Đề án Rủi ro lãi suất trong hệ thống kinh doanh ngân hàng và các giải pháp phòng ngừa

y lÔ vµ ngµy thø b¶y, t¨ng c­êng tuyªn truyÒn vµ qu¶ng c¸o theoth«ng lÖ quèc tÕ lµmc¶i thiÖn bé m¹t vµ t¨ng danh tiÕng cña ng©nhµng , khuyÕn m¹i kh¸ch hµng ….§©y lµ xu h­íng hîp quy luÊt vµ hîp víit×nh h×nh chung , tuy r¨ng hiÖuqu¶ ch­a nhiÒu, cÇn kiÓnt× vµ ®iÒu chØnh kü n¨ng cho s©u s¾c ®Ó ®¹t hiÖu qu¶ h¬n. Bªnc¹nh ®ã bµi häc ®­îc giíi ng©n hµng quèc tÕ rót ra lµ ph¶i thiÕt lËp hµng rµo kiÕm so¸t , che ch¾n rñi ro, thùc hiÖn nghiªm c¸c quy chÕ vµ quy tr×nh nghiÖp vô, triÖt ®Ó tiÕt kiªm chi phÝ hµnh chÝnh, gi¶mthiÓu nh÷ng cuéchäp hµn kÐm hiÖu qu¶, n©ngcao chÊt l­îng nguån nh©nlùc. VÒ l©u dµi, c¸c NHTM cÇn cã chiÕn l­îc thùc hiÖnbµi b¶nvµ khoa häc h¬nnghiÖp vô qu¶n tri ®iÒu hµn vèn kh¶ dungj vµ l·i suÊt.NHNN còng cÇn n©ng cao hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ c«ng tac thanh tra vÒ l·i suÊt. §ång thêi ph¸t huy vai trß HiÖp héi Ng©n hang trong h¬p t¸c vÒ l·i suÊt, cho vay , huy ®éng vèn gi÷a c¸c NHTM . Tr­íc m¾t,Ban®iÒu hanh Héi®ång nªntham m­ucho Th­êng trøc Héi ®ång ra v¨nb¶n hay ký kÕt camkÕtgi÷a c¸c NHTMhéi viªnvÒ c¹nhtranh nãi chung vµc¹nh tranh vÒ l·i suÊt náiieng; tæ chøc sinh ho¹t chuyªn ®Ò vÒ vÊn ®Ò nµy. Rñi ro l·i suÊt g©y ra nhiÒu t¸c ®éng tiªu cùc tíi lîi nhuËn ng©n hµng .Mét vÝ dô râ nÐt nhÊt vÒ h÷ng thu lç nÆng nÒ g©y ra bëi rñi ro l·i suÊt lµ tr­êng hîpng©nhµng First Banhk System Inc ß Minneapolis. C¸c nhµ qu¶n lý First Bank dù ®o¸n l·i suÊt gi¶m vµo cuèi thËp kû 80 nªn ®· mua mét l­îng tr¸i phiÕu chÝnh phñ lín ®Õn bÊt ngê. Kh«ng may, gi¸ tr¸i phiÕu gi¶m m¹nh dol·i suÊt t¨ng, Tirst Bank c«ng bèkho¶n lç 500USD triÖu vµ buéc ph¶i b¸n toµnhµ trô sá chÝnh cña ng©nhµng nµy. §Ó h¹n chÕ tíi møc tèi ®a mäi ¶nh h­ëng xÊu cña sù biÕn ®éng l·i suÊt ®Õn thu nhËp cña ng©n hµng, ®· cã nhiÒu biÖn ph¸p phßng ngõa ®­îc ®­a ra. Sau ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa rñi ro l·i suÊt c¬ b¶n mµ ®­îc c¸c ng©n hµng sö dông. Ch­¬ng 3: C¸cbiªn ph¸p phßng ngõa rñi ro l·i suÊt 1. Phßng ngõa l·i suÊt b»ng c¸c m« h×nh ®o ®é rñi ro l·i suÊt 1.1 M« h×nh kú h¹n ®Õn h¹n Tõ m« h×nh kú h¹n ®Õn chóng ta cã thÓ thÊy mét ph­¬ng ph¸p phßng ngõa rñi ro l·i suÊt h÷u hiÖu lµ lµm cho tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cã nhiÒu ­u ®iÓm nh­ng kh«ng ph¶i lóc nµo còng b¶o vÖ ®­îc ng©n hµng tr­íc rñi ro l·i suÊt. ThËt vËy ®Ó phßng ngõa rñi ro l·i suÊt mét c¸ch triÖt ®Ó ng©n hµng ph¶i tÝnh tíi: + Thêi l­îng (duration) cña luång tiÒn thuéc tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî h¬n lµ sö dông kú h¹n trung b×nh cña tµi s¶n nî vµ tµi s¶n cã. + TØ lÖ vèn huy ®éng (tµi s¶n nî lµ bao nhiªu) VÝ dô sau nµy sÏ cho chóng ta thÊy ngay c¶ trong tr­êng hîp ng©n hµng c©n xøng kú h¹n ®Õn h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî th× tiÒm Èn rñi ro l·i suÊt vÉn xuÊt hiÖn. Gi¶ sö ng©n hµng huy ®éng vèn b»ng c¸ch ph¸t hµnh chøng chØ tiÒn göi víi mÖnh gi¸ 100 triÖu ®ång kú h¹n 1 n¨m, l·i suÊt ®¬n 15%. NghÜa lµ khi ®Õn h¹n ng©n hµng sÏ thanh to¸n cho ng­êi göi tiÒn c¶ gèc lÉn l·i lµ 115 triÖu ®ång. 0 _____________________________________________ 1 n¨m vay 100tr tr¶ gèc vµ l·i 115 tr Gi¶ sö ng©n hµng dïng vèn huy ®éng cho mét c«ng ty vay víi møc l·i suÊt 15% víi ®iÒu kiÖn gèc ®­îc thanh to¸n mét nöa sau 6 th¸ng, phÇn cßn l¹i ®­îc thanh to¸n vµo thêi ®iÓm ®Õn h¹n. Trong tr­êng hîp nµy kú h¹n ®Õn h¹n cña kho¶n tÝn dông nµy b»ng víi kú h¹n ®Õn h¹n cña vèn huy ®éng lµ 1 n¨m. Chóng ta cã thÓ m« t¶ nh­ sau: 6 th¸ng 0 _______________________________________________________________ 1 n¨m vay 100 tr thu vÒ 57,5 tr thu gèc 50 tr (50+100 x 1/2 x 15% = 57,5) thu l·i 50 x 1/2 x 15% = 3,75tr thu gèc 57,5 triÖu. l·i t¸i ®Çu t­ qua 6 th¸ng = 4,3125 triÖu. VËy thêi ®iÓm cuèi n¨m ng©n hµng thu vÒ lµ: 50 + 3,756 + 57,5 + 4,3125 + 115,615 Gi¶ sö 6 th¸ng cuèi n¨m l·i suÊt gi¶m xuèng lµ 12% kho¶ng 57,5 triÖu ®em ®Çu t­ 6 th¸ng cuèi n¨m chØ mang l¹i lµ 57,5 x 1/2 x 12% = 3,45 triÖu ®ång. VËy tæng doanh thu cuèi n¨m 114,70 triÖu ®ång ng©n hµng lç 0,3 triÖu ®ång ®æi ngay c¶ trong tr­êng hîp kú h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî lµ c©n xøng víi nhau MA = ML = 1 n¨m. MÆc dï c¸c kú h¹n ®· c©n xøng víi nhau nh­ng thùc chÊt luång tiÒn tÝn dông ®­îc thu håi sím h¬n so víi thêi h¹n cña tiÒn göi cho toµn bé luång tiÒn chØ xuÊt hiÖn vµo thêi ®iÓm cuèi n¨m. Nh­ vËy chØ trong tr­êng hîp thêi l­îng cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî c©n xøng víi nhau th× ng©n hµng míi cã thÓ phßng ngõa rñi ro l·i suÊt mét c¸ch triÖt ®Ó. 1.2M« h×nh thêi l­îng: 1.3M« h×nh ®Þnh gi¸ l¹i 2. sö dông c¸c nghiÖp vô nh»m h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt 2.1 Hîp ®ång tµi chÝnh t­¬ng lai: Ng­êi ta sö dông thÞ tr­êng tµi chÝnh t­¬ng lai ®Ó dÞch chuyÓn rñi ro l·i suÊt tõ nhµ ®Çu t­ kh«ng ­a thÝch rñi ro, ch¼ng h¹n c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i sang nhµ ®Çu c¬ -nh÷ng ng­êi s½n sµng chÊp nhËn vµ hy väng kiÕm ®­îc lîi nhuËn tõ chÝnh nh÷ng rñi ro nµy. H¬p ®ång t­¬ng lai ®­îc giao dÞch t¹i c¸c sá giao dÞch chÝnh thøc ( vÝ dô, Héi ®ång mËu dÞch Chicago, Së th­¬ng m¹i Chicago hay së giao dÞch c¸c hîp ®ång t­¬ng lai London) . §©y lµ n¬i mµ c¸c nhµ m«i gíi thùc hiÖn nh÷ng lÖnh nh©n ®­îctõ c«ng chóng ®Ó mua hay b¸n hîp ®ång ë møc gi¸ tèt nhÊt. Khi mét ng©n hµng liªn l¸c víi nhµ m«i giíi ë Së giao dÞch vµ ®Ò nghÞ b¸n hîp ®ång t­¬ng lai (vÝ dô, ng©n hµng muèn t¹o ra thÕ ®o¶n “ go short”trong t­¬ng lai, ®iÒu nµy cã nghÜa r»ng ng©n hµng cam kÕt giao chøng kho¸n cho ng­êi mua thoe hîp ®ång víi møc gi¸ ®Þnh tr­íc vµo mét ngµy x¸c ®Þnh trong t­¬ng lai. Ng­îc l¹i, mét ng©n hµng cã thÓ gia nhËp vµo thÞ tr­êng t­¬ng lai víi t­ c¸ch ng­êi mua hîp ®ång (ng©nhµng muèn t¹othÕ tr­êng “go long” trong t­¬ng lai), cam kÕt nh©n chøng kho¸n vµ thanh to¸n chohîp ®ång t¹i ngµy m·n h¹n th«ng qua tæ chøc thanh to¸n bï trõ. NghiÖp vô phßg chãhg rui ro l·i suÊt trong t­¬nglai nh×n chung ®ßi hái ng©n hµng ph¶i thiÕt lËp vÞ thÕ trenthÞ tr­êng t­¬ng lai ®èi nghichj víi vÞ thÕ hiÖn thêi trªnthÞ tr­êng gioa ngay. Bëi v©y, mét ng©nhµng cã kÕ ho¹ch mua tr¸i phiÕu “t¹o thÕ tr­êng “ trªn thÞ tr­êng giao ngay cã thÓ b¶o vÖ ®­îc gi¸ tri cña nh÷ng tr¸i phiÕu nµy b»ng viÖc ký hîp ®oßng b¸n tr¸i phiÕu trªn thÞ tr­êng t­¬ng lai “ t¹o thÕ ®o¶n ‘. NÕu ngay sau ®ã, gi¸ tr¸i phiÕu gi¶m trªn thÞ tr­êng giao ngay, th× sÏ cã mét kho¶n lîi nhu©n bï ®¾p xuÊt hiÖn tõ thÞ tr­êng t­¬ng lai vµ ®iÒu nµy gióp ng©nhµng tèi thiÓu ho¸ tæn thÊt g©y ra bëi biÕn ®éng trong l·i suÊt. 2.1.1NghiÖp vô phßng chèng thÕ ®o¶n: Gi¶ sö ,l·i suÊt trªnthØt­êng ®­îcdù tÝnh srx t¨ng lªn , lµm t¨ng chi phÝ huy ®éng tiªn göi hay chi phÝ vayvèn trªnthÞ tr­êng tiÒn tÖ cña mét ng©n hµng vµ ®ång thêi sÏ lµm gi¶m gi¸ tri c¸c tr¸i phiÕu hay c¸c kho¶n cho vay l·i suÊt cè ®Þnh mµ ng©n hµng hiªn cã hay dù ®Þnh mua. Trong tr­êng hîp nay, nghiÖp vô phßng chèng thÕ do¶n cã thÓ ®­îc sö dông. Nhµ qu¶n lý ng©n hµng sÏ tham gia hîp ®ång t­¬ng l¹i b¸n chøng kho¸n (tøc lµ cho phÐp ng©n hµng b¸n chøng kho¸n )vµo kho¶ng thêi giankhi nh÷ng kho¶n tiªn göi míi xuÊt hiªn, c¸c kho¶n vay l·i suÊt cè ®Þnh®­îc thùc hiªn hay khi quy m« danh môc ®Çu t­ cña ng©n hµng t¨ng thªm. NÕu l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng m¹nh, chi phÝ tr¶ l·i ®èi víi c¸c kho¶n vèn huy ®éng cña ng©nhµng srx t¨ng lªn , gi¸ tri c¸c kho¶n tÝn dông l·i suÊt cè ®Þnhvµ c¸c chøng kho¸n ng©n hµng n¾m gi÷ sÏ sôt gi¶m. tuy nhiªn, nh÷ng tæn thÊt nµy sÔ ®­îc bï ®¾p bëi kho¶n lîi nhu©n tõ c¸c hîp ®ång t­¬ng lai. H¬n n÷a, ng©nhµng kh«ng cÇn giao hay nhËn chøng kho¸n ghØtong hîp ®ång nÕu h­ nã thùc hiÖn mua hay b¸n c¸c hîp ®ång ®èi nghÞch víi vÞ thÕ hiÖn t¹i. Trung t©m thanh to¸n bï trõ sÏ ghi nh©n kÕt qu¶ chomçi hîp ®ång trªn c¬ së triÖt tiªu c¸c giao dÞhc ®èi kh¸ng . Nhµ qu¶nlý ng©nhµng nªnthùc hiÖn nh÷ng ­íc sau ®Ó chèng l¹i sôt gi¶mgi¸ trÞ cña t¸i phiÕu khi l·i suÊt thÞ tr­êng dù tÝnh t¨ng trong métvµi th¸ng tíi.: -Thêi ®iÓm hiªn t¹i: B¸n Hîp ®ång trªn thÞ tr­êng t­¬ng lai choc¸c nhµ ®Çu t­ ,thoe®ã ng©nhang camkÕt sÏ giao mét sè chøng kho¸n nhÊt ®Þnh (ch¼ng h¹n tr¸i phiÕu kho b¹c MÜ t¹i møc gi¸ ®­îc x¸c ®Þnh tr­íc cho 6 th¸ng sau. -Sau 6 th¸ng : Ng©nh hµng sÏ mua mét hîp ®ång víigi¸ trÞ t­¬ng tô tõ Së giaodÞch . KÕt qu¶: Hai hîp ®ång sÏ triÖt tiªu nhau trªntµi kho¶n cña ng©nhang t¹i Trung t©m thanh to¸n bï trõ cña Sá giao dÞch vf dovÇy ng©nhµngkh«ng ph¶i thùc hien tr¸ch nhiÖm giao hay nh©n chøng kho¸n . tuy nhiªn, nÕul·i suÊt t¨ng trong suèt thêi giantån t¹i 6 th¸ng cña hîp ®ång thø nhÊt (h¬p ®ång ®­îc b¸n )th× gi¸ chøng khoansex gi¸n xuèng . Sau ®ã khi ngan hang mua chøng kho¸n th¬ hîp ®ång thø hai vµo thêi ®iÓm cuèi cña giai ®o¹n 6 thangs, th× ng©n hµng chØ ph¶i tr¶ mét møc gi¸ thÊp hínovíi møc gi¸ b¸n chøng kho¸n cïng lo¹ivµo thêi ®iÎem 6 th¸ng tr­íc. Do v©y, lîi nhu©n sÏ ®­îc t¹o ra trªn thÞ tr­êng t­¬ng lai vµ nã sÏ bï d¾p mét phÇn hay toµn bé tæn thÊt vÒ gi¸ trÞ cña danh môc tr¸ phiÕu mµ ng©n hµng n¾mgi÷. NghiÖp vôphßng chèng thÕ tr­êng: Nãi chung , ng©nhµng th­¬ng quant©mtíi tæn thÊt vÒlîi nhu©nkhil·i suÊt t¨ng. Tuy nhiªn , trong mét sè t×nh huèng, ng©nhµng cÇnph¶i tiÕn hanh c¸c biªn ph¸p b¶o vÖ nh»m chèng l¹i tæn thÊtdo lai suÊtthÞ tr­êng gi¶m, ®ÆcbiÖkhi ng©nhµng ®ang dù tÝnh cãmét dßng tiªn vµo s¾p xuÊt hiÖn. VÝ dô, nhµ qu¶n lý ng©n hµngdù tÝnh r»ngquy m« tiÒn göi sÏ t¨ng ®¸ng kÓ trongvµi tu©n hay vµi th¸ng tíinh­ng l·i suÊt thÞ tr­íngÏ cã thÓ gi¸m xuèng. §éng th¸i nµy sÏ mang l¹i lîi thÕ cho ng©nhµng xÐt trªn quan®iÓm chi phÝvèn, nh­ng ng©n hµng sÏ ph¶i ®èi mÆt víi sù sôt gi¶m trong kh¶ n¨ng sinh lîi vµ trong thu nhËp rßng. NÕt nhµ qu¶nlý ng©nhµng kh«ng tiÕn hanh c¸c biªn ph¸p phßng chèng rñi ro vµ nÕu dù ®o¸n nãi trÓntë thµnh hiÑn thùc th× ng©n hµng sÏ ph¶i chÞu tæn thÊt línbëi v× l­îng tiÒn göi dù tÝnh t¨ng thÕmÏ ®­îc®Çu t­ vµo c¸ckho¶n tÝndông vµ c¸c chøng kho¸ncãtû suÊt göi dù tÝnh t¨ng thªm sÏ ®­îc ®Çu t­ bµo c¸c kho¶n tÝn dông vµ c¸c chøng kho¸n cã tû suÊt sinh lêi thÊp. §Ó bf ®¾p tæn thÊt tiÒm n¨ng nµy, nhµ qu¶n lý cã thÓ sö dông nghiÖp vô phßng chèng thÕ tr­êng cã nghÜa r¨ng ng©nhµng sÏ muahîp ®ång t­¬nglai ngay h«m nay (cho phÐp ng©n hµngmua chøng kho¸n ) vµ sau ®ã ®­îcb¸n vµo thêi ®iÔmuÊt hiÖn dßng tiÒn göi (nh»m triÖt tiªu vÞ thÕ ). KÕt qu¶ , h¬p ®ång t­¬ng lai mang l¹ikho¶n lîinhuËnnÕu l·i suÊt gi¶m, bëi v× gi¸ trÞ hîp ®ång ®· t¨ng lªn. Nhµ qu¶n lý dù ®o¸n r¨ng trong vong 6 th¸ng t¬i l·i suÊt sÏ gi¶m suãng vf ®e do¹n îinhuËncña ng©nhangf dol·i suÊt cña c¸c kho¶n tÝn dông gi¶m t­¬ng ®èi sovíi l·i suÊt tiÒn göi vµ c¸c chi phÝ ho¹t ®oängkh¸c . Hon n­a, nguån vãn cña ng©n hµng cã thÓ sÏ ph¶i chiu nh÷ng tán thÊt lín hon . nhµ qu¶n lý quyÕt ®Þnh sö dôngph­¬ng ¸n sau: -Thêi ®iÓm hiÖnt¹i: Mua hîp ®ång trªn thÞ tr­êngt­¬ng lai, th¬ ®ã ng©nhµng camkÐt mua mètè chøng kho¸n nhÊt ®Þnh(ch¨ng h¹n tÝn phiÕukho b¹c) t¹i møc gi¸ ®Þnh tr­íc cho6 th¸ng sau. -Sau 6 th¸ng : Ng©n hµng sÏ b¸nmét hîp ®ång víi quy m« t­¬ng tù. KÕt qu¶: Hia hîp ®ång sÏ triÖt tiªu nhau trªntµi kho¶ncña ng©nhµng t¹i trung t©m thanh to¸nbï trõ cña Së giaodÞchvµ do vËyng©n hµng kh«ngph¶ithùc hiªn tr¸ch nhiÖm giao hay nh©nh chøng kho¸n . tu nhiªn, nÕu l·i suÊt giamtrong suèt thoi­ gian tån t¹i 6 th¸ng , ng©n hµng sÏ nhËn ®­îcmét møc gi¸ coahínovíi møc gi¸ mua chøng kho¸ncïng lo¹i t¹ithêi ®iÓm 6 th¸ng tr­íc. Do vËy, lîi nhuËn ®­îc tao ra trªnthÞ tr­êng t­¬ng lai vf sÏ bï ®¾p mét ph©nhaytoµn bé tæn thÊt vÒ thu nhËp dol·i suÊtgi¶m. Hîp ®ång quyÒn l·i suÊt: Vµo nh÷ng n¨m1970,vµ 1980, métc«ng côphßng chãng rñi o l·i suÊt míi ®· suÊt hiªn, ®ã lµ hîp ®ång quyÒn l·i suÊt . Hîp ®ång nµy hco phÐp ng­êi n¾m gi÷ chøng kho¸n : -B¸n chøng kho¸n chomét nhµ ®Çu t­ kh¸c t¹i mét møc gi¸ ®Þnh tr­íc vµo ngµy ®¸o h¹n cña hîop ®ång -Mua chøng kho¸n t­f mét nhµ ®Çu t­ kh¸c t¹i møc gi¸ ®Þnh s½n vµo ngµy ®¸o h¹n cña hîp ®ång. Trong hîp ®ång quÒn b¸n (put option), ng­êi b¸n quyÒn ph¶i s½n sµng mua chøng kho¸n tõ ng­êi mua quyÒn nÕu bªn mua thùc hiªn quyÒn . Trong hîp ®ång quyÒn mua (call option), ng­êi b¸nquyÒn ph¶i s½n sµng b¸n chøng kho¸n cho ng­êi mua quªnkhi bªnmua thùchiÖnquyÒn. PhÝ mµ ng­êi muaph¶i tr¶ cho ®Æc quyÒn cã thÓ b¸n hay mua chøng kho¸n ®­îc gäi lµ quÒn phÝ (option premium). 