng ho¸ s¶n xuÊt ra. §ã chÝnh lµ sù gãp phÇn vµo qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. PhÇn II Thùc tr¹ng m«i tr­êng ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp ngoai quèc doanh ë n­íc ta hiÖn nay. C¸c doanh nghiÖp ngoai quèc doanh còng gièng nh­ tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp kh¸c ®Òu n»m trong mét m«i tr­êng vÜ m« nhÊt ®Þnh vµ chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c yÕu tè thuéc m«i tr­êng nµy. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c doanh nghiÖp ngoai quèc doanh víi m«i tr­êng vÜ m« cã thÓ ®­îc thÓ hiÖn theo s¬ ®å sau: M«i tr­êng M«i tr­êng ph¸p luËt VH-XH M«i tr­êng M«i tr­êng KH-CN kinh tÕ Kh¸ch hµng Nhµ ph©n phèi Nhµ cung §èi thñ cÊp c¹nh tranh Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh H×nh 2. S¬ ®å mèi quan hÖ gi÷a DNNQD víi m«i tr­êng vÜ m« M«i tr­êng ph¸p luËt lµ mét trong nh÷ng yÕu tè thuéc m«i tr­êng vÜ m«, nã lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Mét m«i tr­êng ph¸p luËt æn ®Þnh, thuËn lîi vµ b×nh ®¼ng sÏ ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp yªn t©m ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt-kinh doanh. 1. Qu¸ tr×nh ®¨ng ký kinh doanh vµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh tr­íc khi ®i vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Trong nhiÒu n¨m qua, nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt vÒ kinh tÕ nãi riªng ®· ®­îc ban hµnh nh»m thÓ chÕ ho¸ ®­êng lèi ®æi míi kinh tÕ cña §¶ng, t¹o c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c cho sù ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. N¨m 1990, LuËt C«ng ty vµ LuËt doanh nghiÖp t­ nh©n ®­îc ban hµnh. C¸c luËt nµy ®· cñng cè tÝnh an toµn vÒ mÆt ph¸p lý cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc mµ chóng cã quan hÖ kinh doanh nhê vËy ®· t¸c ®éng tÝch cùc tíi sù ph¸t triÓn cña khu vùc doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Theo thèng kª, ®Õn n¨m 1998 ®· cã gÇn 40.000 doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp víi tæng sè vèn ®¨ng ký kinh doanh lªn tíi 21.000 tû ®ång. Tuy nhiªn c¸c thñ tôc ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp theo 2 luËt nµy lµ rÊt phøc t¹p. §Ó cã thÓ thµnh lËp th× c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã: - §¬n §¨ng ký kinh doanh - §iÒu lÖ c«ng ty - Danh s¸ch thµnh viªn(c«ng ty TNHH), danh s¸ch cæ ®«ng(c«ng ty cæ phÇn). Ngoµi ra c¸c doanh nghiÖp cßn ph¶i cã x¸c nhËn vÒ vèn cña ng©n hµng, hîp ®ång thuª v¨n phßng, vèn ph¸p ®Þnh tèi thiÓu…lµ nh÷ng giÊy tê mµ doanh nghiÖp th­êng khã ®¸p øng vµo lóc thµnh lËp. V× vËy mµ luËt ®· lµm gi¶m ®i tÝnh linh ho¹t, nhiÖt t×nh cña c¸c nhµ ®Çu t­, ch­a t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t huy tèi ®a c¸c nguån néi lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n­íc. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ cña hai luËt kÓ trªn th× LuËt Doanh nghiÖp ®· ra ®êi. §­îc Quèc héi th«ng qua ngµy 12-6-1999 vµ cã hiÖu lùc tõ ngµy 1-1-2000, luËt míi ®· ®¸nh dÊu mét b­íc tiÕn dµi vÒ chÊt tõ chç quy ®Þnh ng­êi kinh ®oanh ph¶i xin phÐp chuyÓn sang mét c¸ch tiÕp cËn míi cho phÐp mäi ng­êi ®­îc lµm nh÷ng g× mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. LuËt ®· quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ mét sè thñ tôc liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh thµnh lËp vµ ®¨ng ký kinh doanh, b·i bá mét sè ®ßi hái mµ doanh nghiÖp th­êng khã ®¸p øng vµo lóc thµnh lËp, ®ång thêi ®Æt ra mét sè ®ßi hái ®èi víi c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn liªn quan ®Õn viÖc ®¨ng ký kinh doanh. Nhê vËy thñ tôc thµnh lËp doanh nghiÖp ®· trë nªn thuËn tiÖn vµ ®¬n gi¶n h¬n rÊt nhiÒu. Sau h¬n 2 n¨m thi hµnh LuËt Doanh nghiÖp (tÝnh ®Õn 1-5-2002) ®· cã 42576 doanh nghiÖp míi ®¨ng ký thµnh lËp víi sè vèn míi ®¨ng ký xÊp xØ 50.000 tû ®ång, ®ång thêi t¹o ra kho¶ng 700.000 chç lµm viÖc míi. C¸c doanh nghiÖp còng t¨ng thªm ®Çu t­, më réng thªm qui m« vµ ®Þa bµn kinh doanh d­íi nhiÒu h×nh thøc nh­ më thªm chi nh¸nh, v¨n phßng ®¹i diÖn, bæ xung thªm vèn ®Çu t­...(c¶ n­íc ®· cã kho¶ng 9200 chi nh¸nh vµ 900 v¨n phßng ®¹i diÖn ®¨ng ký thµnh lËp). Bªn c¹nh sù gia t¨ng nhanh chãng vÒ sè l­îng doanh nghiÖp th× c¸c ngµnh nghÒ kinh doanh ®­îc ®¨ng ký còng ®a d¹ng vµ phong phó h¬n cò rÊt nhiÒu. §a sè doanh nghiÖp ®· nhËn thøc ®­îc sù thay ®æi vÒ quyÒn kinh doanh vµ nhanh chãng ph¸t huy s¸ng kiÕn, tËn dông c¸c c¬ héi kinh doanh trªn nguyªn t¾c ®­îc kinh doanh tÊt c¶ nh÷ng g× mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm. C¸i ®­îc lín nhÊt cña LuËt doanh nghiÖp lµ ®· t¹o b­íc ®ét ph¸ trong viÖc c¶i c¸ch thñ tôc hµnh chÝnh trong qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp ë n­íc ta. Trong 2 n¨m qua, c¸c c¬ quan Nhµ n­íc ®· b·i bá 175 lo¹i giÊy phÐp kh¸c nhau (tøc kho¶ng 44% tæng sè giÊy phÐp kinh doanh ®· tån t¹i trong nÒn kinh tÕ), thÓ hiÖn sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ t­ duy vµ ph­¬ng thøc qu¶n lý nhµ n­íc theo h­íng chuyÓn tõ tiÒn kiÓm sang hËu kiÓm, t¸ch b¹ch râ quyÒn SX-KD cña doanh nghiÖp víi ho¹t ®éng qu¶n lý cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn theo c¸c doanh nghiÖp, vÉn cßn nhiÒu trë ng¹i trong qu¸ tr×nh thµnh lËp doanh nghiÖp cÇn ph¶i gi¶i quyÕt. §ã lµ: - HiÖn vÉn cßn thiÕu c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÇ h­íng dÉn râ rµng vÒ thñ tôc ®¨ng ký kinh doanh. Thªm vµo ®ã, vÉn ch­a cã mét v¨n b¶n chi tiÕt ho¸ nh÷ng nghµnh nghÒ vµ lÜnh vùc ®ßi hái vèn ph¸p ®Þnh. NhiÒu doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt liªn quan ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh ph¶i cã giÊy phÐp kinh doanh chuyªn ngµnh, mét sè kh¸c th× ph¶i mÊt thªm thêi gian ®Õn së kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ ®Ó tra cøu tªn doanh nghiÖp ®· thµnh lËp tr­íc ®ã nh»m tr¸nh sù trïng lÆp. - C¸c doanh nghiÖp cho biÕt vÉn cßn Ýt nhÊt hai vÊn ®Ò cÇn ®­îc bæ xung trong c¸c qui ®Þnh ®¨ng ký kinh doanh hiÖn hµnh lµ: kh«ng cã h­íng dÉn ®¨ng ký kinh doanh cho mét sè doanh nghiÖp thµnh lËp tõ hé kinh doanh hay doanh nghiÖp t­ nh©n vµ quy ®Þnh vÒ nh÷ng giÊy tê cÇn tr×nh khi mét ®¹i diÖn nép hay nhËn ®¬n ®¨ng ký kinh doanh. - Mét sè c¸n bé lµm thñ tôc ë Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ cßn qu¸ phô thuéc vµo b¶n “®iÒu lÖ mÉu” do Së cung cÊp vµ kh«ng dÔ dµng chÊp nhËn c¸c b¶n ®iÒu lÖ do ng­êi nép ®¬n ®¨ng ký kinh doanh so¹n th¶o mµ kh«ng gièng ®iÒu lÖ mÉu. Ngoµi ra, mét sè doanh nghiÖp phµn nµn r»ng thay v× th«ng b¸o b»ng v¨n b¶n cho ng­êi nép ®¬n vÒ nh÷ng sai sãt trong ®¬n ®¨ng ký kinh doanh nh­ quy ®Þnh, c¸n bé Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ th­êng chØ xem qua ®¬n vµ yªu cÇu doanh nghiÖp ®em vÒ söa mét vµi lçi nhá. - Thêi gian chê ®îi ®Ó doanh nghiÖp hoµn thµnh thñ tôc kh¾c dÊu vµ cã ®­îc con dÊu lµ l©u. Theo mét cuéc ®iÒu tra th× kho¶ng thêi gian ®Ó nhËn ®­îc con dÊu dao ®éng tõ 1 ®Õn 50 ngµy, trung b×nh lµ 12 ngµy. §iÒu hiÓn nhiªn lµ c¸c c¬ së kh¾c dÊu nµy rÊt nhiÒu viÖc