Đề án Quy trình kiểm toán trong kiểm toán nội bộ ở Việt Nam

nh doanh nghiÖp Trong c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc- lµ tæng c¸c c«ng ty- bé phËn kiÓm to¸n néi bé cã thÓ tæ chøc thµnh mét phßng trùc thuéc tæng c«ng ty. Ng­êi ®øng ®Çu bé phËn nµy cã thÓ ®­îc gäi lµ KiÓm to¸n tr­ëng néi bé hoÆc Tr­ëng phßng kiÓm to¸n néi bé, cã tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n theo chøc n¨ng, nhiÖm vô nh­ng cã quyÒn tù do liªn hÖ vµ b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n víi l·nh ®¹o vµ ban kiÓm so¸t cña H§QT. C¸c kiÓm to¸n viªn néi bé ®­îc cö ®Õn lµm viÖc th­êng xuyªn, æn ®Þnh t¹i c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn theo ®óng chøc n¨ng cña kiÓm to¸n viªn néi bé, nh­ng chÞu sù ®iÒu hµnh chung cña tr­ëng phßng kiÓm to¸n néi bé. HoÆc c¸c kiÓm to¸n viªn néi bé thùc hiÖn c«ng viÖc theo ch­¬ng tr×nh, môc tiªu cô thÓ cña tõng cuéc kiÓm to¸n ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn. - §èi víi c¸c doanh nghiÖp ®éc lËp, bé phËn kiÓm to¸n néi bé ®Æt trùc thuéc Tæng gi¸m ®èc vµ ho¹t ®éng theo chøc n¨ng, nhiÖm vô cña m×nh trong ph¹m vi doanh nghiÖp ®¶m b¶m tÝnh ®éc lËp trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, tr­ëng bé phËn kiÓm to¸n cã quyÒn b¸o c¸o kÕt qu¶ kiÓm to¸n cho gi¸m ®èc hoÆc khi thÊy cÇn thiÕt cã thÓ b¸o c¸o víi c¸c c¬ quan tµi chÝnh nhµ n­íc hoÆc cÊp trªn. b. §èi víi ®¬n vÞ hµnh chÝnh sù nghiÖp - C¸c bé vµ c¬ quan cÊp Trung ­¬ng, cã thÓ thµnh lËp Vô, Phßng, Ban kiÓm to¸n néi bé gióp thñ tr­ëng ®¬n vÞ kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh, thÈm ®Þnh c¸c th«ng tin do cÊp d­íi b¸o c¸o vµ cã tr¸ch nhiÖm lµ ng­êi phèi hîp víi c¸c c¬ quan ngo¹i kiÓm. - C¸c ®¬n vÞ dù to¸n, cÇn cã phßng hoÆc mét kiÓm to¸n viªn néi bé. M« h×nh tæ chøc hÖ thèng nh©n viªn chuÈn chi cña Ph¸p rÊt ®¸ng l­u ý ®Ó vËn dông cho khèi hµnh chÝnh vµ sù nghiÖp nhµ n­íc. II C¬ së lý luËn chung vÒ quy tr×nh kiÓm to¸n trong kiÓm to¸n néi bé ë ViÖt Nam KiÓm to¸n lµ mét hÖ thèng cã chøc n¨ng x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn vÒ thùc tr¹ng tµi chÝnh. C¸c yÕu tè cña x¸c minh vµ bµy tá ý kiÕn kÕt hîp theo mét tr×nh tù khoa häc phï hîp víi mét ®èi t­îng cô thÓ ë mét kh¸ch thÓ x¸c ®Þnh. Vµ cã thÓ dÔ dµng ®i ®Õn thèng nhÊt r»ng mét cuéc kiÓm to¸n chØ cã thÓ thùc hiÖn thµnh c«ng nÕu ®èi t­îng kiÓm to¸n ®­îc x¸c ®Þnh thèng nhÊt gi÷a chñ thÓ vµ kh¸ch thÓ kiÓm to¸n, trong ®ã chñ thÓ kiÓm to¸n ph¶i x¸c ®Þnh râ môc tiªu vµ ph¹m vi kiÓm to¸n vµ kÕt hîp khÐo lÐo c¸c ph­¬ng ph¸p kü thuËt theo tr×nh tù kiÓm to¸n trong khu«n khæ nh÷ng c¬ së ph¸p lý nhÊt ®Þnh ®Ó thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n, tho¶ m·n nhu cÇu kh¸ch thÓ kiÓm to¸n vµ c¸c bªn quan t©m. Tõ ®ã cã thÓ diÔn gi¶i mét c¸ch chi tiÕt c¸c nguyªn t¾c vµ c«ng viÖc cô thÓ cÇn thùc hiÖn trong quy tr×nh kiÓm to¸n víi ba b­íc c¬ b¶n: chuÈn bÞ kiÓm to¸n, thùc hµnh kiÓm to¸n vµ kÕt thóc kiÓm to¸n. 1. ChuÈn bÞ kiÓm to¸n: ChuÈn bÞ lµ b­íc c«ng viÖc ®Çu tiªn cña tæ chøc c«ng viÖc kiÓm to¸n nh»m t¹o ra tÊt c¶ c¸c tiÒn ®Ò vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ tr­íc khi thùc hµnh kiÓm to¸n. §©y lµ c«ng viÖc cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh chÊt l­îng kiÓm to¸n. §Æc biÖt lµ trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam, c«ng t¸c kiÓm to¸n cßn míi mÎ, cã khi võa lµm võa häc, võa t¹o nÕp nghÜ vµ thãi quen trong kiÓm to¸n. Trong khi ®ã c¸c v¨n b¶n ph¸p lý ch­a ®Çy ®ñ vµ ph©n t¸n, nguån tµi liÖu thiÕu vÒ sè l­îng,vÒ tÝnh ®ång bé vµ c¶ chÊt l­îng... Do vËy, chuÈn bÞ kiÓm to¸n cµng ®­îc coi träng ®Æc biÖt. Mçi nhiÖm vô ph¶i ®­îc kÕ ho¹ch ho¸ cÈn thËn tr­íc khi b¾t ®Çu bëi mét kÕ ho¹ch ho¸ ®Çy ®ñ vµ cã chuÈn bÞ sÏ tiÕt kiÖm ®­îc thêi gian vµ c«ng søc. Ho¹t ®éng nµy sÏ gióp kiÓm to¸n viªn x¸c ®Þnh ph¹m vi vµ c¸c ph­¬ng ph¸p sö dông trong kiÓm to¸n t¹o ra sù nhÊt qu¸n trong viÖc thùc hiÖn. B­íc 1: X¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ träng t©m kiÓm to¸n. Khi triÓn khai viÖc kiÓm to¸n cã ý nghÜa, tr­íc hÕt chóng ta ph¶i tù hái chóng ta muèn kiÓm to¸n c¸i g×. §©y lµ c©u hái cÇn ®­îc ®Æt ra cho toµn bé c«ng ty vµ cho mçi cÊp ®é ho¹t ®éng nghiÖp vô. Vµ phÇn quan träng cña viÖc kÕ ho¹ch kiÓm to¸n néi bé cho mét nhiÖm vô c¸ biÖt lµ x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu kiÓm to¸n cô thÓ. Nh÷ng môc tiªu ®ã ph¶i ®­îc nªu râ rµng vµ nh©n viªn kiÓm to¸n ph¶i hiÓu kü c¸c môc tiªu ®ã. Mét khi môc ®Ých ®· ®­îc x¸c ®Þnh, ph¹m vi kiÓm to¸n còng ®­îc x¸c ®Þnh. Mét chiÕn l­îc kiÓm to¸n ph¶i ®­îc triÓn khai vµ c¸c ph­¬ng ph¸p ph¶i ®­îc dù kiÕn ®Ó tiÕn hµnh cuéc kiÓm to¸n. Nh­ vËy, viÖc lËp kÕ ho¹ch liªn quan ®Õn viÖc x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu hoµn chØnh cho c«ng ty, c¶ trªn gãc ®é tæng thÓ vµ tõng bé phËn cÊu thµnh tæ chøc. Nh÷ng môc tiªu tæng thÓ vµ bé phËn cung cÊp nh÷ng luËn ®iÓm hç trî cho c¸c ho¹t ®éng kiÓm so¸t. ViÖc lËp kÕ ho¹ch ®Çy ®ñ vµ toµn diÖn lµm c¬ së cho chøc n¨ng kiÓm to¸n. §iÒu ®ã còng nhÊn m¹nh r»ng bÊt kú ai quan t©m ®Õn viÖc ph¸t triÓn hoÆc c¶i tiÕn hiÖu qu¶ kiÓm so¸t cÇn ph¶i chó ý tíi c¶ tÝnh ®Çy ®ñ cña lËp kÕ ho¹ch vµ hiÖu qu¶ mµ lËp kÕ ho¹ch thùc sù mang l¹i. Do ®ã, mèi quan t©m ®Çu tiªn cña chóng ta lµ x¸c ®Þnh môc tiªu cho viÖc lËp kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. B­íc 2: ­íc l­îng vµ s¾p xÕp thêi gian hîp lý C¸c b¶ng ­íc tÝnh thêi gian s¬ bé ®­îc lËp vµ c¸c khung thêi gian ®­îc ®Þnh ra cho viÖc thùc hiÖn mçi cuéc kiÓm to¸n. Ngoµi ra, ph¶i cã nh÷ng thay ®æi trong cuéc kiÓm to¸n ®ang tiÕn triÓn do cã nh÷ng ph¸t hiÖn míi, cã nh÷ng thay ®æi vÒ nh©n viªn vµ nh÷ng ­u tiªn kh¸c. ViÖc ­íc l­îng cã thÓ cho mét th¸ng, mét quý hay mét thêi kú dµi h¬n. B¶ng nµy ®­îc sö dông ®Ó dù kiÕn nh÷ng nhiÖm vô giao cho kiÓm to¸n viªn vµo mét thêi kú nhÊt ®Þnh. Nã còng ghi râ viÖc nghØ phÐp hµng n¨m ®· dù tÝnh, thêi gian gi¸m s¸t, thêi gian qu¶n trÞ vµ huÊn luyÖn chÝnh thøc. Lµ mét ph­¬ng thøc kiÓm so¸t, b¶ng nµy phôc vô viÖc ®iÒu hoµ sè ngµy c«ng víi nh÷ng yªu cÇu kiÓm to¸n ®· ®­îc dù ®Þnh. B­íc 3: Lùa chän ®¬n vÞ kiÓm to¸n, nh©n viªn thùc hiÖn kiÓm to¸n. Sè l­îng vµ tr×nh ®é cña nh©n viªn cÇn thiÕt tuú thuéc vµo viÖc ®¸nh gi¸ tÝnh chÊt vµ sù phøc t¹p cña c«ng viÖc còng nh­ nh÷ng rµng buéc cña thêi gian. C«ng viÖc ph¶i chia nhá thµnh nh÷ng nhiÖm vô cña c¸ nh©n khi ­íc tÝnh vÒ nh©n viªn. ViÖc nµy kh«ng nh÷ng lµm cho c¸c b¶ng kª chung ®¸ng tin cËy h¬n, mµ cßn phôc vô nh­ mét tiªu chuÈn ®Ó so s¸nh thµnh tÝch cô thÓ víi c«ng viÖc theo dù tÝnh. Kü n¨ng vµ nh÷ng nhu cÇu ph¸t triÓn cña nh©n viªn ph¶i ®­îc nghiªn cøu khi chän nh÷ng kiÓm to¸n viªn cô thÓ cho c«ng viÖc. Trong thêi gian cña c¸c giai ®o¹n chuÈn bÞ, c¸c yªu cÇu kh¸c ph¶i ®­îc c©n nh¾c cÈn thËn trong viÖc xÐt nh÷ng ®Ò nghÞ cña nh©n viªn. Nh÷ng nhu cÇu vÒ huÊn luyÖn cña nh©n viªn còng ®­îc xem xÐt, v× mçi c«ng viÖc ®­îc coi nh­ mét c¬ së cho viÖc ®¸p