Đề án Một số vấn đề chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn ở huyện Si Ma Cai

vµ ch¨n nu«i. Trong bèi c¶nh nµy, kinh tÕ n«ng th«n ®ång nghÜa víi kinh tÕ n«ng nghiÖp. ChØ khi chuyÓn sang thêi kú n«ng nghiÖp s¶n xuÊt hµng ho¸, CCKT n«ng th«n míi ®­îc h×nh thµnh vµ vËn ®éng theo h­íng ®a d¹ng, cã hiÖu qu¶, sù ph©n c«ng lao ®éng chi tiÕt, tØ mØ h¬n, tõ ®ã nh÷ng lo¹i c©y trång, vËt nu«i cã hiÖu qu¶ kinh tÕ cao ®­îc ph¸t triÓn vµ më réng, më mang nhiÒu ngµnh nghÒ, dÇn dÇn ®­a kü thuËt vµ c«ng nghÖ míi vµo n«ng th«n, më réng vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô n«ng th«n. - C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ®­îc h×nh thµnh vµ vËn ®éng trªn c¬ së ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ møc ®é lîi dông, khai th¸c c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn tù nhiªn (®é Èm, ¸nh s¸ng, l­îng m­a… tøc lµ nh÷ng nguån lùc cña ®Çu vµo ®­îc ban ph¸t bëi t¹o ho¸). C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, trong ®ã cã c¬ cÊu n«ng nghiÖp h­íng tíi sù chuyÓn dÞch nh»m khai th¸c tèi ­u vµ c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Ó cã lîi cho con ng­êi nhÊt. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña CCKT n«ng th«n lµ t¸c ®éng hµng lo¹t cña c¸c quy luËt tù nhiªn, kinh tÕ - x· héi ®Õn ph¸t triÓn toµn diÖn cña n«ng th«n. Qóa tr×nh x¸c lËp vµ biÕn ®æi CCKT n«ng th«n nh­ thÕ nµo lµ phô thuéc vµo c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh tù nhiªn nhÊt ®Þnh chø kh«ng phô thuéc vµo ý kiÕn chñ quan cña con ng­êi. Con ng­êi chØ cã thÓ nhËn thøc ®Ó t¸c ®éng thóc ®Èy hoÆc h¹n chÕ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng ngµy cµng cã hiÖu qu¶ cao theo môc tiªu x¸c ®Þnh. V× vËy, CCKT n«ng th«n ph¶n ¸nh tÝnh quy luËt chung cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi vµ ®­îc biÓu hiÖn cô thÓ trong tõng thêi gian, kh«ng gian kh¸c nhau. ChuyÓn dÞch CCKT n«ng th«n ph¶i lµ mét qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ cã tÝnh quy luËt, mäi sù nãng véi hoÆc b¶o thñ tr× trÖ trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch nã ®Òu g©y ph­¬ng h¹i ®Õn sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. "VÊn ®Ò lµ ph¶i biÕt b¾t ®Çu t­ ®©u vµ víi nh÷ng gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n nh­ thÕ nµo ®Ó t¸c ®éng vµo nã sÏ t¹o ra ph¶n øng d©y chuyÒn cho tÊt c¶ c¸c yÕu tè trong toµn bé hÖ thèng c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n cïng ph¸t triÓn, gãp phÇn vµo sù t¨ng tr­ëng, cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¬ cÊu kinh tÕ mang tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi trong tõng ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh lÞch sö cô thÓ, tuy nhiªn, xÐt c¶ qu¸ tr×nh, nã kh«ng cè ®Þnh, lu«n vËn ®éng mang tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan. V× vËy, chuyÓn dÞch CCKT lµ qu¸ tr×nh lµm thay ®æi cÊu tróc vµ c¸c mèi quan hÖ cña hÖ thèng kinh tÕ theo mét chñ ®Ých vµ ®Þnh h­íng nhÊt ®Þnh, nghÜa lµ ®­a hÖ thèng kinh tÕ ®Õn c¸c tr¹ng th¸i ph¸t triÓn tèi ­u, ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ tæng hîp mong muèn th«ng qua c¸c t¸c ®éng ®iÒu khiÓn cã ý thøc, h­íng ®Ých cña con ng­êi trªn c¬ së nhËn thøc vµ vËn dông ®óng ®¾n c¸c quy luËt kh¸ch quan. II. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. 1. Kh¸i niÖm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. ChuyÓn dÞch CCKT n«ng th«n lµ sù vËn ®éng vµ thay ®æi cÊu tróc cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh trong kinh tÕ n«ng th«n theo c¸c quy luËt kh¸ch quan d­íi sù t¸c ®éng cña con ng­êi vµo c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn chóng theo nh÷ng môc tiªu x¸c ®Þnh. §ã lµ sù chuyÓn dÞch theo nh÷ng ph­¬ng h­íng vµ môc tiªu nhÊt ®Þnh chuyÓn dÞch CCKT n«ng th«n ®­îc xem xÐt trªn c¸c ph­¬ng diÖn: chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu vïng, vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ… ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh trong n«ng th«n lµ sù thay ®æi mèi quan hÖ t­¬ng quan cña mçi ngµnh so víi tæng thÓ c¸c ngnµh trong n«ng th«n. sù thay ®æi nµy do 2 yÕu tè lµ sè l­îng c¸c tiÓu ngµnh thay ®æi vµ mèi t­¬ng quan tèc ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c ngµnh cã sù thay ®æi hoÆc thay ®æi ®ång thêi c¶ 2 yÕu tè ®ã. ChuyÓn dÞch CCKT theo vïng n«ng th«n lµ sù chuyÓn dÞch cña c¸c ngµnh kinh tÕ xÐt theo tõng vïng. VÒ thùc chÊt, còng lµ sù chuyÓn dÞch cña ngµnh, h×nh thµnh s¶n xuÊt chuyªn m«n ho¸, nh­ng ®­îc xÐt ë ph¹m vi hÑp h¬n theo tõng vïng l·nh thæ. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu theo thµnh phÇn kinh tÕ lµ sù thay ®æi tû lÖ vÒ s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong n«ng th«n. C¬ së cña sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo thµnh phÇn lµ sù tån t¹i kh¸ch quan, vai trß, vÞ trÝ cña tõng thµnh phÇn kinh tÕ trong kinh tÕ n«ng th«n vµ sù vËn ®éng kh¸ch quan cña nã trong nÒn kinh tÕ. §èi víi c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, bªn c¹nh sù vËn ®éng kh¸ch quan th× sù ®Þnh h­íng vÒ mÆt chÝnh trÞ - x· héi theo c¸c c¬ së kh¸ch quan cã sù t¸c ®éng rÊt lín ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ nãi chung, trong n«ng th«n nãi riªng. 2. Xu h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n lµ xu h­íng vËn ®éng cã tÝnh kh¸ch quan, d­íi sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè. Trªn thùc tÕ, cïng víi qu¸ t×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn phong phó, ®a d¹ng c¸c ngµnh kinh tÕ theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸, th× c¬ cÊu gi÷a c¸c ngµnh còng ngµy cµng phøc t¹p vµ lu«n biÕn ®æi theo nhu cÇu cña x· héi, theo ®µ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vµ theo kh¶ n¨ng cña s¶n xuÊt ®Ó khai th¸c c¸c nguån lùc võa ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng võa n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt. Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch cña CCKT n«ng th«n bao gåm nh÷ng xu h­íng c¬ b¶n sau: - ChuyÓn dÞch CCKT n«gng nhiÖp, n«ng th«n sang s¶n xuÊt hµng ho¸. Trong nÒn n«ng nghiÖp ®éc canh, ngµnh trång trät chiÕm tû träng lín. Sù mÊt c©n ®èi gi÷a trång trät vµ ch¨n nu«i b¾t nguån tõ tÝnh chÊt cña s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng gi¶i quyÕt c¸c nhu cÇu vÒ l­¬ng thùc trong ®iÒu kiÖn tr×nh ®é c«ng nghÖ vµ n¨ng suÊt lao ®éng thÊp. Tõ ®ã mäi yÕu tè vÒ nguån lùc tù nhiªn vµ lao ®éng ®Òu ph¶i tËp trung vµo s¶n xuÊt trång trät. Sù biÕn ®æi cña khoa häc vµ c«ng nghÖ ®· t¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng vµ n¨ng suÊt ®Êt ®ai. Do ®ã ®· cho phÐp chuyÓn bít c¸c yÕu tè nguån lùc cho sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh kh¸c, trong ®ã cã c¸c ngµnh trång trät, ngµnh ch¨n nu«i, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ cã nghÜa lµ s¶n xuÊt s¶n phÈm ®Ón b¸n chø kh«ng ph¶i chØ ®Ó tiªu dïng cho b¶n th©n vµ gia ®×nh hä. V× vËy, s¶n xuÊt ra lo¹i hµng ho¸ g×? Sè l­îng bao nhiªu? C¬ cÊu chñng