vµ do vËy th­êng lì hÑn trong viÖc giao dÊu. Ngoµi ra, ®Ó cã thÓ nhËn ®­îc con dÊu sím h¬n c¸c doanh nghiÖp ph¶i bá ra thªm mét kho¶n lµ” chi phÝ lµm thªm giê”. Trong mét sè tr­êng hîp , kho¶n chi phÝ nµy cao gÊp 2-3 lÇn so víi kho¶n chi phÝ kh¾c dÊu thùc sù. - Thñ tôc ®¨ng ký m· sè thuÕ vµ mua ho¸ ®¬n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng lµ rÊt phiÒn to¸i ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. HiÖn kh«ng cã nh÷ng h­íng dÉn hay chØ dÉn thèng nhÊt, râ rµng cho thñ tôc ®¨ng ký m· sè thuÕ. Mçi c¬ quan, nh©n viªn thuÕ ®i¹ ph­¬ng cã nh÷ng yªu cÇu vµ c¸ch gi¶i thÝch riªng vÒ tÝnh cÇn thiÕt cña mét loaÞ giÊy tê nµo ®ã. ThËm chÝ mét vµi doanh nghiÖp ph¶i tr×nh bµy nh÷ng giÊy tê bæ xung quyÕt ®Þnh “bæ nhiÖm gi¸m ®èc” hay tho¶ thuËn thuª v¨n phßng ®Ó cã thÓ mua ®­îc ho¸ ®¬n thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng Bªn c¹nh ®ã, nhËn thøc vµ chØ ®¹o LuËt Doanh nghiÖp trong kh«ng Ýt c¬ quan thuéc hÖ thèng c¬ quan nhµ n­íc, nhÊt lµ ë cÊp chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng cßn thô ®éng, ch­a ®Çy ®ñ vµ kÐm nhiÖt t×nh, thËm chÝ cã n¬i cßn tr× ho·n, lµm tr¸i. Cho ®Õn nay vÉn cßn mét sè v¨n b¶n quan träng liªn quan ®Õn triÓn khai LuËt doanh nghiÖp ch­a ®­îc ban hµnh. Mét sè n¬i ®ang lµm tr¸i víi qui ®Þnh cña LuËt doanh nghiÖp b»ng c¸ch ra lÖnh t¹m ngõng hoÆc kh«ng cÊp ®¨ng ký kinh doanh ®èi víi mét sè ngµnh nghÒ kh«ng thuéc ®èi t­îng cÊm kinh doanh, ®Æt thªm c¸c thñ tôc hoÆc yªu cÇu nép thªm hå s¬ giÊy tê tr¸i qui ®Þnh cña LuËt, kh«ng cÊp hoÆc yªu cÇu rót giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp ®ang c¹nh tranh víi doanh nghiÖp nhµ n­íc t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng vÒ c¬ héi kinh doanh, lµm mÊt ®i c¬ héi kinh doanh cña nhiÒu doanh nghiÖp. C¸c c¬ quan Nhµ n­íc còng ch­a thiÕt lËp ®­îc hÖ thèng lý lÞch t­ ph¸p phôc vô cho viÖc qu¶n lý Nhµ n­íc, trong ®ã cã x¸c minh nh©n th©n ng­êi thµnh lËp doanh nghiÖp ®Ó thùc hiÖn qui ®Þnh vÒ nh÷ng ®èi t­îng kh«ng ®­îc quyÒn thµnh lËp doanh nghiÖp (§iÒu 9- LuËt doanh nghiÖp) dÉn ®Õn cã mét sè ®èi t­îng bÞ cÊm thµnh lËp doanh nghiÖp nh­ng vÉn thµnh lËp, mét sè doanh nghiÖp ®¨ng ký mµ kh«ng ho¹t ®éng hoÆc ho¹t ®éng t¹i ®Þa ®iÓm kh¸c n¬i ®¨ng ký kinh doanh. Nh­ vËy, bªn c¹nh nh÷ng thay ®æi theo h­íng thuËn lîi, ®¬n gi¶n h¬n th× qu¸ tr×nh ®¨ng ký kinh doanh vµ c¸c thñ tôc hµnh chÝnh tr­íc khi ®i vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp, g©y khã kh¨n cho c¸c nhµ ®Çu t­ ®ßi hái cÇn nhanh chãng gi¶i quyÕt ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n cho c¸c doanh nghiÖp. 2. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp sau khi thµnh lËp. Sau khi ®­îc thµnh lËp, doanh nghiÖp b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh. Trong giai ®o¹n nµy, c¸c yÕu tè ®Çu vµo nh­ vèn, ®Êt ®ai, th«ng tin …lµ rÊt quan träng ®èi víi doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, ®©y còng lµ c¸c lÜnh vùc mµ cßn nhiÒu bÊt cËp, h¹n chÕ sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh hiÖn nay. 2.1. Huy ®éng vèn Vèn lµ mét yÕu tè s¶n xuÊt rÊt quan träng cña doanh nghiÖp. §èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh th× nguån vèn cña b¶n th©n doanh nghiÖp lµ rÊt h¹n chÕ, chñ yÕu lµ c¸c nguån huy ®éng tõ bªn ngoµi trong dã vèn tõ ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông lµ nguån mµ c¸c doanh nghiÖp tr«ng ®îi nhÊt. MÆc dï trong nh÷ng n¨m qua, chÝnh s¸ch tÝn dông ®· cã nhiÒu thay ®æi theo h­íng t¹o ®iÒu kiÖn h¬n cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trong viÖc tiÕp cËn c¸c nguån vèn cña ng©n hµng song qua c¸c cuéc ®iÒu tra gÇn ®©y cho thÊy vèn vÉn lµ khã kh¨n c¬ b¶n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Nh÷ng khã kh¨n nµy bao gåm: C¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc ­u ®·i h¬n c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n trong viÖc vay vèn ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ trong c¸c c¸c quy ®Þnh vÒ thÕ chÊp. Doanh nghiÖp nhµ n­íc víi sù b¶o l·nh tõ c¬ quan chñ qu¶n cã thÓ vay mµ kh«ng cÇn cÇm cè hay thÕ chÊp mét c¸ch dÔ dµng. H¬n n÷a do chÝnh s¸ch tÝn dông cßn nhiÒu bÊt cËp, hÖ thèng tµi chÝnh trung gian ch­a ph¸t triÓn, c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc lËp ra lµ tøc kh¾c ®­îc quyÒn ®ßi cÊp vèn, ng©n hµng cho vay, nî ®Õn h¹n ch­a tr¶ th× ®­îc khoanh nî, gi·n nî. §èi t­îng N¨m 2000 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh 10.78% 4.5% Doanh nghiÖp nhµ n­íc 52% 47% §èi t­îng kh¸c 37.22% 48.5% Nguån: T¹p chÝ Kinh tÕ ph¸t triÓn7/2001 H×nh 3: Tû lÖ tÝn dông cña c¸c ng©n hµng dµnh cho c¸c doanh nghiÖp §iÒu kiÖn ®Ó ®­îc vay vèn tõ ng©n hµng mµ kh«ng cÇn thÕ chÊp lµ rÊt phøc t¹p ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. NÕu ®óng theo c¸c quy ®Þnh ®ã th× c¸c doanh nghiÖp míi thµnh lËp, c¸c doanh nghiÖp ch­a tõng vay vèn ng©n hµng sÏ bÞ lo¹i ra khái ®èi t­îng ®­îc vay vèn kh«ng cÇn thÕ chÊp. Nãi c¸ch kh¸c, chÝnh c¸c doanh nghiÖp rÊt cÇn vay vèn, cÇn sù hç trî tõ phÝa ng©n hµng l¹i bÞ g¹t ra ngoµi. ViÖc vay m­în l¹i phô thuéc vµo tµi s¶n thÕ chÊp, ®©y lµ khã kh¨n chñ yÕu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp trong viÖc tiÕp cËn nguån vèn tõ ng©n hµng. V× kh«ng cã c¬ quan, tæ chøc nµo chÞu tr¸ch nhiÖm ®Ó ®¸nh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp nªn nh÷ng ho¹t ®éng nµy ®­îc thùc hiÖnchÝnh bëi ng©n hµng. §iÒu nµy dÉn ®Õn vÊn ®Ò lµ ng©n hµng cã xu h­íng muèn ®¸nh gi¸ thÊp tµi s¶n cña doanh nghiÖp, kh«ng s¸t víi gi¸ trÞ thùc cña tµi s¶n theo gi¸ thÞ tr­êng do ®ã t¹o ra sù thua thiÖt cho c¸c doanh nghiÖp. H¬n thÕ n÷a, trang thiÕt bÞ vµ hµng tån kho cña doanh nghiÖp còng kh«ng ®­îc ng©n hµng chÊp nhËn thÕ chÊp. Nh÷ng khã kh¨n trªn ®· buéc nhiÒu doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ph¶i vay tõ thÞ tr­êng tµi chÝnh kh«ng chÝnh thøc, n¬i cã tû lÖ l·i suÊt cao vµ thêi h¹n vay ng¾n. §iÒu nµy lµm cho chi phÝ s¶n xuÊt t¨ng, c¸c doanh nghiÖp khã cã thÓ ®æi míi trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ dÉn tíi søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ rÊt thÊp. 2.2. §Êt ®ai vµ giÊy phÐp x©y dùng §Êt ®ai lµ mét yÕu tè s¶n xuÊt kh«ng thÓ thiÕu cña mçi doanh nghiÖp. §Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt tr­íc hÕt c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã mét quü ®Êt nhÊt ®Þnh. Nãi chung quü ®Êt dïng cho s¶n xuÊt - kinh doanh lµ kh«ng nhá. Trªn m¶nh ®Êt cña m×nh c¸c doanh nghiÖp sÏ tiÕn hµnh x©y dùng nhµ x­ëng, ®Çu t­ m¸y mãc trang thiÕt bÞ vµ ®i vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh. Do ®ã, nÕu quü ®Êt cña mçi doanh nghiÖp lµ æn ®Þnh th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - kinh doanh sÏ nhanh chãng ®­îc tiÕn hµnh vµ ph¸t huy hiÖu qu¶. Trªn thùc tÕ, kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo còng may m¾n cã ®­îc quü ®Êt ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vµ æn ®Þnh trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh a.VÒ thñ tôc xin giao ®Êt hoÆc cho thuª ®Êt ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh Theo ®iÒu 13 cña nghÞ ®Þnh 12/2000/N§-CP ngµy 5-5-2000 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc söa ®æi, bæ xung mét sè ®iÒu vÒ qui chÕ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng ban kÌm theo nghÞ ®Þnh sè 52/1999/N§-CP ngµy 8-7-1999 cña ChÝnh phñ ®èi víi c¸c dù ¸n s¶n xuÊt - kinh doanh cña t­ nh©n, tæ chøc kinh tÕ kh«ng ph¶i lµ DNNN cã yªu cÇu giao ®Êt hoÆc thuª ®Êt th× chñ ®Çu t­ ph¶i cã ®¬n ®Ò nghÞ kÌm theo dù ¸n s¶n xuÊt - kinh doanh ®· ®­îc chÊp thuËn vÒ ®Þa ®iÓm, diÖn tÝch ®Êt cÇn cã cña dù ¸n vµ lµm thñ tôc giao ®Êt hoÆc thuª ®Êt theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai hiÖn hµnh. Trªn thùc tÕ, viÖc thuª ®Êt l¹i lµ mét qu¸ tr×nh hÕt søc phøc t¹p, ®Æc biÖt lµ ë c¸c thµnh phè lín nh­ Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh... Khã kh¨n ®Çu tiªn khi c¸c doanh nghiÖp quèc doanh ®i thuª ®Êt lµ c¸c thñ tôc qu¸ phiÒn hµ vµ r¾c rèi. HiÖn kh«ng cã mét c¬ quan chuyªn tr¸ch nµo qu¶n lý c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Êt ®ai. Do vËy, doanh nghiÖp ph¶i chê phª duyÖt cña rÊt nhiÒu c¬ quan qu¶n lý ®Þa ph­¬ng. Theo sè liÖu tõ mét chuyªn ®Ò nghiªn cøu t­ nh©n, ®Ó thuª ®­îc ®Êt, doanh nghiÖp ph¶i chê tõ 3 ®Õn 8 th¸ng. Mét sè doanh nghiÖp nãi r»ng hä ph¶i chê lÊy “dÊu ®á” cña h¬n 20 bé phËn kh¸c nhau. TÊt nhiªn ®i kÌm víi nã sÏ cã nhiÒu kho¶n chi phÝ kh«ng chÝnh thøc t­¬ng øng víi mçi con dÊu. Mét minh chøng cho viÖc r­êm rµ, phøc t¹p cña c¸c thñ tôc liªn quan ®Õn ®Êt ®ai lµ: LuËt ®Êt ®ai quy ®Þnh ®iÒu kiÖn ®Ó ®­îc Nhµ n­íc giao ®Êt, cho thuª ®Êt lµ dù ¸n ®· ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn “phª duyÖt”. Trong khi Qui chÕ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 52/1999/N§-CP ngµy 08-7-1999 cña chÝnh phñ quy ®Þnh dù ¸n cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh do chñ ®Çu t­ tù quyÕt ®Þnh. Ngay c¶ nghÞ ®Þnh 12/2000/N§-CP cña ChÝnh phñ vÒ viÖc söa ®æi bæ xung mét sè ®iÒu cña qui chÕ qu¶n lý ®Çu t­ vµ x©y dùng ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 52 ®· nªu trªn míi qui ®Þnh râ vÒ viÖc UBND cÊp cã thÈm quyÒn cña ®Þa ph­¬ng “chÊp thuËn” vÒ ®Þa ®iÓm ®Êt cña dù ¸n ®Ó lµm thñ tôc th× míi cã c¬ së ph¸p lý ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Tuy nhiªn, nghÞ ®Þnh nµy l¹i qui ®Þnh thªm mét ®iÒu kiÖn phi thùc tÕ lµ dù ¸n ®Çu t­ s¶n xuÊt - kinh doanh ®· ®­îc chÊp nhËn trong giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh trong khi tõ th¸ng 1/2000 luËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc thi hµnh ®· b·i bá thñ tôc nép dù ¸n, ph­¬ng ¸n ®Çu t­ ban ®Çu trong hå s¬ ®¨ng ký kinh doanh. TÊt c¶ nh÷ng sù chång chÐo kh«ng hîp lý nµy ®· c¶n trë sù n¨ng ®éng cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. Kh«ng thuª ®­îc ®Êt, kh«ng quü ®Êt, kh«ng cã ®Êt c¸c doanh nghiÖp ph¶i chê ®îi qu¸ l©u ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cña m×nh. §iÒu nµy ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp quèc doanh. Lo¹i Doanh nghiÖp 1999 2000 Doanh nghiÖp nhµ n­íc 62% 46.3% Doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi 22% 27.5% Doanh nghiÖp t­ nh©n 18% 26.2% Nguån : T¹p chÝ Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i sè 8/2001 H×nh 4: Tû lÖ quü ®Êt dµnh cho c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp. b. VÒ c«ng t¸c qu¶n lý ®Êt ®ai cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn: VÒ qui ho¹ch sö dông ®Êt, ®iÒu 6 nghÞ ®Þnh 51 cã qui ®Þnh “UBND tØnh, TP trùc thuéc trung ­¬ng ®Þnh kú hµng n¨m c«ng bè qui ho¹ch sö dông ®Êt ®· ®­îc c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn xÐt duyÖt, c«ng bè quü ®Êt ch­a sñ dông, quü ®Êt ®ang cã nhu cÇu cho thuª ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c doanh nghiÖp cã nhu cÇu ®¨ng ký nhËn thuª”. Song cho ®Õn nay, nhiÒu ®Þa ph­¬ng vÉn ch­a lµm ®­îc viÖc nµy, ®iÒu ®ã dÉn ®Õn t×nh tr¹ng quÜ ®Êt cã nh­ng c¸c doanh nghiÖp th× vÉn kh«ng thÓ thuª ®­îc ®Êt ®Ó ho¹t ®éng. T×nh tr¹ng chÝnh quyÒn tØnh, thµnh phè cho phÐp c¸c doanh nghiÖp nhËn tr­íc quyÒn sö dông ®Êt cña d©n kÓ c¶ ®Êt n«ng nghiÖp ®Ó x©y dùng c«ng tr×nh råi míi lµm thñ tôc giao ®Êt cho thuª ®Êt sau còng x¶y ra ë nhiÒu n¬i. §iÒu nµy khiÕn cho chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng kh«ng kiÓm so¸t ®­îc ®Êt ®ai, kh«ng hiÕm tr­êng hîp chuyÓn nh­îng ®Êt ®· l©u nh­ng vÉn kh«ng lµm thñ tôc giao ®Êt, cho thuª ®Êt. ViÖc thu håi ®Êt bá hoang, ®Êt cña c¸c DNNN kh«ng sö dông ®Ó chuyÓn quyÒn sö dông cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh còng ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n. Nh­ ë Hµ Néi, trong n¨m 2002, thµnh phè Hµ Néi ®Ò ra chØ tiªu thu håi ®Êt bá hoang, kh«ng sö dông cña 45 tr­êng hîp. Nh­ng trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh thu håi ®Êt ®· gÆp rÊt nhiÒu sù chèng ®èi. §Æc biÖt mét sè c«ng ty ®Ó tr¸nh bÞ thu håi ®Êt ®· t×m c¸ch “l¸ch luËt”- hîp thøc ho¸ c¸c vi ph¹m cña m×nh. C«ng ty khi nghe tin bÞ thu håi ®· nhanh ch¸ng lËp mét dù ¸n s¶n xuÊt - kinh doanh tr×nh lªn c¬ quan chñ qu¶n phª duyÖt vµ chÝnh c¬ quan chñ qu¶n ®· ®Ò nghÞ ho·n quyÕt ®Þnh thu håi ®Êt. §iÒu ®¸ng l­u ý ë ®©y lµ mét khi vµi doanh nghiÖp ®· l¸ch luËt thµnh c«ng th× nã sÏ trë thµnh mét tiÒn lÖ xÊu g©y c¶n trë cho viÖc xö lý c¸c tr­êng hîp vi ph¹m ®Êt ®ai kh¸c. Vµ cuèi cïng vÉn cã doanh nghiÖp gi÷ ®Êt mµ kh«ng lµm g× c¶ cßn c¸c doanh nghiÖp kh¸c kh«ng t×m ®©u ra ®Êt ®Ó sö dông, t×nh tr¹ng “kÎ ¨n kh«ng hÕt, ng­êi lÇn ch¼ng ra” sÏ vÉn cßn tån t¹i nÕu ta kh«ng cã biÖn ph¸p h÷u hiÖu nµo ®Ó qu¶n lý chÆt chÏ h¬n viÖc sö dông ®Êt ®ai. Sù bÊt b×nh ®¼ng trong sö dông ®Êt. Trong lóc c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ph¶i chê ®îi hoÆc kh«ng thÓ thuª ®­îc ®Êt th× nhiÒu DNNN hiÖn nay ®ang ®­îc h­ëng nh÷ng lîi thÕ kh«ng c«ng b»ng vÒ ®Êt ®ai. NhiÒu DNNN hiÖn ®ang n¾m gi÷ nh÷ng diÖn tÝch ®Êt lín bá kh«ng hoÆc sö dông sai môc ®Ých ë nh÷ng vÞ trÝ trung t©m thuËn tiÖn t¹i c¸c thµnh phè lín nh­ Hµ Néi, Thµnh phè Hå ChÝ Minh...trong khi hÇu hÕt nh÷ng doanh nghiÖp võa vµ nhá míi ®¨ng ký kh«ng thÓ kiÕm ®­îc mét m¶nh ®Êt trèng phï hîp ®Ó thuª hoÆc mua l¹i. ChÝnh t×nh h×nh nµy ®· lµm n¶y sinh quan hÖ cung cÇu vÒ ®Êt ®ai, nh÷ng giao dÞch ngÇm tr¸i víi chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vµ cã khi lµ tr¸i ph¸p luËt. Gi¶i ph¸p mµ hiÖn nay mét sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lùa chän lµ thuª l¹i ®Êt tõ c¸c DNNN - nh÷ng DNNN lµm ¨n bi bÐt nh­ng l¹i n¾m gi÷ nh÷ng miÕng ®Êt thuËn lîi. Kh¶o s¸t thùc tÕ ë mét sè tØnh thµnh vÒ t×nh tr¹ng thuª l¹i ®Êt cho thÊy nhiÒu doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ph¶i thuª l¹i ®Êt cña c¸c DNNN ®Ó s¶n xuÊt, nh­ t¹i Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh chØ cã 51% doanh nghiÖp sö dông ®Êt tù cã ®Ó s¶n xuÊt - kinh doanh, sè cßn l¹i ®i thuª cña t­ nh©n hoÆc thuª l¹i cña c¸c DNNN hoÆc cña c¸c tæ chøc kh¸c. Ngoµi thiÖt thßi ph¶i tr¶ chi phÝ cao (tiÒn thuª ®Êt, tiÒn ®Òn bï...), c¸c tr­êng hîp thuª l¹i kh«ng ®­îc ¸p dông bÊt kú