Đề án Quản lý thuế theo cơ chế tự khai, tự nộp ở Việt Nam

iÓu s©u h¬n vÒ ngµnh thuÕ, nh÷ng c¸i c¸ch cña ngµnh thuÕ trong viÖc qu¶n lý thu thuÕ , mét nghÜa vô mµ mäi c«ng d©n ®Òu ph¶i thùc hiÖn. Nªn em ®· chän ®Ò tµi: “Qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ tù khai, tù nép ë ViÖt Nam" lµm ®Ò ¸n m«n häc cho m×nh. Do tr×nh ®é cßn h¹n chÕ vµ thêi gian cã h¹n ch¾c r»ng ®Ò ¸n cña em ch­a thÓ ®Çy ®ñ vµ cßn nhiÒu sai sãt. Em mong nhËn ®­îc nhiÒu sù gióp ®ì , gãp ý cña thÇy c« gi¸o vµ b¹n ®äc ®Ó ®Ò ¸n cña em ®­îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n ! Hµ néi ngµy 24 th¸ng 11 n¨m 2005 Sinh viªn : TrÇn B×nh Minh PhÇn I ThuÕ vµ qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ tù khai, tù nép. I. Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm cña thuÕ. 1. Kh¸i niÖm vÒ thuÕ. Cho ®Õn nay trong c¸c s¸ch b¸o kinh tÕ trªn thÕ giíi vÉn ch­a cã th«ng nhÊt tuyÖt ®èi vÒ kh¸i niÖm thuÕ. §øng trªn c¸c gãc ®é kh¸c nhau theo c¸c quan ®iÓm cña c¸c nhµ kinh tÕ kh¸c nhau th× cã ®Þnh nghÜa vÒ thuÕ kh¸c nhau. Theo nhµ kinh tÕ häc Gaston Jeze trong cuèn “Tµi chÝnh c«ng” ®­a ra mét ®Þnh nghÜa t­¬ng ®èi cæ ®iÓn vÒ thuÕ: “ ThuÕ lµ mét kho¶n trÝch nép b»ng tiÒn, cã tÝnh chÊt x¸c ®Þnh, kh«ng hoµn tr¶ trùc tiÕp do c¸c c«ng d©n ®ãng gãp cho nhµ n­íc th«ng qua con ®­êng quyÒn lùc nh»m bï ®¾p nh÷ng chi tiªu cña Nhµ N­íc.”. Trªn gãc ®é ph©n phèi thu nhËp: “ ThuÕ lµ h×nh thøc ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm x· héi vµ thu nhËp quèc d©n nh»m h×nh thµnh c¸c quý tiÒn tÖ tËp trung cña nhµ n­íc ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu chi tiªu cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña nhµ n­íc.” Trªn gãc ®é ng­êi nép thuÕ: “ ThuÕ lµ kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc mµ mçi tæ chøc, c¸ nh©n ph¶i cã nghÜa vô ®ãng gãp cho nhµ n­íc theo luËt ®Þnh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi tiªu cho viÖc thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng , nhiÖm vô cña nhµ n­íc.” Trªn gãc ®é kinh tÕ häc :” ThuÕ lµ mét biÖn ph¸p ®Æc biÖt, theo ®ã, nhµ n­íc sö dông quyÒn lùc cña m×nh ®Ó chuyÓn mét phÇn nguån lùc tõ khu vùc t­ sang khu vùc c«ng nh»m thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kinh tÕ – x· héi cña nhµ n­íc.” Theo tõ ®iÓn tiÕng viÖt :” ThuÕ lµ kho¶n tiÒn hay hiÖn vËt mµ ng­êi d©n hoÆc c¸c tæ chøc kinh doanh, tuú theo tµi s¶n, thu nhËp, nghÒ nghiÖp… buéc ph¶i nép cho nhµ n­íc theo møc quy ®Þnh.” Tõ c¸c ®Þnh nghÜa trªn ta cã thÓ rót ra ®­îc mét sè ®Æc tr­ng chung cña thuÕ lµ: Thø nhÊt, néi dung kinh tÕ cña thuÕ ®­îc ®Æc tr­ng bëi c¸c mçi quan hÖ tiÒn tÖ ph¸t sinh d­íi nhµ n­íc vµ c¸c ph¸p nh©n, c¸c thÓ nh©n trong x· héi. Thø hai, nh÷ng mçi quan hÖ d­íi d¹ng tiÒn tÖ nµy ®­îc n¶y sinh mét c¸ch kh¸ch quan vµ cã ü nghÜa x· héi ®Æc biÖt- viÖc chuyÓn giao thu nhËp cã tÝnh chÊt b¾t buéc theo mÖnh lÖnh cña nhµ n­íc. Thø ba, xÐt theo khÝa c¹nh ph¸p luËt, thuÕ lµ mét kho¶n nép cho nhµ n­íc ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh theo møc thu vµ thêi h¹n nhÊt ®Þnh. Tõ c¸c ®Æc tr­ng trªn cña thuÕ , ta cã thÓ nªu lªn kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ thuÕ lµ: “ ThuÕ lµ mét kho¶n ®ãng gãp b¾t buéc tõ c¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n cho nhµ n­íc theo møc ®é vµ thêi h¹n ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh nh»m sö dông cho môc ®Ých c«ng céng.” 2. Ph©n lo¹i thuÕ. Ph©n lo¹i thuÕ lµ viÖc s¾p xÕp c¸c s¾c thuÕ trong hÖ thèng thuÕ thµnh nh÷ng nhãm kh¸c nhau theo nh÷ng tiªu thøc nhÊt ®Þnh. Cã nhiÒu tiªu thøc ph©n lo¹i kh¸c nhau, mçi tiªu thøc ph©n lo¹i cã nhiÒu lo¹i thuÕ kh¸c nhau: 2.1 Ph©n lo¹i theo ®èi t­îng chÞu thuÕ. C¨n cø vµo ®èi t­îng chÞu thuÕ cã thÓ chia hÖ thèng thuÕ thµnh ba lo¹i sau: 2.1.1 ThuÕ thu nhËp ThuÕ thu nhËp bao gåm c¸c s¾c thuÕ cã ®èi t­îng chÞu thuÕ lµ thu nhËp nhËn ®­îc, thu nhËp nµy ®­îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau: thu nhËp tõ lao ®éng d­íi d¹ng tiÒn l­¬ng, tiÒn c«ng, thu nhËp tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh d­íi d¹ng lîi nhuËn, lîi tøc cæ phÇn… Do vËy thuÕ thu nhËp còng cã nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau : ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n, thuÕ thu nhËp do¹nh nghiÖp. 2.1.2 ThuÕ tiªu dïng. ThuÕ tiªu dïng lµ c¸c lo¹i thuÕ cã ®èi t­îng chÞu thuÕ lµ phÇn thu nhËp ®­îc mang tiªu dïng trong hiÖn t¹i. Bao gåm: ThuÕ doanh thu , thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt, thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng… 2.1.3 ThuÕ tµi s¶n. ThuÕ tµi s¶n lµ c¸c lo¹i thuÕ cã ®èi tuîng chÞu thuÕ lµ gi¸ trÞ tµi s¶n.Bao gåm ,thuÕ bÊt ®éng s¶nlµ thuÕ tµi s¶n ®¸nh trªn gi¸ trÞ cña tµi s¶n cè ®Þnh,thuÕ ®éng s¶n lµ thuÕ ®¸nh trªn tµi s¶n chÝnh . 2.2 Ph©n lo¹i theo ph­¬ng thøc ®¸nh thuÕ. Theo ph­¬ng thøc ®¸nh thuÕ th× hÖ thèng thuÕ gåm 2 lo¹i sau: 2.2.1 ThuÕ trùc thu. ThuÕ trùc thu lµ lo¹i thuÕ ®¸nh trùc tiÕp vµo thu nhËp hoÆc tµi s¶n cña ng­êi nép thuÕ . ë thuÕ trùc thu bao gåm: ThuÕ thu nhËp ®èi víi ng­êi cã thu nhËp cao,thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ,thuÕ nhµ ®Êt…. 2.2.2 ThuÕ gi¸n thu. ThuÕ gi¸n thu lµ lo¹i thuÕ kh«ng trùc tiÕp ®¸nh vµo thu nhËp vµ tµi s¶n cña ng­êi nép thuÕ mµ ®¸nh mét c¸ch gi¸n tiÕp th«ng qua gi¸ c¶ hµng hãa vµ dÞch vô .Bao gåm: ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ,thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt,thuÕ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu. 2.3 Ph©n lo¹i theo mèi quan hÖ ®èi víi kh¶ n¨ng nép thuÕ. C¨n cø vµo kh¶ n¨ng nép thuÕ cã thÓ chia hÖ thèng thuÕ thµnh 2 lo¹i: 2.3.1 ThuÕ thùc. ThuÕ thùc lµ lo¹i thuÕ kh«ng dùa vµo kh¶ n¨ng cña ng­êi nép thuÕ .ThuÕ thùc bao gåm : ThuÕ ®iÒn thæ,thuÕ nhµ cöa,thuÕ tµi s¶n. 2.3.2 ThuÕ c¸ nh©n. ThuÕ c¸ nh©n lµ lo¹i thuÕ dùa trªn kh¶ n¨ng cña ng­êi nép thuÕ, lµ thuÕ ®¸nh vµo thu nhËp cña ng­êi nép thuÕ vµ ®­îc thu ngay tõ kh©u ph¸t sinh thu nhËp hoÆc do khai b¸o. C¸c lo¹i thuÕ c¸ nh©n bao gåm: ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n, thuÕ lîi tøc, thuÕ thu nhËp c«ng ty, thuÕ doanh nghiÖp, thuÕ lîi nhuËn siªu ng¹ch… 2.4 Ph©n lo¹i theo ph¹m vi thÈm quyÒn vÒ thuÕ Theo tiªu thøc ph©n lo¹i nay th× hÖ thèng thuÕ cã thÓ ®­îc chia thµnh hai lo¹i: 2.4.1 ThuÕ trung ­¬ng. Lµ c¸c h×nh thøc thuÕ do c¸c c¬ quan ®¹i diÖn chÝnh quyÒn nhµ n­íc ë trung ­¬ng ban hµnh. 2.4.2 ThuÕ ®Þa ph­¬ng. Lµ c¸c h×nh thøc thuÕ do chÝnh quyÒn ®Þa ph­¬ng ban hµnh. 3. §Æc ®iÓm cña thuÕ. ThuÕ cã nh÷ng thuéc tÝnh t­¬ng ®èi æn ®Þnh qua tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ biÓu hiÖn thµnh nh÷ng ®Æc tr­ng riªng cã cña nã, qua ®ã gióp ta ph©n biÖt thuÕ víi c¸c c«ng cô kh¸c. Nh÷ng ®Æc tr­ng ®ã lµ: 3.1 TÝnh b¾t buéc. TÝnh b¾t buéc lµ thuéc tÝnh c¬ b¶n vèn cã cña thuÕ ®Ó ph©n biÖt gi÷a thuÕ víi c¸c h×nh thøc ®éng viªn tµi chÝnh kh¸c cña ng©n s¸ch nhµ n­íc. §Æc ®iÓm nµy cho ta thÊy râ néi dung kinh tÕ cña thuÕ lµ nh÷ng quan hª tiÒn tÖ ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch kh¸ch quan vµ cã mét ý nghÜa x· héi ®Æc biÖt- viÖc ®éng viªn mang tÝnh chÊt b¾t buéc cña nhµ n­íc.Ph©n phèi mang tÝnh chÊt b¾t buéc d­íi h×nh thøc thuÕ lµ mét ph­¬ng thøc ph©n phèi cña nhµ n­íc, theo ®ã mét bé ph©n thu nhËp cña ng­êi nép thuÕ ®­îc chuyÓn giao cho nhµ n­íc mµ kh«ng kÌm theo mét sù cÊp ph¸t hoÆc nh÷ng quyÒn lîi nµo kh¸c cho ng­êi nép thuÕ, mµ hµnh ®éng ®ãng thuÕ lµ hµnh ®éng thùc hiÖn nghÜa vô cña ng­êi c«ng d©n. 3.2 TÝnh kh«ng hßan tr¶ trùc tiÕp. TÝnh chÊt kh«ng hoµn tr¶ trùc tiÕp cña thuÕ ®­îc thÓ hiÖn ë chç: thuÕ ®­îc hoµn tr¶ gi¸n tiÕp cho ng­êi nép thuÕ th«ng qua viÖc cung cÊp c¸c dÞch vô c«ng céng cña nhµ n­íc. Sù kh«ng hoµn h¶o tr¶ trùc tiÕp ®­îc thÓ hiÖn kÓ c¶ tr­íc vµ sau thu thuÕ. Tr­íc khi thu thuÕ, nhµ n­íc kh«ng hÒ cung øng trùc tiÕp mét dÞch vô c«ng céng nµo cho ng­êi nép thuÕ. Sau khi nép thuÕ, nhµ n­íc còng kh«ng cã sù båi hoµn trùc tiÕp nµo cho ng­êi nép thuÕ. 3.3 TÝnh ph¸p lý cao. ThuÕ lµ mét c«ng cô tµi chÝnh cã tÝnh ph¸p lý cao, ®­îc quyÕt ®Þnh bëi quyÒn lùc chÝnh trÞ cña nhµ n­íc vµ quyÒn lùc Êy ®­îc thÓ hiÖn b»ng ph¸p luËt. Chøc n¨ng cña thuÕ. Chøc n¨ng cña thuÕ lµ sù thÓ hiÖn c«ng dông vèn cã cña thuÕ, vµ nã cã tÝnh æn ®Þnh t­¬ng ®èi. Trong suèt thêi gian tån t¹i vµ ph¸t triÓn thuÕ lu«n lu«n thùc hiÖn hai chøc n¨ng c¬ b¶n sau. 4.1 Chøc n¨ng huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh cho nhµ n­íc. Ngay tõ lóc ph¸t sinh, thuÕ lu«n lu«n cã c«ng dông lµ ph­¬ng tiÖn ®«ng viªn nguån tµi chÝnh cho nhµ n­íc, lµ chøc n¨ng c¬ b¶n cña thuÕ. Nhê chøc n¨ng huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh mµ quü tiÒn tÖ tËp trung cña nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh, qua ®ã ®¶m b¶o c¬ së vËt chÊt cho sù tån t¹i vµ ho¹t ®éng cña nhµ n­íc. Chøc n¨ng nµy ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò ®Ó nhµ n­íc tiÕn hµnh ph©n phèi vµ ph©n phèi l¹i tæng s¶n phÈm cña x· héi vµ thu nhËp quèc d©n trong x· héi. ThuÕ lµ mét nguån chiÕm tû träng lín nhÊt cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. 4.2 Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ. Chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña thuÕ ®­îc thùc hiÖn th«ng qua viÖc quy ®Þnh c¸c h×nh thøc thu thuÕ kh¸c nhau, x¸c ®Þnh ®óng ®¾n ®èi t­îng chÞu thuÕ vµ ®èi t­îng nép thuÕ, x©y dùng chÝnh x¸c c¸c møc thuÕ ph¶i nép cã tÝnh ®Õn kh¶ n¨ng cña ng­êi nép thuÕ, sö dông linh häat c¸c ­u ®·i vµ miÔn gi¶m thuÕ. Trªn c¬ së ®ã, nhµ n­íc kÝch thÝch c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ ®i vµo quü ®¹o chung, phï hîp lîi Ých cña x· héi. Nh­ vËy, b»ng c¸ch ®iÒu tiÕt vµ kÝch thÝch, chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ cña thuÕ ®· ®­îc thùc hiÖn. Gi÷a chøc n¨ng huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh vµ chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ cã mçi quan hÖ g¾n bã mËt thiÕt víi nhau. Chøc n¨ng huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh quy ®Þnh sù t¸c ®éng vµ sù ph¸t triÓn cña chøc n¨ng ®iÒu tiÕt. Ng­îc l¹i, nhê sù vËn dông ®óng ®¾n chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ ®· lµm cho chøc n¨ng huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh cña thuÕ cã ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn. Chøc n¨ng huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh cµng t¨ng lªn nh»m ®¶m b¶o nguån thu nhËp cho nhµ n­íc ®· t¹o ra nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó nhµ n­íc t¸c ®éng mét c¸ch s©u réng ®Õn c¸c qu¸ tr×nh kinh tÕ vµ x· héi. §iÒu nµy t¹o ra tiÒn ®Ò t¨ng thªm thu nhËp cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c tÇng líp d©n c­, do ®ã më réng c¬ së thùc hiÖn chøc n¨ng huy ®éng nguån lùc tµi chÝnh. Cïng víi sù thèng nhÊt ®ã, th× gi÷a hai chøc n¨ng nµy cña thuÕ còng kh«ng lo¹i trõ nh÷ng mÆt m©u thuÉn. Sù t¨ng c­êng chøc n¨ng huy ®éng tËp trung tµi chÝnh lµm cho møc thu nhËp cña nhµ n­íc t¨ng lªn. §iÒu ®ã ®ång nghÜa víi viÖc më réng kh¶ n¨ng cña nhµ n­íc trong viÖc thùc hiÖn c¸c ch­¬ng tr×nh kinh tÕ- x· héi. MÆt kh¸c, viÖc t¨ng c­êng chøc n¨ng huy ®éng mét c¸ch qu¸ møc sÏ lµm t¨ng g¸nh nÆng thuÕ vµ hËu qu¶ cña nã lµ gi¶m ®éng lùc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ lµm xãi mßn vai trß ®iÒu tiÕt kinh tÕ. Do vËy, trong qu¸ tr×nh qu¶n lý thuÕ, ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch thuÕ ë mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ kh¸c nhau cÇn ph¶i chó ý ®Õn mçi quan hÖ gi÷a chøc n¨ng ®iÒu tiÕt kinh tÕ vµ chøc n¨ng huy ®éng nguån tµi chÝnh cña thuÕ. 5. HÖ thèng thuÕ ë ViÖt Nam. HÖ thèng thuÕ lµ tæng hîp c¸c h×nh thøc thuÕ kh¸c nhau mµ gi÷a chóng cã mçi quan hÖ mËt thiÕt víi nhau ®Ó thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô nhÊt ®Þnh cña nhµ n­íc trong tõng thêi kú. HÖ thèng thuÕ ThuÕ trùc thu ThuÕ gi¸n thu ThuÕ thu nhËp DN ThuÕ thu nhËp c¸ nh©n ThuÕ sù dông ®Êt n«ng nghiÖp ThuÕ Gi¸ trÞ gia t¨ng ThuÕ XuÊt khÈu, NhËp khÈu ThuÕ nhµ ®Êt ThuÕ Tiªu thô ®Æc biÖt ThuÕ tµi nguyªn ThuÕ m«n bµi II. Giíi thiÖu vÒ qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ tù khai tù nép 1. Kh¸i niÖm vÒ c¬ chÕ tù khai tù nép vµ dÆc ®iÓm Kh¸i niÖm C¬ chÕ tù khai t­ nép thuÕ lµ c¬ chÕ qu¶n lý thuÕ trong ®ã c¸c ®èi t­îng nép thuÕ tù gi¸c c¨n cø vµo kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trong k× kª khai cña m×nh vµ c¨n cø vµo nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt tù x¸c ®Þnh nghÜa vô thuÕ cña m×nh, kª khai, nép thuÕ vµo ng©n s¸ch Nhµ n­íc, vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt vÒ tÝnh trung thùc, chÝnh x¸c cña viÖc kª khai. 1.2 §Æc ®iÓm. C¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ lµ mét ph­¬ng thøc qu¶n lý thuÕ ®­îc x©y dùng dùa trªn nÒn t¶ng lµ sù tu©n thñ tù nguyÖn cña ®èi t­îng nép thuÕ, qu¶n lý thuÕ dùa trªn kÜ thuËt qu¶n lý rñi ro. C¬ chÕ tù khai tù nép thuÕ ®ßi hái c¸c tæ chøc, c¸ nh©n nép thuÕ ph¶i n©ng cao tr¸ch nhiÖm v× tê khai lµ do tæ chøc, c¸ nh©n nép thuÕ tù lËp trªn c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh vµ chÝnh s¸ch chÕ ®é vÒ thuÕ mµ kh«ng cÇn cã sù x¸c nhËn cña c¬ quan thuÕ. Tæ chøc, c¸ nh©n nép thuÕ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ kÕt qu¶ cña viÖc tÝnh thuÕ, kª khai thuÕ cña m×nh tr­íc ph¸p luËt. Theo c¬ chÕ nµy c¬ quan thuÕ kh«ng can thiÖp vµo qu¸ tr×nh kª khai , nép thuÕ cña tæ chøc, c¸ nh©n kinh doanh nh­ng c¬ quan thuÕ sÏ tiÕn hµnh thanh tra, kiÓm tra vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t, c­ìng chÕ theo luËt ®Þnh ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp cã hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt vÒ thÕ nh­ kh«ng nép thuÕ, trèn thuÕ, gian lËn vÒ thuÕ … ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép, c¬ quan ThuÕ ph¶i t¨ng c­ßng c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn vµ gi¶i ®¸p c¸c v­íng m¾c vÒ chÝnh s¸ch, chÕ ®é thñ tôc vÒ thuÕ mµ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n th­êng gÆp trong qu¸ tr×nh kª khai nép thuÕ ®Ó ®èi t­îng nép thuÕ thùc hiÖn tèt nghÜa vô thuÕ cña