lo¹i thÕ nµo? ®iÒu ®ã kh«ng phô thuéc vµo ng­êi s¶n xuÊt mµ chñ yÕu phô thuéc vµo møc ®é vµ kh¶ n¨ng tiªu thô cña thÞ tr­êng, do sù chi phèi cña thÞ tr­êng, ®ã lµ mèi quan hÖ: thÞ tr­êng - s¶n xuÊt hµng ho¸ - thÞ tr­êng. Nh­ vËy, x¸c lËp vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ tr­íc hÕt ph¶i tõ thÞ tr­êng vµ v× thÞ tr­êng, lÊy thÞ tr­êng lµm c¨n cø vµ xuÊt ph¸t ®iÓm. Xem ®©y lµ gi¶i ph¸p quan träng nhÊt ®Ó chuyÓn dÞch CCKT n«ng nghiÖp, n«ng th«n. - ChuyÓn dÞch CCKT n«ng th«n tõ n«ng nghiÖp thuÇn tuý sang ph¸t triÓn n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ch¨n nu«i. lµ sù chuyÓn dÞch CCKT n«ng th«n tõ n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu sang kÕt hîp n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ch¨n nu«i chuyÓn chóng thµnh nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ ë n«ng th«n. - ChuyÓn dÞch CCKT n«ng th«n tõ thuÇn n«ng sang ph¸t triÓn n«ng th«n tæng hîp. C¸c nh©n tè t¸c ®éng lín ®Õn chuyÓn dÞch CCKT n«ng th«n tõ thuÇn n«ng sang ph¸t triÓn n«ng th«n tæng hîp, bao gåm c¸c ngµnh n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n. Sù ph¸t triÓn cña n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp vµ ch¨n nu«i mét mÆt ®· cho phÐp chuyÓn mét sè nguån lùc cña c¸c ngµnh nµy cho sù ph¸t triÓn c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, mÆt kh¸c t¹o ra nh÷ng yÕu tè vÒ thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i cã sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n. Sù ph¸t triÓn nµy lµm cho CCKT cã sù thay ®æi theo h­íng gi¶m tû träng s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, t¨ng dÇn tû träng c«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô n«ng th«n. Trªn c¬ së ®ã, lao ®éng còng sÏ chuyÓn dÞch tõ trång trät sang ch¨n nu«i, tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sang lµm dÞch vô, s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp vµ chuyÓn lao ®éng thñ c«ng sang lao ®éng c¬ khÝ trªn ®ång ruéng, trong chuång tr¹i vµ c¸c xÝ nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n. 3. Nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn chuyÓn dÞch. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n chÞu sù t¸c ®éng cña mét sè nh©n tè sau: - Sù ph¸t triÓn cña khoa häc- c«ng nghÖ: lµ mét trong c¸c nh©n tè chñ yÕu t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò ®Ó chuyÓn dÞch CCKT nãi chung vµ CCKT n«ng th«n nãi riªng. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc vµ n¨ng suÊt lao ®éng, hiÖu qu¶ s¶n xuÊt vµ thay ®æi c¶ ph­¬ng thøc lao ®éng, t¹o kh¶ n¨ng ®æi míi nh÷ng nguyªn t¾c vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt trong c¸c ngµnh kinh tÕ. Trong n«ng nghiÖp, n«ng th«n, khoa häc kü thuËt ®· cã nh÷ng t¸c ®éng m¹nh mÏ vÒ c¬ giíi ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, thuû lîi ho¸, c¸ch m¹ng vÒ sinh häc. Tõ ®ã hµng lo¹t gièng c©y trång vËt nu«i cã n¨ng suÊt cao vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ lín ®îc ®­a vµo s¶n xuÊt. Nhu cÇu cña x· héi vÒ n«ng s¶n, tr­íc hÕt lµ l­¬ng thùc ®· ®¸p øng. Nhê ®ã n«ng nghiÖp cã thÓ rót bít chuyÓn sang s¶n xuÊt c¸c ngµnh trång trät víi gi¸ trÞ sö dông vµ gi¸ trÞ kinh tÕ cao nh­ c©y c«ng nghiÖp, c©y ¨n qu¶, c©y d­îc liÖu vµ c©y sinh vËt c¶nh. Sù ph¸t triÓn cña khoa häc - c«ng nghÖ ®· t¹o nh÷ng ®iÒu kiÖn tiÒn ®Ò cho sù chuyÓn dÞch CCKT, trong ®ã cã CCKT n«ng th«n. - Qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng theo h­íng chuyªn m«n ho¸: §©y lµ ®ßn bÈy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, thóc ®Èy ph¸t triÓn khoa häc - c«ng nghÖ. C¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n lµ hÖ qu¶ trùc tiÕp cña sù ph©n c«ng lao ®éng x· héi trong n«ng th«n, nhiÒu ngµnh nghÒ h×nh thµnh, tÝnh chÊt chuyªn m«n ho¸ cµng cao, xo¸ dÇn t­ t­ëng tù cÊp tù tóc, tiÕn lªn s¶n xuÊt hµng ho¸. Tõ ®ã, ng­êi n«ng d©n ph¶i suy nghÜ, nghiªn cøu tõng lo¹i gièng c©y trång vËt nu«i, kü thuËt canh t¸c, lîi dông c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ nã tr¸nh sù kh¾c nghiÖt, bÊt lîi cña tù nhiªn. - T¸c ®éng cña c¬ chÕ thÞ tr­êng vµ sù më réng thÞ tr­êng CCKT n«ng th«n h×nh thµnh vµ biÕn ®æi g¾n liÒn víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸. L­îng d©n c­ lín ë n«ng th«n ®· t¹o ra thÞ tr­êng s«i ®éng víi c¸c hµng ho¸ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Thu nhËp cña nh©n d©n t¨ng lªn t¹o søc mua lín th× thÞ tr­êng n«ng th«n lµ c¬ së ®Ó c¸c khu vùc c«ng nghiÖp vµ dÞch vô tiÕp tôc ph¸t triÓn vµ h­íng vµo xu thÕ hiÖn ®¹i ho¸ ngµnh n«ng nghiÖp. S¶n xuÊt hµng ho¸ ph¸t triÓn kÐo theo sù ph¸t triÓn cña c¬ së h¹ tÇng, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn lµ hÖ thèng giao th«ng, th«ng tin liªn l¹c vµ ®iÖn. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng t¹o ®iÒu kiÖn tiªu thô n«ng s¶n phÈm víi tèc ®é nhanh, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c c¬ së c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, , khuyÕn khÝch n«ng d©n s¶n xuÊt c¸c lo¹i s¶n phÈm phï hîp. - §Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ cña nhµ n­íc cã vai trß to lín thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch CCKT n«ng th«n. Nhµ n­íc t¸c ®éng vµo n«ng th«n tr­íc hÕt th«ng qua hÖ thèng ®Þnh h­íng, ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ theo môc tiªu x¸c ®Þnh trong tõng thêi kú. ChÝnh s¸ch kinh tÕ cã vai trß quan träng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo m«i tr­êng s¶n xuÊt kinh doanh ë n«ng th«n. - §iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi: ®©y lµ mét tiÒn ®Ò quan träng h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. phÇn ii thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë huyÖn si ma cai - lµo cao I. §iÒu kiÖn tù nhiªn - kinh tÕ - x· héi ¶nh h­ëng ®Õn chuyÓn dÞch 1. §iÒu kiÖn tù nhiªn: HuyÖn Si Ma Cai lµ mét huyÖn miÒn nói cña tØnh Lµo Cai cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn phong phó: a. VÒ vÞ trÝ ®Þa lý: HuyÖn Si Ma Cai n»m ë vµo kho¶ng 22052' ®Õn 23035' ®é b¾c vµ 103045' - 104020' ®é kinh ®«ng. + PhÝa T©y gi¸p: HuyÖn M­êng Kh­¬ng vµ B¾c Hµ + PhÝa B¾c gi¸p: HuyÖn M· Quan (Trung Quèc) + PhÝa §«ng gi¸p: HuyÖn B¾c Hµ vµ HuyÖn SÝ MÇn (Hµ Giang) + PhÝa Nam gi¸p: HuyÖn B¾c Hµ Trung t©m huyÖn ly Si Ma Cai n»m phÝa ®«ng b¾c n¬i ®Çu nguån s«ng ch¶y vµ c¸ch thÞ x· Lµo cai 95km, huyÖn cã 12,5km ®­êng biªn giíi víi Trung Quèc vµ 12,5km ®­êng biªn giíi lµ ®­êng s«ng gi÷a M­êng Kh­¬ng vµ huyÖn M· Quan - Trung Quèc. b. §Æc ®iÓm ®Þa h×nh, thæ nh­ìng, khÝ t­îng thuû v¨n. * §Þa h×nh: Si Ma Cai cã ®Þa h×nh chia c¾t nhiÒu phÇn, nói ®¸ cao, ®é dèc lín. §­êng giao th«ng ®i l¹i hÕt søc khã kh¨n. Nói ®¸ lµ chñ yÕu. Theo ®Æc ®iÓm vÒ khÝ hËu cã thÓ chia Si Ma Cai thµnh hai tiÓu vïng. vïng nãng vµ vïng l¹nh, nh­ng ranh giíi kh«ng râ rÖt. + Tæng diÖn tÝch ®Êt tù nhiªn cña huyÖn lµ 23,454 ha. Trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp 6.694,46h, ®Êt l©m ngihÖp 4.298,4 ha víi ®Êt rõng tù nhiªn 3.591,5 h, rõng trång 706,9 ha, ®Êt chèng ®åi nói