Đề án Những thời cơ và thách thức khi xuất khẩu hàng may mặc sang thị trường EU của ngành dệt may Việt Nam

µng hãa cña ViÖt Nam sÏ tham gia vµo cuéc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng. Cuéc c¹nh tranh nµy ®ßi hái chóng ta ph¶i tæ chøc l¹i s¶n xuÊt, h×nh thµnh c¬ cÊu s¶n xuÊt lu«n thÝch nghi ®­îc víi mäi thÞ tr­êng. + XuÊt khÈu cßn ®ßi hái doanh nghiÖp ph¶i lu«n ®æi míi vµ hoµn thiÖn c«ng viÖc qu¶n trÞ s¶n xuÊt vµ kinh doanh. XuÊt khÈu cã t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n: ViÖc xuÊt khÈu s¶n phÈm hµng ho¸ qua c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ ph¶i cÇn mét l­îng lín nh©n c«ng ®Ó s¶n xuÊt vµ ho¹t ®éng xuÊt khÈu thu vÒ mét l­îng ngo¹i tÖ ®¸ng kÓ ®Ó nhËp khÈu vËt phÈm tiªu dïng phôc vô ®êi sèng vµ ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó cña nh©n d©n. Nh÷ng mÆt hµng trong n­íc ch­a s¶n xuÊt ®­îc hoÆc s¶n xuÊt cßn kÐm nh­: « t«, xe m¸y... do ®ßi hái tr×nh ®é vµ kü thuËt cao cho nªn viÖc ®¸p øng nhu cÇu ®Òu qua con ®­êng nhËp khÈu ®Õn víi ng­êi tiªu dïng. XuÊt khÈu lµ c¬ së ®Ó më réng vµ thóc ®Èy c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña n­íc ta: Quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i bao c¸c ho¹t ®«ng giao l­u gi÷a c¸c n­íc víi nhau. Trong ®ã xuÊt khÈu lµ mét h×nh thøc cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. §iÒu nµy lµm cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cïng víi c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ quèc tÕ kh¸c lµm cho nÒn kinh tÕ n­íc ta g¾n chÆt víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. ChÝnh nhê th«ng qua xuÊt khÈu vµ c¸c quan hÖ ®èi ngo¹i kh¸c nhau mµ hiÖn nay n­íc ta ®· thiÕt lËp mèi quan hÖ th­¬ng m¹i víi h¬n 140 n­íc trªn thÕ giíi, ký c¸c hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i víi h¬n 70 n­íc lµ thµnh viªn cña tæ chøc kinh tÕ cña thÕ giíi vµ khu vùc. II. C¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 1. Nh©n tè kinh tÕ. S¶n phÈm xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn tèc ®é xuÊt khÈu. §èi t­îng cña c¸c nhµ xuÊt khÈu lµ xuÊt khÈu hµng ho¸ cho c¸c kh¸ch hµng, b¹n hµng vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ n­íc ngoµi. Cho nªn viÖc ®¸p øng ®­îc nhu cÇu cña hä lµ mét thµnh c«ng lín trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Do vËy ®ßi hái ph¶i cã ®­îc s¶n phÈm cã vÞ thÕ trong lßng ng­êi tiªu dïng ®Æc biÖt lµ ng­êi n­íc ngoµi. YÕu tè thÞ tr­êng còng t¸c ®éng kh«ng nhá ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. ViÖc lùa chän ®óng ®¾n thÞ tr­êng cho xuÊt khÈu lµ mét nh©n tè ®ßi hái ph¶i tÝnh to¸n dù b¸o chÝnh x¸c thÞ tr­êng ®ã ph¶i lµ thÞ tr­êng tiÒm n¨ng, cã triÓn väng trong t­¬ng lai. Cßn yÕu tè ®èi t¸c còng kh«ng kÐm phÇn quan träng bëi ®©y lµ ®Çu mèi ®Ó l­u th«ng s¶n phÈm xuÊt khÈu. Cho nªn viÖc lËp mèi quan hÖ tèt hay t×m hiÓu kü ®èi t¸c ®em l¹i lîi Ých to lín cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu. ChÝnh s¸ch quèc gia, quèc tÕ ¶nh h­ëng to lín ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu. ViÖc xuÊt khÈu víi sè l­îng Ýt hay nhiÒu phô thuéc rÊt lín vµo chÝnh s¸ch quèc gia cña tõng n­íc. Khi mèi quan hÖ kinh tÕ víi c¸c n­íc ®èi t¸c kh«ng cßn thuËn lîi th× sÏ cã c¸c chÝnh s¸ch h¹n ngh¹ch xuÊt khÈu lµm cho viÖc xuÊt khÈu trë nªn khã kh¨n h¬n. Hµng ho¸ xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp ph¶i chÞu rÊt nhiÒu søc Ðp tõ c¸c phÝa. §Çu tiªn ®ã lµ c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i hay thay thÕ tõ thÞ tr­êng trong n­íc. Thø hai lµ c¸c s¶n phÈm cña n­íc m×nh nhËp khÈu vµo. Thø ba lµ c¸c s¶n phÈm cña c¸c n­íc kh¸c nhËp khÈu vµo n­íc m×nh nhËp khÈu. Nh­ vËy, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn ë n­íc ngoµi, s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ph¶i ®­îc ng­êi tiªu dïng chÊp nhËn vµ cã tÝnh c¹nh tranh cao trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Hµng ho¸ tham gia xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp ®­îc thanh to¸n b»ng ngo¹i tÖ cã gi¸ trÞ chuyÓn ®æi. Trong khi ®ã h¹ch to¸n chi phÝ l¹i dïng néi tÖ do vËy, tû gi¸ hèi ®o¸i cã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi ho¹t ®éng xuÊt khÈu. 2. Nh©n tè khoa häc vµ c«ng nghÖ Nh­ ®· nãi ë trªn, viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ sang thÞ tr­êng ngoµi n­íc ®ßi hái s¶n phÈm xuÊt khÈu ph¶i cã c¸c ®Æc tÝnh riªng biÖt vµ cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i trªn thÞ tr­êng n­íc b¹n vµ cña c¸c n­íc kh¸c nhËp vµo. §Ó t¹o ra ®­îc c¸c tè tÝnh ­u viÖt, c¸c nhµ xuÊt khÈu kh«ng ngõng ®æi míi ®Çu t­ thiÕt bÞ, khoa häc c«ng nghÖ cho d©y chuyÒn s¶n xuÊt ®Ó ngµy cµng ®æi míi s¶n phÈm, thÝch nghi víi nhu cÇu ®a d¹ng phong phó cña ng­êi tiªu dïng lµ n­íc ngoµi. Do vËy nh©n tè khoa häc c«ng nghÖ ¶nh h­ëng quyÕt ®Þnh ®Õn møc tiªu thô s¶n phÈm hay viÖc ®¸p øng nhu cÇu thÞ tr­êng c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. 3. Nh©n tè chÝnh trÞ, x· héi vµ qu©n sù: Sù æn ®Þnh hay kh«ng æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ – x· héi còng lµ nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh xuÊt nhËp khÈu vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. HÖ thèng chÝnh trÞ, c¸c quan ®iÓm chÝnh trÞ, x· héi ®Òu t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ph¹m vi lÜnh vùc, mÆt hµng vµ ®èi t¸c kinh doanh. MÆt kh¸c c¸c xung ®ét lín hay nhá vÒ qu©n sù trong néi bé quèc gia vµ gi÷a c¸c quèc gia dÉn ®Õn sù thay ®æi lín vÒ c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù. Tõ ®ã t¹o ra c¸c hµng rµo v« h×nh ng¨n c¶n ho¹t ®énh kinh doanh quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ xuÊt khÈu. 4. Nh©n tè liªn minh, liªn kÕt vÒ kinh tÕ – chÝnh trÞ: ViÖc më rénh ngo¹i giao, h×nh thµnh c¸c khèi liªn kÕt kinh tÕ, chÝnh trÞ, qu©n sù gãp phÇn t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîn cho ho¹t ®énh kinh doanh bu«n b¸n gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn. T¨ng c­êng tÝch cùctiÕn hµnh ký kÕt víi c¸c quèc gia ngoµi khèi nh÷ng hiÖp ®Þnh, tho¶ ­íc ®Ó tõng b­íc níi láng hµng rµo v« h×nh, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®énh kinh doanh ph¸t triÓn vµ ®«i bªn cïng cã lîi. Ch­¬ng II : Thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU I. VÞ trÝ cña ngµnh dÖt may vµ thÞ tr­êng EU: 1. VÞ trÝ cña ngµnh dÖt may NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña xuÊt khÈu nªn n­íc ta hiÖn nay ¸p dông chiÕn l­îc: H­íng vµo xuÊt khÈu, chuyÓn dÞch c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu sang d¹ng chÕ biÕn s©u, më ra nh÷ng mÆt hµng míi vµ cã lîi nhuËn cao. §Æc biÖt ngµnh dÖt may xuÊt khÈu lµ mét ngµnh ®ang ®­îc coi träng vµ ®ãng vai trß chñ lùc trong nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay. Lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, ngµnh dÖt may xuÊt khÈu ®· ®em l¹i cho ®Êt n­íc nh÷ng nguån thÆng d­ ®¸ng kÓ. Do vËy viÖc t¨ng c­êng xuÊt khÈu hµng dÖt may lµ rÊt cÇn thiÕt, phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi vµ yªu cÇu cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu trong n­íc. Ngµnh dÖt may gãp phÇn ®¶m b¶o nhu cÇu tiªu dïng cña nh©n d©n, gi¶i quyÕt mét sè l­îng lín c«ng ¨n viÖc lµm. ë ViÖt Nam hiÖn nay, nhu cÇu vÒ may mÆc ®ang ngµy cµng ®­îc n©ng cao, tõ ¨n ch¾c mÆc bÒn ®ang chuyÓn dÇn sang ¨n ngon mÆc ®Ñp hîp thêi trang vµ hiÖn ®¹i. Do vËy viÖc ph¸t triÓn ngµnh dÖt may ®ang lµ mét trong nh÷ng ngµnh cã triÓn väng mang l¹i hiÖu qu¶ cao. MÆt kh¸c ngµnh dÖt may còng thu hót ®­îc mét l­îng nh©n c«ng lín, t¹o viÖc lµm, t¹o phóc lîi cho x· héi. Xu h­íng chuyÓn dÞch c¸c ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng trong ®ã cã ngµnh dÖt may tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Lîi thÕ cña ngµnh dÖt may lµ ®ßi hái mét l­îng vèn ®Çu t­ t­¬ng ®èi Ýt ( so víi c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c ), ph¸t huy hiÖu qu¶ t­¬ng ®èi nhanh, gi¶i quyÕt lao ®éng x· héi phï hîp víi b­íc ®i ban ®Çu cña c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Ngµnh dÖt may ViÖt Nam cã rÊt nhiÒu lîi thÕ nh­: Gi¸ nh©n c«ng rÎ, tr×nh ®é tay nghÒ cña ng­êi lao ®éng ë vµo møc kh¸ so víi ë n¬i kh¸c. §iÒu nµy rÊt quan träng v× n­íc ta hiÖn nay cã mét lùc l­îng lao ®éng nhµn rçi kh¸ lín ( nhÊt lµ lao ®éng n÷ ) rÊt phï hîp víi ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ, ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng nµy. Thªm vµo ®ã, trong s¶n xuÊt hµng dÖt may chóng ta ®¶m b¶o cung øng ®­îc mét phÇn nguyªn liÖu phô do s¶n xuÊt trong n­íc, kh«ng phô thuéc hoµn toµn vµo nhËp khÈu. 2. VÞ trÝ cña thÞ tr­êng EU. a. EU: Mét thÞ tr­êng réng lín vµ thèng nhÊt. ThÞ tr­êng thèng nhÊt cã thÓ ®­îc tãm t¾t trong 4 tõ: tù do l­u th«ng. ®©y lµ sù tù do l­u th«ng-kh«ng bÞ c¶n trë-cña c¶i vµ dÞch vô, c¸c thÓ nh©n vµ tiÒn b¹c gi÷a 15 n­íc EU, nh­ thÓ trong mét quèc gia hoÆc mét thÞ tr­êng duy nhÊt. ThÝ dô cô thÓ, lµ ng­êi kh¸ch hµng cã thÓ ®­îc cung øng mét danh môc c¸c s¶n phÈm hoÆc dÞch vô rÊt réng bëi c¸c doanh nghiÖp t¹i c¸c n­íc kh¸c nhau. Nãi nh­ vËy kh«ng cã nghÜa lµ “EU më cöa ®Ó høng chÞu mäi c¬n giã”. EU võa t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p b¶o hé th­¬ng m¹i ®Ó b¶o vÖ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cña m×nh tr­íc nh­ng hµnh ®éng kh«ng trung thùc cña c¸c ®èi thñ c¹nh tranh. C¸c biÖn ph¸p nµy gåm thuÕ chèng xuÊt khÈu b¸n ph¸ gi¸, thuÕ chèng tµi trî vµ c¸c ®iÒu kho¶n b¶o vÖ kh¸c. Ngoµi ra, EU còng cã nh÷ng quy ®Þnh “gi¶i quyÕt c¸c trë ng¹i th­¬ng m¹i” cho phÐp chèng l¹i trong khu«n khæ WTO. §èi víi hµng may mÆc cña ViÖt Nam, viÖc ®¸p øng thÞ hiÕu ng­êi Ch©u ¢u lµ ®Ñp nh­ng ph¶i rÎ. §©y lµ c¶ mét vÊn ®Ò lín. NÕu nh­ Mü lµ mét thÞ tr­êng ®a chñng khæng lå dÔ dµng du nhËp c¸c kiÓu mèt thËm chÝ tr¸i ng­îc nhau th× EU l¹i ®­îc coi lµ mét thÞ tr­êng kh¸ kü tÝnh vµ chän läc ®èi víi hµng may mÆc. “MiÕng b¸nh” cña thÞ phÇn xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU cã t¨ng ®­îc hµng n¨m hay kh«ng lµ c¶ mét vÊn ®Ò lín vÒ viÖc ®æi míi c«ng nghÖ vµ qu¸ tr×nh héi nhËp vµo ngµnh c«ng nghiÖp thêi trang thÕ giíi. b. EU: trung t©m kinh tÕ hïng m¹nh, cã vai trß lín trong nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Liªn minh Ch©u ¢u EU bao gåm 15 quèc gia (Anh, Ph¸p, §øc, Hµ Lan, Italia, Thuþ §iÓn, BØ...) víi tèc ®é t¨ng tr­ëng rÊt m¹nh so víi thÕ giíi. EU kh«ng chØ lín m¹nh vÒ quy m« mµ cßn v÷ng m¹nh vÒ c¬ cÊu, t¨ng tr­ëng æn ®Þnh n¾m gi÷ ®ång tiÒn m¹nh EURO cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi trªn toµn thÕ giíi. EU kh«ng chØ cã nguån nh©n lùc cã tr×nh ®é cao, lµnh nghÒ cßn cã thÞ tr­êng néi ®Þa víi søc mua lín. C¸c chÝnh s¸ch cña EU ®Òu ®­îc ®­a ra sao cho phï hîp vµ thuËn lîi cho c¸c n­íc thµnh viªn cïng cã lîi, gãp phÇn ph¸t triÓn chung nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Do vËy khi chóng ta thiÕt lËp mèi quan hÖ th­¬ng m¹i ViÖt Nam –EU, ViÖt Nam cµng cã ®iÒu kiÖn ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, trao ®æi hµng ho¸ víi n­íc ngoµi, ®Æc biÖt lµ hµng dÖt may vµo thÞ tr­êng tiÒm n¨ng EU. Hµng dÖt may ViÖt Nam cã nh÷ng c¬ héi ph¸t triÓn cao h¬n c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng nµy. c. EU: nÒn ngo¹i th­¬ng ph¸t triÓn thø hai thÕ giíi ChØ thua kÐm sau Mü víi mét tû lÖ rÊt nhá, EU hµng n¨m xuÊt khÈu mét l­îng lín hµng ho¸ tõ kh¾p thÕ giíi còng tõ ®ã EU nhËp khÈu mét l­îng hµng ho¸ kh«ng nhá trong ®ã cã hµng dÖt may chiÕm tû lÖ cao. T×nh h×nh ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may ë Ch©u ¢u: Do khoa häc vµ c«ng nghÖ ph¸t triÓn m¹nh mÏ ch­a tõng cã ë mét sè lÜnh vùc nh­: ®iÖn tö, tin häc, tù ®éng ho¸, vËt liÖu míi, c«ng nghÖ sinh häc... nªn cuéc c¸ch m¹ng nµy lµm cho qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hÇu hÕt c¸c n­íc trong EU ®Òu diÔn ra nhanh chãng theo h­íng chuyÓn m¹nh sang c¸c ngµnh cã hµm l­îng trÝ tuÖ vµ dÞch vô cao, cßn c¸c tû träng n«ng nghiÖp vµ khai th¸c kho¸ng s¶n gi¶m dÇn vµ ®Æc biÖt lµ c¸c ngµnh cÇn nhiÒu nh©n c«ng ®ang cã xu h­íng chuyÓn dÞch ra khái Ch©u ¢u. ®Æc biÖt lµ ngµnh dÖt may, s¶n xuÊt hµng dÖt may ë c¸c n¨m ®ang gi¶m dÇn víi tû lÖ gi¶m ®ang t¨ng lªn. Do vËy, viÖc ®¸p øng nhu cÇu néi t¹i ë EU ®ang lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i cËp nhËp. §ã lµ mét thêi c¬ thuËn lîi cho ngµnh dÖt may ViÖt Nam kh«ng bá lì c¬ héi ®Èy m¹nh vµ t¨ng tèc xuÊt khÈu hµng dÖt may sang thÞ tr­êng EU. II. T×nh h×nh xuÊt khÈu hµng dÖt may sang thÞ tr­êng EU 1. VÒ kim ng¹ch xuÊt khÈu Ngµnh dÖt may n­íc ta ph¸t triÓn ®· l©u nh­ng chØ tõ thËp niªn 90 trë l¹i ®©y, nã míi thùc sù chiÕm vÞ trÝ quan träng trong nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng nãi riªng. Trong suèt 4 n¨m qua, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may lu«n ®¹t trªn 1 tû USD/n¨m vµ trë thµnh mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam. Tõ n¨m 1991 ®Õn nay, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may n­íc ta khong ngõng t¨ng. N¨m 1991, tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu hµng dÖt may chØ ®¹t 158 triÖu USD, ®Õn n¨m 1998 ®· gÊp 9,18 lÇn, ®¹t 1450 triÖu USD, t­¬ng ®­¬ng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 43,5 %, tøc kho¶ng 160 triÖu USD/n¨m. Bªn c¹nh ®ã, tû träng hµng dÖt may xuÊt khÈu trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc ta lu«n t¨ng, tõ 7,6% n¨m 1991 lªn 15% n¨m 1998. §Õn nay, hµng dÖt may ®øng thø nhÊt trong sè 10 mÆt hµng xuÊt khÈu hµng ®Çu cña ViÖt Nam. Hai n¨m gÇn ®©y, tèc ®é t¨ng tr­ëng hµng dÖt may xuÊt khÈu ®· ch÷ng l¹i. §iÒu nµy ®ßi hái cÇn ph¶i cã sù ph©n tÝch vµ ®iÒu chØnh hîp lý trong thêi gian tíi ®Ó ngµnh dÖt may ®øng v÷ng trong ®iÒu kiÖn c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt. MÆc dï hµng dÖt may cña ViÖt Nam lµ mét mÆt hµng xuÊt khÈu träng yÕu nh­ng so víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ víi tiÒm n¨ng cña nã th× kim ng¹ch ®¹t ®­îc cßn khiªm tèn. N¨m 1994, riªng Trung Quèc ®· xuÊt khÈu ®­îc 15 tû USD hµng dÖt may, Ên §é lµ 5,9 tû USD vµ Th¸i Lan lµ 4,2 tû USD. ThÞ tr­ßng xuÊt khÈu hµng dÖt may cã h¹n ng¹ch chñ yÕu cña ViÖt Nam lµ c¸c n­íc thuéc khèi EU. EU ®­îc coi lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña n­íc ta vµ ®ang ®­îc tËp trung khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c tiÒm n¨ng cña thÞ tr­êng nµy. Hµng n¨m EU nhËp khÈu trªn 63 tû USD quÇn ¸o c¸c lo¹i vµ trong ®ã chØ kho¶ng 10-15% lµ tiªu dïng cßn l¹i 85-90% lµ sö dông theo mèt. Tõ n¨m 1980, ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu hµng dÖt may sang mét sè n­íc EU nh­ §øc, Ph¸p... nh­ng do thay ®æi vÒ chÝnh trÞ thÕ giíi nªn quan hÖ bu«n b¸n ®· bÞ h¹n chÕ. Tõ n¨m 1991, xuÊt khÈu hµng dÖt may sang EU ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn míi, ®Æc biÖt ph¸t triÓn m¹nh tõ sau HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may gi÷a ViÖt Nam vµ EU ký kÕt ngµy 15/12/1992 vµ cã hiÖu lùc tõ ngay 1/1/1993 víi tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 23% trong thêi kú 1993-1997. Theo H iÖp ®Þnh míi, ViÖt Nam cßn ®­îc tù do chuyÓn ®æi Quota gi­a c¸c mÆt hµng mét c¸ch réng r·i vµ dÔ dµng h¬n, ®ång thêi EU còng dµnh cho phÝa ViÖt Nam quy chÕ tèi huÖ quèc (MFN), nhiÒu mÆt hµng cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU ®ùoc h­ëng thuÕ quan víi møc 0% theo chÕ ®é ­u ®·i phæ cËp ( GSP). Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may sang EU §¬n vÞ: triÖu USD N¨m 1993 1994 1995 1996 1997 1998 ThÞ tr­êng EU 250 285,50 350,44 420,52 450,55 563,68 Nguån: Tæng côc h¶i quan 2. C¬ cÊu mÆt hµng xuÊt khÈu Mét vÊn ®Ò ®¸ng l­u ý lµ gi¸ trÞ gia c«ng chiÕm tíi 80% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng may mÆc.H¬n n÷a, c¸c hîp ®ång gia c«ng kh«ng æn ®Þnh, gi¸ gia c«ng thÊp vµ sù phô thuéc vÒ nguyªn vËt liÖu ®· khiÕn kh«ng Ýt doanh nghiÖp may mÆc n­íc ta lóng tóng, bÞ ®éng trong s¶n xuÊt kinh doanh. Nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu khã lµm nh­ quÇn ©u, ¸o veston chiÕm tØ lÖ nhá v× rÊt Ýt doanh nghiÖp ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó cã ®ñ kh¶ n¨ng ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt.c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu truyÒn thèng cña ngµnh dÖt may ViÖt Nam chñ yÕu lµ ¸o jacket, ¸o v¸y, s¬ mi ®¬n gi¶n. §Õn nay, nh÷ng mÆt hµng cao cÊp ®ßi hái c«ng nh©n lµnh nghÒ, m¸y mãc hiÖn ®¹i cßn nhiÒu h¹n ng¹ch nh­ng chØ mét sè Ýt doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng thùc hiÖn. Nh­ vËy, trong thêi gian tíi, c¸c doanh nghiÖp kh«ng tù lÊp lç hæng vÒ mÆt kü thuËt vÒ tay nghÒ tøc lµ tù m×nh lµm mÊt ®i mét thÞ tr­êng cã rÊt nhiÒu tiÒm n¨ng cho ngµnh dÖt may n­íc nhµ. Trong c¸c chñng lo¹i mÆt hµng may mÆc xuÊt khÈu sang EU, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp may míi chØ tËp trung vµo mét sè s¶n phÈm dÔ lµm, c¸c m· hµng nãng nh­ ¸o jacket 2 hoÆc 3 líp, ¸o v¸y, s¬ mi. §Æc biÖt, ®èi víi mÆt hµng ¸o jacket lu«n chiÕm vÞ trÝ hµng ®Çu trong c¬ cÊu hµng dÖt may xuÊt khÈu sang EU. N¨m 1997, ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU gÇn 11,7 triÖu chiÕc, t¨ng gÇn 5 triÖu chiÕc ( hay 72% ) so víi n¨m 1993, chiÕm 50% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may sang EU. C¸c n­íc EU nhËp khÈu hµng dÖt may lín nhÊt cña ViÖt Nam lµ §øc (40-42%), Ph¸p (13-15%), Hµ Lan (10-13%)... Ngoµi ra ViÖt Nam cßn më réng quan hÖ bu«n b¸n víi c¸c n­íc EU kh¸c nh­: PhÇn Lan, Thuþ §iÓn, §an M¹ch... tû träng nhËp khÈu cña c¸c n­íc nµy ®ang t¨ng lªn. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam míi chØ tËn dông ®­îc 40% n¨ng lùc cña m×nh t¹i thÞ tr­êng EU, 70% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may n­íc ta vµo EU ®­îc thùc hiÖn th«ng qua c¸c nhµ trung gian nh­ Hång K«ng, §µi Loan, Hµn Quèc vµ §øc. Thùc tÕ cho thÊy, cßn nhiÒu chñng lo¹i mÆt hµng cã h¹n ng¹ch nh­ng hiÖn nay ch­a cã doanh nghiÖp nµo s¶n xuÊt, ®ã lµ nh÷ng mÆt hµng yªu cÇu ph¶i cã trang thiÕt bÞ kü thuËt cao, c«ng nh©n lµnh nghÒ vµ cã tay nghÒ cao nh­ng c¸c doanh nghiÖp cña n­íc ta ch­a ®¸p øng ®­îc. Trong t­¬ng lai, thÞ tr­êng tiÕp tôc më réng nÕu ta kh«ng ®Çu t­ ®Ó lÊp c¸c lç hæng vÒ kü thuËt th× sÏ mÊt ®i mét tiÒm n¨ng to lín vÒ thÞ tr­êng cho ngµnh dÖt may cña n­íc ta. Cïng víi vÊn ®Ò ®Æt ra lµm sao chóng ta cã thÓ tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ xuÊt khÈu trùc tiÕp sang thÞ tr­êng EU, gi¶m sù phô thuéc vµ kh«ng th«ng qua c¸c nhµ ®Æt hµng trung gian. 3. VÒ c¬ cÊu h×nh thøc xuÊt khÈu Tù do ho¸ bu«n b¸n hµng dÖt may, b·i bá chÕ ®é h¹n ng¹nh theo ®iÒu kho¶n cña HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may (ATC), sÏ ®em l¹i cho nh÷ng n­íc xuÊt khÈu hµng dÖt may nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng nh÷ng thuËn lîi ®¸ng kÓ. Nh÷ng ®iÒu dÔ thÊy nhÊt lµ nhµ xuÊt khÈu cã thÓ tù do xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng mµ ViÖt Nam cã n¨ng lùc s¶n xuÊt, cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh; kh«ng bÞ giíi h¹n vÒ sè l­îng theo c¸c HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng. Tuy nhiªn, b·i bá chÕ ®é h¹n ng¹ch còng ®em l¹i nh÷ng th¸ch thøc míi. H¹n ng¹ch ®­îc xem nh­ “chiÕc ¸o b¶o hé”, mµ khi nã ®­îc cëi ra th× viÖc hµng ho¸ cã thÓ th©m nhËp ®­îc vµo thÞ tr­êng hay kh«ng sÏ ®­îc quyÕt ®Þnh bëi chÝnh kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu thÞ tr­êng cña b¶n th©n hµng ho¸ ®ã. Cã nghÜa nhµ s¶n xuÊt ph¶i chÊp nhËn c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ vµ víi chÝnh m×nh ®Ó ®¸p øng yªu cÇu thÞ tr­êng nhËp khÈu. Vµ khi ®ã, tæ chøc Marketing sÏ cµng trë nªn ®Æc biÖt quan träng, ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong thµnh c«ng cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu. Tõ n¨m 1993, víi HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may ViÖt Nam - EU (®­îc ký ngµy 15/2/1992), EU ®· trë thµnh mét trong nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng dÖt may lín nhÊt cña ViÖt Nam víi kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng tõ 250 triÖu USD lªn 450 triÖu USD n¨m 1997, chiÕm kho¶ng 40% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, xuÊt khÈu hµng dÖt may sang EU trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y lµ nh÷ng mÆt hµng do EU quy ®Þnh theo h¹n ng¹ch nªn c«ng t¸c Marketing ch­a thùc sù ®­îc c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam chó träng. Trong xu h­íng toµn cÇu ho¸ ngµy nay, c«ng t¸c nµy kh«ng thÓ cø “ × ¹ch” nh­ tr­íc, mµ cÇn ®­îc quan t©m ®Çu t­ cho ®óng víi tÇm vãc cña nã. Víi EU, do lµ mét thÞ tr­êng réng lín nªn nhiÒu ®iÓm kh¸c biÖt vÒ thÞ hiÕu tiªu dïng, vÒ tËp qu¸n kinh doanh vµ ph­¬ng thøc tæ chøc ph©n phèi ®èi víi mçi n­íc thµnh viªn, nªn ®Ó th©m nhËp vµo thÞ tr­êng ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng kªnh Marketing riªng biÖt, thÝch øng víi c¬ cÊu cña hÖ thèng ph©n phèi cña mçi n­íc thµnh viªn còng nh­ phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña s¶n phÈm xuÊt khÈu. Mèi liªn hÖ gi÷a nhµ xuÊt khÈu víi hÖ thèng ph©n phèi ë n­íc nhËp khÈu th­êng ®­îc tæ chøc theo c¸c h×nh thøc sau: -C¸c cöa hµng chuyªn doanh hµng may mÆc liªn nh¸nh th­êng nhËp khÈu trùc tiÕp tõ c¸c n­íc s¶n xuÊt hoÆc ®Æt c¸c h·ng n­íc ngoµi gia c«ng theo hîp ®ång, phô tõ c¸c