øng c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn. Nh­ vËy, kiÓm to¸n viªn ph¶i cã ®ñ sù hiÓu biÕt vÒ cuéc kiÓm to¸n ®Ó th¶o luËn kÕ ho¹ch kiÓm to¸n mét c¸ch th«ng minh. KiÓm to¸n viªn ph¶i ®­îc chuÈn bÞ ®Ó tr×nh bµy víi gi¸m s¸t viªn cña m×nh,víi ng­êi qu¶n lý kiÓm to¸n vÒ c¸c môc tiªu cña cuéc kiÓm to¸n, c«ng viÖc ph¶i lµm vµ nh÷ng b­íc tiÕn hµnh. B­íc 4: Thu thËp th«ng tin, nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé Tr­íc khi b¾t ®Çu c«ng viÖc chuyªn m«n thùc tÕ, ®iÒu chñ yÕu lµ cÇn thÈm tra vÒ t×nh h×nh chung vµ tµi liÖu thÝch hîp kh¸c, vµ ®ã chÝnh lµ cung cÊp th«ng tin vÒ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c«ng ty g¾n víi mét môc tiªu cô thÓ. -Tæ chøc cña ®¬n vÞ: kiÓm to¸n viªn ph¶i cã ®­îc mét s¬ ®å tæ chøc cña ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n vµ thÈm tra vÒ c¸c c¬ cÊu vµ tr¸ch nhiÖm. NhiÖm vô hay chøc n¨ng cña ®¬n vÞ còng ph¶i râ ®Ó x¸c ®Þnh môc ®Ých cña ®¬n vÞ. -ThÈm tra hå s¬, b¸o c¸o kiÓm to¸n lÇn tr­íc: c¸c hå s¬ th­êng xuyªn ph¶i ®­îc nghiªn cøu vÒ mÆt tr×nh bµy t×nh h×nh chung cña tæ chøc hoÆc chøc n¨ng ®· ®­îc thÈm ®Þnh, viÖc kiÓm so¸t néi bé vµ sè liÖu thèng kª. Ph¹m vi tr­íc tiªn cña kiÓm to¸n, c¸c ch­¬ng tr×nh vµ hå s¬ kiÓm to¸n ph¶i ®­îc thÈm tra ®Ó quen víi nh÷ng kÕt qu¶ vµ nh÷ng c¸ch tiÕp cËn ®­îc sö dông. Thêi gian kiÓm to¸n thùc hiÖn trong lÇn kiÓm to¸n tr­íc còng ph¶i ®­îc thÈm tra cÈn thËn ®Ó x¸c ®Þnh xem cã thÓ tiÕt kiÖm hay kh«ng. Cßn tÊt c¶ nh÷ng b¸o c¸o kiÓm to¸n ®· ph¸t hµnh cho ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n ph¶i ®­îc thÈm tra l¹i. VÊn ®Ò trong nh÷ng chç ph¸t hiÖn vµ tÇm quan träng cña chóng ph¶i ®­îc ph©n tÝch còng nh­ ph¹m vi cña hµnh ®éng söa ch÷a. Tõ ®ã x¸c dÞnh c¸c ®¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ c¸c lo¹i rñi ro cã liªn quan ®Õn nghiÖp vô cÇn kiÓm to¸n . §¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé th«ng qua c¸c khÝa c¹nh sau: + Xem xÐt m«i tr­êng kiÓm to¸n chung . + §¸nh gi¸ hÖ thèng kÕ to¸n. + C¸c quy chÕ vµ thñ tôc kiÓm to¸n néi bé ®­îc vËn hµnh ®Çy ®ñ. Trªn c¬ së ®ã kiÓm to¸n viªn ®­a ra nh÷ng ph­¬ng thøc ¸p dông kü thuËt kiÓm to¸n : Néi dung kiÓm to¸n: §ã chÝnh lµ c©u tr¶ lêi cho viÖc ®Ò ra môc tiªu kiÓm to¸n ®Ó triÓn khai mét cuéc kiÓm to¸n cã ý nghÜa, lµ th­íc ®o kÕt qu¶ kiÓm to¸n cho tõng nghiÖp vô cô thÓ trong c«ng ty. Ph¹m vi kiÓm to¸n: lµ sù giíi h¹n vÒ kh«ng gian vµ thêi gian cña ®èi t­îng kiÓm to¸n. §ã lµ viÖc x¸c ®Þnh nh÷ng ph­¬ng ph¸p kiÓm to¸n vµ cïng víi viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu h­íng tíi nh÷ng nghiÖp vô cô thÓ. X¸c ®Þnh träng t©m cña viÖc kiÓm to¸n: C¨n cø vµo nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån ®äng trong kÕt qu¶ kiÓm to¸n n¨m tr­íc (nÕu cã) vµ t×nh thùc tÕ cña c«ng ty n¨m nay ®Ó x¸c ®Þnh träng t©m cña cuéc kiÓm to¸n. §ång thêi chó träng ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò cßn gÆp nhiÒu sai ph¹m trong nghiÖp vô kiÓm to¸n. Kü thuËt kiÓm to¸n ¸p dông: Tuú vµo tõng c«ng viÖc cô thÓ vµ t×nh h×nh, ®iÒu kiÖn cña c«ng ty ®Ó ¸p dông kü thuËt kiÓm to¸n thÝch hîp nhÊt. Yªu cÇu vÒ nh©n lùc: Bè trÝ kiÓm to¸n viªn cã tr×nh ®é chuyªn m«n thÝch hîp víi tõng c«ng viÖc cô thÓ. Cuèi cïng lµ chuÈn bÞ c¬ së vËt chÊt vµ ph­¬ng tiÖn ®i l¹i ®Ó chuÈn bÞ thùc hiÖn. 2. Thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n. Thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®ång bé c¸c c«ng viÖc ®· Ên ®Þnh trong kÕ ho¹ch, ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n. Trong b­íc c«ng viÖc nµy, tÝnh nghÖ thuËt trong tæ chøc bao trïm suèt qu¸ tr×nh. Vµ ë giai ®o¹n nµy ®· cã sù tiÕp cËn vµ kiÓm to¸n viªn ®· thu thËp ®ñ th«ng tin vÒ tæ chøc vµ ch­¬ng tr×nh cÇn ®­îc thÈm tra. Lóc nµy nhiÖm vô cña kiÓm to¸n viªn lµ ph¶i chØ ®¹o vµ kiÓm so¸t cuéc kiÓm to¸n nh»m ®¹t ®­îc kÕt qu¶ nh­ mong muèn. Tuy nhiªn viÖc thùc hµnh kiÓm to¸n ph¶i t«n träng nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n: Thø nhÊt: KiÓm to¸n ph¶i tuyÖt ®èi tu©n thñ ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®· ®­îc x©y dùng. Trong mäi tr­êng hîp, kiÓm to¸n viªn kh«ng ®­îc thay ®æi ch­¬ng tr×nh. Thø hai: Trong qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ph¶i th­êng xuyªn ghi chÐp nh÷ng ph¸t gi¸c, nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ c¸c nghiÖp vô, c¸c con sè, c¸c sù kiÖn...nh»m tÝch luü b»ng chøng, nhËn ®Þnh cho nh÷ng kÕt luËn kiÓm to¸nvµ lo¹i trõ nh÷ng Ên t­îng, nhËn xÐt ban ®Çu kh«ng chÝnh x¸c vÒ nghiÖp vô, c¸c sù kiÖn thuéc ®èi t­îng kiÓm to¸n. Thø ba: §Þnh kú tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n ®Ó nhËn râ møc ®é thùc hiÖn so víi khèi l­îng c«ng viÖc chung. Th«ng th­êng c¸ch tæng hîp râ nhÊt lµ dïng c¸c b¶ng kª chªnh lÖch hoÆc b¶ng kª x¸c minh. Thø t­: Mäi ®iÒu chØnh vÒ néi dung, ph¹m vi kiÓm to¸n, tr×nh tù kiÓm to¸n...®Òu ph¶i cã ý kiÕn thèng nhÊt cö ng­êi phô tr¸ch chung c«ng viÖc kiÓm to¸n (chñ thÓ) vµ ng­êi ký th­ mêi vµ hîp ®ång kiÓm to¸n (kh¸ch hµng)- nÕu cã. Møc ®é ph¸p lý cña nh÷ng ®iÒu chØnh nµy ph¶i t­¬ng øng víi tÝnh ph¸p lý trong lÖnh kiÓm to¸n hoÆc hîp ®ång kiÓm to¸n. - Ph¸t hiÖn sím c¸c vÊn ®Ò: §iÒu quan träng lµ c¸c vÊn ®Ò ph¶i ®­îc ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt sím. VÝ dô, khã kh¨n trong viÖc hîp t¸c gi÷a c¸c nh©n viªn cña mét bé phËn cã thÓ lµm chËm c«ng viÖc trong lÜnh vùc ®ã. Th¶o luËn vÊn ®Ò víi gi¸m ®èc ngay khi vÊn ®Ò ph¸t sinh sÏ gióp cuéc kiÓm to¸n cã thÓ hoµn thµnh ®óng thêi h¹n. - Trî gióp kü thuËt: Nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p cÇn cã nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ kü thuËt cã thÓ ph¸t sinh trong cuéc kiÓm to¸n. Nh÷ng vÊn ®Ò ®ã th­êng ®ßi hái viÖc nghiªn cøu, bµn luËn s©u réng víi nh©n viªn nghiÖp vô vµ sù phèi hîp cña c¸c gi¸m s¸t viªn cÊp trªn, vµ kiÓm to¸n tr­ëng nÕu cÇn. Nh÷ng vÊn ®Ò nµy sÏ ®­îc kiÓm to¸n viªn chó ý vµ trî gióp khi cÇn thiÕt. - GÆp gì chØ ®¹o: C¸c cuéc gÆp mang tÝnh gi¸m s¸t t¹i ®Þa ®iÓm kiÓm to¸n ph¶i ®­îc tiÕn hµnh th­êng xuyªn, nh»m kiÓm tra tiÕn ®é thùc hiÖn vµ chØ ®¹o vÒ mÆt kü thuËt cho cuéc kiÓm to¸n. Nh÷ng ý kiÕn sau khi kiÓm tra ph¶i viÕt thµnh v¨n b¶n, bao gåm nh÷ng c«ng viÖc cÇn bæ sung, nh÷ng gi¶i thÝch cÇn cã, nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra, vµ nh÷ng viÖc cÇn thay ®æi. Vµ dùa vµo ®ã ®Ó cã h­íng chØ ®¹o tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc tiÕp theo. - ChØ dÉn kiÓm to¸n: bÊt cø khi nµo kiÓm to¸n viªn néi bé cã chØ dÉn kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn néi bé nªn so¹n ra b¶n tãm t¾t nh÷ng thiÕu sãt cã thÓ x¶y ra, cßn gäi lµ “b¶n chØ dÉn”. §iÒu quan träng lµ b¶n chØ dÉn nµy ®­îc lËp ngay khi kiÓm to¸n viªn chØ ra vÊn ®Ò quan träng cßn tån t¹i. §iÒu nµy lµm cho tÊt c¶ c¸c cÊp gi¸m s¸t chó ý tíi c¸c vÊn ®Ò nh­ vËy ngay khi b¾t ®Çu cuéc kiÓm to¸n. §iÒu nµy còng ®­îc coi lµ mét kiÓm tra ®Ó d¶m b¶o r»ng tÊt