biÖn ph¸p ­u ®·i nµo vÒ miÔn gi¶m tiÒn thuª ®Êt (v× luËt KK§TTN kh«ng cã qui ®Þnh nµo vÒ tr­êng hîp thuª l¹i ®Êt). Mét bÊt b×nh ®¼ng n÷a lµ trong quÜ ®Êt dµnh cho c¸c doanh nghiÖp thuª th× DNNN ®­îc thuª tíi 86% diÖn tÝch ®Êt, cßn l¹i 14% lµ dµnh cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Sau khi ®i thuª ®Êt, viÖc chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt lµ mét trong nh÷ng kh©u khã kh¨n nhÊt. NhiÒu doanh nghiÖp gÆp khã kh¨n, thiÖt thßi trong trong viÖc chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt. Ch¼ng h¹n, doanh nghiÖp ph¶i nép thuÕ chuyÓn môc ®Ých sö dông ®Êt vµ tiÒn thuª ®Êt cho chÝnh m¶nh ®Êt mµ m×nh ®· sö dông tr­íc ®ã. §©y lµ nh÷ng kho¶n tiÒn kh«ng nhá ®èi víi hä. HoÆc nhiÒu doanh nghiÖp t­ nh©n ®· bá vèn ra mua ®Êt cña d©n råi nh­ng do chÝnh s¸ch qu¶n lý ®Êt ®ai thay ®æi l¹i ph¶i lµm thñ tôc thuª ®Êt cña Nhµ n­íc. Nh­ng gi¶i ph¸p thuª l¹i ®Êt cña DNNN còng chØ t¹m thêi vµ kh«ng ®­îc b¶o ®¶m, thêi h¹n thuª th­êng rÊt bÊp bªnh. PhÇn lín c¸c tr­êng hîp lµ thuª kh«ng cã hîp ®ång, th­êng chØ cã nh÷ng tho¶ thuËn miÖng, cã thÓ gia h¹n theo tõng n¨m vµ cã thÓ bÞ huû bá bÊt kú lóc nµo. §iÒu nµy lµm cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng yªn t©m ®Çu t­ n©ng cÊp nhµ x­ëng, c¬ së h¹ tÇng. Do ®ã ®· k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c«ng ty, lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. 2.3. ThuÕ Trong nh÷ng n¨m qua, n­íc ta ®· kh«ng ngõng c¶i c¸ch, söa ®æi vµ hoµn thiÖn hÖ thèng thuÕ ®Ó chóng phï hîp víi thùc tÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ®Êt n­ícvµ qu¸ tr×nh héi nhËp cña n­íc ta. §iÒu nµy thÓ hiÖn ë viÖc LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®­îc ban hµnh. ViÖc thùc hiÖn hai luËt thuÕ míi nµy ®· t¸c ®éng tíi c¸c doanh nghiÖp theo hai h­íng: a. T¸c ®éng tÝch cùc - Thø nhÊt, thuÕ GTGT ®· kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm cña thuÕ doanh thu lµ kh«ng thu trïng l¾p thuÕ nªn ®· t¸c ®éng tÝch cùc ®èi víi s¶n xuÊt, dÞch vô. Trong giai ®o¹n ®Çu ¸p dông luËt thuÕ míi Uû ban Th­êng vô Quèc héi vµ ChÝnh phñ ®· kÞp thêi ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p quy th¸o gì khã kh¨n v­íng m¾c cho c¸c doanh nghiÖp. - Thø hai, thuÕ GTGT vµ c¸c luËt thuÕ míi ®· khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc më réng quy m« ®æi míi c«ng nghÖ cña c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nãi riªng. ThuÕ GTGT kh«ng ®¸nh vµo ho¹t ®éng ®Çu t­ tµi s¶n cè ®Þnh, toµn bé sè thuÕ GTGT ph¶i tr¶ khi mua s¾m tµi s¶n cè ®Þnh sÏ ®­îc Nhµ n­íc cho khÊu trõ hoÆc hoµn l¹i cho doanh nghiÖp tõ ®ã khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc c¸ nh©n bá vèn ra ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh doanh ph¸t huy néi lùc. - Thø ba, thuÕ GTGT ®· gãp phÇn khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm, kÝch thÝch ph¸t triÓn s¶n xuÊt - kinh doanh hµng ho¸. LuËt thuÕ GTGT quy ®Þnh mét sè lo¹i hµng ho¸ xuÊt khÈu ®­îc h­ëng thuÕ suÊt 0% vµ ®­îc hoµn thuÕ GTGT ®Çu vµo nªn ®· khuyÕn khÝch xuÊt khÈu vµ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hµng ho¸ ViÖt Nam cã thÓ c¹nh tranh ®­îc vÒ gi¸ víi hµng ho¸ t­¬ng tù cña c¸c n­íc trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®­îc thay cho thuÕ lîi tøc c«ng ty ®· më réng ®èi t­îng chÞu thuÕ víi chÕ ®é ®èi xö thèng nhÊt cho c¶ nhµ ®Çu t­ trong n­íc vµ n­íc ngoµi. Xo¸ bá chÕ ®é lîi tøc ­u ®·i víi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tõ ®ã ®¶m b¶o sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ trong n­íc. Nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh thùc thi cÇn ®­îc th¸o gì Bªn c¹nh nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc, c¸c luËt thuÕ trªn ®Æc biÖt lµ LuËt thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®©y cã mét sè tån t¹i g©y khã kh¨n cho doanh ngiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Tr­íc hÕt lµ sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp t­ nh©n. §iÒu nµy thÓ hiÖn qua sù kh«ng nhÊt qu¸n trong viÖc x¸c ®Þnh chi phÝ hîp lý vµ chi phÝ thùc tÕ ®Ó tiÕn hµnh khÊu trõ tõ lîi nhuËn chÞu thuÕ vµ lîi nhuËn bæ sung g©y nhiÒu khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n. Ch¼n h¹n ®èi víi mét DNNN mét qui ®Þnh míi ®­îc ¸p dông víi hä lµ mçi khi chi phÝ ®Çu vµo mua b»ng ngo¹i tÖ t¨ng lªn th× hµng tån kho sÏ ®­îc tÝnh l¹i ®Ó duy tr× nguån vèn nh­ng qui ®Þnh nµy kh«ng ®­îc ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp t­ nh©n nªn hä ph¶i dïng nguån vèn cña chÝnh m×nh ®Ó nép thuÕ bÊt kÓ lµm ¨n cã l·i hay kh«ng. Nh­ vËy v« h×nh chung vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp ®· khan hiÕm nay cµng bÞ Ýt h¬n. Thø hai lµ vÒ møc thuÕ suÊt. Trong c¸c cuéc gÆp gì gi÷a thñ t­íng chÝnh phñ víi c¸c doanh nghiÖp th× còng ®· kh«ng Ýt doanh nghiÖp kªu ca phµn nµn vÒ møc thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 32% so víi thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nh­ hiÖn nay lµ cao. §ång thêi x¶y ra t×nh tr¹ng mét sè doanh nghiÖp t­ nh©n tr­íc khi thay ®æi luËt thuÕ chÞu thuÕ suÊt thÊp nay l¹i ph¶i chÞu møc thuÕ suÊt cao h¬n, ®iÒu nµy ®· g©y khã kh¨n cho doanh nghiÖp trong s¶n xuÊt - kinh doanh. Thø ba lµ c¸c qui ®Þnh trong hÖ thèng thuÕ vÉn cßn phøc t¹p, r­êm rµ thiÕu tÝnh chÆt chÏ vµ mang tÝnh ch¾p v¸. Ch¼ng h¹n riªng trong vÊn ®Ò thùc thi thuÕ GTGT còng ®· n¶y sinh ra bao vÊn ®Ò cÇn th¸o gì: - ViÖc khÊu thuÕ GTGT vµ xÐt gi¶m thuÕ. C¸ch tÝnh thuÕ ®Çu vµo ®­îc khÊu trõ trong tr­êng hîp kinh doanh hµng ho¸ chÞu thuÕ vµ kh«ng chÞu thuÕ GTGT cßn nhiÒu phøc t¹p. Nh÷ng quy ®Þnh khÊu trõ khèng vµ xÐt gi¶m thuÕ GTGT cßn thiÕu chÆt chÏ, r­êm rµ, mang tÝnh ch¾p v¸ thiÕu tÝnh ®ång bé. - VÒ ph­¬ng ph¸p tÝnh thuÕ vµ hai lo¹i ho¸ ®¬n trong nÒn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay lµ cÇn thiÕt song trªn thùc tÕ l¹i n¶y sinh nh÷ng ®iÒu bÊt cËp, g©y trë ng¹i cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c hé kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn theo ph­¬ng ph¸p khÊu trõ thuÕ kh«ng ®­îc khÊu trõ thuÕ ®Çu vµo khi mua hµng ho¸, dÞch vô cña c¸c ®¬n vÞ tÝnh thuÕ theo ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp; g©y mÊt c«ng b»ng trong c¸c thµnh phÇn kinh tÕ hoÆc x¶y ra t×nh tr¹ng thuÕ chång thuÕ. - VÒ xö lý thuÕ GTGT ®èi víi hµng nhËp khÈu. ThuÕ suÊt hµng nhËp khÈu, nhÊt lµ ®èi víi nguyªn nhiªn vËt liÖu cßn qu¸ cao. ViÖc ¸p dông m· thuÕ thiÕu chÝnh x¸c, thêi gian nép thuÕ qu¸ ng¾n. VÊn ®Ò hoµn thuÕ cßn chËm vµ phøc t¹p trong kiÓm tra ho¸ ®¬n. Do vËy, nhiÒu doanh nghiÖp ph¶i chÞu thªm l·i suÊt ng©n hµng tõ sè tiÒn vay nép thuÕ tr­íc nh­ng chËm ®­îc tr¶ l¹i. Song mÆt kh¸c, chÝnh nhiÒu doanh nghiÖp còng ch­a nghiªm tóc kª khai vµ hoµn thµnh thñ tôc cÇn thiÕt, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm chÔ trong viÖc hoµn thuÕ. Thø t­, gi÷a c¸c c¬ quan thuÕ cßn thiÕu sù thèng nhÊt, c¸n bé thuÕ thiÕu tr¸ch nhiÖm trong viÖc hç trî doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ mÆc dï trªn thùc tÕ ®©y chÝnh lµ nhiÖm vô cña