Đề án Năng lực cạnh tranh của chè Việt Nam trên thị trường quốc tế và những giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của chè Việt Nam trong thời gian tới

triÖu ha; Ấn §é 468.000 ha; Xrilanka 190.000 ha; Kenya 120.000 ha... vµ ViÖt Nam cã kho¶ng 98.000 ha, ®øng thø 5 trªn thÕ giíi. VÒ s¶n l­îng, l­îng cung chÌ trªn thÕ giíi trong vµi n¨m trë l¹i ®©y cã xu h­íng t¨ng. Giai ®o¹n tr­íc n¨m 1998, s¶n l­îng chÌ trªn thÕ giíi ®¹t 2,6 triÖu tÊn, ®Õn n¨m 1998 lµ 3 triÖu tÊn. Tuy nhiªn n¨m 1999 th× s¶n l­îng cßn 2,8 triÖu tÊn nh­ng tõ n¨m 2000 ®Õn nay th× liªn tôc t¨ng. Vµ s¶n l­îng chÌ tËp trung phÇn lín ë 5 n­íc; Trung Quèc, Ấn §é, Xrilanka, Kenya, In®«nªxia (chiÕn 85%), ViÖt Nam kho¶ng 3%, xÕp thø 9 trong tæng sè c¸c n­íc cã s¶n l­îng chÌ lín trªn thÕ giíi. C¸c n­íc xuÊt khÈu chÌ chñ yÕu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi còng chÝnh lµ 5 n­íc trªn. b. CÇu chÌ trªn thÕ giíi. Theo thèng kª cña héi chÌ quèc tÕ, tÝnh ®Õn n¨m 2002 trªn toµn thÕ giíi cã 26 n­íc tiªu dïng sè l­îng lín chÌ hµng n¨m, trong ®ã n­íc tiªu thô cao nhÊt thÕ giíi lµ Ấn §é (kho¶ng 640.000 ®Õn 680.000 tÊn/n¨m), Trung Quèc (400.000 ®Õn 430.000 tÊn/ n¨m), tiÕp ®ã lµ Anh, Nga, NhËt, Hoa kú...(mỗi năm tiêu dùng khoảng từ 100.000 đến 200.000 tấn/năm). Qua nhiÒu nghiªn cøu, ng­êi ta chØ ra r»ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, t«n gi¸o vµ tËp qu¸n sinh ho¹t lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng ®Õn nhu cÇu vµ së thÝch tiªu dïng dÉn tíi sù kh¸c nhau vÒ sè l­îng vµ chñng lo¹i chÌ. Trong ®ã yÕu tè thãi quen vµ tËp qu¸n sinh ho¹t cã t¸c ®éng m¹nh mÏ nhÊt. ChÌ tuy ®­îc tiªu dïng ë hÇu hÕt c¸c quèc gia nh­ng trªn thÕ giíi chØ cã vµi thÞ tr­êng lín nh­ Trung Quèc, Ấn §é, NhËt... trong khi ®ã ë mét sè n­íc nh­ Nam MÜ, Nam Shahara... th× l¹i kh«ng mÊy quan t©m ®Õn chÌ. Ngoài ra chúng ta còn thấy một phần lớn lượng chè thế giới được tiêu thụ ngay trong các quốc gia sản xuất chè, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ, chỉ có 45% sản lượng chè thế giới được bán ra ngoài, điều này trái ngược hoàn toàn với cà phê. Gần như toàn bộ sản lượng cà phê trên thế giới đều được xuất khẩu và tiêu thụ ở các nước công nghiệp phát triển. c. Gi¸ c¶: ChÌ ®­îc xÕp vµo nhãm ®å uèng nãng trªn thÕ giíi nh­ng cµ phª míi lµ mÆt hµng chiÕn vÞ trÝ chñ ®¹o vÒ sè l­îng còng nh­ gi¸ trÞ (chiÕm 60% vÒ sè l­îng, 70% vÒ gi¸ trÞ). Trong khi ®ã, chÌ chiÕm 30% vÒ sè l­îng nh­ng chØ chiÕm 20% vÒ gi¸ trÞ. Nh­ vËy cã thÓ thÊy, chÌ lµ lo¹i ®å uèng rÎ nhÊt trong c¸c ®å uèng nãng . Qua thèng kª cho thÊy, gi¸ chÌ giai ®o¹n 2000 – 2005 th­êng dao ®éng ë møc 1.800 USD/ tÊn (gi¸ chÌ thÕ giíi cao kû lôc: 2.800 USD/ tÊn n¨m 1984). C¸c chuyªn gia còng cho r»ng nÕu so s¸nh møc ®é biÕn ®éng gi¸ chÌ víi cµ phª th× møc ®é biÕn ®éng cña gi¸ chÌ kh«ng m¹nh vµ khã dù ®o¸n nh­ cµ phª. Theo c¸c nhµ kinh tÕ dù ®o¸n møc tiªu thô chÌ sÏ t¨ng trong nh÷ng n¨m tíi do c¾t gi¶m hµng rµo thuÕ quan theo hiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp cña WTO, ®Õn n¨m 2010 gi¸ chÌ b×nh qu©n trªn thÕ giíi cã thÓ lªn tíi 1950 USD/ tÊn. §©y lµ mét tÝn hiÖu tèt cho ngµnh chÌ. Nh­ vËy, qua nh÷ng nghiªn cøu cña thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi ta thÊy, cung vµ cÇu thÞ tr­êng chÌ trªn thÕ giíi cã møc ®é tËp trung cao. MÆt kh¸c,víi diÖn tÝch, s¶n l­îng c¸c n­íc liªn tôc t¨ng dÉn ®Õn sù mÊt c©n b»ng cung cÇu trªn thÕ giíi nªn ®· ®Èy gi¸ chÌ xuèng thÊp. Dù kiÕn c¸c n­íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao nh­ Ấn §é, Trung Quèc, Xrilanka... sÏ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn thÞ phÇn, trong khi ®ã c¸c n­íc s¶n xuÊt víi chi phÝ cao, chÊt l­îng thÊp sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, vµ ViÖt Nam còng n»m trong xu thÕ nµy. 2. T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam: a.VÒ sè l­îng, c¬ cÊu, gi¸ c¶ xuÊt khÈu. - Nh×n chung tèc ®é t¨ng b×nh qu©n xuÊt khÈu chÌ ë ViÖt Nam nh÷ng n¨m gÇn ®©y t¨ng. DÊu mèc Ên t­îng lµ n¨m 1997, ViÖt Nam lÇn ®Çu tiªn xuÊt khÈu v­ît qua ng­ìng 3 v¹n tÊn (32.400 tÊn), trÞ gi¸ 48 triÖu USD, t¨ng 55,2% vÒ sè l­îng vµ 65,5% vÒ gi¸ trÞ so víi n¨m tr­íc ®ã. Tõ ®ã liªn tôc t¨ng kh«ng ngõng (trõ n¨m 2003 do chiÕn tranh Ir¾c nªn khèi l­îng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gi¶m). Tuy nhiªn ®Õn n¨m 2004 l­îng xuÊt khÈu l¹i t¨ng: 96.000 tÊn. MÆc dï ®¹t kÕt qu¶ nh­ vËy nh­ng qui m« xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam vÉn cßn rÊt nhá so víi khèi l­îng chÌ bu«n b¸n trªn thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi chiÕm kho¶ng 4% so víi nhu cÇu tiªu thô trªn thÕ giíi (sè liÖu hiÖp héi chÌ ViÖt Nam VITAS) - C¬ cÊu xuÊt khÈu chÌ cña ta: chóng ta trång rÊt nhiÒu gièng chÌ nh­ng chñ yÕu xuÊt khÈu 4 lo¹i sau: + ChÌ ®en: Lo¹i chÌ nµy rÊt ®­îc ­a chuéng trªn thÕ giíi. Vµ ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu lo¹i chÌ nµy (kho¶ng 70% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu chÌ toµn ngµnh). + ChÌ Xanh: lo¹i nµy xuÊt khÈu khã h¬n so víi chÌ ®en mµ gi¸ l¹i thÊp h¬n chÌ ®en (thÊp h¬n 20 – 25% so víi chÌ ®en). Nguyªn nh©n lµ do nhu cÇu tiªu thô trªn thÕ giíi lo¹i nµy thÊp, mÆt kh¸c gi¸ trong n­íc l¹i qu¸ cao, chÊt l­îng thÊp. + ChÌ ®en m¶nh CTC: s¶n xuÊt theo d©y truyÒn Ấn §é, lo¹i nµy ®­îc c¸c n­íc ph¸t triÓn rÊt ­a chuéng do chÊt l­îng cao h¬n hai lo¹i chÌ trªn mµ gi¸ b¸n l¹i còng cao h¬n. Nh­ng ®¸ng tiÕc ë ViÖt Nam rÊt Ýt doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo c«ng nghÖ CTC mµ chñ yÕu theo c«ng nghÖ cña Nga tõ nh÷ng n¨m 50, 60 của thế kỉ trước. + ChÌ Hµ Giang: cßn gäi lµ chÌ vµng: s¶n l­îng kh«ng lín do chÕ biÕn hoµn toµn thñ c«ng (1000 tÊn/ n¨m) chñ yÕu xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Hång K«ng. Vµ trong 4 lo¹i chÌ trªn th× chÌ ®en vµ chÌ xanh lµ hai mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu. - VÒ gi¸ c¶: Tuy chÌ ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu thµnh tùu lín nh­ : 1 trong 10 n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ chÌ, thø 7 vÒ khèi l­îng xuÊt khÈu, thø 9 vÒ s¶n l­îng nh­ng chÌ ViÖt Nam vÉn ch­a ®ñ n¨ng lùc chi phèi thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi cô thÓ lµ gi¸ chÌ cña ta chØ b»ng 50 – 70% so víi gi¸ thµnh b×nh qu©n trªn thÕ giíi. Cã b¶ng: §¬n vÞ USD/ tÊn N¨m 1997 1998 1999 2000 Gi¸ b×nh qu©n trªn thÕ giíi (1) 2005 2002 1750 1800 Gi¸ chÌ ViÖt Nam (2) 1440 1520 1340 1100 So s¸nh (2) / (1) 71,8% 75,9% 76,6% 62% Nguån: HiÖp héi chÌ ViÖt Nam VITAS vµ hiÖp héi chÌ quèc tÕ ITC. §iÒu dÔ nhËn thÊy lµ gi¸ chÌ cña ViÖt Nam phô thuéc nhiÒu vµo sù biÕn ®éng cña gi¸ chÌ thÕ giíi, sù phô thuéc nµy theo chiÒu h­íng bÊt lîi. NÕu gi¸ chÌ thÕ giíi gi¶m th× chÌ ViÖt Nam gi¶m nhanh vµ nhiÒu h¬n; nÕu gi¸ chÌ thÕ giíi t¨ng th× gi¸ chÌ ViÖt Nam t¨ng chËm h¬n. MÆt kh¸c, vÒ mÆt uy tÝn vµ chÊt l­îng trªn thÞ tr­êng chÌ quèc tÕ th× thÞ tr­êng chÌ ViÖt Nam thuéc vµo hµng kh«ng cã tªn tuæi, chÌ chñ yÕu dïng ®Ó ®Êu trén hay dïng ®Ó chiÕt xuÊt. Do vËy nªn gi¸ gi¸ chÌ xuÊt khÈu cña ta th­êng thÊp. b. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu: ChÌ cña ta ®· cã mÆt ë h¬n 50 n­íc trªn thÕ giíi. Cô thÓ: §«ng ¢u, Anh, §µi Loan, Mü, NhËt... Sau ®©y lµ mét sè thÞ tr­êng chñ yÕu: - ThÞ tr­êng Ir¾c: Tr­íc n¨m 2002, thÞ tr­êng nµy cã ý nghÜa rÊt lín ®èi víi ViÖt Nam , do gi¸ xuÊt chÌ sang Ir¾c th­êng cao h¬n so víi gi¸ ë c¸c thÞ tr­êng kh¸c, chiÕm kho¶ng 30% tæng l­îng chÌ xuÊt khÈu. Tuy nhiªn, tõ nh÷ng n¨m 2003 ®Õn nay do chiÕn tranh næ ra ë Ir¾c vµ nh÷ng biÕn ®éng chÝnh trÞ nªn t­¬ng lai cña thÞ tr­êng Ir¾c víi ViÖt Nam lµ kh«ng ®­îc ch¾c ch¾n. - ThÞ tr­êng §µi Loan: §©y lµ thÞ tr­êng chÌ lín nhÊt cña ViÖt Nam trong 3 n¨m trë l¹i ®©y, mçi n¨m §µi Loan nhËp khÈu 10.000 – 15.000 tÊn. Do nh÷ng n¨m gÇn ®©y nhiÒu c«ng ty §µi Loan ®Çu t­ vµo ngµnh chÌ cña ta. Tuy nhiªn, cã mét ®iÒu ®¸ng l­u ý lµ chÕ xuÊt sang thÞ tr­êng nµy chñ yÕu lµ dïng chÕ biÕn lµm n­íc chÌ uèng liÒn cã pha chÕ h­¬ng liÖu ®Ó tiªu thô néi ®Þa hoÆc t¸i xuÊt sang Trung Quèc trong khi c¸c doanh nghiÖp cña ta hoµn toµn cã kh¶ n¨ng xuÊt trùc tiÕp sang thÞ tr­êng nµy. - ThÞ tr­êng Pakistan: Tr­íc d©y Pakistan mçi n¨m chØ nhËp kho¶ng 400 – 800 tÊn nh­ng kho¶ng 4 n¨m trë l¹i ®©y thÞ tr­êng nµy trë thµnh thÞ tr­êng nhËp khÈu ®¸ng kÓ cña ta. N¨m 2002: 12.453 tÊn, n¨m 2003: 14.589 tÊn, n¨m 2004 h¬n 15.000 tÊn. §iÒu ®¸ng mõng lµ thÞ tr­êng nµy cã cÇu rÊt lín: 150.000 tÊn/n¨m. MÆc dï nh÷ng n¨m gÇn ®©y, chÝnh phñ Pakistan liªn tôc t¨ng thuÕ nhËp khÈu chÌ ®Ó h¹n chÕ tiªu thô vµ rót ng¾n sù mÊt c©n b»ng trong thanh to¸n quèc tÕ nh­ng thÞ tr­êng nµy vÉn cã søc hót rÊt lín ®èi víi c¸c n­íc, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu chÌ trªn thÕ giíi. - ThÞ tr­êng Nga: §©y lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng cña chÌ ViÖt Nam cung chÌ cña Nga chØ ®¸p øng 1% nhu cÇu cña ng­êi d©n nªn lµ mét thÞ tr­êng rÊt hÊp dÉn. Tuy nhiªn n¨m 2002, 2003, ViÖt Nam míi chØ xuÊt sang Nga 3.500 tÊn, ®©y qu¶ lµ mét con sè khiªm tèn ®èi víi nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr­êng nµy. - ThÞ tr­êng NhËt B¶n: NhËt cã thÓ tù ®¸p øng ®­îc 60% tæng cÇu thÞ tr­êng m×nh. Tuy nhiªn, ng­êi ta thÊy r»ng nhu cÇu chÌ ®en ë NhËt t¨ng mét c¸ch râ rÖt, tuy nhiªn chÊt l­îng chÌ cña ViÖt Nam ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu nªn l­îng xuÊt sang thÞ tr­êng nµy cña ViÖt Nam rÊt nhá, h¬n 1.200 tÊn mçi n¨m. - ThÞ tr­êng EU: ViÖt Nam xuÊt kho¶ng 2.600 – 3.000 tÊn / n¨m. Tuy nhiªn chÌ cña ta vÉn bÞ xem lµ d­ l­îng thuèc trõ s©u qu¸ cao. Chóng ta ph¶i c¶i thiÖn chÊt l­îng, uy tÝn míi cã thÓ t¨ng l­îng xuÊt khÈu. - ThÞ tr­êng MÜ: §©y lµ mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng lín víi møc tiªu thô ®øng thø 8 trªn thÕ giíi (149.000 tÊn/ n¨m). Chóng ta xuÊt khÈu kho¶ng 3% thÞ tr­êng chÌ chiÕt xuÊt t¹i MÜ. Nếu nhìn vào chất lượng chè được nhập khẩu của Mĩ thì chúng ta hoàn toàn tin tưởng vào khả năng cạnh tranh của chè Việt Nam ở Mĩ bởi khoảng 50% chè của Mĩ là từ Argentina, chè của nước này có chất lượng trung bình và chủ yếu dùng để chiết xuất. - ThÞ tr­êng Trung Quèc: Hµng n¨m ta xuÊt kho¶ng trªn d­íi 1000 tÊn. §©y lµ n­íc xuÊt khÈu chÌ lín nhÊt nh× thÕ giíi nh­ng chóng ta vÉn coi ®©y lµ thÞ tr­êng triÓn väng do Trung Quèc cã thÞ tr­êng tiªu thô réng lín. Qua ph©n tÝch, tìm hiểu về c¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña chÌ ViÖt Nam, chóng ta dÔ dµng nhËn thÊy thÞ tr­êng mµ ta chiÕm phÇn lín lµ c¸c n­íc cã ®ßi hái vÒ chÊt l­îng kh«ng cao hoÆc chñ yÕu nhËp lµm nguyªn liÖu chÕ biÕn, hay t¸i xuÊt sang thÞ tr­êng kh¸c, cßn ®èi víi thÞ tr­êng ®ßi hái cao nh­ EU, MÜ, NhËt… th× chÌ cña ta xuÊt víi khèi l­îng rÊt nhá. CHƯƠNG II: ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CHÈ VIỆT NAM TRÊN THỊ TRƯỜNG QUỐC TẾ Tõ thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ ®· cho chóng ta thÊy n¨ng lùc c¹nh tranh cña chÌ Việt Nam trên thÞ tr­êng xuÊt khÈu quèc tÕ lµ rÊt thÊp. Ta sÏ xem xÐt tõng vÊn ®Ò cô thÓ. 1. ThÕ m¹nh: Nh­ ta ®· nãi ë trªn, chÌ cña ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ ®Ó cã ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ ®ã lµ do chóng ta ®· biÕt vËn dông, ph¸t huy tæng lùc nh÷ng lîi thÕ cña m×nh: thiªn nhiªn, con ng­êi, gièng, c«ng nghÖ vµ c¶ nh÷ng chÝnh s¸ch hç trî cña nhµ n­íc vµ hiÖp héi. a. KhÝ hËu, ®Êt ®ai. Theo c¸c nhµ khoa häc trªn thÕ giíi, vïng nguyªn s¶n c©y chÌ lµ vµnh ®ai nhiÖt ®íi, cã ®Æc ®iÓm nhiÖt ®é «n hoµ, khÝ hËu Èm ­ít. HiÖn nay c¸c vïng chÌ trªn thÕ giíi ®Òu n»m trªn vïng khÝ hËu ¸ nhiÖt ®íi vµ nhiÖt ®íi, tõ 330 vÜ B¾c vµ 490 vÜ Nam, trong ®ã c¸c vïng chÌ ë gi÷a 160 vÜ Nam ®Õn 200 vÜ B¾c lµ thÝch hîp nhÊt. Nh­ vËy, ViÖt Nam n»m ®óng trong vïng nguyªn s¶n c©y chÌ thÕ giíi l¹i cã ®iÒu kiÖn khÝ hËu, ®Êt ®ai rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn c©y chÌ. b. Con ng­êi: Nh©n tè nµy lu«n cã ý nghÜa quan träng ®èi víi sù ph¸t triÓn cña bÊt kú ngµnh kinh tÕ nµo, ®Æc biÖt cµng quan träng h¬n ®èi víi ngµnh n«ng nghiÖp nãi chung vµ ngµnh chÌ nãi riªng. Trong ngµnh chÌ, yÕu tè con ng­êi cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi chÊt l­îng s¶n phÈm, chÊt l­îng chÌ ®­îc quyÕt ®Þnh bëi 50% lµ gièng, 30% lµ do canh t¸c, ch¨m sãc vµ c«ng nghÖ chiÕm 20%. Con ng­êi lµ t¸c nh©n t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn kh©u canh t¸c tøc lµ quýªt ®Þnh 30% chÊt l­îng chÌ. Trong nh÷ng n¨m qua, hµng chôc v¹n lao ®éng lµm viÖc trong ngµnh chÌ trªn c¶ n­íc ®· nç lùc phÊn ®Êu v­¬n lªn ®Ó ®­a chÌ trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu cã vÞ thÕ nh­ g¹o, cµ phª. Cã thÓ nãi, chÌ ViÖt Nam cã ®éi ngò nh÷ng ng­êi t©m huyÕt víi c©y chÌ, “sèng chÕt” víi c©y chÌ. §ã lµ mét lîi thÕ mµ bÊt kú mét nhµ qu¶n lý kinh tÕ nµo còng mong muèn. MÆt kh¸c, chi phÝ nh©n c«ng ViÖt Nam t­¬ng ®èi rÎ, nÕu so víi mÆt b»ng chung cña chi phÝ nh©n c«ng trong ngµnh trªn thÓ giíi th× chi phÝ nh©n c«ng cña ta thÊp h¬n. Tuy vËy, nÕu so víi c¸c c­êng quèc chÌ nh­ Ên §é, Xrilanka, Trung Quèc... th× lîi thÕ nµy kh«ng cßn n÷a. c. Gièng vµ c«ng nghÖ Gièng chÌ còng lµ mét trong nh÷ng lîi thÕ cã tÝnh chÊt quyÕt ®Þnh ®èi víi chÊt l­îng chÌ còng nh­ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chÌ. Trong kho¶ng h¬n 10 n¨m trë l¹i ®©y, nhê ch­¬ng tr×nh chÝnh phñ, liªn doanh liªn kÕt, quan hÖ quèc tÕ... chóng ta ®· cã thªm 36 gièng míi, trong ®ã cã nhiÒu gièng ®· thÓ hiÖn tÝnh ­u viÖt, ®¸p øng ®­îc nhu cÇu tiªu dïng cña thÞ tr­êng ®èi t¸c. Do ®ã, chÌ ViÖt Nam còng dÔ dµng h¬n trong më réng thÞ tr­êng vµ t×m chç ®øng cho riªng m×nh. KÕt qu¶ lµ c¬ cÊu thÞ tr­êng cã sù chuyÓn dÞch, trong ®ã c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng hÇu nh­ gi÷ v÷ng mét c¸ch æn ®Þnh vµ më réng thªm thÞ tr­êng míi nh­: Hµn Quèc, Th¸i Lan, SÐc ... Cô thÓ: n¨m 2000, diÖn tÝch chÌ ®­îc trång míi chØ chiÕm 15% tæng diÖn tÝch trång chÌ c¶ n­íc, ®Õn n¨m 2004, th× chiÕm tíi 26,7% tæng diÖn tÝch chÌ c¶ n­íc. Trong vßng 5 n¨m tõ 2000- 2005, b×nh qu©n mçi n¨m diÖn tÝch trång chÌ c¶ n­íc tõ 90.000 ha n¨m 2000 lªn 122.000 