c¶ c¸c chØ dÉn ®Òu ®­îc tu©n thñ. Gi¸m s¸t viªn còng ph¶i ®¶m b¶o r»ng cã tµi liÖu chøng minh cho sù s¾p ®Æt cuèi cïng cña ban chØ dÉn tr­íc khi hoµn thµnh cuéc kiÓm to¸n. - Kü thuËt kiÓm to¸n chuyªn m«n ho¸: Nh©n viªn kiÓm to¸n ®­îc khuyÕn khÝch sö dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt nh­ chän mÉu thèng kª, c¸c phÇn mÒm kiÓm to¸n khi cã thÓ. Khi nh÷ng kü thuËt nµy cã thÓ ¸p dông cho viÖc tr¾c nghiÖm, th× viÖc chän mÉu vµ c¸c kÕ ho¹ch kh¸c ph¶i ®­îc xem xÐt mét c¸ch cÈn thËn ®Ó ®¶m b¶o kÕt qu¶ tèt nhÊt víi hao phÝ c¸c nguån lùc Ýt nhÊt. - B¸o c¸o ®Þnh kú: trong nh÷ng cuéc kiÓm to¸n lín h¬n, hoÆc nh÷ng cuéc kiÓm to¸n tiÕn hµnh cïng mét lóc ë nhiÒu ®Þa ®iÓm kh¸c nhau th× yªu cÇu b¸o c¸o vÒ tiÕn ®é hµng tuÇn, hoÆc mçi tuÇn hai lÇn lµ rÊt h÷u Ých. Nh÷ng b¸o c¸o nµy cung cÊp nh÷ng th«ng tin cã Ých cho gi¸m s¸t viªn còng nh­ viÖc kiÓm so¸t cho kiÓm to¸n viªn ®ang phô tr¸ch. Nh÷ng b¸o c¸o nµy bao gåm nh÷ng th«ng tin vÒ thêi gian dù kiÕn vµ thêi gian thùc tÕ, thêi gian ­íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh, sè l­îng, néi dung cña c¸c chØ dÉn vµ ph¸t hiÖn. §©y lµ mét b¸o c¸o ®­îc lËp hµng th¸ng cña mçi v¨n phßng c¬ së dÓ cung cÊp cho kiÓm to¸n tr­ëng th«ng tin vÒ hiÖn tr¹ng c¸c cuéc kiÓm to¸n ®ang tiÕn triÓn hoÆc ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng trong quý sau. B¸o c¸o ®­îc sö dông ®Ó kiÓm so¸t ®èi víi nh÷ng cuéc kiÓm to¸n ®· lËp kÕ ho¹ch vµ ®ang thùc hiÖn ®Ó ®¶m b¶o r»ng c¸c cuéc kiÓm to¸n ®· b¾t ®Çu vµ hoµn thµnh ®óng thêi h¹n. -§iÒu chØnh: Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kiÓm to¸n, th­êng cÇn cã nh÷ng thay ®æi trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n. Do ®ã cÇn cã sù linh ho¹t trong c¸c kÕ ho¹ch ®Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu bÊt th­êng. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn nhiÖm vô ë ®Þa bµn c«ng ty, kiÓm to¸n viªn cã thÓ gÆp ph¶i nh÷ng t×nh huèng, sù kiÖn bÊt ngê, yªu cÇu söa ®æi hoÆc bá ®i mét ph©n ®o¹n kiÓm to¸n, ph¸t hiÖn mét lÜnh vùc míi ph¶i thÈm tra, vµ nh÷ng thay ®æi trong nh©n sù kiÓm to¸n. Trong mét sè tr­êng hîp cã thÓ kh«ng gi÷ ®óng thêi h¹n, ph¶i dïng thªm giê c«ng ®Ó hoµn thµnh mét ph©n ®o¹n c«ng viÖc. Trong nh÷ng t×nh huèng nµy, söa ®æi kÕ ho¹ch lµ cÇn thiÕt vµ ph¶i ®­îc chÊp nhËn phï hîp. ViÖc chØ ®¹o nµy chØ ra nh÷ng kü thuËt ch­a ®­îc lËp kÕ ho¹ch hoÆc diÔn gi¶i. Trong mét sè tr­êng hîp, vÊn ®Ò nµy cã thÓ lµm ng©n s¸ch kh«ng chÝnh x¸c., trong c¸c tr­êng hîp kh¸c cã thÓ cã c¸c vÊn ®Ò ®ang ®­îc thùc hiÖn. ViÖc kiÓm tra chÆt chÏ cña kiÓm to¸n sÏ ng¨n ngõa ®­îc sù sai lÖch thêi h¹n do thiÕu nh©n viªn, chËm gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò, gi¸m s¸t kh«ng ®Çy ®ñ vµ qu¸ chó ý ®Õn chi tiÕt. - Nh÷ng ph¸t hiÖn cã ý nghÜa: B¶n chÊt cña nh÷ng ph¸t hiÖn ph¶i ®­îc thÈm tra trong thêi gian kiÓm to¸n ®Ó x¸c ®Þnh chóng cã Ých g× kh«ng? Cã nhiÒu ph¸t hiÖn chØ cã tÝnh chÊt thñ tôc thø yÕu kh«ng? Nh÷ng ph¸t hiÖn cã liªn quan ®Õn hiÖu qu¶ nghiÖp vô kh«ng? C¸c viªn chøc ®iÒu hµnh cã cho r»ng nh÷ng ph¸t hiÖn nµy lµ cã Ých kh«ng? Tr¶ lêi nh÷ng c©u hái nµy sÏ cho biÕt nh÷ng ph¸t hiÖn ®· triÓn khai cã ý nghÜa hay kh«ng. - §¸nh gi¸ sau kiÓm to¸n: Khi lóc kÕt thóc mçi c«ng viÖc, kiÓm to¸n viªn phô tr¸ch ®¸nh gi¸ nhiÖm vô ®­îc giao vÒ c¸c yªó tè nh­: ph­¬ng ph¸p tiÕp cËn, thêi gian hao phÝ, c¸c lÜnh vùc träng ®iÓm, bè trÝ nh©n viªn vµ nh÷ng ®Ò xuÊt cho nh÷ng lÇn kiÓm to¸n sau. Nh÷ng ®¸nh gi¸ ®­îc coi lµ bµi häc tèt cho nh©n viªn, ®ång thêi lµ c¬ së lËp kÕ ho¹ch cho lÇn kiÓm to¸n sau. Nh÷ng ®¸nh gi¸ nµy ®­îc dïng ®Ó tr×nh bµy c¸c biÖn ph¸p kü thuËt ®· ®­îc chøng tá mét c¸ch thµnh c«ng, còng nh­ nh÷ng cè g¾ng kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶. Nh÷ng ®¸nh gi¸ sau kiÓm to¸n, còng nh­ nh÷ng ®¸nh gi¸ tæng kÕt kh¸c còng lµ th«ng tin cã Ých trong viÖc tù kiÓm to¸n c«ng viÖc ®· thùc hiÖn. 3.KÕt thóc kiÓm to¸n §Ó kÕt thóc kiÓm to¸n, cÇn ®­a ra kÕt luËn kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n hoÆc biªn b¶n kiÓm to¸n. Vµ trong giai ®o¹n kÕt thóc kiÓm to¸n kiÓm to¸n viªn ph¶i tiÕn hµnh hµng lo¹t c«ng viÖc cô thÓ: xem xÐt c¸c kho¶n nî ngoµi dù kiÕn, xem xÐt c¸c sù kÖn x¶y ra sau ngµy kÕt thóc niªn ®é, xem xÐt gi¶ thuyÕt vÒ tÝnh liªn tôc trong ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ, thu thËp th­ gi¶i tr×nh cña Ban gi¸m ®èc ®¬n vÞ, tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n vµ lËp b¸o c¸o kiÓm to¸n. Néi dung vµ h×nh thøc cña kÕt luËn hay b¸o c¸o kiÓm to¸n cã thÓ kh¸i qu¸t chung nh­ sau: KÕt luËn kiÓm to¸n lµ sù kh¸i qu¸t kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng kiÓm to¸n trong tõng cuéc kiÓm to¸n cô thÓ. V× vËy, kÕt luËn kiÓm to¸n ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu c¶ vÒ néi dung còng nh­ tÝnh ph¸p lý. -VÒ néi dung: KÕt luËn kiÓm to¸n ph¶i phï hîp, ®Çy ®ñ. Sù phï hîp cña kÕt luËn kiÓm to¸n lµ sù nhÊt qu¸n gi÷a kÕt luËn nªu ra víi môc tiªu kiÓm to¸n. Sù ®Çy ®ñ cña kÕt luËn lµ sù bao hµm toµn bé yªu cÇu, ph¹m vi kiÓm to¸n ®· x¸c ®Þnh vµ ®· ®iÒu chØnh (nÕu cã); mäi khÝa c¹nh kh¸c nhau vÒ néi dung ®· x¸c ®Þnh trong yªu cÇu vµ mäi bé phËn thuéc ph¹m vi kiÓm to¸n ®· nªu trong kÕ ho¹ch kiÓm to¸n hoÆc ®­îc ®iÒu chØnh ®Òu ph¶i bao hµm trong kÕt luËn kiÓm to¸n. - TÝnh ph¸p lý cña kÕt luËn tr­íc hÕt ®ái hái nh÷ng b»ng chøng t­¬ng xøng theo yªu cÇu cña c¸c quy chÕ, chuÈn mùc, ph¸p luËt. §ång thêi tÝnh ph¸p lý còng ®ái hái c¸c kÕt luËn ph¶i chuÈn x¸c trong tõ ng÷ vµ v¨n ph¹m. §Ó ®¶m b¶o c¸c yªu cÇu ph¸p lý, kÕt luËn kiÓm to¸n ®­îc quy ®Þnh thµnh chuÈn mùc víi 4 lo¹i phï hîp c¸c t×nh huèng cô thÓ: 1.ý kiÕn chÊp nhËn toµn bé ®­îc sö dông trong t×nh huèng c¸c b¶ng khai tµi chÝnh trung thùc, râ rµng vµ lËp ®óng chuÈn mùc kÕ to¸n. 2. ý kiÕn lo¹i trõ ®­îc sö dông khi cã nh÷ng ®iÓm ch­a x¸c minh ®­îc râ rµng hoÆc cßn cã nh÷ng sù kiÖn, hiÖn t­îng ch­a thÓ gi¶i quyÕt xong tr­íc khi kÕt thóc kiÓm to¸n. 3. ý kiÕn b¸c bá ®­îc sö dông khi kh«ng chÊp nhËn b¶ng khai tµi chÝnh. 