hîp ®éng gia c«ng chÝnh (theo ph­¬ng thøc CMT). -C¸c nhµ b¸n lÎ ®éc lËp cã thÓ tæ chøc nguån hµng theo c¸c h×nh thøc mua hµng trùc tiÕp tõ c¸c nhµ s¶n xuÊt hay ®¹i lý cña c¸c nhµ s¶n xuÊt; mua hµng cña h·ng nhËp khÈu/ b¸n bu«n; mua hµng theo h×nh thøc frachize (nh­ c¸c cöa hµng liªn nh¸nh hay d©y chuyÒn ph©n phèi; mua cña c¸c trung t©m thu mua...). PhÇn lín c¸c nhµ b¸n lÎ ®éc lËp lµ thµnh viªn cña hiÖp héi thu mua. §©y lµ h×nh thøc kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu n­íc EU nh­ §øc, Hµ Lan... ë thÞ tr­êng EU, c¸c nhµ s¶n xuÊt hay xuÊt khÈu Ýt cã kh¶ n¨ng liªn kÕt trùc tiÕp víi c¸c nhµ b¸n lÎ t¹i c¸c n­íc nhËp khÈu, mµ th­êng ph¶i tho¶ thuËn ®Ó ph©n phèi s¶n phÈm cña m×nh qua c¸c kh©u trung gian cña hÖ thèng ph©n phèi nhµ nhËp khÈu, c¸c trung t©m thu mua, c¸c nhµ b¸n bu«n hoÆc qua c¸c nhµ s¶n xuÊt kh¸c cña n­íc khËp khÈu. MÆt kh¸c, còng nªn l­u ý lµ mÆc dï cã nh÷ng lo¹i h×nh tæ chøc ph©n phèi t­¬ng ®ång, hÖ thèng b¸n lÎ hµng may mÆt cña c¸c n­íc EU cã c¬ cÊu kh¸ kh¸c biÖt. V× vËy, tuú thuéc vµo ®Æc ®iÓm cña hÖ thèng tæ chøc ph©n phèi ë mçi n­íc nhËp khÈu, nhµ xuÊt khÈu cã thÓ chän nh÷ng kªnh Marketing thÝch hîp nhÊt cho s¶n phÈm xuÊt khÈu cña m×nh nh»m cho phÐp tiÕp cËn nhiÒu nhÊt víi c¸c kh¸ch hµng tiÒm n¨ng. 4. VÒ c¬ cÊu thÞ tr­êng D­íi t¸c ®éng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, nhiÒu n­íc nh­ Hµn Quèc, Th¸i Lan, Singapore, NhËt B¶n... ph¸ gi¸ tiÒn tÖ lµm gi¸ xuÊt khÈu cña hµng ViÖt Nam ®¾t t­¬ng ®èi trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, khiÕn sù c¹nh tranh vèn cßn yÕu cña hµng ViÖt Nam l¹i gi¶m xuèng. H¬n n÷a, c¬n lèc khñng ho¶ng lµm cho søc mua cña d©n chóng gi¶m ®¸ng kÓ, kÕt qu¶ lµ thÞ tr­êng tiªu thô cña n­íc ta gÆp nhiÒu khã kh¨n. ThÞ tr­êng träng ®iÓm EU, víi 360 triÖu d©n cã møc tiªu dïng v¶i cao hµng ®Çu thÕ giíi (17 kg/ng­êi/ n¨m), ®©y lµ mét thÞ tr­êng tèt ®Ó ViÖt Nam ®Çu t­, khai th¸c. Tuy vËy, ®ßi hái lín kh«ng thÓ ®¸p øng ngay lµ yªu cÇu vÒ chÊt l­îng, mÉu m· s¶n phÈm dÖt may cña ng­êi d©n EU rÊt cao. Trong tæng sè 36 tû USD quÇn ¸o nhËp khÈu vµo EU hµng n¨m chØ cã kho¶ng 9,0 tû USD quÇn ¸o tiªu dïng b×nh th­êng, sè cßn l¹i (kho¶ng 87%) lµ sö dông theo mèt. V× vËy, gi¸ trÞ hµm l­îng chÊt x¸m trong s¶n phÈm cao h¬n rÊt nhiÒu so víi gi¸ trÞ vËt liÖu cÊu thµnh lªn nã. §iÒu nµy gi¶i thÝch t¹i sao gi¸ xuÊt khÈu gi÷a hai lo¹i s¶n phÈm t­¬ng ®ång cña ViÖt Nam vµ Th¸i Lan l¹i cã sù chªnh lÖch kh¸ cao. §©y lµ mét thiÖt thßi kh«ng nhá do ngµnh t¹o mèt ViÖt Nam cßn non trÎ. Trong thêi gian tíi, nhê mét sè thay ®æi trong HiÖp ®Þnh bu«n b¸n hµng dÖt may EU-ViÖt Nam giai ®o¹n 1998-2000 ký ngµy 17/11/1997, ngµnh may mÆc cña n­íc ta sÏ cã nhiÒu c¬ héi ®Ó më réng thÞ tr­êng tiÖu thô sang EU. Theo HiÖp ®Þnh nµy, tõ n¨m 1998, ViÖt Nam ®­îc phÐp tù do chuyÓn ®æi Quota gi÷a c¸c mÆt hµng mét c¸ch réng r·i h¬n (17% so víi tr­íc kia lµ 12%). H¬n n÷a, ViÖt Nam cßn ®­îc h­ëng quy chÕ tèi huÖ quèc vµ quy chÕ ­u ®·i phæ cËp cña EU. Nh­ vËy, mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam sÏ ®­îc h­ëng thuÕ quan nhËp khÈu 0%, lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm xuÊt khÈu n­íc ta nãi chung, trong ®ã cã hµng dÖt may. C¸c nhµ xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam ®Õn nay th­êng vÉn ph¶i th«ng qua n­íc thø 3 nh­ §µi Loan vµ §øc... ®Ó vµo thÞ tr­êng n­íc ngoµi. Bªn c¹nh thÞ tr­êng cã h¹n ng¹ch, ViÖt Nam ®· th©m nhËp ®­îc mét sè thÞ tr­êng kh«ng h¹n ng¹ch khæng lå nh­ NhËt B¶n, Mü, Singapore vµ §«ng ¢u... ®Ó tiªu thô hµng dÖt may xuÊt khÈu, trong ®ã thÞ tr­êng lín nhÊt lµ NhËt B¶n, kh«ng chØ cã l­îng d©n c­ ®«ng ®óc h¬n 125 triÖu ng­êi mµ NhËt B¶n cßn lµ n­íc cã møc tiªu thô s¶n phÈm may mÆc rÊt cao (27 kg/ng­êi/n¨m). N¨m 1997 ViÖt Nam ®øng hµng thø 7 trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu hµng dÖt may lín nhÊt vµo NhËt B¶n víi thÞ phÇn hµng dÖt thoi lµ 3,6% vµ dÖt kim lµ 2,3%. Tuy vËy, ViÖt Nam míi chØ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu may mÆc b×nh d©n cña ng­êi NhËt B¶n víi c¸c mÆt hµng chñ yÕu lµ ¸o giã nam, quÇn ¸o lao ®éng, vµ mét sè lo¹i s¬ mi, quÇn ©u ®¬n gi¶n. Trong n¨m 1998 võa qua, do chÞu ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc, søc mua cña thÞ tr­êng NhËt B¶n gi¶m m¹nhkhiÕn cho kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam vµo NhËt B¶n gi¶m 150 triÖu USD. Mü lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu hµng dÖt may kh«ng h¹n ng¹ch cã tiÒm n¨ng lín thø hai cña ViÖt Nam. ChØ b»ng 2/3 d©n sè EU nh­ng møc tiªu thô v¶i cña ng­êi Mü gÊp 1,5 lÇn EU. §©y lµ thÞ tr­êng kh«ng chØ hÊp dÊn ®èi víi ngµnh dÖt may cña ViÖt Nam mµ hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp dÖt may trªn thÕ giíi ®Òu cã mong muèn trë thµnh b¹n hµng víi Mü. HiÖn nay, Mü ch­a cho ViÖt Nam h­ëng quy chÕ tèi huÖ quèc vµ chÕ ®é ­u ®·i phæ cËp nªn hµng xuÊt khÈu cña ta sang Mü ph¶i chÞu nhiÒu lo¹i thuÕ cao lµm cho kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm ViÖt Nam vèn ®· yÕu l¹i cµng yÕu h¬n. Thùc tÕ trong thêi gian qua, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam sang Mü rÊt nhá bÐ, chØ chiÕm 0,06% kim ng¹ch nhËp khÈu hµng dÖt may cña Mü. Trong nh÷ng n¨m tíi, Mü vÉn ®­îc coi lµ thÞ tr­êng cã tiÒm n¨ng lín cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt khi HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt-Mü ®­îc ký kÕt vµ Mü tiÕn hµnh b×nh ®¼ng ho¸ th­¬ng m¹i víi ViÖt Nam. 5. C¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ ë thÞ tr­êng EU ViÖt Nam n»m ë khu vùc vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi cho ho¹t ®éng giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ nãi chung vµ bu«n b¸n hµng dÖt may nãi riªng. Cã h¬n 1300 km bê biÓn vµ nhiÒu c¶ng n­íc s©u, n»m trong tæng thÓ quy ho¹ch ®­êng bé, ®­êng s¾t xuyªn ¸ cña ADB gióp c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam gi¶m chi phÝ vËn chuyÓn hµng ho¸, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. ViÖt Nam cã nguån lao ®éng dåi dµo, cÇn mÉn, s¸ng t¹o phï hîp víi ngµnh dÖt may, gi¸ nh©n c«ng rÎ lµ nh÷ng yÕu tè hÊp dÉn thu hót ®­îc nhiÒu hîp ®ång gia c«ng may mÆc còng nh­ tiÕp nhËn sù chuyÓn dÞch ngµnh dÖt may tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc NICs. Tuy vËy, gi¸ lao ®éng rÎ chØ lµ lîi thÕ nhÊt thêi, kh«ng æn ®Þnh trong c¹nh tranh. Khi khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn cao th× nh©n c«ng rÎ m¹t kh«ng cßn lµ yÕu tè hÊp dÉn ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi n÷a. N»m trong vµnh ®ai khÝ hËu nhiÖt ®íi giã mïa, nãng, Èm, m­a nhiÒu lµ lîi thÕ ®Ó ph¸t triÓn nghÒ trång b«ng, trång ®ay. Nhê vËy, ngµnh dÖt may n­íc ta cã yÕu thÕ lín vÒ nguån cung cÊp nguyªn liÖu ®Çu vµo rÎ vµ æn ®Þnh. §iÒu nµy gãp phÇn kh«ng nhá vµo nç lùc gi¶m gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Ngµnh dÖt may víi ®Æc ®iÓm cã hµm l­îng lao ®éng lín, yªu cÇu vÒ c«ng nghÖ kh«ng qu¸ hiÖn ®¹i vµ cã tØ lÖ hµng xuÊt khÈu lín ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã tÝnh phï hîp cao trong giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· thùc