ha n¨m 2004. Bªn c¹nh ®ã c«ng nghÖ chÕ biÕn còng cã nh÷ng chuyÓn biÕn kh¸ m¹nh. C¸c c«ng ty liªn doanh hîp t¸c víi n­íc ngoµi vÒ s¶n xuÊt chÌ ®· thu hót ®­îc hµng triÖu USD vèn ®Çu t­, tiÕp thu ®­îc thiÕt bÞ - kÜ thuËt c«ng nghÖ míi, hiÖn ®¹i: c«ng nghÖ s¶n xuÊt CTC (Ấn §é), c«ng nghÖ chÌ « long... ®· cã mÆt ë ViÖt Nam. Ngoµi ra, nh÷ng tiÕn bé vÒ b¶o tr×, mÜ thuËt vµ sù ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i, mÉu m· còng gãp phÇn më réng thÞ tr­êng vµ thóc ®Èy ngµnh chÌ ph¸t triÓn. d. ChÝnh s¸ch hç trî cña Nhµ n­íc vµ hiÖp héi * VÒ phÝa nhµ n­íc: - Nh÷ng chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc ®èi víi thÞ tr­êng trong n­íc: có thể nhận định là sau khi những chính sách này ra đời và đi vào quá trình vận hành, thị trường trong nước đã có những biến đổi tích cực tạo điều kiện cho việc tổ chức sản xuất theo hướng xuất khẩu trong điều kiện mới: + ChÝnh s¸ch ruéng ®Êt: Nh÷ng c¶i c¸ch vÒ ruéng ®Êt trong nh÷ng n¨m qua ®· ph¸t huy ®­îc hiÖu qu¶. Tõ n¨m 1981 ®Õn nay chóng ta cã c¸c chÝnh s¸ch ruéng ®Êt nh­.: chØ thÞ 100/ CT/ TW, nghÞ quyÕt kho¸n 10 vµ ®Æc biÖt lµ “luËt ®Êt ®ai” vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c . Nh÷ng chÝnh s¸ch nµy lµ ®éng lùc trùc tiÕp thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ n«ng nghiÖp theo h­íng khai th¸c lîi thÕ vïng, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c vïng chÌ tËp trung. Nhê chÝnh s¸ch ruéng ®Êt mµ hiÖu qu¶ sö dông ®Êt t¨ng lªn 1,96 lÇn giai ®o¹n 1996-2000, diÖn tÝch gieo trång t¨ng tõ 82.000 ha (n¨m 1999 ) lªn 122.000 ha (n¨m 2004), ®­a ViÖt Nam thµnh n­íc ®øng ®Çu thÕ giíi vÒ tèc ®é gia t¨ng diÖn tÝch trång chÌ. + ChÝnh s¸ch gi¸: Nhµ n­íc chuyÓn ®æi chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh tõ trùc tiÕp quyÕt ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i sang ®iÒu hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng, gi¸ c¶ ®­îc h×nh thµnh theo quan hÖ cung cÇu, do ng­êi mua, ng­êi b¸n tù tho¶ thuËn vµ quyÕt ®Þnh. §©y lµ ®éng lùc thóc ®Èy s¶n xuÊt, më réng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. +ChÝnh s¸ch xuÊt khÈu: ChÝnh s¸ch xuÊt khÈu ®· rÊt th«ng tho¸ng. Nhµ n­íc ®· ban hµnh chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh ho¹t ®éng xuÊt khÈu mét c¸ch æn ®Þnh, cëi më râ rµng cho c¶ mét giai ®o¹n 5 n¨m (NghÞ ®Þnh 44/2001/N§ - CP ngµy 2/8/2001, quyÕt ®Þnh 46/2001/ Q§ - TTg ngµy 4/4/2001 vµ c¸c th«ng t­ h­íng dÉn). Ngoµi ra, Nhµ n­íc cßn sö dông nhiÒu c«ng cô hç trî kh¸c phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ nh­: h¹n ng¹ch thuÕ quan, th­ëng xuÊt khÈu, miÔn, gi¶m thuÕ, ­u ®·i tÝn dông trong ®Çu t­... §©y lµ mét ®éng lùc cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh chÌ. - Nh÷ng chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc víi thÞ tr­êng cña n­íc ngoµi ( hay cßn gäi lµ chÝnh s¸ch thÞ tr­êng): ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng cña n­íc ta ®· tõng ho¹t ®éng th­¬ng m¹i vµo quü ®¹o hîp t¸c nhiÒu mÆt, song ph­¬ng, ®a ph­¬ng víi c¸c n­íc , c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ khu vùc, t¹o thªm thÕ vµ lùc, thªm kh¶ n¨ng vµ c¬ héi cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. VD: HiÖp ®inh ViÖt- MÜ, ho¹t ®éng trong ASEAN, nç lùc ®Ó gia nhËp WTO... * VÒ hiÖp héi chÌ ViÖt Nam (VITAS) Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y VITAS ®· kiÕn nghÞ víi c¸c ngµnh vµ ®Þa ph­¬ng, ®ång thêi r¸o riÕt thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p n©ng cao uy tÝn vµ vÞ thÕ chÌ ViÖt Nam, trong ®ã cã gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ét ph¸ lµ x©y dùng th­¬ng hiÖu chÌ ViÖt Nam. §©y lµ nh÷ng b­íc ®i ®óng ®¾n n©ng cao uy tÝn cho chÌ ViÖt N©m kh«ng chØ trong n­íc mµ cßn ë ngoµi n­íc, t¹o tiÒn ®Ò cho chÌ cña ta cã ®iÒu kiÖn th©m nhËp thÞ tr­êng míi vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng truyÒn thèng. Tãm l¹i, víi nh÷ng thÕ m¹nh ®Æc tr­ng cña chÌ ViÖt Nam ®· nãi ë trªn ®· t¹o ra ®­îc nh÷ng ­u thÕ c¹nh tranh cho chÌ ViÖt Nam. Tuy nhiªn cïng víi thÕ m¹nh hay nh÷ng lîi thÕ so s¸nh c¹nh tranh, vÉn cßn cã nh÷ng bÊt cËp song song tån t¹i buéc ngµnh chÌ ph¶i ®èi mÆt vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p cÊp b¸ch. 2. MÆt h¹n chÕ Cã thÓ nãi chÌ ViÖt Nam ®· cã ®­îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc ng¹c nhiªn, tuy nhiªn ViÖt Nam vÉn ch­a cã ®ñ kh¶ n¨ng chi phèi thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi. §ã lµ do h¹n chÕ ë c¸c mÆt : Mét lµ, lùc l­îng lao ®éng: do ®Æc ®iÓm cña chÌ lµ ®­îc tËp trung trång chñ yÕu ë 3 vïng lín: Trung du, vïng nói vµ T©y nguyªn, do vËy b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®èi mÆt rÊt nhiÒu khã kh¨n. §Çu tiªn ®ã lµ vÊn ®Ò kü thuËt canh t¸c, ch¨m sãc c©y chÌ. Nh÷ng ng­êi n«ng d©n trång chÌ ®a phÇn kh«ng cã tr×nh ®é hay møc ®é am hiÓu vÒ c©y chÌ rÊt thÊp. Do ®ã kü thuËt canh t¸c, ch¨m sãc, thu h¸i chÌ th­êng kh«ng ®óng tiªu chuÈn hay kh«ng theo bÊt kú mét quy chuÈn nµo g©y ¶nh h­ëng chÊt l­îng s¶n phÈm chÌ chÕ biÕn. Ngoµi ra, khi c¸c c¬ së chÕ biÕn víi quy m« nhá mua chÌ t­oi víi gi¸ cao h¬n gi¸ cña c¸c nhµ m¸y, doanh nghiÖp th× hä s½n sµng ph¸t vì cam kÕt trong khi c¸c nhµ m¸y, doanh nghiÖp hç trî cho ng­êi n«ng d©n gièng, ph©n bãn, kü thuËt, bao tiªu s¶n phÈm... Vµ v× thÕ buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i thu mua chÌ bóp t­¬i ë nh÷ng n¬i kh¸c ®Ó ®¸p øng nguån nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt. Nªn chÊt l­îng chÌ xuÊt khÈu th­êng kh«ng ®ång ®Òu, ¶nh h­ëng tíi uy tÝn cña chÌ ViÖt Nam vµ cña b¶n th©n doanh nghiÖp. Hai lµ, vïng nguyªn liÖu: Khi xu thÕ chÌ trªn thÕ giíi ph¸t triÓn, c¸c c¬ së s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn chÌ phôc vô xuÊt khÈu ë trong n­íc mäc lªn å ¹t, ®Õn nay con sè nµy lµ trªn 600 c¬ së. Tuy nhiªn, c¸c c¬ së s¶n xuÊt chÕ biÕn nµy hÇu hÕt l¹i ë d¹ng hé gia ®×nh, c¬ së s¶n xuÊt mini, doanh nghiÖp nhá nªn kh«ng tù chñ ®­îc vïng nguyªn liÖu. MÆt kh¸c, diÖn tÝch trång chÌ qua c¸c n¨m cã t¨ng nh­ng tèc ®é t¨ng diÖn tÝch kh«ng theo kÞp tèc ®é t¨ng vÒ c¬ së s¶n xuÊt. Nguyªn liÖu phôc vô s¶n xuÊt kh«ng ®¸p øng ®ñ c«ng suÊt cña c¸c nhµ m¸y vµ c¬ së chÕ biÕn. Do ®ã dÉn ®Õn cuéc chiÕn ®Èy gi¸ nguyªn liÖu lªn cao. C¸c doanh nghiÖp ph¶i tranh mua nguyªn liÖu ®Ó ®¸p øng c«ng suÊt cña m¸y mãc, nhµ x­ëng; dï ph¶i chÞu mua víi gi¸ cao song chÊt l­îng nguyªn liÖu l¹i kh«ng ®i kÌm theo ®ã. Doanh nghiÖp gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n. Ba lµ, c«ng nghÖ : C«ng nghÖ lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh tíi 20% chÊt l­îng s¶n phÈm, vËy mµ c«ng nghÖ chÕ biÕn chÌ cña n­íc ta cßn rÊt l¹c hËu. Ngoµi mét sè doanh nghiÖp lín vµ mét sè doanh nghiÖp cã sù ®Çu t­ cña n­íc ngoµi (Phó BÒn - 100% vèn ®Çu t­ cña BØ, Phó §a - liªn doanh gi÷a Tæng C«ng ty chÌ ViÖt Nam vµ Ir¾c) cã d©y truyÒn chÕ biÕn ®ång bé, hiÖn ®¹i, ho¹t ®éng tèt, cßn cã rÊt nhiÒu doanh nghiÖp vµ c¬ së chÕ biÕn nhá còng tham gia s¶n xuÊt chÌ xuÊt khÈu. Nh÷ng c¬ së nµy thiÕt bÞ võa