4. ý kiÕn tõ chèi ®­îc ®­a ra khi kh«ng thùc hiÖn ®­îc kÕ ho¹ch hay hîp ®ång kiÓm to¸n do ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®­a l¹i, thiÕu ®iÒu kiÖn thùc hiÖn, thiÕu chøng tõ, tµi liÖu kÕ to¸n... B¸o c¸o kiÓm to¸n lµ thÓ hiÖn chøc n¨ng kiÓm to¸n vµ kÕt luËn kiÓm to¸n. Vµ mét trong nh÷ng giai ®o¹n quan träng nhÊt cña toµn bé qu¸ tr×nh kiÓm to¸n néi bé lµ lËp vµ göi c¸c b¸o c¸o. B¸o c¸o lµ ph­¬ng tiÖn chñ yÕu gióp nhiÒu ng­êi (trong vµ ngoµi c«ng ty) biÕt ®­îc c«ng viÖc cña kiÓm to¸n viªn néi bé vµ ®¸nh gi¸ sù ®ãng gãp cña anh ta. B¸o c¸o còng lµ b»ng chøng tr¶i dµi nhÊt vÒ ®Æc tÝnh nghÒ nghiÖp trong ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé cña anh ta. Mét c«ng viÖc kiÓm to¸n cã thÓ tèt nh­ng sÏ bÞ v« hiÖu ho¸ bëi mét b¸o c¸o tåi. B¸o c¸o kiÓm to¸n ph¶n ¸nh: c¸c môc tiªu nÒn t¶ng, c¸c chiÕn l­îc ñng hé vµ chÝnh s¸ch chñ yÕu, c¸c tr×nh tù bao trïm c«ng viÖc kiÓm to¸n, phÈm chÊt vµ thµnh tÝch cña nh©n viªn kiÓm to¸n. Nh­ vËy, b¸o c¸o kiÓm to¸n phèi hîp toµn bé nç lùc kiÓm to¸n néi bé vµ t¹o ra mét c¨n cø cho viÖc ®¸nh gi¸ chung, do vËy cã nhiÒu chøc n¨ng quan träng ®èi víi c¶ kiÓm to¸n viªn vµ ban qu¶n lý. - KÕt luËn dùa vµo kiÓm to¸n: B¸o c¸o dïng ®Ó tæng kÕt b»ng chøng ®· thu thËp trong thêi gian kiÓm to¸n, cã tr×nh bµy nh÷ng ph¸t hiÖn vµ kÕt luËn. Nã thÓ hiÖn kÕt qu¶ lµm xong cña kiÓm to¸n viªn. - Nªu râ t×nh tr¹ng: B¸o c¸o cung cÊp cho tæ chøc mét b¶ng tãm t¾t c¸c lÜnh vùc cÇn ph¶i c¶i tiÕn. Nã cã thÓ coi lµ mét c«ng cô th«ng tin cho qu¶n lý vÒ c¸c nghiÖp vô cña tæ chøc. Nã còng phÇn nµo ®­îc coi nh­ mét viÖc ®¸nh gi¸ thµnh tÝch, nªu ra nh÷ng lÜnh vùc tèt xÊu, vµ ph¹m vi cã thÓ c¶i tiÕn. - Khu«n khæ cña hµnh ®éng qu¶n lý: Nh÷ng kiÕn nghÞ trong b¸o c¸o ®¹i diÖn cho nh÷ng kÕt luËn cña kiÓm to¸n viªn vÒ nh÷ng hµnh ®éng ph¶i cã cña qu¶n lý. Dùa vµo t×nh h×nh ®· nªu ra vµ nh÷ng nguyªn nh©n ®· nhËn thøc, c¸c kiÕn nghÞ ®· ®­îc sö dông nh­ mét khu«n khæ cho hµnh ®éng söa ch÷a nh÷ng thiÕu sãt vµ c¶i tiÕn c¸c nghiÖp vô. - Lµm s¸ng tá c¸ch nh×n ®­îc kiÓm to¸n: Ng­êi muèn kiÓm to¸n th­êng muèn nãi râ nh÷ng t×nh tiÕt gi¶m nhÑ hoÆc muèn lµm s¸ng tá c¸c vÊn ®Ò bÊt ®ång. ViÖc tr×nh bµy râ rµng quan ®iÓm cña ng­êi ®­îc kiÓm to¸n, cã ý kiÕn nhËn xÐt cña kiÓm to¸n viªn, sÏ gióp x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò cho qu¶n lý vµ cung cÊp c¬ së ®i ®Õn nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ nh÷ng hµnh ®éng cÇn thiÕt. H×nh thøc vµ néi dung b¸o c¸o còng rÊt kh¸c nhau. Chóng ta cã thÓ nªu ra c¸ch tiÕp cËn chung vµ ®¸nh gi¸ ng¾n gän vÒ gi¸ trÞ cña chóng: - Néi dung toµn diÖn: Mét sè b¸o c¸o kiÓm to¸n néi bé cè g¾ng tr×nh bµy mét l­îng lín th«ng tin ®· ®­îc thÈm tra. Môc tiªu cã thÓ lµ cung cÊp mét tµi liÖu tham kh¶o cho ng­êi sö dông b¸o c¸o kiÓm to¸n. Th«ng tin nµy cã thÓ thuéc vÒ t×nh h×nh ®· qua hoÆc t×nh h×nh hiÖn t¹i. Cã thÓ bao gåm c«ng viÖc vµ kÕt qu¶ cña c¸c nghiÖp vô hoÆc th«ng tin tµi chÝnh. - M« t¶ c«ng viÖc kiÓm to¸n: C¸c b­íc kiÓm to¸n, còng nh­ ph¹m vi ®èi chiÕu vµ tr¾c nghiÖp cô thÓ ®Òu ®­îc miªu t¶. Trong mét chõng mùc nµo ®ã c¸ch lµm nµy cã phÇn chång chÐo víi quy ®Þnh vÒ tr×nh tù nãi chung trong cÈm nang kiÓm to¸n. VÊn ®Ò ë ®©y lµ ng­êi ®äc b¸o c¸o quan t©m nh­ thÕ nµo ®Õn chi tiÕt cña tr×nh tù, vµ môc ®Ých phôc vô cña b¸o c¸o lµ g×. - Gi¶i thÝch chi tiÕt nh÷ng ph¸t hiÖn kiÓm to¸n: Mét c¸ch tiÕp cËn cã liªn quan chÆt chÏ cña mét sè kiÓm to¸n viªn néi bé lµ ®i vµo khèi l­îng chi tiÕt rÊt lín xung quanh kÕt qu¶ cña nhiÒu lo¹i c«ng viÖc kiÓm to¸n. Ng­êi ®äc b¸o c¸o cã thÓ bá qua nh÷ng chi tiÕt rÊt quan träng, do ®ã nÕu cã thÓ th× chóng ta nªn ra søc tæng kÕt nh÷ng ph¸t hiÖn cña kiÓm to¸n. - TËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò quan träng: C¸ch tiÕp cËn th­êng dïng trong c¸c b¸o c¸o viÕt lµ tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò quan träng- tøc lµ lo¹i vÊn ®Ò mang nÆng tÝnh chÊt chñ tr­¬ng, c¸c ph­¬ng ph¸p nghiÖp vô, viÖc sö dông c¸c nguån lùc, thµnh tÝch cña lùc l­îng lao ®éng vµ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc. Còng cã khi nh÷ng vÊn ®Ò cã ý nghÜa ®ã liªn quan ®Õn hµnh ®éng ®· hoµn thµnh, nh­ng trong tr­êng hîp nµy, vÊn ®Ò cã ý nghÜa lµ t­¬ng xøng víi viÖc lËp b¸o c¸o cô thÓ. ¦u ®iÓm ®Æc biÖt cña viÖc tËp trung vµo nh÷ng vÊn ®Ò lµ c¸c nhµ qu¶n lý nhËn ®­îc nh÷ng th«ng tin mµ hä cÇn., kh«ng ph¶i vÊt v¶ ®äc qu¸ nhiÒu chi tiÕt. §ã lµ c¸ch tiÕp cËn mµ nh÷ng ng­êi l·nh ®¹o kiÓm to¸n néi bé rÊt muèn theo. III. Kh¸i qu¸t quy tr×nh kiÓm to¸n hµng tån kho t¹i c«ng ty §iÖn lùc I. Do kÕt qu¶ kiÓm to¸n chñ yÕu phôc vô cho qu¸ tr×nh qu¶n trÞ néi bé vµ kh«ng cã gi¸ trÞ ph¸p lý cao nh­ c¸c cuéc kiÓm to¸n do kiÓm to¸n ®éc lËp hay kiÓm to¸n nhµ n­íc tiÕn hµnh, v× vËy quy m« vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn cuéc kiÓm to¸n néi bé còng ®¬n gi¶n h¬n nhiÒu so víi c¸c lo¹i kiÓm to¸n kh¸c. Tuy nhiªn kiÓm to¸n néi bé cña c«ng ty còng thùc hiÖn kiÓm to¸n ®Çy ®ñ c¸c kho¶n môc vµ tu©n thñ t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ c¸c b­íc theo quy ®Þnh. Trong ph¹m vi bµi viÕt, em chØ nghiªn cøu vÒ kiÓm to¸n hµng tån kho – lµ phÇn hµnh rÊt ®­îc chó träng trong quy tr×nh kiÓm to¸n t¹i c«ng ty ®iÖn lùc I. 1. ChuÈn bÞ kiÓm to¸n. B­íc 1: X¸c ®Þnh c¸c môc tiªu vµ träng t©m cuéc kiÓm to¸n. Môc ®Ých cña cuéc kiÓm to¸n lµ cung cÊp th«ng tin gióp Gi¸m ®èc c«ng ty vµ c¸c ®¬n vÞ cã biÖn ph¸p ®iÒu hµnh, qu¶n lý ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ. Gióp cho c¸c ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n chÊn chØnh c«ng t¸c kÕ to¸n tµi chÝnh cña m×nh. Do lùc l­îng nh©n sù cña Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé lµ cã h¹n nªn kh«ng thÓ thùc hiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n ®Çy ®ñ cho tÊt c¶ c¸c kho¶n môc. V× vËy, Phßng sÏ lùa chän träng t©m kiÓm to¸n cho tõng n¨m. VÝ dô: N¨m 2000 träng t©m kiÓm to¸n lµ kho¶n môc tµi s¶n cè ®Þnh. N¨m 2001 träng t©m kiÓm to¸n lµ kho¶n môc hµng tån kho. N¨m 2002 träng t©m kiÓm to¸n lµ kho¶n môc c«ng nî. §Ó x¸c ®Þnh ®­îc träng t©m nµy ph¶i c¨n cø vµo nh÷ng vÊn ®Ò cßn tån ®äng trong kÕt qu¶ kiÓm to¸n n¨m tr­íc vµ t×nh h×nh thùc tÕ cña c¸c ®¬n vÞ vµ C«ng ty. VÝ dô n¨m 2001, träng t©m kiÓm to¸n lµ kho¶n môc hµng tån kho. Do hµng tån kho cña c¸c ®¬n vÞ th­êng cã gi¸ trÞ kh«ng cao so víi tæng gi¸ trÞ tµi s¶n l­u ®éng nh­ng cã rÊt nhiÒu chñng lo¹i vµ ®­îc l­u ë nhiÒu kho, ®Þa ®iÓm kh¸c nhau. §ång thêi c¸c ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh vÒ qu¶n lý vµ h¹ch to¸n hµng tån kho míi ®­a vµo sö dông cuèi n¨m 2000, c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn ¸p dông ch­¬ng tr×nh nµy cßn nhiÒu lóng tóng, nªn viÖc ph¶n ¸nh kÞp thêi, chÝnh x¸c gi¸ trÞ hµng tån kho cßn nhiÒu vÊn ®Ò ®Æt ra. - §¸nh gi¸ ban ®Çu vÒ rñi ro tiÒm tµng, rñi ro kiÓm so¸t: C«ng ty cã quy m« lín, cã rÊt nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn vµ ph©n t¸n ë c¸c ®¬n vÞ phÝa B¾c. H¬n n÷a, mçi ®¬n vÞ ë c¸c tØnh cã nh÷ng kho riªng, víi nhiÒu lo¹i hµng tån kho phôc vô cho c¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ho¹t ®éng x©y dùng c¬ b¶n. Lµm cho c«ng t¸c qu¶n lý, h¹ch to¸n hµng tån kho lµ rÊt khã kh¨n, phøc t¹p. V× vËy, rñi ro kiÓm to¸n ®Æc biÖt ®èi víi kho¶n môc hµng tån kho ®­îc ®¸nh gi¸ t­¬ng ®èi cao. . B­íc 2: ¦íc l­îng vµ s¾p xÕp thêi gian hîp lý. C«ng t¸c lªn lÞch tr×nh kiÓm to¸n vµ s¾p xÕp thêi gian kiÓm to¸n ®· ®­îc tr­ëng phßng Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé lËp vµo ®Çu n¨m. Thêi gian kiÓm to¸n th­êng lµ vµo gi÷a n¨m tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 11. Niªn ®é kÕ to¸n kiÓm tra lµ theo c¸c quý hoÆc theo c¸c th¸ng ®Çu n¨m. Thêi gian nµy ®¶m b¶o cho kiÓm to¸n viªn cã thÓ võa thùc hiÖn kiÓm to¸n võa gãp ý cho c¸c ®¬n vÞ ®Ó gi¶i quyÕt ngay c¸c sai sãt. Nªn tèc ®é