2.2.1Hîp ®ång quyÒn b¸n bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt khi l·i suÊt t¨ng: Ng­êi mua quyÒn b¸n cã quyÒn b¸n chøng kho¸n , cho vay hay b¸n c¸c h¬p ®ång t­¬ng lai cho ng­êi b¸nquyÒn t¹i møc gi¸ tho¶ thuËn trong kho¶n th¬× gian tr­íc hi hîp ®ång quyÒn hÕt hiÖu lùc. NÕu l·i suÊt t¨ng , gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña c¸c chøng kho¸n , c¸c kho¶n tÝn dông hay cña c¸c h¬p ®ång t­¬ng lai sÏ gi¶m. ViÖc thùc hiÖn quyÒn nµy sÏ mang l¹i mätt kho¶n thu nhËp chong­êi mua quyÒn bëi v× ng­êi mua quªnf giê ®©y cã thÓ mua chøng kho¸n, t×m kiÕm c¸c kho¶n tÝn dông víi møc gi¸ thÞ r­êng thÊp h¬n vµ b¸ncóng cho ng­êi ph¸t hµnh quyÒn víi gi¸ caoh¬n(gi¸ tho¶ thuËn tr­íc). DÜ nhiªn, lîi nhu©n thu ®­îc sÏ b»ng kho¶n thu nhËp cña ng­îi mua quyÒn trõ ®i quyÒn phÝ , phÝ hoa hång vµ c¸c kho¶n thuÕ cã liªn quan. VÝ dô vÒ mét giao dÞch quyÒn b¸n: Mét ng©nhµng dù tÝnh ph¸t hµnh c¸c CDh­ëng l·i rÞ gi¸ 150 triÖu TSDcã kú h¹n 180 ngµy vµo cuèi tuÇn. L·i suÊt cD trªn thÞ tr­êng hiÖnt¹i lµ 6,5%vf ng©n hµng lo ng¹i r»ng nã sÏ t¨ng lªntíi 7%. Khi l·i suÊt t¨ng , chi phÝ tr¶ l·i cho c¸c CD míi sÏ t¨ng thªm 375000 USD, lµm gi¶mlîi nhu©n tiÒm n¨ng cña ng©n hµng tõ ho¹t déng tÝn dông vµ ®Çu t­ b»ng nguån vèn tõ viÖc ph¸t hµnh cD. §Ó h¹n chÐ tæn thÊt tiÒm n¨ng dochi phÝ t¨ng, nhµ qu¶n lý ng©n hµng sÏ liªn l¹c víi nh÷ng ng­êi kinhdoanh cã ý ®Þnh ph¸t hµnh quyÒn b¸n ®èi v¬Ý c¸c h¬p ®ång t­¬ng lai ®« la Ch©u ¢u t¹i møc gi¸ 960000 USD( cho mét hîp ®ång cã mÖnh gi¸ 1000000USD). QuyÒn phÝ lf 5.000USD. Khi l·i suÊt t¨ng nh­ dù ®o¸n, gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña c¸c hîp ®ång sÏ gi¶m xuèng cßn 940.000 USD. §Æc biÑt, nÕu gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña c¸chîp ®ång trong t­¬ng lai gi¶m m¹nh th× quyÒn b¸n sÏ ®­îc thùc hiÖn bëi v× giê ®©y trªnthÞ tr­êng tiÒn tÖ, nhµ qu¶n lý ng©n hµng cã thÓ mua ®« la Ch©u ¢u víi gi¸ rÎ h¬nvµ b¸n ë møc gÝa caoh¬n (møc gi¸ th­ohîop ®ång quyÒn ). Co v©y, lîi nhu©n tr­íc thuÕcña ng©n hµng tõ giaodÞch quyÒn b¸n sÏ ®­îc tÝnh nh­ sau: Lîi nhuËn tr­íc thuÕ =Gi¸ giaodÞch theo –gi¸ thÞ tr­êng cña chøng Hîp ®ång quyÒn kho¸n quyÒn phÝ O ®©y lîi nhu©n tr­íc thuÕ cña mét hép ®ång ®« la Ch©u ¢u =960.000USD-940.000USD-5.000USD =15.000USD. Kho¶n lîi nhuËn15.000 USD sÏ bï d¾p mét phÇn tæn thÊt do chi phÝ tr¶ l·i cho c¸c CDt¨ng lªnnÕu l·i suÊt t¨ng. Trong tr­êng hîp l·i sÊt kh«ng t¨ng, ng©n hµng chi ph¶i tr¶ quyÒn phÝ cho ng­êi ph¸t hµnh quyÒn. Tuy nhiªn , nÕu l·i suÊt kh«ng t¨ng, ng©n hµng kh«ng ph¶i ®èi mÆt víi tæn thÊt do ciphÝ tr¶ l·i cho CD t¨ng vµ do ®ã ng©n hµngkh«ng cµan thùc hiÖn quyÒn. H¬p ®ång quyÒn b¸ncòng cã thÓ ®­ícö dông ®Ó b¶o vÒ gi¸ trÞ cña c¸c tr¸i phiÕu vµ c¸c kho¶n tÝn dông ng©n hµng tr­íc tæn thÊt do l·i suÊt t¨ng. 2.2.2Hîp ®ång quyÒn mua bï ®¾p nh÷ng tæn thÊt dol·i suÊt gi¶m Ng­êi mua nhËn d­îc quyªn mua chøng kho¸n , cho vay hay mua c¸c hîp ®ång t­¬ng lai tõ ng­êi b¸n quyÒn t¹i møc gi¸ tho¶ thuËn trong kho¶n th¬× giam tr­íc khi hîp ®ång quyÒn hÕt hiÖulùc. Chi phÝ mua quyÒn ®­îc gäi lµ quyÖnphÝ. NÕu l·i suÊtgi¶m, gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña c¸c chøng kho¸n, c¸c kho¸n tÝn dông hay cña hép ®ång t­¬ng lai sÏ t¨ng. ViÖc thùchiÖn quyªn sÏ mang l¹imétkho¶n thu nhËp cho ng­êi mua. DÜ nhiªn, lîi nhu©n rßng sÏ b»ng thu nhËp cña ng­êi mua quyÒn trõ ®i quyÒn phÝ , phÝ hoa hång vµ c¸c kho¶n thuÕ liªn quan. VÝ dô vÒ mét giao dÞch quyÒn mua: Mét ng©n hang dù®inh mua tr¸i phiÕu kho b¹c trÞ gi¸ 50 triÖu USD trong vµi ngµy tíi vµ hy väng cã tñ lÖ thu nhËplµ 8%. Tuy nhiªn c¸c nhµ qu¶n lý ng©nhµng lo ng¹i r»ng l·i suÊt sÏ gi¶mvµo thêi ®iÓm tr­íc khi ng©n hangf mua vµv× thÕ ng©n hµng ®Ò nghÞ víi mét c«ng tu kinh doanh chøng kho¸n ph¸t hanh quyÒn mua tr¸i phiÕu kho b¹c ë møc gi¸tho¶ thuËn 95.000 USD cho mçi tr¸i phiÕu mÖnh gi¸ 100.000 USD . QuyÒn phÝ ®èi víi mét tr¸i phiÕu lµ 500USD. NÕu l·i suÊt gi¶m th­o nh­ dù tÝnh, gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña tr¸i phiÕu kho b¹c cã thÓ t¨ng tíi 97.000 USD vf do ®ã ng©n hµng sÏ yªu cÇu giao tr¸i phiÕu ë møc gi¸ 95.000 USD. Do v©y, lîi nhu©n tr­íc thuÕ cña ng©n hµng tõ gio dÞch quyÒnmua sÏ ®­îc tÝnh nh­ sau: Lîi nhuËn =gÝa thÞ tr­êng cña - gi¸ giao -quyÒn phÝ Tr­íc thuÕ chøng kho¸n dÞch theo Hîp ®ång O ®©y, lîi nhu©n tr­íc thuÕ tõ mé tr¸i phiÕu = 97.000 USD –95.000 USD - 5.00 USD =1.500 USD. Kho¶n lîi nhu©n sÏ bï ®¾p mét phÇn tæn thÊt vÒ thu nhËp l·i do l·i suÊt gi¶m. NÕu l·i suÊt t¨ng, gi¸ tr¸i phiÕu kho b¹c sÏ gi¶m do ®ã ng©n hµng chÞu lç ®óng b»ng quyÒn phÝ. Tuy nhiªn, l·i suÊt t¨ng cho phÐp ng©n hµng t¨ng thu nhËp l·i tõ ho¹t ®éng mua tr¸i phiÕu. Hîp ®ång quyÒn mua còng cã thÓ ®­îc sö dông ®Ó chãng l¹i sù sôt gi¶m thu nhËpl·i tõ c¸c kho¶n tÝn dông. 2.3 Hîp ®ång trao ®æi l·i suÊt: Trao ®æi l·i suÊt lµ mét c¸ch thøc nh»m thay ®æi tr¹ngth¸i rñi ro l·i suÊt cña mét tæ chøc. Ho¹t ®éng nµy gióp lµm gi¶m chi phÝ vay vèn C¸c bªn tham gia hîp ®ång trao®æi cã thÓ chuyÓn l·i suÊt cè ®Þnh th¹nh l·i suÊt th¶ næi hay l·i suÊt th¶ næi thµnh l·i suÊt cè ®Þnh vµ lam cho kú h¹n cña c¸c tµi s¶n vµ nî phï hîp h¬n. TÝnh chÊt ho¹t ®éng vµ môctiªu kinhdoanh trong mçi thêi k× cña tõng ng©n hµng quyÕt®Þnh tr¹ng thÝ khe hë l·i suÊt. Thay ®æi tr¹ng th¸i nµy ®ßi hái ph¶i cã thêi gian t­¬ng ®èe l©u trong khi thay ®æi cña l·i suÊt th­êng rÊt nhanhchãng. NhiÒu ng©n hµng thùc hiªn c¸c ho¸ng ®æi l·i suÊt ®Ó h¹n chÕ rñi ro l·i suÊtMätt ng©n hµng do ®Æc ®iÓm s¶n suÊt kinhdoanh buéc ph¶i duy tr× khe hë l·i suÊt d­¬ng cã thÓ hoans ®æi rñi ro ( hoÆc sinh lêi) víi ng©n hµng cã khe hë l·i suÊt ©m. Nh­ vËy, hîp ®ång ho¸n ®æi x¸c ®Þnh l¹i khe hë l·i suÊtkhi l·i suÊt thay ®æi. Khil·i suÊt thay ®æi, ng©n hµng nµy cã lîith× ng©n hµng kia chÞu thiÖt. Ng©n hµng ®­îc lîi sÏ chuyÓnkho¶n thÆng d­ sang cho ng©nhµng bÞtæn thÊt. VÝ dô:; VÒ ho¸n ®æi l·i suÊt -ThÞ tr­êng cña 2 ng©nhµng A vµ B Ng©n hµng A : Cã thÓ vay trung h¹n víi l·i suÊt 10% /n¨m , vay ng¾n h¹n l·i suÊt th¶ næi ( vÝ dô 6%) Ng©n hµng B: Cã thÓ vay trungh¹n víi l·i suÊt 12%/n¨m, vay ng¾n hanh víil¸iuÊt th¶ næi +1%. Ng©n hµng B ®­îc coilµ ngan hµng cã thø bËc thÊp h¬n ng©n hµng A. Nguån cña ng©n hµng B ®¾t h¬nng©n hµng A. -Huy ®«ng vèn cña mçi ng©n hµng : ng©n hµng A : Vay trung h¹n víi l·i suÊt cè ®Þnh 10% ng©n hµng B : Vay ng¾n h¹n víi l·i suÊt th¶ næi +1% -Hîp®ång Hai bªnkÝ hîp ®ång ®æi chÐo l·i suÊt ( cãthÓ qua trung gian ) víi néi dung : B sÏ thanh to¸n cho A 10 % ®Ó cã ®­îc ngußon l·i suÊt coã ®Þnh ( trung h¹n ) vµ A sÏ thanh to¸n choB víi l·i suÊt th¶ næi –0,75% ®Ó cã nguån ng¾n h¹n ( víi cïng gi¸ trÞ cña nguån trung h¹n). -KÕt qñ : B¶ng c©n®èi cña haing©n hµng kh«ng thay®æi , song : B sÏ tr¶ l·i suÊt th× tr­êng + 1% ®Ó huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng c«ng thªm (+)10% tra choA ®Ó cã nguån trung h¹n; A sÏ tr¶ 10% ®Ó huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng vµ céng thªm ( l·i suÊt thÞ tr­êng –0,75% )cho B ®Ó cã nguån ng¾n h¹n; B sÏ tiÕt kiÖm : 12% -10% - ( l·i suÊt thÞ tr­êng +1%) +(l·i suÊt thÞ tr­êng –0,75% ) =0,25% A tiÕt kiÖm ®­îc : 10% -10% +l·i suÊt thÞ tr­êng –(l·i suÊt thÞ tr­êng –0,75%) = 0,755 NÕu l·i suÊt thay ®æi, rñi ro cña bªn nµy sÏ ®­îc bï ®¾p bëi thu nhËpcña bªn kia. Ho¸n ®æi l·i suÊt lµ kÜ thuËt t­¬ng ®èi phøc t¹p, ®ßi hái ng©n hµng ph¶i nghiªncøkÜ l­ìng xu h­íng vµ møc ®é thay ®æi cã thÓ cña l·i suÊt. Trong nhiÒu tr­êng hîp, hai ng©n hµng ho¸n ®æi ph¶i nhê ng©n hµngtrung