thiÕu, võa kh«ng ®ång bé, lµ yÕu tè chñ yÕu lµm gi¶m chÊt l­îng vµ gi¶m uy tÝn chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Dï c«ng nghÖ chÕ biÕn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· ®­îc chó träng, ®Çu t­ ®¸ng kÓ nh­ng vÉn cßn chËm, ch­a theo kÞp ®­îc víi c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña thÕ giíi, vµ kh«ng ®¶m b¶o nh÷ng yªu cÇu tèi thiÓu vÒ quy tr×nh chÕ biÕn vµ vÖ sinh. Bèn lµ, thÞ tr­êng nhËp khÈu: Nh­ ®· nãi ë trªn, thÞ tr­êng nhËp khÈu chÌ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· ®­îc ph¸t triÓn, cã xu h­íng b¾t ®Çu tiÕp cËn vµo ®­îc c¸c thÞ tr­êng tiªu thô chÌ lín cña thÕ giíi nh­ EU, NhËt B¶n, Pakistan, Mü, Nga, Pakistan, Iran… ®©y lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng. Tuy nhiªn còng cã nh÷ng thÞ tr­êng ®· tõng nhËp khÈu chÌ cña n­íc ta nh­ng gÇn ®©y l¹i kh«ng nhËp khÈu nh­ T©y Ban Nha, Yemen, Paragoay... TÝnh ®Õn th¸ng 7 n¨m 2005, trong khi doanh nghiÖp th©m nhËp thªm ®­îc 9 thÞ tr­êng míi, xuÊt khÈu t¨ng 254 tÊn (t­¬ng ®­¬ng 315.200 USD) th× l¹i ®Ó mÊt 13 thÞ tr­êng, gi¶m 784 tÊn (t­¬ng ®­¬ng 1.000.000 USD). §iÒu nµy cho thÊy thÞ tr­êng nhËp khÈu chÌ cña ViÖt Nam ch­a thËt sù æn ®Þnh, chÌ cña chóng ta d­êng nh­ míi chØ biÕt c¸ch "vµo" mµ ch­a ®øng v÷ng ®­îc trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc nhËp khÈu. N¨m lµ, khuyÕt tËt cña s¶n phÈm: Cã thÓ nãi ®©y chÝnh lµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµm cho gi¸ xuÊt khÈu cña ta lu«n thÊp h¬n c¸c n­íc kh¸c. §ã lµ nh÷ng khuyÕt tËt vÒ gièng, chÌ kh«ng ®ång lo¹i, d­ l­îng thuèc b¶o vÖ thùc vËt vÒ mÉu m·, bao b×. §Çu tiªn ®ã lµ yÕu tè gièng, §©y lµ yÕu tèt quyÕt ®Þnh tíi 50% chÊt l­îng chÌ lµm ra vËy mµ hiÖn nay ViÖt Nam vÉn canh t¸c trªn nh÷ng n«ng tr­êng chÌ cña nh÷ng n¨m 50, 60 víi nh÷ng gièng chÌ ch­a ®­îc c¶i t¹o, chÊt l­îng kh«ng cßn phï hîp hay nãi c¸ch kh¸c cã sù xuèng cÊp vÒ chÊt l­îng. MÆt kh¸c, viÖc sö dông c¸c lo¹i thuèc b¶o vÖ thùc vËt, Nhµ n­íc vÉn ch­a cã biÖn ph¸p qu¶n lý h÷u hiÖu. Bëi vËy, s¶n phÈm chÌ cã d­ l­îng thuèc trõ s©u v­ît qu¸ h¹n møc cho phÐp vÉn x¶y ra, cã kh«ng Ýt thÞ tr­êng tõ chèi nhËp hµng cña ta khi qua kh©u ph©n tÝch kiÓm dÞch. §©y lµ mét trë ng¹i rÊt lín cho chÌ ViÖt Nam khi th©m nhËp vµ muèn ®øng v÷ng ë thÞ tr­êng cã yªu cÇu rÊt kh¾t khe vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Cuèi cïng vÒ mÉu m·, bao b× s¶n phÈm. Bao b×, mÉu m· hay nh·n m¸c s¶n phÈm cã ý nghÜa quan träng trong viÖc gióp c¸c doanh nghiÖp th©m nhËp ®­îc thÞ tr­êng. Thùc tÕ thÞ tr­êng ®· chøng minh chØ cã nh÷ng s¶n phÈm cã mÉu m· thu hót, hÊp dÉn míi cã thÓ thóc ®Èy viÖc tiªu thô. Nh­ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam d­êng nh­ l¹i rÊt thê ¬ víi vÊn ®Ò nµy, mÉu m· bao b× cßn ®¬n ®iÖu, ch­a hÊp dÉn, kh«ng t¹o ®­îc sù thu hót ®èi víi thÞ tr­êng nhËp khÈu. Tæng hîp cña nh÷ng khuyÖt tËt trªn sÏ dÉn ®Õn s¶n phÈm cã chÊt l­îng thÊp, kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ kÐo theo gi¸ xuÊt khÈu thÊp. S¸u lµ, ®a d¹ng s¶n phÈm: ChÌ cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua ®· t¨ng vÒ chñng lo¹i nh­ng vÉn ch­a ®a d¹ng ®­îc c¸c s¶n phÈm chÌ. ChÌ xuÊt khÈu chñ yÕu ë d¹ng s¬ chÕ, b¸n thµnh phÈm (c¸c n­íc nhËp khÈu ®Ó chiÕt xuÊt). Nªn gi¸ xuÊt khÈu th­êng kh«ng cao. Theo mét nghiªn cøu míi ®©y nhÊt vÒ thÞ tr­êng NhËt B¶n, mét quèc gia cã nhu cÇu tiªu dïng chÌ kh¸ cao, ë n­íc nµy cã rÊt nhiÒu s¶n phÈm liªn quan tíi chÌ nh­ kÑo chÌ, báng chÌ, kÑo cao su chÌ... cho thÊy nh÷ng s¶n phÈm liªn quan ®Õn rÊt phong phó. NhËt b¶n ®· thµnh c«ng trong viÖc ®a d¹ng gi¸ nh÷ng s¶n phÈm liªn quan tíi chÌ tøc lµ ®· thµnh c«ng trong viÖc t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cho chÌ tõ ®ã n©ng cao gi¸ trÞ c©y chÌ. §©y lµ mét h­íng ®i mµ chÌ ViÖt Nam ph¶i xem xÐt trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn cña ngµnh trong thêi gian s¾p tíi. §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm ngoµi viÖc th«ng qua c¸c s¶n phÈm h÷u h×nh cßn ph¶i th«ng qua s¶n phÈm v« h×nh ®Ó t¹o gi¸ trÞ gia t¨ng cho c©y chÌ. §ã chÝnh lµ dÞch vô sau chÌ th«ng qua c¸c qu¸n chÌ ®Ó t¹o dùng chç ®øng trong lßng ng­êi tiªu dïng. VËy mµ ë thÞ tr­êng c¸c n­íc nhËp khÈu hay thËm chÝ ë ngay trong thÞ tr­êng néi ®Þa ng­êi ta vÉn thÊy v¾ng bãng c¸c qu¸n trµ mang h­¬ng vÞ thuÇn ViÖt. Trong khi ®ã, ngay t¹i ViÖt Nam mÊy n¨m gÇn ®©y ng­êi tiªu dïng cña ta l¹i rÊt quen thuéc víi c¸ch uèng trµ cña §µi Loan (trµ uèng liÒn cã pha h­¬ng vÞ). C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· kh«ng chñ ®éng t¹o vÞ thÕ c¹nh tranh cho s¶n phÈm cña m×nh. B¶y lµ, lîi thÕ canh tranh: §iÓm m¹nh trong lîi thÕ so s¸nh cña chÌ ViÖt Nam hiÖn nay ch­a ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng ®Ó tËn dông triÖt ®Ó lîi thÕ ®ã trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ mµ chñ yÕu c¹nh tranh ®èi ®Çu qua gi¸. Ng­îc l¹i, t¹i c¸c n­íc s¶n xuÊt chÌ kh¸c ®Òu t×m cho m×nh lîi thÕ riªng ®Ó c¹nh tranh, ch¼ng h¹n Kenya cã lîi thÕ vÒ s¶n xuÊt chÌ rêi CTC cã chÊt l­îng cao, Xrilanka tËp trung s¶n xuÊt chÌ Orthodox chÊt l­îng cao vµ chÌ thµnh phÈm cã hµm l­îng gi¸ trÞ gia t¨ng cao, Trung Quèc gÇn nh­ chiÕm ®éc quyÒn trªn thÞ tr­êng chÌ xanh thÕ giíi... Trong khi ViÖt Nam, mét n­íc cã truyÒn thèng vÒ c©y chÌ vµ nghÒ lµm chÌ l¹i kh«ng t×m ®­îc lîi thÕ ®Ó c¹nh tranh. Chóng ta xuÊt khÈu mét l­îng lín nh­ng l¹i kh«ng cã kh¶ n¨ng buéc ng­êi tiªu dïng ph¶i phô thuéc vµo m×nh, tr¸i l¹i víi Kenya, mét n­íc cã khèi l­îng xuÊt khÈu chØ b»ng 1/10 cña ta, l¹i cã thÓ chi phèi ®­îc thÞ tr­êng chÌ ë §«ng Phi vµ thÕ giíi. T¸m lµ, sù liªn kÕt trong néi bé ngµnh: Trong néi bé ngµnh chÌ cña ViÖt Nam ch­a cã sù phèi kÕt hîp chÆt chÏ nªn HiÖp héi chÌ ViÖt Nam ch­a ph¸t huy ®­îc hÕt vai trß cña m×nh. HiÖp héi chÌ ch­a cã chiÕn l­îc qu¶ng b¸ vÒ h×nh ¶nh chÌ ViÖt Nam trong lßng ng­êi tiªu dïng n­íc ngoµi, chóng ta míi chØ dõng l¹i ë viÖc x©y dùng logo chÌ ViÖt Nam, tham gia c¸c Héi chî vµ c¸c Héi nghÞ vÒ chÌ ë thÕ giíi. Ng­îc l¹i víi c¸c HiÖp héi chÌ c¸c n­íc nh­ Xrilanka, Kenya..., víi sù hç trî cña Nhµ n­íc, hä tiÕn hµnh qu¶ng c¸o rÊt rÇm ré nh»m n©ng cao h×nh ¶nh chÌ cña n­íc m×nh, dän ®­êng vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c C«ng ty tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr­êng lín nh­ Nga, §«ng ¢u, Mü... §©y còng lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n lín cña chÌ ViÖt Nam khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng thÕ giíi. ChÝn lµ, hiÖu qu¶ c¸c gi¶i ph¸p cña Nhµ n­íc: MÆc dï c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch võa qua ®· bæ sung, cëi më vµ rÊt th«ng tho¸ng, gÇn nh­ kh«ng cßn v­íng m¾c ®¸ng kÓ nh­ng so víi yªu cÇu vÉn cßn nh÷ng bÊt cËp ®Æc biÖt trong lÜnh vùc quy ho¹ch, kÕ ho¹ch vµ tµi chÝnh. C¸c gi¶i ph¸p ®­a ra chñ yÕu lµ c¸c gi¶i ph¸p ng¾n h¹n, mang tÝnh chÊt xö lý t×nh thÕ. Th«ng th­êng khi ph¶i ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng thÞ tr­êng khã kh¨n hoÆc chÊt l­îng s¶n phÈm xuèng cÊp th× xuÊt hiÖn hµng lo¹t