kiÓm to¸n nhanh h¬n, ®©y còng lµ mét ­u ®iÓm lín so víi lo¹i h×nh kiÓm to¸n kh¸c. Dùa trªn c¸c néi dung trªn, tr­ëng phßng Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé lËp b¶n kÕ ho¹ch s¬ bé vµ tr×nh lªn Gi¸m ®èc phª duyÖt ®Ó cã kÕ ho¹ch göi th«ng b¸o xuèng cho c¸c ®¬n vÞ ®­îc kiÓm to¸n. B­íc 3: Lùa chän ®¬n vÞ kiÓm to¸n vµ nh©n viªn thùc hiÖn kiÓm to¸n. §Ó thùc hiÖn viÖc kiÓm tra vËt t­, c«ng cô dông cô, thµnh phÈm, hµng ho¸ ®¬n vÞ ®· thµnh lËp héi ®ång kiÓm kª vµ chØ ®¹o xö lý kiÓm kª gåm cã Gi¸m ®èc xÝ nghiÖp, ®¹i diÖn Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé cña C«ng ty, KÕ to¸n tr­ëng, tr­ëng phßng kü thuËt, tr­ëng phßng vËt t­, thñ kho, tr­ëng phßng tµi chÝnh vµ mét sè nh©n viªn kh¸c thùc hiÖn kiÓm tra ë tõng kho, ph¶n ¸nh gi¸ trÞ hiÖn cã trong kho. §èi víi vËt t­ ®· xuÊt dïng, x¸c ®Þnh râ ng­êi, ®¬n vÞ sö dông ký x¸c nhËn. §èi víi s¶n phÈm dë dang kiÓm kª, khèi l­îng thùc hiÖn ë tõng c«ng ®o¹n, x¸c ®Þnh gi¸ trÞ theo gi¸ kÕ ho¹ch vµ ph©n râ theo kho¶n môc. B­íc 4: Thu thËp th«ng tin, nghiªn cøu vµ ®¸nh gi¸ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. C¸c ®¬n vÞ trùc thuéc ph¶i th­êng xuyªn göi c¸c b¸o c¸o quyÕt to¸n ®Ó Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé kiÓm tra tr­íc khi tr×nh C«ng ty duyÖt quyÕt to¸n vµ c¸c b¸o c¸o vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña ®¬n vÞ m×nh khi cã yªu cÇu cña Phßng. Do ®ã, kiÓm to¸n viªn cã thÓ n¾m b¾t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh còng nh­ hiÖu qu¶ cña hÖ thèng kiÓm so¸t cña c¸c ®¬n vÞ mét c¸ch th­êng xuyªn. VÝ dô nh­ ë ®¬n vÞ trùc thuéc lµ XÝ nghiÖp C¬ ®iÖn vËt t­- ®¬n vÞ h¹ch to¸n phô thuéc, cã t­ c¸ch ph¸p nh©n, hÖ thèng kinh doanh theo ph©n cÊp tµi chÝnh cña c«ng ty §iÖn lùc I vµ Tæng C«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam vµ c¸c chÝnh s¸ch chÕ ®é tµi chÝnh ®­îc quy ®Þnh cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. XÝ nghiÖp C¬ ®iÖn vËt t­ thùc hiÖn chøc n¨ng vµ nhiÖm vô sau: + Söa ch÷a, c¶i t¹o, phôc håi vµ chÕ t¹o m¸y biÕn ¸p. + S¶n xuÊt, chÕ t¹o c¸c cÊu kiÖn vµ thiÕt bÞ ®o ®Õm cho l­íi ®iÖn ph©n phèi. + S÷a ch÷a c¬ ®iÖn vµ c¸c thiÕt bÞ ®éng lùc. + Kinh doanh, cung øng vµ b¶o qu¶n vËt t­ thiÕt bÞ ®iÖn. + X©y l¾p vµ söa ch÷a ®­êng d©y, tr¹m biÕn ¸p tõ 110Kv trë xuèng. C¸c chÝnh s¸ch chñ yÕu liªn quan ®Õn hÖ thèng hµng tån kho cña C«ng ty mµ xÝ nghiÖp ph¶i thùc: + LËp c¸c sæ kÕ to¸n theo tõng quý. + H¹ch to¸n kÕ to¸n tæng hîp hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn. + C«ng t¸c h¹ch to¸n chi tiÕt hµng tån kho theo ph­¬ng ph¸p thÎ song song. + Gi¸ thùc tÕ vËt t­ xuÊt kho trong c¸c ®¬n vÞ thùc hiÖn theo ph­¬ng ph¸p “tÝnh gi¸ thùc tÕ b×nh qu©n gia quyÒn”. Tr­êng hîp vËt t­ thiÕt bÞ chuyªn dïng cho x©y dùng c¬ b¶n, tÝnh gi¸ sè vËt t­ thiÕt bÞ nµy lµ: “gi¸ thùc tÕ ®Ých danh”. + §èi víi s¶n phÈm dë dang ®­îc tÝnh theo gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x­ëng) bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. + Ph­¬ng ph¸p ph©n bæ chi phÝ: chi phÝ s¶n xuÊt chung ®­îc ph©n bæ theo s¶n phÈm, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp ph©n bæ theo doanh thu. Víi chøc n¨ng vµ nhiÖm vô, lÜnh vùc ho¹t ®éng cña m×nh ®¬n vÞ chøa ®ùng mét l­îng hµng tån kho kh¸ lín, chñng lo¹i ®a d¹ng. Hµng tån kho cña xÝ nghiÖp chñ yÕu gåm: thµnh phÈm d©y c¸p ®iÖn, hßm c«ng t¬, m¸y biÕn ¸p, thiÕt bÞ, s¶n phÈm dë dang,vËt t­, hµng ho¸... Mét sè tån t¹i kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh ®èi víi hµng tån kho mµ kiÓm to¸n viªn cÇn kiÓm tra: + §¬n vÞ ch­a ¸p dông ®Çy ®ñ ch­¬ng tr×nh qu¶n lý hµng tån kho b»ng m¸y vi tÝnh. + Quy tr×nh lËp, lu©n chuyÓn chøng tõ ch­a phï hîp víi quy ®Þnh. + Hµng tån kho cßn tån ®äng nhiÒu. ** Trªn cë ®ã kiÓm to¸n viªn ®­a ra nh÷ng ph­¬ng ph¸p ¸p dông kü thuËt kiÓm to¸n. + Néi dung kiÓm to¸n: Kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i kiÓm to¸n n¨m tr­íc. + Ph¹m vi kiÓm to¸n: §èi víi hµng tån kho dïng ph­¬ng ph¸p chän mÉu ®Ó kiÓm tra. + X¸c ®Þng träng t©m kiÓm to¸n: Chó ý c¸c mÆt hµng tån kho chñ yÕu, cã gi¸ tri lín, dÔ cã nhiÒu sai sãt theo quan ®iÓm cña kiÓm to¸n viªn, nh÷ng nghiÖp vô ph¸t sinh bÊt th­êng. + Yªu cÇu vÒ nh©n lùc: Bè trÝ kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn kiÓm to¸n, xuèng mét sè kho hµng träng ®iÓm thùc hiÖn quan s¸t vËt chÊt, kiÓm tra thñ tôc kiÓm kª. + Kü thuËt kiÓm to¸n ®­îc ¸p dông: Néi dung c«ng viÖc Ng­êi thùc hiÖn Thêi gian 1 2 3 1-KiÓm tra sù chÊp hµnh c¸c thñ tôc kiÓm so¸t néi bé hµng tån kho X¸c ®Þnh hÖ thèng TiÕn hµnh kiÓm tra hÖ thèng 2- Kh¶o s¸t nghiÖp vô hµng tån kho ThiÕt kÕ ph¹m vi kiÓm to¸n: Kh¶o s¸t nh÷ng nghiÖp cã gi¸ trÞ lín, s¸t ngµy b¸o c¸o, nh÷ng nghiÖp vô nghi ngê. TiÕn hµnh kh¶o s¸t vµ lËp b¶ng kh¶o s¸t nghiÖp vô. 3- KiÓm tra chi tiÕt 3.1- KiÓm tra khèi l­îng hµng tån kho Thùc hiÖn kiÓm tra hå s¬ kiÓm kª Chän mét sè mÆt hµng kiÓm kª l¹i. Chó ý nh÷ng l« hµng ®Ó riªng, thïng chøa rçng, hµng kÐm, mÊt phÈm chÊt. Thùc hiÖn ®èi chiÕu kÕt qu¶ kiÓm kª cña kiÓm to¸n viªn víi kÕt qu¶ kiÓm kª cña ®¬n vÞ t¹i thêi ®iÓm ®Çu n¨m. 3.2- KiÓm tra gi¸ trÞ hµng tån kho 3.2.1. KiÓm tra chi tiÕt tµi kho¶n nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô. Chän mét sè mÆt hµng: thùc hiÖn ®èi chiÕu sæ chi tiÕt víi thÎ kho, b¶ng tæng hîp nhËp xuÊt tån vµ sæ tæng hîp. Chän mét sè phiÕu nhËp, phiÕu xuÊt kiÓm tra chi tiÕt. Thùc hiÖn tÝnh to¸n l¹i sè d­ nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô. 3.2.2.KiÓm tra chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang Chän mét sè mÆt hµng ®Ó kiÓm tra chi tiÕt. KiÓm tra qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ. KiÓm tra qu¸ tr×nh ®¸nh gi¸ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang. Thùc hiÖn kiÓm to¸n: Dùa trªn c¬ së ch­¬ng tr×nh kiÓm to¸n ®· lËp, kiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh thùc hiÖn kiÓm to¸n hµng tån kho qua c¸c b­íc c¬ b¶n sau: 2.1.Kh¶o s¸t c¸c qu¸ tr×nh kiÓm so¸t chu tr×nh hµng tån kho vµ nghiÖp vô hµng tån kho. Tr­íc hÕt kiÓm to¸n viªn tiÕn hµnh kiÓm tra tÝnh ®Çy ®ñ vÒ sè l­îng b¸o c¸o tµi chÝnh, sù tr×nh bµy cña sæ s¸ch kÕ to¸n, qua ®ã ®¸nh gi¸ nÒ nÕp c«ng t¸c kÕ to¸n cña ®¬n vÞ kiÓm to¸n. §Ó ®¶m b¶o tÝnh ph¸p lý cña tµi liÖu kÕ to¸n, kiÓm to¸n viªn chØ thùc hiÖn khi b¸o c¸o kÕ to¸n vµ c¸c sæ s¸ch liªn quan ®· cã ký duyÖt cña Gi¸m ®èc ®¬n vÞ, KÕ to¸n tr­ëng vµ nh÷ng ng­êi cã liªn quan.V× vËy tr­íc khi tiÕn hµnh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn ph¶i chó ý tíi yÕu tè ph¸p lý ®Çy ®ñ cña b¸o c¸o kÕ to¸n còng nh­ sæ s¸ch liªn quan nh­ sæ c¸i, b¶ng tæng hîp nhËp, xuÊt, tån... KiÓm to¸n viªn th«ng qua viÖc quan s¸t, pháng vÊn, ®iÒu tra xem xÐt hÖ thèng hµng tån kho cã ®­îc h¹ch to¸n chi tiÕt cho tõng mÆt hµng kh«ng. Cã thùc hiÖn ®èi chiÕu vµ xö lý chªnh lÖch gi÷a kÕt qu¶ kiÓm kª víi sæ s¸ch ch­a. Xem xÐt viÖc quy ®Þnh c¸c chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng ng­êi trong qu¶n lý hµng tån kho ®· phï hîp víi quy ®Þnh ch­a. 2.1.1.Thùc hiÖn c¸c kh¶o s¸t qu¸ tr×nh kiÓm to¸n chu kú hµng tån kho ** KiÓm so¸t qu¸ tr×nh tiÕp nhËn, nhËp kho vµ xuÊt kho KiÓm to¸n viªn thùc hiÖn c¸c thñ tôc quan s¸t, ®iÒu tra pháng vÊn ®Ó kiÓm tra c¬ cÊu tæ chøc, chøc n¨ng nhiÖm vô cña tõng phßng, tõng bé phËn vµ quy tr×nh lu©n chuyÓn hµng tån kho cã phï hîp víi quy ®Þnh cña C«ng ty hay kh«ng. §èi víi c¸c kh¶o s¸t nµy, kiÓm to¸n viªn th­êng m« t¶ thµnh c¸c s¬ ®å ®Ó tiÖn ®èi chiÕu, kiÓm tra. * §èi víi qu¸ tr×nh tiÕp nhËn vµ nhËp kho: Ph¶i cã kÕ ho¹ch cung øng hµng tån kho. C¸c hîp ®ång mua b¸n ph¶i hîp lÖ. Khi hµng vÒ ph¶i ®­îc kiÓm nghiÖm, thñ kho ký nhËn vµo phiÕu nhËp kho, ghi thÎ kho. Sau ®ã chuyÓn phiÕu nhËp kÌm chøng tõ gèc cho kÕ to¸n hµng tån kho ®Ó ghi sæ vµ l­u tr÷. KiÓm tra c¸c phiÕu nhËp kho cã ®­îc ®¸nh sè thø tù kh«ng ®Ó ph¸t hiÖn sù trïng lÆp, c¸c phiÕu nhËp kho cã ®Çy ®ñ c¸c ch÷ ký hay kh«ng? * KiÓm so¸t qu¸ tr×nh xuÊt kho: Ph¶i cã phiÕu yªu cÇu xuÊt kho cã ch÷ ký cña thñ tr­ëng, kÕ to¸n tr­ëng ®¬n vÞ qua viÖc kiÓm tra sù ®Ýnh kÌm gi÷a phiÕu xuÊt kho víi lÖnh xuÊt, phiÕu xin lÜnh vËt t­ hµng ho¸ víi c¸c lÖnh s¶n xuÊt. Quy tr×nh lu©n chuyÓn chøng tõ cã theo quy ®Þnh h¹ch to¸n cña Tæng c«ng ty hay kh«ng? Qua viÖc kiÓm tra c¸c quy tr×nh thùc hiÖn trªn, xem xÐt sù ®éc lËp gi÷a ng­êi b¶o qu¶n tµi s¶n víi kÕ to¸n, gi÷a ng­êi cã tr¸ch nhiÖm ®iÒu hµnh víi ng­êi ghi sæ, gi÷a ng­êi mua hµng, cã nhu cÇu hµng víi ng­êi b¶o qu¶n tµi s¶n vµ kiÓm tra c¸ch ly quyÒn phª chuÈn. ** Kh¶o s¸t qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vµ chi phÝ s¶n xuÊt: Kh¶o s¸t nµy thùc hiÖn khi kiÓm to¸n c¸c ®¬n vÞ s¶n xuÊt vËt t­, thiÕt bÞ phôc vô cho ngµnh ®iÖn Khi kh¶o s¸t c¬ cÊu kiÓm so¸t s¶n xuÊt vµ chi phÝ s¶n xuÊt, kiÓm to¸n viªn cã thÓ tiÕn hµnh xem xÐt mét sè vÊn ®Ò sau: + ViÖc tæ chøc qu¶n lý vµ theo dâi s¶n xuÊt ë c¸c ph©n x­ëng hoÆc tæ, ®éi, quy tr×nh vµ c¸ch thøc lµm viÖc,ghi chÐp cña nh©n viªn thèng kª ph©n x­ëng, tæ, ®éi, còng nh­ gi¸m s¸t cña Qu¶n ®èc ph©n x­ëng hoÆc tæ tr­ëng cã th­êng xuyªn vµ chÆt chÏ hay kh«ng. + Xem xÐt viÖc ghi chÐp nhËt ký s¶n xuÊt cña tõng bé phËn s¶n xuÊt theo dâi sè l­îng, chÊt l­îng, chñng lo¹i, s¶n phÈm háng, phÕ liÖu... + Quan s¸t quy tr×nh lµm viÖc cña bé phËn kiÓm tra chÊt l­îng ë ph©n x­ëng, tæ, ®éivµ tÝnh ®éc lËp cña bé phËn nµy víi bé phËn kiÓm nhËn hµng nhËp kho. + Xem xÐt viÖc lËp b¸o c¸o s¶n xuÊt ph©n x­ëng. + Xem xÐt sù gi¸m s¸t cña nh÷ng ng­êi cã tr¸ch nhiÖm trong viÖc kiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang. Qu¸ tr×nh kh¶o s¸t kiÓm so¸t chi phÝ tiÒn l­¬ng ë chu kú tiÒn l­¬ng vµ nh©n viªn còng lµ mét phÇn liªn quan ®Õn kh¶o s¸t kiÓm so¸t chi phÝ s¶n xuÊt nãi chung. ** Kh¶o s¸t qu¸ tr×nh b¶o qu¶n hµng tån kho Th«ng qua viÖc quan s¸t vµ thÈm vÊn, kiÓm to¸n viªn kh¶o s¸t thu nhËn nh÷ng b»ng chøng vÒ viÖc tæ chøc b¶o qu¶n ë kho: kho cña ®¬n vÞ ®­îc tæ chøc ng¨n n¾p, an toµn, khoa häc. Thñ kho cã n¨ng lùc, cã tr¸ch nhiÖm, cã thÓ tin t­ëng r»ng hµng ®­îc b¶o qu¶n tèt, an toµn cña hµng tån kho cao. 2.1.2. Kh¶o s¸t nghiÖp vô hµng tån kho. §Ó ®¸nh gi¸ kh¶ n¨ng sai sãt trong qu¸ tr×nh h¹ch to¸n hµng tån kho, kiÓm to¸n viªn chän nh÷ng nghiÖp vô ph¸t sinh lín, cã nghi vÊn, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng nghiÖp vô gÇn nh÷ng ngµy tr­íc vµ sau khi lËp b¸o c¸o. KÕt qu¶ kh¶o s¸t c¸c qu¸ tr×nh kiÓm so¸t vµ kh¶o s¸t nghiÖp vô, ®oµn kiÓm to¸n nhËn thÊy: viÖc tæ chøc qu¶n lý hµng tån kho ®¶m b¶o nguyªn t¾c ph©n c«ng, ph©n nhiÖm, hÇu hÕt c¸c nghiÖp vô ®· ®­îc phª chuÈn ®Çy ®ñ; hÖ thèng sæ s¸ch, chøng tõ ®­îc tr×nh bµy ®Çy ®ñ vµ ®óng quy ®Þnh. C¸c thñ tôc ®Ó nhËp kho kÞp thêi ®· tõng b­íc chÊn chØnh, ®Õn nay ®¬n vÞ ®· thùc hiÖn ®Çy ®ñ viÖc qu¶n lý vµ h¹ch to¸n hµng tån kho b»ng m¸y tÝnh, kh¾c phôc ®­îc nh÷ng tån t¹i n¨m tr­íc. Do ®ã, kiÓm to¸n viªn quyÕt ®Þnh gi¶m quy m« kiÓm tra chi tiÕt hµng tån kho. 2.2. KiÓm tra chi tiÕt sè d­ hµng tån kho. KiÓm to¸n viªn th­êng kh«ng thùc hiÖn c¸c thñ tôc ph©n tÝch hµng tån kho v× ngµnh ®iÖn cã rÊt nhiÒu biÕn ®éng, kh«ng cã ®Þnh møc quy ®Þnh râ rµng cho c¸c ®¬n vÞ nªn thùc hiÖn trùc tiÕp kiÓm tra sè d­. 2.2.1.KiÓm tra khèi l­îng hµng tån kho. §oµn kiÓm to¸n quyÕt ®Þnh chän mét sè mÆt hµng ®Ó thùc hiÖn kiÓm kª l¹i t¹i thêi ®iÓm kiÓm to¸n vµ thùc hiÖn tÝnh to¸n theo c«ng thøc: KÕt qu¶ kiÓm kª t¹i thêi ®iÓm KT = Gi¸ tri KK lÇn tr­íc + Tæng céng sè l­îng hµng xuÊt trªn phiÕu nhËp – Tæng céng sè nhËp trªn phiÕu xuÊt. LÊy kÕt qu¶ trªn so víi sè d­ hµng tån kho trªn b¸o c¸o kiÓm kª kú tr­íc nhËn thÊy kh«ng cã chªnh lÖch ®¸ng kÓ. Tuy nhiªn, theo quan s¸t cña kiÓm to¸n viªn còng nh­ kÕt qu¶ kiÓm kª cña XÝ nghiÖp thùc hiÖn ®Çu n¨m th× XÝ nghiÖp cã nhiÒu lo¹i vËt t­ kÐm phÈm chÊt vµ ø ®äng l©u n¨m kh«ng dïng ®Õn. Nguyªn nh©n lµ XÝ nghiÖp §iÖn c¬ VËt t­ cã mét XÝ nghiÖp cung øng vËt t­ thuéc c«ng ty §iÖn lùc ViÖt Nam, tr­íc ®©y lµ trùc thuéc Bé ®iÖn vµ Bé than. Sau khi hai bé nµy t¸ch riªng, th× trùc thuéc Bé ®iÖn nay l¹i trùc thuéc C«ng ty §iÖn lùc I vµ cã rÊt nhiÒu c¸c vËt t­, thiÕt bÞ cña Liªn X« tµi trî x©y dùng c¸c nhµ m¸y ®iÖn ®­îc ®­a vÒ ®©y l­u tr÷...Do nhiÒu lÇn t¸ch, nhËp nh­ vËy nªn dÉn ®Õn tån ®äng nhiÒu lo¹i hµng tån kho ø ®äng kh«ng dïng ®Õn. 2.2.2.KiÓm tra gi¸ trÞ hµng tån kho. ViÖc kiÓm tra gi¸ trÞ hµng tån kho bao gåm c¶ viÖc kiÓm tra thùc hiÖn c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n sau: KiÓm tra sù ®¶m b¶o nhÊt qu¸n cña c¸c ph­¬ng ph¸p ¸p dông vµ tÝnh phï hîp víi c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n lµ c¬ së ®Ó kiÓm to¸n. KiÓm tra sù tr×nh bµy c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hµng tån kho vµ c¸c lo¹i chi phÝ tÝnh vµo gi¸ thµnh. KiÓm tra tÝnh nhÊt qu¸n cña c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ hµng ho¸, nguyªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm vµ thµnh phÈm. KiÓm tra gi¸ trÞ hµng tån kho ®­îc mua theo c¸c nghiÖp vô kh«ng ph¶i b»ng tiÒn. ** §èi víi nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô, hµng ho¸: KiÓm to¸n viªn chän mét sè mÆt hµng ®Ó kiÓm tra chi tiÕt. §èi chiÕu thÎ kho víi sæ chi tiÕt ®Ó xem xÐt vÒ mÆt sè l­îng xem cã sù trïng khíp kh«ng. §èi chiÕu sæ chi tiÕt víi b¶ng tæng hîp nhËp, xuÊt, tån vµ sæ c¸i ®Ó kiÓm tra chÝnh x¸c vÒ sè céng dån. ** §èi víi s¶n phÈm dë dang: Do ®Æc thï cña ngµnh ®iÖn, c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc C«ng ty §iÖn lùc I th­êng cã 2 lo¹i h×nh ho¹t ®éng kinh doanh, ®ã lµ: * Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh (kinh doanh ®iÖn) : §èi víi ho¹t ®éng nµy, chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang (TK154) lµ toµn bé chi phÝ tËp hîp trong kú cho s¶n phÈm ®iÖn. §¬n vÞ kh«ng thùc hiÖn x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cho ho¹t ®éng nµy mµ b¸o c¸o cho c«ng ty thùc hiÖn. KiÓm to¸n viªn chØ kiÓm