chäc lµ 11.774,44 ha. S«ng, suèi víi Si Ma Cai ph©n bæ chñ yÕu qua ®Þa phËn cña 7 x· Si Ma Cai, Lïng Sui, S¸n Ch¶i, Nµn S¸n, B¶n MÕ, SÝn Ch¶y vµ Nµn SÝn. Nh­ vËy, víi ®Þa h×nh nhiÒu nói ®¸ cao, ®é dèc lín, bÞ chia c¾t vµ xa trung t©m kinh tÕ - x· héi cña tØnh. vÒ c¬ b¶n ®Þa h×nh cña huyÖn Si Ma Cai kh«ng thuËn lîi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, khã kh¨n trong viÖc tËp trung s¶n xuÊt hµng ho¸. * Thæ nh­ìng: Do cÊu t¹o ®Þa h×nh kh¸c nhau nªn thæ nh­ìng cña tõng vïng còng kh¸c nhau cã thÓ chia lµm 2 vïng c¬ b¶n: Vïng l¹nh: §©y lµ vïng cã ®Êt mïn vµng ®á ®Êt mïn pheralit lo¹i ®Êt nµy thÝch hîp cho viÖc trång c¸c lo¹i c©y ®µo, mËn, lª, c©y lÊy gç vµ c©y thuèc l¸. Vïng nãng: Vïng nµy chñ yÕu lµ ®Êt mïn alÝt n»m ven däc theo dßng s«ng ch¶y thÝch hîp trång c¸c lo¹i c©y lóa sím, c©y ng«, ®Ëu t­¬ng, l¹c vµ c©y ¨n qu¶ nh­: T¸o, chuèi… Nh×n chung thæ nh­ìng cña huyÖn Si Ma Cai cã thÓ cho phÐp canh t¸c ®­îc nhiÒu lo¹i c©y trång phong phó vµ ®a d¹ng. * KhÝ t­îng, thuû v¨n: - KhÝ t­îng: Si Ma Cai n»m ë khu vùc th­îng l­u s«ng ch¶y cã ®é dèc cao, nªn khÝ hËu mang nhiÒu tÝnh chÊt cña khÝ hËu lôc ®Þa. §Æc ®iÓm khÝ hËu Si Ma Cai lµ vïng cã khÝ hËu cËn nhiÖt ®íi, mét n¨m cã hai mïa. Mïa ®«ng l¹nh kÐo dµi nhiÖt ®é b×nh qu©n tõ 14 - 150C. Th¸ng 1 lµ th¸ng l¹nh nhÊt nhiÖt ®é cã thÓ xuèng 5 -20C (cã n¬i cã thÓ xuègn 00C), mïa hÌ m¸t mÎ nhiÖt ®é cao nhÊt vµo th¸ng 7 vµ ngµy cao ®iÓm nhiÖt ®é lªn tíi 350C. NhiÖt ®é b×nh qu©n trong n¨m lµ 210C, b×nh qu©n thÊp nhÊt trong n¨m lµ 20C. §é m­a: HuyÖn Si Ma Cai cã l­îng m­a lín nhÊt lµ 1.800mm l­îng m­a nhá nhÊt lµ 1.355mm. L­îng m­a trung b×nh lµ 1.400mm. - Thuû v¨n: Si Ma Cai cã s«ng ch¶y vµ c¸c con suèi lín nh­ suèi Ho¸ Chu Phïng, C¸n CÊu, c¸n Hå, SÝn ChÐng… §Æc tr­ng dßng ch¶y cña huyÖn, do m­a ph©n bè kh«ng ®Òu, ®Þa h×nh dèc, ®é che phñ cña rõng thÊp, nªn vµo mïa m­a n­íc tËp trung nhiÒu g©y ra lò, s¹t lë nói, s¹t lë ®­êng. Trong khi ®ã mïa kh« n­íc l¹i c¹n kiÖt, thËm chÝ thiÕu c¶ n­íc sinh ho¹t hµng ngµy. c. Tµi nguyªn nguyªn liÖu: * Tµi nguyªn kho¸n s¶n: Si Ma Cai nghÌo vÒ tµi nguyªn kho¸n s¶n trªn ®Þa bµn cña huyÖn chØ cã mét sè má nhá, gi¸ trÞ kinh tÕ kh«ng cao bao gåm nh÷ng má sau: Má kÏm ch× n»m ë khu vùc cao cña x· B¶n MÕ tr÷ l­îng ZN ë cÊp P3 kho¶n 50.000 tÊn. Má ®¸ x©y dùng ë hÇu hÕt c¸c x· trong huyÖn, tr÷ l­îng lín hµng tr¨m triÖu m3. Má ®Êt sÐt cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt g¹ch, ngãi n»m r¶i r¸c ë c¸c x· Si Ma Cai, B¶n MÕ, SÝn Ch¶i, Nµn S¸n, SÝn ChÐng. * nguyªn liÖu: Tµi nguyªn rõng cña Si Ma Cai cã diÖn tÝch lµ 4.298,4ha. Trong ®ã rõng trång lµ 1.405,9ha, rõng tù nhiªn lµ 2.892,5ha. Rõng Si Ma Cai cã nhiÒu lo¹i gç chñ yÕu lµ nhãm 5, nhãm 6 tr÷ l­îng kho¶n 400.000m3, ngoµi gç rõng cßn cã nhiÒu lo¹i l©m s¶n kh¸c nh­: Song, m©y, nøa vµ nhiÒu lo¹i c©y rõng kh¸c cã thÓ cung cÊp nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp. 2. §iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi a. D©n sè vµ lao ®éng: * D©n sè: Theo thèng kª míi nhÊt, tæng d©n sè huyÖn Si Ma Cai n¨m 2000 cã 25.325 ng­êi víi céng ®ång cña 11 d©n téc anh em. D©n téc cã sè d©n ®«ng nhÊt lµ ng­êi H'M«ng chiÕm 81,7% ( 20.701 ng­êi). D©n téc Nïng chiÕm 10,93% (2.764 ng­êi) vµ c¸c d©n téc kh¸c nh­ Kinh, Thu Lao, Phï L¸… Tû lÖ t¨ng d©n sè tù nhiªn hµng n¨m b×nh qu©n tõ 1,732%. Mçi n¨m tû lÖ nµy gi¶m tõ 0,3 - 0,45. MËt ®é d©n c­ trung b×nh toµn huyÖn lµ 107 ng­êi/km2 song ph©n bè kh«ng ®Òu chñ yÕu tËp trung ë c¸c x· Si Ma Cai, B¶n MÕ, C¸n CÊu, lö th©n, Nµn S¸n, SÝn ChÐng cßn l¹i c¸c x· kh¸c d©n c­ th­a thít mËt ®é d©n c­ b×nh qu©n kho¶ng 60 - 80 ng­êi/km2. * Lao ®éng: Lùc l­îng lao ®éng chñ yÕu lµ ng­êi ®Þa ph­¬ng trong ®ã lao ®éng thuÇn n«ng chiÕm 40% d©n sè. - Lao ®éng n«ng, l©m nghiÖp cã kho¶n 9.000 ng­êi. - Lao ®éng tiÓu thu c«ng nghiÖp: 170 ng­êi. - Lao ®éng dÞch vô: cã 48 ng­êi. - C¸n bé, c«ng nh©n viªn chøc: 710 ng­êi. Lùc l­îng kÕ cËn trong ®é tuæi tõ 15 - 17 chiÕm 8 - 10% lao ®éng cña toµn huyÖn. Lao ®éng cã viÖc lµm th­êng xuyªn chiÕm kho¶ng 70% trong ®é tuæi. Sè c¸n bé qu¶n lý lµ ng­êi kinh chiÕm kho¶ng 70% cßn l¹i lµ ng­êi ®Þa ph­¬ng. b. KÕt cÊu h¹ tÇng: * Giao th«ng: Si Ma Cai lµ huyÖn vïng cao, giao th«ng ®i l¹i hÕt søc khã kh¨n, chñ yÕu lµ ®­êng bé ®­îc d¶i cÊp phèi vµ ®­êng ®Êt. Trong ®ã ®­êng cÊp phèi réng 4,5m; ®­êng ®Êt réng 4m; ®­êng vµo th«n b¶n réng 2m. HiÖn nay Si Ma Cai ®· cã 13/13 x· cã ®­êng giao th«ng. §­êng tØnh lé dµi 16km, tiªu chuÈn ®­êng míi ®¹t ë cÊp A giao th«ng n«ng th«n miÒn nói míi ®­îc n©ng cÊp. - §­êng liªn tØnh: Cã tuyÕn B¶n MÕ - Si Ma Cai - Lïng Ph×n - SÝ MÇn (hµ Giang) chiÒu dµi 36km. §­êng huyÖn. Cã tæng chiÒu dµi 57km bao gåm c¸c tuyÕn chÝnh nh­: Si Ma Cai - SÝn ChÐng - nµn SÝn dµi 18km ®· ®­îc n©ng cÊp r¶i mÆt ®¸ d¨m ®­êng Si ma Cai - C¸n Hå - Quan ThÇn S¸n dµi 10km. - §­êng liªn th«n cã tæng chiÒu dµi kho¶n 200km chñ yÕu lµ ®­êng ®Êt, phôc vô chñ yÕu cho ngùa vµ ng­êi ®i bé. * §iÖn: ®iÖn l­íi quèc gia cña huyÖn Si ma Cai ®· cã ®­êng d©y 35kv qua c¸c x· lö ThÈn, Si Ma Cai, S¸n Ch¶i, Nµn S¸n, Lïng Sui, C¸n CÊu chiÒu dµi ®­êng d©y 0,4kv kho¶ng 30km. Ngoµi ra cßn ®ang kÐo ®­êng d©y 0,4 kv vµo SÝn ChÐng - Nµn SÝn víi chiÒu dµi kho¶ng 10km. M¸y thuû ®iÖn nhá Ýt ®­îc nh©n d©n sö dông. * Thuû lîi: si Ma Cai ®· x©y dùng trªn 52 c«ng tr×nh thuû lîi lín vµ nhá. ChiÒu dµi hÖ thèng kªnh m­¬ng trªn 70km ®Ó phôc vô t­íi cho 601 ha lóa chiÕm 84,3% diÖn tÝch lóa cña toµn huyÖn. HiÖn nay, ch­¬ng tr×nh 135 cña chÝnh phñ, ch­¬ng tr×nh kiªn cè ho¸ kªnh m­¬ng, ®· ®Çu t­ n©ng cÊp thªm 07 c«ng tr×nh phôc vô t­íi, tiªu cho diÖn tÝch lóa xu©n vµ lóa vô mïa. * N­íc sinh ho¹t: N­íc ¨n cho nh©n d©n gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. HuyÖn ®· ®Çu t­ x©y dùng c«ng tr×nh thuû lîi ®Ó lÊy n­íc t­íi cho ruéng vµ kÕt hîp cÊp n­íc sinh ho¹t cho nh©n d©n. HiÖn t¹i 82/90 th«n b¶n hÖ thèng n­íc sinh ho¹t ®· ®­îc ®Çu t­ x©y dùng. c. V¨n ho¸ x· héi: * Y tÕ: Trªn ®Þa bµn huyÖn ®· ®­îc ®Çu t­ x©y dùng 13 tr¹m y tÕ x· tõ nhµ cÊp IV ®Õn nhµ cÊp III ®¹t 100% x· cã tr¹m y tÕ x· b×nh qu©n mçi tr¹m cã 4 gi­êng bÖnh ®iÒu trÞ, 2 phßng kh¸m ®a khoa vµ 01 bÖnh viÖn trung t©m víi tæng sè 54 gi­êng ®iÒu trÞ trong ®ã: - Sè b¸c sÜ lµ 07 ng­êi - Sè y sÜ vµ hé lý lµ 40 ng­êi. * VÒ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o HÖ thèng gi¸o dôc mÇm non: Toµn huyÖn cã 61 líp häc nhµ trÎ mÉu gi¸o víi 1.239 ch¸u, trong ®ã tæng sè häc sinh hÖ mÇm non d©n lËp lµ 120 ch¸u ®¹t gÇn 9,7% Tæng sè trÎ em trong ®é tuæi nhµ trÎ mÉu gi¸o. HÖ gi¸o dôc phæ th«ng: HiÖn nay ®· cã 306 líp víi tæng sè gi¸o viªn 485 ng­êi trong ®ã gi¸o viªn tiÓu häc 338, gi¸o viªn trung häc c¬ së 84 ng­êi. tû lÖ häc sinh trong ®é tuæi ®Õn líp ®¹t 92,0% víi 6.918 häc sinh. Ngoµi ra cßn më 2 líp bæ tóc v¨n ho¸ tËp trung, 2 líp v¨n ho¸ t¹i chøc. §Õn nay c«ng t¸c phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc cã 13/13 x· 100% ®¹t chuÈn phæ cËp gi¸o dôc tiÓu häc, chèng mï ch÷. §éi ngò gi¸o viªn hÇu hÕt lµ c¸c thµy c« gi¸o cã tr×nh ®é, tû lÖ gi¸o viªn n÷ chiÕm 70% trong tæng sè gi¸o viªn cña huyÖn. II. Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë huyÖn Si Ma Cai: 1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ chung cña huyÖn SiMaCai. HuyÖn Si Ma Cai míi ®­îc t¸i lËp th¸ng 09 n¨m 2000, tr­íc n¨m 2000 ®Þa bµn Si Ma Cai thuéc sù qu¶n lý cña huyÖn B¾c Hµ, trong thêi gian nµy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cßn nhá vµ chËm. Mét sè diÖn tÝch ®Êt trång ng«, hoa mµu ®­îc chuyÓn sang lµm ruéng bËc thang, trång c©y ¨n qu¶ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao h¬n nh­ c©y ®Ëu t­¬ng, c©y mËn…Tõ khi ®­îc t¸i lËp c¬ cÊu kinh tÕ huyÖn Si Ma Cai cã sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ h¬n. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn thêi kú 2000- 2002 nh×n tæng thÓ c¶ thêi kú cã sù chuyÓn dÞch theo h­íng thuËn phï hîp víi quy luËt chung cña c¶ n­íc (Tû träng ngµnh trång trät cã xu h­íng gi¶m dÇn vµ t¨ng tû träng ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ngµnh ch¨n nu«i vµ dÞch vô). Ngµnh trång trät gi¶m 1,14% (Tõ n¨m 2000-2002), tû träng ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng 1,03%, ngµnh ch¨n nu«i t¨ng 0,03%, ngµnh dÞch vô t¨ng 0,08% (Tõ n¨m 2000-2002). Nh­ vËy ®Ó ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn cÇn thiÕt ph¶i ®Èy m¹nh vµ tËp trung ph¸t triÓn ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp, ngµnh ch¨n nu«i vµ dÞch vô ®Ó t¨ng nhanh tû träng cña c¸c ngµnh nµy trong c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm, ®ång thêi khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng vµ nguån lùc cña huyÖn. BiÓu 1: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña huyÖn Si Ma Cai. ChØ tiªu 2000 2001 2002 Gi¸ trÞ s¶n phÈm (triÖu ®ång) 1. Ngµnh trång trät 2. Ngµnh tiÓu thñ c«ng nghiÖp 3. Ngµnh ch¨n nu«i 4. Ngµnh dÞch vô 91.046 79.240 9.235 2.085 486 93.120 80.734 9.802 2.068 516 95.680 82.192 10.740 2.164 584 C¬ cÊu gi¸ trÞ s¶n phÈm (%) 1. Trång trät 2. TiÓu thñ c«ng nghiÖp 3. Ch¨n nu«i 4. DÞch vô 100,0 87,04 10,14 2,29 0,53 100,0 86,70 10,53 2,23 0,55 100,0 85,90 11,27 2,26 0,61 Nguån: Sè liÖu thèng kª huyÖn Si Ma Cai 2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp (bao gåm: n«ng nghiÖp, l©m nghiÖp, thuû s¶n) a. N«ng nghiÖp: * Ngµnh trång trät Trong nh÷ng n¨m qua ngµnh s¶n xuÊt trång trät cña huyÖn ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng kÓ, diÖn tÝch n¨ng suÊt, s¶n l­îng cña c¸c c©y trång hÇu nh­ ®Òu t¨ng. VÒ diÖn tÝch gieo trång cña huyÖn n¨m 2002 t¨ng so víi n¨m 2000 lµ 165ha. DiÖn tÝch lóa chñ yÕu lµ mét vô, trªn c¬ së t¨ng c­êng ®Çu t­ x©y dùng c¸c c«ng tr×nh thuû lîi, ¸p dông c¸c tiÕn bé kü thuËt ®­a gièng c©y trång cã n¨ng suÊt cao vµo s¶n xuÊt trªn toµn bé diÖn tÝch lóa. Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®­a gièng lóa ng¾n ngµy cã n¨ng suÊt cao vµo gieo trång 2 vô ë c¸c x· nh­ B¶n MÕ, Si Ma Cai, SÝn ChÐng, Nµn SÝn b­íc ®Çu ®· cã nh÷ng kÕt qu¶ ®¸ng khÝch lÖ lµm t¨ng diÖn tÝch canh t¸c lóa n­íc. §ång thêi n¨ng suÊt lóa còng t¨ng nhanh do ¸p dông tiÕn bé kü thuËt vµo s¶n xuÊt ®­îc t¨ng c­êng gièng míi cã n¨ng suÊt cao ®­îc sö dông. DT c¸c c©y trång kh¸c còng t¨ng cô thÓ sau: + C©y thùc phÈm t¨ng tõ 512ha (2000) lªn 527 ha (2002) + C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy t¨ng 43 ha n¨m 2002 so víi n¨m 2000 ®©y lµ lo¹i c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, cã ý nghÜa hµng ho¸ vµ tham gia vµo chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña huyÖn ®¸ng chó ý lµ c©y ®Ëu t­¬ng vµ c©y l¹c. + C©y c«ng nghiÖp dµi ngµy t¨ng lªn 28 ha (n¨m 2002 so víi n¨m 2000 chñ yÕu lµ c©y chÌ cao. + C©y ¨n qu¶ t¨ng 12 ha n¨m 2002 so víi n¨m 2000. Nh×n chung diÖn tÝch c¸c lo¹i c©y trång ®Òu t¨ng song c¸c c©y trång ¨n qu¶; c©y thùc phÈm vµ c©y c«ng nghiÖp diÖn tÝch cßn nhá vµ t¨ng chËm so víi c©y l­¬ng thùc ®©y còng lµ ®iÒu ®¸ng quan t©m trong vÊn ®Ò chuyÓn ®æi c©y trång, chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt cña huyÖn. BiÓu 2: C¬ cÊu c©y trång huyÖn Si Ma Cai. ChØ tiªu 2000 2001 2002 DiÖn tÝch (ha) Tû träng (%) DiÖn tÝch (ha) Tû träng (%) DiÖn tÝch (ha) Tû träng (%) 1. C©y l­¬ng thùc 4.369 67,50 4414 67,82 4430 66,75 2. C©y thùc phÈm 512 7,91 514 7,91 527 7,94 3. C©y c«ng nghiÖp ng¾n ngµy 146 2,26 149 1,78 189 2,84 4. C©y c«ng nghiÖp dµi ngµy 820 12,67 826 12,69 848 12,84 5. C©y ¨n qu¶ 620 9,58 600 9,22 632 9,52 6. C©y kh¸c 5 0,08 5 0,08 11 0,17 Tæng diÖn tÝch gieo trång 6.472 100,0 6.508 100,0 6.637 100,0 Nguån: sè liÖu thèng kª huyÖn Si Ma Cai *. Ch¨n nu«i Qua t×m hiÓu sè liÖu cho thÊy t×nh h×nh ph¸t triÓn ®µn gia sóc gia cÇm cña huyÖn Si Ma Cai ®ang trong qu¸ tr×nh t¨ng nhanh. do huyÖn míi ®­îc t¸i lËp, mét bé phËn d©n c­ lín ®­îc tËp trung vµo ®Þa bµn cña huyÖn ®· lµm cho nhu cÇu vÒ thùc phÈm t¨ng dÉn ®Õn ngµnh ch¨n nu«i cña huyÖn còng ph¸t triÓn. §¸ng chó ý lµ ch¨n nu«i lîn vµ gia cÇm, ®©y lµ hai ngµnh ch¨n nu«i lÊy thÞt chñ yÕu, víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n ®µn lîn ®¹t 21,56% n¨m, vµ ®µn gia cÇm ®¹t 20,27% n¨m. Trong khi ®ã ®µn ngùa cña huyÖn còng lµ 1 ®µn gia sóc ®­îc coi träng nh­ng ®ang cã xu h­íng gi¶m. Toµn huyÖn chØ cßn h¬n 200 con ph©n t¸n ë mét sè x· cã ®Þa h×nh phøc t¹p nh­ Nµn SÝn, Th¶o Chñ Ph×n. BiÓu 3: ®µn gia sóc gia cÇm huyÖn Si Ma Cai ( 2000 - 2002) Chñng lo¹i 2000 2001 2002 Tèc ®é t¨ng tr­ëng (% n¨m) 1. ®µn tr©u 10.562 10.852 10.870 2,9 2. §µn bß 1.025 1.062 1.140 11,21 3. §µn lîn 15.030 17.560 18.270 21,56 4. §µn dª 18.260 18.850 19.070 4,43 5. Gia cÇm 140.890 168.800 169.450 20,27 Nguån: Sè liÖu thèng kª huyÖn Si Mai Cai HiÖn nay b×nh qu©n mçi hé nu«i 1,8 con tr©u, bß, kho¶n 3,3 con lîn vµ 30 con gia cÇm. §µn dª ®­îc nu«i chñ yÕu ë c¸c x· Si Ma Cai, Nµn S¸n, SÝn ChÐng vµ S¸n Ch¶i. Tuy lµ mét huyÖn miÒn nói nh­ng ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn ch¨n nu«i còng kh¸ thuËn lîi chñ yÕu lµ ch¨n nu«i ä gia ®×nh. Víi ®Þa h×nh ®åi nói ®¸ rÊt phï hîp víi ch¨n nu«i dª, song hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu tiÒm n¨ng ch­a khai th¸c ®­îc. b. L©m nghiÖp Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y rõng huyÖn Si Ma Cai kiÖt quÖ. C¸c lo¹i gç quý hiÕm, gç l©u n¨m ®· bÞ khai th¸c, chÆt ph¸ bõa b·i kh«ng cã quy ho¹ch lµm cho diÖn tÝch R che phñ gi¶m nghiªm träng. Tæng diÖn tÝch tù nhiªn cña huyÖn lµ 23.454 ha. Trong ®ã diÖn tÝch rõng lµ 4.298,4h, chiÕm 18,3% tæng diÖn tÝch tù nhiªn. Trong khi ®ã rõng tù nhiªn lµ 2.892,5 ha, chiÕm 11,335 diÖn tÝch tù nhiªn, rõng trång lµ 1.405,9ha, chiÕm gÇn 6,05 diÖn tÝch tù nhiªn. Rõng trång chñ yÕu lµ c©y th«ng cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao, tuy nhiªn cßn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu khai th¸c cña thÞ tr­êng. So víi nh÷ng n¨m tr­íc th× diÖn tÝch rõng cã sù t¨ng lªn ®¸ng kÓ. N¨m 1999 diÖn tÝch rõng chØ cã 3.680,6ha th× n¨m 2002 lµ 4.298,4ha, ®èi víi rõng trång n¨m 1999 diÖn tÝch lµ 1.012,4ha th× n¨m 2002 lµ 1.405,9ha. BiÓu 4: T×nh h×nh biÕn ®éng rõng huyÖn Si Ma Cai ( 1999 -2002) ChØ tiªu §¬n vÞ 1999 2000 2001 2003 1. Trång