hä. 2.4. Mét vµi vÊn ®Ò tån t¹i kh¸c. Mét vÊn ®Ò g©y thiÖt h¹i nhiÒu cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ cã kh«ng Ýt cã kh«ng Ýt c¸n bé c«ng chøc, nhÊt lµ c¸n bé t­ ph¸p c¸n bé ®iÒu tra, kh«ng ph©n biÖt ®­îc ranh giíi ph¸p lý gi÷a tµi s¶n c«ng ty lµ ph¸p nh©n víi tµi s¶n cña thµnh viªn vµ cæ ®«ng, kh«ng ph©n biÖt ®­îc sù vi ph¹m ph¸p luËt do thµnh viªn, cæ ®«ng hay gi¸m ®èc víi vi ph¹m cña c«ng ty. V× vËy, khi thÊy cæ ®«ng, gi¸m ®èc hay chñ tÞch Héi ®ång qu¶n trÞ cã dÊu hiÖu vi ph¹m ph¸p luËt hoÆc bÞ khëi tè ®iÒu tra liÒn phong to¶ niªm phong hay tÞch thu tµi s¶n cña c«ng ty khiÕn ho¹t ®éng cña c«ng ty ®ã bÞ ng­ng trÖ. KÕt côc khã tr¸nh khái lµ doanh nghiÖp ®ã bÞ gi¶i thÓ hoÆc ph¸ s¶n. C¸ch xö lý nh­ trªn lµ kh«ng t«n träng nguyªn t¾c ®éc lËp vÒ tµi s¶n cña ph¸p nh©n vµ thµnh viªn, vi ph¹m nghiªm träng ®èi víi quyÒn së h÷u tµi s¶n cña ph¸p nh©n ®· ®­îc qui ®Þnh t¹i Bé luËt h×nh sù. Ngoµi ra do hÖ thèng ph¸p luËt n­íc ta cßn ch­a hoµn thiÖn, viÖc thùc thi ph¸p luËt cßn kÐm nªn ®· dÉn tíi mét sè tÖ n¹n nh­ bu«n lËu vµ lµm hµng gi¶ ph¸t triÓn. Hµng bu«n lËu do trèn ®­îc thuÕ nªn gi¸ rÎ lµm cho hµng trong n­íc kh«ng thÓ c¹nh tranh næi. Hµng gi¶ cã gi¸ b¸n thÊp nh­ng chÊt l­îng l¹i kh«ng ®¶m b¶o, ¶nh h­ëng tíi uy tÝn cña c¸c doanh nghiÖp. Hai tÖ n¹n nµy ®· lµm cho kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp bÞ ®iªu ®øng do kh«ng b¸n ®­îc hµng. Bªn c¹nh c¸c tÖ n¹n trªn th× n¹n l¹m quyÒn vµ tham nhòng còng ®ang lµ vÊn ®Ò ¶nh h­ëng nghiªm träng tíi c¸c doanh nghiÖp ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. Theo mét ®iÒu tra th× 20%-50% chi phÝ cña c¸c doanh ngiÖp ngoµi quèc doanh lµ do tham nhòng, s¸ch nhiÔu g©y ra. Còng qua ®iÒu tra 100 doanh nghiÖp ë Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh cho thÊy 77% c¸c doanh nghiÖp ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ 60% c¸c doanh nghiÖp ë Hµ Néi nãi lµ th­êng xuyªn ph¶i nép c¸c kho¶n ngoµi nghÜa vô quy ®Þnh. T×nh tr¹ng nµy ®· lµm xãi mßn lßng tin vµo Nhµ n­íc cña c¶ c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc vµ t¹o ra m«i tr­êng ®Çu t­, s¶n xuÊt - kinh doanh ®Çy rñi ro. 3. NhËn xÐt Qua thùc tr¹ng m«i tr­êng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ë n­íc ta, cã thÓ thÊy mÆc dï ®· cã sù thay ®æi lín trong nhËn thøc vÒ vÞ trÝ vµ vai trß cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, m«i tr­êng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ®· th«ng tho¸ng h¬n ®Æc biÖt lµ sau khi LuËt Doanh nghiÖp ®­îc ban hµnh, song m«i tr­êng nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a mang tÝnh khuyÕn khÝch. C¸c doanh nghiÖp vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thµnh lËp doanh nghiÖp, vay vèn tÝn dông, thuª ®Êt... C¸c khã kh¨n nµy lµ rµo c¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp, lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp còng nh­ cña c¶ nÒn kinh tÕ n­íc ta. §Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nãi riªng vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung ph¸t huy nguån néi lùc cña ®Êt n­íc cho sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸-hiÖn ®¹i ho¸ th× cÇn ph¶i gi¶i quyÕt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, t¹o ra mét m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi, b×nh ®¼ng vµ mang tÝnh khuyÕn khÝch ë n­íc ta. PhÇn III Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ë n­íc ta hiÖn nay. 1.VÒ hÖ thèng ph¸p luËt. 1.1. Hoµn thiÖn vµ æn ®Þnh hÖ thèng ph¸p luËt. Trong nh÷ng n¨m qua, hÖ thèng ph¸p luËt n­íc ta ®· kh«ng ngõng ®­îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn. Sù ph¸t triÓn nµy ®· t¸c ®éng tÝch cùc tíi nhiÒu mÆt vµ lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ, trong ®ã næi bËt lµ thóc ®Èy m¹nh mÏ sù ph¸t triÓn cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tuy nhiªn, qua thùc tÕ cã thÓ thÊy luËt ph¸p n­íc ta ch­a mang tÝnh hÖ thèng, ch­a b¶o ®¶m tÝnh nhÊt qu¸n theo yªu cÇu cña qu¶n lý nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Mét sè luËt liªn quan trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp kh«ng râ rµng vµ th­êng xuyªn thay ®æi, còng nh­ t×nh tr¹ng quan liªu nÆng nÒ vµ thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ ®· lµm t¨ng thªm sù rñi ro vµ chi phÝ kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp, ®ång thêi t¹o ra mét m«i tr­êng kinh doanh kh«ng thuËn lîi. §Ó gi¶i quyÕt thùc tr¹ng trªn, ®ßi hái n­íc ta cÇn sím hoµn thiÖn vµ æn ®Þnh khu«n khæ ph¸p luËt cho sù ph¸t triÓn cña kinh tÕ t­ nh©n nãi riªng vµ cña nÒn kinh tÕ nãi chung. C¸c biÖn ph¸p cô thÓ cÇn thiÕt gåm: TiÕn hµnh rµ so¸t, kiÓm tra hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó b·i bá, söa ®æi l¹i c¸c v¨n b¶n, quy ®Þnh tr¸i víi nhau vµ kh«ng phï hîp víi thùc tÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, luËt §Çu t­ trong n­íc vµ luËt Doanh nghiÖp lµ nÒn t¶ng ph¸p lý c¬ b¶n cho “s©n ch¬i” b×nh ®¼ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Do ®ã cÇn nhanh chãng ban hµnh ®ñ c¸c v¨n b¶n thi hµnh hai luËt nµy. ThÈm ®Þnh vÒ tÝnh phï hîp víi hai luËt cña tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n liªn quan, söa ®æi l¹i c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh tr¸i víi hai luËt nµy. KÓ tõ khi luËt Doanh nghiÖp ban hµnh, hiÖn t­îng mét sè v¨n b¶n cña c¸c Bé, nghµnh, ®Þa ph­¬ng c¶n trë c¸c quy ®Þnh th«ng tho¸ng cña luËt Doanh nghiÖp cã xu h­íng gia t¨ng. VÊn ®Ò nµy ®· v­ît ra khái tÇm kiÓm so¸t cña Tæ c«ng t¸c thi hµnh LuËt Doanh nghiÖp cña ChÝnh phñ. Do ®ã, viÖc cÇn thùc hiÖn ngay lµ ph¶i cã mét c¬ quan ®ñ thÈm quyÒn ®Ó thÈm ®Þnh c¸c v¨n b¶n cña c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng lµm sao ®Ó c¸c v¨n b¶n ph¸p quy cña ChÝnh phñ tr­íc khi ban hµnh ®­îc c¬ quan nµy xem xÐt, c¸c dù th¶o v¨n b¶n ®­îc ®­a ra lÊy ý kiÕn cña c¸c bªn liªn quan. C¸c tr×nh tù lµm luËt vµ c¸c thÓ chÕ cÇn ®­îc phèi hîp vµ t¨ng c­êng. C¸c ho¹t ®éng cÇn ®­îc ­u tiªn gåm: ThÓ chÓ ho¸ c¬ chÕ vµ c¸c kú tham kh¶o ý kiÕn; c¶i tiÕn c¸c thñ tôc so¹n th¶o vµ ®¸nh gi¸ luËt; hÖ thèng ho¸ nh÷ng thay ®æi trong mét cuèn s¸ch h­íng dÉn; yªu cÇu tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt míi ph¶i tham kh¶o ®Çy ®ñ c¸c v¨n b¶n hiÖn hµnh. §µo t¹o vµ n©ng cao tr×nh ®é cho c¸c nhµ lµm luËt, ®Æc biÖt lµ c¸c nhµ lËp ph¸p Quèc héi vÒ c¸c v¨n b¶n luËt quèc tÕ. 1.2. N©ng cao hiÖu lùc thùc thi ph¸p luËt Trong thêi gian qua, ph¸p luËt nãi chung vµ ph¸p luËt vÒ doanh nghiÖp nãi riªng ë n­íc ta ch­a ph¸t huy hÕt t¸c dông vµ ®i vµo cuéc sèng, mét phÇn lµ do hÖ thèng ph¸p luËt ch­a hoµn thiÖn, mét phÇn quan träng n÷a lµ hiÖu lùc thùc thi ph¸p luËt ë n­íc ta cßn kÐm. §Ó n©ng cao hiÖu lùc thùc thi ph¸p luËt ë n­íc ta trong thêi gian tíi cÇn: B¶o ®¶m sù ®éc lËp tuyÖt ®èi cña c¸c toµ ¸n vµ luËt s­ hµnh nghÒ, n©ng cao thÈm quyÒn vµ uy tÝn cña toµ ¸n vµ luËt s­, c¶i thiÖn thñ tôc träng tµi vµ xÐt xö. Gi¸o dôc, ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i chuyªn m«n ph¸p luËt. Mét yªu cÇu v« cïng quan träng lµ cÇn