tra qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ cho ho¹t ®éng nµy. * §èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh phô: §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh lµ tõng c«ng tr×nh, hîp ®ång cung cÊp cho kh¸ch hµng. ChÝnh v× vËy, viÖc x¸c minh tÝnh chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ cña kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang lµ c¬ së ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn hµng b¸n ¶nh h­ëng ®Õn kÕt qu¶ kinh doanh cña tõng ®¬n vÞ. Nªn kiÓm to¸n chia theo tõng lo¹i h×nh ho¹t ®éng vµ trong mçi lo¹i h×nh chän mét sè hîp ®ång ®Ó kiÓm tra chi tiÕt. ** Qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ: KiÓm to¸n viªn xem xÐt chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung khi tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm cho tõng ®èi t­îng s¶n phÈm c¸ biÖt. Th«ng th­êng, kiÓm to¸n viªn kiÓm tra ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ, ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh ®· phï hîp ch­a. Cã nh÷ng chi phÝ nµo kh«ng thuéc ph¹m vi cña chi phÝ s¶n xuÊt mµ tËp hîp vµo chi phÝ s¶n xuÊt hay kh«ng. C¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh to¸n cã nhÊt qu¸n víi kú tr­íc kh«ng? ** KiÓm tra chi tiÕt ®¸nh gi¸ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang Trªn c¬ së kiÓm tra qu¸ tr×nh tËp hîp chi phÝ, kiÓm to¸n viªn thùc hiÖn tÝnh to¸n l¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang cho tõng ®èi t­îng. §èi chiÕu, so s¸nh tû lÖ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang víi ®Þnh møc cã thÓ ph¸t hiÖn nh÷ng thay ®æi bÊt th­êng. NÕu cã g× bÊt th­êng, kiÓm to¸n viªn cÇn t×m nguyªn nh©n. **§èi víi thµnh phÈm xuÊt b¸n, c¨n cø vµo hîp ®ång mua b¸n ®· ®­îc, ký kÕt, ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho: KiÓm tra chñng lo¹i, mÉu m·, sè l­îng, ®¬n vÞ tÝnh, ®¬n gi¸ gi÷a ho¸ ®¬n kiªm phiÕu xuÊt kho cã khíp víi hîp ®ång kinh tÕ kh«ng. KiÓm tra c¸c thµnh phÇn trong chøng tõ gèc ®· ®ñ ch­a. Thùc hiÖn l¹i viÖc kiÓm tra tÝnh gi¸ vèn hµng xuÊt. C¨n cø vµo kÕt qu¶ kh¶o s¸t qu¸ tr×nh tÝnh gi¸ hµng nhËp, xuÊt, kiÓm to¸n viªn t×m sè chªnh lÖch gi÷a sè kiÓm to¸n vµ b¸o c¸o, t×m nguyªn nh©n chªnh lÖch vµ kiÕn nghÞ. 3.KÕt thóc kiÓm to¸n KÕt thóc kiÓm to¸n hµng tån kho, §oµn kiÓm to¸n tæ chøc cuéc häp víi ®¬n vÞ ®Ó th¶o luËn ®­a ra nhËn xÐt, kiÕn nghÞ, gi¶i ph¸p chung cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n hµng tån kho. Qua kh¶o s¸t, kiÓm tra, chän mÉu chøng tõ sæ s¸ch vËt t­, thiÕt bÞ cña XÝ nghiÖp nhËn thøc r»ng: Mét sè tån t¹i trong biªn b¶n kiÓm to¸n ®· chÊn chØnh kh¾c phôc.Tuy nhiªn, ®¬n vÞ cÇn thùc hiÖn triÖt ®Ó, ®Æc biÖt chó träng kh©u lËp vµ lu©n chuyÓn chøng tõ, tËp hîp chi phÝ x¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang kÞp thêi. §èi víi ch­¬ng tr×nh kÕ to¸n ®¬n vÞ ®· thùc hiÖn t­¬ng ®èi tèt, hµng th¸ng c¸c b¶ng kª, nhËt ký, s¶n phÈm dë dang ®­îc in ®Çy ®ñ ®Ó kiÓm tra ®èi chiÕu vµ l­u tr÷ theo quy ®Þnh. §¬n vÞ ®· thùc hiÖn t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ ch­¬ng tr×nh qu¶n lý vµ h¹ch to¸n hµng tån kho theo quy ®Þnh. Phßng kÕ ho¹ch vËt t­ cÇn cã biÖn ph¸p t¨ng c­êng kh©u lËp kÕ ho¹ch ®Ó phôc vô s¶n xuÊt kÞp thêi. Mét sè phiÕu xuÊt vËt t­, khi xuÊt kho thñ kho kh«ng ghi sè l­îng thùc xuÊt theo quy ®Þnh. Mét sè phiÕu xuÊt cßn söa ch÷a tÈy xo¸. Yªu cÇu ®¬n vÞ chÊn chØnh kh©u viÕt, ghi chÐp trªn phiÕu ®óng nguyªn t¾c. Mét sè phiÕu xuÊt vËt t­ ®· lËp, nh­ng c¸c ®¬n vÞ trùc thuéc ch­a lÊy vËt t­ kÞp thêi. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho viÖc kho¸ sæ kho vµ kÕ to¸n. Thñ kho chØ xuÊt kho khi cã phiÕu xuÊt kho cã ®Çy ®ñ c¸c ch÷ ký theo quy ®Þnh. §èi víi ho¹t ®éng kh¶o s¸t thiÕt kÕ, ®¬n vÞ cÇn tËp hîp chi phÝ cho tõng hîp ®ång kh¶o s¸t vµ thùc hiÖn ®iÒu chØnh l¹i viÖc h¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng vµ sè d­ TK1542 cuèi kú ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ vèn vµ b¸o c¸o theo quy ®Þnh. §¬n vÞ ®· thùc hiÖn cÊp vËt t­ cho c¸c chi phÝ thùc hiÖn d­íi h×nh thøc vay m­în, kh«ng lµm thñ tôc h¹ch to¸n khi lÜnh vËt t­, mµ cuèi th¸ng khi quyÕt to¸n chÝnh thøc míi lËp phiÕu xuÊt vµ h¹ch to¸n vµo chi phÝ, c¸ch lµm nµy kh«ng ®óng quy ®Þnh cho nªn khi lµm quyÕt to¸n vËt t­ víi c¸c chi nh¸nh nhiÒu vËt t­ tån kho bÞ ©m do chi nh¸nh tù vay m­în vµ khai th¸c ®Ó thi c«ng. §¬n vÞ cÇn thay ®æi c¸ch qu¶n lý khi c¸c ®¬n vÞ tr×nh xin cÊp vËt t­ ®Ó l¾p ®Æt, ph¶i lËp phiÕu xuÊt ngay vµ h¹ch to¸n theo quy ®Þnh, cuèi th¸ng thùc hiÖn quyÕt to¸n vËt t­ víi c¸c ®¬n vÞ sö dông. Do ®©y lµ mét cuéc kiÓm to¸n néi bé, chøc n¨ng, tr¸ch nhiÖm cña tõng bé phËn ®· ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong quy chÕ qu¶n lý cña c«ng ty. §ång thêi do tÝnh chÊt ph¸p lý cña cuéc kiÓm to¸n néi bé lµ kh«ng cao, nªn mÉu biªn b¶n kiÓm to¸n th­êng lµ ®¬n gi¶n vµ bao gåm nh÷ng yÕu tè sau: Thµnh phÇn Néi dung kiÓm tra Niªn ®é kÕ to¸n kiÓm tra Thêi gian lµm viÖc §Þa ®iÓm lµm viÖc Tæng hîp kÕt qu¶ kiÓm to¸n Tªn, ch÷ ký cña tr­ëng ®oµn kiÓm to¸n vµ gi¸m ®èc ®¬n vÞ kiÓm to¸n. Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé cã ph­¬ng ph¸p theo dâi kiÓm to¸n th«ng qua kÕt qu¶ cña kiÓm to¸n bªn ngoµi (nÕu cã), viÖc kiÓm tra b¸o c¸o quyÕt to¸n cuèi n¨m vµ thùc hiÖn kiÓm to¸n néi bé n¨m sau. §ång thêi cã biÖn ph¸p ®«n ®èc thùc hiÖn. Biªn b¶n kiÓm to¸n III.Mét sè kiÕn nghÞ vµ gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh kiÓm to¸n trong kiÓm to¸n néi bé VÊn ®Ò kiÓm to¸n néi bé ë n­íc ta cßn hÕt søc míi mÎ, v× vËy trong thêi gian ®Çu ho¹t ®éng kiÓm to¸n néi bé nãi chung vµ kiÓm to¸n néi bé cña c«ng ty §iÖn lùc I nãi riªng gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n, lóng tóng trong viÖc x¸c ®Þnh néi dung, ph­¬ng ph¸p còng nh­ viÖc x¸c ®Þnh c¬ chÕ lµm viÖc. §©y lµ vÊn ®Ò kh«ng thÓ tr¸nh khái. Tuy nhiªn trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, kiÓm to¸n néi bé ®· tõng b­íc kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß, vÞ trÝ cña m×nh, thÓ hiÖn chøc n¨ng lµ mét c«ng cô qu¶n lý cña c¸c nhµ l·nh ®¹o c«ng ty ®Ó kiÓm so¸t, ®¸nh gi¸, ph©n tÝch t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c«ng ty, ®¸nh gi¸ chÊt l­îng cña hÖ thèng kÕ to¸n vµ hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé. §ång thêi kiÓm to¸n néi bé cung cÊp c¨n cø ®Ó l·nh ®¹o c«ng ty ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ nhÊt vµ chiÕm lÜnh thÞ tr­êng, kh«ng cßn c¬ chÕ û l¹i, dùa dÉm vµo nhµ n­íc cña thêi qu¶n lý bao cÊp. Bªn c¹nh ®ã, kiÓm to¸n kho¶n môc hµng tån kho cã ý nghÜa rÊt to lín ®èi víi c«ng ty §iÖn lùc I. Hµng tån kho lµ mét phÇn lín trong vèn l­u ®éng mµ ®èi víi c«ng ty §iÖn lùc I th× nã ®ãng mét vai trß rÊt quan träng. C¸c chØ tiªu hµng tån kho ®Òu ¶nh h­ëng ®Õn c¸c th«ng tin trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh. KiÓm to¸n hµng tån kho trong