rõng tËp trung (ha) 470 660 908 1020 2. Trång c©y ph©n t¸n (1000,0 c©y) 346,6 476,8 650 620 3. Ch¨m sãc rõng (ha) 20 20 22 26 4. Gç trßn khai th¸c (m3) 575 250 365 340 5. Tre, nøa luång khai th¸c (1000,0 c©y) 186 150 167 178 6. RÊt R - diÖn tÝch R ®· giao c¸c hé (ha) 300 350 505 780 7. DiÖn tÝch rõng bÞ thiÖt h¹i (ha) 46,5 35 25,2 20 - BÞ ph¸ (ha) 12,2 13,5 25,2 18 - BÞ ch¸y (ha) 34,3 12,0 - 2 - BÞ s©u bÖnh (ha) - 0,5 - - Nguån: Sè liÖu thèng kª huyÖn Si Ma Cai Tõ biÓu sè liÖu trªn ta thÊy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®Æc biÖt tõ khi huyÖn ®­îc t¸i lËp l¹i diÖn tÝch trång rõng ®· ®­îc t¨ng lªn. DiÖn tÝch ®­îc ch¨m sãc - b¶o vÖ vµ giao cho c¸c hé còng t¨ng lªn. Trong khi ®ã h¹n chÕ l­îng khai th¸c. ®©y lµ xu h­íng ph¸t triÓn cã tÝnh chiÕn l­îc l©u dµi phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn l©m nghiÖp, b¶o vÖ m«i tr­êng sinh th¸i, b¶o vÖ tµi nguyªn thiªn nhiªn. c. Thuû s¶n: Víi ®Þa h×nh chñ yÕu lµ nói cao, ®é dèc lín, sè l­îng s«ng suèi kh«ng nhiÒu, nhá vµ ph©n t¸n. V× vËy viÖc ph¸t triÓn thuû s¶n cña huyÖn Si Ma Cai lµ rÊt khã kh¨n. Gi¸ trÞ ngµnh thuû s¶n chiÕm tû träng nhá. So v­ãi c¸c ngµnh kh¸c thñy s¶n chØ chiÕm kho¶n 0,8% n¨m 2002 cña n«ng nghiÖp diÖn tÝch mÆt n­íc dïng vµo thuû s¶n còng ®· vµ ®ang ®­îc më réng. Tuy nihªn tiÒm n¨ng ph¸t triÓn ngµnh thuû s¶n cña huyÖn kh«ng nhiÒu mÆt dï huyÖn cã 32,8km ®­êng biªn giíi lµ mét ®o¹n cña s«ng ch¶y song viÖc ph¸t triÓn thuû s¶n ë ®©y cßn lµ vÊn ®Ò míi mÎ. 3. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh phi n«ng nghiÖp. a. C«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp HuyÖn Si Ma Cai míi ®­îc t¸i lËp th¸ng 9 n¨m 2000, nh­ng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp b­íc ®Çu ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¸ kh¶ quan. C«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, thùc phÈm ph¸t triÓn nhanh. S¶n xuÊt vµ söa ch÷a c¬ khÝ nhá (chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng cô), s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng ph¸t triÓn mang tÝnh ®ét ph¸. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp n¨m 2002 ®¹t 10.740 triÖu ®ång (gi¸ cè ®Þnh n¨m 1994), b»ng 262% kÕ ho¹ch n¨m, tèc ®é t¨ng tr­ëng ®¹t 16,3% n¨m. Tuy nhiªn, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp Si Ma Cai cßn nhá bÐ, l¹c hËu, mang tÝnh tù cÊp vµ tù ph¸t. HiÖn nay, toµn huyÖn chØ cã 2 doanh nghiÖp, 01 hîp t¸c x·, 02 tæ hîp t¸c vµ 332 hé gia ®×nh tham gia s¶n xuÊt c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp. S¶n phÈm chñ yÕu lµ l­¬ng thùc, thùc phÈm, n«ng cô cÇm tay vµ vËt liÖu x©y dùng. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp cßn chiÕm tû täng thÊp trong GDP cña huyÖn ( kho¶n 10%). Trong ®ã: ngµnh nghÒ chÕ biÕn n«ng, l©m s¶n thùc phÈm: Gi¸ trÞ s¶n xuÊt trong lÜnh vùc nµy cña huyÖn n¨m 2002 ®¹t 6444 triÖu ®ång, chiÕm 61,16% gi¸ trÞ s¶n xuÊt c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp. VÒ sè l­îng c¬ së s¶n xuÊt cã 317 c¬ së. Trong ®ã cã cã 212 hé gia ®×nh s¶n xuÊt r­îu, 02 c¬ së s¶n xuÊt ®å méc d©n dông vµ 103 hé gia ®×nh s¶n xuÊt bón, b¸nh ®Ëu phô, xay x¸t l­¬ng thùc. Tuy nhiªn, tr×nh ®é s¶n xuÊt chÕ biÕn n«ng l©m s¶n cña huyÖn cßn nhá bÐ, vµ l¹c hËu: S¶n xuÊt ë c¸c hé gia ®×nh, mang tÝnh s¬ chÕ, thñ c«ng nªn s¶n phÈm lµm ra cã gi¸ trÞ kinh tÕ thÊp, chñ yÕu lµ tiªu thô t¹i chç ch­a chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng vµ ch­a më ®­îc ®Çu ra cho s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp. Ngµnh s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng: HuyÖn Si Ma Cai cã nhiÒu tµi nguyªn ®Ó s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng nh­ má c¸t B¶n MÕ, má ®¸ vµ ®Êt sÐt t¹i c¸c x· Si Ma Cai, B¶n MÕ, SÝn Ch¶i, Nµn SÝn cã tr÷ l­îng hµng tr¨m triÖu m3. Tuy nhiªn s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng cña huyÖn ch­a ph¸t triÓn. HiÖn nay s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng cña huyÖn chØ cã 02 doanh nghiÖp, 1 hîp t¸c x· vµ 2 tæ hîp t¸c víi kho¶n gÇn 100 lao ®éng. S¶n xuÊt mang tÝnh thñ c«ng, ch­a sö dông nhiÒu m¸y mãc. Gi¸ trÞ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng cßn thÊp do chñ yÕu tiªu thô t¹i chç vµ ®ang gÆp khã kh¨n vÒ thÞ tr­êng. n¨m 2002 gi¸ trÞ s¶n xuÊt vËt liÖu x©y dùng ®¹t 1.075 triÖu ®ång. S¶n phÈm chñ yÕu bao gåm: G¹ch x©y dùng lµ 2.000.000 viªn, ®¸ x©y dùng 1.000m3; c¸t 6.500m3 S¶n xuÊt vµ söa ch÷a c¬ khÝ nhá: Chñ yÕu lµ s¶n xuÊt n«ng cô cÇm tay. Toµn huyÖn cã 17 lß rÌn, ®óc theo thêi vô, 02 hé s¶n xuÊt kinh doanh hµng n«ng cô chuyªn nghiÖp vµ 1 tæ s¶n xuÊt n«ng cô hîp t¸c x· s¶n xuÊt vµ kinh doanh vËt liÖu x©y dùng Si Ma Cai. N¨m 2002 gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ söa ch÷a c¬ khÝ cña huyÖn ®¹t kho¶ng 742 triÖu ®ång. C¸c s¶n phÈm chñ yÕu lµ dao, cuèc, xÎng vµ l­ìi cµy c¸c lo¹i. C¸c hé gia ®×nh vµ tæ s¶n xuÊt thuéc hîp t¸c x· s¶n xuÊt kinh doanh vËt liÖu x©y dùng Si Ma Cai cßn thiÕu m¸y mãc, thiÕt bÞ, lao ®éng ch­a cã tay nghÒ ®­îc ®µo t¹o. b. Ngµnh dÞch vô: HuyÖn Si Ma Cai ngµnh dÞch vô ®ang ph¸t triÓn song cßn chËm chiÕm tû träng nhá. Gi¸ trÞ dÞch vô n¨m 2002 ®¹t 584 triÖu ®ång, tèc ®é t¨ng tr­ëng 20% n¨m. C¸c dÞch vô nh­ may mÆc, thuû ®iÖn mi ni cßn Ýt ph¸t triÓn. HiÖn nay huyÖn Si Ma Cai ®· cã kh¸ nhiÒu hé gia ®×nh lµm may thñ c«ng vµ mét sè m¸y thuû ®iÖn nhá. Tuy nhiªn kh¶ n¨ng ph¸t triÓn cña nh÷ng ngµnh, nghÒ nµy ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. DÞch vô söa ch÷a m¸y mãc n«ng nghiÖp, « t«, xe m¸y, ®iÖn d©n dông ch­a ph¸t triÓn nhiÒu. DÞch vô n«ng nghiÖp cña huyÖn tËp trung vµo c¸c ho¹t ®éng cung øng vËt t­ ph©n bãn vµ thùc hiÖn mét sè dÞch vô kh¸c nh­ dÞch vô tiªm phßng dÞch vËt nu«i, dÞch vô vËt t­ b¶o vÖ thùc vËt, dÞch vô gièng con, c©y trång, nh÷ng dÞch vô nµy cßn ë møc thÊp. Do c«ng t¸c phæ biÕn kü thuËt vµ tr×nh ®é nhËn thøc cña ng­êi n«ng d©n cßn ch­a ®­îc phèi hîp ch¹t chÏ. 4. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc vµ vÊn ®Ò ®¹t ra cÇn gi¶i quyÕt. a. KÕt qu¶: Tõ viÖc nghiªn cøu thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn Si Ma Cai cho thÊy c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn ®ang tõng b­íc thay ®æi chuyÓn dÞch tõ thuÇn n«ng sang s¶n xuÊt hµng ho¸, cã sù thay ®æi vÒ tû träng ngµnh n«ng nghiÖp ®ã lµ ngµnh ch¨n nu«i ngµy cµng ph¸t triÓn nhanh h¬n, chiÕm tû träng t¨ng dÇn lªn so víi ngµnh trång trät, gia sóc, gia cÇm còng ph¸t triÓn m¹nh ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n trong huyÖn vµ h­íng tíi toµn tØnh. Tõ ®ã ®êi sèng nh©n d©n cña huyÖn còng ®­îc n©ng lªn. C«ng nghiÖp, tiÓu thñ c«ng nghiÖp ph¸t triÓn nhanh víi tèc ®é t¨ng tr­ëng 16,3% n¨m, ®· t¹o ®iÒu kiÖn thu hót lao ®éng tõ n«ng nghiÖp. Trong néi bé n«ng nghiÖp tèc ®é ph¸t triÓn cao nhê vµo qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu, c¬ cÊu hîp lý, ¸p dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt… dÉn ®Õn n¨ng suÊt c¸c lo¹i c©y trång t¨ng lªn ®Æc biÖt lµ c©y l­¬ng thùc t¹o tiÒn ®Ò cho sù ph¸t triÓn ®a d¹ng