m×nh ®èi víi Nhµ n­íc. C¬ chÕ tù khai, tù nép lµ c¬ chÕ qu¶n lý thuÕ hiÖn ®¹i, hiÖu qu¶, ®­îc hÇu hÕt c¸c n­íc trªn thÕ giíi ¸p dông, nã cho phÐp c¸c c¬ quan thuÕ ph©n bæ nguån lùc theo h­íng chuyªn m«n hãa, chuyªn s©u trong qu¶n lý c¶i tiÕn c¸c quy tr×nh qu¶n lý râ rµng lµm t¨ng sù minh b¹ch trong qu¶n lý thuÕ, ®ång thêi gi¶m bít chi phÝ qu¶n lý, thóc ®Èy c¶i c¸ch hµnh chÝnh thuÕ. 2. §iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ. ViÖc thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ ®ßi hái c¸c ®iÒu kiÖn sau: 2.1 HÖ thèng luËt thuÕ ph¶i thùc sù minh b¹ch, ng­êi d©n cã thÓ dÔ dµngtiÕp cËn vµ t×m hiÓu chÝnh s¸ch thuÕ. §Ó ¸p dông c¬ chÕ qu¶n ký thuÕ tiªn tiÕn ®ßi hái ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i n¾m ch¾c c¸c quy ®Þnh cña luËt thuÕ ®Ó tù m×nh kª khai, tÝnh to¸n ®óng sè thuÕ ph¶i nép cho Nhµ n­íc. Muèn vËy, c¸c luËt thuÕ ph¶i ®¬n gi¶n , dÔ hiÓu, minh b¹ch, tõng quy ®Þnh trong c¸c luËt thuÕ ph¶i ®­îc râ rµng, kh«ng m¬ hå, kh«ng lµm cho ng­êi d©n muèn hiÓu thÕ nµo còng ®­îc. 2.2 Tr×nh ®é d©n trÝ cao, sù hiÓu biÕt vµ tu©n thñ ph¸p luËt cña ng­êi d©n tèt, c«ng t¸c tuyªn truyÒn, phæ biÕn ph¸p luËt ®¹t hiÖu qu¶ thiÕt thùc. V× ®èi t­îng nép thuÕ lµ ng­êi trùc tiÕp tÝnh to¸n sè thuÕ mµ m×nh ph¶i nép cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, do ®ã ®ßi hái hä ph¶i cã mét kiÕn thøc c¬ b¶n ®Ó hiÓu ®­îc c¸c quy ®Þnh cña luËt thuÕ. MÆt kh¸c , c¬ chÕ tù khai, tù n«p ®ßi hái sù tù gi¸c cao cña ®èi t­îng nép thuÕ do vËy mµ ng­êi d©n cÇn ph¶i cã ý thøc tu©n thñ ph¸p luËt tèt. ®Ó ®¹t ®­îc ®iÒu kiÖn nµy th× c¬ quan qu¶n lý thuÕ ph¶i ®æi míi vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c gi¸o dôc, tuyªn truyÒn, phæ biÕn c¸c chÝnh s¸ch thuÕ. C¸c c¬ quan hµnh ph¸p ph¶i cã n¨ng lùc cao vµ phèi hîp tèt víi c¬ quan thuÕ trong c«ng t¸c qu¶n lý hµnh chÝnh Trong khi c¬ chÕ tù khai, t­ nép thuÕ ®ßi hái ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i cã sù tùc gi¸c tu©n thñ cao th× cã mét bé phËn kh«ng nhá d©n chóng cã ý thøc chÊp hµnh ph¸p luËt ch­a tèt. V× vËy, ®ßi hái c¸c c¬ quan hµnh ph¸p nãi chung vµ c¬ quan thuÕ nãi riªng ph¶i cã tr×nh ®é qu¶n lý cao ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn ®óng nh÷ng quy ®Þnh cña ph¸p luËt. C¸c thñ tôc nh­ ®¨ng ký thuÕ, kª khai, nép thuÕ, hoµn thuÕ…, ph¶i ®¬n gi¶n. C¸c ch­¬ng tr×nh thanh tra thuÕ vµ c­ìng chÕ thuÕ ph¶i cã hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc. C¸c thñ tôc vÒ thuÕ ph¶i ®¬n gi¶n ®Ó gióp c¸c tæ chøc, c¸ nh©n dÔ dµng hoµn thµnh nghÜa vô cña m×nh ®èi víi Nhµ n­íc. §ång thêi c¬ quan thuÕ ph¶i lu«n lu«n thanh tra, kiÓm tra viÑc thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ v× gian lËn, trèn lËu thuÕ lµ mét c¨n bªnh kinh niªn tån t¹i song song cïng víi viÖc thu thuÕ cña Nhµ n­íc. CÇn cã chÕ tµi ph¸p luËt ®ñ nghiªm ®Ó r¨n ®e c¸c hµnh vi vi ph¹m. Khi ¸p dông m« h×nh qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ tù khai, tù nép th× c¸c chÕ tµi ph¸p luËt nghiªm minh lµ rÊt cÇn thiÕt, rÊt quan träng trong bèi c¸nh kh¶ n¨ng lîi dông sù cho phÐp tù gi¸c cña Nhµ n­íc ®Ó trèn lËu thuÕ lµ kh¸ cao, nhÊt lµ ®èi víi n­íc ta- mét n­íc cã tr×nh ®é ph¸t triÓn ch­a cao vÒ mäi mÆt. ¦u ®iÓm cña c¬ chÕ tù khai, tù nép. C¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ ®· ®­îc ¸p dông ë nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, ®©y lµ c¬ chÕ hµnh thu tiªn tiÕn ®em l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¶ c¬ quan thu thuÕ vµ tæ chøc , c¸ nh©n nép thuÕ. C¬ chÕ nµy cã nh÷ng ­u ®iÓm sau: TiÕt kiÖm thêi gian,c«ng søc. Khi ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép th× hµng th¸ng c¸n bé qu¶n lý thu thuÕ sÏ kh«ng ph¶i mÊt thêi gian ®Ó tÝnh to¸n l¹i sè thuÕ ph¶i nép cña ®èi t­îng nép thuÕ, kh«ng ph¶i mÊt thêi gian ®i göi th«ng b¸o thuÕ cho ®èi t­îng nép thuÕ. H¬n n÷a, trong c¬ chÕ ‘’ Th«ng b¸o thuÕ” tr­êng hîp ®èi t­îng nép thuÕ ®· thùc hiÖn nghiªm tóc luËt thuÕ, kª khai vµ tÝnh to¸n chÝnh x¸c sè thuÕ ph¶i nép th× râ rµng viÖc ph¶i tÝnh to¸n l¹i cña c¬ quan thuÕ lµ thõa vµ l·ng phÝ thêi gian, c«ng søc. Víi sè l­îng c¸c ®èi t­îng nép thuÕ hiªn lªn ®Õn gÇn 100 ngµn doanh nghiÖp vµ c¸c tæ chøc kinh tÕ h¬n 1,4 triÖu tæ chøc hé kinh doanh c¸ thÓ th× viÖc kh«ng ph¶i tÝnh to¸n l¹i sè thuÕ ph¶i nép sÏ tiÕt kiÖm ®­îc rÊt nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc cho c¸n bé qu¶n lý thu thuÕ. Cßn ®èi víi c¸c ®èi t­îng nép thuÕ th× víi viÖc c¬ chÕ tù khai, tù nép sÏ lµm gi¶m ®­îc c¸c thñ tôc hµnh chÝnh trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô kª khai vµ nép thuÕ cña m×nh, do ®ã còng sÏ tiÕt kiÖm ®­îc nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc. TiÕt kiÖm chi phÝ qu¶n lý hµnh chÝnh vÒ thuÕ. Khi ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép th× hµng th¸ng c¬ quan ThuÕ kh«ng ph¶i göi hµng triÖu th«ng b¸o thuÕ nªn ngµnh thuÕ tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ giÊy mùc, in Ên, c­íc phÝ b­u ®iÖn… ®em l¹i mét hiÖu qu¶ kinh tÕ kh«ng nhá, bëi chi phÝ hµnh thu cµng thÊp th× hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ cµng ®­îc n©ng cao.Ngoµi ra, khi thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép c¬ cÊu tæ chøc cña c¬ quan ThuÕ ®­îc tæ chøc theo chøc n¨ng nªn bé m¸y qu¶n lý sÏ gän nhÑ h¬n bít cång kÒnh ,do ®ã gi¶m ®­îc mét phÇn lín chi phÝ qu¶n lý mµ hiÖu qu¶ qu¶n lý vÉn cao. N©ng cao tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña ®èi t­îng nép thuÕ. Víi c¬ chÕ ‘’ Th«ng b¸o thuÕ “ tr¸ch nhiÖm ph¸p lý cña ®èi t­îng nép thóe ®èi víi tÝnh chÝnh x¸c cña viÖc tÝnh to¸n sè thuÕ ph¶i nép kh«ng cao bëi v× sè thuÕ hä ph¶i nép ®­îc x¸c ®Þnh theo th«ng b¸o cña c¬ quan ThuÕ. V× vËy, cã thÓ cã t×nh tr¹ng c¸c c¬ së kinh doanh tÝnh to¸n sè liÖu mét c¸ch qua loa, ®¹i kh¸i vµ nÕu c¸n bé thuÕ kiÓm tra kh«ng kü th× cã thÓ dÉn ®Õn sai sè thuÕ ph¶i nép mµ c¸c c¬ së kinh doanh ®ã kh«ng hÒ cã lçi. Nh­ng khi ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép th× ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm hoµn toµn vÒ tÝnh trung thùc cña sè liÖu kª khai vµ c¶ tÝnh chÝnh x¸c cña viÑc tÝnh to¸n sè thuÕ ph¶i nép. Tøc lµ, ®èi t­îng nép thuÕ ®­îc n©ng cao tr¸ch nhiÖm ph¸p lý trong viÖc kª khai thuÕ víi Nhµ n­íc, t¨ng sù tù gi¸c ,®­îc chñ ®éng trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh.H¬n n÷a,cßn thiÕt lËp ®­îc niÒm tin gi÷a c¬ quan ThuÕ vµ ng­êi nép thuÕ. T¹o tiÒn ®Ò n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c cña c¬ quan ThuÕ . Thùc hiÖn ¸p dông c¬ chÕ tù kª khai, tù nép thuÕ c¬ quan ThuÕ cã ®iÒu kiÖn ®Ó c¶i tiÕn c¬ cÊu tæ chøc nh»m sö dông hiÖu qu¶ nhÊt c¸c nguån lùc hiÖn cã ,c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ ®­îc tæ chøc theo h­íng ngµy cµng hiÖn ®¹i vµ chuyªn m«n hãa . Nhê viÖc kh«ng mÊt thêi gian tÝnh to¸n l¹i sè thuÕ ph¶i nép cña ®èi t­îng nép thuÕ vµ ph¸t hµnh th«ng b¸o thuÕ mµ c¸n bé ThuÕ cã ®iÒu kiÖn tËp trung thêi gian vµ c«ng søc cho c¸c c«ng viÖc qu¶n lý kh¸c nh­: c«ng t¸c phôc vô , hç trî c¸c tæ chøc, c¸ nh©n s¶n xuÊt kinh doanh hiÓu vµ tù gi¸c thùc hiÖn c¸c nghÜa vô thuÕ cña m×nh ®èi víi Ng©n s¸ch nhµ n­íc, c«ng t¸c thanh tra ,kiÓm tra,c«ng t¸c ®«n ®èc thu nép vµ c­ìng chÕ thuÕ…TriÓn khai thùc hiÖn c¬ chÕ nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho ngµnh thuÕ ®Èy m¹nh hiÖn ®¹i hãa c«ng t¸c qu¶n lý mµ cô thÓ lµ ®Èy m¹nh viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc trong c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ.§ã lµ tiÒn ®Ò ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ. H¹n chÕ cña c¬ chÕ tù khai, tù nép. Khi ¸p dông mét c¬ chÕ chÝnh s¸ch míi bªn c¹nh nh÷ng lîi Ých to lín th× còng cã nhiÒu ®iÓm h¹n chÕ. Do ®ã, viÖc ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ nÕu kh«ng ®¸p óng ®ùîc nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh th× sÏ cã nh÷ng h¹n chÕ sau: 4.1 Nguy c¬ trèn lËu thuÕ, thÊt tho¸t thuÕ lín nÕu tr×nh ®é d©n trÝ thÊp vµ kh«ng cã biÖn ph¸p qu¶n lý thuÕ phï hîp. NÕu kh«ng cã biÖn ph¸p qu¶n lý phï hîp, ch¼ng h¹n c«ng t¸c kiÓm tra kh«ng kÞp thêi, viÖc phæ biÕn c¸c luËt thuÕ kÐm hiÖu qu¶, c«ng t¸c h­íng dÉn c¸c ®èi t­îng nép thuÕ kh«ng ®Çy ®ñ, chu ®¸o … Cã thÓ dÉn ®Õn c¸c t×nh tr¹ng ®èi t­îng nép thuÕ lîi dông viÖc kh«ng kiÓm tra tÝnh to¸n l¹i sè thu th­êng k× cña c¬ quan ThuÕ ®Ó cè t×nh kª khai sai nh»m trèn lËu thuÕ. Trong tr­êng hîp do hiÓu biÕt c¸c luËt thuÕ cña ®èi t­îng nép thuÕ kÐm vµ c«ng t¸c h­íng dÉn cña c¬ quan ThuÕ kh«ng hiÖu qu¶ th× cã thÓ cã t×nh tr¹ng kª khai sai sè thuÕ ph¶i nép mét c¸ch v« ý. Vãi tr×nh ®é d©n trÝ cña n­íc ta cßn thÊp ,ý thøc tù gi¸c vµ tu©n thñ ph¸p luËt cña ng­êi d©n ch­a cao th× nguy c¬ thÊt tho¸t thuÕ lµ rÊt lín. 4.2 §ßi hái cao vÒ c¬ së vËt chÊt vµ tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c c¬ quan Nhµ N­íc §Ó ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép mét c¸ch hiÖu qu¶ ®ßi hái c¬ së vËt chÊt cña ngµnh thuÕ ph¶i ®­îc hiÖn ®¹i hãa, ®Æc biÖt lµ hÖ thèng c¬ së vËt chÊt phôc vô cho c«ng t¸c th«ng tin, liªn l¹c sao cho viÖc kiÓm tra, ®èi chiÕu sè liÖu cã thÓ phôc vô nhanh chãng vµ chÝnh x¸c. Do ®ã, cÇn ph¶i cã sù ®Çu t­ ban ®Çu rÊt lín trong khi ng©n s¸ch nhµ n­íc cßn h¹n hÑp. MÆt kh¸c, tr×nh ®é qu¶n lý cña c¸c quan hµnh ph¸p hiÖn nay cßn thÊp, nÕu kh«ng cã sù chuÈn bÞ kÜ cµng cã thÓ x¶y ra t×nh tr¹ng bu«ng láng c«ng t¸c qu¶n lý thuÕ. 5. §æi míi ho¹t ®éng thanh tra – dÞch vô tuyªn truyÒn, hç trî vµ h­íng dÉn nh»m ®¸p øng yªu cÇu cña c¬ chÕ tù khai, tù nép. §Ó ®¸p øng yªu cÇu cña viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép, c¬ quan ThuÕ ®· tiÕn hµnh c¶i c¸ch c¸c quy tr×nh qu¶n lý thuÕ theo h­íng hiÖn ®¹i víi sù hç trî lín cña c«ng nghÖ th«ng tin. C¸c quy tr×nh qu¶n lý thuÕ ®­îc x©y dùng phï hîp víi bé m¸y tæ chøc theo m« h×nh chøc n¨ng vµ thÓ hiÖn nguyªn t¾c qu¶n lý theo rñi ro .§ång bé víi viÖc x©y dùng c¸c qui tr×nh míi lµ c¸c viÖc ®Èy m¹nh c¸c nghiÖp vô qu¶n lý theo tõng chøc n¨ng qu¶n lý: Trong nghiÖp vô hç trî c¬ së kinh doanh:c¬ quan ThuÕ chñ ®éng n¾m b¾t vµ tæ chøc tuyªn truyÒn ,hç trî ®èi t­îng nép thuÕ s¸t víi yªu cÇu ,®Æc ®iÓm cña tõng nhãm ®èi t­îng nép thuÕ víi nh÷ng h×nh thøc phï hîp vµ chÊt l­îng tèt .C¬ quan ThuÕ ph¶i biÕt ®­îc nhu cÇu cña kh¸ch hµng cña m×nh,®ã lµ ®èi t­îng nép thuÕ vµ cã tr¸ch nhiÖm cung cÊp ®­îc nh÷ng dÞch vô hç trî ®óng víi yªu cÇu cña kh¸ch hµng . Trong nghiÖp vô xö lý tê khai thuÕ: c¬ quan ThuÕ theo dâi tê khai thuÕ cña c¬ së kinh doanh tõ tê khai ®Çu tiªn, qua ®ã tê khai ®iÒu chØnh (nÕu cã) ®Õn tê khai cuèi cïng, c¸c lçi c¬ së kinh doanh ®· m¾c. Qua ®ã, c¬ quan ThuÕ cã thÓ cã biÖn ph¸p xö lý phï hîp nh­: h­íng dÉn c¬ së kinh doanh ®Ó tr¸nh c¸c lçi ®· m¾c trong kª khai nÕu viÖc m¾c lçi lµ do ch­a hiÓu râ;hoÆc xem xÐt söa ®æi mÉu tê khai nÕu tê khai ch­a phï hîp; hoÆc ®ã lµ dÊu hiÖu ®Ó xem xÐt, lùa chän c¸c tr­êng hîp thanh tra nÕu viÖc m¾c lçi mang tÝnh lÆp ®i, lÆp l¹i mét c¸ch cè ý … Trong nghiÖp vô ®«n ®èc vµ thu nî thuÕ: c¬ quan ThuÕ ®Èy m¹nh c«ng t¸c ®«n ®èc vµ thu nî thuÕ. Víi sù hç trî cña c¸c ch­¬ng tr×nh tin häc, c¬ quan ThuÕ theo dâi chÆt chÏ c¸c tr­êng hîp chËm nép tê khai, chËm nép thuÕ, ph¸t hµnh c¸c th«ng b¸o nh¾c nhë, c¸c th«ng b¸o ph¹t ®èi víi c¸c c¬ së kinh doanh kh«ng nép tê khai, nép thuÕ. C¬ quan ThuÕ theo dâi ®­îc sè nép cho sè thuÕ ph¸t sinh vµ sè nép cho nî tån ®äng cña c¬ së kinh doanh theo tõng lo¹i thuÕ. Qua ®ã x¸c ®Þnh ®­îc tÝnh chÊt cña nî thuÕ, møc nî, tuæi nî cña tõng mãn nî thuÕ ®Ó cã biÖn ph¸p thu nî phï hîp theo h­íng nh»m gi¶m c¸ kho¶n nî cã møc nî vµ tuæi nî cao. Trong nghiÖp vô thanh tra, kiÓm tra: c¬ quan ThuÕ tiÕn hµnh thanh tra kiÓm tra trªn c¬ së thu nhËp ®­îc ®ñ c¸c th«ng tin cÇn thiÕt vÒ c¬ së kinh doanh( tõ tê khai, b¸o c¸o tµi chÝnh vµ c¸c th«ng tin tõ c¸c nguån kh¸c) ®Ó ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ x¸c ®Þnh theo c¸c tiªu chÝ ®¸nh gi¸ rñi ro, dù b¸o nh÷ng vÊn ®Ò nghi ngê cã gian lËn trèn thuÕ nh»m lùa chän tr­êng hîp, chuÈn bÞ néi dung, c¸ch thøc thanh tra phï hîp. PHÇn II thùc tr¹ng thùc hiÖn thÝ ®iÓm c¬ chÕ tù khai, tù nép ë viÖt nam. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép. C¬ chÕ tù khai, tù nép lµ c¬ chÕ qu¶n lý thuÕ tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i, dùa trªn ý thøc tu©n thñ tù gi¸c cña ng­êi nép thuÕ. Víi viÖc ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép th× c¬ quan ThuÕ sÏ kh«ng ph¶i can thiÖp vµo viÖc thùc hiÖn nghÜa vô cña doanh nghiÖp mµ tËp trung nguån lùc cho c«ng t¸c tuyªn truyÒn, hç trî, h­íng dÉn ®Ó ng­êi nép thuÕ cã ®ñ n¨ng lùc thùc hiÖn nghÜa vô ng©n s¸ch nhµ n­íc. §ång thêi còng t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p theo dâi gi¸m s¸t, kiÓm tra ®Ó kÞp thêi ph¸t hiÖn, chÊn chØnh c¸c hµnh vi ph¹m ph¸p luËt thuÕ, tr¸nh g©y thÊt thu ng©n s¸ch nhµ n­íc. ViÖc chuyÓn sang thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép lµ phï hîp víi xu thÕ c¶i c¸ch qu¶n lý hµnh chÝnh cña nhµ n­¬c theo h­íng d©n chñ, t«n träng vµ ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc ph¸p luËt cña ng­êi d©n. Ng­êi nép thuÕ ®­îc gi¶m bít c¸c thñ tôc hµnh chÝnh, ®­îc chñ ®éng trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô thuÕ cña m×nh ®èi víi nhµ n­íc. Cßn vÒ phÝa c¬ quan ThuÕ, c¬ chÕ míi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó s¾p xÕp l¹i bé m¸y qu¶n lý chuyªn s©u theo chøc n¨ng, chuyªn m«n hãa tíi tõng c¸n bé. Khi ¸p dông c¬ chÕ nµy, c¬ quan ThuÕ cã thÓ ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý khi sè l­îng doanh nghiÖp t¨ng lªn nhanh chãng, c¸c giao dÞch kinh tÕ diÔn ra ngµy mét phøc t¹p vµ ®¶m b¶o yªu cÇu cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. H¬n n÷a, nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, luËt doanh nghiÖp míi cã mét sè quyÕt ®Þnh th«ng tho¸ng h¬n nªn sè l­îng c¸c doanh nghiÖp, ®èi t­îng s¶n xuÊt kinh doanh ngµy cµng t¨ng lªn nhiÒu. Trong khi ®ã sè c¸n bé thuÕ cßn thiÕu nhiÒu vÒ c¶ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Do vËy c¬ quan ThuÕ ph¶i ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý thuÕ th× míi cã thÓ theo kÞp ®­îc yªu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh. Nh­ vËy thùc hiÖn qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ ng­êi nép thuÕ tù khai, tù nép thuÕ lµ tÊt yÕu kh¸ch quan, phï hîp víi xu thÕ thêi ®¹i, nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay nhµ n­íc ta ®ang ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. H¬n n÷a, trªn thÕ giíi cã rÊt nhiÒu n­íc ®· ¸p dông c¬ chÕ nµy vµ ®· thu ®­îc kÕt qu¶ rÊt cao trong viÖc thu thuÕ cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc thùc hiÖn thÝ ®iÓm c¬ chÕ tù khai, tù nép ë côc thuÕ Qu¶ng Ninh vµ Thµnh Phè Hå ChÝ Minh. 1. KÕt qu¶ ®¹t ®­îc. Thùc hiÖn quyÕt ®Þnh sè 197/2003/QD-TTg cña Thñ t­íng chÝnh phñ vµ th«ng t­ sè 127/2003TT-BTC cña Bé tµi chÝnh, tõ ngµy 1 - 1 – 2004 côc thuÕ TPHCM vµ côc thuÕ Qu¶ng Ninh ®· tiÕn hµnh thùc hiÖn thÝ ®iÓm c¬ chÕ doanh nghiÖp tù kª khai tù tÝnh thuÕ , tù nép thuÕ vµo Ng©n s¸ch nhµ n­íc ®èi víi hai lo¹i thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thu nhËp doanh nghiÖp cho mét sè ®èi t­îng. Côc thuÕ TPHCM vµ Qu¶ng Ninh ®· tæ chøc tËp huÊn cho c¸c doanh nghiÖp thÝ ®iÓm vÒ kª khai thuÕ, mét sè chÝnh s¸ch , chÕ ®é nh­ kª khai thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, chÕ ®é hoµn thuÕ, viÖc sö dông qu¶n lý hãa ®¬n chøng tõ, chÝnh s¸ch ­u ®·i miÔn gi¶m thuÕ. So¹n th¶o,in tµi liÖu vÒ c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ, gi¶i ®¸p v­íng m¾c cña c¸c doanh nghiÖp lµm thÝ ®iÓm. Riªng kÕ to¸n tr­ëng cña c¸c doanh nghiÖp thÝ ®iÓm ®­îc c¸n bé nghiÖp vô h­íng dÉn quy tr×nh qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ tù khai, tù nép. … Tõ ngµy 5 ®Õn ngµy 10 h»ng th¸ng phßng tù khai nép göi doanh nghiÖp tê khai thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng, thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ®Ó kª khai vµ nép l¹i cho c¬ quan ThuÕ trùc tiÕp hoÆc qua b­u ®iÖn. Trong th¸ng 12 –2003 c¶ hai côc thuÕ còng ®· thµnh lËp phßng tù khai nép víi c¸c bé phËn thùc hiÖn bèn chøc n¨ng: bé phËn tuyªn truyÒn hç trî ®èi t­îng nép thuÕ; bé phËn xö lý tê khai thuÕ; bé phËn ®«n ®èc thu nî vµ c­ìng chÕ thuÕ , bé phËn thanh tra vµ kiÓm tra thuÕ. Nh÷ng th¸ng ®Çu do bì ngì, mét sè doanh nghiÖp sè tê khai chËm nh­ng ®Õn nay 100% sè doanh nghiÖp ®· nép ®óng h¹n, kÞp thêi , ®Çy ®ñ cho c¬ quan ThuÕ. Côc thuÕ TPHCM ®· lùa chän 337 doanh nghiÖp lµm thÝ ®iÓm, tÝnh ®Õn ngµy 31-12-2004 kÕt qu¶ 337 doanh nghiÖp ®· nép 11912 tû ®ång trªn 21421 tû ®ång chiÕm 55,6% sè thu cña côc vµ ®¹t 135% so víi dù to¸n n¨m. song víi viÖc vËn hµnh c¬ chÕ doanh nghiÖp tù khai, tù nép, côc thuÕ ®· tËp trung lùc l­îng ®Èy m¹nh c«ng t¸c kiÓm tra, thanh tra thuÕ. H»ng th¸ng bé phËn thanh tra cña phßng tù khai nép ®· lªn ch­¬ng tr×nh kiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ, ®· kiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ n¨m 2003 cña 61/337 doanh nghiÖp víi sè thuÕ truy thu vµ ph¹t 17281 triÖu ®ång. Khi doanh nghiÖp thùc hiÖn tù khai, tù nép vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¬ quan ThuÕ tËp trung lùc l­îng xö lý nh÷ng vÊn ®Ò lín h¬n nh­ gióp doanh nghiÖp lµnh m¹nh hãa tµi chÝnh, kiÓm tra hoµn thuÕ nhanh chãng kÞp thêi cho 112 doanh nghiÖp lµm ®iÓm víi sè thuÕ ®· hoµn 143tû.Dù kiÕn n¨m 2005 bæ sung tõ 50 ®Õn 100 doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµo diÖn tù khai, tù nép. Côc thuÕ Qu¶ng Ninh còng ®· l­¹ chän 112 doanh nghiÖp nhµ n­íc lµm thÝ ®iÓm.trong n¨m 2004,12 doanh nghiÖp nµy ®· nép ng©n s¸ch nhµ n­íc h¬n 660 tû ®ång ,chiÕm 40% sè thu toµn ngµnh vµ ®¹t 125% so víi dù to¸n n¨m.C¸c doanh nghiÖp ®Òu n©ng cao ý thøc tr¸ch nhiÖm ,chñ ®éng nép thuÕ ®óng h¹n ,hiÖn t­îng tån ®äng thuÕ ®· chÊm døt.Trªn c¬ së nh÷ng thµnh c«ng cña n¨m ®Çu thùc thiÖn chÝnh s¸ch tù kª khai, tù nép thuÕ ,trong n¨m 2005 côc thuÕ Qu¶ng Ninh sÏ më réng ra 100% sè doanh nghiÖp nhµ n­íc trªn ®Þa bµn ;doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ doanh nghiÖp quèc doanh lµm tèt c«ng t¸c kÕ to¸n sÏ ®­a vµo thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ. Nh­ vËy ,viÖc ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép ®¶m b¶o sù th«ng tho¸ng ,gi¶m c¸c thñ tôc kª khai ,b¸o c¸o ,gióp doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn vÒ thêi gian ®Ó chuÈn bÞ chu ®¸o c¸c thñ tôc nép thuÕ v× theo c¬ chÕ míi ®Õn ngµy 25 h»ng th¸ng c¸c doanh nghiÖp míi ph¶i nép tê khai thuÕ chø kh«ng ph¶i lµ vµo ngµy 10 hµng th¸ng nh­ tr­íc ®©y.Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc ,viÖc thùc hiÖn c¬ chÕ míi vÉn cßn nh÷ng mÆt tån t¹i .VÒ phÝa c¬ quan ThuÕ ,viÖc th­c hiÖn c¸c chøc n¨ng qu¶n lý chuyªn s©u cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do b­íc ®Çu cßn thiÕu kinh nghiÖm.§èi víi c¸c doanh nghiÖp lµm thÝ ®iÓm møc ®é tu©n thñ ph¸p luËt thuÕ ch­a ®ång ®Òu.Mét sè doanh nghiÖp ch­a chñ ®éng nghiªn cøu thùc hiÖn chÝnh s¸ch còng nh­ nh÷ng v­íng m¾c cßn thô ®éng chê c¬ quan ThuÕ h­íng dÉn. 2. Më réng m« h×nh tù khai, tù nép t¹i Hµ Néi ,Bµ RÞa-Vòng Tµu vµ §ång Nai. Trªn c¬ së s¬ kÕt t×nh h×nh thùc hiÖn thÝ ®iÓm t¹i côc thuÕ Qu¶ng Ninh va TPHCM,tõ ngµy1/1/2005 Tæng côc thuÕ ®· cho më réng thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép thªm t¹i 3 ®Þa ph­¬ng Hµ Néi,Bµ RÞa-Vòng Tµu,§ång Nai. T¹i Hµ Néi ®· triÓn khai m« h×nh thÝ ®iÓm th­c hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ ®èi víi 750 doanh nghiÖp ,víi tÊt c¶ c¸c s¾c thuÕ ,Trong ®ã ,608 doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ,142 doanh nghiÖp nhµ n­íc ho¹t ®éng trong c¸c lÜnh vùc kinh doanh dÞch vô tµi chÝnh ,kiÓm to¸n .b¶o hiÓm ,dÇu khÝ vµ c¸c ngµnh nghÒ kh¸c .Nh×n chung, viÖc thùc hiÖn thÝ ®iÓm b­íc ®Çu ®· thu ®­îc kÕt qu¶ kh¶ quan ,c¸c bé phËn ®­îc h×nh thµnh vµ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ . Ys thøc chÊp hµnh luËt thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn thÝ ®iÓm ®­îc n©ng lªn .6 th¸ng ®Çu n¨m ,thu ng©n s¸ch tõ c¸c ®èi t­îng th­c hiÖn thÝ ®iÓm ®¹t 57% dù to¸n t¨ng 68%so víi cïng kú n¨m tr­íc .Sè l­îng kª khai thuÕ ®¹t tû lÖ cao,tõ khi thùc hiÖn thÝ ®iÓm ®Õn nay ,tû lÖ kª khai thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng ®¹t tõ 98% ®Õn 99,7% ,cßn ®èi víi thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp tû lÖ kª khai t¨ng tõ 56% lªn ®Õn 84% sau khi thùc hiÖn thÝ ®iÓm .ChÊt l­îng kª khai còng cã sù t¨ng tr­ëng .Cô thÓ,sè ®èi t­îng nép thuÕ sau khi ®­îc h­íng dÉn ®· gi¶m sai sãt trong khi kª khai c¸c s¾c thuÕ tõ h¬n 40% cña th¸ng ®Çu thùc hiÖn thÝ diÓm c¬ chÕ xuèng cßn h¬n 4%.Sè nî thuÕ ph¸t sinh gi¶m ,®ång thêi sè thuÕqua ®«n ®èc c­ìng chÕ ®· chuyÓn biiÕn tÝch cùc vµ ngµy cµng cã hiÖu qña,tÝnh ®Õn ngµy31/5/2005 sè nî ph¶i thu ®· gi¶m chØ cßn 40,6%.Bé phËn thanh tra ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ vÞÖc ph©n tÝch rñi ro trªn c¬ së khai th¸c d÷ liÖu qu¶n lý thuÕ ,tõ ®ã lËp kÕ ho¹ch thanh tra ,kiÓm tra n¨m 2005 cho c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép. 6 th¸ng ®Çu n¨m ,tæ nµy ®· tiÕn