Đề án Nghiệp vụ thị trường mở - Một công cụ hữu hiệu của chính sách tiền tệ

¸n GT: Gi¸ trÞ cña giÊy tê cã gi¸ khi ®Õn h¹n thanh to¸n T: thêi h¹n cßn l¹i cña giÊy tê cã gi¸ khi ®Õn h¹n thanh to¸n L: L·i suÊt thèng nhÊt hoÆc l·i suÊt riªng lÎ (tr­êng hîp ®Êu thÇu l·i suÊt)hoÆc l·i suÊt do ng©n hµng nhµ n­íc th«ng b¸o (tr­êng hîp ®Êu thÇu khèi l­îng ) t¹i phiªn ®Êu th©ï, tÝnh theo % n¨m. 365: sè ngµy qui ­íc cña mét n¨m b). Gi¸ mua l¹i gi÷a ng©n hµng nhµ n­íc víi c¸c tæ chøc tÝn dung x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau: Gv: Gi¸ mua l¹i G®: Gi¸ b¸n L: L·i suÊt thèng nhÊt hoÆc l·i suÊt riªng lÎ ( tr­êng hîp ®Êu thÇu l·i suÊt ) hoÆc l·i suÊt do ng©n hµng nhµ n­íc th«ng b¸o (tr­êng hîp ®Êu thÇu khèi l­îng) t¹i phiªn ®Êu thÇu, tÝnh theo % n¨m. Tb: thêi h¹n b¸n (sè ngµy) 365: sè ngµy quy ­íc cña mét n¨m 3.3.2. Tr­êng hîp mua hoÆc b¸n h¼n giÊy tê cã gi¸ gi÷a ng©n hµng nhµ n­íc víi c¸c tæ chøc tÝn dung Gi¸ mua hoÆc gi¸ b¸n h¼n giÊy tê cã gi¸ ®­îc ¸p dông nh­ c«ng thøc quy ®Þnh t¹i môc a nªu trªn. 3.4. Néi dung thø t­: lµ ph­¬ng thøc giao dÞch thÓ hiÖn tÝnh linh ho¹t cña c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më mµ c¸c c«ng cô kh¸c kh«ng thÓ cã ®­îc. NghiÖp vô thÞ tr­êng më cho phÐp mua hoÆc b¸n víi sè l­îng, thêi gian giao dÞch vµ mét ph­¬ng ph¸p giao dÞch tuú ý, phï hîp yªu cÇu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Khi dù b¸o cho thÊy vèn kh¶ dông kh«ng thay ®æi biÓu hiÖn mét sù tr× trÖ trong l­u th«ng tiÒn tÖ trong tr­êng hîp nh­ vËy ph­¬ng thøc giao dÞch sÏ lµ mua b¸n h¼n giÊy tê cã gi¸, nh»m t¹o ra mét sù chuyÓn ®éng tiÒn tÖ ban ®Çu cÇn thiÕt. Ngoµi ra, nghiÖp vô mua b¸n h¼n cho phÐp söa sai b»ng c¸ch ®¶o ng­îc giao dÞch. Khi dù b¸o cho thÊy vèn kh¶ dung thay ®æi thÊt th­êng do nhiÒu nguyªn nh©n nh­ thêi tiÕt, thiªn tai.. ®Ó ®¶m b¶o h¹n chÕ sai sãt trong viÖc cung øng tiÒn tÖ, ph­¬ng thøc giao dÞch ®­îc ¸p dung sÏ lµ ph­¬ng thøc mua b¸n cã kú h¹n gäi lµ hîp ®ång mua l¹i. KÕt thóc thêi h¹n hîp ®ång,vèn kh¶ dung còng ®ång thêi gi¶m xuèng. 3.5. Néi dung thø n¨m: ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®ã lµ tr×nh ®é phèi hîp gi÷a c¸c c«ng cô ®iÒu trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ gi÷a nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ c«ng cô cho vay t¸i cÊp vèn kh«ng cã b¶o ®¶m b»ng giÊy tê cã gi¸ hoÆc giÊy tê cã gi¸ chÊt l­îng thÊp, thùc chÊt lµ cho vay t¸i cÊp vèn theo chØ ®Þnh hiÖn nay lµ mét lo¹i tÝn dung kh«ng ph¶i ai còng cã quyÒn vay. V× vËy, TCTD ®­îc vay sÏ cã nhiÒu lîi thÕ trong giao dÞch trªn nghiÖp vô thÞ tr­êng më, mét khi tæ chøc ®ã t×m ®­îc nguån vay víi gi¸ rÎ cã thÓ sö dung ®Ó mua giÊy tê cã gi¸ víi l·i suÊt cã lîi h¬n trªn nghiÖp vô thÞ tr­êng më. §iÒu nµy kh«ng nh÷ng t¹o ra mét s©n ch¬i thiÕu b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh viªn mµ cßn lµm cho môc tiªu kÝch cÇu tÝn dung kh«ng thùc hiÖn ®­îc. §Ó chèng sù l¹m dung nµy, NHT¦ c¸c n­íc th­êng xÐt ®¬n vay rÊt nghiªm ngÆt, mÆt kh¸c ¸p dung c¬ chÕ n©ng l·i suÊt thÞ tr­êng vay ®Ó kÝch thÝch c¸c TCTD ­u tiªn b¸n giÊy tê cã gi¸ trªn nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Khi l­îng giÊy tê cã gi¸ kh«ng cßn ®Ó b¸n, lóc ®ã NHT¦ míi gi¶m ®Çn l·i suÊt vay ®Õn møc ngang b»ng l·i suÊt trªn nghiÖp vô thÞ tr­êng më. 3.6. Néi dung cuèi cïng: gãp phÇn kh«ng nhá ®Ó nghiÖp vô thÞ tr­êng më ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®ã lµ c«ng nghÖ th«ng tin vµ hÖ thèng thanh to¸n. ViÖc kÕt nèi theo mét ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm hiÖn ®¹i trong néi bé NHT¦, gi÷a Tr­ëng ban ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më, c¸c uû viªn vµ ng­êi trùc tiÕp ®iÒu hµnh sµn giao dÞch; gi÷a NHT¦ vµ c¸c ng©n hµng thµnh viªn, b¶o ®¶m thùc hiÖn c¸c c«ng ®o¹n giao dÞch tõ khi c«ng nhËn thµnh viªn, ®¨ng ký ch÷ ký ®iÖn tö, th«ng b¸o mêi thÇu, ®¨ng ký giÊy tê cã gi¸, xÐt thÇu, th«ng b¸o kÕt qu¶ ®Êu thÇu, t¹o lËp vµ ký hîp ®ång mua l¹i, ®Õn kh©u thanh to¸n chuyÓn tiÒn vµ lµm c¸c lo¹i th«ng b¸o, b¸o c¸o... 4. C¸c h×nh thøc giao dÞch chñ yÕu trªn thÞ tr­êng më: Ban ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më quyÕt ®Þnh mçi phiªn giao dÞch chØ ¸p dung mét trong hai ph­ong thøc sau: 4.1. B¸n vµ cam kÕt mua l¹i ( giao dÞch cã kú h¹n ): Lµ viÖc bªn b¸n ( Ng©n hµng Nhµ n­íc hoÆc tæ chøc tÝn dung ) b¸n vµ chuyÓn giao quyÒn së h÷u giÊy tê cã gi¸ cho bªn mua ( tæ chøc tÝn dung hoÆc Ng©n hµng Nhµ n­íc ) ®ång thêi cam kÕt mua l¹i vµ nhËn quyÒn së h÷u giÊy tê cã gi¸ ®ã sau mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh. C¸c hîp ®ång mua l¹i thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn khã dù b¸o vèn kh¶ dung, cã thÓ can thiÖp linh ho¹t viÖc cung øng vèn kh¶ dung khi thêi h¹n hîp ®ång chÊm døt. Hîp ®ång mua l¹i( mua b¸n cã kú h¹n) ®åi hái tr×nh ®é, kiÕn thøc cao cña c¶ NHNN vµ c¸c TCTD, mµ ®iÒu nµy ch­a chÝn muåi ë ViÖt Nam. 4.2. Ph­¬ng thøc mua b¸n h¼n: Lµ viÖc mua, b¸n vµ chuyÓn giao quyÒn së h÷u giÊy tê cã gi¸ tõ bªn b¸n cho bªn mua vµ kh«ng kÌm theo tho¶ thuËn mua, b¸n l¹i giÊy tê cã gi¸. ViÖc thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më d­íi h×nh thøc mua b¸n h¼n sÏ lµm t¨ng tØ lÖ cung øng tiÒn cña NHT¦ qua quan hÖ tÝn dung, lµm yÕu kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña NHT¦, g©y biÕn ®éng lín tíi thÞ tr­êng chøng kho¸n theo chiÒu h­íng kh«ng tèt khi mµ thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cßn rÊt nhá bÐ vµ yÕu ít. NÕu nh­ ng©n hµng Trung ­¬ng mua h¼n tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu kho b¹c th× l­îng tiÒn tÖ trong l­u th«ng sÏ thay ®æi, kh¶ n¨ng tiÒn tÖ ho¸ th©m hôt ng©n s¸ch sÏ x¶y ra. V× vËy, NVTTM cã tÝnh linh ho¹t cao trong thùc tÕ sö dung, mµ ph­¬ng thøc mua b¸n h¼n chØ phï hîp víi giai ®o¹n ®Çu. 5. C¬ chÕ t¸c ®éng tíi l­îng tiÒn cung øng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më: 5.1. Kh¸i niÖm l­îng tiÒn cung øng: L­îng tiÒn cung øng (MS) lµ tæng c¸c ph­¬ng tiÖn tiÒn tÖ, bao gåm tiÒn mÆt vµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¹i c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM). §Ó dÉn ra mét m« h×nh cña qu¸ tr×nh cung øng tiÒn tÖ, ng­êi ta ph©n biÖt c¸c khèi l­îng tiÒn trong l­u th«ng. Sù ph©n chia tuú theo mçi n­íc, nh­ng c¸ch ph©n chia phæ biÕn lµ: M1: Bao gåm tiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng vµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¹i c¸c ng©n hµng. M2: Bao gåm M1 céng víi c¸c kho¶n tiÒn göi tiÕt kiÖm, tiÒn göi cã kú h¹n t¹i c¸c ng©n hµng. M3: Bao gåm M2 céng víi c¸c kho¶n tiÒn göi t¹i c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c. Khèi tiÒn tÖ L: bao gåm M3 vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ trong thanh to¸n. 5.2. C¬ chÕ t¸c ®éng: Mét c¸ch mµ NHT¦ t¹o ra c¸c thay ®æi cña c¬ sè tiÒn tÖ lµ mua hoÆc b¸n c¸c tr¸i kho¸n chÝnh phñ th«ng qua mét nghiÖp vô thÞ tr­êng më. ViÖc mua tr¸i kho¸n do NHT¦ thùc hiÖn ®­îc gäi lµ mua trªn thÞ tr­êng më, trong khi viÖc b¸n tr¸i kho¸n do NHT¦ thùc hiÖn ®­îc gäi lµ b¸n trªn thÞ tr­êng më. 5.2.1. Mua trªn thÞ tr­êng më tõ mét ng©n hµng: Mét doanh nghiÖp mua 100 triÖu ®ång tr¸i kho¸n tõ mét ng©n hµng vµ thanh to¸n c¸c tr¸i kho¸n Êy b»ng m«t sÐc 100 triÖu ®ång. Ng©n hµng ®ã hoÆc sÏ göi tê sÐc ®ã vµo tµi kho¶n cña m×nh ë NHT¦ hoÆc ®æi lÊy tiÒn mÆt, ®©y sÏ ®­îc coi lµ tiÒn kÐt. Dï hµnh ®éng theo c¸ch nµo ng©n hµng nµy sÏ thÊy b¶n th©n cã thªm 100 triÖu ®ång tiÒn dù tr÷ vµ gi¶m 100 triÖu ®ång tiÒn tµi s¶n chøng kho¸n. HÖ thèng ng©n hµng. tµi s¶n cã Tµi s¶n nî Chøng kho¸n –100 TiÒn dù tr÷ +100 Trong khi Êy, NHT¦ thÊy r»ng tµi s¶n nî cña m×nh ®½ t¨ng thªm 100 triÖu ®ång lµ tiÒn dù tr÷, ®ång thêi tµi s¶n cã cña NHT¦ ®· t¨ng thªm100 triÖu ®ång chøng kho¸n. Tµi kho¶n T cña NHT¦ lóc nµy: NHT¦ Tµi s¶n cã Tµi s¶n nî Chøng kho¸n +100 tiÒn dù tr÷ +100 KÕt qu¶ thùc cña viÖc mua trªn thÞ tr­êng tù do nµy lµ tiÒn dù tr÷ ®· t¨ng thªm 100 triÖu ®ång. V× lóc ®ã kh«ng cã thay ®æi nµo vÒ ®ång tiÒn l­u hµnh nªn c¬ sè tiÒn tÖ còng ®· t¨ng thªm 100 triÖu ®ång. 5.2.2. Mua trªn thÞ tr­êng më tõ giíi phi ng©n hµng: Tr­êng hîp 1: gi¶ sö r»ng 1 c¸ nh©n hay 1 c«ng ty b¸n 100 triÖu ®ång tr¸i kho¸n cho NHT¦ vµo 1 ng©n hµng ®Þa ph­¬ng. Tµi kho¶n cña c«ng chóng ®ã sau giao dÞch nµy lµ : Giíi phi ng©n hµng Tµi s¶n cã Tµi s¶n nî Chøng kho¸n -100 TiÒn göi cã thÓ phÊt sÐc +100 Sau khi ng©n hµng nµy nhËn sÐc Êy, nã ghi cã cho tµi kho¶n cña ng­êi göi tiÒn vµ sau dè göi tÊm sÐc Êy vµo tµi kho¶n cña m×nh ë NHT¦. Tµi kho¶n T cña hÖ thèng ng©n hµng trë thµnh : HÖ thèng ng©n hµng Tµi s¶n cã Tµi s¶n nî TiÒn dù tr÷ +100 TiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc +100 T¸c dung ®èi víi b¶n quyÕt to¸n tµi s¶n cña NHT¦ lµ ë chç nã ®· thªm ®­îc 100 chøng kho¸n trong coät tµi s¶n cña nã, trong khi Êy , nã t¨ng thªm 100 tiÒn dù tr÷ ë cét tµi s¶n nî cña nã. NHT¦ Tµi s¶n cã T¸i s¶n nî Chøng kho¸n +100 TiÒn dù tr÷ +100 Nh­ tµi kho¶n T ë trªn, khi tÊm sÐc ®ã cña NHT¦ ®­îc göi vµo mét ng©n hµng, kÕt qu¶ thùc cña vô mua tõ mét giíi phi ng©n hµng trªn thÞ tr­êng më lµ t­¬ng tù víi vô mua tõ mét ng©n hµng trªn thÞ tr­êng më. TiÒn dù tr÷ t¨ng thªm 100 triÖu ®ång tõ vô mua trªn thÞ tr­êng më vµ c¬ sè tiÒn tÖ còng t¨ng thªm 100 triÖu ®ång ®ã. MÆt kh¸c, nÕu c¸ nh©n hoÆc c«ng ty Êy b¸n tr¸i kho¸ncho NHT¦ ®æi tê sÐc cña NHT¦ lÊy tiÒn mÆt t¹i mét ng©n hµng ®Þa ph­¬ng hoÆc t¹i mét ng©n hµng dù tr÷ liªn bang, th× t¸c dung ®èi víi tiÒn dù tr÷ kh¸c nhau. C¸ nh©n Êy sÏ nhËn 100 triÖu ®ång tiÒn mÆt trong khi tµi s¶n chøng kho¸n cña anh ta gi¶m 100 triÖu ®ång. Tµi kho¶n T cña c¸ nh©n Êy sÏ lµ : Giíi phi ng©n hµng Tµi s¶n cã Tµi s¶n nî Chøng kho¸n -100 TiÒn mÆt +100 Khi NHT¦ nhËn thÊy r»ng nã ®· trao ®æi 100 triÖu ®ång tiÒn mÆt lÊy 100 triÖu ®ång tiÒn chøng kho¸n, do ®ã tµi kho¶n T cña nã lµ: NHT¦ Tµi s¶n cã Tµi s¶ nî C¸c chøng kho¸n +100 §ång tiÒn l­u hµnh +100 kÕt qu¶ thùc cña vô mua trªn thÞ tr­êng më trong tr­êng hîp nµy lµ tiÒn dù tr÷ kh«ng thay ®æi, trong khi ®ång tiÒn l­u hµnh t¨ng thªm 100 triÖu ®ång. Nh­ vËy c¬ sè tiÒn tÖ t¨ng thªm sè tiÒn 100 triÖu ®ång tõ vô mua trªn, trong ®ã khi Êy tiÒn dù tr÷ kh«ng t¨ng. Sù ph©n tÝch trªn cho thÊy t¸c dông cña mét vô mua trªn thÞ tr­êng më víi tiÒn dù tr÷ kh¸c ®i tuú theo viÖc ng­êi b¸n c¸c tr¸i kho¸n ®ã gi÷ mãn tiÒn thu ®­îc d­íi d¹ng tiÒn mÆt hoÆc lµ d­íi d¹ng tiÒn göi. NÕu sè tiÒn thu ®­îc Êy gi÷ ë d¹ng tiÒn mÆt, vô mua trªn thÞ tr­êng më nµy kh«ng cã t¸c dung g× ®Õn ti×en dù tr÷; nÕu sè tiÒn thu ®­îc Êy gi÷ d­íi d¹ng tiÒn göi, th× tiÒn dù tr÷ t¨ng thªm mét sè tiÒn cña vô mua trªn thÞ tr­êng më ®ã. Tuy nhiªn t¸c dông cña mét vô mua trªn thÞ tr­êng më ®èi víi c¬ sè tiÒn tÖ lu«n lu«n nh­ nhau, dï tiÒn thu ®­îc tõ vô b¸n ®ã ®­îc gi÷ ë d¹ng tiÒn göi hay tiÒn mÆt. T¸c ®éng cña mét vô mua trªn thÞ tr­êng më ®èi víi tiÒn dù tr÷ lµ kh«ng ch¾c ch¾n h¬n nhiÒu so víi t¸c dung cña nã ®èi víi c¬ sè tiÒn tÖ. 5. 2.3. B¸n trªn thÞ tr­êng më: NÕu NHT¦ b¸n 100 triÖu ®ång tr¸i kho¸n cho mét ng©n hµng hay mét giíi phi ng©n hµng c¬ sè tiÒn tÖ sÏ gi¶m 100 triÖu ®ång. VÝ dô, nÕu NHT¦ b¸n c¸c tr¸i kho¸n ®ã cho mét c¸ nh©n, c¸ nh©n ®ã thanh to¸n c¸c tµi kho¶n Êy b»ng tiÒn mÆt, th× ng­êi mua ®ã trao ®æi 100 triÖu ®ång tiÒn mÆt lÊy 100 triÖu ®ång tr¸i kho¸n vµ ®­a ®Õn tµi kho¶n T nh­ sau: Giíi phi ng©n hµng Tµi s¶n cã Tµi s¶n nî Chøng kho¸n +100 TiÒn mÆt -100 MÆt kh¸c, NHT¦ ®· gi¶m bít tµi s¶n chøng kho¸n cña nã 100 triÖu ®ång vµ còng ®· h¹ thÊp tµi s¶n nî tiÒn tÖ qua viÖc nhËn tiÒn mÆt ®Ó thanh to¸n cho c¸c tr¸i kho¸n cña nã, do vËy gi¶m bít sè l­îng tiÒn l­u hµnh 100 triÖu ®ång. NHT¦ Tµi s¶n cã Tµi s¶n nî Chøng kho¸n -100 §ång tiÒn l­u hµnh - 100 T¸c dông cña 100 triÖu ®ång tr¸i kho¸n ®ã trªn thÞ tr­êng më lµ lµm gi¶m bít mét sè tiÒn b»ng nh­ thÕ cña c¬ sè tiÒn tÖ, tuy r»ng tiÒn dù tr÷ gi÷ nguyªn kh«ng thay ®æi. Nh÷ng tr¹ng th¸i kh¸c nhau cña c¸c tµi kho¶n trong c¸c tr­êng hîp ng­êi mua c¸c tr¸i kho¸n ®ã lµ mét ng©n hµng hoÆc ng­êi mua ®ã thanh to¸n c¸c tr¸i kho¸n Êy b»ng mét sÐc ph¸t ra theo mét tµi kho¶n tiÒn göi cã thÓ ph¸t sÐc t¹i ng©n hµng ®Þa ph­¬ngcña ng­êi Êy, ®Òu dÉn ®Õn mét sù gi¶m bít 100 triÖu ®ång trong c¬ sè tiÒn tÖ, tuy r»ng viÖc gi¶m x¶y ra do møc tiÒn dù tr÷ ®· sôt gi¶m. Tõ sù ph©n tÝch cña chóng ta vÒ mua b¸n trªn thÞ tr­êng më, nay cã thÓ ®­a ra kÕt luËn sau: t¸c dung cña c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®èi víi tiÒn dù tr÷ lµ kh«ng ch¾c ch¾n h¬n nhiÒu so víi t¸c dung ®è ®èi víi c¬ sè tiÒn tÖ. Do ®ã, NHT¦ cã thÓ kiÓm so¸t c¬ sè tiÒn tÖ mét c¸ch cã hiÖuqu¶ h¬n b»ng c¸c nghiÖp vô thÞ tr­êng më so víi cã thÎ kiÓm so¸t c¸c kho¶n tiÒn dù tr÷. 6. ¦u ®iÓm cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më: Së dÜ nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt do c¸c ­u ®iÓm næi bËt sau: 6.1. nghiÖp vô thÞ tr­êng më ph¸t sinh theo ý t­ëng chñ ®¹o cña NHT¦: trong ®ã NHT¦ hoµn toµn chñ ®éng kiÓm so¸t ®­îc khèi l­îng giao dÞch. Tuy nhiªn, viÖc kiÓm so¸t nµy lµ gi¸n tiÕp, kh«ng nhËn thÊy ®­îc. VÝ dô nh­ trong nghiÖp vô chiÕt khÊu, NHT¦ cã thÓ khuyÕn khÝch hoÆc kh«ng khuyÕn khÝch c¸c NHTM, chØ th«ng b¸o l·i suÊt chiÕt khÊu, mµ kh«ng kiÓm so¸t trùc tiÕp khèi l­îng cho vay chiÕt khÊu. 6.2. NghiÖp vô thÞ tr­êng më võa linh ho¹t nh­ng võa chÝnh x¸c. Cã thÓ sö dông ë bÊt kú quy m« nµo. Khi cã yªu cÇu thay ®æi vÒ dù tr÷ hoÆcc¬ sè tiÒn tÖ, dï ë møc nhá nµo ®i n÷a, nghiÖp vô thÞ tr­êng më còng cã thÓ ®¹t ®­îc b»ng c¸ch mua hoÆc b¸n mét l­îng nhá chøng kho¸n. Ng­îc l¹i, nÕu cã yªu cÇu thay ®æi dù tr÷ hoÆc c¬ së tiÒn tÖ ë quy m« lín, NHT¦ còng cã ®ñ kh¶ n¨ng thùc hiÖn ®­îc th«ng qua viÖc mua hoÆc b¸n mét khèi l­îng lín t­¬ng øng c¸c chøng kho¸n. 6.3. NghiÖp vô thÞ tr­êng më dÔ dµng ®¶o chiÒu. NÕu NHT¦ cã m¾c ph¶i sai sãt nµo ®ã trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më, th× cã thÓ ngay tøc kh¾c söa ch÷a sai sãt ®ã. VÝ dô, khi NHT¦ nhËn thÊy r»ng, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ (l·i suÊt ng¾n h¹n ) hiÖn ®ang qu¸ thÊp do võa qua NHT¦ ®· thùc hiÖn viÖc mua qu¸ nhiÒu trªn thÞ tr­êng më, th× cã thÓ tøc kh¾c söa ch÷a nã b»ng c¸ch b¸n ngay c¸c giÊy tê cã gi¸ cho c¸c ng©n hµng. 6.4. NghiÖp vô thÞ tr­êng më cã tÝnh an toµn cao. Giao dÞch trªn thÞ tr­êng më hÇu nh­ kh«ng gÆp rñi ro, xÐt trªn gãc ®é cña c¶ ng©n hµng trung ­¬ng lÉn c¸c NHTM, bëi v×, c¬ së b¶o ®¶m cho c¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng më ®Òu lµ nh÷ng gi©ý tê cã gi¸, cã tÝnh thanh kho¶n cao, kh«ng cã rñi ro tµi chÝnh. 