kiÓm to¸n b¸o c¸o tµi chÝnh sÏ gióp cho c¸c ®¬n vÞ thÊy ®­îc sai sãt, yÕu kÐm cÇn kh¾c phôc vÒ kÕ to¸n vµ qu¶n lý, gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn l­u ®éng vµ hiÖu qu¶ kinh doanh nãi chung. Trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn m×nh, Phßng kiÓm to¸n néi bé C«ng ty§iÖn lùc I ®· kh«ng ngõng nç lùc, cè g¾ng v­¬n lªn vµ ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tÝch xøng ®¸ng. Tuy nhiªn bªn c¹nh ®ã cßn mét sè tån t¹i cÇn kh¾c phôc trong kiÓm to¸n hµng tån kho nãi riªng còng nh­ cuéc kiÓm to¸n noÝ chung. + VÒ nh©n sù cña Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé víi sè l­îng nh©n viªn h¹n chÕ (chØ cã 7 ng­êi) nh­ng víi sè ®¬n vÞ kiÓm to¸n lín nªn c«ng t¸c kiÓm to¸n ch­a thÓ triÓn khai mét c¸ch ®ång bé. Phßng ph¶i lùa chän ®¬n vÞ kiÓm to¸n còng nh­ träng t©m gi¶i quyÕt cho c¶ n¨m kiÓm to¸n theo kÕ ho¹ch. KiÓm to¸n viªn ngoµi sù am hiÓu vÒ lÜnh vùc kiÓm to¸n tµi chÝnh cÇn cã sù am hiÓu vÒ c¸c lÜnh vùc kh¸c ®Ó cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. Ngoµi ra, víi kÕ ho¹ch kiÓm to¸n ®Ò ra yªu cÇu kiÓm to¸n viªn ph¶i lµm viÖc víi c­êng ®é cao. NÕu cÇn c«ng ty cã thÓ tuyÓn dông thªm nh©n viªn kiÓm to¸n ®Ó gi¶m bít c­êng ®é lµm viÖc hiÖn nay cña c¸c kiÓm to¸n viªn. Bªn c¹nh ®ã, c«ng ty ngoµi viÖc cung cÊp c¸c tµi liÖu, th«ng tin míi cho c¸c kiÓm to¸n viªn mµ cßn ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c kiÓm to¸n viªn tham gia vµo c¸c kho¸ häc, ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o trong giê, tham gia vµo c¸c tæ chøc nghÒ nghiÖp ...®Ó lu«n n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n còng nh­ cËp nhËt nh÷ng kiÕn thøc míi. + GiÊy tê lµm viÖc cña kiÓm to¸n viªn KiÓm to¸n viªn nªn sö dông tèi ®a c¸c b¶ng biÓu trong khi thùc hiÖn kiÓm to¸n, nhÊt lµ ®èi víi d÷ liÖu cã thÓ l­îng ho¸ ®­îc. Bëi v× trong tr­êng hîp khèi l­îng ghi chÐp qu¸ lín sÏ g©y khã kh¨n cho kiÓm to¸n viªn trong viÖc x¸c minh, ®èi chiÕu vµ g©y khã kh¨n cho tr­ëng ®oµn kiÓm to¸n vµ chÝnh kiÓm to¸n viªn khi tæng hîp sè liÖu. Trong kiÓm to¸n hµng tån kho, kho¶n môc hµng tån kho ®­îc ph©n thµnh nhiÒu kho¶n môc chi tiÕt vµ cho nhiÒu ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ ®Ó kiÓm to¸n. ChÝnh v× vËy viÖc lËp c¸c biÓu tÝnh to¸n sÏ lu«n gióp kiÓm to¸n viªn ®¶m b¶o tÝnh thËn träng ®óng mùc cña m×nh. + Chän mÉu kiÓm to¸n Trong suèt qu¸ tr×nh kiÓm to¸n, kiÓm to¸n viªn lu«n lu«n ph¶i tiÕn hµnh chän mÉu kiÓm to¸n. §èi víi lo¹i h×nh kiÓm to¸n n«i bé, kiÓm to¸n viªn th­êng cã sù hiÎu biÕt vÒ c«ng ty cña m×nh, khi ®ã ph­¬ng ph¸p chän mÉu xÐt ®o¸n dùa trªn sù nh¹y c¶m vµ kinh nghiÖm cña kiÓm to¸n viªn cã thÓ mang l¹i kÕt qu¶ kh¶ quan h¬n. Tuy nhiªn, muèn cho chÊt l­îng mÉu ®iÒu tra tèt ph¶i gi¶i quyÕt ®­îc c¸c vÊn ®Ò sau: Ph¶i ph©n lo¹i ®èi t­îng tæng thÓ mÉu ®Ó ®­îc chän cã tÝnh ®¹i diÖn cao. X¸c ®Þnh sè ®¬n vÞ ®iÒu tra. Còng nh­ x¸c ®Þnh sè ®¬n vÞ mÉu ®iÒu tra, sai sè trong chän mÉu phi ngÉu nhiªn còng kh«ng thÓ tÝnh to¸n b»ng to¸n häc mµ ph¶i th«ng qua nhËn xÐt, ®¸nh gi¸. Trong tr­êng hîp cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc ph¹m vi hay sai sãt th­êng x¶y ra th× kiÓm to¸n viªn nªn sö dông ph­¬ng ph¸p chän mÉu phi x¸c suÊt dùa trªn sù xÕt ®o¸n. VÒ sè l­îng ®¬n vÞ mÉu chän: kiÓm to¸n viªn cã thÓ sö dông c¸c c«ng cô cña thèng kª häc. + KiÓm tra qu¸ tr×nh sö dông, qu¶n lý vµ tiªu thô vËt t­ hµng ho¸ Phßng KiÓm tra vµ KiÓm to¸n néi bé ®· tiÕn hµnh c¸c tr¾c nghiÖm ®¹t yªu cÇu ®Ó ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh nµy. Tøc lµ th«ng qua thÈm vÊn, kiÓm to¸n viªn thu thËp b»ng chøng vµ ph¸t hiÖn nh÷ng s¬ hë trong qu¶n lý, nh÷ng dÊu hiÖu kh«ng an toµn trong b¶o qu¶n trªn c¬ së ®ã tiÕn hµnh c¸c thñ tôc kiÓm tra chi tiÕt t­¬ng øng.Nã gióp kiÓm to¸n viªn cã c¸i nh×n tæng thÓ vÒ ®¬n vÞ m×nh kiÓm to¸n, ®­a ra nh÷ng phÇn cÇn ph¶i t×m hiÓu, gi¶i thÝch cho ®óng ®Ó tr¸nh rñi ro kiÓm to¸n ë møc cao.KiÓm to¸n viªn ngoµi viÖc sö dông c¸c tr¾c nghiÖm ®¹t yªu cÇu, cßn nªn kÕt hîp víi tr¾c nghiÖm ph©n tÝch. C«ng viÖc cô thÓ ®­îc tiÕn hµnh nh­ sau: So s¸nh l­îng hµng tån kho gi÷a c¸c kú kÕ to¸n. Ph©n tÝch tû träng cña vËt t­ trong tæng tµi s¶n l­u ®éng gi÷a kú nµy víi kú tr­íc ®Ó xem xÐt cã sù biÕn ®éng nµo lín kh«ng. So s¸nh hµng tån kho thùc tÕ víi ®Þnh møc. Ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ vËt t­. Qua c¸c thñ tôc ph©n tÝch, kiÓm to¸n viªn cÇn cã nh÷ng ®¸nh gi¸ tæng qu¸t vÒ ho¹t déng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ kiÓm to¸n. Tõ ®ã thiÕt lËp ph¹m vi kiÓm to¸n chi tiÕt. KÕt thóc vÊn ®Ò Cïng víi sù chuyÓn ®æi m¹nh mÏ cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, kiÓm to¸n ®· trë thµnh nhu cÇu tÊt yÕu ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh vµ n©ng cao chÊt l­îng qu¶n lý cña c¸c doanh nghiÖp. Tuy míi xuÊt hiÖn ë n­íc ta mét qu·ng thêi gian ch­a l©u song kiÓm to¸n còng ®· cã ®­îc mét ®Þa vÞ ph¸p lý v÷ng ch¾c, ®­îc Nhµ n­íc ta b¶o hé, t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng kiÓm to¸n ph¸t triÓn. Trong c¬ chÕ thÞ tr­êng c¹nh tranh gay g¾t, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tù v­¬n lªn b»ng chÝnh søc lùc cña b¶n th©n m×nh, kiÓm to¸n néi bé gióp cho c¸c nhµ qu¶n trÞ cã ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin chÝnh x¸c vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp mµ tõ ®ã ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý, ®¶m b¶o kinh doanh mét c¸ch cã l·i. Sù ph¸t triÓn cña kiÓm to¸n néi bé diÔn ra réng kh¾p xuÊt ph¸t tõ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn kiÓm to¸n néi bé t¹i tõng doanh nghiÖp vµ tæ chøc ChÝnh phñ. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy lµ c¬ së cho sù thµnh c«ng cña c¸c tæ chøc ®ã. Sù tiÕn triÓn trong t­¬ng lai cña kiÓm to¸n néi bé còmg sÏ lín h¬n qua nh÷ng nç lùc nghÒ nghiÖp trªn mét ph¹m vi réng lín. Tuy nhiªn vÒ c¬ b¶n, thµnh c«ng cña kiÓm to¸n néi bé b¾t nguån tõ nh÷ng kÕt qu¶ trong c¸c ho¹t ®éng cô thÓ cña doanh nghiÖp, c¸c tæ chøc. Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu nghiªn cøu quy tr×nh kiÓm to¸n t¹i c«ng ty §iÖn lùc I chóng ta cã thÓ nhËn thÊy r»ng, C«ng ty §iÖn lùc I cÇn ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ, nh÷ng mÆt thuËn lîi còng nh­ nh÷ng h¹n chÕ, kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n trong qu¸ tr×nh ®æi míi cña ®Êt n­íc. Gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò trªn sÏ gióp Ých thùc tiÔn cho viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kh«ng chång chÐo, kh«ng trïng l¾p, kh«ng m©u thuÉn. Nhê ®ã, ®¶m b¶o hÖ thèng hoµn chØnh, cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn bé phËn kiÓm to¸n néi bé trong c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta hiÖn nay. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n GS.TS NguyÔn Quang Quynh ®· tËn t×nh h­íng dÉn ®Ó em hoµn thµnh ®Ò ¸n m«n häc nµy.