hµnh thanh tra ®èi víi 67 doanh nghiÖp ,sè thuÕ truy thu kho¶ng h¬n 19tû ®ång .KÕ ho¹ch 6 th¸ng cuèi n¨m sÏ tiÕp tôc thanh tra ®èi víi 70 doanh nghiÖp .Qua thêi gian thùc hiÖn ,côc thuÕ Hµ Néi dù kiÕn më réng thùc hiÖn c¬ chÕ míi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ®¸p øng yªu cÇu nh­ thùc hiÖn tèt c¸c luËt thuÕ nhiÒu n¨m liªn tôc ,®¶m b¶o ®iÒu kiÖn thùc thanh to¸n vµ x¸c ®Þnh c¸c kho¶n thu nhËp thuéc niªn ®é tµi chÝnh th«ng qua hÖ thèng tµi kho¶n cña ®«i t­îng nép thuÕ ®¨ng ký më t¹i ng©n hµng,cã hÖ thèng tµi chÝnh –kÕ to¸n ®­îc ®¨ng ký chuÈn mùc theo ph¸p lÖnh kÕ to¸n thèng kª… Côc thuÕ §ång Nai,Bµ RÞa-Vòng Tµu còng ®· lùa chän 100 doanh nghiÖp vµ 135 doanh nghiÖp lµm thÝ ®iÓm .KÕt qu¶ cã 90% doanh nghiÖp ®· nép tê khai thuÕ ®óng thêi gian qui ®Þnh .Tû lÖ tê khai gi¶m dÇn ,nh÷ng sai sãt trªn tê khai chñ yÕu vÒ sè häc ,ng­êi kª khai kh«ng ghi ®ñ c¸c chØ tiªu ,x¸c ®Þnh ch­a ®óng sè thuÕ cßn ®­îc khÊu trõ …Sè thu thuÕ t¹i c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn thÝ ®iÓm ®Òu t¨ng so víi dù to¸n cña nhµ n­íc,t¨ng so víi n¨m ngo¸i,®ång thêi sè nî thuÕ cña c¸c th¸ng ®· gi¶m dÇn .HiÖu qu¶ qu¶n lý cña c¬ quan ThuÕ ®­îc n©ng cao ,gi¶m ®­îc chi phÝ qu¶n lý. Víi nh÷ng kÐt qu¶ kh¶ quan ®· ®¹t ®­îc t¹i c¸c côc thuÕ thùc hiÖn thÝ ®iÓm ,Bé tµi chÝnh vµ Tæng côc thuÕ ®· cho phÐp c¸c ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn thÝ ®iÓm nh©n réng sè doanh nghiÖp thùc hiÖn vµ tiÕp tôc më réng diÑn thùc hiÖn ë mét sè ®Þa ph­¬ng kh¸c .Dù kiÕn ®Õn n¨m 2007,vÒ c¬ b¶n c¸c doanh nghiÖp ®Òu ®­îc qu¶n lý theo c¬ chÕ tù khai, tù nép ,sè thu tõ c¸c doanh nghiÖp nµy chiÕm 80%sè thu tõ khèi doanh nghiÖp trªn toµn quèc. III. Nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc khi ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép. §æi míi qu¶n lý thuÕ, ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép theo tæng kÕt cña c¸c côc thuÕ ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn thÝ ®iÓm ®· ®¹t ®­îc kÕt qu¶ ®¸ng kÓ, tæng sè thu v­ît so víi dù to¸n, tû lÖ tê khai thuÕ lçi gi¶m, c¬ quan ThuÕ ®­îc ph©n bæ nguån lùc theo h­íng chuyªn m«n hãa nªn tr×nh ®é nghiÖp vô cña c¸c c¸n bé thuÕ ®­îc ®¸p øng n©ng cao, ®¸p øng yªu cÇu cña c¬ chÕ míi, c¶i tiÕn c¸c quy tr×nh qu¶n lý thuÕ râ rµng lµm t¨ng sù minh b¹ch, gi¶m ®­îc lçi qu¶n lý… Tuy nhiªn, khi ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép th× chóng ta cßn gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc sau: “ G¸nh nÆng” tõ dù to¸n thuÕ. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ n­íc ta t¨ng tr­ëng ch­a thËt sù v÷ng ch¾c th× dù to¸n thu thuÕ mµ ngµnh thuÕ ®­îc Quèc héi vµ chÝnh phñ giao thùc hiÖn hµng n¨m liªn tôc t¨ng, n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc Ýt nhÊt lµ 10%, lµ mét nhiÖm vô rÊt nÆng nÒ bëi v× thuÕ lµ nguån thu chñ yÕu ®Ó bï ®¾p cho Ng©n s¸ch nhµ n­íc. §i cïng víi viÖc c¶i tiÕn c¸ch hµnh thu theo h­íng hiÖn ®¹i, ngµnh thuÕ lu«n ph¶i ®èi mÆt vµ b¸m s¸t nhiÖm vô lµ hoµn thµnh dù to¸n thu ®­îc giao. §iÒu nµy lµm cho qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c b­íc c¶i c¸ch quy tr×nh thu thuÕ nãi chung, ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ nãi riªng diÔn ra dÌ dÆt, tõng b­íc ®Ó tr¸nh g©y ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ thu. HÖ thèng ph¸p luÖt ch­a ®ång bé, quyÒn h¹n cña c¬ quan ThuÕ ch­a ngang tÇm. C¸c thñ tôc vÒ kª khai thuÕ, chÝnh s¸ch thuÕ ch­a râ rµng v× ®¬n gi¶n. HiÖn nay, mÆc dï chÝnh s¸ch thuÕ liªn tôc ®­îc söa ®æi, bæ sung, cho phï hîp víi t×nh h×nh ph¸t triÓn kinh tÕ- x· héi vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, nh­ng nh×n chung hÖ thèng chÝnh s¸ch vÉn cßn phøc t¹p, cßn nhiÒu quy ®Þnh vÒ ­u ®·i, miÔn gi¶m thuÕ, ch­a ®¶m b¶o sù trung lËp cña thuÕ. C¸c thñ tôc kª khai nép thuÕ mÆc dï ®· ®­îc ®¬n gi¶n hãa, gi¶m bít ®­îc nh÷ng giÊy tê kh«ng cÇn thiÕt… nh­ng vÉn cßn nhiÒu ®iÓm ch­a t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¬ së kinh doanh vµ ch­a phï hîp víi yªu cÇu cña hÖ thèng tù khai, tù nép thuÕ. C¸c mÉu tê khai thuÕ hoÆc ®¬n gi¶n qu¸ hoÆc phøc t¹p qu¸ vµ cßn nhiÒu biÓn mÉu kÌm theo tê khai nªn ch­a phï hîp vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ®èi t­îng nép thuÕ dÔ kª khai, c¬ quan ThuÕ dÔ thanh tra, kiÓm tra. VÒ quyÒn h¹n cña c¬ quan ThuÕ th× ngµnh thuÕ cßn thiÕu chøc n¨ng quan träng cña qu¶n lý thuÕ ®ã lµ khëi tè c¸c hµnh vi, thñ ®o¹n gian lËn thuÕ, chiÕm ®o¹t tiÒn hoµn thuÕ. C¸c c«ng viÖc nµy ®iÒu ph¶i chuyÓn sang c¬ quan ph¸p luËt kh¸c nªn hiÖu qu¶ rÊt h¹n chÕ, xö lý vi ph¹m vÒ thuÕ kh«ng kÞp thêi.Nh÷ng chÕ tµi ®Ó gi¸m s¸t còng nh­ xö lý vi ph¹m hiÖn nay ch­a ®ñ m¹nh nªn viÖc thÊt thu khi c¬ quan qu¶n lý thuÕ kh«ng tiÕp cËn th­êng xuyªn víi ®èi t­îng nép thuÕ lµ ®iÒu dÔ x¶y ra.Ngoµi ra,khung h×nh ph¹t cho hµnh vi gian lËn ,trèn thuÕ vÉn cßn thÊp ch­a ®ñ m¹nh ®Ó r¨n ®e c¸c ®èi t­îng nép thuÕ vi ph¹m ,hiÖn nay møc h×nh ph¹t tèi ®a lµ 7 n¨m tï giam cho téi trèn thuÕ. 3. C«ng nghÖ qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ míi cßn h¹n chÕ. C¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ ®ßi hái c¬ quan qu¶n lý thuÕ vµ ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i cã sù trao ®æi th«ng tin chÆt chÏ víi nhau, ph¶i cËp nhËt kÞp thêi nh÷ng thay ®æi vÒ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Cïng víi sù tiÕn bé cña c«ng nghÖ th«ng tin, hiÖn nay viÖc tin häc hãa qu¸ t×nh qu¶n lý tuy ®· cã nh÷ng tiÕn bé so víi tr­íc nh­ng vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c¬ chÕ míi. HÖ thèng øng dông ®· tham gia hç trî trong mét sè c¸c quy tr×nh nghiÖp vô, nh­ng hÖ thèng chØ míi dõng ë møc ®é tÝnh thuÕ vµ theo dâi thèng kª chø ch­a hç trî tèi ®a cho yªu cÇu qu¶n lý thuÕ nh­ thanh tra, kiÓm tra, thu nî, cung cÊp th«ng tin vÒ ®èi t­îng nép thuÕ… c¸c th«ng tin vÒ sè thu cßn chËm, ch­a phôc vô t«t cho viÖc chØ ®¹o ®iÒu hµnh thu, ch­a kÕt nèi th«ng tin víi c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc ®Ó cã th«ng tin vÒ ®èi t­îng nép thuÕ, øng dông tin häc trong c«ng t¸c hç trî ®èi t­îng nép thuÕ ch­a nhiÒu. MÆt kh¸c, viÖc nép thuÕ th«ng qua c¸c ph­¬ng tiÖn tù ®éng ch­a ®­îc trang bÞ ®ång bé ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn thêi gian còng nh­ hiÖu qu¶ qu¶n lý. Tr×nh ®é vÒ c«ng nghÖ th«ng tin cña c¸c c¸n bé qu¶n lý thuÕ cßn thÊp nªn viÖc øng dông tin häc trong qu¶n lý cßn h¹n chÕ. 4. C«ng t¸c hç trî ®èi t­îng nép thuÕ, c«ng t¸c thanh, kiÓm tra, c«ng t¸c thu nî, vµ c­ìng chÕ thuÕ ®at hiÖu qu¶ ch­a cao. 4.1 VÒ c«ng t¸c hç trî ®èi t­îng nép thuÕ. HiÖn nay, c«ng t¸c tuyªn truyÒn hç trî ®èi t­îng nép thuÕ cña ngµnh thuÕ ®· ®­îc tæ chøc thµnh hÖ thèng tõ Trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng, song hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cßn h¹n chÕ. C¬ quan ThuÕ chñ yÕu míi tËp trung vµo c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ thuÕ, cßn c«ng t¸c hç trî ®èi t­îng nép thuÕ cßn nghÌo nµn, rêi r¹c, ph©n t¸n vµ bÞ ®éng. Chøc n¨ng hç trî h­íng dÉn ®èi t­îng nép