6.5. NghiÖp vô thÞ tr­êng më cã thÓ thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng kh«ng vÊp ph¶i sù chËm trÔ cña c¸c thñ tôc hµnh chÝnh. Khi NHT¦ quyÕt ®Þnh muèn thay ®æi dù tr÷ hoÆc c¬ së tiÒn tÖ, NHT¦ chØ cÇn ®­a ra yªu cÇu cho c¸c nhµ giao dÞch chøng kho¸n ( trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ) vµ sau ®ã viÖc mua b¸n sÏ ®­îc thùc thi ngay. 7. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më cña mét sè n­íc trªn thÕ giíi: Nh­ ta ®· biÕt nghiÖp vô thÞ tr­êng më ra ®êi tõ nh÷ng n¨m 1920 ®Çu tiªn t¹i Mü vµ sau ®ã do tÝnh chÊt kh¶ thi cña nã mµ nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ¸p dông, ®Æc biÖt lµ c¸c n­íc ph¸t triÓn. Sau ®©y ta sÏ xem xÐt ho¹t ®éng thÞ tr­êng më t¹i mét sè n­íc tiªu biÓu trªn thÕ giíi nh­ Mü hoÆc §øc. 7.1.Ho¹t ®éng thÞ tr­êng më t¹i Mü: NghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quan träng nhÊt bëi v× nh÷ng nghiÖp vô nµy lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh quan träng nhÊt ®èi víi nh÷ng thay ®æi trong c¬ sè tiÒn tÖ, vµ lµ nguån chÝnh g©y ra nh÷ng biÕn ®éng trong cung øng tiÒn tÖ. ViÖc mua trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ lµm t¨ng c¬ sè tiÒn tÖ, do ®ã t¨ng cung øng tiÒn tÖ, cßn viÖc b¸n trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ th× thu hÑp c¬ sè tiÒn tÖ b»ng c¸ch gi¶m bít cung øng tiÒn tÖ. VÝ dô nh­ thay ®æi trong tiÒn göi cña kho b¹c t¹i Fed hoÆc tiÒn næi. Fed tiÕn hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më víi c¸c chøng kho¸n cña kho b¹c Mü vµ cña c¸c c¬ quan nhµ n­íc kh¸c, nhÊt lµ c¸c tÝn phiÕu kho b¹c. Së dÜ Fed tiÕn hµnh ®¹i bé phËn nghiÖp vô thÞ tr­êng më cña m×nh víi chøng kho¸n kho b¹c bëi v× thÞ tr­êng cña nh÷ng chøng kho¸n nµy rÊt láng vµ cã dung l­îng kinh doanh lín nhÊt. ThÞ tr­êng nµy cã kh¶ n¨ng tiÕp nhËn ®­îc mét l­îng rÊt lín nghiÖp vô cña Fed mµ kh«ng lµm cho gÝa c¶ biÕn ®éng qu¸ m¹nh cã thÓ lµm cho thÞ tr­êng sôp ®æ. T¹i Mü, c¬ quan ra quyÕt ®Þnh vÒ nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ Uû ban ThÞ tr­êng tù do liªn bang (FOMC). tuy nhiªn, c¬ quan thùc sù tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô Êy, lµ phßng kinh doanh t¹i Ng©n hµng dù tr÷ liªn bang cña New york. §«i khi nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc tiÕn hµnh b»ng c¸c viÖc mua b¸n ngay th¼ng c¸c chøng kho¸n. Nh­ng th«ng th­êng phßng kinh doanh tham gia vµo vµo c¸c hîp ®ång mua l¹i hoÆc hîp ®ång mua l¹i ®¶o ng­îc. Trong mét hîp ®ång mua l¹i (th­êng gäi lµ repo), Fed mua chøng kho¸n víi sù tho¶ thuËn r»ng ng­êi b¸n sÏ mua l¹i nh÷ng chøng kho¸n ®ã trong trong mét thêi gian ng¾n, th­êng kh«ng qu¸ mét tuÇn. Mét hîp ®ång repo thùc tÕ lµ mét viÖc mua t¹m thêi trªn thÞ tr­êng më vµ lµ mét c¸ch mµ ng­êi ta ®Æc biÖt mong muèn ®Ó tiÕn hµnh mét nghiÖp vô thÞ tr­êng më thô ®éng mµ cã thÓ ®¶o ng­îc l¹i trong thêi gian ng¾n. Khi Fed muèn tiÕn hµnh mét nghiÖp vô b¸n t¹m thêi trªn thÞ tr­êng më, Fed tham gia mét giao dÞch mua- b¸n kÕt hîp (®«i khi gäi lµ mét repo ®¶o ng­îc), theo ®ã Fed b¸n chøng kho¸n vµ ng­êi mua tho¶ thuËn b¸n trë l¹i cho Fed trong mét thêi gian ng¾n sau ®ã. Cã thÓ nãi, trong thËp kû qua, Fed ®· gãp phÇn vùc dËy nÒn kinh tÕ Mü tõ cuéc khñng ho¶ng nÆng nÒ b»ng viÖc gi¶m sót l·i suÊt ( tõ 9,8 % n¨m 1989 xuèng 2,9 % n¨m 1993) mµ kh«ng can thiÖp vµo c¬ chÕ thÞ tr­êng x¸c ®Þnh tØ gi¸ cña ®ång USD ( thùc tÕ tõ th¸ng 5/1989 ®Õn th¸ng 9/1992, ®ång USD bÞ ph¸ gi¸ 17% ). Trong c¸c n¨m 1993-1995, Fed ®· n©ng l·i suÊt tõ 3 lªn 6%, sau ®ã ®ång USD ®· phôc håi vÞ trÝ cña m×nh trªn c¸c thÞ tr­êng ngo¹i hèi thÕ giíi. Vµo ®Çu n¨m 1995, khi søc Ðp l¹m ph¸t ®· gi¶m, FED ®· c¾t gi¶m l·i suÊt ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Nh­ vËy, Fed ®· c©n ®èi mét c¸ch linh ho¹t gi÷a kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ duy tr× tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, nhê vËy ®¶m b¶o nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng trong mét thêi gian dµi mµ kh«ng g©y l¹m ph¸t cao. MÆt kh¸c, uy tÝn ®¹t ®­îc cña Fed cßn do nã s½n sµng thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®· lùa chän trong ®iÒu kiÖn lu«n chÞu søc Ðp cña nhiÒu thÕ lùc. 7.2.Ho¹t ®éng thÞ tr­êng më t¹i §øc: T¹i §øc, nghiÖp vô thÞ tr­êng më bao hµm viÖc NHT¦ bu«n b¸n chøng tõ, tÝn phiÕu cã gi¸ víi l·i suÊt cè ®Þnh. NHT¦ mua nh÷ng lo¹i giÊy tê nµy vµ sÏ t¹o ra tiÒn ng©n hµng trung ­¬ng( bá tiÒn ng©n hµng trung ­¬ng ra mua, nh­ vËy lµm t¨ng khèi l­îng tiÒn tÖ l­u hµnh). Ng­îc l¹i, NHT¦ b¸n ra c¸c lo¹i giÊy tê nµy sÏ thu vÒ tiÒn ng©n hµng trung ­¬ng. ChÝnh s¸ch nghiÖp vô thÞ tr­êng më t¸c ®éng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp vµo c¸c ®¹i l­îng kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng, khèi l­îng tiÒn tÖ, l·i suÊt. HiÖu qu¶ cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më phô thuéc vµo lo¹i tÝn phiÕu, ph­¬ng ph¸p mua b¸n tÝn phiÕu trªn thÞ tr­êng vµ ph¹m vi ®èi t­îng ®­îc tham gia vµo nghiÖp vô thÞ tr­êng më. a). C¸c lo¹i chøng tõ, giÊy tê cã gi¸: Ng­êi ta ph©n biÖt chøng tõ, giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n hoÆc dµi h¹n. NÕu NHT¦ mua tÝn phiÕu vµo, c¸c ng©n hµng sÏ t¨ng ®­îc kh¶ n¨ng thanh to¸n, cßn khi NHT­ b¸n ra tÝn phiÕu cho c¸c ng©n hµng mua, c¸c ng©n hµng sÏ gi¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n ( ng¾n h¹n). Khi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn t¨ng bëi khèi l­îng tiÒn NHT¦ trªn thÞ tr­êng tiÒn gi¶m hoÆc nhu cÇu ®èi víi tiÒn ng©n hµng trung ­¬ng t¨ng. NHT¦ bá tiÒn NHT¦ cña m×nh ra mua c¸c lo¹i tÝn phiÕu ng¾n h¹n vµ lµm l·i suÊt trªn thÞ tr­êng gi¶m ®i. Vµ ng­¬c l¹i, sù thay ®æi ë thÞ tr­êng tiÒn t¸c ®éng t­¬ng tù ®èi víi c¸c thÞ tr­êng tiÒn kh¸c, t¸c ®éng vµo c¬ cÊu l·i suÊt, vµo l·i suÊt dµi h¹n trªn thÞ tr­êng vèn. ChÝnh s¸ch kinh tÕ ng¾n h¹n th­êng h­íng vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ ®ßi hái hiÖu qu¶ nhanh, cÇn t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng vèn gi¶m l·i suÊt ®Ó kÝch thÝch ®Çu t­, do ®ã, NHT¦ ph¶i mua b¸n c¶ c¸c tÝn phiÕu dµi h¹n. b). Ph¹m vi ®èi t­îng cña chÝnh s¸ch thÞ tr­êng c«ng khai: (+) NÕu ®èi t­îng chØ lµ thµnh phÇn ng©n hµng, c¸c biÖn ph¸p chÝnh s¸ch thÞ tr­êng c«ng khai cña ng©n hµng liªn bang chØ t¸c ®éng tíi c¬ cÊu (trong ng¾n h¹n) vµ ph¹m vi (trong dµi h¹n ) khèi l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng vµ ph¶i qua khu vùc ng©n hµng míi t¸c ®éng tíi ®­îc khu vùc kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng. (+) nÕu ng©n hµng liªn bang bu«n b¸n th¼ng víi thµnh phÇn ngoµi ng©n hµng (nh­ng trong khu«n khæ cña chÝnh s¸ch thÞ tr­êng më) th× sÏ t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn khèi l­îng tiÒn tÖ, trùc tiÕp ®Õn M1, kh«ng cÇn ph¶i qua hÖ thèng ng©n hµng, nh­ vËy t¸c ®éng ch¾c ch¾n h¬n vµ sÏ nhanh h¬n. (+) Ngoµi ra cßn cã thÓ t¸c ®éng vµo kh¶ n¨ng göi tiÒn vµo thµnh phÇn kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng, b»ng c¸ch Êy t¹o ra kh¶ n¨ng lùa chän hÊp dÉn cho göi vèn tiÕt kiÖm vµ kinh doanh cã thêi h¹n cu¶ c¸c ng©n hµng ë møc ®é khèi l­îng lín, buéc c¸c ng©n hµng ph¶i söa ®æi chÝnh s¸ch l·i suÊt cña m×nh ®Ó thu hót kh¸ch hµng. c). C¸ch b¸n cña ng©n hµng liªn bang §øc: Ng©n hµng liªn bang b¸n ra tÝn phiÕu cã thÓ ®Þnh gi¸ ( b»ng l·i suÊt hoÆc tû gi¸ ). Ph­¬ng ph¸p nµy cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p l·i suÊt. Cßn nÕu b¸n ra c¶ mét khèi l­îng nhÊt ®Þnh th× ®­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu: ë ph­¬ng ph¸p l·i suÊt, ng©n hµng liªn bang ®Þnh gi¸, c¸c ng©n hµng muèn mua ®¨ng ký khèi l­îng. ë ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu, ng©n hµng liªn bang ®Þnh ra ®iÒu kiÖn cho mét khèi l­îng nhÊt ®Þnh ( nh­ thêi gian, l·i suÊt tèi thiÓu ...), c¸c ng©n hµng ®Êu thÇu víi nhau. ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng më lµ c«ng cô cã thÓ sö dung rÊt linh ho¹t trong bÊt kú loai chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nµo. Nã lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt vÜ m«. ChÝnh s¸ch thÞ tr­êng më cã t¸c dung ®¸nh tÝn hiÖu vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Ýt h¬n chÝnh s¸ch l·i suÊt vµ chÝnh s¸ch dù tr÷ tèi thiÓu. Nã t¹o ra cuéc c¹nh tranh gi÷a thµnh phÇn ng©n hµng vµ thµnh phÇn kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng, cã kh¶ n¨ng t¸c ®éng trùc tiÕp vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ kh¶ n¨ng thanh to¸n, nhÊt lµ vÒ khèi l­îng, cã thÓ ®¹t ®­îc môc tiªu mét c¸ch võa h÷u hiÖu võa phï hîp víi thÞ tr­êng, c¶ vÒ xu h­íng chi phÝ lÉn giíi h¹n. §iÒu 15 luËt ng©n hµng liªn bang cho phÐp ng©n hµng liªn bang §øc thùc hiÖn chÝnh s¸ch thÞ tr­êng c«ng khai, nh­ng kh«ng ®­îc tù ph¸t hµnh tÝn phiÕu. Lóc ®Çu, ng©n hµng liªn bang sö dung hèi phiÕu, can thiÖp vµo thÞ tr­êng tiÒn b»ng nghiÖp vô pension hèi phiÕu ( cã nghÜa lµ mua c¸c hèi phiÕu cña c¸c ng©n hµng víi ®iÒu kiÖn sau mét thêi gian nhÊt ®Þnh c¸c ng©n hµng l¹i ph¶i mua l¹i sè hèi phiÕu nµy), b»ng c¸ch ng¨n chÆn c¸c ng©n hµng liªn tôc sö dung tÝn dung thÕ chÊp. Ph­¬ng ph¸p nµy cã thÓ sö dung h÷u hiÖu vÒ ng¾n h¹n, kh«ng g©y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trªn thÞ tr­êng tiÒn. Ng©n hµng liªn bang §øc còng sö dung ph­¬ng ph¸p l·i suÊt, kh«ng g©y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trªn thÞ tr­êng tiÒn. Ng©n hµng liªn bang §øc còng sö dung ph­¬ng ph¸p l·i suÊt, ph©n chia theo thêi gian vµ lo¹i. Nh­ng ng©n hµng liªn bang §øc chñ tr­¬ng ng¨n c¸c ng©n hµng tr¶ l¹i tÝn phiÕu tr­íc thêi h¹n nªn kh«ng c«ng bè l·i suÊt nhËn l¹i, kh«ng bu«n b¸n nh÷ng lo¹i tÝn phiÕu lóc nµo còng cã thÓ tr¶ l¹i ®­îc cho ng©n hµng liªn bang v× nÕu kh«ng, sÏ ch¼ng chi phèi ®­îc kha n¨ng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng. N¨m 1967, lÇn ®Çu tiªn ng©n hµng liªn bang sö dung nghiÖp vô thÞ tr­êng më víi tÝn phiÕu dµi h¹n, môc ®Ých nh»m lµm gi¶m l·i suÊt trªn thÞ tr­êng vèn mét c¸ch nhanh h¬n vµ trùc tiÕp h¬n ( ®Õn cu«Ý n¨m mua vµo 1,3 tØ DM ). Tõ th¸ng 6 n¨m 1971, ng©n hµng liªn bang §øc cho phÐp c¶ thµnh phÇn kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng tham gia nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Khi kinh tÕ ph¸t triÓn theo chiÒu h­íng ®i xuèng, ng©n hµng liªn bang ph¶i mua nhiÒu ( nh­ tõ th¸ng 7 ®Õn th¸ng 10 n¨m 1975 mua tÝn phiÕu trÞ gi¸ 7,6 tØ DM ). Tõ nhiÒu n¨m nay, ng©n hµng liªn bang §øc sö dung tÝn phiÕu vµ chøng tõ cã gi¸ cho nghiÖp vô pesion, t¨ng c­êng dïng ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu, kÕt hîp ph­¬ng ph¸p ®Êu thÇu theo kiÓu Mü vµ Hµ Lan. PhÇn 2. thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më t¹i viÖt nam 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i ra ®êi nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë viÖt nam: ë gãc ®é kh¸i qu¸t, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ nh÷ng môc tiªu vµ nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé mµ NHT¦ sö dông trong ®iÒu hµnh nh»m t¸c ®éng vµo kh¶ n¨ng s½n cã vµ gi¸ vèn kh¶ dung, qua ®ã ¶nh h­ëng lªn toµn bé c¸c ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dông, thanh to¸n... trong nÒn kinh tÕ. nãi c¸ch kh¸c, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i nh»m vµo môc tiªu b¶o ®¶m æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn vµ an toµn hÖ thèng tÝn dông, b»ng c¸ch kiÓm so¸t c¸c kªnh b¬m vµ rót tiÒn NHT¦ trong l­u th«ng. Theo thuËt ng÷ tiÒn tÖ, ®©y lµ nhiÖm vô kiÓm so¸t l­îng tiÒn cung øng, ®­îc ®iÒu tiÕt qua hai kªnh bao gåm kªnh tÝn dông vµ kªnh mua, b¸n. Kªnh thø nhÊt ®­îc thÓ hiÖn qua h×nh thøc cho vay t¸i cÊp vèn cña NHT¦ cho c¸c tæ chøc tÝn dung. Kªnh thø hai qua mua, b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng vµ mua, b¸n giÊy tê cã gi¸ trªn nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Ngoµi ra, t¨ng hay gi¶m l­îng tiÒn cung øng cßn ®­îc ®iÒu tiÕt th«ng qua tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc: mét tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc thÊp, tiÒn d­íi d¹ng vèn kh¶ dung sÏ t¨ng lªn vµ ng­îc l¹i, mét tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc cao vèn kh¶ dung sÏ gi¶m ®i t­¬ng øng, theo thuËt ng÷ tiÒn tÖ gäi lµ kh¶ n¨ng t¹o tiÒn. C¸ch t¨ng hay gi¶m tiÒn cung øng qua c¸c kªnh nãi trªn ®Òu cã nh÷ng ­u nh­îc ®iÓm kh¸c nhau phô thuéc vµo ®iÒu kiÖn kh¸ch quan cña nÒn kinh tÕ vµ kh¶ n¨ng cho phÐp cña NHT¦. theo ®¸nh gi¸ cña c¸c chuyªn gia, ®iÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më cã nhiÒu ­u thÕ h¬n c¸c kªnh kh¸c.Th«ng qua viÖc mua, b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ trªn thÞ tr­êng thø cÊp gi÷a mét bªn lµ ng©n hµng trung ­¬ngmét bªn kh¸c lµ c¸c tæ chøc tÝn dông, lµm l­îng tiÒn biÕn thiªn chØ theo mét chiÒu hoÆc t¨ng hoÆc gi¶m phï hîp yªu cÇu can thiÖp cña NHT¦. Ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më bao qu¸t toµn bé nh÷ng néi dung quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ cña nã. C¸c b­íc tiÕn hµnh cña phiªn giao dÞch gåm ho¹t ®éng cña ban ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ quy tr×nh thao t¸c kü thuËt cña bé phËn sµn giao dÞch. Tõ nh÷ng thuËn lîi khi thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më kÕt hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña n­íc ta, ngµy 09/03/2000 QuyÕt ®Þnh sè 85/2000/Q§-NHNN14 vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ NghiÖp vô thÞ tr­êng më do thèng ®èc NHNN ViÖt Nam ký ®· ®­îc ban hµnh. Cho tíi ngµy 12/07/2000, nghiÖp vô thÞ tr­êng më do NHNN chñ tr× ®· më phªn giao dÞch ®Çu tiªn, ®¸nh dÊu mét b­íc ph¸t triÓn quan träng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng Trung ­¬ng theo ph­¬ng ph¸p gi¸n tiÕp. 2. Vµi nÐt vÒ ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më t¹i ViÖt Nam: Víi viÖc mua b¸n tr¸i phiÕu, tÝn phiÕu vµ c¸c c«ng cô tµi chÝnh kh¸c trªn thÞ tr­êng më, Ng©n hµng Trung ­¬ng (NHT¦) sÏ lµm t¨ng hoÆc gi¶m møc tiÒn c¬ b¶n ( tiÒn NHT¦) trong toµn hÖ thèng ng©n hµng vµ qua ®ã t¸c ®«ng ®Õn møc cung tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ. ThÞ tr­êng më t¹i ViÖt Nam ®· d­îc ®­a vµo ho¹t ®éng h¬n hai n¨m. Trong hai n¨m qua, khèi l­îng tr¸i, tÝn phiÕu ®­îc mua b¸n qua thÞ tr­êng kh«ng ngõng t¨ng lªn, qua ®ã, NHNN ®· tõng b­íc t¸c ®éng vµo thÞ tr­êng, gi¶m dÇn c¸c c«ng cô kiÓm so¸t trùc tiÕp ®Ó chuyÓn sang sö dông c¸c c«ng cô kiÓm so¸t gi¸n tiÕp. Tuy nhiªn, ph¶i nãi r»ng thÞ tr­êng më ho¹t ®éng ch­a thùc sù s«i ®éng. Cô thÓ lµ, thµnh phÇn tham gia chñ yÕu lµ bèn ng©n hµng th­¬ng mai nhµ n­íc; cã nhiÒu phiªn ®Êu thÇu kh«ng cã thµnh viªn ®¨ng ký. MÆt kh¸c, viÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ, nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng tr­ëng, viÖc kiÓm so¸t gi¸n tiÕp ngµy cµng trë nªn quan träng. NÕu chóng ta tiÕp tôc duy tr× sö dung c¸c c«ng cô kiÓm so¸t trùc tiÕp th× thÞ tr­êng sÏ t×m c¸ch lÈn tr¸nh. tuy vËy, ®Ó cho nghiÖp vô thÞ tr­ßng më trë thµnh mét bé phËn chÝnh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th× c¸c c«ng cô kh¸c ®ang ®­îc NHNN sö dung cÇn ®­îc xem xÐt l¹i vµ cÇn ®iÒu chØnh; ®ång thêi, c¬ së h¹ tÇng cña thÞ tr­êng cÇn ph¶i ®­îc chuyÓn ®æi ®Ó t¹o nªn sù phèi hîp ®ång bé trong viÖc sö dung c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2.1. §iÒu kiÖn thÞ tr­êng tµi chÝnh: ThÞ tr­êng tµi chÝnh cña n­íc ta vÉn cßn nhá bÐ vÒ qui m«, ®¬n s¬ vÒ chñng lo¹i hµng ho¸ ®ång thêi c¬ së vËt chÊt kü thuËt cßn rÊt l¹c hËu: 2.1.1. ThÞ tr­êng tr¸i phiÕu chÝnh phñ: N¨m 1991, tr¸i phiÕu chÝnh phñ ra ®êi ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cña chÝnh phñ ( kh«ng th«ng qua kªnh NHT¦ ph¸t hµnh tiÒn ) ®Õn 1994, khi tr¸i phiÕu kho b¹c vµ tr¸i phiÕu c«ng tr×nh ®­îc phÐp ph¸t hµnh réng r·i th× thÞ tr­êng tr¸i phiÕu chÝnh phñ míi t­¬ng ®èi ®­îc më réng. Tr­íc n¨m 1995, tr¸i phiÕu chÝnh phñ ph¸t hµnh trùc tiÕp ®Õn c«ng chóng t¹i c¸c chi nh¸nh kho b¹c nªn khèi l­îng tr¸i phiÕu nhá:17 tû ®ång( trong c¶ giai ®o¹n 1991-1995). Tõ th¸ng 6, b¾t ®Çu ph¸t hµnh qua NHNN, l­îng tr¸i phiÕu ®· dåi dµo h¬n. Theo quy chÕ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®­îc ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 01/2000/ N§-CP ngµy 13/01/2000 cña chÝnh phñ th× tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®­îc ph¸t hµnh qua c¸c kªnh nh­ : ®Êu thÇu qua NHNN ( ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c); ph¸t hµnh th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n, b¸n lÎ qua hÖ thèng kho b¹c Nhµ n­íc, ®¹i lý ph¸t hµnh vµ b¶o l·nh vµ b¶o l·nh ph¸t hµnh (®èi víi tr¸i phiÕu kho b¹c vµ tÝn phiÕu ®Çu t­). Tr¸i phiÕu chÝnh phñ ®­îc n¾m gi÷ chñ yÕu bëi c¸c NHTM quèc doanh vµ mét sè Ýt NHTM cæ phÇn, chñ yÕu lµ ®Ó gi¶i quyÕt l­îng vèn tån ®äng; do ®ã, kh¶ n¨ng ph¸t triÓn thÞ tr­êng thø cÊp lµ rÊt yÕu. HiÖn nay, khèi l­îng tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ®ang cßn gi¸ trÞ l­u hµnh chØ ®¹t kho¶ng 4000 tû ®ång. 2.1.2. ThÞ tr­êng liªn ng©n hµng: tuy ®· cã sù s«i ®éng nhÊt ®Þnh nh­ng ch­a thùc sù ph¸t triÓn, chØ dõng ë møc giao dÞch diÔn ra ®èi víi tõng nhãm nhá trªn c¬ së vay m­în th­êng xuyªn vµ hiÓu biÕt lÉn nhau. C¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi t­¬ng ®èi tÝch cùc tham gia thÞ tr­êng nµy.So víi doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng më, th× doanh sè giao dÞch trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng lín h¬n nhiÒu( cã ngµy cao ®iÓm lªn tíi 1000 tû ®ång). 2.2.Khu«n khæ ph¸p lý: Hµng lo¹t c¸c v¨n b¶n vÒ c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®· ®­îc ban hµnh trong n¨m 2000 nh­ Quy chÕ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, quy ®Þnh ®¨ng ký giÊy tê cã gi¸, quy tr×nh nghiÖp vô ®Êu thÇu tÝn phiÕu NHNN. 3. Thùc tÕ ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më thêi gian võa qua: 3.1. sè l­îng thµnh viªn tham gia: Thµnh viªn tham gia nghiÖp vô thÞ tr­êng më ph¶i lµ c¸c TCTD ®¶m b¶o ®Çy ®ñ mét sè ®iÒu kiÖn nh­ ph¶i cã tµi kho¶n tiÒn göi t¹i NHNN, ph¶i cã ®ñ ph­¬ng tiÖn cho ho¹t ®éng thÞ tr­êng më.. ph¶i ®¨ng ký víi NHNN ®Ó ®­îc ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më. NÕu tÝnh cho ®Õn cuèi n¨m 2001,th× ph¹m vi thµnh viªn tham gia bao gåm 15 thµnh viªn lµ Ng©n hµng Ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam, NHN0&PTNT ViÖt Nam, Ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam, Quü tÝn dung nh©n d©n trung ­¬ng, NH§T&PT ViÖt Nam,NHTM cæ phÇn §«ng ¸, Ng©n hµng Chinfon, NHTM cæ phÇn Sµi gßn th­êng tÝn, NHTM cæ phÇn quèc tÕ, NHTM cæ phÇn Ph­¬ng Nam, NHTM cæ phÇn c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh, NHTM cæ phÇn Qu©n ®éi, NHTM cæ phÇn T©n ViÖt, ABN AMRO Bank, C«ng ty tµi chÝnh b­u ®iÖn. Tuy ch­a ph¶i lµ nhiÒu song sè l­îng c¸c TCTD nµy ®· ®¹i diÖn cho c¸c TCTD hiÖn cã ë ViÖt Nam. Khèi l­îng giao dÞch qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më tõ 12/07/2000 ®Õn ngµy 15/11/2000 cña ng©n hµng C«ng th­¬ng ViÖt Nam lµ 810,420 tû ®ång, NHNo&PTNT lµ 16,670 tû ®ång, Ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam : 228,020 tû ®ång, NH§T&PT ViÖt Nam: 393,390 tû ®ång. Trong thêi gian nµy, chñ yÕu NHNN ¸p dông ph­¬ng thøc ®Êu thÇu l·i suÊt, chØ duy nhÊt cã 4 phiªn ®Çu tiªn ¸p dông ph­¬ng thøc ®Êu thÇu khèi l­îng. L·i suÊt ®¨ng ký dao ®éng trong kho¶ng 4,00%/n¨m ®Õn 5,58%/ n¨m. Nh×n chung, l·i suÊt nµy ®· phÇn nµo ph¶n ¸nh ®­îc diÔn biÕn t×nh h×nh l·i suÊt cña thÞ tr­êng, bëi v× trong ph­¬ng thøc ®Êu thÇu l·i suÊt NHNN ®· kh«ng quy ®Þnh l·i suÊt chØ ®¹o khi xÐt thÇu. 3.2. VÒ hµng ho¸ giao dÞch Theo quy chÕ hiÖn hµnh th× chØ cã c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n míi ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng më. Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ chØ cã hai lo¹i hµng ho¸ lµ tÝn phiÕu kho b¹c vµ tÝn phiÕu NHNN ®­îc mua, b¸n kú h¹n cña c¸c c«ng cô nµy ®· ®­îc thay ®æi trong ph¹m vi tõ 60 ngµy ®Õn 364 ngµy.Trong ®ã, tÝn phiÕu NHNN ®­îc mua b¸n nhiÒu nhÊt víi sè l­îng 1,070 tû /1.448.500 tû ®ång. TÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc chØ cã 378,500 tû ®ång nÕu tÝnh theo gi¸ trÞ khi ®Õn h¹n thanh to¸n. Tuy vËy, c¸c c«ng cô kh¸c nh­ chøng chØ tiÒn göi (CD), th­¬ng phiÕu(CP), chÊp phiÕu cña ng©n hµng(BA),... vÉn ch­a ®­îc ®­a vµo giao dÞch trªn thÞ tr­êng më. Nh­ vËy, hµng ho¸ ë thÞ tr­êng më lµ kh¸ ®¬n ®iÖu vµ chØ tËp trung ë c¸c NHTM quèc doanh. NHNN cÇn cã c¸c quy ®Þnh cu thÓ vÒ tÝnh ph¸p lý cñ c¸c giÊy tê cã gi¸ (GTCG) vµ viÖc së h÷u, mua b¸n, chuyÓn nh­îng c¸c giÊy tê cã gi¸ nµy trªn thÞ tr­êng ®Ó lµm cho hµng ho¸ cña thÞ tr­êng më ngµy cµng phong phó h¬n. 3.3. Ph­¬ng thøc giao dÞch: §Ó cã sù phèi hîp chÆt chÏ trong viÖc sö dông nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh¸c, tr­íc hÕt chóng ta cÇn xem xÐt mèi