cã mét ®éi ngò c¸c thÈm ph¸n, kiÓm so¸t viªn, nh©n viªn thi hµnh ¸n, c¸n bé nghµnh c«ng an ®­îc ®µo t¹o tèt. C¸c ho¹t ®éng bao gåm: Söa ®æi c¸c ch­¬ng tr×nh vµ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y luËt c¬ b¶n, lµm cho nã phï hîp víi nh÷ng th¸ch thøc míi trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. X©y dùng c¸c c¬ së ®µo t¹o vµ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp cho tÊt c¶ c¸c nh©n viªn ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ph¸p luËt. Thùc tÕ sau hai n¨m thi hµnh LuËt Doanh nghiÖp cho thÊy, viÖc thùc hiÖn LuËt phô thuéc rÊt lín vµo sù nhËn thøc, sù quan t©m, chØ ®¹o thùc hiÖn cña c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng. V× vËy chóng ta cÇn kh¼ng ®Þnh viÖc tiÕp tôc thùc hiÖn ®Çy ®ñ néi dung cña LuËt Doanh nghiÖp, còng nh­ LuËt §Çu t­ trong n­íc lµ mét trong c¸c nhiÖm vô träng t©m cña ChÝnh phñ, c¸c Bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng. C¸c c¸n bé chñ chèt ë tõ cÊp quËn (huyÖn) trë lªn ®Òu ph¶i tham gia tËp huÊn, nghiªn cøu, hiÓu ®Çy ®ñ vµ ®óng néi dung cña c¸c LuËt. C¸c ®Þa ph­¬ng cÇn x©y dùng ch­¬ng tr×nh hç trî c¸c doanh nghiÖp trªn ®Þa ph­¬ng m×nh, nghiªn cøu vµ ph¸t hiÖn nh÷ng rµo c¶n ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp, gi¶i quyÕt mét c¸ch kÞp thêi vµ trong thêi h¹n nhanh nhÊt c¸c v­íng m¾c cña doanh nghiÖp. Xö lý kû luËt nghiªm ®èi víi c¸n bé vi ph¹m LuËt hoÆc g©y khã kh¨n phiÒn hµ, kh«ng gi¶i quyÕt v­íng m¾c kÞp thêi cho doanh nghiÖp. §ång thêi xö lý nghiªm minh c¸c doanh nghiÖp cè ý lµm tr¸i hay kh«ng thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. CÇn tæ chøc thªm c¸c ho¹t ®éng tuyªn truyÒn, phæ biÕn réng r·i LuËt ®Õn c¸c nhµ ®Çu t­ tiÒm n¨ng, c¸c doanh nghiÖp vµ mäi ng­êi d©n. 1.3. X©y dùng hµnh lang ph¸p lý vÒ c¹nh tranh vµ chèng ®éc quyÒn MÆc dï cã nhiÒu nç lùc trong viÖc ®­a ra mét khung ph¸p lý b¶o vÖ sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, song c¬ chÕ c¹nh tranh gÆp ph¶i rÊt nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh vËn hµnh ë n­íc ta hiÖn nay. Do nh÷ng quy ®Þnh ph¸p luËt ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ liªn quan ®Õn c¹nh tranh ch­a hoµn chØnh, ý thøc chÊp hµnh luËt ph¸p ch­a cao nªn cßn tån t¹i nhiÒu hµnh vi c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp. T­ t­ëng kh«ng ñng hé kinh tÕ t­ nh©n dÉn tíi hµnh vi ph©n biÖt ®èi xö kh«ng chØ tån t¹i ë nh÷ng hµnh vi thùc tÕ mµ cßn n»m ngay trong qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, trong néi dung nh÷ng quy ®Þnh ph¸p lý trªn nhiÒu lÜnh vùc nh­ viÖc gia nhËp vµ rót khái thÞ tr­êng, tiÕp cËn nguån vèn, ®Êt ®ai, thuÕ, xuÊt nhËp khÈu... Vai trß chñ ®¹o cña kinh tÕ Nhµ n­íc bÞ nhÇm lÉn víi ®éc quyÒn kinh doanh cña mét sè DNNN, nhiÒu DNNN ®­îc thiªn vÞ vµ duy tr× b»ng nh÷ng chÝnh s¸ch b¶o hé, t¹o ra sù bÊt b×nh ®¼ng trong c¹nh tr¹nh gi÷a c¸c doanh nghiÖp. §Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng trªn, trong thêi gian tíi cÇn tËp trung vµo nh÷ng biÖn ph¸p sau: - Thèng nhÊt quan ®iÓm, ®¸nh gi¸ vÒ vai trß cña c¹nh tranh trong nÒn kinh tÕ, xo¸ bá t­ t­ëng ph©n biÖt trong qu¶n lý kinh doanh. - ChÝnh phñ sím ra nghÞ quyÕt vÒ khuyÕn khÝch c¹nh tranh lµnh m¹nh vµ kiÓm so¸t ®éc quyÒn trong kinh doanh t¹o c¬ së cho viÖc nghiªn cøu, x©y dùng chÝnh s¸ch c¹nh tranh nãi chung vµ LuËt C¹nh tranh nãi riªng trong thêi gian tíi. - X¸c ®Þnh râ rµng vai trß chñ ®¹o cña DNNN, trªn c¬ së ®ã h¹n chÕ bít sè l­îng c¸c lÜnh vùc DNNN ®éc quyÒn kinh doanh vµ ®Èy nhanh qóa tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN. - TiÕn hµnh tuyªn truyÒn, nhËn thøc ®óng ®¾n vÒ c¹nh tranh trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin nh»m thóc ®Èy tinh thÇn c¹nh tranh lµnh m¹nh. 2. VÒ mét sè chÝnh s¸ch chñ yÕu. 2.1. ChÝnh s¸ch tÝn dông. a. VÒ phÝa ng©n hµng - C¸c ng©n hµng cÇn ph¶i thay ®æi quan niÖm khi coi thÕ chÊp lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó cÊp tÝn dông. Yªu cÇu 30% vèn ph¸p ®Þnh lµ ®iÒu kiÖn cÇn ®­îc lo¹i bá cïng víi sù kiÓm so¸t chÆt chÏ tØ lÖ nî qu¸ h¹n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. §iÒu kiÖn quan träng nhÊt ®Ó cÊp tÝn dông ph¶i lµ dù ¸n mang tÝnh kh¶ thi vµ cã kh¶ n¨ng sinh lîi cao. Thùc tÕ cho thÊy r»ng chÝnh v× c¸c ng©n hµng coi thÕ chÊp lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt nªn hµng ngh×n tû ®ång bÞ ø ®äng trong hÖ thèng c¸c ng©n hµng. §©y lµ sù l·ng phÝ rÊt lín ®èi víi ®Êt n­íc, thiÖt h¹i lín ®èi víi c¶ ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. - C¶i tæ triÖt ®Ó thñ tôc ho¹t ®éng cña ng©n hµng, gi¶m bít c¸c kh©u, c¸c thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ nhÊt lµ thñ tôc cho vay, khuyÕn khÝch doanh nghiÖp t×m ®Õn víi ng©n hµng nh­ lµ kªnh huy ®éng vèn tiÖn lîi vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. - Mét biÖn ph¸p n÷a còng cÇn ®­îc ¸p dông ®ã lµ thiÕt lËp kh¶ n¨ng vèn tÝn dông chÝnh thøc cho c¸c ng©n hµng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nî khã ®ßi. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn thiÕt lËp c«ng ty kinh doanh phô tr¸ch vÒ sè tµi s¶n bÞ tÞch biªn do nî qu¸ h¹n kh«ng cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Bªn c¹nh ®ã còng cÇn ph¶i thiÕt lËp mèi quan hÖ liªn ng©n hµng gi÷a c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i víi vai trß lµ ng­êi cung cÊp tµi chÝnh vµ c¸c c«ng cô phi tµi chÝnh kh¸c ®Ó n©ng cao n¨ng lùc cña doanh nghiÖp. b. VÒ phÝa Nhµ n­íc - Nhµ n­íc nªn thµnh lËp mét c¬ quan chÞu th¸ch nhiÖm vÒ viÖc xem xÐt, ®¸nh gi¸ l¹i tÊt c¶ c¸c v¨n b¶n luËt liªn quan ®Õn lÜnh vùc ng©n hµng ®ang ®­îc ¸p dông ®Ó t×m ra nh÷ng m©u thuÉn, xung ®ét gi÷a chóng. Quèc héi trªn c¬ së nh÷ng v­íng m¾c cßn tån t¹i mµ sau ®ã söa ®æi hoÆc bæ xung hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh. Cã nh­ vËy sÏ tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng cïng mét chñ thÓ, mét tr­êng hîp l¹i bÞ ®iÒu chØnh bëi nhiÒu luËt. - KhÈn tr­¬ng hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vµ hÖ thèng c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh ®Ó cã khu«n khæ ph¸p lý cÇn thiÕt cho viÖc thùc hiÖn tèt luËt ng©n hµng vµ luËt tæ chøc tÝn dông b¶o ®¶m cho hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng hiÖu qu¶, n¨ng ®éng, an toµn. ViÖc ban hµnh hÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt ph¶i t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lý th«ng tho¸ng, ®ång bé vµ linh ho¹t, ®¸p øng yªu cÇu ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 2.2. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. a. TiÕp tôc hoµn thiÖn h¬n n÷a hÖ thèng ph¸p luËt vÒ ®Êt ®ai. HÖ thèng ph¸p luÖt vÒ ®Êt ®ai hiÖn nay cßn thiªn vÒ xö lý nh÷ng quan hÖ ban ®Çu cã tÝnh chÊt hµnh chÝnh, ch­a tiÕp cËn kÞp thêi víi nh÷ng biÕn ®éng cã tÝnh chÊt thÞ tr­êng. T×nh h×nh ®ã dÉn ®Õn nh÷ng biÕn ®éng vÒ quan hÖ ®Êt ®ai, vÒ c¬ cÊu sö dông ®Êt vµ c¬ chÕ qu¶n lý ®Êt ®ai. V× vËy vÊn ®Ò ph¶i tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ph¸p luËt ®Êt ®ai ®Ó t¹o hµnh lang qu¶n lý lµ rÊt cÇn thiÕt vµ cÊp b¸ch. - ViÖc x©y dùng hÖ thèng luËt nµy ph¶i phï hîp víi HiÕn ph¸p vµ c¸c bé luËt kh¸c. CÇn tr¸nh sù chång chÐo, vi ph¹m gi÷a c¸c lo¹i luËt. C¸c quy ®Þnh ®­a ra ph¶i râ rµng rµnh m¹ch thèng nhÊt. C¸c v¨n b¶n vÒ ®Êt ®ai ®­a ra ph¶i ®¶m b¶o ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nghiªm minh, chÆt chÏ. Tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c v¨n b¶n luËt cø ®­a ra nh­ng kh«ng ®­îc thùc hiÖn, hay cè t×nh lµm sai ®i nh­ t×nh tr¹ng ë khu c«ng nghiÖp An Kh¸nh-Hµ T©y. - HiÖn nay ta míi cã LuËt ®Êt ®ai, ch­a cã luËt bÊt ®éng s¶n ,v× vËy tr­íc m¾t mét mÆt Nhµ n­íc cÇn x©y dùng ph¸p luËt vÒ ®¨ng ký bÊt ®éng s¶n, ®Èy nhanh tiÕn ®é cÊp giÊy chøng nhËn quyÒn sö dông ®Êt. MÆt kh¸c Nhµ n­íc cÇn lµm tèt c¸c kh©u kiÓm tra c¬ b¶n, n¾m ch¾c quü ®Êt ®ai vµ ®èi t­îng sö dông ®Êt. b. Qu¶n lý thèng nhÊt vÒ ®Êt ®ai tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. - §Ó thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô nh»m t¨ng c­êng qu¶n lý nhµ n­íc vÒ ®Êt ®ai vµ bÊt ®éng s¶n ph¶i ®æi míi hÖ thèng tæ chøc qu¶n lý ®Êt ®ai tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. C¸c ®Þa ph­¬ng cÇn n¾m b¾t vµ qu¶n lý chÆt chÏ h¬n n÷a nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn ®Êt ®ai. C¸c ®Þa ph­¬ng ph¶i n¾m v÷ng quü ®Êt cña m×nh. Hµng n¨m tiÕn hµnh c«ng bè quy ho¹ch sö dông ®Êt, quü ®Êt ch­a sö dông, quü ®Êt ®ang cã nhu cÇu cho thuª ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c doanh nghiÖp dùa vµo ®ã lµm c¬ së cho kÕ ho¹ch sö dông ®Êt cña m×nh. - Thêi gian tíi cÇn nhanh chãng kh¾c phôc sù m©u thuÉn gi÷a c¸c quy ®Þnh cña LuËt ®Êt ®ai n¨m 1993 víi c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vÒ thÈm quyÒn giao ®Êt, cho thuª ®Êt cña UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng. Gi¶i ph¸p ®­a ra ®Ó kh¾c phôc sù m©u thuÉn nµy lµ söa ®æi c¸c quy ®Þnh cña luËt ®Êt ®ai n¨m 1993 vÒ thÈm quyÒn giao ®Êt, cho thuª ®Êt cña UBND tØnh, thµnh phè trùc thuéc trung ­¬ng sao cho phï hîp víi LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh nh»m gi¶m c¸c thñ tôc hµnh chÝnh vµ rót ng¾n thêi gian trong viÖc xÐt duyÖt hå s¬ xin thuª ®Êt cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c dù ¸n ®Çu t­. - CÇn chÊm døt ngay t×nh tr¹ng c¸c chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng chØ thùc hiÖn giao ®Êt cho thuª ®Êt råi bá ®Êy, kh«ng tiÕn hµnh kiÓm tra thùc tr¹ng sö dông ®Êt cña c¸c tæ chøc, c¸c doanh nghiÖp. §iÒu nµy sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhiÒu doanh nghiÖp, tæ chøc sö dông ®Êt sai môc ®Ých. NhiÒu doanh nghiÖp gi÷ nh÷ng m¶nh ®Êt lín trong tay nh­ng kh«ng sö dông, hoÆc t×m c¸ch cho doanh nghiÖp kh¸c thuª. - CÇn tiÕn hµnh thu håi ngay nh÷ng m¶nh ®Êt bá hoang, chÊm døt t×nh tr¹ng l¸ch luËt, t×nh tr¹ng “om” ®Êt...Vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã c¬ héi cã ®­îc mét m¶nh ®Êt phôc vô cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt - kinh doanh cña m×nh. c. VÒ thñ tôc thuª ®Êt vµ xin cÊp ®Êt HiÖn nay, khi ®i thuª ®Êt, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh gÆp ph¶i nhiÒu thñ tôc r¾c rèi phiÒn hµ. doanh nghiÖp ph¶i chê phª duyÖt cña rÊt nhiÒu c¬ quan ®Þa ph­¬ng g©y mÊt thêi gian vµ tiªu cùc n¶y sinh khi c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®i “cöa sau”. Tõ khã kh¨n nµy mét gi¶i ph¸p cÇn ph¶i thùc hiÖn ngay lµ ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh liªn quan tíi viÖc thuª ®Êt, chuyÓn quyÒn sö dông ®Êt: - Quy ®Þnh râ rµng vµ chi tiÕt c¸c thñ tôc ®Ó doanh nghiÖp cã thÓ xin ®­îc quyÒn sö dông ®Êt hîp ph¸p l©u dµi vµ xin ®­îc giÊy phÐp x©y dùng. Mét khi c¸c thñ tôc ®· trë nªn th«ng tho¸ng vµ c¸c doanh nghiÖp dÔ dµng t×m ®­îc m¶nh ®Êt m×nh cÇn, yªn t©m ®i vµo s¶n xuÊt, ®iÒu nµy sÏ n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh so víi c¸c DNNN vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 2.3. ChÝnh s¸ch thuÕ. a. VÒ c¸c qui ®Þnh vµ th¸i ®é cña ngµnh thuÕ: - §Ó cã thÓ gi¶m møc thuÕ suÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ kh«ng lµm thÊt thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc th× cÇn ph¶i c¶i c¸ch thuÕ suÊt theo xu h­íng h¹ møc thuÕ suÊt vµ më réng diÖn thu. - CÇn h¹n chÕ sù ph©n biÖt c¸c møc thuÕ suÊt kh¸c nhau ®èi víi c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau g©y phøc t¹p trong viÖc nép thuÕ vµ bÊt b×nh ®¼ng gi÷a c¸c ngµnh nghÒ. - C¸c c¬ quan thuÕ ph¶i cã tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn phæ biÕn réng r·i c¸c qui ®Þnh, thñ tôc thuÕ tíi c¸c ®èi t­îng chÞu thuÕ mét c¸ch râ rµng. Ngoµi ra cã thÓ cho phÐp thµnh lËp c¸c c«ng ty t­ vÊn vÒ thuÕ ®Ó c¸c ®èi t­îng chÞu thuÕ nãi chung vµ c¸c doanh nghiÖp nãi riªng ý thøc ®­îc tr¸ch nhiÖm nép thuÕ vµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn mét c¸ch nhanh gän nhÊt. - Th¸i ®é còng nh­ c¸c qui ®Þnh cña c¸c c¬ quan ngµnh thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n ph¶i ®­îc ®iÒu chØnh ngay, tr¸nh t×nh tr¹ng ph©n biÖt ®èi xö g©y bÊt b×nh ®¼ng trong c¹nh tranh lµm cho m«i tr­êng c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh. b. VÒ viÖc thùc thi luËt thuÕ ®Æc biÖt lµ thuÕ GTGT. §èi víi doanh nghiÖp do nép thuÕ GTGT cao h¬n so víi thuÕ doanh thu tr­íc ®©y, ch­a ph¸t sinh lç nh­ng bÞ gi¶m l·i qu¸ nhiÒu th× Nhµ n­íc còng nªn xem xÐt vµ gi¶m mét phÇn thuÕ GTGT cho doanh nghiÖp. Ng­îc l¹i, ®èi víi c¸c doanh nghiÖp do nép thuÕ GTGT thÊp h¬n thuÕ doanh thu tr­íc ®©y mµ l·i t¨ng, nh­ng t¨ng ch­a ®Õn giíi h¹n ph¶i nép thuÕ thu nhËp bæ sung th× Nhµ n­íc còng cÇn ph¶i xem xÐt vµ ®iÒu chØnh t¨ng møc thuÕ GTGT. Trong nh÷ng n¨m ®Çu ¸p dông luËt thuÕ GTGT, viÕc tiÕp tôc ®iÒu chØnh møc thu vµ mét sè néi dung kh¸c lµ khã tr¸nh khái. Tuy nhiªn, kh«ng nªn chØ chó ý ®iÒu chØnh gi¶m thuÕ nh­ thêi gian qua, mµ còng cÇn ®iÒu chØnh t¨ng thuÕ ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt. VÒ thùc hiÖn hoµn thuÕ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp: - Nhµ n­íc nªn xem xÐt vµ thùc hiÖn hoµn thuÕ ®èi víi nh÷ng s¶n phÈm thuéc ®èi t­îng hµng chÞu thuÕ GTGT mµ doanh nghiÖp mua vµo, cã ho¸ ®¬n th«ng th­êng, ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu hoÆc mua ®Ó xuÊt khÈu. Møc thuÕ hoµn tr¶ cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu còng tÝnh b»ng 3% so víi gi¸ trÞ hµng mua vµo theo ho¸ ®¬n th«ng th­êng gièng nh­ møc khÊu trõ cho doanh nghiÖp s¶n xuÊt hµng ®Ó b¸n trªn thÞ tr­êng trong n­íc. ViÖc hoµn thuÕ víi tr­êng hîp nµy sÏ cã t¸c dông gi¶m bít khã kh¨n cho doanh nghiÖp xuÊt khÈu, khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng ho¸, ®ång thêi ®¶m b¶o sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ tiªu thô trong n­íc. - L©u nay viÖc hoµn thuÕ cho c¸c doanh nghiÖp bÞ chËm ch¹p chñ yÕt do kh©u kiÓm tra chøng tõ ®Ó xÐt hoµn thuÕ. §Ó gi¶m bít khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n nghiªm tóc, ngµnh thuÕ cÇn thùc hiÖn nh÷ng biÖn ph¸p nh»m rót ng¾n thêi gian xÐt hoµn thuÕ, nh­ng vÉn ®¶m b¶o sao cho sè thuÕ ®­îc hoµn l¹i chÝnh x¸c, kh¾c phôc