thuÕ cßn ch­a ®­îc ph©n ®Þnh râ rµng gi÷a c¸c phßng trong c¬ quan ThuÕ: Phßng hç trì vµ c¸c phßng qu¶n lý. Néi dung hç trî míi chØ dõng l¹i ë viÖc cung cÊp mét sè l­îng rÊt h¹n chÕ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn, ch­a co ®iÒu tra, kh¶o s¸t, ph©n tÝch nhu cÇu cña ®èi t­îng nép thuÕ theo nhu cÇu cña ®èi t­îng. C¸n bé lµm c«ng t¸c hç trî cßn ch­a co kinh nghiÖm, ch­a ®­îc ®µo t¹o chuyªn s©u vÒ c¸c kü n¨ng hç trî ®èi t­îng nép thuÕ. Bé phËn hç trî t¹i tæng côc thuÕ ch­a ®¶m nhiÖm ®­îc vai trß trung t©m chØ ®¹o thèng nhÊt vÒ c¸c ho¹t ®éng hç trî, ch­a lËp ®­îc ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch ho¹t ®éng, ch­a biªn so¹n ®­îc c¸c tµi liÖu hç trî ®Ó h­íng dÉn thùc hiÖn thèng nhÊt trong n­íc. VÒ c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra. HiÖn nay, c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra cña c¬ quan ThuÕ ch­a ®­îc ®Æt ®óng vÞ trÝ, chÊt l­îng cßn h¹n chÕ, ph­¬ng ph¸p, kü thuËt thanh tra , kiÓm tra cßn l¹c hËu. ViÖc thanh tra, kiÓm tra cña c¬ quan ThuÕ chñ yÕu ®­îc thÓ hiÖn d­íi c¸c h×nh thøc thanh kiÓm tra quyÕt to¸n thuÕ, c¸c néi dung thanh tra, kiÓm tra theo chuyªn ®Ò, kiÓm tra thèng nhÊt thu thuÕ qua chuyÓn gi¸ vµ gian lËn th­¬ng m¹i hÇu nh­ ch­a ®ùoc thùc hiÖn. C¬ quan ThuÕ ch­a cã chøc n¨ng ®iÒu tra, khëi tè nªn khi thanh tra, kiÓm tra ph¸t hiÖn dÊu hiÖu vi ph¹m th× c¬ quan ThuÕ kh«ng thÓ tiÕp tôc tiÕn hµnh trªn c¬ së sæ s¸ch, chøng tõ , tµi liÖu do doanh nghiÖp cung cÊp nªn h¹n chÕ ®Õn kÕt qu¶ thanh tra, kiÓm tra. T¹i tæng côc thuÕ, bé phËn thanh tra, kiÓm tra ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß chñ ®¹o gi¸m s¸t. ViÖc thanh tra, kiÓm tra cßn ph©n t¸n, ch­a cã sù phèi kÕt hîp trong c¶ n­íc. ViÖc lùa chän ®èi t­îng thanh tra, kiÓm tra ch­a dùa trªn tiªu thøc lùa chän khoa häc, chñ yÕu tËp trung vµo c¸c doanh nghiÖp lín, cã sè thu cao nh»m môc tiªu t¨ng sè thu, cßn c¸c doanh nghiÖp cã sè lç lín, quy m« nhá, c¸c chi nh¸nh th­êng rÊt Ýt ®­îc kiÓm tra, gi¸m s¸t. ViÖc øng dông tin häc trong c«ng t¸c thanh tra cßn rÊt h¹n chÕ. Ngµnh thuÕ ch­a cã sù trao ®æi th«ng tin víi c¸c ngµnh kh¸c nªn kh«ng n¾m b¾t kÞp thêi, ®Çy ®ñ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh vµ t×nh h×nh nép thuÕ cña doanh nghiÖp khi cÇn thiÕt. VÒ c«ng t¸c thu nî vµ c­ìng chÕ thuÕ. HiÖn nay, t×nh tr¹ng nî ®äng thuÕ kh¸ phæ biÕn, sè nî thuÕ gÇn nh­ kh«ng gi¶m qua c¸c n¨m. C¬ quan ThuÕ l¹i ch­a cã bé phËn chuyªn tr¸ch thùc hiÖn chøc n¨ng thu nî t¹i c¸c côc thuÕ, c¸c c¸n bé qu¶n lý thu thùc hiÖn nhiÖm vô theo dâi, ®«n ®èc thu nî cïng víi c¸c nhiÖm vô kh¸c nh­ h­íng dÉn, hç trî ®èi t­îng nép thuÕ, thanh tra , kiÓm tra doanh nghiÖp. C«ng t¸c thu nî ch­a ®­îc thùc hiÖn khoa häc, ch­a øng dông ®­îc tin häc vµo thu nî vµ ph©n tÝch nî. ViÖc xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh trong lÜnh vùc thuÕ thùc hiÖn ch­a nghiªm do mét sè møc h×nh ph¹t ch­a hîp lý, biÖn ph¸p xö lý ch­a c­¬ng quyÕt, thiÕu sù phèi hîp gi÷a c¸c ngµnh trong viÖc thùc hiÖn xö lý, thñ tôc cßn phøc t¹p. ViÖc thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ ch­a kh¶ th× do thiÕu sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c c¬ quan b¶o vÖ ph¸p luËt víi c¬ quan ThuÕ. C¸c tr×nh tù, thñ tôc vÒ c­ìng chÕ ch­a ®­îc quy ®Þnh râ rµng, cô thÓ vµ ch­a cã quy ®Þnh ph¸p lý vÒ tr¸ch nhiÖm cña c¸c bªn cã liªn quan trong viÖc phèi hîp víi c¬ quan ThuÕ trong viÖc thu nî. C¸n bé thuÕ kh«ng ®ñ thÈm quyÒn, kiÕn thøc vµ nghiÖp vô ®Ó tiÕn hµnh c¸c biÖn ph¸p c­ìng chÕ. Tæ chøc bé m¸y ngµnh thuÕ ch­a hîp lý. Tæ chøc bé m¸y ngµnh thuÕ hiÖn nay cßn ®­îc tæ chøc theo s¾c thuÕ kÕt hîp víi theo ®èi t­îng. Vai trß x©y dùng kÕ ho¹ch, chñ ®¹o, h­íng dÉn, gi¸m s¸t thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch, nghiÖp vô qu¶n lý thuÕ, ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc hiÖn cña cÊp Trung ­¬ng cßn rÊt h¹n chÕ. Bé m¸y côc thuÕ ®­îc tæ chøc chñ yÕu theo ®èi t­îng (c¸c phßng qu¶n lý thu) vµ theo chøc n¨ng (c¸c phßng chøc n¨ng). ViÖc tæ chøc c¸c phßng qu¶n lý vÉn t¹o nªn mçi quan hÖ th­êng xuyªn trùc tiÕp gi÷a c¸n bé qu¶n lý vµ ®èi t­îng nép thuÕ, tõ ®ã dÔ dÉn ®Õn tiªu cùc gi÷a ®èi t­îng nép thuÕ vµ c¬ quan ThuÕ, t×nh tr¹ng hèi lé c¸c c¸n bé thu thuÕ ®Ó trèn thuÕ g©y thÊt tho¸t cho Ng©n s¸ch nhµ n­íc. C¸c phßng qu¶n lý thu võa cã nhiÖm vô qu¶n lý ®«n ®èc thu, võa tham gia thanh tra, kiÓm tra hoµn thuÕ, quyÕt to¸n thuÕ, võa h­íng dÉn gi¶i ®¸p cho ®èi t­îng nép thuÕ do ®ã dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chång chÐo trong qu¶n lý, kh«ng kh¸ch quan, kh«ng râ rµng vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô vµ kh«ng chuyªn s©u theo chøc n¨ng c«ng viÖc. IV. C¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ tù khai, tù nép. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ vµ nhÊt lµ t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc ¸p dông ®¹i trµ ®Õn n¨m 2007 th× c¬ quan ThuÕ cÇn quan t©m, chó träng tíi c«ng t¸c c¬ b¶n sau: 1. Hoµn thiÖn hÖ thèng ph¸p luËt, chÝnh s¸ch vÒ thuÕ. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ theo h­íng ®¬n gi¶n, minh b¹ch. Mäi quy ®Þnh trong chÝnh s¸ch thuÕ ph¶i râ rµng, dÔ hiÓu, c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ chØ nªn chøa ®ùng trong v¨n b¶n thuÕ, tr¸nh t×nh tr¹ng muèn thùc hiÖn mét quy ®Þnh trong luËt thuÕ ng­êi ta ph¶i tham chiÕu qu¸ nhiÒu v¨n b¶n ph¸p luËt kh¸c nhau, ch¼ng h¹n nh­ ®èi víi thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn nay, ®Ó thùc thi nã cÇn ph¶i ®äc tíi hµng chôc v¨n b¶n kh¸c nh­: luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam, luËt doanh nghiÖp, luËt lao ®éng, mét sè quyÕt ®Þnh cña Bé tµi chÝnh, luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc… §ång thêi cÇn ph¶i giao thªm quyÒn cho c¬ quan ThuÕ trong viÖc c­ìng chÕ vµ xö lý c¸c hµnh vi vi ph¹m ph¸p luËt thuÕ, hoµn thiÖn vµ n©ng cao tÝnh ph¸p lý cña Ph¸p lÖnh xö lý vi ph¹m hµnh chÝnh lªn thµnh LuËt xö lý c¸c vi ph¹m hµnh chÝnh. §Þnh nghÜa râ hµnh vi trèn lËn thuÕ trong bé luËt h×nh sù vµ n©ng cao møc h×nh ph¹t ®èi víi téi trèn thuÕ t­¬ng ®­¬ng víi møc h×nh ph¹t téi tham nhòng ( theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, téi trèn thuÕ chØ ph¹t tèi ®a lµ 7 n¨m tï giam, cßn téi tham nhòng cã thÓ bÞ ¸p dông h×nh ph¹t nÆng nhÊt lµ tö h×nh). 2. §Èy m¹nh c«ng t¸c h­ìng dÉn, hç trî c¸c ®èi t­îng nép thuÕ thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép. C¬ quan ThuÕ cÇn ph¶i chuyÓn ®æi tõ viÖc chñ yÕu cïng quyÒn lùc ®Ó qu¶n lý sang hç trî phôc vô ®Ó c¸c ®èi t­îng nép thuÕ thùc hiÖn ®óng nghÜa vô thuÕ cña m×nh. C¬ quan ThuÕ cÇn nh×n nhËn c¸c ®èi t­îng nép thuÕ nh­ lµ kh¸ch hµng cña m×nh, nh­ c¸c ®èi t­îng cÇn ®­îc phôc vô. C¸c dÞch vô hç trî ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i ®­îc xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu cña ®èi t­îng nép thuÕ. Trªn c¬ së t×m hiÓu nhu cÇu, ph©n tÝch nhu cÇu cña ®èi t­îng nép thuÕ c¬ quan ThuÕ cÇn ph¶i chñ ®éng cung cÊp c¸c dÞch vô hç trî, h­íng dÉn víi yªu cÇu cña nh÷ng nhãm ®èi t­îng nép thuÕ. ViÖc thùc hiÖn c«ng t¸c hç trî ®èi t­îng nép thuÕ ph¶i ®¶m b¶o sù thèng nhÊt vÒ néi dung h­íng dÉn, c¸ch thøc thùc hiÖn trªn ph¹m vi c¶ n­íc. Sö dông c¸c h×nh thøc hç trî ®­îc chuyªn m«n hãa nh­: c¸c trung t©m ®ãn tiÕp tr¶ lêi ®èi t­îng nép thuÕ, c¸c trung t©m tr¶ lêi qua ®iÖn tho¹i, hÖ thèng ®iÖn tho¹i tù ®éng, tr¶ lêi trùc tuyÕn qua m¹ng, c¸c bé phËn tiÕn hµnh c¸c héi th¶o víi ng­êi nép thuÕ… C¸c côc thuÕ ®Þa ph­¬ng nªn tæng hîp c¸c c«ng v¨n h­íng dÉn lÏ cña t«ng côc thuÕ mµ cã liªn quan ®Õn vÊn ®Ò tù khai, tù nép göi cho c¸c doanh nghiÖp, t¨ng c­êng thªm nhiÒu c¸c héi nghÞ, tËp huÊn cho ®èi t­îng nép thuÕ, tæ chøc c¸c cuéc thi t×m hiÓu vÒ ph¸p luËt, khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp tham gia ®­a ra nh÷ng vÊn ®Ò, t×nh huèng mµ trong thùc tÕ c¸c doanh nghiÖp hay m¾c ph¶i ®Ó qua ®ã gi¶i ®¸p, h­íng dÉn cho c¸c doanh nghiÖp. 3. T¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra. C¬ quan ThuÕ ph¶i t¨ng c­êng c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra viÖc kª khai, nép thuÕ cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi xö lý nghiªm minh nh÷ng hµnh vi gian lËn, trèn lËn thuÕ. CÇn ph¶i bæ sung lùc l­îng c¸n bé lµm c«ng t¸c thanh kiÓm tra, chó träng n©ng cao chÊt l­îng ®éi ngò c¶ vÒ tr×nh ®é chuyªn m«n vµ c¶ vÒ ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp : c¸c c¸n bé thanh tra ph¶i ®uîc tËp huÊn vµ h­íng dÉn c¸c kü n¨ng, ph­¬ng ph¸p, thanh tra nh­ kü n¨ng ph©n tÝch b¸o c¸o tµi chÝnh, ph©n tÝch sè liÖu trªn tê khai thuÕ, kü thuËt pháng vÊn ®èi t­îng nép thuÕ, tr×nh tù kiÓm tra sæ s¸ch, chøng tõ… C¸n bé thanh tra nªn ®­îc bè trÝ chuyªn s©u theo ngµnh kinh tÕ nh­ : dÇu khÝ, ng©n hµng, x©y dùng…. HoÆc theo quy ®Þnh cña ®èi t­îng nép thuÕ hay sù phøc t¹p cña cuéc thanh tra nh­ thanh tra c¸c doanh nghiÖp ®¬n lÎ, c¸c c«ng ty, tæng c«ng ty, c«ng ty ®a quèc gia,… Ngoµi ra, trong ®iÒu kiÖn nguån lùc cho c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra cßn h¹n chÕ, c¬ quan ThuÕ cÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i, chän läc ®èi t­îng nép thuÕ ®Ó kiÓm tra, gi¸m s¸t, nªn tËp trung chñ yÕu vµo c¸c lÜnh vùc, c¸c tr­êng hîp cã kh¶ n¨ng kh«ng tu©n thñ, trèn lËn thuÕ cao. Do vËy, c¬ quan ThuÕ cÇn ph¶i cã ®ñ th«ng tin vÒ ®èi t­îng nép thuÕ Ýt nhÊt lµ 3 ®Õn 5 n¨m, c¸c th«ng tin ph¶i ®Çy ®ñ, kÞp thêi vµ tin cËy. C¬ quan ThuÕ còng nªn cã sù phèi hîp cña c¸c ngµnh khai th¸c ®Ó thu thËp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ ®èi t­îng bÞ thanh tra vµ tr¸nh sù thanh tra, kiÓm tra chång chÐo, trïng lÆp gi÷a c¸c ngµnh. C¸c quy tr×nh, ph­¬ng ph¸p, thñ tôc tiÕn hµnh thanh kiÓm tra ph¶i ®¬n gi¶n, râ rµng, c«ng khai sao cho võa n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c thanh kiÓm tra vµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Ón ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c ®èi t­îng bÞ thanh kiÓm tra. Th«ng b¸o cho ®èi t­îng nép thuÕ biÕt râ thêi gian tr×nh trù, thñ tôc thanh kiÓm tra, nghÜa vô cña c¸c bªn trong qu¸ tr×nh kiÓm tra, thanh tra… c¬ quan ThuÕ ph¶i cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin vÒ chÝnh s¸ch , ph¸p luËt còng nh­ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan tíi c¸c tæ chøc qu¶n lý thu thuÕ, trªn c¬ së ®ã ®Ó ®èi t­îng nép thuÕ tù kiÓm tra häat ®éng cña m×nh, x· héi còng cã thÓ kiÓm tra ho¹t ®éng cña ®èi t­îng nép thuÕ vµ ho¹t ®éng cña c¬ quan ThuÕ. C¬ quan ThuÕ ph¶i th«ng b¸o kÕt qu¶ thanh kiÓm tra cho ®èi t­îng nép thuÕ, tuyªn d­¬ng c¸c doanh nghiÖp thùc hiÖn tèt nghÜa vô thuÕ ®ång thêi còng nªn th«ng b¸o cho c¸c doanh nghiÖp kh¸c biÕt nh÷ng tr­êng hîp doanh nghiÖp ®· cè t×nh kª khai kh«ng ®óng ®· bÞ côc thuÕ xö lý ph¹t theo luËt ®Þnh ®Ó r¨n ®e c¸c tr­êng hîp vi ph¹m. 4. Th«ng tin tuyªn truyÒn tíi c¸c ®èi t­îng nép thuÕ vÒ thùc hiÖn c¬ chÕ tù khai, tù nép . C¬ quan ThuÕ cÇn chó träng c«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn, t­ vÊn thuÕ nh»m n©ng cao tr×nh ®é nhËn thøc vµ hiÓu biÕt vÒ thuÕ cho c¸c ®èi t­îng nép thuÕ. C«ng t¸c th«ng tin tuyªn truyÒn vÒ thuÕ cÇn thùc hiÖn qua nhiÒu h×nh thøc kh¸c nhau, th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh truyÒn th«ng trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, thùc hiÖn gi¸o dôc ph¸p luËt thuÕ trong nhµ tr­êng, t¨ng c­êng c¸c ch­¬ng tr×nh gi¶i trÝ cã lång ghÐp néi dung phæ biÕn c¸c luËt thuÕ ®Ó cho mäi ng­êi ®Òu hiÓu vµ ý thøc ®­îc nghÜa vô thuÕ ®èi víi nhµ n­íc. 5. HiÖn ®¹i hãa c¬ së vËt chÊt cho ngµnh thuÕ. C¬ quan ThuÕ cÇn ph¶i ®­îc hiÖn ®¹i hãa c¬ së vËt chÊt phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý thu thuÕ, trang bÞ m¸y tÝnh nèi m¹ng toµn quèc, ®µo t¹o n©ng cao tr×nh ®é kiÕn thøc tin häc cho c¸c c¸n bé thuÕ, kh«ng ngõng øng dông c«ng nghÖ th«ng tin trong qu¶n lý thuÕ. Hoµn chØnh thèng nhÊt ch­¬ng tr×nh kÕt nèi th«ng tin gi÷a c¸c c¬ quan ThuÕ, kho b¹c nhµ n­íc, h¶i quan, c¬ quan qu¶n lý vµ cÊp ®¨ng ký kinh doanh ®Ó theo dâi t×nh h×nh thùc hiÖn nghÜa vô víi nhµ n­íc cña c¸c ®èi t­îng nép thuÕ tèt h¬n. KÕt luËn ¸p dông c¬ chÕ tù khai, tù nép thuÕ mang l¹i lîi Ých cho c¶ c¬ quan thuÕ vµ ®èi t­îng nép thuÕ. §©y lµ c¬ chÕ qu¶n lý thu thuÕ hiÖn ®¹i, hiÖu qu¶ nh»m môc ®Ých t¨ng tÝnh tù gi¸c, n©ng cao tr¸ch nhiÖm cña ®èi t­îng nép thuÕ ®èi víi nhµ n­íc. C¬ chÕ nµy gãp phÇn hiÖn ®¹i hãa qu¸ tr×nh qu¶n lý thuÕ chuyªn m«n hãa theo chøc n¨ng, c«ng viÖc. HiÖn nay ë ViÖt Nam c¬ chÕ thu nép phï hîp lµ mét c¬ chÕ kÕt hîp gi÷a c¬ chÕ tù khai, tù nép víi c¬ chÕ th«ng b¸o thuÕ. C¬ chÕ tù khai, tù nép cÇn ®­îc ¸p dông mét c¸ch chän läc do vËy c¬ quan ThuÕ cÇn ph¶i thËn träng vµ nªn ¸p dông tõng b­íc c¬ chÕ nµy ®Ó tr¸nh g©y thÊt thu thuÕ cho ng©n s¸ch nhµ n­íc, ®¹t hiÖu qu¶ qu¶n lý cao, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña c¶i c¸ch hµnh chÝnh thuÕ. Sinh viªn thùc hiÖn: TrÇn B×nh Minh. Tµi liÖu tham kh¶o Gi¸o tr×nh lý thuyÕt thuÕ- nhµ XuÊt B¶n Tµi ChÝnh – n¨m 2005. Gi¸o tr×nh chÝnh s¸ch kinh tÕ- x· héi- NXB Khoa häc kü thuËt n¨m 2000. T¹p chÝ tµi chÝnh doanh nghiÖp Th¸ng 5/ 2005 : Bµn vÒ c¸c yªu cÇu qu¶n lý thuÕ theo c¬ chÕ TKTN - Hoµng ThÞ Lan Anh –Tr15, 16, 17,18. Th¸ng 11/2004 : C¬ chÕ TKTN ë ViÖt Nam – Hoµng ThÞ Giang- Tr 32,33. T¹p chÝ thuÕ nhµ n­íc - KúI th¸ng 8/2005 : + C¶i c¸ch hµnh chÝnh thuÕ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra sau giai ®o¹n ®Çu triÓn khai – Lª Anh TuÊn- Tr 8,9,10. + C¬ chÕ TKTN phï hîp víi xu thÕ c¶i c¸ch qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ n­íc – Ch©u Giang – Tr12,13. + Th¸ng 9/ 2004 c¬ chÕ TKTN ­u ®iÓm, h¹n chÕ vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông- Lª Xu©n Träng- Tr 6,7,8 . + Th¸ng 10/2004 mÊy vÊn ®Ò khi thùc hiÖn c¬ chÕ TKTN – NguyÔn B¸ Phó – Tr14,15. - Kú II th¸ng 9/2005. Ph¸t huy hiÖu qu¶ TKTN- TrÇn V¨n Th«ng – Tr14,15. 5. C¸c trang Web http ://www.mof.gov.vn : Tæng côc thuÕ – dÞch vô hç trî DTNT.  - ThÝ ®iÓm m« h×nh TKTN ë Qu¶ng Ninh vµ TP HCM ThÝ ®iÓm c¬ chÕ TKTN ë HN. : Sau mét n¨m thÝ ®iÓm viÖc doanh nghiÖp TKTN thuÕ