quan hÖ gi÷a c¸c c«ng cô nµy. NghiÖp vô thÞ tr­êng më t¸c ®éng vµo cung tiÒn tÖ th«ng qua t¸c ®éng vµo tiÒn c¬ b¶n cña hÖ thèng Ng©n hµng. §Ó kiÓm so¸t l­îng tiÒn c¬ b¶n trong hÖ thèng, NHT¦ cã thÓ thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më theo mét trong hai c¸ch : HoÆc lµ x¸c ®Þnh mét khèi l­îng tiÒn c¬ b¶n cÇn ®­a ra hay thu vÒ vµ cho phÐp l·i suÊt biÕn ®éng mét c¸ch linh ho¹t, hoÆc lµ x¸c ®Þnh mét møc l·i suÊt cô thÓ vµ cho phÐp khèi l­îng tiÒn c¬ b¶n ®­a ra hay thu vÒ biÕn ®éng mét c¸ch linh ho¹t. Thêi kú ®Çu chñ yÕu tËp trung vµo ph­¬ng thøc mua b¸n h¼n víi tÝn phiÕu NHNN, ph­¬ng thøc mua cã kú h¹n ®èi víi tÝn phiÕu kho b¹c nhµ n­íc, cßn ph­¬ng thøc b¸n h¼n Ýt ®­îc thùc hiÖn vµ ph­¬ng thøc b¸n cã kú h¹n ch­a ®­îc thùc thi. Trong th¸ng 8/2000, do l­îng vèn kh¶ dung cña c¸c TCTD cã xu h­íng d­ thõa nªn NHNN ®· tiÕn hµnh b¸n tÝn phiÕu NHNN nh»m thu hót sè vèn nµy, ®ång thêi tõ ®ã cã thÓ t¹o thªm hµng ho¸ cho ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ còng gióp cho c¸c TCTD cã ®iÒu kiÖn tËp d­ît tham gia ®Çy ®ñ c¸c h×nh thøc giao dÞch cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Trong ba phiªn liªn tiÕp cña th¸ng 8/2000, NHNN ®· b¸n h¼n 550 tû ®ång, ®¹t kÕt qu¶ 1005 so víi dù kiÕn. Tõ th¸ng 9 ®Õn cuèi th¸ng 12/2000, do cã sù h¹n chÕ cña NHNN ë cöa sæ chiÕt khÊu ( cã thÓ ®©y lµ h×nh thøc hç trî cho sù vËn hµnh nghiÖp vu thÞ tr­êng më míi ra ®êi) vµ nhu cÇu tÝn dung ®ång ViÖt Nam t¨mg nhanh ( do vay ngo¹i tÖ chÞu rñi ro lín v× tû gi¸ søc Ðp t¨ng cao), trong khi huy ®éng tiÒn göi t¨ng chËm. §Ó gãp phÇn t¸c ®éng cã hiÖu qu¶ vµo t×nh h×nh vèn kh¶ dung cña c¸c tæ chøc tÝn dung,tõ ®Çu n¨m 2001, Ban ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh giao dÞch th­êng xuyªn hµng tuÇn vµo ngµy thø t­, tõ ®ã gióp cho c¸c thµnh viªn tiÕn hµnh theo dâi, n¾m b¾t kÞp thêi th«ng tin vÒ thÞ tr­êng. Tõ th¸ng 10/2001 ®Õn 15/2/2001 l­îng vèn kh¶ dông tiÕp tôc thiÕu hôt do nhu cÇu tiÒn mÆt t¨ng NHNN tiÕp tôc tiÕn hµnh mua c¸c giÊy tê cã gi¸, chñ yÕu lµ mua kú h¹n do tÝnh ®Õn yÕu tè l­¬ng vèn kh¶ dung cã thÓ t¨ng lªn. Tõ 21/2/2001 ®Õn 14/3/2001, l­îng vèn kh¶ dung cã biÓu hiÖn d­ thõa, ®Ó rót bít khèi l­¬ng thanh to¸n khái hÖ thèng TCTD, NHNN tiÕn hµnh b¸n h¼n l­îng giÊy tê cã gi¸ víi gi¸ trÞ lµ 470 tû ®ång. Tõ 21/3 ®Õn 30/5/2001, do nhu cÇu vèn kh¶ dung t¨ng, NHNN tæ chøc c¸c phiªn giao dÞch trªn thÞ tr­êng më víi môc tiªu cung øng thªm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, Tõ 20/6 ®Õn 31/3/2001, NHNN lai tiÕn hµnh mua cã kú h¹n tÝn phiÕu ( víi kú h¹n 15-30 ngµy), tæng gi¸ trÞ ®¹t 2308,81 tû ®ång. Trong th¸ng 11/2001 do l­îng vèn kh¶ dung cña c¸c tæ chøc tÝn dôngvÉn ë møc cao, nªn 4 phiªn giao dÞch liªn tiÕp kh«ng cã thµnh viªn tham gia giao dÞch. §Õn ®Çu th¸ng 12/2001, lÇn ®Çu tiªn kÓ tõ khi khai tr­¬ng, NHNN ®· tiÕn hµnh giao dÞch b¸n cã kú h¹n 1 th¸ng. Trong n¨m 2002, tÝnh ®Õn ngµy 5/9 NHNN ®· tæ chøc 52 phiªn giao dÞch. Mét ®iÓm ®¸ng chó ý lµ tõ th¸ng 5/2002, Ban ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më NHNN quyÕt ®Þnh tæ chøc th­êng xuyªn hai phiªn giao dÞch mçi tuÇn vµo ngµy thø ba vµ thø n¨m. Trong 52 phiªn giao dÞch ®ã, cã 9 phiªn thùc hiÖn b¸n h¼n, víi tæng khèi l­îng tróng thÇu lµ 900 tû ®ång trong tæng sè 2500 tû dù kiÕn b¸n ra. Trong 43 phiªn giao dÞch mua cã 20 phiªn kh«ng cã TCTD nµo tróng thÇu, ®Æc biÖt lµ trong kho¶ng thêi gian tõ 20/6 ®Õn 15/8. Tæng khèi l­îng tróng thÇu cña c¸c phiªn giao dÞch mua cã kú h¹n tõ ®Çu n¨m ®Õn 5/9/2002 lµ 5771,53 tû ®ång. Nh­ vËy, kÓ tõ khi khai tr­¬ng ®Õn ngµy 5/9/2002, NHNN ®· tæ chøc ®­îc 118 phiªn giao dÞch thÞ tr­êng më, víi tæng khèi l­îng tróng thÇu ®¹t 7.671,53 tû ®ång. L·i suÊt h×nh thµnh trªn thÞ tr­êng më ®· b¸m s¸t víi l·i suÊt c¸c TCTD. 3.3.1. §Êu thÇu khèi l­îng: a). NHNN th«ng b¸o cho c¸c tæ chøc tÝn dung møc l·i suÊt vµ khèi l­îng c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ cÇn mua hoÆc cÇn b¸n. b). TCTD dù thÇu khèi l­îng c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ cÇn mua hoÆc cÇn b¸n theo møc l·i suÊt ng©n hµng nhµ n­íc th«ng b¸o. c). Tr­êng hîp tæng khèi l­îng dù thÇu cña c¸c tæ chøc tÝn dung b»ng hoÆc thÊp h¬n khèi l­îng NHNN cÇn mua hoÆc cÇn b¸n th× khèi l­îng tróng thÇu cña tõng tæ chøc tÝn dung lµ khèi l­îng dù thÇu cña tæ chøc tÝn dung ®ã. d). Tr­êng hîp tæng khèi l­îng dù thÇu cña c¸c tæ chøc tÝn dung v­ît qu¸ khèi l­îng NHNN cÇn mua hoÆc cÇn b¸n, khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ tróng thÇu ®­îc ph©n bæ theo tû lÖ thuËn víi khèi l­îng dù thÇu cña c¸c tæ chøc tÝn dung vµ ®­îc lµm trßn ®Õn 10 triÖu ®ång. 3.3.2. §Êu thÇu l·i suÊt: a). NHNN c«ng bè khèi l­îng c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ cÇn mua hoÆc cÇn b¸n. b). TCTD dù thÇu theo c¸c møc l·i suÊt vµ khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ cÇn mua, cÇn b¸n t­¬ng øng víi c¸c møc l·i suÊt ®ã. L·i suÊt dù thÇu cßn ®­îc tÝnh theo tû lÖ %/ n¨m vµ ®­îc lµm trßn ®Õn hai con sè sau dÊu phÈy. c). C¸c ®¬n dù thÇu cña c¸c TCTD ®­îc xÕp theo thø tù l·i suÊt dù thÇu gi¶m dÇn trong tr­êng hîp ng©n hµng nhµ n­íc mua giÊy tê cã gi¸, hoÆc l·i suÊt dù thÇu t¨ng dÇn trong tr­êng hîp ng©n hµng nhµ n­íc b¸n giÊy tê cã gi¸. d). L·i suÊt tróng thÇu lµ l·i suÊt dù thÇu thÊp nhÊt ( tr­êng hîp NHNN mua giÊy tê cã gi¸ ) mµ t¹i møc l·i suÊt ®ã ®¹t ®­îc khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ NHNN cÇn mua hoÆc cÇn b¸n. e). Khèi l­îng tróng thÇu cña c¸c tæ chøc tÝn dung lµ khèi l­îng cña c¸c møc dù thÇu cã l·i suÊt b»ng vµ cao h¬n møc l·i suÊt tróng thÇu (tr­êng hîp NHNN mua giÊy tê cã gi¸) hoÆc cã l·i suÊt dù thÇu b»ng vµ thÊp h¬n l·i suÊt tróng thÇu ( tr­êng hîp NHNN b¸n giÊy tê cã gi¸). g). Trong tõng thêi kú, Ban ®iÒu hµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më sÏ th«ng b¸o viÖc ¸p dung ph­¬ng thøc xÐt thÇu theo møc laÜ suÊt thèng nhÊt hoÆc l·i suÊt riªng lÎ. - L·i suÊt thèng nhÊt: Toµn bé khèi l­îng tróng thÇu ®­îc tÝnh thèng nhÊt theo møc l·i suÊt tróng thÇu. - L·i suÊt riªng lÎ: Tõng møc khèi l­îng tróng thÇu ®­îc tÝnh t­¬ng øng víi tõng møc l·i suÊt dù thÇu. h). Tr­êng hîp t¹i møc l·i suÊt tróng thÇu, tæng khèi l­îng dù thÇu cña c¸c tæ chøc tÝn dung v­ît qu¸ khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ NHNN cÇn mua hoÆc cÇn b¸n, th× khèi l­îng giÊy tê cã gi¸ tróng thÇu cña c¸c tæ chøc tÝn dung t¹i møc l·i suÊt tróng thÇu vµ ®­îc lµm trßn ®Õn 10 triÖu ®ång; tr­êng hîp tai møc l·i suÊt tróng thÇu cña mét tæ chøc tÝn dung cã nhiÒu lo¹i giÊy tê cã gi¸ cÇn b¸n hoÆc cÇn mua, NHNN xÐt thÇu x¸c ®Þnh theo thø tù tõng lo¹i giÊy tê cã gi¸ nh­ sau: - GiÊy tê cã gi¸ ®¨ng ký b¸n hoÆc ®¨ng ký mua cã khèi l­îng lín h¬n. - GiÊy tê cã gi¸ cã thêi h¹n b¸n hoÆc mua ng¾n h¬n ( tr­êng hîp mua hoÆc b¸n h¼n). - Thêi h¹n cßn l¹i cña giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¬n. PhÇn 3. Mét sè ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë ViÖt Nam 1. Kh¶ quan Cã thÓ nhËn xÐt r»ng, trong thêi gian ho¹t ®éng võa qua, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ kh¶ quan sau: thø nhÊt: ®· gãp phÇn cñng cè thªm vÞ thÕ, vai trß qu¶n lý cña NHNN trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, phï hîp xu h­íng héi nhËp vµ toµn cÇu ho¸. thø hai, ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc thùc hiÖn t­¬ng ®èi linh ho¹t, ®¸p øng phÇn nµo nhu cÇu vÒ vèn kh¶ dông còng nh­ gi¶i quyÕt mét phÇn l­îng vèn kh¶ dung d­ th­µ cña c¸c TCTD trong mét sè thêi kú. Ba lµ, ®· gãp phÇn thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn n©ng cao søc mua cña x· héi vµ thùc hiÖn ®óng chñ tr­¬ng kÝch cÇu cña ChÝnh phñ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc l¾p ®Æt c¸c trang thiÕt bÞ, phôc vô thÞ tr­êng më ®· ®­îc thùc hiÖn khÈn tr­¬ng, t¹o ®iÒu kiÖn tr«i ch¶y, ®óng quy chÕ, an toµn. C«ng t¸c ®iÒu hµnh, tæ chøc lu«n thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh, vµ ®· dÇn b¸m s¸t t×nh h×nh diÔn biÕn thÞ tr­êng vÒ vèn kh¶ dung vµ l·i suÊt. Thø t­, trong thêi gian qua c¸c thµnh viªn tham gia vµ tróng thÇu chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp th­¬ng m¹i vµ quèc doanh. Th«ng qua thÞ tr­êng nµy c¸c doanh nghiÖp ®· sö dông vèn cña m×nh mét c¸ch hiÖu qu¶ vµ linh ho¹t h¬n trong ®iÒu kiÖn thùc tiÔn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 2. H¹n chÕ Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ kh¸ kh¶ quan, thÞ tr­êng më vÉn cßn béc lé mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh: Thø nhÊt, t¹i n­íc ta ho¹t ®éng thÞ tr­êng më lµ mét ho¹t ®éng hoµn toµn míi nªn mét sè tæ chøc tÝn dông vÉn cßn bì ngì khi tham gia. NghiÖp vô thÞ tr­êng më ra ®êi trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn thÊp, thÞ tr­êng tiÒn tÖvµ thÞ tr­êng tµi chÝnh ch­a ph¸t triÓn, nÒn kinh tÕ thÕ giíi kh«ng ngõng biÕn ®éng, do vËy mµ c¸c tæ chøc tÝn dung tham gia cßn gÆp nhiÒu rñi ro. thø hai, ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më ch­a thùc sù s«i ®éng, sè l­îng thµnh viªn tham gia trong tõng phiªn giao dÞch cßn rÊt thÊp so víi tæng sè c¸c thµnh viªn. C¸c thµnh viªn tham gia chñ yÕu lµ c¸c NHTM quèc doanh do l­îng hµng ho¸ giao dÞch chñ yÕu tËp trung t¹i c¸c ng©n hµng nµy; cßn viÖc tham gia cña c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c trªn thÞ tr­êng nµy cßn rÊt mê nh¹t. Thø ba, hµng ho¸ giao dÞch cßn nghÌo nµn, kh«ng ®a d¹ng vÒ chñng lo¹i vµ thêi h¹n. Thø t­, c¸c tæ chøc tÝn dung vÉn ch­a quan t©m ®óng møc tíi c«ng t¸c ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé nghiÖp vô trùc tiÕp thùc hiÖn nghiÖp vô thØt­êng më. ViÖc ®Çu t­ trang thiÕt bÞ, kü thuËt phôc vô cho nghiÖp vô thÞ tr­êng më cßn nhiÒu bÊt cËp. §Ó thÞ tr­êng më thùc sù trë thµnh mét c«ng cô gi¸n tiÕp ®¾c lùc, gãp phÇn ®æi míi, hoµn thiÖn viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, tr­íc m¾t mét sè gi¶i ph¸p ®· ®­îc ®Ò ra nh­ sau: 3. Gi¶i ph¸p NghiÖp vô thÞ tr­êng më thùc chÊt lµ ho¹t ®éng cña NHNN: NHNN cÇn ph¶i cã sù phèi hîp gi÷a c¸c c«ng cô vµ biÖn ph¸p ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó t¸c ®éng tíi l­îng tiÒn cung øng trong tõng thêi kú. CÇn ph¶i h¹n chÕ h×nh thøc cung øng vèn tÝn dông kh¸c tõ NHNN nh­ t¸i cÊp vèn, cho vay theo chØ ®Þnh bªn c¹nh viÖc tiÕp xóc ®Ó xo¸ nî, cñng cè vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng tiÒn tÖ. Bªn c¹nh ®ã, NHNN còng cÇn ph¶i kÕt hîp trong viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më víi c¸c nghiÖp vô kh¸c nh­ : chiÕt khÊu giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n, ho¸n ®æi ngo¹i tÖ... nh»m t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh, b×nh ®¼ng gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông, ®ång thêi gióp cho c¸c tæ chøc tÝn dung ®­îc cñng cè vµ trë thµnh c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖu qu¶, chñ ®¹o cña NHNN. Ngoµi ra, cÇn ph¶i tæ chøc tuyªn truyÒn th­êng xuyªn, s©u réng ®i vµo tõng nghiÖp vô cô thÓ, tõ ®ã gióp c¸c thµnh viªn thÊy râ ®­îc vai trß, t¸c dông vµ sù linh ho¹t cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më. §a d¹ng ho¸ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng: Nh­ trªn ®· chØ ra, quy ®Þnh hiÖn nay, chØ nh÷ng giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cã ®é thanh kho¶n cao, b¶o ®¶m qu¶n lý dÔ dµng nh­ tÝn phiÕu NHNN, tÝn phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi vµ c¸c loai giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c ®­îc giao dÞch ë thi tr­êng më. Quy ®Þnh nµy ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng vµ ph¹m vi mua b¸n cña c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c hiÖncã ë ViÖt Nam nh­ tr¸i phiÕu trung h¹n vµ dµi h¹n... trªn thÞ tr­êng më khi mµ thêi gian ®¸o h¹n cña chóng d­íi 1 n¨m. Do ®ã, trong thêi gian tíi, cÇn bæ sung vµo c¬ cÊu hµng ho¸ nµy c¸c tÝn phiÕu Kho b¸c cã thêi h¹n d­íi 1 n¨m, c¸c lo¹i chøng chØ tiÒn göi, th­¬ng phiÕu, chÊp phiÕu ng©n hµng... Tuy nhiªn, vÒ l©u dµi, khi ®iÒu kiÖn ph¸p lý cho phÐp ph¹m vi giÊy tê cã gi¸ kh«ng chØ gåm c¸c lo¹i ng¾n h¹n mµ cßn c¶ c¸c lo¹i trung vµ dµi h¹n cã thÓ xem xÐt lµm c«ng cô giao dÞch miÔn lµ chóng cã ®é thanh kho¶n cao. Do vËy, NHNN cÇn sím tr×nh Quèc héi söa ®æi LuËt NHNN ®Ó h×nh thµnh LuËt ph¸p lý v÷ng ch¾c h¬n, t¹o ®iÒu kiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c lo¹i hµng ho¸ giao dÞch trªn thÞ tr­êng më. Ph­¬ng thøc giao dÞch: Ph­¬ng thøc giao dÞch phï hîp nhÊt víi nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ mua b¸n cã kú h¹n gäi lµ hîp ®ång mua l¹i, mµ NHT¦ lµ ng­êi chñ ®éng quyÕt ®Þnh sè l­îng giao dÞch, thêi gian, ph­¬ng thøc. CÇn ph¶i tiÕn hµnh giao dÞch sao cho ®¶m b¶o yªu cÇu, thÓ hiÖn tÝnh linh ho¹t cña c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më mµ c¸c c«ng cô kh¸c kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc. HiÖn nay, trªn thÞ tr­êng më, nhiÒu n­íc ®ang chuyÓn dÇn sang sö dung c¸c hîp ®ång mua l¹i ( Repos) v× ®©y lµ mét h×nh thøc tµi trî thuËn tiÖn vµ linh ho¹t h¬n. Th«ng qua c¸c repos c¸c thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng mua hoÆc b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ®Ó ®æi lÊy tiÒn mÆt vµo mét thêi ®iÓm trong t­¬ng lai. §©y lµ mét c«ng cu ®iÒu hµnh hiÖu qu¶ nh»m t¨ng kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña thÞ tr­êng vµ gióp cho viÖc më réng thÞ tr­êng. C¸c hîp ®ång nµy th­êng ng¾n h¹n ( tuy nhiªn, c¸ biªt còng cã thÓ cã thêi h¹n dµi h¬n). NHNN cÇn nghiªn cøu ®Ó ®­a h×nh thøc nµy vµo thÞ tr­êng më. HiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n: §Ó nghiÖp vô thÞ tr­êng më ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n cÇn trang bÞ hÖ thèng thanh to¸n vµ qu¶n lý hiÖn ®¹i, thiÕt kÕ ch­¬ng tr×nh phÇn mÒm phôc vô cho ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më nh»m kÕt nèi gi­· néi bé trong NHNN vµ gi÷a NHNN víi c¸c TCTD thµnh viªn nh»m ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c c«ng ®o¹n giao dÞch tõ khi c«ng nhËn thµnh viªn, ®¨ng ký ch÷ ký ®iÖn tö, th«ng b¸o mêi thÇu, ®¨ng ký giÊy tê cã gi¸, xÐt thÇu, t¹o lËp vµ ký hîp ®ång mua l¹i ... ®Õn kh©u thanh to¸n chuyÓn kho¶n vµ th«ng b¸o b¸o c¸o. 5. C¸c biÖn ph¸p kh¸c: §Ó nghiÖp vô thÞ tr­êng më thùc sù s«i ®éng, æn ®Þnh vµ trë thµnh mét trong nh÷ng c«ng cô chñ yÕu trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHNN ®ang nç lùc t×m gi¶i ph¸p ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng cô nµy. Bªn c¹nh nh÷ng suy nghÜ ®Ò xuÊt trªn, nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu mµ NHNN ®· vµ ®ang tiÕn hµnh ®Ó hç trî nghiÖp vô thÞ tr­êng më ph¸t triÓn lµ: - Cñng cè vµ thóc ®Èy c¸c m¶ng thÞ tr­êng kh¸c ph¸t triÓn ®Ó lµm c¬ së cho ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më. - Tõng b­íc c¬ cÊu l¹i c¸c TCTD ®Ó c¸c TCTD cã ®ñ kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô ng©n hµng trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ hiÖn ®¹i. - Tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng cña viÖc thu thËp vµ dù b¸o th«ng tin vÒ vèn kh¶ dông cña hÖ thèng c¸c TCTD ®Ó lµm c¬ së ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c trªn thÞ tr­êng më. Ngoµi ra, c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më; c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé nghiÖp vô; tõng b­íc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng còng lµ nh÷ng biÖn ph¸p tÝch cùc ®èi víi sù ph¸t triÓn cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më. KÕt luËn ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét bé phËn cÊu thµnh quan träng trong tæng thÓ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cã t¸c ®éng m¹nh mÏ vµ hÕt søc nh¹y c¶m ®èi víi toµn bé ho¹t ®éng kinh tÕ. Th«ng qua viÖc ®Þnh h­íng vµ ®iÒu chØnh kÞp thêi mäi ho¹t ®éng tiÒn tÖ, tÝn dung vµ ng©n hµng, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n duy tr× sù æn ®Þnh cña hÖ thèng tiÒn tÖ, kiÓm so¸t tèt l¹m ph¸t vµ gãp phÇn ®¶m b¶o sù t¨ng tr­ëng nhanh, bÒn v÷ng cña nÒn kinh tÕ. HiÖn nay, ë ViÖt Nam, nghiÖp vô thÞ tr­êng më - mét trong nh÷ng c«ng cô ®¾c lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®­îc khai tr­¬ng ®· vµ ®ang ho¹t ®«ng ®­îc ba n¨m, viÖc giao dÞch ch­a th­êng xuyªn, c¸c hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng ®· tõng b­íc ®­îc c¶i thiÖn. Tuy nhiªn, viÖc xuÊt hiÖn thÞ tr­êng më lµ mét b­íc tiÕn quan träng trong tiÕn tr×nh tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt ë n­íc ta. cã thÓ nãi, NHNN ViÖt Nam ®· cã thªm mét c«ng cô míi – c«ng cô quan träng nhÊt trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ - ®ã lµ nghiÖp vô thÞ tr­êng më. Víi vèn kiÕn thøc cßn nhiÒu h¹n chÕ nh­ng theo sù suy luËn kÕt hîp tham kh¶o c¸c tµi liÖu chuyªn ngµnh. ph¹m vi ®Ò ¸n còng m¹nh d¹n gãp mét sè ý kiÕn ®ãng gãp ®Ó nh»m môc ®Ých ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n cho c«ng t¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ tr­êng më t¹i ViÖt Nam. Tuy r»ng cã thÓ ch­a ®i s©u vµo vÊn ®Ò nh­ng thiÕt nghÜ, ®Ó cã thÓ vËn dung hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nghiÖp vô thÞ tr­êng më trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, viÖc tham gia ®ãng gãp ý kiÕn còng kh«ng ph¶i lµ kh«ng cÇn thiÕt. §ång thêi viÖc nghiªn cøu c«ng cô nµy cßn gióp ng­êi häc më réng kiÕn thøc vÒ nÒn kinh tÕ thÞ tr­ßng vµ c¸c kiÕn thøc cÇn thiÕt trong ®iÒu hµnh vµ sö c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi riªng. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o. frederic s. mishkin,2001,tiÒn tÖ,ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh, nhµ xuÊt b¶n khoa häc vµ kü thuËt. chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña céng hoµ liªn bang ®øc,2000,nhµ xuÊt b¶n v¨n ho¸. Ts:nguyÔn h÷u tµi (chñ biªn),2002, gi¸o tr×nh lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ, nhµ xuÊt b¶n thèng kª. QuyÕt ®Þnh sè 85/2000/q®- nhnn14 ngµy 09/03/2000 vÒ viÖc ban hµnh quy chÕ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, c«ng b¸o sè 13,ngµy 08/04/2000. TS:lª hoµng nga,2001, “nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë ViÖt Nam -§«i ®iÒu nh×n l¹i”,t¹p chÞ ng©n hµng ,sè 2 /2001, tr,2-12. Mai minh ®Ö,2000, “nghiÖp vô thÞ tr­êng më-c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ”, t¹p chÝ ng©n hµng, sè 9/2000, tr, 25-27. nguyÔn v¨n cÇu, 2000, “ nghiÖp vô thÞ tr­êng më –c«ng cô quan träng nhÊt trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña nht­”, t¹p chÝ ng©n hµng, sè 9/2000,tr,28-36. TS: nguyÔn thÞ nhung,2001, “Nçi b¨n kho¨n tõ ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë viÖt nam”, t¹p chÝ ng©n hµng, sè 6/2002, tr, 9-10. nguyÔn quang thÐp,2002, “t¨ng c­êng sù phèi hîp gi÷a nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ kh¸c”, t¹p chÝ ng©n hµng, sè 11/2002 tr17-19. Thanh b×nh,2002, “ vÒ ph¸t triÓn nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë viÖt nam”, t¹p chÝ ng©n hµng, sè 11/2002, tr 21-23. t¹ quang kh¸nh, 2002, “ mét sè vÊn ®Ò vÒ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña nhnn th«ng qua nghiÖp vô thÞ tr­êng më”, t¹p chÝ ng©n hµng,sè 1+2/2002,tr32-33. Môc lôc Lêi nãi ®Çu. PhÇn 1. lý thuyÕt chung vÒ nghiÖp vô thÞ tr­êng më . lÞch sö h×nh thµnh nghiÖp vô thÞ tr­êng më. kh¸i niÖm thÞ tr­êng më: 2.1. kh¸i niÖm 2.2. ph©n lo¹i nghiÖp vô thÞ tr­êng më néi dung ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më: 3.1. ph¹m vi thµnh viªn tham gia thÞ tr­êng më: 3.2. ph¹m vi hµng ho¸ ®­îc sö dung giao dÞch 3.3. vÊn ®Ò gi¸ vµ l·i suÊt bao gåm gi¸ mua, gi¸ b¸n trªn thÞ tr­êng më. 3.4. ph­¬ng thøc giao dÞch 3.5. tr×nh ®é phèi hîp gi÷a c¸c c«ng cô trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 3.6. c«ng nghÖ th«ng tin vµ hÖ thèng thanh to¸n. c¸c h×nh thøc gia dÞch chñ yÕu trªn thÞ tr­êng më. giao dÞch cã kú h¹n mua b¸n h¼n. c¬ chÕ t¸c ®éng tíi l­îng tiÒn cung øng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më. 5.1.kh¸i niÖm l­îng tiÒn cung øng 5.2.c¬ chÕ t¸c ®éng 5.2.1. mua trªn thÞ tr­êng më 5.2.2. b¸n trªn thÞ tr­êng më 6. ­u ®iÓm cña nghiÖp vô thÞ tr­êng më 7. thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng më ë mét sè n­íc trªn thÕ giíi 7.1.thÞ tr­êng më ë mü 7.2.thÞ tr­êng më ë ®øc PhÇn 2: thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña nghÞp vô thÞ tr­êng më ë viÖt nam sù cÇn thiÕt ph¶i ra ®êi nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë viÖt nam vµi nÐt vÒ nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë viÖt nam 2.1.®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tµi chÝnh 2.1.1.thÞ tr­êng tr¸i phiÕu chÝnh phñ 2.1.2.thÞ tr­êng liªn ng©n hµng 2.2.khu«n khæ ph¸p lý thùc tÕ ho¹t ®éng thêi gian võa qua 3.1.sè l­îng thµnh viªn tham gia cßn Ýt 3.2. hµng ho¸ 3.3. ph­¬ng thøc giao dÞch PhÇn 3: mét sè ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn nghiÖp vô thÞ tr­êng më ë viÖt nam 1. nghiÖp vô thÞ tr­êng më thùc chÊt lµ ho¹t ®éng cña nhnn 2. ®a d¹ng ho¸ hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng 3. ph­¬ng thøc giao dÞch hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n mét sè ph­¬ng ph¸p kh¸c. kÕt luËn.