gi¸n¾p xÕp . Chi phÝ ho¸n ®æi cao hay thÊp phu thuécvao dù tÝnh cña mçi bªnvµ lµm t¨ng chiphÝcñang©n hang . NÕu dù ®o¸n cña ng©n hµng sai, ho¸n ®æi l·i suÊt cã thÓ g©y tænthÊt cho ng©n hµng. 2.4l·i suÊt trÇn , sµn vµ sù kÕt hîp: Ph­¬ng ph¸p phßng chèng rñi ro quen thuéc nhÊt ®­îc c¸c ng©n hµng vµ kh¸ch hµng sö dông réng r·i ®ã lµ l·i suÊt trÇn, l·i suÊt sµn vµ sù kÕt hîp trÇn –sµn. .2.4.1 TrÇn l·i suÊt: L·i suÊt trÇn ®­îc sö dông ®Ó chèng l¹i nh÷ng tænt thÊt do l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng. Ng­êi vay ®­îc ®¶m v¶o rµng tæ chøc cho vay sÏ kh«ng t¨ng l·i suÊt cña kho¶n tÝn dôngv­ît qu¸ m­cs trÇn. Cßn cã mét c¸ch lùa chän kh¸c ®ã lµ : Ng­êi vay cã thÓ mua méthîp ®ång vÒ trÇn. VÝ dô, nÕu ng©n hµng mua mét hîp ®ång l·i suÊt trÇn lµ 11% chokho¶n tÝn dông 100 triÖu USD mµ nã vay ®­äc trªn thÞ tr­êng ®« lµ ch©u ¢u, Hîp ®ång trÇn l·i suÊt nµy ®¶m b¶o cho ng©n hµng n»ng chi phÝ vay thùc tÕ kh«ng thÓ v­ît qu¸ 11% . NÕu ng©n hµng b¸n hîp ®ång trÇnl·i suÊt chokh¸ch hµng vay vèn, nã srx ph¶i ®èi mÆt víi rui ro l·i suÊt thay cho kh¸ch hµng nh­ng ®æi l¹i ng©n hµng sÏ thu ®­îcmoät khoan phÝ (trÇn phÝ ) , ®Òn bï trong viÖc chÊp nh©n rñi ro . Kh mét ng©nhµng ph¶i ®¶m b¶o nhËn sè l­îng lín c¸c hîp ®ång trÇn l·i suÊt, nã cã thÓ h¹n chÕ toµn bé rñi ro b»ng nh÷ng kü thuÊt phßng chèng kh¸c nh­ tiÕn hµnh nghiÖp vô trao®æi l·i suÊt. TrÇn l·i suÊt ®­îc ¸p dông rÊt ®¬n gi¶n . h·u trë l¹i vÝ dô tr­íc, ng©n hµng mua hîp ®ång trÇn l·i suÊt 11% tõ mét tæ chøc tµi chÝnh kh¸c cho kho¶n tÝn dông 100 triÖu USD kú h¹n 1 n¨m mµ ng©n hµng vay ®­îc trªn thÞ tr­êng ®« lµ Ch©y ¢u. Gi¶ sö l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng lªn tíi 12%,lóc ®ã , tæ chøc tµi chÝnh b¸n häp ®ång sÏ ph¶i thanh to¸n chong©n hµng mua 1% chi phÝ l·i t¨ng lªn. Ng©n hµng nh©n ®­îc sè tiÒn lµ : [L·i suÊt thÞ tr­êng – TrÇn l·i suÊt ] x Sè tiÒn vay=[12%-11%] x100triÖu =1triÖu Nh­ vËy, chi phÝ vay vènthùc tÕ cña ng©n hµng cã thÓ giao ®éng nh­ng sÏ kh«ng v­ît qu¸ 11%. Ng©n hµng mua hîp ®ång trÇn l·i suÊt®Ó phßng ngõa nh÷ng tæn thÊt cãthÓ x¶y ra, vÝ dô nh­ khi tµi trî tµi s¶n l·i suÊt cã ®Þnh b»ng c¸c kho¶n nî l·i suÊt th¶ næi , khi cã tr¹ng th¸i khe hoÎ kú h¹n d­¬ng hay n¾m gi÷ mét danh môc chøng kho¸n lín mµ gi¸ trÞ sÏ gi¶m nÕu l·i suÊt t¨ng. Sµn l·i suÊt: Nh­ chóng ta ®· thÊy ë phÇn tr­íc , ng©n hµng cã thÓ ph¶i chÞu tæn thÊt vÒ thu nhËp trong thêi kú l·i suÊt gi¶m , ®Æc biÖt khi l·i suÊt cña c¸c kho¶n tÝn dông sôt gi¶m. Ng©n hµng cã thÓ thiÕt lËp mét sµn l·i suÊt choc¸c kho¶n tÝn dôngvµ v× thÕ sÏ kh«ng cã vÊn ®Ò g× lín x¶y ra chodï l·i suÊt gi¶m xuèng d­íi møc tèi thiÓu. Mét ng©n hµng còng cãthÓ ¸n hîp ®ång sµn l·i suÊt cho c¸c kh¸ch hµng- nh÷ng ng­êi n¾m gi÷ c¸c chøng kho¸n nh­ng lo sî thu nhËp tõ c¸c chøng kho¸n gi¶m xuèng qu¸ thÊp. VÝ dô , mét kh¸ch hµng cña ng©nhµng n¾mgi÷ 1 CD kú h¹n 90 ngµy víi l·i suÊt 6,75% nh­ng cã dù ®Þnh b¸n CD trong mét vµi ngµy tíi Gi¶ sö kh¸ch hµng kh«ng muèn l·i suÊt gi¶m xuèng d­íi møc 6,25% , trong tr­êng hîp nµy ng©n hµng cã thÓ b¸n cho kh¸ch hµng mét hîp ®ång sµn l·i suÊt 6,25%. Theo hîp ®ång nay, ng©n hµng cam kÕt sÏ thanh to¸n chokh¸ch hµng phÇn chªnh lÖch g­a sµn l·i suÊt vµ l·i suÊt CD thùc tÕ nÕu l·i suÊt gi·muèng d­íi møc sµn vß ngµy m·n h¹ncña CD. VËy ng©nhµng cã lîithÕ g× th«ng qua viÖc sö dóngµn l·i suÊt ? H·y xem xÐt vÝ dô sau :Gi¶ sö mét ng©n hµng cÊp mét kho¶n tÝn dông trÞ gi¸ 10 triÖu USD, l·i suÊt th¶ næi , thái h¹n 1 n¨m chomét c«ng ty víi ®iÒu kho¶n vÒ sµn l·i suÊt lµ 7%. NÕu l·i suÊtthÞ tr­êng cña kho¶n hcovay gi¶m xuèng 6%, cong ty kh«ng chØ ph¶i tr¶ 6% l·i suÊt (hay 10 triÖu USD x0,06= 600.000 USD chi phØt¶ l·i ) mµ cßn ph¶i tr¶ thªmmét kho¶n chªnh lÖch l·i ®­îc x¸c ®Þnh nh­ sau: [L·i suÊt sµn –l·i suÊt hiªn thêi cña kho¶n tÝn dông] x Sè tiÒn vay = ¬7%-6%] x10 trieeuj = 100.000 Th«ng qua nghiÖp vôphßng chãng rñi ro nµy, ng©n hang ®­îc¶o d¶m 1 tû lªn l·i suÊt tèi thiÓu trªnkho¶n tÝn dïng lµ 7%. Ng©nhµng sö dông sµn l·i suÊt chñ yÐu khi c¸c kho¶n nî cã kú h¹n dµi h¬n tµi s¶n hay khi c¸c khko¶n nîl·i suÊt cè ®Þnh®­îc®©u t­ vµo tµi s¶n l·i suÊt th¶ næi. Kho¶ng trÇn –sµn l·i suÊt Ng©n hµng vµ c¸c kh¸ch hµng vay vènth­êng sö dông hîp ®ång cã sùphèi hîp kho¶ng l·i suÊt. NhÒu ng©nhµng b¸n hîp ®ång kho¶ng l·i suÊt cho nh÷ng kh¸ch hµng vay vèn nh­ mét dÞchvô v¬ b¶n ®Ó thu phÝ . VÝ dô,mét kh¸ch hµng võa nhËn d­îc kho¶n tÝn dông 100 triÖu USDcã thÓ kÝ mét hîp ®ång kho¶ng l·i suÊt q ®Þnh møc l·i su¸t n¨m trong kho¶ng [7%,11%]. Trong tr­¬ng hîp nay nÕu l·i suÊt thÞ tr­êng v­îtquat 1% , ng©n hµng sÏ thanh to¸n cho khoan chi phÝ l·i t¨ng thªm. Ng­îc l¹i, nÕ l·i suÊt thØt­êng gi¶m xuèng d­íi 7%thÞ kh¸ch hµng sÏ ph¶i tr¶ cho ng©n hµng l·i suÊt tèi thiÎu 7%. Thùc chÊt, ng­êi mua hîp ®ånglho¶ng l·i suÊt ph¶i tr¶ trÇn phÝ ®ång thêi nh©n ®­îc sµn phÝ. Khoant phØßng (chªnh lÖch gi÷a trÇn phÝ vµ sµn phÝ cãthÓ lµ d­¬ng hay ©m, phô thuécv¹biÕn ®éngcña l·i suÊt . Th«ng th­¬ng, c¸c hîp ®ång trÇn, sµn vµ kho¶ng l·i suÊt cã kú h¹n trong ph¹m vi tùmétvµi tuÇn cho ®Õn kho¶ng 10 n¨m. PhÇn lín c¸c ¬p ®ång nµy ®­îc dùa trªn l·i suÊt cña c¸c chøng kho¸n chÝnhphñ , giÊy nî ng¾n h¹n, c¸c kho¶n tÝn dôngl·i suÊt c¬ b¶n hay l·i suÊt tiÒn göi ®« lµ Ch©y ©u (LIBOR). B¶n th©nng©n hµng còng th­êng sö dông hîp ®ång kho¶ng l·i suÊt ®Ó ¶o vÖ thu nhËp cña m×h khi l·i suÊt dao ®éng thÊt th­êng hay khi ng©n hµng kh«ng thÓ dù tÝnh ®­îc chÝnh x¸c ®éng th¸i cña l·i suÊt trªn thÞ tr­êng. Hîp ®ång tr©n, sµn vµ kho¶ng l·i suÊt lµ nh÷ng d¹ng ®Æc biÕt cña h¬p ®ång quyÒn phßng chèng rñi ro l·i suÊt cho c¸c kho¶nnùvf tµi s¶ndong©n hµng vµ kh¸ch hµng n¾m gi÷. ViÖc b¸n cho kh¸ch hµng ¬p ®ång trÇn , sµn vµ kho¶ng l·i suÊt ®· t¹o ra kho¶n thu nhËp tõ phÝ ®¸ng kÓ cho ng©n hµng trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, nh­ng lo¹i h¬op ®ång nµy còng chøa ®ùng c¶ rñi rotÝn dông ( khi bªn nhËn tr¸ch nhiÖm hoµn tr¶ mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n ) vµ rñi ro l·i suÊt. ChÝnhv× v©y, nhµ qu¶n lý ng©n hµngph¶i hÕt søc cÈn träng khi quyÕt ®Þnh cung cÊp hay sö dông c«ng côphßng chèng rñi ro l·i suÊt nµy. 3 Sö dông chiÕn l­îc qu¶n lý khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt: ChiÕn l­îc phæ biÕn trong viÖc ng¨n chÆn vµ h¹nchÕ rñi rol·i suÊt mµ c¸c ng©n hµng ®ang sö dông ngµy nay ®­îc gäi lµ chiÕn l­îc qu¶n lý khe hë nh¹y c¶m l·i su¸t. Kü thuÊt qu¶n lý khe hë yªu cÇu nhµ qu¶n lý ng©n hµng ph¶i tiÕnhµnh ph©n tÝch kú h¹n, ®Þnh gi¸ l¹i c¬ héi g¾n liwnf víi nh÷ng tµi s¶n sinh lîi cña ng©n hµng, nh÷ng kho¶n tiÒn göi còng nh­ víi nh÷ng kho¶n vèn vay trªnthÞ tr­êng . NÕu nhµ qu¶n lý thÊy r»ng møc ®é rñi rocña ng©n hµng lµ qu¸ lín , th× hä sÏ ph¶i thùc hiÖn mét sè ®iÒu chØnh sao cho gi¸ trÞ cña c¸c tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt trë nªnphï hîp tíi møc tèi ®a víi gi¸ trÞ vèn tiÒn göi vµ vèn vay nh¹y cam l·i suÊt. V× vËy, t¹i bÊt cø thêi ®iÓmnµo, mét ng©n hµng sÏ cã thÓ tù b¶o vÖ tr­íc nh÷ng thay ®æi cña l·i suÊt (dï vËn ®éng theoh­íng nµo ) bµng c¸ch ®¶m b¶o c©n b»ng sau: Gi¸ trÞ tµi s¶n nh¹y c¶m gi¸ trÞ nî nh¹y c¶m l·i L·i suÊt (cã thÓ ®­îc ®Þnh suÊt , (cã thÎ ®­îc ®Þnh Gi¸ l¹i = gÝa l¹i) Trong tr­êng hîop nµy, thu nhËp tõ tµi s¶n sÏ biÕn ®æi cïng chiÒu vµ xÊp xØ møc thay ®æi trong chi phÝ tr¶ l·i cho danh môc nî. 3.1 Nh÷ng kho¶n nî nh¹y c¶m l·i suÊt: Tµi s¶n nh¹y caml·i suÊtlµ nh÷ng tµi s¶n cã thÓ ®­îc ®Þnh gi¸ l¹i khi l·i suÊt thay ®æi , vÝ dô ®iÓn hinh lf nh÷ng kho¶n cho vay s¾p ®¸o h¹n hoÆc s¾p ®­îc t¸i gia h¹n. NÕu l·i suÊt t¨ng sau khi kho¶n cho vay ®­îc thùc hiÖn, ng©n hµng sÏ chØ gia h¹n thªm cho kho¶n vay nµy nÕu nh­ nã cã thÓ mang l¹i mét kho¶n lîi nhu©n tÌem n¨ng xÊp xØ nh­ møc lîi nhu©n hiÖn t¹i cña nh÷ng c«ng cô tµ chÝnh kh¸c cã chÊt l­îng t­¬ng ®­¬ng. T­¬ng tù nh­ v©y, nh÷ng kho¶n chovay s¾p d¸o h¹n sÏ cung cÊp vèn cho ng©n hµng phôc vô t¸i ®Çu t­ vµo nh÷ng kho¶n hcovay míi víi l·i suÊt hiÖn t¹i. V× v©y, chóng ®¹i diÖn cho nh÷ng tµi s¶n cã thÓ ®­îc ®Þnh gi¸ l¹i. Nî nh¹y c¶m l·i suÊt lµ nh÷ng kho¶nnî cã thÓ ®Þnh gi¸ l¹i (l·i suÊt ®­îc ®iÒu chØnh theo®iÒu kiªn thÞ tr­êng ) bao gßm chøng chØ tiÒn göi s¾p ®­îc t¸i gia h¹n , khi ®ã ng©n hµng vµ kh¸ch hµng ph¶i tho¶ thuËn møc l·i siÊt tiÒn göi míi , phï hîp víi nh÷ng ®iÒu kiªn cña thÞ tr­êng, nh÷ng kho¶ntiÒn göi l·i suÊt th¶ næi… Khi gi¸ trÞ tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊtkh«ng c©n b»ng víi gi¸ trÞ nî nhµy c¶m l·i suÊt, râ rµng lµ mét kho¶ng chªnh lÖch tµi s¶n –nî nh¹ c¶m l·i suÊt hay mét khe hë nh¹yc¶m l·i suÊt ®· hinh thµnh. Khe ë nh¹y gi¸ trÞ tµi s¶n gi¸ trÞ n¬ C¶m l·i suÊt = nhµy c¶ml·i -nhµy c¶m l·i SuÊt suÊt NÕu gi¸ trÞ tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt trong mçi giai ®o¹n kÕ ho¹ch (ngµy, tuÇn, th¸ng…)lính¬ngi¸ trÞ nguån vèn nh¹ c¶m l·i suÊt, ngan hµng ®­îc xemlµcã khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt d­¬ng hay nh¹y c¶m tµi s¶n. Khe hë Tµi s¶n Nî nh¹y >0 D­¬ng = nh¹yc¶m - c¶m l·i L·i suÊt suÊt Víi khe hë d­¬ng, c¸c yÕu tè kh¸c khk«ng thay ®æi th× : NÕu l·i suÊt t©­ng , tñ lÖ thu nhËp l·i c©n biªn cña nganhµng sÏ t¨ng v× thu tõ l·i trªn tµi s¶n sÏ t¨ng nhiÒu h¬n chi phÝ tr¶ l·i chovèn huy ®éng : nÕu l·i suÊt gi¶m , tr lÖ thu nhËp l·i c©nbiªn cña ng©n hµng sÏgi¶m nhiÒu h¬n chi phØt¶ l·i choc¸cnguon vèn. Trong tr­êng hîp ng­îc l¹i, gi¸ trÞ nî nh¹y c¶m l·i suÊt cña ng©n hµng lín h¬ngi¶tÞ tµi s¶n nh¹y c¶ml·i suÊt. Ng©n hµng luc nµy ®­îc xem lµ cã khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt ©mhay nh¹yc¶mnî. Khi ®ã,nÕu l·i suÊtt¨ng lªn sÏ lµm gi¶m tû lÖ thu nhËp l·i c©nbiªncña ng©nhµng , ng­îc l¹i khi l·i su¸tgi¸mÏ lµmt¨ng tr lªn thu nhËp l·i c©nbiªncña ng©nhµng. 3.2Ph­¬ng ph¸p ®o l­êng khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt: Chóng ta cãthÓ tÝnh tû lªnnh¹yc¶ml·i suÊt b¶ng c¸ch sã¸nh quy m« tµi s¶n nh¹yc¶ml·i suÊt víi quy m« nî nh¹y c¶m l·i suÊt. Tû lªn nµy nÕu nhá h¬n1 thÓ hiªn ng©nhµng nh¹y c¶ml·i suÊt nî, nÕu chØ sè lính¬n1 thÓ hiÖnng©n hµng nh¹y c¶mtµi s¶n. ChØe khi t¸Øannh¹y c¶ml·i suÊt c©n b»ng víi nî nhµu c¶ml·i suÊt th× ngan hang ®ùîc coi lµ kh«ng cáñi rol·i suÊt. Trong tr­êng hîp nµy, thu l·i tõ danh môc tµi s¶n vµ chi phÝ tr¶ l·i sÏ thay ®æi th¬ cïng méttû lªn. Khehoe nh¹y c¶m l·i suÊt cña ng©n hµng b¨ng 0 vµ tû lÖ thu nhËp l·i c©nbiªn®­îcb¶o vÖdï l·i suÊt thay ®æith¬ h­êng noa. Tuy nhiªn trªnthùc tÕ, khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt b¶ng 0 kh«ng lo¹i trõ hoµn toµn ®­îc rñi ro l·i suÊt bëi v× l·i suÊt cñ t¸Øan vµ l·i suÊt cu¶ c¸c kho¶n nî kh«ng rang vuéc chÆt ch­c víi nhau. VÝ dô, l·i suÊtchovay cã xu h­íng thay ®æi ch©m h¬n chi phÝ tr¶ l·i trong giai ®äan kinh tÕ t¨ng tr­ëng , vµ chi phÝ tr¶ l·i câu h­íng gi¶m nhanh h¬n thu tõ l·i trong giai ®o¹n kinh tÕ suy tho¸i. Nh÷ng ph­ongph¸p ®o l­ong khehë nh¹y c¶ml·i suÊt ®­îc c¸c ng©n hµng sö dôngngµy nay thay ®æi rÊtnhiªu c¶ vÒ møc ®é phøc t¹p còng nh­vÒ hÞnh thøc. Tuy nhiªn, tÊt c¶ mäiph­¬ng ph¸p ®Òu ®ßihái nhµqu¶nlýng©nhµng ph¶i ®­a ra mètè quyÕt ®Þnhquan trängtrªnc¸c ph­ong diªn sau : (1)Ph¶i lùachän “thêi kú môctiªu “ (6 th¸ng ,1 n¨m…)®Ó lµm c¬ së hco viªc x¸c ®Þnh nh÷ng gi¸ trÞ kú väng vµ ®é dµi cña nh÷ng giai ®o¹n thanh phÇn, c¸u thanh thêi kú môc tiªu (2)P¶i chän lùagi¸ trÞ tû lÖthu nhËp l·i c©nbiªnmôctiªu (duy tr× tr lÖ thu nh¹p l·i cËn biªn hiÖn taÞhay lam t¨ng tr­ëng chi tiªu nµy) (3)NÕu nhµ qu¶n lý mong muèn n©ng cao tû lÖ thu nhËp l·i c©nbiªn ,hä ph¶i dù b¸o chÝnh x¸c l·i suÊt hoÆc t×mc¸ch ph©nbæ l¹i danh môc µi s¶n sinh lîi vµ nînh»m t¨ng thu nhËp l·i cho ng©nhµng. (4)Ph¶i x¸c ®Þnhgi¸ trÞ tµi s¶n nh¹yc¶ml·i suÊt vµ gi¸ trÞ nguån vèn nh¹y c¶m l·i suÊt mµ ng©n hang sÏ n¾m gi÷. 3.2.1 Nh÷ng kü thuËt dùa trªnm¸y tÝnh :RÊt nhiÒu ng©n hµng sö dôngnh÷ng kü thuËt dùa trªn m¸y tÝnh mµ th­o®ã, tµi s¶n vµnî®­îc ph©n theotiªu thøc tíi h¹n hoÆc®­îc®Þnh gi¸ l¹i trong ngµy h«m nay, trong tuÇn tíi , trong 30 ngµy tíi…Nhµ qu¶n lý cè g¾ng t­¬ng®ångdanh môctµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt v¬idanh môc nî nh¹ c¶ml·i suÊt cho mçi thêi h¹n nh¨m t¨ng kh¶ n¨ng ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu lîi nhu©n mµ ng©n hµng ®Ò ra. VÝ dô, ch­¬ng tr×nh m¸y tÝnh míinhÊt cña ng©n hµng cãthÓ cháa nh÷ng sè liªu sau : Tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt(NCLS) Nî NClS Khe hë NCLS Khe hë NCLS tÝch luü Trongvßng 24 giê tíi 40 30 +10 +10 7ngµy sau 120 160 -40 -30 30ngµy sau 85 65 -40 -30 90ngµy sau 280 250 +30 +20 120ngµy sau 455 395 +60 +80 … …. … … … Th«ngqua sè liÖu trªn ta thÊy r»ng thêi kú tÝnh khe hë nh¹yc¶m l·i suÊt cãvai trß rÊt qu¶ntäng trong viÖc®¸nh gi¸ tr¹ng th¸i nh¹yc¶m l·i suÈtthùc tÕ cña métng©nhµng . VÝ dô trong vßng 24 giê tíi , ng©nhµng trªn cãkhe hë d­¬ng, lîinhu©n cña ng©n hµng sÏ t¨nglªnnÕu l·i suÊt t¨ng lªn trong ngµy h«m nay vµ ngµy mai. Tuy nhiªn , nÕu l·i suÊt t¨ng lÓntong vßng 7 ngµy tíi cã thÓ lµ tin xÊu v× ng©n hµng cã mét khe hë Èmtong giai ®o¹n nµy vµ kÕt qu¶ lµ chi phÝ tr¶ l·i sÏ t¨ng nhiÒu h¬nlµ thu tõ l·i. NÕu l·i suÊt ®­îc dù b¸o t¨ng, nhµ qu¶n lý cÉnÏmÐt cã thÓ sö dông mét sè biªn ph¸p ®Ó b¶o vÖ lîi nhu©n cña ng©nhµng nh­ : B¸nngay nh÷ng chøng chØ tiªn göidµi h¹n hîc sÎ dông hîp ®ång kú h¹n… Xem xÐt phÇn cßn l¹i cña b¶ng ta thÊy mét®iÒu rÊt râ rµng lµ ng©n hµng sÏ tiÕn triÓnh¬n trong mét vµi th¸ng tíi nÕu l·i suÊt t¨ng v× cuèi cïng khe h¬ nh¹y c¶m l·i suÊt sÏ trë l¹i tr¹ngth¸i d­¬ng. VÝ dô trªn nh¾cnhë chóng ta r»ng tû lÖ thu nhËp l·i c©n biªn cña ng©n hµng chÞut¸c ®éngcña nhiÒu yÕu tè : (1)nh÷ng thay ®æi trong l·i suÊt (2)nh÷ng thay ®æi trong møc chªnh lÖch gi÷a l·i thu vÒ tõ tµi s¶n vµ chi phÝ tr¶ l·i cho vèn huy ®éng (th­êng ®­îc ph¶n ¸nh trong sù thay ®æi h×nh d¹ng cña ®­êng cong thu nhËp gi÷a l·i suÊt dµi h¹n vµ l·i suÊt ng¾n h¹n, v× phÇn lín nguån vèncña ng©n hµng cã kú h¹n ng¾n h¹n trong khi tµi s¶n cña ng©n hµng th­êng cã kú h¹n dµi h¬n (3) nh÷ng tahy ®æi vÒ gi¸ trÞ tµi s¶n sinh lêi nh¹y c¶m l·i suÊt mµ ng©n hµng n¾m gi÷ khi më réng hoÆc thu hÑp quy m« ho¹t ®äng cña m×nh (4) nh÷ng thay ®æi vÒ gi¸ trÞ nguån vèn ph¶i tr¶ mµ ng©n hµng sö dông ®Ó tµi trî cho danh môc tµi s¶n sinh lêi khi më réng hoÆc thu hÑp ho¹t ®éng (5) nh÷ng thay ®æi vÒ cÊu tróc cña tµi s¶n vµ nî mµ ng©n hµng thùc hiÖn khi tiÕn hµnh chuyÓn ®æi tµi s¶n, nî gi÷a l·i suÊt cè ®Þnh vµ l·i suÊt thay ®æi, gi÷a kú h¹n ng¸n vµ kú h¹n dµi, gi÷a tµi s¶n mang l¹i møc thu nhËp thÊp víi tµi s¶n mang l¹i møc thu nhËp cao. Víi sù gióp ®ì cña m¸y tÝnh , nhµ qu¶n lý s¾p xÕp gi¸ trÞ cña tÊt c¶ c¸c kho¶n môc tµi s¶n vµ nî trªn c¬ së ph©n nhãm theo kho¶ng thêi gian cho t­¬ng lai cho tíi khi tõng kho¶n môc ®¸o h¹n hoÆc ®­îc ®Þnh gi¸ l¹i. Trªn c¬ së dù b¸o sù biÕn ®éng cña l·i suÊt vµ khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt trong tõng thêi kú, nhµ qu¶n lý ng©n hµng ph¶i quyÕt ®Þnh xem sÏ chÊp nhËn hay sÏ ®èi phã víi rñi ro nµy b»ng nh÷ng chiÕn l­îc phßng ngõa rñi ro hoÆc b»ng nh÷ng c«ng cô b¶o vÖ nµo. 3.2.2 Ph­¬ng ph¸p qu¶n lý khe hë n¨ng ®éng Mét th­íc ®o mang tÝnh tæng thÓ vµ h÷u Ých ph¶n ¸nh tñi ro l·i suÊt lµ khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt tÝch luü. §©y lµ tæng møc chªnh lÖch gi÷a tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt vµ nî nh¹y c¶m l·i suÊt trong giai ®oanj nhÊt ®Þnh. NÕu ng©n hµng dù ®o¸n ®­íc tr­íc sù thay ®æi cña l·i suÊt, hä cã thÓ ng¨n chÆn tæn thÊt b»ng c¸ch thùc hiÖn mét sè ®iÒu chØnh ®èi víi tµi s¶n vµ nî ®Ó gi¶m bît quy m« khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt tÝch luü hoÆc sö dungj c¸c c«ng cô b¶o vÖ. Nãi chung, c¸c ng©n hµng cã khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt tÝch luü ©m sÏ cã lîi khi l·i suÊt gi¶m nh­ng sÏ ph¶i chÞu tæn thÊt khi l·i suÊt t¨ng : ng­îc l¹i, nÕu cã khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt tÝch luü d­¬ng sÏ cã lîi khi l·i suÊt t¨ng vµ ph¶i chÞu tæn thÊt khi l·i suÊt gi¶m. Mét sè ng©n hµng th­êng xuyªn thay ®æi khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt , ®Æt ng©n hµng vµo tr¹ng th¸i nh¹y c¶m tµi s¶n hoÆc nh¹y c¶m nî dùa trªn kh¶ n¨ng tin cËy ®èi víi c¸c dù b¸o vÒ l·i suÊt cña ng©n hµng . VÊn ®Ò nµy th­êng ®­îc gäi lµ ph­¬ng ph¸p qu¶n lý khe hë n¨ng ®éng .VÝ dô, nÕu ban qu¶n lý ng©n hµng tin ch¾c l·i suÊt sÏ gi¶m trong thêi gian tíi , hä cã thÓ ®iÒu chØnh t¨ng l­îng nî nh¸y c¶m l·i suÊt, v­ît qu¸ quy m« tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt. NÕu l·i suÊt gi¶m nh­ ®· dù ®o¸n chi phÝ tr¶ l·i cho c¸c ho¶n nî sÏ gi¶m nhiÒu h¬n thu l·i, c¶i thiÖn ®­îc chØ sè tû lÖ thu nhËp l¸i suÊt c¹n biªn cña ng©n hµng . T­¬ng tù, nÕu dù ®o¸n ch¾c l·i suÊt sÏ t¨ng cao h¬n, nhiÒu ng©n hµng sÏ cè g¾ng chuyÓn vÒ tr¹ng th¸i nh¹y c¶m tµi s¶n. Tuy nhiªn, chiÕn l­îc qu¶n lý n¨ng ®éng còng buéc ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro kh«ng nhá. Kh¶ n¨ng dù ®o¸n ®óng vÒ sù v©n ®éng l·i suÊt lµ rÊt thÊp. PhÇn lín c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng dùa vµo viÖc phßng ngõa rñi ro chø kh«ng døa vµo viÖc dù ®o¸n thay ®æi cña l·i suÊt trong qu¸ tr×nh ®iÒu hµnh . Víi chiÕn l­îc qu¶n lý khe hë l·i suÊt hoµn toµn mang tÝnh b¶o vÖ th× nhµ qu¶n lý th­êng thiÕt l¹ap khe hë nhµy c¶m l·i suÊt b»ng 0. 3.2.3 Ph­¬ng ph¸p khe hë theo hÖ sè nh¹y c¶m l·i suÊt Cho dï nhµ qu¶n lý lùa chän khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt b»ng 0 , ng©n hµng thùc tÕ trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng lu«n ph¶i ®èi mÆt víi kh«ng Ýt rñi ro l·i suÊt. VÝ dô, chi phÝ tr¶ l·i cho vèn huy ®éng 9th­êng lµ ng¾n h¹n) th­êng cã xu h­íng thay ®æi nhanh h¬n thu nhËp l·i tõ tµi s¶n ( chñ yÕu lµ dµi h¹n) , h¬n n÷a thay ®æi l·i suÊt ®èi víi tµi s¶n vµ nî th­êng kh«ng dÞch chuyÓn cïng tèc ®é nh­ trªn thÞ tr­êng tù do vµ l·i suÊt huy ®éng th­êng thay ®æi sau l·i suÊt cho vay. ChÝnh v× vËy , mét sè ng©n hµng sö dông ph­¬ng ph¸p ®o l­ßng khe hë nhµy c¶m l·i suÊt trong ®ã cã tÝnh ®Õn xu h­oøng thay ®æi sau l·i suÊt vµ sù vËn ®äng lªn xuèng cña chu kú kinh doanh. Ng­êi ta gäi ph­¬ng ph¸p nµy lµ khe hë theo hÖ sè nh¹y c¶m l·i suÊt. Sù thay ®æi trong l·i suÊt cña c¸c kho¶n môc tµi s¶n kh¸c nhau th­êng diÔn ra víi møc ®é vµ tèc ddé kh¸c nhau. Trong khi ®èi víi c¸c kho¶n môc nguån vèn, chØ tiªu nµy kh«ng kh¸c nhau l¾m . VÝ dô, gi¶ sö mét ng©n hµng cã tæng tµi s¶n nhµy c¶m l·i suÊt 200 USD vµ nî nh¹y c¶m l·i suÊt 223 USD (b¶ng d­íi ), do ®ã, ng©n hµng cã mét khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt b»ng –23 USD trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n . C¸c kho¶n cho vay suÊt b»ng víi l·i suÊt trªn thÞ tr­êng më , do ®ã c¸c kho¶n cho vay nµy cã hÖ sè nh¹y c¶m l·i suÊt b»ng 1. Trong danh môc ®Çu t­ chøng kho¸n , ng©n hµng n¾m gi÷ mét sè tµi s¶n cã møc ®é rñi ro cao h¬n, møc ®é thu nhËp tõ chøng kho¸n trung b×nh cña ng©n hµng sÏ biÕn ®éng víi biªn ®é lín h¬n l·i su¸at cña nh÷ng kho¶n cho vay quü liªn bang –gi¶ sö hÖ sè nh¹y c¶m l·i suÊt cña chøng kho¸n lµ 1,3 . nh÷ng kho¶n cho vay vµ cho thuª cã l·i suÊt biÕn ®äng nhiÒu nhÊt víi hÖ sè nh¹y c¶m l·i suÊt gÊp 1,5 nh÷ng kho¶n cho vay quü liªn bangl Bªn phÝa nguån vèn , l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt mét sè kho¶n vay trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ( vÝ dô nh­ vay tõ NHT¦) th­ßng thay ®æi chËm h¬n l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ . Gi¶ ®×nh c¸c kho¶n tiÒn göi cã hÖ sè nhµy c¶m l·i suÊt lµ 0,86 vµ nh÷ng kho¶n vay trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ cã hÖ sè nh¹y c¶m l·i suÊt 0,91 ta cã : Khe hë theo hÖ sè nhµy c¶m l·i suÊt cña ng©n hµng : ®èi phã víi rñi ro c¬ b¶n C¸c kho¶n môc Trong b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n HÖ sè nh¹y C¶m l·i suÊt B¶ng c©n ®èi kÕ to¸n ®­îc tÝnh to¸n l¹i ph¶n ¸nh sù nh¹y c¶m l·i suÊt - Cho vay quü liªn bang - Chøng kho¸n ChÝnh phñ & c¸c kho¶n ®Çu t­ kh¸c -Cho vay vµ cho thuª Tæng tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt -TiÒn göi h­ëng l·i suÊt -Vèn vay trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ Tæng nî nhµy c¶m l·i suÊt Khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt 50 25 125 200 159 64 223 -23 1,0 1,3 1,5 0,86 0,91 50,00 32,5 187,5 270 137 58 195 +75 Víi nh÷ng tµi s¶n vµ nî cã l·i suÊt thuéc lo¹i hay thay ®æi sÏ ®­îc ®¸nh gi¸ víi träng sè cao ho­n trong b¶ng c©n ®èi ­íc l­îng nh­ trªn, sau khi nh©n víi hÖ sè nhµy c¶m l·i suÊt mµ ta ®­a ra, b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n dù tÝnh sÏ bao gåm 270 USD t¸i s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt vµ 195 USD nî nh¹y c¶m l·i suÊt. B©y giê, thay v× cã khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt ©m (-23USD ) , ta cã khe hë nh¹y c¶m l·i suÊt d­¬ng ( +75 USD) . VËy , tr¹ng th¸i nh¹y l·i suÊt cña ng©n hµng ®· ®æi chiÒu vµ ng©n hµng sÏ cã lîi khi l·i suÊt t¨ng thay v× chÞu tæn thÊt. Víi ®¸nh gi¸ tr¹ng th¸i tµi s¶n Cã – tµi s¶n Nî theo ph­¬ng ph¸p nµy râ rµng nhµ qu¶n lý ng©n hµng sÏ ®­a ra mét chiÕn l­îc hoµn toµn kh¸c. Trªn thùc tÕ khi ®¸nh gi¸ rñi ro l·i lsuÊt, mäi viÖc ®Òu rÊt phøc t¹p . ViÖc x¸c ®×nh thêi ®iÓm mµ tµi s¶n vµ nî cã thÓ ®­îc ®Ýnh gi¸ l¹i th­êng kh«ng dÔ dµng , thêi ®iÓm ®¸nh gi¸ l¹i ®èi víi mätt sè kho¶n môc cã thÓ n»m gi÷a c¸c kho¶ng thêi gian kÕ ho¹ch vµ ®iÒu ®ã cã thÓ g©y ra r¾c rèi cho ng©n hµng nÕu l·i suÊt biÕn ®æi theo chiÒu h­íng kh«ng cã lîi , sù lùa chän thêi gian kÕ ho¹ch ®Ó c©n b»ng tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt víi nguån vèn nh¹y c¶m l·i suÊt th­êng kh«ng theo mét nguyªn t¾c nµo .. Bëi vËy, c¸c nhµ qu¶n lý ng©n hµng th­êng sö dông m¸y tÝnh ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµi s¶n nh¹y c¶m l·i suÊt vµ gi¸ trÞ nî nh¹y c¶m l·i suÊt trong nh÷ng kho¶ng thêi gian kh¸c nhau. 4Sö dông kú h¹n hoµn vèn vµ kú h¹n hoµn tr¶ ®Ó h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt Mét ng©n hµng thùc sù quan t©m tíi viÖc phßng chãng rñi ro l·i suÊt th­êng lùa chän nh÷ng tµi s¶n vµ nguån vèn vay sao cho : Kú h¹n hoµn vèn trung b×nh =Kú h¹n hoµn tr¶ trung b×nh Cña tµi s¶n (theo gi¸ trÞ cña nguån vèn(theo gi¸ trÞ Cña danh môc tµi s¶n) cña danh môc nî) Khi ®ã khe hë kú h¹n cña ng©n hµng sÏ tiÕn gÇn tíi 0 Khe hë kú h¹n=Kú h¹n hoµn vèn - Kú h¹n hoµn tr¶ Trung v×nh theo trung b×nh theo Gi¸ trÞ cña danh gi¸ trÞ cña danh Môc tµi s¶n môc nî Trong ngan hµng, gi¸ trÞ tµi s¶n lu«n lín h¬n gi¸ trÞ vèn huy ®éng , (nÕu kh«ng ng©n hµng srx mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n ) , nªn mét ng©n hµng muèn cã khe hë kú h¹n b»ng 0 cÇn ph¶i ®¶m b¶o ch¾c ch¾n r»ng: Kú h¹n hoµn vèn Kú h¹n hoµn tr¶ x tæng gi¸ trÞ danh môc nî Trung b×nh theo = trung b×nh theo gi¸ tæng gi¸ trÞ danh môc tµi s¶n Gi¸ tÞ tµi s¶n trÞ cña danh môc nî Do møc ®é nh¹y c¶m l·i suÊt tû lÖ thu©n víi quy m« cña khe hë kú h¹n, c«ng thøc trªn chochóng ta thÊy gi¸ trÞ vèn vay ph¶i thay ®æi nhiÒu h¬n gÝa trÞ tµi s¶n ®Ó cã thÓ lo¹i bá ri ro l·i suÊt . NÕu kú h¹n hoµn vèn trung b×nh cña tµi s¶n kh«ng t­¬ng ®­¬ng víi kú h¹n hoµn tr¶ trung b×nh cña nguån vèn vay th× ng©n hµng srx ph¶i chÞu rñi ro l·i suÊt. §iÒu nµy còng cãngi· lµ, khe hë kú h¹n cµng lín t× tµi s¶n rßng cña ng©nb hµngcµng nh¹y c¶m víi vù thay ®æi trong l·i su©ts. Khi kú h¹n hoµn vèn cña tµi s¶n lín h¬n kú h¹n hoµn tr¶ cña nî, chóng ta cã khe hë d­¬ng. Khe hë kú h¹n = Kú h¹n hoµn vèn trung b×nh –kú h¹n hoµn vèn trung >0 D­¬ng theo gi¸ trÞ cña danh môc b×nh theo gi¸ trÞ cña Tµi s¶n danh môc nî NÕu l·i suÊt bªn nguån vµ bªntµi s¶n cïng thay ®æi mét l­îng nh­ nhau th× sù thay ®æi trong gi¸ tri cña danh môc tµi s¶n vµ danh môc nî sÏ kh¸c nhau. Trong tr­êng hîp khe hë d­¬ng, l·i suÊt t¨ng lªn sÏ lµm gi¶m gi¸ ti rßng cña ng©n hµng bëi v× gi¸ trÞ tµi s¶n gi¶m nhiÖu h¬n gi¸ trÞ cña c¸c kho¶n nî. Theo ®ã , gi¸ tÞ thÞ tr­êng cña vè chñ së h÷u sÏ gi¶m . Ng­îc l¹i, ng©nhµng cã khe hë kú h¹n ©m khi : Khe hë = kú h¹n hoµn vèn trung b×nh -Kú h¹n hoµn tr¶ trung b×nh <0 Kú h¹n ©m theo gi¸ trÞ cña danh theo gi¸ trÞ cña danh môc Môc tµi s¶n nî Víi kú h¹n hoµn tr¶ trungb×nhcña danh môc nî lín h¬nkú h¹n hoµn vèn trung b×nh cña danh môc tµi s¶n, mét sù thay ®æi nh­ nhau vÒ l·i suÊt bªn nguån vèn va vµ tµi snr sÏ dÉn ®Õn nguån vay tang nhiÒu h¬ngi¸ trÞ nguån vãn vay thay ®æi lín h¬n bªn tµi s¶n. NÕu l·i suÊt gi¶m, gi¸ tri nguån vay t¨ng nhiÒu h¬ngi¸ trÞ tµi s¶n vµ khi ®ã gi¸ trÞ vèn chuû së h÷u gi¶m. T­¬ng tù, khi l·i suÊt t¨ng gi¸ trÞ nguån vènvay gi¶m nhanh h¬n gi¸ trÞ vèn chñ sá h÷u. Chóng ta cã thÓ tÝnhto¸n sù thay ®æi gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña vèn chñ së h÷u nÕu chóng ta biÕt kú h¹n hoµn vèn trung b×nh cña danh môc tµi s¶n , kú han hoµn tr¶ trung b×nh cña danh môc nî ãNW=(-Da ãi x A )-(-Dl x ãi x L) 1+i 1+i Trong ®ã: NW: sù thay ®æi gi¸ tri rßng cña ng©nhµng Da: Kú h¹n hoµn vèn trung b×nh theo gi¸ trÞ cña danh môctµi s¶n A: Tæng gi¸ trÞ Tµi s¶n Dl Kú h¹n hoµn tr¶ trung b×nh theogi¸ trÞ cña danh môc nî L : Tæng gi¸ trÞ nî ãi : Sù thay ®æi l·i suÊt i : L·i suÊt ban ®Çu §Ó h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt, chóng ta ph¶i tÝnh to¸n kú h¹n hoµn vèn vµ sö dôngkú h¹n hoµn vèn . Chóng ta thèng nhÊt r»ng kú h¹n hßn vèn cña mét danh môc tµi s¶n hay kú h¹n hoµn tr¶ cña mét danh môc c¸c kho¶ntiªn göi vµ vèn vay chÝnh b»ng kú h¹n hoµn vèn vµ hoµn tr¶ trung b×nh theogi¸ tri cu¶ danh môc. C¸c b­íc tÝnh gåm : TÝnh kú h¹n hoµn vèn cña tõng kho¶n môc trong danh muc Nh©n gi¸ trÞ kú h¹n hoµn vèn võa tÝnh víi tû träng cña gi¸ trÞ thÞ tr­êng tõng kho¶n môc trong danh môc. Céng kÕt qu¶ ë b­íc (2) ®Ó x¸c ®Þnh kú h¹n hoµn vèn cña toµn danh môc. KiÓm tra danh môc tÝch s¶n, tiªu s¶n thay ®æi theol·i suÊt thÞ tr­êng: Môc tiªu cña c¸cnhµ qu¶n lý NHlµ ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn kinh tÕ nh­ng còng ®¶m ¶o ®­îc cã lîi tøccho dï cã nh÷ng biÕn ®éng vÒ l·i suÊt. §Ó thùc hiªn môc tiªu nµy, NH ph¶i tËp rung c¸c danh môc tÝch s¶n ( tµi s¶n cã ) thay ®æi theo l·i suÊt khi l·i suÊt thÞ tr­oõng thay ®æi, bao gåm nh÷ng mãn cho vay vµ sù ®Çu t­ chøng kho¸n nh÷ng tÝch s¶n thu lîi. C¸c tiªu s¶n ( tµi s¶n nî ) bao gåm nh÷ng ký th¸c tiÒn göi tr¶ l·i , nh÷ng mãn vay cña NH chÞu thay ®æi theo l·i suÊt khi l·i suÊtthØt­êng thay ®æi , ®Ó x¸c ®Þnh mét biªn ®é l·i suÊt tèi thiÓu chÊp nhËn ®­îc : Biªn ®é l·i suÊt ( BDLS) tèi thiÓu lµ: Doanh thu tõ c¸c Chi phÝ tr¶ l·i huy Kho¶n cho vay vµ ®Çu ®éng vèn (phÇn tiªu T­ (phÇn tÝch s¶n s¶n chÞu l·i suÊt ChÞu l·i suÊt thay ®æi thay ®æi B®ls = x % Tæng tÝch s¶n thu lîi Tæng tÝch s¶n Tæng TiÒn mÆt vµ Thu lîi = tÝch s¶n - TSC§ NÕu B®ls x%lµ chÊp nh©n ®­îc ®ãi víi NH th× NH s÷ dïng c¸c biªn ph¸p thÝch øng ng¨n chÆn rñi ro l·i suÊt dÓ b¶o vÖ biªn ®é x% ®ã nh»m b¶o vÖ lîi tøc cña NH §¨ng thøc trªn cho chóng ta thÊy : nÕu chi phÝ huy ®éng vèn t¨ng nhanh h¬n l·i thu tõ cho vay vµ ®Çu t­, hoÆc l·i thu tõ cho vay vµ ®Çu t­ gi¶m nhanh h¬n chi phÝ huy ®éng srx lam cho B®ls thu hÑp. VËy vÊn ®Ò lµ t×m c¸ch ®Ó gi÷ vòng biªn ®é l·i suÊt ®ã. 5.1Khi l·i suÊt t¨ng: Chóng ta nh×n vµo mét b¶ng tæng kÕt tµi s¶n A sau : Tµi s¶n cã Tµi s¶n nî TiÒn mÆt 6.000 §Çu t­ chøng kho¸n 15.000 §Çu t­ chøng kho¸n dµi h¹n 15.000 Cho vay ng¾n h¹n 20.000 Cho vay cè ®Þnh l·i suÊt 20.000 Nhµ cöa, TSC§ 4.000 80.000 TiÒn göi thanh to¸n 20.000 Ký th¸c ng¾n h¹n 20.000 Ký th¸c dµi h¹n 20.000 Vay 10.000 Vèn cæ phÇn 10.000 80.000 Tµi s¶n cã thay ®æi l·i suÊt th­o sù biÕn ®äng l·i suÊt thÞ tr­êng bao gåm: -§Çu t­ chøng kho¸n ng¾n h¹n, cho vay ng¾n h¹n lµ : 35000 -Tµi s¶n nî ®Ó chÞu ¶nh h­ëng cña biÕn ®éng l·i suÊt bao gåm : tiÒn göi thanh to¸n , ký th¸c ng¾n h¹n , c¸c kho¶n vay : 50.000 Tµi s¶n cã thya ®æi theo tµi s¶n nîthay ®æi BiÕn ®éng l·i suÊt < theo biÕn ®æi l·i suÊt Cßn gäilµ chªnh lÖch ©m, biÕn ®éngl·i suÊt ë tr­êng hîp nµy nÕu lµ l·i suÊt ë thÞ tr­êng gia t¨ng lµm gia t¨ngphÝ huy ®«ngjnhanh lîi tøc tõ Tµi s¶n cã thay ®æi thoe biÕn®éng l·i suÊt kÕt qñ lµ h¹n thÊp B®ls. GiÎ thiÕt r»ng l·i suÊt cã nh­ sau: 10% ®èi víi tÝch s¶n chÞu ¶nh h­ëng t¨ng gi¶m l·i suÊt. 11% ®èi víi tÝch s¶n kh«ng thay ®æi l·i suÊt. 8% ®èi víi tiªu s¶n chÞu ¶nh h­áng t¨ng gi¶m l·i suÊt. 9% ®èi víi tieeu s¶n kh«ngthay ®æi l·i suÊt. Ta cã B®ls: [10% x35000 +11% x (70000 - 35000)] –[8% x50000 +9% x (70000 – 50000)] =1550 B®ls =1550/70000 =2,2% Dù kiÕn l·i suÊt t¨ng0,2% nghÜa lµ : -§èi víi tÝch s¶n ¶nh h­áng bëi sù thay ®æi l·i suÊt srx t¨ng tõ 10% ®Õn 12% -§èi víi tiªu s¶n ¶nh h­ëng bëi sù thay ®æi l·i suÊt sÏ t¨ng tõ 8% ®Õn 10% [(12% x35000 +11% (70000 –35000)] –(10% x50000 + 9% x20000) =1250 b®ls =1250 /70000 =1.8% Nh­ v©y, ta thÊy B®ls gi¶m tõ 2,2% xuãng cßn 1,8% Tr­êng hîp ë b¶ng tæng kªt A. Rñi ro x¶y ra khi l·i suÊt t¨ng. -cÇn rót ng¾n kú h¹n c¸c tichsanr hoÆc kÐo dµi kú h¹n tiªu s¶n. -Gi¶m bíttiªu s¶n (tµi s¶n nî ) cã l·i suÊt biÕn ®æi, hoÆc gia t¨ng tÝch s¶n (tµi s¶n cã)cã l·i suÊt biÕn ®æi. 5 .2 Khi l·i suÊt gi¶m BH©y giê nÕu mét b¶ng tæng kÕttµi s¶n B lµ : Tµi s¶n cã Tµi s¶n nî TiÒn mÆt 2.000 §µu tõ ng¾n h¹n 24.000 §Çu t­ dµi h¹n 10.000 Cho vay ng¾n h¹n 25.000 Cho vay cè ®Þnhl·i suÊt 15.000 Nhµ cöa, TSC§ kh¸c 4.000 80.000 TiÒn göi thanhto¸n 10.000 Ký th¸c ng¾nh¹n 30.000 Ký th¸c dµi h¹n 20.000 Vay 5.000 Vèncæ phÇn 15.000 80.000 Nh­ thÕ: Tµi s¶n cã thay ®æit theo >tµi s¶n nî thay ®æi L·i suÊt l·i suÊt (24.000+25.000) (10.000+30.000+5.000) Cßn gäi lµ chªnh lÖch d­¬ng biÕn ®éng l·i suÊt . O tr­êng h¬p nµy B®ls sÏ t¨ng bëi v× lîi tøc thu tõ tµi s¶n cã nµy srx y¨ngnhanh h¬n chi phÝ huy ®éng vèn chÞu thay ddæi l·i suÊt th­obiÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ tr­êng. Nh­ vËy, sù b®ls tuú thuéc vµo chªn lÖch biÕn ®éng l·i suÊt vµ sù biÕn ®éng l·i suÊt. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ: C¸c nhµ qu¶n lý NH ph¶i tiªn ®o¸n ®­îc sù biÕn ®éng cña l·i suÊt nµy ®Ó bè trÝ s¾p xÕp phÇn tÝch tµi s¶n thay ®æi theo l·i suÊt cña tõng thêi kú , nghÜa lµ khi l·i suÊt ®­îc tiªn ®o¸n lµ t¨ng th× ph¶i s¾p xÕp sö dông vèn saocho¶ng tæng kÕt tµi s¶n cã kho¶ng chªnh lÖch biÕn ®éng l·i suÊt d­¬ng dÓ B®ls kh«ng gi¶m qua t­ng thêi kú. Ng­îc l¹i , khi l·i suÊt ®­îc tiªn ®o¸n lµ gi¶mth× ph¸Ýp xÕp sö dông v«nsaochokhoanr chªnh lÖch biÕn ®éng l·i su©t ©m ®Ó B®ls kh«ng bÞ thu hÑp qua tõng thêi kú. Tãm l¹i , ®Ó gi¶mbít rñi rovÒ l·i suÊt, Nh sÏ cã g¾ng gi¶m bít sù chªnh lÖch gi­a tÝch s¶nvµ tiªu s¶n cã l·i suÊt biÕn ®æi. Tr­êng hîp ë ¶ng tæng kÕt B Rñi ro x¶y ra khi l·i suÊt gi¶m vµ c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt xö lý ng­îcl¹i víi biÖn ph¸p trªn. Nh­ng kh«ng ph¶o lóc nµo mét NH còng cã thÓ s¾p xÕp gi÷a thêi h¹n cña tÝch s¶n vµtiªu s¶n ®¶m b¶o nhÊt chom×nh. Trong thùc tÕ lu«n cã mét sù bÊt c©n ®èi vÒ thêi h¹n gi÷a tÝch s¶n vµ tiªu s¶n. Nh­ thees ®Î gi¶m bít ®­îc rñi ro vÒ l·i suÊt, NH nµy sÏ ph¶i kiÕm ; mét ng©nhµng kh¸ccã sùbÊt c©n ®ãi t­¬ng tù theo chiÒu ng­îcl¹i ®Ó chÊpnhËn thamho¸n ®æi víi nhau;mét NH ®Ç t­ (tÝch s¶n ) víi l·i suÊt thay ®æi cãkú h¹n ng¾nh¬n nguån ( tiªu s¶n víi l·i suÊt cè ®Þnh sÏ chÞugi¶mlîi nhuËn khi thÞ tr­êng l·i suÊtt¨ng. Ng­îcl¹i, Mét NHkh¸c ®Çu t­ (tÝch s¶n ) víi l·i suÊt cè ®Þnh cãkú h¹n dµi h¬n nguån tiªu s¶n vãi l·i suÊt biÕn ®æi sÏ bÞ gi¶m lîi nhuËn khi thÞ tr­êng l·i sÊt gi¶m. Hai NH nµy cã thÎ chÊp nhËnho¸n ®æi trong viÖc thanh to¸n l·i suÊt cho nhau ®Ó ng¨n chÆn rñi ro tang ho¸c rñi ro gi¶m. l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiªn tÖ. Mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa kh¸c: 6.1 ¸p dông l·i suÊt th¶ næi Khi l·i suÊt cè®Þnh th× thêi h¹n nguån vµ tµi s¶nlµ yÕu tè t¹o rñi ro l·i suÊt tiÒm n¨ng. §Ó h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt nhiÒu ng©n hµng ®· ¸p dông chÕ ®é th¶ næi l·i suÊt, theo ®ã l·i suÊtchovay sÏ thay ®æi tuú thuécvµo sù thay ®æi cña l·i suÊt nguån trªn thÞ tr­êng. Tõ nh÷ng n¨m 70 chÕ ®é th¶ næi l·i suÊt lµ phá biÕn , dÆc biÖt do tÝnh chÊt dµi h¹n cña c¸c kho¶n tÝn dông trªn thÞ tr­êng ®«la ch©u ¢u. TÝn dông th¶ næi ng©n hµng sang ng­êi vay. Ph­¬ng ph¸p nµy ®ang ®­îc sö dông ngµy cµng nhiÒu ®ãi víic¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng, ho¹c trong c¸c hîp ®ång ng¾n h¹n Tuy nhiªn nã kh«ng thÓ thaythÕ chol·i suÊt cè ®Þnh . PhÇn lín ng­êi göi tiÕt kiÖm yªu cÇu l·i suÊt cè ®Þnh . C¸c kh¸ch hµng vay trung vµdµi h¹n th­êng yªu caauf l·i suÊt cè ®Þnh ®Ó dù tÝnh ®­îc tr­íc hiÖu qu¶ cña dù ¸n. 6.2¸p dông chÝnh s¸ch mÒm dÎo cho c¸c kho¶n vay: §Ó phßng ngõa cho Ng©n hang gÆp ph¶o rui ro l·i suÊt Ng©n hµng cã thÓ ®­a ra chÝnh s¸ch l·i suÊt mwmf dÎo cho c¸c kho¶n vay vµ c¸c tµi s¶n cña Ng©n hµng cã kú h¹n dµi. §èi víi c¸c kho¶n vay cãkú h¹n dµi Ng©n hµng cã thÓ ®­a ra c¸c møc l·i suÊtthay ®æi theo l·i suÊt trªn thÞ tr­ên g theo tõng th¸ng , tõng quý , nöa n¨m, mét n¨m ; hoÆc lµ trong thêi gian®Çu Ng©n hµng cã thÓ ®­a ra møc l·i suÊt cao h¬n mét chót sovíi l·i suÊt cña c¸c ®èi thñ cµnh tranh, sau ®ã l·i suÊ nµy ®­îc tr¶ gi¶m dÇn ®i ë c¸c n¨m sau. Ngoµi ra , ng©n hµng cã thÓ ¸p dông møc l·i suÊt thay ®æi theo thÞ tr­êng nhÊt lµ khi l·i suÊt ë trong thêi kú th­êng xuyªn biÕn ®éng m¹nh.