ho¸, chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. C¬ cÊu lao ®éng còng ®­îc chuyÓn ®æi dÇn tõ n«ng nghiÖp sang ho¹t ®éng trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c¸c ngµnh dÞch vô kh¸c. §æi míi c¬ cÊu kinh tÕ vµ chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn cho n«ng d©n ph¸t triÓn kinh tÕ vµ c¶i thiÖn ®êi sèng cña nh©n d©n, d©n trÝ ®­îc më réng vµ phóc lîi x· héi còng ®­îc n©ng lªn. b. VÊn ®Ò ®¹t ra cÇn gi¶i quyÕt. Tèc ®é chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ diÔn ra chËm ch¹p, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp trong ®ã ®Æc biÖt c©y l­¬ng thùc cßn chiÕm tû träng lín, ch­a khai th¸c tèt c¸c lîi thÕ cña huyÖn. Ruéng ®Êt ph©n t¸n, manh món ho¹t ®éng ch­a hiÖu qu¶ lµm n¨ng suÊt c©y trång, vËt nu«i vµ n¨ng suÊt lao ®éng cßn ch­a cao. Chñ yÕu vÉn lµ s¶n phÈm th« dÉn ®Õn thõa trong thêi vô vµ thiÕu hôt tr¸i vô kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng lín. C«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp cßn l¹c hËu mang tÝnh thñ c«ng lµ chñ yÕu, ch­a mang tÝnh s¶n xuÊt hµng ho¸ cao. C¸c c¬ së s¶n xuÊt cßn thiÕu vèn ®Çu t­ vµ ph¸t triÓn ®Æc biÖt lµ ®Çu t­ cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn n«ng s¶n, c«ng nghÖ, thiÕt bÞ cho s¶n xuÊt c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp. Qu¶n lý nhµ n­íc cña huyÖn cßn yÕu kÐm. HuyÖn thiÕu c¸n bé chuyªn tr¸ch ®Ó theo dâi vµ t­ vÊn cho s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, còng nh­ c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp. phÇn iii ph­¬ng h­íng vµ gi¶i ph¸p I. Ph­¬ng h­íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ë huyÖn Si ma cai. 1. Gi¶m n«ng nghiÖp, t¨ng ngµnh c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô: Víi ®Æc ®iÓm huyÖn miÒn nói biªn giíi nói cao ®é dèc lín, kinh tÕ x· héi chËm ph¸t triÓn, d©n trÝ thÊp, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm… lµ nh÷ng th¸ch thøc lín trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, nªn viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Do vËy trong chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i tõng b­íc v÷ng ch¾c, lÊy s¶n xuÊt, nhÊt lµ s¶n xuÊt hµng vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ ®Çu t­ ®Ó lµm c¬ së so s¸nh ®¸nh gi¸, gi¶i quyÕt nh÷ng bøc xóc vÒ x· héi, c¶i thiÖn tõng b­íc ®êi sèng cña nh©n d©n, n©ng cao tÝch lòy néi bé. §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nµy víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn s½n cã diÖn tÝch ®Êt n«ng nghiÖp lµ 6.694,46ha nh­ vËy tuy lµ huyÖn dùa trªn ph¸t triÓn n«ng nghiÖp lµ chñ yÕu nh­ng kh¶ n¨ng më réng diÖn tÝch canh t¸c l¹i kh«ng cßn nhiÒu, muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ tÊt yÕu ph¶i cã chñ tr­¬ng l©u dµi trong viÖc chuyÓn h­íng dÇn tõ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt c«ng nghiÖp - tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi hiÖn nay, viÖc chuyÓn dÞch tõ ngµnh n«ng nghiÖp sang s¶n xuÊt ngµnh phi n«ng nghiÖp cßn lµ vÊn ®Ò bøc xóc vµ hÕt søc khã kh¨n, sè l­îng d©n trÝ thÊp cßn qu¸ lín. §iÒu nµy ®ßi hái c¸c nhµ l·nh ®¹o chøc tr¸ch cña huyÖn cã biÖn ph¸p phï hîp ®Ó ng­êi d©n tiÕp cËn víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Cã sù h­íng dÉn tËp huÊn ë c¸c x· vµ cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn ngµnh phi n«ng nghiÖp, dù kiÕn ®Õn n¨m 2010 gi¸ trÞ s¶n xuÊt ngµnh phi n«ng nghiÖp trong GDP cña huyÖn ®¹t tõ 15 - 20% trë lªn. Trong ®ã ngµnh c«ng nghiÖp tiÓu thñ c«ng nghiÖp ®¹t 4,5 tû ®ång trë lªn (GDP n¨m 1994), t¹o viÖc lµm míi cho 150 -200 lao ®éng. Ngµnh dÞch vô ®¹t 0,95 tû ®ång t¹o viÖc lµm míi cho kho¶n 100 lao ®éng. ¦u tiªn ®Çu t­ cho c«ng t¸c nghiªn cøu, tiÕp thu vµ øng dông tiÕn bé khoa häc, kü thuËt vµo c«ng t¸c b¶o qu¶n, chÕ biÕn n«ng s¶n. G¾n s¶n xuÊt n«ng, l©m nghiÖp - c«ng nghiÖp víi thÞ tr­êng tiªu thô vµ xu©t khÈu. 2. Gi¶m trång trät, t¨ng ch¨n nu«i. Qua ®iÒu tra sè liÖu thèng kª cho thÊy tû träng ngµnh ch¨n nu«i so víi ngµnh trång trät. Cßn qu¸ thÊp míi chØ ®¹t 2,6% so víi ngµnh trång trät. N¨m 2000 ngµnh ch¨n nu«i ®¹t 2,26% tæng gi¸ trÞ s¶n phÈm, víi chØ tiªu nµy ®ñ thÊy ®­îc ngµnh ch¨n nu«i cña huyÖn Si Ma Cai cßn rÊt nhá bÐ míi chØ mang tÝnh chÊt tù cung tù cÊp phôc vô nhu cÇu t¹i chç. Víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn kinh tÕ x· héi hiÖn nay cña huyÖn th× nguån lùc ph¸t triÓn ngµnh ch¨n nu«i cßn ch­a ®­îc khai th¸c vµ khai th¸c ch­a phï hîp. NhiÒu vïng diÖn tÝch ®Êt trång hoa mµu, trång c©y l­¬ng thùc (ng«) n¨ng suÊt thÊp gi¸ trÞ kinh tÕ l¹i kh«ng cao nh­ khu vùc gi¸p bê s«ng ch¶y cña x· SÝn ChÐng, Thµo Chñ Ph×n, th«n Cèc dÕ cña x· b¶n mÕ khu bê s«ng cña Nµn S¸n vµ S¸n Ch¶y c¸c khu vùc nµy cã tæng diÖn tÝch h¬n 260ha lµ vïng cã thÓ ch¨n nu«i c¸c ®¹i gai sóc nh­ bß ®Ó lÊy thÞt vµ ch¨n nu«i dª theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸, ®ång thêi ®Èy m¹nh ch¨n nu«i toµn diÖn c¸c lo¹i gia sóc kh¸c vµ gia cÇm theo h­íng thµnh lËp c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i nhá ë c¸c x· nh­ B¶n MÕ, nµn S¸n, S¸n Ch¶i vµ SÝn ChÐng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, n©ng cao chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt. MÆt kh¸c thu hót lao ®éng tõ ngµnh trång trät, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, më réng tÞ tr­êng n«ng s¶n. §­a gi¸ trÞ s¶n phÈm ngµnh ch¨n nu«i ®Õn n¨m 2010 ®¹t 6.750 triÖu ®ång t¨ng so víi n¨m 2002 lµ 4.586 triÖu ®ång. 3. Gi¶m c©y cã gi¸ trÞ thÊp trong trång trät: HiÖn nay trªn toµn huyÖn c¸c lo¹i c©y trång chñ yÕu trong ngµnh trång trät lµ c©y lóa n­íc, ng«, c©y ®Ëu t­¬ng, c©y l¹c, c©y thuèc l¸, vµ c¸c lo¹i c©y hoa mµu kh¸c. Song ®­îc phæ biÕn nhÊt lµ c©y lóa n­íc, ng« vµ c©y ®Ëu t­¬ng. ®Ëu t­¬ng lµ c©y trång cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao vµ rÊt phï hîp víi lo¹i ®Êt vµ ®iÒu kiÖn khÝ hËu cña huyÖn. §©y lµ lo¹i c©y trång cã ý nghÜa hµng ho¸ vµ tham gia vµo viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu c©y trång cña huyÖn. Nh­ vËy viÖc ®Èy m¹nh trång c©y ®Ëu t­¬ng lµ thùc sù cÇn thiÕt trong chiÕn l­îc chuyÓn dÞch c¬ cÊu c©y trång cña huyÖn. NÕu tÝnh gi¸ trÞ trªn mét ®¬n vÞ diÖn tÝch th× gi¸ trÞ cña c©y ®Ëu t­¬ng lín h¬n nhiÒu so víi c©y ng«, thËm chÝ cã n¬i cßn cao h¬n c¶ trång lóa n­íc, nh­ng do nhËn thøc cña ng­êi d©n cßn qu¸ xa víi viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ vµ chuyªn m«n ho¸ trong n«ng nghiÖp, tËt tôc canh t¸c tù cung tù cÊp nªn viÖc chuyÓn ®æi c©y trång gÆp kh«ng Ýt nh÷ng trë ng¹i vµ khã kh¨n cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch. Trªn ®Þa bµn huyÖn cßn cã thÓ trång c©y thuèc l¸ ph¸t triÓn rÊt tèt. N¨m 2002 ®· trång 30ha thuèc l¸, nh­ng c«ng t¸c b¶o qu¶n, s¬ chÕ ch­a kÞp thêi nªn kh«ng ®¹t ®­îc yªu cÇu ®¹t ra sau thu ho¹ch. C¸c lo¹i c©y ¨n qu¶ nh­ mËn tam hoa, mËn ®Þa ph­¬ng, lª vµ 1 sè c©y th¶o d­îc kh¸c còng phï hîp trång vµ cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao. Tuy nhiªn viÖc t¨ng diÖn tÝch trång c¸c lo¹i c©y cã gi¸ trÞ kinh tÕ cao nµy cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch, nghiªn cøu vµ t×m ®Çu ra cña s¶n phÈm, do ®Æc ®iÓm cña c©y trång, ch­a cã kÕ ho¹ch vµ ph­¬ng ph¸p b¶o qu¶n s¶n phÈm nªn lu«n bÞ thõa, hoÆc b¸n víi gi¸ rÊt thÊp vµo mïa vô, thiÕu hôt vµ kh«ng cã vµo tr¸i vô. XÐt vÒ gi¸ trÞ s¶n phÈm cÇn gi¶m diÖn tÝch trång ng«. §©y lµ lo¹i c©y trång chiÕm diÖn tÝch lín nhÊt trong trång trät nh­ng gi¸ trÞ kinh tÕ l¹i kh«ng ®­îc cao. II. Nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë huyÖn Si Ma Cai 1. VÊn ®Ò quy ho¹ch ruéng ®Êt vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng n«ng th«n. a. VÊn ®Ò quy ho¹ch ruéng ®Êt. Ruéng ®Êt lu«n lµ vÊn ®Ò quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ n«ng th«n ®Æc biÖt lµ trong n«ng nghiÖp. Do vËy gi¶i ph¸p vÒ ruéng ®Êt lµ hÕt søc cÇn thiÕt trong viÖc chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, t¹o m«i tr­êng thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. ®Ó ph¸t huy hiÖu qu¶ c¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c hé n«ng d©n yªn t©m ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸, cÇn tËp trung vµo c¸c môc tiªu gi¶i phãng c¸c quan hÖ hµnh chÝnh trãi buéc ruéng ®Êt vµo ng­êi d©n, thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung ruéng ®Êt, gi¶m lao ®éng n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c¸c khu vùc kinh tÕ kh¸c. Tuy nhiªn nh÷ng thay ®æi nµy ph¶i ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch nhÊt qu¸n, ®ång bé. Tuy luËt ®· cã 5 quyÒn n¨ng g¾n víi ®Êt ®ai nh­ng trªn thùc tÕ c¸c ho¹t ®éng theo c¸c quyÒn n¨ng Êy diÔn ra chËm ch¹p, ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc tÝch tô, tËp trung ruéng ®Êt, dÉn ®Õn ruéng ®Êt manh món, quyÒn lîi ch­a s¸t s­ên ng­êi n«ng d©n. V× vËy trong thêi gian tíi huyÖn Si Ma Cai cÇn tËp trung gi¶i quyÕt theo ph­¬ng ch©m: - Hoµn thiÖn nhanh chãng luËt ®Êt ®ai. - CÇn ph¶i triÖt ®Ó hoµn thµnh viÖc giao ®Êt, kho¸n rõng. - KhuyÕn khÝch viÖc chuyÓn ®æi, tÝch tô vµ tËp trung ruéng ®Êt vµo nh÷ng ng­êi cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh giái. b. X©y dùng c¬ së h¹ tÇng: C¬ së h¹ tÇng cña mét vïng l·nh thæ hoÆc 1 ®Þa ph­¬ng lµ m«i tr­êng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Do vËy viÖc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ®Ó phôc vô s¶n xuÊt, ph¸t triÓn kinh tÕ lµ mét gi¶i ph¸p kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trong thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. Trong nh÷ng n¨m qua, ®Æc biÖt tõ khi ®­îc t¸i lËp, huyÖn Si Ma Cai ®· ®­îc nhµ n­íc ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, mét sè hÖ thèng c¬ së vËt chÊt t­¬ng ®èi lín nh­ hÖ thèng giao th«ng, thuû lîi, chî, tr¹m tr­êng… song so víi yªu cÇu vµ sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña thÞ tr­êng hiÖn nay cÇn cã sù quan t©m, chó träng ®Çu t­ vµo c¬ së h¹ tÇng ®Ó t¹o m«i tr­êng thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. HiÖn nay trong toµn huyÖn míi chØ cã 4 x· cã ®iÖn l­íi quèc gia (Si ma Cai, Nµn S¸n, S¸n Ch¶i, C¸n CÊu) cã 3 x· ( M¶n ThÈn, SÝn ChÐng, Nµn SÝn) ®ang thi c«ng dù kiÕn n¨m 2004 c¸c x· nµy ®­îc sö dông ®iÖn. nh­ vËy cÇn t¨ng c­êng hÖ thèng cung cÊp ®iÖn cho c¸c x·, n©ng cÊp hÖ thèng ph¸t sãng cña c¸c tr¹m truyÒn h×nh ®Æc biÖt lµ tr¹m truyÒn h×nh côm x· SÝn ChÐng ®Ó c¸c th«ng tin ®Õn víi ng­êi d©n, n©ng cao sù hiÓu biÕt x· héi vµ tr×nh ®é s¶n xuÊt cña d©n. Më réng c¸c tuyÕn giao vµo th«n b¶n ®¶m b¶o trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c vïng. §Çu t­ n©ng cÊp më míi ®o¹n ®­êng B¶n MÕ - T¶ Gia Kh©u - Pha Long cña huyÖn M­êng Kh­¬ng vµ ®o¹n ®­êng Si Ma Cai th«ng víi ®o¹n ®­êng cña huyÖn M· Quan (Trung Quèc) nh»m giao l­u kinh tÕ bªn ngoµi më réng thÞ tr­êng hµng ho¸ trong huyÖn. Thùc hiÖn nhanh chãng vµ ®Çu t­ c¬ së vËt chÊt khai th¸c má kÏm ë b¶n mÕ. §Çu t­ c«ng nghÖ chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n n«ng s¶n kh¾c phôc d­ thõa n«ng s¶n phÈm trong thêi vô vµ thiÕu hôt tr¸i vô. VÒ thuû lîi vÒ c¬ b¶n ®· t­¬ng ®èi æn ®Þnh, cÇn n©ng cÊp mét sè ®Ëp x©y nh­ ®Ëp ë Ng¶i Phãng chç (x· SÝn ChÐng), Ho¸ S­ Phïng (S¸n Ch¶i). 2. Gi¶i ph¸p vÒ vèn, thÞ tr­êng, ®µo t¹o d©n trÝ a. Gi¶i ph¸p vÒ vèn Tr­íc hÕt lµ huy ®éng vèn nhµn rçi trong d©n th«ng qua hÖ thèng tµi chÝnh - ng©n hµng ®©y lµ nguån vèn lín cßn ®äng l¹i ch­a ®­îc khai th¸c triÖt ®Ó. Cã chÝnh s¸ch hîp lý huy ®éng vèn nhiÒu h¬n ®Ó ®Çu t­ cho c¬ së h¹ tÇng, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ b¶o qu¶n. Cñng cè ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn ng¾n h¹n truyÒn thèng ë n«ng th«n ®· ®­îc nh©n d©n chÊp thuËn, më réng m¹ng l­íi ho¹t ®éng ng©n hµng tíi c¸c côm x·, liªn x· g¾n liÒn víi c¸c tæ chøc tÝn dông. Ph¸t huy tèt vai trß cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n, cña c¸c ®oµn thÓ thanh niªn, phô n÷… Vµ c¸c hiÖp héi nh­: N«ng d©n, cùu chiÕn binh, hé lµm v­ên… trong hç trî s¶n xuÊt t¹o c«ng ¨n viÖc lµm, phèi hîp chÆt chÏ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp, c¸c hiÖp héi… t¹o ®iÒu kiÖn vµ m«i tr­êng ph¸p lý ®Ó tËn dông vµ khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn vay. Sö dông hîp lý nguån vèn ng©n s¸ch, khuyÕn khÝch t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c dù ¸n ®Çu t­ c¶ trong n­íc vµ n­íc ngoµi vµo nÒn kinh tÕ huyÖn nhµ. b. Gi¶i ph¸p vÒ thÞ tr­êng Qóa tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸ th× yÕu tè thÞ tr­êng lµ rÊt quan träng. NÒn kinh tÕ muèn ph¸t triÓn m¹nh th× ph¶i më réng vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng ®Èy m¹nh s¶n xuÊt vµ tiªu thô hµng ho¸. §µo to¹ ®éi ngò c¸n bé cã kiÕn thøc vÒ thÞ tr­êng, ®Èy m¹nh c«ng t¸c t×m kiÕm thÞ tr­êng trong tØnh, trong n­íc vµ n­íc ngoµi, t­ vÊn cho c¸c x· ®Ó ®æi míi ®a d¹ng ho¸ s¶n xuÊt vµ æn ®Þnh viÖc tiªu thô s¶n phÈm. ChuyÓn dÞch nÒn kinh tÕ cña huyÖn g¾n liÒn víi kinh tÕ hµng ho¸ nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vÜ m« cña nhµ n­íc. Tæ chøc tèt c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng ®Æc biÖt lµ dù b¸o cung - cÇu cña thÞ tr­êng, th«ng qua c¸c hÖ thèng nh­ khuyÕn n«ng, mÆt kh¸c ®­a ra c¸c th«ng tin vÒ thÞ hiÕu, tËp qu¸n, së thÝch cña ng­êi tiªu dïng qua ®ã thÞ tr­êng kh«ng nh÷ng ph¸t triÓn theo chiÒu réng mµ cßn ph¸t triÓn c¶ vÒ chiÒu s©u. T¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c trung gian kinh tÕ, nhÊt lµ th­¬ng nghiÖp ®¶m tr¸ch kh©u tiªu thô cho n«ng d©n, h×nh thµnh c¬ chÕ g¾n bã gi÷a ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi tiªu thô. Tuyªn truyÒn khuyÕn khÝch tËp qu¸n tiªu dïng cña ng­êi d©n, lµm thay ®æi nhËn thøc trong sinh ho¹t, c¸ch tiªu dïng… n©ng cao søc mua cña d©n c­. c. Gi¶i ph¸p vÒ ®µo t¹o d©n trÝ: Si ma Cai lµ mét huyÖn miÒn nói tr×nh ®é d©n trÝ cßn thÊp kÐm, ®¹i ®a sè lµ ®ång bµo c¸c d©n téc Ýt ng­êi. VÞ trÝ ®Þa h×nh cña huyÖn phøc t¹p vµ c¸ch xa trung t©m tØnh. V× vËy ®µo t¹o d©n trÝ lµ hÕt søc cÇn thiÕt trong viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. §Ó tiÕp cËn ®­îc tiÕn bé kü thuËt vµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, tr­íc m¾t cÇn më c¸c líp ®µo t¹o ng¾n h¹n, ®µo t¹o cÊp tèc, phæ biÕn réng r·i cho ng­êi d©n thÝch øng víi m«i tr­êng s¶n xuÊt hµng ho¸, cö c¸n bé ®Õn c¸c c¬ së h­íng dÉn vÒ ph­¬ng thøc s¶n xuÊt míi, ¸p dông tiÕn bé khoa häc vµo thùc tiÔn. Tuy nhiªn viÖc phæ biÕn kiÕn thøc c¬ b¶n cho ng­êi d©n ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn c¸ch thøc vµ ng«n tõ, ph¶i hÕt søc ®¬n gi¶n, dÔ hiÓu ®Ó nh©n d©n tiÕp nhËn mét c¸ch dÔ dµng. Trong c¸c c¬ së cÇn chó träng ®Õn c¸n bé khuyÕn n«ng, cÇn ph¶i cñng cè kiÖn toµn ®éi ngò c¸n bé khuyÕn n«ng, tr¹m khuyÕn n«ng cña huyÖn vµ hÖ thèng khuyÕn n«ng ë c¸c côm x·, t¨ng c­êng më c¸c líp tËp huÊn ®µo t¹o c¸n bé ®Ó c«ng t¸c khuyÕn n«ng thùc hiÖn ®ãng vai trß quan träng vµo qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, ®Èy m¹nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng ho¸. 3. H×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt a. s¶n xuÊt hé gia ®×nh: HiÖn nay trªn toµn huyÖn chñ yÕu s¶n xuÊt theo h×nh thøc kinh tÕ hé gia ®×nh. Do vËy chuyÓn ®æi c¬ cÊu vµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña huyÖn, nh÷ng chÝnh s¸ch t¸c ®éng vµ m« h×nh kinh tÕ hé phï hîp lµ rÊt cÇn thiÕt. VËn dông linh ho¹t c¸c chÝnh s¸ch vÒ ®Êt ®ai vèn tÝn dông, thuÕ vµ chÝnh s¸ch hç trî s¶n xuÊt ®èi víi vïng cao, vïng s©u, vïng xa… mét c¸ch phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña huyÖn. KhuyÕn khÝch n«ng d©n sö dông gièng míi, tham gia vµo c¸c m« h×nh øng dông tiÕn bé kü thuËt. T¹o ®iÒu kiÖn hç trî cho ng­êi d©n chuyÓn sang dÞch vô vµ s¶n xuÊt tiÓu thñ c«ng nghiÖp. §Èy m¹nh ph¸t triÓn c©y trång vËt nu«i ®Æc s¶n mang tÝnh hµng ho¸ trong tõng hé. b. H×nh thøc s¶n xuÊt theo trang tr¹i. Cho ®Õn nay vÉn ch­a cã mét h×nh thøc s¶n xuÊt theo m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i trªn ®Þa bµn cña huyÖn. XÐt vÒ ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Þa h×nh, kinh tÕ - x· héi cña huyÖn cã thÓ ph¸t triÓn ®­îc c¸c tiÓu kinh tÕ trang tr¹i ë c¸c x· nh­ SÝn ChÐng, B¶n MÕ, Si Ma Cai. Trang tr¹i lµ lo¹i h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt quan träng trong n«ng nghiÖp. Nã t¹o ra khèi l­îng s¶n phÈm lín gãp phÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu trong n«ng th«n. KhuyÕn khÝch tËp trung ®Êt ®ai vµ giao kho¸n rõng cho c¸c hé, më c¸c líp tËp huÊn qu¶n lý s¶n xuÊt kinh doanh, ¸p dông khoa häc kü thuËt trong m« h×nh kinh tÕ trang tr¹i. Kh«i phôc l¹i trang tr¹i ch¨n nu«i gia sóc ë x· B¶n MÕ, cã chÝnh s¸ch vèn ­u ®·i cho ng­êi d©n ®Çu t­ vµo c¸c trang tr¹i nhá phèi hîp víi bªn ngoµi t×m ®Çu ra cho c¸c trang tr¹i s¶n xuÊt hµng ho¸. c. S¶n xuÊt hîp t¸c x· trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, Hîp T¸c vµ Hîp T¸c X· lµ rÊt quan träng nã t¹o ra mét lùc l­îng s¶n xuÊt lín m¹nh ®ång thêi lµ lùc l­îng s¶n xuÊt hµng ho¸. ®Ó ®Èy m¹nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n, cÇn ph¸t triÓn hîp t¸c x· trong nh÷ng n¨m tíi. HuyÖn Si Ma Cai hiÖn nay ®· cã mét hîp t¸c x· vµ 2 tæ hîp t¸c s¶n xuÊt. Hîp t¸c x· cßn rÊt nhá, chñ yÕu lµ sù hîp t¸c gi÷a c¸c hé gia ®×nh trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµo c¸c mïa vô nh­ng kh«ng cã tæ chøc. ChuyÓn m¹nh c«ng t¸c dÞch vô tõng b­íc x©y dùng HTX kiÓu míi, cã chñ tr­¬ng thÝch hîp khuyÕn khÝch hîp t¸c x· ph¸t triÓn. §Èy m¹nh c«ng t¸c giao ®Êt n«ng - l©m nghiÖp thóc ®Èy nhanh sù chuyÓn ®æi cña hîp t¸c x·, thµnh lËp HTX míi sang kinh doanh dÞch vô theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. 4. Mét sè chÝnh s¸ch hç trî. HuyÖn Si Ma Cai lµ huyÖn nghÌo tµi nguyªn c¬ së vËt chÊt thiÕu thèn v× vËy rÊt cÇn sù hç trî gióp ®ì cña §¶ng vµ chÝnh quyÒn c¸c cÊp, c¸c ngµnh; cô thÓ gåm nh÷ng chÝnh s¸ch sau: ChÝnh s¸ch hç trî c«ng nghÖ kü thuËt cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn. ®µo t¹o c¸c bé chuyªn m«n ng­êi ®Þa ph­¬ng, khuyÕn khÝch n«ng d©n sö dông gièng míi, tham gia vµo c¸c m« h×nh øng dông tiÕn bé khoa häc kü thuËt. ChÝnh s¸ch hç trî vèn vµ trî gi¸ ph¸t triÓn kinh tÕ s¶n xuÊt hµng ho¸ nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n. Hç trî thÞ tr­êng ®Çu ra cho n«ng s¶n phÈm cña c¸c tæ hîp t¸c vµ n«ng d©n trong mïa vô. X©y dùng chÝnh s¸ch cho vay vèn víi l·i ­u ®·i vµ hç trî trî ®Ó khuyÕn khÝch c¸c hé gia ®×nh ph¸t triÓn ch¨n nu«i theo h­íng b¸n c«ng nghiÖp ®Ó h×nh thµnh c¸c trang tr¹i ch¨n nu«i quy m« võa nh»m t¹o ra nhiÒu s¶n phÈm hµng ho¸ ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng. kÕt luËn Qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n ë huyÖn Si Ma Cai tØnh Lµo Cai ®ang cã nh÷ng tiÕn triÓn thuËn lîi, ®a d¹ng song cßn phô thuéc nhiÒu yÕu tè nh­: tr×nh ®é d©n trÝ, ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi, d©n sè, lao ®éng… HiÖu qu¶ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cña huyÖn ®em l¹i ý nghÜa trªn nhiÒu mÆt c¶ vÒ kinh tÕ vµ x· héi víi sù thay ®æi tÝch cùc bé mÆt n«ng th«n cña huyÖn Si Ma Cai mét c¸ch râ rÖt. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n cña huyÖn cã ý nghÜa v« cïng quan träng trong c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng, ®ång thêi còng lµ néi dung quan träng trong viÖc x©y dùng n«ng th«n, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng th«n mµ §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n theo h­íng s¶n xuÊt hµng ho¸, ph¸t triÓn tõ thuÇn n«ng san phi n«ng nghiÖp, ph¸t triÓn c©y trång vËt nu«i theo nhu cÇu thÞ tr­êng vµ ®a d¹ng c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cã ý nghÜa to lín trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë huyÖn Si Ma Cai nãi riªng vµ nÒn kinh tÕ quèc d©n nãi chung. ChÝnh sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nµy ®· t¹o mét søc m¹nh tæng hîp trong ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi thóc ®Èy nÒn kinh tÕ c¶ n­íc t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn hiÖu qu¶ vµ bÒn v÷ng trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ - hiÖn ®¹i ho¸ cña ®Êt n­íc ta hiÖn nay. Nh÷ng biÖn ph¸p, kiÕn nghÞ ®­îc ®Ò cËp trong ®Òn ¸n nµy do dùa trªn kiÕn thøc lý thuyÕt vµ c¶m nhËn trùc quan vÒ thùc tÕ nªn cã thÓ h¹n chÕ vÒ tÝnh kh¶ thi. Song b¶n th©n t«i vÉn mong muèn phÇn nµo th¸o gì ®­îc nh÷ng v­ín m¾t trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ n«ng th«n cña huyÖn nhµ. tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o c¸o ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp huyÖn Si Ma Cai tØnh Lµo Cai 2. §Þnh h­íng quy ho¹ch ph¸t triÓn n«ng th«n tØnh Lµo Cai ®Õn n¨m 2010 3. Gi¸o tr×nh kinh tÕ n«ng th«n. Khoa kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n n¨m 2002 4. Gi¸o tr×nh qu¶n trÞ doanh nghiÖp n«ng nghiÖp khoa kinh tÕ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n, n¨m 2001 5. Ng« §×nh Giao: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n. NXB chÝnh trÞ quèc gia, Hµ néi 1998 6. Quy ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi huyÖn Si Ma Cai tØnh Lµo Cai n¨m 2002 - 2010 7. T¹p chÝ n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n.