c¸c gi¶i ph¸p víi môc tiªu chñ yÕu lµm gi¶m bít sù c¨ng th¼ng cña thÞ tr­êng, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. C¸c gi¶i ph¸p cã tÝnh chÊt dµi h¹n nh­ c¶i t¹o gièng, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng... ®­îc thùc hiÖn víi tèc ®é chËm. Ngoµi ra, c¸c gi¶i ph¸p l¹i tËp trung chñ yÕu nh»m vµo hç trî ®Çu ra, trong khi ®Çu vµo cña s¶n phÈm cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn quan t©m (chñng lo¹i, chÊt l­îng, ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, c¬ cÊu gi¸ thµnh... tãm l¹i lµ tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè liªn quan ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng quèc tÕ). Do ®ã c¸c gi¶i ph¸p phÇn nµo cßn mang tÝnh thô ®éng, kh«ng thÓ hiÖn ®­îc hiÖu qu¶ cao, g©y ¶nh h­ëng tíi nÒn kinh tÕ. Tõ nh÷ng bÊt cËp trªn chóng ta cã thÓ ®­a ra kÕt luËn ngµnh chÌ c¶ n­íc ®ang ph¶i ®èi mÆt víi rÊt nhiÒu khã kh¨n. Nh÷ng bÊt cËp ®ã cã nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc tíi n¨ng lùc c¹nh tranh cña chÌ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, c¸c n­íc chØ xem ViÖt Nam lµ mét n­íc s¶n xuÊt ngo¹i biªn, khi mµ ViÖt Nam ®øng thø 7 thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu. §©y thùc sù lµ mét khñng ho¶ng cña ngµnh c«ng nghiÖp chÌ bÊt cø n­íc nµo trªn thÕ giíi trong thêi ®¹i ngµy nay. ViÖt Nam sÏ ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt triÖt ®Ó nh÷ng bÊt cËp trªn mét c¸ch kh«ng chËm trÔ khi mµ ViÖt Nam chuÈn bÞ gia nhËp WTO trong thêi gian tíi ®©y. CHƯƠNG III: NHỮNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA CHÈ VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI C¨n cø vµo ph¹m vi t¸c ®éng cña c¸c gi¶i ph¸p ®Õn mÆt hµng chÌ, cã thÓ ph©n chia gi¶i ph¸p thµnh hai lo¹i: gi¶i ph¸p hç trî ®Çu vµo vµ gi¶i ph¸p hç trî ®Çu ra. Mçi lo¹i gi¶i ph¸p ®Òu cã t¸c dông trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña chÌ. HiÖn nay cã nhiÒu quan ®iÓm cho r»ng nªn tËp trung m¹nh vµo hç trî ®Çu vµo th­êng cã t¸c dông dµi h¬n, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh l©u bÒn h¬n cho s¶n phÈm, trong khi nh÷ng biÖn ph¸p hç trî ®Çu ra l¹i chñ yÕu lµ nh÷ng gi¶i ph¸p vÒ mÆt thÞ tr­êng tiªu thô c¸c s¶n phÈm ®· s½n cã. Do vËy, mçi gi¶i ph¸p ®Òu cã tÇm quan träng riªng. Nh­ng trong nh÷ng n¨m qua c¸c gi¶i ph¸p ®Çu vµo d­êng nh­ Ýt ®­îc quan t©m nªn viÖc xö lý ®Çu ra th­êng bÞ ®éng. Trong ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy, xin nhÊn m¹nh sù cÇn thiÕt t¨ng c­êng ®Çu t­ cho c¸c gi¶i ph¸p ®Çu vµo, kÕt hîp ®ång thêi víi viÖc tiÕp tôc thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p ®Çu ra ®Ó cã nh÷ng gi¶i ph¸p cã sù gi¶i quyÕt ®ång bé tõ gèc ®Õn ngän ®èi víi mÆt hµng chÌ cña ViÖt Nam. 1. N©ng cao chÊt l­îng cña chÌ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng quèc tÕ Trong t×nh h×nh cung - cÇu trªn thÞ tr­êng thÕ giíi ngµy nay, sù "®­îc, mÊt" thÞ tr­êng tiªu thô hoµn toµn phô thuéc vµo søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ xuÊt khÈu. Thùc tÕ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ngµy cµng cñng cè vµ lµm s©u s¾c vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt nµy. NhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ngµy nay còng ®· vµ ®ang tÝch cùc h­íng sù ®Çu t­ cña ChÝnh phñ vµo viÖc t¨ng c­êng søc c¹nh tranh cho s¶n phÈm. Víi n­íc ta ®­¬ng nhiªn gi¶i ph¸p nµy còng ®Æt ra yªu cÇu kh¸c. Trong bèi c¶nh gi¸ chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lu«n lu«n thÊp h¬n gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n cña thÕ giíi mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do chÊt l­îng chÌ kh«ng cao (®a phÇn phÈm cÊp chÌ ë møc cuèi A, B hay thuËm chÝ lµ C vµ D) th× biÖn ph¸p n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm lµ mét tÊt yÕu. Tuy vËy muèn n©ng cao chÊt l­îng chÌ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, ph¶i cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé kÌm theo. * Quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu s¶n xuÊt, chÕ biÕn chÌ NÕu chØ hiểu quy ho¹ch vïng nguyªn liÖu s¶n xuÊt d­íi gãc ®é vïng s¶n xuÊt chÌ tËp trung th× cã lÏ ViÖt Nam ®· lµm ®­îc ®iÒu nµy. Mµ ë ®©y chóng ta cßn ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò quy ho¹ch gièng chÌ. Mét thùc tÕ, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay vÉn s¶n xuÊt, chÕ biÕn chÌ trªn c¬ së vïng nguyªn liÖu cña n«ng tr­êng cò nh÷ng n¨m 50, 60 vµ trong mét kho¶ng thêi gian dµi c©y chÌ bÞ khai th¸c kiÖt søc, lµm cho chÌ bÞ xuèng cÊp nghiªm träng. Song song víi viÖc gia t¨ng diÖn tÝch c¸c chÌ míi th× viÖc c¶i t¹o gièng chÌ cò ph¶i ®­îc thùc hiÖn kh«ng chËm trÔ. Tuy nhiªn, chÝnh s¸ch c¶i t¹o gièng trªn mét diÖn tÝch lín lµ mét chÝnh s¸ch dµi h¹n, ®ßi hái ph¶i cã sù hç trî rÊt tÝch cùc tõ phÝ Bé N«ng nghiÖp. Gi¶i quyÕt biÖn ph¸p nµy ph¶i b¾t ®Çu tõ sù ph©n bæ ®Çu t­ cã lé tr×nh cho gièng c©y trång ë c¶ c¸c doanh nghiÖp, ®Þa ph­¬ng vµ Trung ­¬ng. Mét ®iÓm quan träng n÷a cÇn ®­îc quan t©m khi quy ho¹ch vïng chÌ ®ã lµ chóng ta ph¶i t¹o dùng ®­îc mèi liªn kÕt gi÷a ng­êi trång chÌ vµ c¬ së chÕ biÕn, cã nh­ vËy míi tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng "tranh mua", ®Èy gi¸ nguyªn liÖu phôc vô s¶n xuÊt lªn cao. Víi viÖc x©y dùng Héi s¶n xuÊt, doanh nghiÖp sÏ cã ®iÒu kiÖn liªn hÖ chÆt chÏ víi ng­êi trång chÌ hay thËm chÝ víi c¶ nh÷ng doanh nghiÖp cïng ngµnh. Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp sÏ thuËn lîi h¬n trong viÖc thu mua nguyªn liÖu, hay cã nh÷ng ph¶n øng kÞp thêi tr­íc nh÷ng biÕn ®éng vÒ nguyªn liÖu. * §a d¹ng ho¸ s¶n phÈm phï hîp với thÞ hiÕu tiªu dïng cña thÞ tr­êng nhËp khÈu Thùc tr¹ng c¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam buéc chóng ta ph¶i tËp trung nghiªn cøu ®a d¹ng chñng lo¹i, chÕ phÈm chÌ. ViÖt Nam kh«ng chØ xuÊt khÈu chÌ b¸n thµnh phÈm mµ tiÕn tíi ph¶i chñ yÕu xuÊt khÈu chÌ thµnh phÈm, kh«ng chØ xuÊt khÈu nh÷ng lo¹i chÌ ®en m¶nh CTC, chÌ xanh... mµ chóng ta cßn ph¶i xuÊt khÈu chÌ ­íp hoa, chÌ hoµ tan, chÌ ch÷a bÖnh vµ båi bæ c¬ thÓ. Cã nh­ vËy chóng ta míi t¹o ra gi¸ trÞ gia t¨ng cho c©y chÌ, n©ng cao gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®ång thêi b¾t kÞp ®­îc xu thÕ tiªu dïng c¸c lo¹i chÌ nµy ë trªn thÕ giíi. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c lo¹i chÌ míi, doanh nghiÖp ®Æc biÖt chó träng tíi lîi thÕ c¹nh tranh cña b¶n th©n m×nh (thÞ tr­êng, b¹n hµng nhËp khÈu, bÝ quyÕt kü thuËt chÕ biÕn...) ®Ó lùa chän h­íng ®i thÝch hîp. Bªn c¹nh ®ã viÖc ®a d¹ng c¸c lo¹i mÉu m· bao b× cho s¶n phÈm còng ®­îc chó träng, quan t©m. C¸c doanh nghiÖp ngoµi viÖc sö dông ph­¬ng ph¸p ®ãng gãi chÌ theo tói, ph¶i ph¸t triÓn c¸c h×nh thøc bao b× míi nh­ chÌ ®ãng hép, chÌ tói läc... t¹o sù thuËn lîi cho ng­êi tiªu dïng, thóc ®Èy tiªu thô s¶n phÈm. * C«ng bè réng r·i tiªu chuÈn ngµnh, nhµ m¸y vµ giíi h¹n chÊt ho¸ häc §©y lµ mét biÖn ph¸p cã ý nghÜa quan träng trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng chÌ, ®Ó chÌ ViÖt Nam ®ång ®Òu vÒ phÈm cÊp, kh«ng lÉn lo¹i. HiÖp héi chÌ ViÖt Nam VITAS gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh, lµ c¬ quan ®øng ra nghiªn cøu, ban hµnh nh÷ng tiªu chuÈn ngµnh nh­ tiªu chuÈn ph©n lo¹i chÌ bóp, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n, hÐo chÌ, lªn men... §Ó tõ ®ã c¸c doanh nghiÖp, c¬ së chÕ biÕn, ng­êi trång chÌ cã nh÷ng ®Þnh h­íng râ rµng, nhÊt ®Þnh trong kh©u thu h¸i, chế biÕn chÌ. H¬n n÷a viÖc c«ng bè tiªu chuÈn ngµnh cßn gióp c¸c doanh nghiÖp x©y dùng hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng s¶n phÈm, khi mµ trong ®iÒu kiÖn nay rÊt Ýt doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng ISO 9001-2000 ®Æc biÖt lµ hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng HACCP. Trong qu¸ tr×nh c«ng bè c¸c tiªu chuÈn ngµnh, hiÖp héi chÌ ViÖt Nam nªn chó träng vµo tiªu chuÈn giíi h¹n chÊt ho¸ häc, vÖ sinh an toµn thùc phÈm.ở ®©y ®ã chÝnh lµ c¸c yÕu tè nh­ ph©n bãn, thuèc b¶o vÖ thùc vËt. ChØ khi nµo chÌ cña ViÖt Nam tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c vÒ chÕ ®é ch¨m sãc, gi¶m thiÓu tèi ®a d­ l­îng thuèc trõ s©u, thuèc b¶o vÖ thùc vËt th× chÌ cña ta míi v­ît qua ®­îc c¸c rµo c¶n kü thuËt cña nh÷ng n­íc ph¸t triÓn (Anh, Hµ Lan, Mü...) th©m nhËp vµo c¸c thÞ tr­êng nµy. * TiÕn hµnh ®iÒu tra, cÊp phÐp cho nh÷ng c¬ së chÕ biÕn chÌ ®¹t tiªu chuÈn Víi h¬n 600 c¬ së chÕ biÕn chÌ lín nhá å ¹t mäc lªn kh¾p c¶ n­íc, g©y nªn t×nh tr¹ng mÊt c©n b»ng gi÷a vïng nguyªn liÖu vµ c¬ së chÕ biÕn th× gi¶i ph¸p lµ rÊt cÇn thiÕt. Trong ®ã Nhµ n­íc gi÷ vai trß quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh ®iÒu tra nguyên liÖu, c¬ së chÕ biÕn trªn ph¹m vi c¶ n­íc. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp chÌ ®¨ng ký kinh doanh, chÕ biÕn chÌ th× ph¶i cã giÊy chøng nhËn vÒ nhµ x­ëng ®ñ tiÓu chuÈn, nguyªn liÖu æn ®Þnh, ®©y lµ điều kiện tiªn quyÕt ®Ó c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn cÊp giÊy phÐp kinh doanh. §èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký kinh doanh, cã vïng nguyªn liÖu nh­ng nhµ x­ëng, m¸y mãc ch­a ®ñ tiªu chuÈn th× ph¶i tËp trung n©ng cÊp chËm nhÊt 6 th¸ng kÓ tõ khi cã x¸c nhËn cña Nhµ n­íc. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶, Nhµ n­íc cÇn thµnh lËp tæ chøc gi¸m ®Þnh víi nßng cèt lµ HiÖp héi chÌ ViÖt Nam VITAS ®Ó ®øng ra chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi nh÷ng chøng nhËn vÒ nhµ x­ëng, nguyªn liÖu. * G¾n biÓu t­îng th­¬ng hiÖu quèc gia chÌ cho nh÷ng s¶n phÈm ®¹t chÊt l­îng X©y dùng logo chÌ ViÖt Nam lµ mét b­íc ®i ®óng ®¾n cña ngµnh chÌ c¶ n­íc ®Ó n©ng cao h×nh ¶nh cña s¶n phÈm ë thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. Tuy nhiªn cïng víi viÖc qu¶ng b¸ s¶n phÈm th«ng qua th­¬ng hiÖu th× ph¶i coi th­¬ng hiÖu, logo chÌ lµ mét gi¶i ph¸p kiÓm so¸t chÊt l­îng tr­íc khi ®­a s¶n phÈm ra thÞ tr­êng tiªu thô. Ph¶i t¹o cho ng­êi tiªu dïng c¶ trong lÉn ngoµi n­íc cã kh¸i niÖm "logo chÌ ViÖt Nam - chÊt l­îng cao". Do ®ã ngoµi viÖc HiÖp héi chÌ cã nh÷ng v¨n b¶n h­íng dÉn vÒ quyÒn ®­îc sö dông logo nµy th× b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp còng ph¶i tù m×nh nhËn thøc viÖc g¾n logo chÌ ViÖt Nam cho s¶n phÈm m×nh lµm ra lµ quyÒn lîi vµ nghÜa vô cña doanh nghiÖp. QuyÒn lîi ®ã lµ chÌ sÏ ®­îc n©ng cao uy tÝn chÊt l­îng trªn thÞ tr­êng, cßn nghÜa vô ®ã lµ doanh nghiÖp ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p ®¶m b¶o chÊt l­îng chÌ ®· ®­îc g¾n logo ®Ó tr¸nh lµm gi¶m uy tÝn chung cña chÌ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. * T¹o ®iÒu kiÖn n©ng cao ®êi sèng cña ng­êi trång chÌ §©y lµ mét biÖn ph¸p võa cã ý nghÜa x· héi, võa cã ý nghÜa kinh tÕ. Mét mÆt gióp ng­êi n«ng d©n c¶i thiÖn cuéc sèng khã kh¨n cña m×nh v× ®a phÇn nh÷ng ng­êi d©n trång chÌ ®Òu sèng ë vïng miÒn nói, Trung du, t¹o sù c©n b»ng vÒ thu nhËp trong x· héi. MÆt kh¸c th«ng qua h×nh thøc cho vay tÝn chÊp, hay x©y dùng c¸c xÝ nghiÖp c«ng Ých hç trî ng­êi n«ng d©n vÒ ph©n bãn, gièng,... ®Ó ®Çu t­ vµo trång trät, canh t¸c. Do ®ã, viÖc thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch trªn n«ng tr­êng diÔn ra thuËn lîi h¬n, khi mµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm chÌ ®­îc b¾t ®Çu tõ n«ng tr­êng. H¬n thÕ n÷a cßn t¹o lßng tin cña ng­êi trång chÌ vµo doanh nghiÖp, t¹o mèi liªn kÕt chÆt chÏ gi÷a doanh nghiÖp - ng­êi trång chÌ, tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng bÊt æn ®Þnh vÒ nguyªn liÖu s¶n xuÊt. Víi nh÷ng gi¶i ph¸p trªn, Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò "®Çu ra ®i tõ gèc" sÏ v÷ng ch¾c h¬n. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¹o ra søc c¹nh tranh ngµy cµng m¹nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi lµ mét trong nh÷ng yÕu tè kinh doanh quan träng bËc nhÊt, kh«ng chØ ®¸p øng yªu cÇu kinh doanh tr­íc m¾t cña thùc t¹i chÌ ViÖt Nam mµ cßn phôc vô cho c¶ chiÕn l­îc kinh doanh l©u dµi. 2. §Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i Kh«ng gièng nhãm biÖn ph¸p trªn, nhãm biÖn ph¸p hç trî ®Çu vµo n©ng cao chÊt l­îng chÌ xuÊt khÈu th× ë nhãm biÖn ph¸p nµy l¹i hç trî ®Çu ra cho s¶n phÈm chÌ, ®Èy m¹nh tiªu thô s¶n phÈm. §©y lµ kh©u quyÕt ®Þnh tíi viÖc chÌ ViÖt Nam cã th©m nhËp vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng c¸c n­íc nhËp khÈu nh­ng hiÖn nay ®©y l¹i lµ kh©u yÕu cña ViÖt Nam (c¶ phÝa HiÖp héi chÌ vµ doanh nghiÖp). Do ®ã chóng ta ph¶i cã hµng lo¹t gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy m¹nh c«ng t¸c xóc tiÕn th­¬ng m¹i. * Cñng cè vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu truyÒn thèng, t×m c¸ch th©m nhËp thÞ tr­êng míi. §Ó gi÷ ®­îc thÞ tr­êng truyÒn thèng vµ vµo ®­îc thÞ tr­êng míi, ®©y qu¶ lµ ®iÒu kh«ng dÔ dµng g× ®èi víi bÊt cø ngµnh s¶n xuÊt nµo. Do vËy ph¶i cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ò ra ®Ó hç trî cho gi¶i ph¸p nµy. Thø nhÊt, n¾m v÷ng xu thÕ ph¸t triÓn vÒ quy m« vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu tiªu thô chÌ trªn thÞ tr­êng ngoµi n­íc, tr­íc hÕt lµ nh÷ng thÞ tr­êng träng ®iÓm ®Ó x¸c ®Þnh vµ tæ chøc nguån hµng. Gi¶i ph¸p nµy xuÊt ph¸t tõ lý luËn "cÇu" quyÕt ®Þnh "cung" ®èi víi ho¹t ®éng th­¬ng m¹i trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. "CÇu" vµ "cung" ë ®©y kh«ng chØ thÓ hiÖn vÒ tæng l­îng mµ cßn thÓ hiÖn ë mÆt c¬ cÊu, gi¸ c¶, chñng lo¹i vµ chÊt l­îng ®Æc biÖt lµ xu thÕ ph¸t triÓn vÒ quy m« lÉn c¬ cÊu tiªu thô cña thÞ tr­êng nhËp khÈu. §èi víi Nhµ n­íc, thùc hiÖn biÖn ph¸p nµy sÏ gióp cho viÖc x©y dùng chiÕn l­îc xuÊt khÈu vµ ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch xuÊt khÈu c¸c chñng lo¹i chÌ mét c¸ch cã c¨n cø. Tuy viÖc x©y dùng c¸c kÕ ho¹ch, chiÕn l­îc chØ mang tÝnh dù b¸o song víi nh÷ng ®Þnh h­íng ®óng, th× ®é kh¶ thi cña c¸c môc tiªu ®Þnh h­íng cµng cao, qua ®ã t¹o niÒm tin cho c¸c doanh nghiÖp tËp trung vµ yªn t©m h­íng vµo thùc hiÖn. §Ó biÖn ph¸p nµy cã hiÖu qu¶ ph¶i b¾t ®Çu tõ sù ph©n bè ®Çu t­ cã lé tr×nh cho gièng c©y, cho s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn tõng mÆt hµng ®Ó tõ ®ã cã kÕ ho¹ch tæ chøc nguån hµng cho xuÊt khÈu. Th÷ hai, n¾m v÷ng ®iÒu kiÖn th©m nhËp thÞ tr­êng tiªu thô. §©y lµ ch×a kho¸ ®Ó më c¸nh cöa vµo thÞ tr­êng nµy. §iÒu kiÖn th©m nhËp ë ®©y lµ ®iÒu kiÖn bao gåm toµn diÖn c¸c yÕu tè cña n­íc nhËp khÈu nh­ luËt ph¸p, chÝnh s¸ch c¬ chÕ ®iÒu hµnh, tËp qu¸n phong tôc nhÊt lµ chÝnh s¸ch thuÕ, phi thuÕ hay rµo c¶n kü thuËt. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®ang næi lªn hiÖn nay lµ doanh nghiÖp cña ta cßn hiÓu biÕt rÊt h¹n chÕ vÒ luËt ph¸p cña thÞ tr­êng nhËp khÈu ®Õn nh÷ng ®iÒu kiÖn kü thuËt, nghiÖp vô nh»m h×nh thµnh kÜ n¨ng, nghÖ thuËt trong kinh doanh. Do vËy viÖc nghiªn cøu c¸c ®iÒu ­íc quèc tÕ liªn quan vµ luËt ph¸p c¸c n­íc nhËp khÈu lµ mét yªu cÇu kh«ng thÓ thiÕu. ViÖc nghiªn cøu thÊu ®¸o phong tôc, tËp qu¸n vµ së tr­êng cña tõng thÞ tr­êng, ®èi t¸c ®Ó cã chiÕn l­îc, s¸ch l­îc thÝch hîp trong ®µm ph¸n. Ch¼ng h¹n ®èi víi thÞ tr­êng Mü, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn liªn kÕt víi nhau ®Ó chuÈn bÞ nh÷ng ®¬n hµng lín vµ ph¶i thËt chó ý ë Mü hîp ®ång cã gi¸ trÞ ph¸p lý tèi cao nªn khi ®µm ph¸n ph¶i thËn träng tõng chi tiÕt nhá. Hay ®èi víi §øc, ngoµi chÊt l­îng tèt, gi¸ hîp lý th× tÝnh nghiªm tóc trong thùc hiÖn hîp ®ång lµ rÊt quan träng. Thø ba, cÇn cã chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng c¶ tÇm quèc gia lÉn doanh nghiÖp, trong ®ã coi träng tr­íc hÕt lµ c¸c thÞ tr­êng träng ®iÓm vµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng. MÆc dï chÌ cã mÆt h¬n 50 quèc gia vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi song vÉn cÇn cã chiÕn l­îc, s¸ch l­îc thÞ tr­êng ®óng ®¾n ®Ó võa xuÊt khÈu ®­îc hµng ho¸ võa thu ®­îc hiÖu qu¶ cao. Trong ®ã chóng ta cÇn gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy c¸c thÞ tr­êng ®ang nhËp khÈu mét khèi l­îng ®¸ng kÓ vµ æn ®Þnh nh­ §µi Loan, Ir¾c, Nga, §øc, NhËt B¶n, Ba Lan vµ ph¶i cã kÕ ho¹ch th©m nhËp nh÷ng thÞ tr­êng míi cña chÌ ViÖt Nam nh­ Hµn Quèc, SÐc, Áo, Th¸i Lan. Bên cạnh đó, khi những dự báo các dấu hiệu biến động cung - cầu trên thị trường các nước nhập khẩu chịu tác động đột xuất của các yếu tố chính trị, xã hội thì phải linh hoạt điều chỉnh hướng thâm nhập vào thị trường. Lấy ví dụ như thị trường Irắc, năm 2003 khi dự báo được xu thế biến động của thị trường Irắc do Mĩ gây ra, Chính phủ đã thông tin kịp thời cho các doanh nghiệp và cũng lập tức đòi hỏi các nhà sản xuất chè Việt Nam phải nhạy bén chuyển hướng kinh doanh. H¬n n÷a, chÌ ViÖt Nam còng ph¶i chñ ®éng cã nh÷ng s¸ch l­îc, chiÕn l­îc th©m nhËp thÞ tr­êng thÝch hîp cho tõng thêi kú, giai ®o¹n. Trong rÊt nhiÒu b¸o c¸o vÒ kÕ ho¹ch ph¸t triÓn n«ng nghiÖp cña Bé n«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n ®· kh¼ng ®Þnh khu vùc ch©u Á - Th¸i B×nh D­¬ng ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng Trung Quèc sÏ lµ thÞ tr­êng träng ®iÓm vÒ nhËp khÈu n«ng l©m s¶n cña ViÖt Nam trong 10 n¨m tíi, tiÕp ®Õn lµ EU (nÕu hµng ho¸ cña ta ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu vÖ sinh an toµn thùc phÈm), lµ Liªn bang Nga (nÕu gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nî cò vµ ph­¬ng thøc thanh to¸n víi Nga), lµ Mü (nÕu c¸c doanh nghiÖp cïng ngµnh liªn kÕt chÆt chÏ víi nhau ®Ó n©ng cao vÞ thÕ trong c¹nh tranh)... ViÖc ®Þnh h­íng c¸c thÞ tr­êng träng t©m, võa h¹n chÕ chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt l¹i võa ®em l¹i hiÖu qu¶ thiÕt thùc. Thø t­, t×m hiÓu cÆn kÏ ®èi thñ ®Ó tËn dông tèi ®a lîi thÕ so s¸nh mçi giai ®o¹n kinh doanh nh»m xuÊt khÈu cã hiÖu qu¶ nhÊt. NÕu nh­ c¸c biÖn ph¸p trªn ®­îc thùc hiÖn xuÊt ph¸t tõ sù am hiÓu thÞ tr­êng th× biÖn ph¸p nµy l¹i ®ßi hái ë sù nghiªn cøu c¸c ®èi thñ, c¸c nhµ xuÊt khÈu cã cïng lo¹i hµng víi doanh nghiÖp ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng, c¸c doanh nghiÖp cÇn tr¸nh t×nh tr¹ng “ch¹y ®uæi” mét c¸ch rËp khu«n theo ®èi thñ, võa l·ng phÝ thêi gian c«ng søc, võa mÖt mái mµ vÉn khã ®¹t ®­îc hiÖu qu¶. CÇn l­u ý lµ khi nghiªn cøu ®èi thñ c¹nh tranh xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng chÌ nªn chó träng ®Õn c¸c ®èi thñ trªn nh÷ng thÞ tr­êng mµ hä xuÊt khÈu ®¸ng kÓ. *Quan t©m x©y dùng th­¬ng hiÖu hµng ho¸ vµ qu¶ng b¸ s¶n phÈm N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¹o ra søc c¹nh tranh ngµy cµng m¹nh trªn thÞ tr­êng thÓ giíi vµ h×nh thµnh ®­îc th­¬ng hiÖu quèc gia lµ mét trong nh÷ng yÕu tè kinh doanh quan träng bËc nhÊt. VÊn ®Ò nµy rÊt ®¸ng l­u ý ®èi víi s¶n phÈm chÌ ViÖt Nam vµ vai trß quan träng cña th­¬ng hiÖu qu¶ng c¸o, kh«ng chØ ®¸p øng yªu cÇu kinh doanh tr­íc m¾t mµ cßn phôc vô cho c¶ mét chiÕn l­îc kinh doanh l©u dµi. Gi¶i ph¸p nµy ®ßi hái chÌ ViÖt Nam, HiÖp héi ®· thµnh c«ng trong viÖc x©y dùng th­¬ng hiÖu, logo chÌ ViÖt Nam vµ ®· ®¨ng ký quyÒn së h÷u c«ng nghiÖp vµ nh·n hiÖu hµng ho¸. §©y lµ mét b­íc ®i rÊt ®óng ®¾n ®Ó qu¶ng b¸ vÌ h×nh ¶nh chÌ ViÖt Nam víi ng­êi tiªu dïng c¸c n­íc th× hiÖp héi chÌ ph¶i tÝch cùc tham gia c¸c héi chî chÌ quèc tÕ ®Ó giíi thiÖu vÒ chÌ ViÖt Nam. §©y lµ mét h×nh thøc qu¶ng b¸ s¶n phÈm rÊt h÷u hiÖu. Tuy nhiªn kh«ng chØ dõng l¹i ë viÖc tham gia héi chî mµ chÌ ViÖt Nam ph¶i cã c¶ mét chiÕn lù¬c qu¶ng b¸ s¶n phÈm. HiÖp héi ph¶i c¨n cø vµo môc tiªu kinh doanh, s¶n phÈm chiÕn l­îc, quy m« vèn... cña tõng thêi kú kinh doanh ®Ó ®Þnh h­íng cho viÖc x©y dùng chiÕn l­îc qu¶ng b¸ chÌ. Bªn c¹nh ®ã, HiÖp héi còng cÇn ®Èy m¹nh h¬n n÷a kh©u qu¶ng b¸ s¶n phÈm ngay trong thÞ tr­êng néi ®Þa nh»m thóc ®Èy tiªu dïng trong n­íc. ChÌ ViÖt Nam sÏ cã ®iÒu kiÖn chiÕm lÜnh ®­îc ë thÞ tr­êng nø¬c ngoµi mµ khi ë thÞ tr­êng néi ®Þa chÌ cña ta cã vÞ trÝ v÷ng ch¾c trong lßng ng­êi tiªu dïng. VÒ phÝa doanh nghiÖp, ngoµi viÖc c¸c doanh nghiÖp ®­îc quyÒn sö dông logo th­¬ng hiÖu chÌ ViÖt Nam th× b¶n th©n doanh nghiÖp còng ph¶i chñ ®éng trong viÖc x©y dùng th­¬ng hiÖu hµng ho¸ cña riªng m×nh. HiÖn nay trªn ph¹m vi c¶ n­íc míi chØ cã duy nhÊt th­¬ng hiÖu chÌ Méc Ch©u cña c«ng ty chÌ Méc Ch©u ®­îc x©y dùng vµ ®¨ng kÝ b¶n quyÒn. VÊn ®Ò nµy c¸c doanh nghiÖp n­íc ta ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Ó t¹o chç ®øng riªng cña m×nh trªn thÞ tr­êng. Mét vÊn ®Ò mµ c¸c doanh nghiÖp vµ hiÖp héi ®Æc biÖt ph¶i quan t©m vÒ logo th­¬ng hiÖu chÌ ViÖt Nam ®ã lµ ph¶i ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®¨ng kÝ b¶n quyÒn t¹i thÞ tr­êng ngoµi n­íc, trµnh t×nh tr¹ng ph¶i xö lý bÞ ®éng khi ph¸t hiÖn cã doanh nghiÖp kh¸c ®¨ng kÝ míi hèi h¶ lµm c¸c thñ tôc kiÖn tông ®Ó ®ßi l¹i quyÒn së h÷u nh·n hiÖu hîp ph¸p, võa vÊt v¶, tèn kÐm cã khi l¹i “x«i háng báng kh«ng”. VÝ dô ®iÓn h×nh lµ tr­êng hîp vµ phª Trung Nguyªn bÞ c«ng ty Rice Fied Crop – Mü nép ®¬n ®¨ng kÝ nh·n hiÖu hµng ho¸ “Trung Nguyªn, cµ phª hµng ®Çu cña Bu«n Ma Thuét” vµ nh·n hiÖu Trung Nguyªn. Ở Mü muèn ®¨ng ký mét tªn miÒn chØ mÊt vµi chôc USD, song nÕu b¸n l¹i th× ch¾c ch¾n ph¶i mua víi gi¸ hµng ngµn USD. Cßn nÕu muèn ®¨ng ký së h÷u mét nh·n hiÖu hay mét th­¬ng hiÖu t¹i Mü chØ mÊt 1.200-1.500 USD, nh­ng nÕu mua l¹i ph¶i tèn kho¶ng 50.000 ®Õn hµng tr¨m ngµn