t×nh tr¹ng doanh nghiÖp lîi dông viÖc hoµn thuÕ ®Ó trèn lËu thuÕ hoÆc moi tiÒn cña Nhµ n­íc. - Ngµnh thuÕ nªn thiÕt kÕ mÉu tê khai hoµn thuÕ víi ®Çy ®ñ th«ng tin cÇn kiÓm tra, ®Æc biÖt cã thÓ ®­a lªn m¹ng vi tÝnh nh÷ng d÷ liÖu cÇn thiÕt ®Ó ®¬n gi¶n ho¸ vµ rót ng¾n thêi gian kiÓm tra. §ång thêi, khi ®· hÕt thêi h¹n qui ®Þnh xÐt hoµn thuÕ (theo qui ®Þnh cña Nhµ n­íc) mµ c¬ quan thuÕ vÉn ch­a kiÓm tra xong hå s¬ xin hoµn thuÕ cña doanh nghiÖp th× cø tiÕn hµnh hoµn thuÕ theo kª khai cña doanh nghiÖp råi sÏ kiÓm tra sau. Doanh nghiÖp ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c chøng tõ hä göi ®Õn xin hoµn thuÕ. Trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, nÕu ph¸t hiÖn ra sù gian lËn trong c¸c ho¸ ®¬n, chøng tõ do doanh nghiÖp göi ®Õn, ngoµi viÖc bÞ thu håi sè thuÕ ®· ®­îc hoµn tr¶, doanh nghiÖp sÏ cßn bÞ ph¹t rÊt nÆng. - §Ó h¹n chÕ t×nh tr¹ng vi ph¹m trong lÜnh vùc thuÕ, cÇn t¨ng møc ph¹t ®èi víi c¸c tr­êng hîp vi ph¹m lªn cao so víi møc qui ®Þnh hiÖn nay. Sè tiÒn bÞ ph¹t cã thÓ gÊp nhiÒu lÇn sè tiÒn mµ doanh nghiÖp gian lËn. Nh÷ng doanh nghiÖp bÞ xö lý ph¶i ®­îc th«ng b¸o réng r·i trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó c¶nh b¸o cho nh÷ng ®¬n vÞ, c¸ nh©n cã t­ t­ëng gian lËn trong lÜnh vùc nµy. - Ngoµi ra, cÇn t¨ng c­êng sù phèi hîp ®ång bé cña c¸c c¬ quan chøc n¨ng (nh­ C«ng an, ViÖn kiÓm s¸t, Toµ ¸n vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng c¸c cÊp) víi ngµnh thuÕ trong viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t (®èi víi ng­êi nép thuÕ vµ c¶ ®èi víi c¸n bé thuÕ), nh»m ph¸t hiÖn vµ xö lý kÞp thêi, c«ng khai, nghiªm tóc, ®óng luËt ®èi víi c¸c tËp thÓ vµ c¸ nh©n sai ph¹m. KÕt luËn Qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi cña §¶ng, chóng ta ®· gÆt h¸i ®­îc nhiÒu thµnh tùu trong ph¸t triÓn kimh tÕ-x· héi. KÕt qu¶ ®ã cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. C¸c doanh nghiÖp ®· ®­îc thõa nhËn nh­ lµ mét bé phËn cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ vµ ®· ®­îc t¹o nhiÒu ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt-kinh doanh, m«i tr­êng kinh doanh ®· ®­îc th«ng tho¸ng h¬n ®Æc biÖt lµ sau khi LuËt Doanh nghiÖp ®­îc ban hµnh. Tuy nhiªn trong thùc tÕ, m«i tr­êng nµy cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a mang tÝnh khuyÕn khÝch. C¸c doanh nghiÖp vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n trong qu¸ tr×nh thµnh lËp doanh nghiÖp, vay vèn vµ thuª ®Êt. C¸c khã kh¨n nµy lµ rµo c¶n ®èi víi sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp, lµm gi¶m sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp còng nh­ cña nÒn kinh tÕ. §Ó thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng vµ cña c¶ nÒn kinh tÕ nãi chung, ph¸t huy nguån néi lùc cña ®Êt n­íc th× chóng ta cÇn ph¶i gi¶i quyÕt khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, t¹o ra mét m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi, b×nh ®¼ng vµ mang tÝnh khuyÕn khÝch ë n­íc ta. VÊn ®Ò nµy kh«ng ph¶i dÔ thùc hiÖn nhÊt lµ ®èi víi mét ®Êt n­íc mµ hÖ thèng ph¸p luËt ch­a hoµn thiÖn, c¸c chÝnh s¸ch cßn nhiÒu bÊt cËp nh­ ë n­íc ta. Trong ph¹m vi ®Ò tµi nµy, em ®· nªu ra ®­îc nh÷ng tån ®äng bøc xóc nhÊt ®èi víi sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m th¸o gì nh÷ng tån ®äng ®ã. Tuy nhiªn, ®©y lµ vÊn ®Ò cã ph¹m vi réng ®ßi hái ph¶i ngiªn cøu cã chiÒu s©u. Do tr×nh ®é vµ thêi gian nghiªn cøu cã h¹n nªn ®Ò tµi vÉn cßn nhiÒu thiÕu sãt. RÊt mong ®­îc sù ®ãng gãp vµ chØ b¶o cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: NghÞ quyÕt TW5 Ban chÊp hµnh TW kho¸ IX, NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2001. 2. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam: V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø IX, NXB ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi 2001. 3. Gi¸o tr×nh Khoa häc qu¶n lý – Khoa Khoa häc qu¶n lý – Tr­êng §HKTQD 4. Gi¸o tr×nh Qu¶n lý häc KTQD - Khoa Khoa häc qu¶n lý - Tr­êng §HKTQD. 5. Gi¸o tr×nh LuËt kinh tÕ – Bé m«n LuËt – Tr­êng §HKTQD. 6. Lª ViÖt Th¸i: C¬ së khoa häc vµ thùc tiÔn cho viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch c¹nh tranh ë ViÖt Nam. NXB lao ®éng, Hµ Néi th¸ng 5-2000. 7. H¶i YÕn: " Th©n cß lÆn léi ". . . xin ­u ®·i. T¹p chÝ ThÕ giíi th­¬ng m¹i 12/2001 8. L­¬ng TÊn LuËn: §Ó t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ t­ nh©n c¬ chÕ tµi chÝnh cÇn ®i tr­íc mét b­íc. T¹p chÝ thuÕ Nhµ N­íc 8/2002. 9. Ngäc Tr©m: TiÕp tôc c¶i c¸ch ®Ó c¹nh tranh. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 28/6/2002. 10. Nghiªn cøu lËp ph¸p. Sè 5-5/2001. 11. NghÞ ®Þnh sè:04/200/N§-CP: VÒ thi hµnh luËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña luËt ®Êt ®ai. 12. NguyÔn §×nh Tµi: LuËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. KÕt qu¶ vµ t¸c dông. T¹p chÝ Kinh tÕ vµ dù b¸o 7/2001. 13. NguyÔn §×nh: Doanh nghiÖp t­ nh©n cã bÞ ph©n biÖt ®èi xö. T¹p chÝ Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i 4/2002. 14. Nhµ N­íc vµ ph¸p luËt. Sè 2/2001. 15. Ph­¬ng Lan: Thi hµnh luËt doanh nghiÖp cßn nhiÒu ®iÓm v­íng. T¹p chÝ Doanh nghiÖp th­¬ng m¹i 5/2002. 16. Quý Hµo: Hoµn thiÖn ph¸p luËt cho ph¸t triÓn. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 8/5/2002. 17. Thêi b¸o kinh tÕ Sµi Gßn.Sè 85/2002. 18. Vâ Ph­íc TÊn vµ §ç Hång HiÖp: Kinh tÕ t­ nh©n ViÖt Nam. Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p. T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ 5/2002. Môc lôc Më ®Çu 1 PhÇn I: C¬ së lý luËn vÒ ph¸p luËt vµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. 3 1. Lý luËn chung vÒ ph¸p luËt. 3 1.1. Kh¸i niÖm vµ b¶n chÊt cña ph¸p luËt. 3 1.2. Vai trß cña ph¸p luËt. 4 2. Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ vÞ trÝ cña nã trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. 5 2.1. Doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. 5 2.2. C¸c h×nh thøc cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh. 6 2.3. VÞ trÝ vµ vai trß cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. 9 PhÇn II: Thùc tr¹ng m«i tr­êng ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ë n­íc ta hiÖn nay. 12 1. Qu¸ tr×nh ®¨ng ký kinh doanh vµ c¸c thñ tôc tr­íc khi ®i vµo ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. 13 2. Qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp sau khi thµnh lËp. 16 2.1. Huy ®éng vèn. 16 2.2. §Êt ®ai vµ giÊy phÐp x©y dùng. 18 2.3. ThuÕ 21 2.4. Mét sè vÊn ®Ò tån t¹i kh¸c 24 3. NhËn xÐt 25 PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn m«i tr­êng ph¸p luËt cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ë n­íc ta hiÖn nay. 26 1. VÒ hÖ thèng ph¸p luËt. 26 1.1. Hoµn thiÖn vµ æn ®Þnh hÖ thèng ph¸p luËt. 26 1.2. N©ng cao hiÖu lùc thùc thi ph¸p luËt. 27 1.3. X©y dùng hµnh lang ph¸p lý vÒ c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. 28 2. VÒ mét sè chÝnh s¸ch chñ yÕu. 29 2.1. ChÝnh s¸ch tÝn dông. 29 2.2. ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai. 30 2.3. ChÝnh s¸ch thuÕ. 32 KÕt luËn 34