hiÖn nhiÒu chÝnh s¸ch ­u ®·i, hç trî ngµnh c«ng nghiÖp míi nµy nh­ miÔn thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c nguyªn liÖu ®Çu vµo cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, quy ®inh møc thuÕ 0% ®Ó ®­îc hoµn thuÕ ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu. Nhµ n­íc còng thùc hiÖn cho vay ­u ®·i ®èi víi mét sè doanh nghiÖp dÖt may ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp dÖt may n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. MÆc dï cã nhiÒu lîi thÕ song do h¹n chÕ vÒ kü thuËt, th«ng tin thÞ tr­êng, tay nghÒ nªn cho ®Õn nay c¸c daonh nghiÖp dÖt may ViÖt Nam vÉn ch­a cã chç ®øng æn ®Þnh trªn thÞ tr­êng. VÒ c¬ b¶n, hµng dÖt may xuÊt khÈu cña ta míi chØ cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nh÷ng nhu cÇu tiªu dïng b×nh th­êng nªn gi¸ trÞ xuÊt khÈu ch­a cao. ThÞ tr­êng EU ®­îc ®¸nh gi¸ lµ cã nhiÒu lîi thÕ nhÊt trong sè c¸c thÞ tr­êng h¹n ng¹ch. MÆc dï ViÖt Nam ®· thu ®­îc mét sè kÕt qu¶ b­íc ®Çu khi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy, do ®­îc h­ëng mét sè ­u ®·i nh­: sè l­îng h¹n ng¹ch ngµy cµng t¨ng, møc chuyÓn ®æi gi÷a c¸c mÆt hµng lín, ®­îc phÐp sö dông h¹n ng¹ch d­ thõa cña c¸c n­íc Asean... nh­ng thùc ra nh÷ng ­u ®·i ®ã ch­a lµm t¨ng nhiÒu kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ViÖt Nam so víi c¸c n­íc kh¸c ë thÞ tr­êng EU. Cô thÓ lµ: Sè l­îng h¹n ng¹ch ViÖt Nam ®­îc h­ëng cßn rÊt thÊp so víi nhiÒu n­íc: chØ b»ng 5% cña Trung Quèc va 10-20% cña c¸c n­íc Asean. Sè mÆt hµng bÞ h¹n chÕ b»ng h¹n ng¹ch lín h¬n so víi c¸c n­íc kh¸c: cña ViÖt Nam lµ 29 nhãm, trong khi ®ã cña Th¸i Lan lµ 20 nhãm, cña Singapore lµ 8 nhãm. Ngoµi ra, kh¶ n¨ng kÐm c¹nh tranh cña hµng dÖt may ViÖt Nam cßn ®­îc thÓ hiÖn ë nh÷ng kÝa c¹nh sau: Do míi th©m nhËp vµo thÞ tr­êng nµy nªn ta Ýt cã kh¸ch hµng trùc tiÕp. MÆc dÇu cã h¹n ng¹ch nh­ng hÇu hÕt doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i xuÊt khÈu th«ng qua n­íc thø 3 ®Ó vµo thÞ tr­êng EU. Nh÷ng l« hµng nµy, theo quy ®Þnh cña EU kh«ng ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ quan. ChÝnh do h¹n chÕ ®ã mµ nhiÒu doanh nghiÖp do kh«ng kÝ ®­îc hîp ®ång ®· bá “ khª” h¹n ng¹ch. S¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU chñ yÕu tËp trung ë mét sè s¶n phÈm truyÒn thèng, dÔ lµm nh­ ¸o Jacket, ¸o s¬ mi, quÇn ©u... C¸c s¶n phÈm yªu cÇu kü thuËt cao th× cßn Ýt doanh nghiÖp ViÖt Nam thùc hiÖn ®­îc. ChÝnh v× vËy, mÆc dÇu sè l­îng h¹n ng¹ch bÞ h¹n chÕ, nh­ng vÉn cßn nhiÒu m· hµng bÞ bá trèng v× kh«ng cã doanh nghiÖp tham gia. III. §¸nh gi¸ t×nh h×nh xuÊt khÈu ViÖt Nam sang EU. 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc. M­êi n¨m qua, ngµnh dÖt may n­íc ta ®· cã nh­ng b­íc ph¸t triÓn m¹nh mÏ, kim ng¹ch xuÊt khÈu kh«ng ngõng t¨ng nhanh, nhiÒu n¨m liÒn ®øng hµng thø hai trong sè nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc, t¹o thªm viÖc lµm cho hµng tr¨m ngµn lao ®éng, uy tÝn, chÊt l­îng c¸c s¶n phÈm dÖt may ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ cao trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. N¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t kho¶ng 1,85 ®Õn 1,9 tû USD t¨ng kho¶ng 8-9% so víi n¨m 1999, thÊp h¬n so víi kÕ ho¹ch ban ®Çu, nh­ng t¨ng gÊp 10 lÇn so víi n¨m 1991. Theo vô xuÊt nhËp khÈu Bé Th­¬ng m¹i tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 8 n¨m 2000, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may sang c¸c thÞ tr­êng ­íc ®¹t xÊp xØ 1,56 tû USD, t¨ng 14% so víi cïng kú n¨m 2001. Nguyªn tõ nöa cuèi n¨m 2001, ®Çu n¨m 2002 chÝnh phñ ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng ®Ó t¨ng xuÊt khÈu, trong ®ã cã c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt nhËp khÈu. Sau gÇn 8 th¸ng thùc hiÖn th«ng t­ liªn tÞch sè 25/2002, kim ng¹ch xuÊt khÈu sang EU t¨ng gÇn 5% so víi cïng kú lµ møc t¨ng tèt ntrong bèi c¶nh mét phÇn quan träng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp ®· dµnh ch hµng dÖt may ®i Mü. ¦íc tÝnh ®Õn hÕt th¸ng 11/2002, kim ng¹ch xuÊt khÈu dÖt may cña c¶ n­íc sang tÊt c¶ c¸c thÞ tr­êng ®¹t kho¶ng 2.459 triÖu USD, t¨ng 35% so víi cïng kú n¨m 2001 vµ v­îc 2,4% kÕ ho¹ch n¨m 2002 (2,4 tû USD). Trong ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng EU ®¹t 490 triÖu USD, chiÕm 20% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu (gi¶m 7,5% so víi cïng kú). 2. Nh÷ng khã kh¨n cßn tån t¹i. Sù ph¸t triÓn khËp khiÔng gi÷a ngµnh dÖt vµ ngµnh may k×m h·m sù ph¸t triÓn cña ngµnh may nãi riªng vµ dÖt may nãi chung. Hµng n¨m, ®Ó ®¶m b¶o ho¹t ®éng xuÊt khÈu, ngµnh may ph¶i nhËp khÈu kho¶ng 80% nguyªn phô liÖu mµ chñ yÕu lµ v¶i vãc. Nguyªn nh©n do m¸y mãc thiÕt bÞ cña ngµnh dÖt n­íc ta ®· cò kü, l¹c hËu mµ tiÒm lùc trong n­íc ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ó hiÖn ®¹i ho¸ mét c¸ch ®ång bé. H¬n n÷a, nÕu dïng c¸c nguyªn liÖu do ngµnh dÖt trong n­íc cung cÊp sÏ kh«ng ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu vÒ th«ng sè kü thuËt cña bªn ®Æt hµng xuÊt khÈu. Ch­a cã mèi quan hÖ kinh tÕ æn ®Þnh gi÷a ngµnh dÖt vµ ngµnh may. Thùc tÕ gi÷a dÖt vµ may ch­a cã sù g¾n kÕt gi÷a c¸c kh©u vµ thiÕu sù hîp t¸c v× môc tiªu chung. S¶n xuÊt phô liÖu trong n­íc ch­a ®­îc chó ý ph¸t triÓn ®óng møc nªn ngµnh dÖt may ®ang gÆp khã kh¨n do ph¶i nhËp khÈu nhiÒu nguyªn liÖu phôc vô s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, dÉn ®Õn t¨ng gi¸ thµnh s¶n phÈm may vµ lµm suy yÕu søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Ngµnh mèt cña ViÖt Nam cßn qu¸ non trÎ nªn kh«ng ®ñ søc n©ng b­íc cho ngµnh may ph¸t triÓn. S¶n phÈm may mÆc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nghÌo nµn vÒ mèt nªn chªnh lÖch gi¸ b¸n s¶n phÈm víi gi¸ thµnh kh«ng cao. KÕt qña lµ lîi Ých thùc tÕ thu ®­îc tõ xuÊt khÈu thÊp. V× vËy ngµnh dÖt may cña ViÖt Nam vÉn ®­îc xem lµ ngµnh “lÊy c«ng lµm l·i”. C¸c doanh nghiÖp dÖt may ch­a x©y dùng ®­îc h×nh ¶nh vµ tªn hiÖu riªng cña m×nh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Cã tíi 90% doanh nghiÖp may mÆc hiÖn nay vÉn thùc hiÖn hîp ®ång gia c«ng xuÊt khÈu cho n­íc ngoµi. Hä kh«ng ph¶i kh«ng nhËn thøc ®­îc r»ng lµm nh­ vËy lµ ph¶i chÞu nhiÒu thiÖt thßi. T¹i thÞ tr­êng EU, v× thÞ tr­êng më réng, kh«ng cã bÊt cø c¶n trë nµo, nh­ng th¸ch thøc sÏ rÊt gay g¾t v× nh÷ng yÕu kÐm vèn cã hiÖn nay cña ngµnh dÖt may n­íc ta. Kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n¨m sang EU tuy t¨ng nhanh, nh­ng hiÖu qu¶ cßn thÊp, do ngµnh dÖt ph¸t triÓn kÐm, kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ sè l­îng còng nh­ chÊt l­îng cho hµng may mÆc xuÊt khÈu, ch­a cã ®éi ngò thiÕt kÕ mÉu m· phï hîp víi thÞ hiÕu cña ng­êi tiªu dïng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, nªn kho¶ng trªn 70% s¶n phÈm xuÊt khÈu ®­îc s¶n xuÊt theo ph­¬ng thøc gia c«ng, c«ng t¸c thÞ tr­êng cßn nhiÒu h¹n chÕ, phÇn lín c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hµng ho¸ ph¶i th«ng qua trung gian, lîi nhuËn mang l¹i cßn rÊt thÊp. Mét yÕu tè bÊt lîi kh¸c mµ ta còng ph¶i tÝnh ®Õn, ®ã lµ: trong giai ®o¹n hiÖn nay mét sè n­íc nhËp khÈu chÝnh vÉn ¸p dông nh÷ng hµng rµo h¹n ng¹ch kh¾t khe hoÆc c¸c chÝnh s¸ch ph©n biÖt ®èi xö lµm cho hµng cña ta kh«ng cã yÕu thÕ c¹nh tranh so víi hµng ho¸ cña c¸c n­íc kh¸c. T¹i thÞ tr­êng EU, do bÞ khèng chÕ vÒ h¹n ng¹ch nªn kim ng¹ch xuÊt khÈu trong 3 n¨m gÇn ®©y còng chØ dao ®éng ë møc tõ 500-600 triÖu USD/ n¨m. Trong thêi gian tíi, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU còng kh«ng cã kh¶ n¨ng t¨ng ®¸ng kÓ. ViÖc EU bá dÇn ®Ó tiÕn tíi bá h¼n h¹n ng¹ch nhËp khÈu hµng dÖt may tõ c¸c n­íc WTO vµo n¨m 2005 lµ mét bÊt lîi lín ®èi víi xuÊt khÈu hµng dÖt may n­íc ta v× ViÖt Nam vÉn cßn chÞu chÕ ®é h¹n ng¹ch do ch­a gia nhËp WTO. Gi¶ thiÕt hµng dÖt may ViÖt Nam còng sÏ ®­îc bá h¹n ng¹ch th× ¸p lùc c¹nh tranh vÒ gi¸ vÉn ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng dÖt may ViÖt Nam so víi Trung Quèc vµ mét n­íc Ch©u ¸ kh¸c. GÇn ®©y, viÖc EU c«ng bè sÏ bá h¹n ng¹ch 4 mÆt hµng (cat), trong ®ã cã cat 21 (¸o jacket) vµo n¨m 2002 vµ Trung Quèc ®ang gi¶m m¹nh vÒ gi¸ mÆt hµng nµy ®Ó thu hót kh¸ch hµng ®· lµm cho ®a sè c¸c nhµ s¶n xuÊt, gia c«ng jacket ViÖt Nam trong quý I/2001 bÞ thiÕu ®¬n hµng nghiªm träng, mÆc dÇu ®· gi¶m gi¸ ®Õn 30%. §©y lµ nguyªn nh©n chÝnh lµm cho xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®¹t thÊp. §èi víi c¸c s¶n phÈm kh«ng bÞ khèng chÕ h¹n ng¹ch cña EU, còng nh­ c¸c thÞ tr­êng phi h¹n ng¹ch kh¸c nh­ Ch©u óc, Nam Mü, §«ng ¢u... hµng dÖt may ViÖt Nam kh«ng c¹nh tranh víi hµng Trung Quèc vÒ gi¸. Nh­ vËy cã thÓ thÊy, xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam hiÖn nay ®ang vµ sÏ tiÕp tôc ch÷ng l¹i nÕu c¸c doanh nghiÖp ngµnh dÖt may kh«ng t¹o ra ®­îc sù ®ét biÕn c¹nh tranh vÒ gi¸ t¹i c¸c thÞ tr­êng truyÒn thèng. 3. Nguyªn nh©n -VÒ c«ng nghÖ: Nh­ ta ®· biÕt n¨ng lùc vµ thiÕt bÞ c«ng nghÖ cña ngµnh dÖt may míi huy ®éng ®­îc gÇn 40% c«ng suÊt thiÕt bÞ nh­ng hÇu hÕt c«ng nghÖ l¹c hËu vµ thiÕu ®ång bé gi÷a c¸c kh©u, ®Æc biÖt lµ c¸c thiÕt bÞ dÖt vµ nhuém. Ngµnh ch­a chñ ®éng tiÕp cËn ®­îc trùc tiÕp víi kh¸ch hµng tiªu thô s¶n phÈm ë thÞ tr­êng thÕ giíi ( xuÊt khÈu s¶n phÈm qua ®èi t¸c trung gian). C«ng t¸c ®Çu t­ nghiªn cøu t¹o mÉu mèt thêi trang quÇn ¸o ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc ®Ó ph¸t triÓn phôc vô cho ngµnh may chuyÓn tõ xuÊt khÈu gia c«ng sang xuÊt khÈu s¶n phÈm hoµn chØnh. -VÒ qu¶n lý: HÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng cña ngµnh dÖt may ch­a ®­îc quan t©m chó ý. NhiÒu doanh nghiÖp ch­a cã gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1999, toµn ngµnh míi cã 8 doanh nghiÖp ®· ®¨ng ký qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn ISO 9002 trong ®ã cã 4 ®¬n vÞ ®­îc cÊp chøng chØ. -VÒ nguyªn liÖu: HÇu hÕt c¸c nguyªn liÖu phô liÖu phôc vô cho s¶n xuÊt ngµnh dÖt may hiÖn nay ®Òu ph¶i nhËp khÈu 70% gi¸ trÞ s¶n phÈm dÖt n»m ë nguyªn liÖu b«ng x¬, ho¸ chÊt, thuèc nhuém. Nguån nguyªn liÖu tõ trong n­íc chÊt l­îng kÐm vµ s¶n l­îng thÊp, chØ ®¸p øng ®­îc 10% nhu cÇu cho ngµnh dÖt. -VÒ chÊt l­îng nguån nh©n lùc: ChÊt l­îng nguån nh©n lùc cña ngµnh dÖt may cßn nhiÒu bÊt cËp, lùc l­îng l¹o ®éng ngµnh dÖt may kh¸ ®«ng (trªn 90 v¹n ng­êi) nh­ng sè l­îng c«ng nh©n kü thuËt tr×nh ®é bËc cao, giái cßn Ýt. Sè ®«ng lao ®éng cã v¨n ho¸ thÊp, tay nghÒ thÊp, thiÕu hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt, kü thuËt, khã n©ng cao tay nghÒ, n¨mg suÊt lao ®éng thÊp, lµm viÖc nhiÒu giê... lµ nh÷ng thùc tr¹ng ®­îc nªu lªn t¹i héi th¶o víi chñ ®Ò hîp t¸c ®Èy m¹nh ®Çu t­ xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam n¨m 2005-2010. -VÒ vèn: Vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn cña ngµnh dÖt may cßn thiÕu, ®Æc biÖt ë c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. HiÖn t­îng ®Çu t­ dµn tr¶i, manh món theo h­íng tù c©n ®èi, khÐp kÝn ë nhiÒu doanh nghiÖp lµm cho ngµnh dÖt may ë t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi nghiÖm träng gi÷a c¸c kh©u trong s¶n xuÊt. -VÒ chÝnh s¸ch ®Çu t­: ChÝnh s¸ch ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµnh dÖt may ch­a hîp lý: nh­ quy ®Þnh vÒ thêi h¹n thu håi vèn vay ®Çu t­ cho ph¸t triÓn ngµnh dÖt tõ 7-10 n¨m, ngµnh may tõ 5-7 n¨m. Thùc tÕ ë ViÖt Nam, ®Çu t­ vµo ngµnh dÖt ph¶i tõ 12-15 n¨m, ngµnh may tõ 10-12 n¨m míi thu håi ®­îc hÕt vèn. C¸c thñ tôc triÓn khai ®Çu t­ x©y dùng th­êng kÐo dµi nh­ng ch­a cã c¬ chÕ chÝnh s¸ch cô thÓ thÝch hîp ®Ó thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ ®Çu t­ trong n­íc bá vèn ®Çu t­ nhiÒu h¬n vµo ngµnh dÖt may. IV.Dù b¸o t×nh h×nh xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU ®Õn n¨m 2010. 1. Thêi c¬. Trong nh÷ng n¨m tíi, thÞ tr­êng EU vÉn lµ thÞ tr­êng quan träng nhÊt ®èi víi xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam. N¨m 1998, EU ®· ¸p dông thªm nh÷ng ®iÒu kho¶n ­u ®·i vÒ x· héi vµ m«i tr­êng. ThÝ dô, c¸c s¶n phÈm dÖt may vµo EU sÏ ®­îc gi¶m thuÕ nÕu chøng tá kh«ng sö dông lao ®éng trÎ em hoÆc t«n träng tæ chøc c«ng ®oµn. Theo th«ng b¸o cña EU, tæ chøc nµy sÏ lo¹i bá dÇn quy ®Þnh giíi h¹n sè l­îng s¶n phÈm ®­îc h­ëng ­u ®·i, ®«ng thêi huû bá hÇu nh­ hoµn toµn møc thuÕ 0% vµ ®­îc thay b»ng thuÕ kh¸c nhau dµnh cho tõng nhãm hµng cã ®é nh¹y c¶m cao, nh÷ng mÆt hµng nµy vÉn ph¶i chÞu møc gi¶m thuÕ 15%. Theo quy ®Þnh míi, hµng dÖt may xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµ EU sÏ chÞu møc thuÕ h¶i quan chung cña EU. TiÒm n¨ng cña ViÖt Nam trong lÜnh vùc may mÆc, dÖt kim lµ rÊt lín. Do Ch©u ©u kiÓm so¸t viÖc nhËp khÈu hµng dÖt may tõ ViÖt Nam b»ng møc Quota nhËp khÈu thÊp trong khu©n khæ c¸c HiÖp ®Þnh kh«ng ­u ®·i vÒ hµng dÖt cña EU. NÕu c¸c HiÖp ®Þnh hµng dÖt cña EU cã tÝnh ­u ®·i h¬n th× viÖc xuÊt khÈu hµng may mÆc vµo EU sÏ cßn t¨ng lªn rÊt nhiÒu. Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña n­íc ta tõ nay ®Õn n¨m 2010, hµng dÖt may vÉn lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña n­íc ta. Xu thÕ chuyÓn dÞch hµng may mÆc tõ c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë tr×nh ®é thÊp lµ mét tÊt yÕu vµ còng lµ mét c¬ héi cho ta, v× ë c¸c n­íc nµy gi¸ lao ®éng ngµy cµng cao, mÆt kh¸c hä tËp trung ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh cã c«ng nghÖ tiªn tiÕn, mang l¹i hiÖu qu¶ cao. 2. Nh÷ng th¸ch thøc. Cã thÓ nãi, ngµnh dÖt may ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh c«ng rÊt ®¸ng chó ý vµ ®Çy Ên t­îng trong thËp kû võa qua. Th¸ch thøc lín hiÖn nay chÝnh lµ tiÕn tr×nh c¶i c¸ch ®ang ®­îc thùc hiªn víi tinh thÇn ®æi míi, nhê ®ã ngµnh dÖt may cã thÓ tho¸t khái cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ®ang diÔn ra ë Ch©u ¸ vµ ®¹t ®­îc tû lÖ t¨ng tr­ëng, viÖc lµm vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cao h¬n. Tuy nhiªn ngµnh dÖt may ViÖt Nam ®ang ®øng tr­íc nhiÒu th¸ch thøc do m«i tr­êng kinh tÕ héi nhËp ®em l¹i. Do ngµnh dÖt ViÖt Nam cã tèc ®é t¨ng tr­ëng thÊp kh«ng theo kÞp tèc ®é ph¸t triÓn cña ngµnh may, s¶n phÈm dÖt l¹i ®¬n ®iÖu, chÊt l­îng ch­a cao, nªn søc c¹nh tranh trªn tr­êng quèc tÕ bÞ ¶nh h­ëng m¹nh. Chóng ta ph¶i s½n sµng chuyÓn sang s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao h¬n khi thu nhËp, thÞ hiÕu vµ nhu cÇu cña kh¸ch hµng quèc tÕ còng ®· cã xu h­íng ph¸t triÓn lªn mét bËc. ®ång thêi viÖc më réng ph¹m vi s¶n phÈm phong phó h¬n còng lµ mét nh©n tè quan träng ®Ó duy tr× vµ ph¸t triÓn nh÷ng thÞ tr­êng xuÊt khÈu dÖt may hiÖn cã cña ViÖt Nam. ViÖc ph¸t triÓn mét cuéc vËn ®éng xuÊt khÈu réng r·i vÉn cßn cã ý nghÜa rÊt lín trong giai ®o¹n hiÖn nay, khi chóng ta ®· b­íc sang mét thiªn niªn kû míi, khi mµ c¸c nguån tµi nguyªn kh«ng cßn nguyªn s¬ vµ dåi dµo nh­ tr­íc, khi mµ tû lÖ thÊt nghiÖp vÉn ngµy cµng t¨ng cao c¶ ë thµnh thÞ vµ n«ng th«n. M« h×nh kinh tÕ vµ ®Çu t­ cña ViÖt Nam vÉn cßn chÞu nh÷ng hËu qu¶, d­ ©m cña cuéc khñng ho¶n khu vùc cuèi thÕ kû võa qua. Ngay c¶ nÕu kh«ng cã cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc võa qua th× còng ®· cã rÊt nhiÒu trë ng¹i trong n­íc g©y khã kh¨n hoÆc k×m h·m sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng dÖt may. XÐt vÒ mÆt c¬ së ph¸p lý vµ chÝnh s¸ch, c¸c chÝnh s¸ch qu¶n lý c¶ vÜ m« vµ vi m« ®Òu cÇn ph¶i ®­îc c¶i c¸ch triÖt ®Ó vµ toµn diÖn. ViÖc c¶i c¸ch c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc tiÕn hµnh chËm, ch­a ®¹t hiÖu qu¶ cao nh­ mong muèn. ThÞ tr­êng tÝn dông, tµi chÝnh vÉn cßn manh nha, nhá bÐ. ViÖc qu¶n lý ®Êt ®ai h×nh thµnh khu«n khæ ®iÒu tiÕt hµnh chÝnh còng lµ mét vÊn ®Ò ®ã. ChÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i, chÝnh s¸ch tµi chÝnh tÝn dông còng lµ nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc hiÖn nay. Bªn c¹nh ®ã, c¶i c¸ch doanh nghiÖp nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho khu vùc t­ nh©n ph¸t triÓn mét c¸ch hiÖu qu¶ lµ mét trong nh÷ng th¸ch thøc lín cña ngµnh dÖt may. Ch­¬ng III. C¸c kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU. I. Ph­¬ng ph¸p ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng dÖt may sang EU. 1. §a d¹ng ho¸ mÆt hµng vµ n©ng cao chÊt l­îng vÒ mäi mÆt. Víi mét thÞ tr­êmg thèng nhÊt 15 quèc gia cã ®êi sèng cao, møc tiªu thô hµng dÖt may lín, ®ång thêi còng lµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu tiªu dïng quÇn ¸o ®Ó b¶o vÖ th©n thÓ chØ chiÕm 10-15%, cßn 85-90% lµ theo mèt nªn chÊt x¸m chiÕm tû lÖ cao trong gi¸ trÞ s¶n phÈm. Do vËy, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu hµng may mÆc cho kh¸ch hµng ë thÞ tr­êng EU kh«ng ®¬n thuÇn ®ßi hái vÒ sè l­îng mµ c¶ vÒ chÊt l­îng, ®a d¹ng h¬n vÒ mÉu m·. §Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ã, th©m nhËp vµ ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng lµ vÊn ®Ò quyÕt ®Þnh ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm, tõ hµng dÖt may b×nh th­êng ®Õn c¸c s¶n phÈm cao cÊp, tõ ®ã còng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm, trªn c¬ së n©ng cao n¨ng suÊt, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt còng nh­ xuÊt khÈu. Hoµn thiÖn chÊt l­îng lao ®éng còng lµ mét vÊn ®Ò ®Ó ph¸t triÓn ngµnh dÖt may ViÖt Nam. §µo t¹o nguån nh©n lùc cho ngµnh dÖt may ViÖt Nam, tr­íc hÕt phôc håi ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o kü s­ c«ng nghÖ sîi, dÖt nhuém t¹i c¸c tr­êng ®¹i häc, ®ång thêi më thªm ch­¬ng tr×nh sau ®¹i häc ®Ó ®µo t¹o chuyªn s©u. Bªn c¹nh ®ã t¨ng c­êng hç trî kinh phÝ cho ho¹t ®éng nghiªn cøu t¹i ViÖn MÉu thêi gian (Fadin). 2. H×nh thøc xuÊt khÈu. Trªn thÕ giíi hiÖn nay ®ang cã xu h­íng ®a ph­¬ng ho¸ quan hÖ, ®a d¹ng ho¸ ®èi t¸c vµ ViÖt Nam còng ®ang n»m trong xu thÕ ®ã nh»m t¹o mét mèi quan hÖ kinh tÕ réng lín. Tõ ®ã dÔ dµng n¾m b¾t ®­îc nh÷ng lîi thÕ so s¸nh tõng quèc, khu vùc ®Ó tõng b­íc tiÕn hµnh kinh doanh quèc tÕ nãi chung vµ c¸c h×nh thøc xuÊt nhËp khÈu nãi riªng cho phï hîp. Tõ ®ã h¹n chÕ c¸c h×nh thøc xuÊt khÈu qua nhiÒu kh©u trung gian vµ lµm gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm do c¸c dÞch vô g©y ra. Ngµnh may phÊn ®Êu chñ ®éng tiÕp cËn trùc tiÕp víi kh¸ch hµng tiªu thô s¶n phÈm ë thÞ tr­ßng thÕ giíi, n©ng cao kh¶ n¨ng xuÊt khÈu trùc tiÕp. 3. PhÈm cÊp cña s¶n phÈm. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu ®ßi hái chÊt l­îng cao nªn ta cÇn nhanh chãng ®­a vµo ¸p dông hÖ thèng qu¶n lý chÊt l­îng theo tiªu chuÈn ISO 9000, ISO 9002 t¹i c¸c doanh nghiÖp dÖt may. §iÒu nµy sÏ lµm cho c¸c doanh nghiÖp dÖt may gi¶m ®­îc gi¸ thµnh vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm tiÕt kiÖm vËt t­ nguyªn liÖu, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ t¨ng vÞ thÕ c¹nh tranh cña s¶n phÈm. B¶ng chØ tiªu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu: ChØ tiªu §¬n vÞ tÝnh N¨m 2005 N¨m 2010 1. S¶n xuÊt V¶i lôa TriÖu mÐt 1330 2000 SP dÖt kim TriÖu SP 150 210 SP may quy chuÈn TriÖu SP 780 1200 2. Kim ng¹ch XK TriÖu USD 3000 4000 Hµng dÖt TriÖu USD 800 1000 Hµng may TriÖu USD 2200 3000 Nguån: Bé C«ng nghiÖp II. C¸c kiÕn nghÞ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU. 1. Më réng thÞ tr­êng, thÞ phÇn. §Ó c¸c doanh nghiÖp dÖt may gi÷ v÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng ®ång thêi t×m kiÕm vµ x©m nhËp c¸c thÞ tr­êng míi, nhµ n­íc hç trî ®¾c lùc cho c¸c doanh nghiÖp trong c«ng t¸c nghiªn cøu thÞ tr­êng. Ngoµi Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, cÇn cã mét trung t©m giao dÞch xóc tiÕn xuÊt khÈu hµng dÖt may ®¶m nhiÖm chøc n¨ng t×m kiÕm thÞ tr­êng, m«i giíi, giíi thiÖu s¶n phÈm dÖt may ViÖt Nam víi kh¸ch hµng quèc tÕ, thu thËp xö lý c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, vÒ kh¸ch hµng mét c¸ch kÞp thêi. C¸c doanh nghiÖp cÇn x©m nhËp vµo thÞ tr­êng míi vµ cñng cè thÞ tr­êng hiÖn cã. 2. Thu hót vèn ®Çu t­ vµ qu¶n lý vèn. §Ó ®¹t môc tiªu ®Õn n¨m 2010, ngµnh dÖt may s¶n xuÊt 2 tû mÐt v¶i c¸c lo¹i vµ xuÊt khÈu 4 tû USD, cÇn ®Çu t­ m¹nh mÏ ®Ó huy ®éng, sö dông hiÖu qu¶ nguån vèn trong n­íc. C«ng ty tµi chÝnh dÖt may cÇn ph¸t huy vai trß b»ng c¸ch thay mÆt cho tËp ®oµn doanh nghiÖp dÖt may trong n­íc ®Ó huy ®éng vèn, sau ®ã hç trî cho c¸c doanh nghiÖp ®¬n lÎ. VÒ phÝa c¸c doanh nghiÖp dÖt may, ph¶i ®Èy nhanh tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ ®Ó huy ®éng vèn trong n­íc vµ n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh. §ång thêi ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ngµnh dÖt may nh­ ®Çu t­ trùc tiÕp, ®Çu t­ gi¸n tiÕp (qua chøng kho¸n), liªn doanh, liªn kÕt, Nhµ n­íc cÇn tiÕp tôc c¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý vÒ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc hµnh chÝnh, ®Çu t­ vµo nh÷ng mÆt hµng chñ lùc, æn ®Þnh vµ bÒn v÷ng vÒ chÊt l­îng còng nh­ thÞ tr­êng. 3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh dÖt may. Yªu cÇu ®Çu tiªn ®Ó cã thÓ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranhcña sÈn phÈm lµ kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Cô thÓ: Kh«ng ngõng øng dông c¸c thiªt bÞ khoa häc kü thuËt míi, hiÖn ®¹i ho¸ trang thiªt bÞ cho c¸c doanh nghiÖp dÖt may ®Ó tõng b­íc n©ng cao chÊt l­îng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi÷ ch÷ tÝn víi kh¸ch hµng. KiÓm tra chÆt chÏ chÊt l­îng nguyªn phô liÖu ®Çu vµo, t¹o b¹n hµng cung cÊp nguyªn phô liÖu æn ®Þnh, ®óng thêi h¹n, ®¶m b¶o chÊt l­îng. Tu©n thñ nghiªm ngÆt yªu cÇu cña bªn ®Æt hµng vÒ nguyªn liÖu, qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu chuÈn kü thuËt, quy tr×nh kiÓm tra chÊt l­îng hµng tr­íc khi xuÊt khÈu qua hÖ thèng kiÓm tra chÊt l­îng b¾t buéc. §¶m b¶o yªu cÇu giao hµng b»ng c¸ch ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu, chñ ®éng trong vËn chuyÓn vµ bèc xÕp hµng ho¸. HiÖn nay, hµng ho¸ dÖt may cña ViÖt Nam t¹i thÞ tr­êng EU ®­îc ®¸nh gi¸ cao lµ do c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam giao hµng ®óng thêi h¹n. Nhµ n­íc cã thÓ hç thî tÝn dông cho doanh nghiÖp b»ng c¸ch kÐo dµi thêi gian hoµn vèn ®Ó gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao søc c¹nh tranh vÒ gi¸. 4. Hoµn thiÖn c¬ chÕ qu¶n lý xuÊt khÈu . §Ó thùc hiÖn gi¶i ph¸p nµy, tr­íc hÕt cÇn ®¬n gi¶n ho¸ thñ tôc nhËp nguyªn vËt liÖu, hµng mÉu, b¶n vÏ. Ngµnh dÖt may cÇn ®­îc h­ëng chÕ ®é thuÕ quan ­u ®·i hîp lý, cÇn cã chÕ ®é trî cÊp gi¸ tho¶ ®¸ng cho c¸c doanh nghiÖp vµ thÞ tr­êng EU. C¬ chÕ ph©n bæ h¹n ng¹ch ph¶i ®­îc thay ®æi c¨n b¶n theo h­íng sö dông h¹n ng¹ch lµm c«ng cô thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp tiÕn ra thÞ tr­êng kh«ng h¹n ng¹ch. ViÖc ph©n bæ h¹n ng¹ch b×nh qu©n nh­ hiÖn nay sÏ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mét sè doanh nghiÖp thõa, ttrong khi mét sè kh¸c thiÕu h¹n ng¹ch nªn cã hiÖn t­îng mua b¸n h¹n ng¹ch gi÷a c¸c doanh nghiÖp, ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn viÖc c©n ®èi thÞ tr­êng. KÕt luËn Nh­ vËy, gãp phÇn vµo sù ph¸t triÓn kinh tÕ ViÖt Nam, chiÕn l­îc: H­íng vµo xuÊt khÈu, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ sang d¹ng chÕ biÕn s©u, më ra nh÷ng mÆt hµng míi cã gi¸ trÞ thÆng d­ cao sÏ lµ vÊn ®Ò träng t©m ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc nhµ. §Æc biÖt lµ ngµnh dÖt may xuÊt khÈu, ®ãng vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña ngµnh dÖt may xuÊt khÈu lµ gi¶i quyÕt viÖc lµm cho lao ®éng, cung cÊp hµng ho¸ trong n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn më réng th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®em l¹i lîi nhuËn cao... ngµnh dÖt may ViÖt Nam ®ang b­íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi vµ ®Çy høa hÑn. MÆt kh¸c, thÞ tr­êng EU hiÖn nay l¹i ®ang lµ mét thÞ tr­êng tèt, ®Çy tiÒm n¨ng ®Ó xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam. Víi c¸c chÝnh s¸ch quèc gia, quèc tÕ ®ang dÇn tiÕn tíi níi láng, t¹o mäi ®iÒu kiÖn ®Ó cho c¸c n­íc hîp t¸c quèc tÕ vµ ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Nh©n thøc râ ®iÓm m¹nh, ®iÓm yÕu, c¬ héi vµ th¸ch thøc (SWOT) cña ngµnh dÖt may ViÖt Nam khi xuÊt khÈu hµng may mÆc sang thÞ tr­êng EU cÇn ph¶i t¨ng tèc trªn mäi lÜnh vùc: ®Çu t­, s¶n xuÊt, xuÊt khÈu... nh»m t¨ng søc c¹nh tranh hµng dÖt may trªn thÞ tr­êng thÕ giíi nãi chung vµ EU nãi riªng. C¸c doanh nghiÖp dÖt may ph¶i h­íng tíi ®¹t ®­îc c¸c chøng chØ quèc tÕ ISO 9000 vÒ qu¶n lý chÊt l­îng, ISO 14000 vÒ qu¶n lý m«i tr­êng, SA 8000 vÒ qu¶n lý lao ®éng... ph¶i gi¶i quyÕt ngay nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ nguyªn liÖu, t¨ng s¶n l­îng b«ng trong n­íc, gi¶m thiÓu sù mÊt c©n ®èi gi÷a ngµnh dÖt vµ ngµnh may nh»m ®¸p øng tèt h¬n nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ chÊt l­îng, mÉu m·, chñng lo¹i vµ tÝnh thêi trang cao cña thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng EU. Tõ nh÷ng ph©n tÝch trªn ®©y, ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh viÖc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam vµo EU hiÖn nay lµ rÊt cÇn thiÕt; song ®iÒu ®ã ®ßi hái ph¶i cã sù kÕt hîp chÆt chÏ gi÷a ChÝnh phñ vµ c¸c c¬ quan Bé, ngµnh còng nh­ c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh s¶n phÈm dÖt may ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn ®©y nhanh h¬n n÷a hiÖu qu¶ cña viÖc xuÊt khÈu mÆt hµng nµy. Tµi liÖu tham kh¶o I. T¹p chÝ c«ng nghiÖp Sè 1+2/01 Bµi: “Ngµnh dÖt may ViÖt Nam t¨ng tèc trªn ®­ßng héi nhËp” cña M¹nh Trung-H¶i Tïng. Sè 4/01 Bµi: “T×m hiÓu kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ngµnh CN dÖt may ViÖt Nam” cña D­¬ng §×nh Gi¸m. Sè13/01 Bµi: “Ngµnh dÖt may ViÖt Nam víi nh÷ng th¸ch thøc trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu” cña H¶i Tïng. Sè 17/ 01 Bµi: “Hoµn thiÖn chÊt l­îng lao ®éng ®Ó ngµnh CN dÖt may ViÖt Nam cÊt c¸nh” cña Ph­íc Trung. Sè 15/01 Bµi: “ChÝnh s¸ch vÒ s¶n phÈm héi nhËp cña EU-c¬ héi vµ th¸ch thøc míi cho c¸c nhµ xuÊt khÈu ViÖt Nam” cña: Chñ tÞch héi khuyÕn trî ViÖt Nam GS.TS.Hans_Heiz Seiz Seyfarth Phã chñ tÞch héi khuyÕn trî ViÖt Nam TS.Lª V¨n T©m. Th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam. Sè 6/01 Bµi: “Ngµnh dÖt may vµ biÖn ph¸p ho¸ gi¶i th¸ch thøc” cña Phi Hæ. Sè 4/00 Bµi: “Tæ chøc Marketing hµng may mÆc sang thÞ tr­êng EU. Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn l­u t©m” cña TrÇn DiÔm H­¬ng. T¹p chÝ th­¬ng m¹i. Sè 3+4/99 Bµi: “Më réng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu-th¸ch thøc lín víi ngµnh dÖt may” cña L©m Giang. Sè 4/01 Bµi: “§Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam tr­íc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc” cña Lª V¨n §¹o. Sè 2+3/01 Bµi: “§Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU; ngµnh dÖt may t¨ng tèc” cña Lª Quèc ¢n . T¹p chÝ kinh tÕ thÕ giíi. Sè 3 (65)/2000 Bµi: “Ngµnh dÖt may xuÊt khÈu ViÖt Nam víi c¸c th¸ch thøc míi” cña Th¹c SÜ.NguyÔn Thu Thuû-Khoa QTKD-§H Ngo¹i Th­¬ng. Sè 6 (68)/00 Bµi: “§Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ngµnh dÖt may ViÖt Nam” cña TS.L­u Ngäc TrÞnh vµ NguyÔn Ngäc M¹nh- ViÖn kinh tÕ thÕ giíi. Nghiªn cøu Ch©u ¢u. Sè 5/99 Bµi: “XuÊt khÈu hµng dÖt may ViÖt Nam sang Ch©u ¢u. Thùc tr¹ng vµ triÓn väng” cña TrÇn Lª Giang. T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn. Sè 52 T10/01 Bµi: “Mét sè gi¶i ph¸p ph¸t triÓn ngµnh c«ng nghiÖp dÖt may ViÖt Nam” cña Vò B¸ §Þnh- Bé KH&§T. Sè 139/02 Bµi: “Hµng dÖt may xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p” cña PGS.PTS.§Æng §×nh Hµo vµ Ng« ThÞ Mü H¹nh. Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam. Sè 84/02 Bµi : “ Ngµnh dÖt may ch¹y ®ua víi thêi gian. Gia t¨ng chÊt l­îng s¶n phÈm vµ xuÊt khÈu ” cña NguyÔn Anh Thi. Sè 103/02 Bµi : “ C¬ chÕ míi xuÊt khÈu dÖt may ” cña §øc V­¬ng. Sè 24/02 Bµi : “ DÖt may t¨ng tèc ®Çu t­ ” cña §øc V­¬ng. T¹p chÝ ngo¹i th­¬ng. Sè 21(31/8/2001) Bµi : “Tin tøc dÖt may thÕ giíi 5 th¸ng ®Çu n¨m ” cña TÊn H¶i. Sè 1 (10/8/2001) Bµi : “ LÞch sö, hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai chÝnh s¸ch mËu dÞch cña EU ®èi víi hµng dÖt may” cña Thanh H­¬ng. S¸ch. “Hîp t¸c kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i víi EU ” cña NXB Hµ Néi – 1995. “ChiÕn l­îc vµ chÊt l­îng vµ gi¸ c¶ cña c¸c nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ ViÖt Nam ” cña NXB ChÝnh trÞ quèc gia-1999. “V¨n kiÖn ®¹i héi toµn qu«c lÇn thø IX” 4. Gi¸o tr×nh “ Kinh tÕ vµ qu¶n lý c«ng nghiÖp” cña tr­êng §H KTQD HN. 5. Gi¸o tr×nh “ Qu¶n trÞ ho¹t ®éng th­¬ng m¹i” cña tr­êng §H KTQD HN. Môc lôc