USD. §©y chÝnh lµ mét kinh nghiÖm quý b¸u ®èi víi c¸c doanh nghiÖp chÌ ViÖt Nam. *X©y dùng sµn giao dÞch chÌ lµm ®Çu míi xuÊt khÈu Trªn c¬ së kinh nghiÖm tõ viÖc ChÝnh phñ cho x©y dùng chî giao dÞch n«ng s¶n t¹i thµnh phè Hå ChÝ Minh, c«ng t¸c x©y dùng dµn giao dÞch chÌ gÆp nh÷ng thuËn lîi nhÊt ®Þnh. HiÖp héi chÌ ViÖt Nam cho biÕt cã dù kiÕn x©y dùng sµn giao dÞch chÌ ë trung du phÝa B¾c, khu vùc träng ®iÓm cã nguån hµng chi phèi. Sµn giao dÞch ®èi víi n­íc ta cßn lµ mét h×nh thøc míi mÎ, cÇn ®­îc nhËn thøc vµ thùc hiÖn tõng b­íc thÝ ®iÓm, trªn c¬ së nghiªn cøu kinh nghiÖm mét sè n­íc vµ vËn dông vµo thùc tiÔn ViÖt Nam. Khi sµn giao dÞch ra ®êi sÏ mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c bªn tham gia, tr­íc hÕt lµ ng­êi s¶n xuÊt, b¸n chÌ, tiÕp ®Õn lµ ng­êi mua chÌ vµ lµm thay ®æi c¬ b¶n ph­¬ng thøc bu«n b¸n chÌ, nhiÒu hîp ®ång tiªu chuÈn sÏ ®­îc ký kÕt t¹i sµn giao dÞch h¬n n÷a sÏ h¹n chÕ tèi ®a viÖc b¸n ph¸ gi¸, t¨ng gi¸ xuÊt khÈu b×nh qu©n. Cô thÓ lµ: - Gióp ng­êi s¶n xuÊt vµ ng­êi b¸n chÌ ®Þnh h­íng kÕ ho¹ch s¶n xuÊt theo thêi h¹n, trùc tiÕp n¾m b¾t ®­îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng, gi¶m chi phÝ trong ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, nhËn thøc râ ®­îc khuyÕt tËt cña s¶n phÈm vµ h¬n n÷a lµ cã thÓ c¹nh tranh lµnh m¹nh víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c. - Gióp ngµnh chÌ t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò míi ®Ó c¸c doanh nghiÖp tiÕp xóc thuËn lîi víi nhau, hç trî cho viÖc liªn doanh, liªn kÕt t¹o ra kh¶ n¨ng bu«n b¸n víi quy m« lín, chÊt l­îng cao gi÷a c¸c doanh nghiÖp vµ h¬n n÷a thùc hiÖn sù bu«n b¸n v¨n minh thÓ hiÖn xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ cña chÌ ViÖt Nam nãi riªng vµ cña nÒn kinh tÕ nãi chung. - §Ó sµn giao dÞch chÌ cña ViÖt Nam cã thÓ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× ph¶i x©y dùng ®­îc quy chÕ ®Êu gi¸, quy chÕ gi¶i quyÕt chanh chÊp cña sµn giao dÞch và ph¶i tuyÓn chän c¸c thµnh viªn tham gia (ng­êi t­ vÊn, m«i giíi, nghiªn cøu chÊt l­îng hµng) vµ nh÷ng mÆt hµng ®ñ tiªu chuÈn tham gia ®Êu gi¸ . Nh­ vËy c«ng t¸c thu thËp, ph©n tÝch, b×nh luËn vµ cung cÊp cho nhµ s¶n suÊt, kinh doanh trong, ngoµi n­íc míi chÝnh x¸c, cËp nhËt phôc vô ®¾c lùc cho s¶n xuÊt chÌ cña ViÖt Nam. Víi nh÷ng gi¶i ph¸p hç trî ®Çu ra cho chÌ nh­ trªn sÏ thóc ®Èy mét kh©u quan träng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh: tiªu thô s¶n phÈm, ®Ó chÌ ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng chiÕm lÜnh thÞ tr­ßng chÌ khu vùc và thÕ giíi . 3. Mét sè kiÕn nghÞ §Ó hai nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao chÊt l­ợng và ®Èy m¹nh ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i ®­îc triÓn khai cã hiÖu qu¶ , xin ®Ò xuÊt mét sè kiÕn nghÞ cô thÓ d­íi ®©y : -VÒ phÝa nhµ n­íc : Trong nh÷ng n¨m tr­íc ®©y, khi nhµ n­íc kªu gäi ®Çu t­ lµ rÊt khã kh¨n, nh­ng ViÖt Nam l¹i kh«ng cã nh÷ng chÝnh x¸c t¹o ®iÒu kiÖn ®Çu t­ ­u ®·i ë mét sè ®Þa ph­¬ng. Hay víi quü b¶o hiÓm xuÊt khÈu, thµnh lËp quü nµy lµ mét tÝn hiÖu ®¸ng mõng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp gióp c¸c doanh nghiÖp ®èi phã víi bÊt lîi cña thÞ tr­êng. Nh÷ng thµnh viªn cña quü nµy l¹i chØ cã phÝa HiÖp héi chÌ ViÖt Nam mµ kh«ng cã nh÷ng chuyªn gia am hiÓu vÒ b¶o hiÓm. Do ®ã, Nhµ nước ph¶i cã biÖn ph¸p hç trî cho ngµnh chÌ ®Ò gi¶i ph¸p ®­a ra ph¸t huy hiÖu qu¶. Tr­íc m¾t chÝnh phñ nghiªn cøu cho thiÕt lËp mét uû ban chuyªn tr¸ch hç trî HiÖp héi chÌ ViÖt Nam x©y dùng sµn giao dÞch chÌ ®Ó gi¶i ph¸p nµy thùc sù ®ù¬c triÓn khai vµ triÓn khai hiÖu qu¶ -VÒ phÝa HiÖp héi chÌ ViÖt Nam VITAS : HiÖp héi nªn tranh thñ tèi ®a c¸c diÔn ®µn quèc tÕ ®a ph­¬ng, song ph­¬ng ®Ó n©ng cao tiÕng nãi cña chÌ ViÖt Nam t¹o nªn mét ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®èi víi thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi. -VÒ phÝa doanh nghiÖp ¸p dông mäi biÖn ph¸p cã thÓ ®Ó tiÕt kiÖm tèi ®a chi phÝ nh­ c­íc ®iÖn tho¹i ®­êng dµi, rµ so¸t ®iÒu chØnh l¹i c¸c phßng ban vµ c¸c yÕu tè trong c¬ cÊu gi¸ thµnh s¶n phÈm… ®Ó gãp phÇn gi¶m chi phÝ ®Çu vµo. Tãm l¹i, ®Ó chÌ ViÖt Nam cã vÞ thÕ trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña thÕ giíi, cã kh¶ n¨ng chi phèi thÞ tr­êng chÌ thÕ giíi vµ cã thÓ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong thêi gian tíi khi mµ ViÖt Nam gia nhËp WTO th× nh÷ng gi¶i ph¸p trªn ph¶i ®­îc ngµnh chÌ c¶ n­íc tõ doanh nghiÖp, hiÖp héi chÌ vµ chÝnh phñ nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn ngay kh«ng chËm trÔ . KẾT LUẬN Nh×n chung chÌ ViÖt Nam hiÖn nay cã rÊt nhiÒu thuËn lîi nh­ng bªn c¹nh ®ã còng cã rÊt nhiÒu khã kh¨n v­íng m¾c cÇn kh¾c phôc. Chóng ta cÇn ph¸t huy tèi ®a nh÷ng lîi thÕ s½n cã vµ t×m ra nhiÒu h¬n n÷a nh÷ng lîi thÕ míi so víi c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi ®Ó chÌ ViÖt Nam cã ®ñ søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Chóng ta cÇn quan t©m kh«ng chØ ®Õn chÊt l­îng chÌ mµ cßn ph¶i quan t©m ®Õn viÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña chÌ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. §ã lµ vÊn ®Ò l©u dµi kh«ng thÓ gi¶i quyÕt ngay mét ngµy hai, vµ cÇn sù quan t©m cña c¶ Nhµ n­íc lÉn cña c¸c c¬ quan cã liªn quan. Trªn ®©y lµ mét sè thùc tr¹ng cña chÌ ViÖt Nam hiÖn nay, do kiÕn thøc cã h¹n vµ tµi liÖu ch­a thùc sù ®Çy ®ñ nªn vÉn cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ trong ®Ò ¸n mong c¸c thÇy c« gi¸o th«ng c¶m vµ gãp ý thªm ®Ó em cã thÓ hoµn thiÖn ®Ò án h¬n n÷a. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n./. Môc lôc Lêi më ®Çu………………………………………………………………..1 Ch­¬ng I: Thùc tr¹ng xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam……………………....2 Tæng quan vÒ thÞ trường chÌ thÕ giíi…………………………...2 T×nh h×nh xuÊt khÈu chÌ cña ViÖt Nam………………………...4 Ch­¬ng II: §¸nh gi¸ n¨ng lùc c¹nh tranh cña chÌ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi…………………………………………………………………….8 1. ThÕ m¹nh...………………………………………………………8 2. MÆt h¹n chÕ…………………………..………………………...11 Ch­¬ng III: Nh÷ng biÖn ph¸p chñ yÕu ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trong thêi gian tíi………………………………………………………………………...16 1.N©ng cao chÊt l­îng cña chÌ ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng thÕ giíi..16 2. §Èy m¹nh xóc tiÕn th­¬ng m¹i…………………………...……20 3. Mét sè kiÕn nghÞ……………………………………………….25 KÕt luËn………………………………………………………………….26 Tµi liÖu tham kh¶o: 1. ChØ thÞ 100/CT/TW (11/1981) cña Trung ­¬ng §¶ng. 2. NghÞ ®Þnh 44/2001/N§ - CP (2/8/2001) cña ChÝnh phñ. 3. QuyÕt ®Þnh 46/2001/Q§ - TTg (4/4/2001) cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. 4. "Lîi thÕ so s¸nh cña chÌ ViÖt Nam" - NguyÔn TÊn Phong, T¹p chÝ ChÌ sè 5 n¨m 2003. 5. B¶n b¸o c¸o héi th¶o "ThiÕt lËp tiªu chuÈn s¶n phÈm víi th­¬ng hiÖu quèc gia chÌ ViÖt Nam" th¸ng 6 n¨m 2005. 6. "HiÖn ®¹i hãa n«ng nghiÖp n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm ®¹t tiªu chuÈn g¾n th­¬ng hiÖu quèc gia" - NguyÔn Phong Th¸i t¹i Héi th¶o th¸ng 6/2005. Trang web: