Đề án Rủi ro tín dụng và một số biện pháp phòng ngừa rủi ro tín dụng tại các Ngân hàng Thương mại Việt Nam

ng vµ còng lµ ho¹t ®éng chøa nhiÒu rñi ro nhÊt. Rñi ro tÝn dông lµ hiÖn t­îng x¶y ra g©y thiÖt h¹i cho Ng©n hµng ngoµi sù mong ®îi cña Ng©n hµng mµ nguyªn nh©n cña nã cã thÓ lµ do Ng©n hµng, kh¸ch hµng hoÆc cã thÓ lµ nguyªn nh©n kh¸ch quan. C¸c lo¹i rñi ro tÝn dông 2.1. Rñi ro mÊt vèn Lµ rñi ro cho vay kh«ng thu håi ®­îc nî. B¶n chÊt cña tÝn dông ng©n hµng chøa ®ùng néi dung øng tr­íc tiÒn cho doanh nghiÖp (ng­êi vay), sau mét chu kú s¶n xuÊt hoÆc kú lu©n chuyÓn hµng ho¸ th× kh¸ch hµng míi cã tiÒn tr¶ nî ng©n hµng. Néi dung “øng tr­íc” cña tÝn dông ng©n hµng cµng cao th× møc ®é rñi ro cµng lín. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cho vay b»ng tÝn chÊp møc ®é rñi ro cao h¬n cho vay cã tµi s¶n thÕ chÊp. Tµi s¶n thÕ chÊp b»ng giÊy tê cã gi¸ dÔ chuyÓn ®æi ra tiÒn th× rñi ro Ýt h¬n tµi s¶n thÕ chÊp lµ bÊt ®éng s¶n (ruéng, v­ên, ao hå, nhµ cöa kÌm theo thæ c­). Trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng, rñi ro nµy th­êng chiÕm tû träng lín nhÊt ¶nh h­ëng nghiªm träng ®Õn tµi s¶n kinh doanh. V× h¬n 2/3 tµi s¶n cã cña ng©n hµng lµ c¸c mãn cho vay vµ ®Çu t­, ®em l¹i thu nhËp chñ yÕu cho ng©n hµng, do ®ã nÕu c¸c kho¶n cho vay cña ng©n hµng kh«ng ®­îc hoµn tr¶, ng©n hµng sÏ mÊt c¶ vèn lÉn l·i. Sè tiÒn thiÖt h¹i nµy khi ®· v­ît qu¸ vèn tù cã cña ng©n hµng sÏ khiÕn ng©n hµng l©m vµo t×nh tr¹ng mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n dÉn ®Õn ph¸ s¶n. 2.2. Rñi ro sai hÑn Lµ c¸c kho¶n cho vay mµ ®Õn h¹n kh¸ch hµng vÉn ch­a thu håi ®­îc vèn ®Ó tr¶ cho ng©n hµng. Th«ng th­êng tr­êng hîp nµy kh¸ch hµng sÏ xin ng©n hµng gia h¹n thªm thêi h¹n tr¶ nî. NÕu lý do cña kh¸ch hµng kh«ng ®­îc ng©n hµng chÊp thuËn, hä sÏ ph¶i chÞu l·i suÊt ph¹t. Kho¶n tiÒn thu håi chËm nµy cã thÓ lµm ®¶o lén kÕ ho¹t kinh doanh cña ng©n hµng vµ lu«n tiÒm Èn nguy c¬ mÊt vèn. 2.3. Rñi ro l·i suÊt Qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ tµi s¶n cña ng©n hµng bao gåm viÖc huy ®éng vèn vµ viÖc sö dông vèn. Kú h¹n vµ ®é thanh kho¶n cña c¸c tµi s¶n nî th­êng kh«ng c©n xøng víi kú h¹n vµ ®é thanh kho¶n cña c¸c tµi s¶n cã lµm cho ng©n hµng ph¶i chÞu rñi ro vÒ l·i suÊt. Gi¶ sö l·i suÊt huy ®éng vèn lµ 9%/n¨m vµ l·i suÊt ®Çu t­ lµ 10%/ n¨m. Sau n¨m thø nhÊt, b»ng c¸ch vay ng¾n h¹n 1 n¨m vµ cho vay dµi h¹n hai n¨m, ng©n hµng thu ®­îc lîi nhuËn tõ chªnh lÖch l·i suÊt lµ 10% - 9% = 1%. Tuy nhiªn lîi nhuËn thu cña n¨m thø hai ch­a biÕt tr­íc lµ bao nhiªu cho nªn sÏ lµ mét sè kh«ng ch¾c ch¾n. NÕu l·i suÊt thÞ tr­êng kh«ng thay ®æi tõ n¨m thø nhÊt sang n¨m thø hai th× ng©n hµng cã thÓ t¸i tµi trî tµi s¶n nî víi møc l·i suÊt kh«ng thay ®«Ø lµ 9%; vµ do ®ã, møc lîi nhuËn thu ®­îc trong n¨m thø hai sÏ b»ng n¨m thø nhÊt vµ b»ng 1%. V× l·i suÊt thÞ tr­êng cã thÓ thay ®æi tõ n¨m thø nhÊt sang n¨m thø hai, cho nªn ng©n hµng lu«n ®øng tr­íc rñi ro vÒ sù thay ®æi l·i suÊt. Gi¶ sö, sang n¨m thø hai ng©n hµng chØ cã thÓ huy ®éng vèn theo møc l·i suÊt thÞ tr­êng hiÖn hµnh lµ 11%, do ®ã lîi nhuËn cña ng©n hµng sang n¨m thø hai sÏ lµ mét sè ©m, tøc lµ ng©n hµng sÏ chÞu lç 10% - 11% = -1%. Nh­ vËy lîi nhuËn cña n¨m thø nhÊt chØ ®ñ bï ®¾p cho kho¶n lç cña n¨m thø hai. KÕt qu¶ lµ, trong mäi tr­êng hîp nÕu ng©n hµng duy tr× tµi s¶n cã kú h¹n dµi h¬n so víi tµi s¶n nî th× ng©n hµng lu«n ®øng tr­íc rñi ro vÒ l·i suÊt trong viÖc t¸i tµi trî ®èi víi tµi s¶n nî. Rñi ro sÏ trë thµnh hiÖn thùc nÕu l·i suÊt huy ®éng vèn bæ sung trong nh÷ng n¨m tiÕp theo t¨ng lªn trªn møc l·i suÊt ®Çu t­ tÝn dông dµi h¹n. Ngoµi rñi ro l·i suÊt t¸i tµi trî tµi s¶n nî hoÆc t¸i ®Çu t­ tµi s¶n cã, th× khi l·i suÊt thÞ tr­êng thay ®æi ng©n hµng cßn cã thÓ gÆp ph¶i rñi ro gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n. Nh­ chóng ta ®· biÕt, gi¸ trÞ thÞ tr­êng cña tµi s¶n cã hay tµi s¶n nî lµ dùa trªn kh¸i niÖm gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tiÒn tÖ. Do ®ã, nÕu l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng lªn th× møc chiÕt khÊu gi¸ trÞ tµi s¶n còng t¨ng lªn, vµ do ®ã gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî gi¶m xuèn. Ng­îc l¹i, nÕu l·i suÊt thÞ tr­êng gi¶m th× gi¸ trÞ cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî sÏ t¨ng lªn. Do ®ã, nÕu kú h¹n cña tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî kh«ng c©n xøng víi nhau, vÝ dô tµi s¶n cã cã kú kú h¹n dµi h¬n tµi s¶n nî, th× khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng, gi¸ trÞ cña tµi s¶n cã sÏ gi¶m nhanh h¬n vµ nhiÒu h¬n so víi sù gi¶m gi¸ trÞ cña tµi s¶n nî. Rñi ro gi¶m gi¸ trÞ tµi s¶n khi l·i suÊt thay ®æi thuéc lo¹i rñi ro vÒ l·i suÊt vµ cã thÓ dÉn ®Õn thiÖt h¹i cho ng©n hµng. 2.4.Rñi ro tû gi¸ Rñi ro hèi ®o¸i th­êng diÔn ra d­íi h×nh thøc cña mét chªnh lÖch gi÷a gi¸ ®Æt mua vµ gi¸ chµo b¸n cña tiÒn tÖ. C¸c rñi ro trong viÖc giao dÞch ngo¹i hèi xuÊt ph¸t tõ tû gi¸ hèi ®o¸i cña c¸c lo¹i tiÒn tÖ kh¸c nhau do t¸c ®éng cña kinh tÕ vµ chÝnh trÞ cña mét n­íc. §Ó thÊy ®­îc rñi ro h«Ý ®o¸i ph¸t sinh nh­ thÕ nµo, chóng ta gi¶ sö mét ng©n hµng óc cÊp tÝn dông b»ng ®ång b¶ng Anh cho mét c«ng ty cña Anh. Khi ®ång b¶ng Anh gi¶m gi¸ so víi ®ång ®«la óc. ThËm chÝ trong tr­êng hîp nÕu ®ång b¶ng Anh gi¶m gi¸ ®¸ng kÓ, th× c¶ gèc vµ l·i khi chuyÓn ®æi sang ®«la óc cã thÓ lµ nhá h¬n sè gèc ®Çu t­ ban ®Çu, vµ do ®ã kÕt qu¶ ®Çu t­ sÏ lµ ©m. NghÜa lµ khi chóng ta chuyÓn ®æi gèc vµ l·i tõ b¶ng Anh sang ®«la óc, th× sè tiÒn l·i thu ®­îc ch­a ®ñ ®Ó bï ®¾p rñi ro hèi ®o¸i 3. Nguyªn nh©n rñi ro tÝn dông 3.1. Th«ng tin kh«ng c©n xøng Trong nh÷ng giao dÞch diÔn ra trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh, mét bªn th­êng kh«ng biÕt tÊt c¶ nh÷ng g× mµ ng­êi ta cÇn biÕt vÒ bªn ®Ó cã ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n. Sù kh«ng c©n b»ng vÒ th«ng tin mµ mçi bªn cã ®­îc gäi lµ th«ng tin kh«ng c©n xøng. VÝ dô mét ng­êi vay mét mãn tiÒn th­êng cã th«ng tin tèt h¬n vÒ lîi tøc tiÒm Èn vµ rñi ro kÌm theo víi dù ¸n ®Çu t­ mµ ng­êi nµy cã dù tÝnh tiÕn hµnh so víi ng­êi cho vay. ViÖc thiÕu th«ng tin t¹o ra nh÷ng vÊn ®Ò trong hÖ thèng tµi chÝnh ë hai mÆt: tr­íc khi cuéc giao dÞch diÔn ra vµ sau khi cuéc giao dÞch diÔn ra. Chän lùa ®èi nghÞch lµ do vÊn ®Ò th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra tr­íc khi diÔn ra cuéc giao dÞch. Chän lùa ®èi nghÞch x¶y ra trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh khi nh÷ng ng­êi ®i vay cã nhiÒu kh¶ n¨ng t¹o ra mét kÕt côc kh«ng mong muèn (®èi nghÞch) – tøc lµ nh÷ng rñi ro kh«ng tr¶ ®­îc nî – lµ nh÷ng ng­êi tÝch cùc t×m vay nhÊt vµ do vËy cã nhiÒu kh¶ n¨ng ®­îc lùa chän nhÊt. Do viÖc chän lùa ®èi nghÞch khiÕn dÔ cã thÓ lµ c¸c mãn cho vay ®­îc thùc hiÖn cho nh÷ng tr­êng hîp rñi ro kh«ng tr¶ ®­îc nî, nh÷ng ng­êi cho vay cã thÓ quyÕt ®Þnh kh«ng cho vay mÆc dï cã nh÷ng tr­êng hîp cã thÓ tr¶ ®­îc nî. Sù lùa chän ®èi nghÞch trªn thÞ tr­êng cho vay n¶y sinh v× nh÷ng ng­êi rÊt kÐm tÝn nhiÖm ( nh÷ng ng­êi rÊt dÔ cã thÓ kh«ng tr¶ mãn vay cña m×nh) l¹i lµ nh÷ng ng­êi th­êng s¾p hµng ®Ó vay tiÒn. Nãi c¸ch kh¸c, nh÷ng ng­êi dÔ cã thÓ t¹o ra mét kÕt côc ®èi nghÞch nhÊt l¹i dÔ cã thÓ ®­îc lùa chän nhÊt. Nh÷ng ng­êi vay tiÒn víi nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ rÊt rñi ro cã nhiÒu c¸i ®Ó ®­îc lîi nÕu c¸c dù ¸n cña hä thµnh c«ng vµ nh­ vËy hä lµ nh÷ng ng­êi khao kh¸t nhËn ®­îc mãn vay nhÊt. Tuy thÕ, hä lµ nh÷ng ng­êi vay tiÒn Ýt ®­îc ­a chuéng nhÊt v× cã nhiÒu kh¶ n¨ng h¬n r»ng hä sÏ kh«ng thÓ hoµn tr¶ ®­îc nh÷ng mãn nî cña hä. Rñi ro ®¹o ®øc lµ mét vÊn ®Ò do th«ng tin kh«ng c©n xøng t¹o ra sau khi cuéc giao dÞch diÔn ra. Rñi ro ®¹o ®øc x¶y ra khi ng­êi cho vay ph¶i chÞu mét rñi ro lµ ng­êi vay cã ý muèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng tèt ( thiÕu ®¹o ®øc) xÐt theo quan ®iÓm ng­êi cho vay, bëi v× nh÷ng ho¹t ®éng nµy khiÕn Ýt cã kh¶ n¨ng ®Ó mãn vay nµy sÏ hoµn tr¶. Do rñi ro ®¹o ®øc gi¶m bít x¸c suÊt hoµn tr¶ ®­îc vèn nªn ng­êi cho vay cã thÓ quyÕt ®Þnh th«i kh«ng cho vay n÷a. Rñi ro ®¹o ®øc n¶y sinh trong thÞ tr­êng vay nî bëi v× nh÷ng ng­êi vay tiÒn cã ý thøc muèn thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kh«ng ®¸ng mong muèn theo quan ®iÓm cña ng­êi cho vay, trong t×nh tr¹ng nh­ vËy, dÔ cã thÓ lµ ng­êi cho vay nµy sÏ bÞ ®Æt vµo sù rñi ro vÒ vì nî. Mét khi nh÷ng ng­êi vay ®· cã mãn tiÒn vay, hä dÔ cã thÓ ®Çu t­ vµo nh÷ng dù ¸n cã rñi ro cao – nh÷ng dù ¸n ®em l¹i lîi tøc cao cho nh÷ng ng­êi vay tiÒn nÕu thµnh c«ng. Tuy nhiªn, sù rñi ro cao nµy khiÕn hä cã kh¶ n¨ng hoµn tr¶ l¹i mãn tiÒn vay. Mét thùc tÕ ®ang tån t¹i l©u nay lµ t×nh tr¹ng c¸c doanh nghiÖp vay vèn lu«n ®èi phã víi ng©n hµng th«ng qua viÖc cung cÊp c¸c sè liÖu kh«ng trung thùc, mÆc dï nh÷ng sè liÖu nµy ®Òu ®· ®­îc c¸c c¬ quan cã chøc n¨ng kiÓm duyÖt. ChÕ ®é kÕ to¸n, thèng kª ®· ®­îc ban hµnh, nh­ng phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ®Òu thùc hiÖn kh«ng nghiÖm tóc. §iÒu nµy g©y rÊt nhiÒu khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc n¾m b¾t t×nh h×nh ho¹t ®éng kinh doanh, còng nh­ viÖc qu¶n lý vèn vay cña ®¬n vÞ, ®Ó qua ®ã cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ ®óng ®¾n cã t¸c dông hç trî cho doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, nh»m thu håi vèn cho ng©n hµng. NhiÒu khi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu t­ kh«ng c¨n cø vµo sè liÖu b¸o c¸c cña ®¬n vÞ mµ th­êng dùa vµo nh÷ng c¶m nhËn trùc quan cña m×nh, ®iÒu nµy nÕu kÐo dµi sÏ rÊt nguy hiÓm. 3.2. M«i tr­êng kinh tÕ Ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ lµ mét lo¹i h×nh kinh doanh ®Æc biÖt, rÊt nh¹y c¶m, chÞu t¸c ®éng m¹nh mÏ tõ c¸c yÕu tè cña nÒn kinh tÕ trong n­íc vµ thÕ giíi. Trong thêi gian qua, nÒn kinh tÕ n­íc ta còng nh­ mét sè n­íc trong khu vùc cã nh÷ng biÕn ®éng g©y ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn ngµnh ng©n hµng. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh – tiÒn tÖ khu vùc tuy kh«ng t¸c ®éng trùc tiÕp nh­ng Ýt nhiÒu còng g©y chao ®¶o hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam. Nh÷ng ®iÒu chØnh liªn tôc vÒ l·i suÊt nh»m kÝch cÇu trong n¨m 1999 còng g©y thiÖt h¹i kh«ng Ýt cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. N¨m 2000 do nh÷ng biÕn ®éng vÒ tû gi¸ ®· g©y nªn t×nh tr¹ng ®olla ho¸, ng­êi ta ®ua nhau rót tiÒn göi tiÕt kiÖm mua ngo¹i tÖ råi göi vµo ng©n hµng vµ ®Æc biÖt lµ viÖc göi ngo¹i tÖ ra n­íc ngoµi. Do nÒn kinh tÕ khã kh¨n vµ sù sôt gi¶m nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cã thÓ dÉn ®Õn gi¸ bÊt ®éng s¶n gi¶m, g©y trë ng¹i cho ng©n hµng trong viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp ®Ó thu håi vèn vay. BÊt kú mét biÕn ®éng nµo cña nÒn kinh tÕ còng sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Nh­ mét c¸ thÓ tù nhiªn, ng©n hµng “khoÎ m¹nh” hay kh«ng còng phô thuéc rÊt nhiÒu vµo m«i tr­êng kinh tÕ æn ®Þnh hay nhiÒu “b·o tè”. 3.3. M«i tr­êng ph¸p lý HÖ thèng v¨n b¶n ph¸p luËt cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng hiÖn nay, tuy ®· ®­îc c¶i tiÕn nhiÒu nh­ng vÉn ch­a thùc sù khoa häc vµ thiÕu ®ång bé, ch­a ®ñ søc ®iÒu chØnh nh÷ng diÔn biÕn phøc t¹p trong thùc tÕ kinh doanh cña ng©n hµng th­¬ng m¹i. NhiÒu h­íng dÉn cña c¸c bé, ngµnh kh¸c nhau cßn chång chÐo, rÊt khã kh¨n trong triÓn khai thùc hiÖn. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ gi¶i thÓ, ph¸ s¶n doanh nghiÖp, tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè cña doanh nghiÖp t¹i ng©n hµng ch­a khoa häc vµ ch­a c«ng b»ng g©y thiÖt h¹i chung cho nÒn kinh tÕ vµ ng©n hµng. NhiÒu doanh nghiÖp ®­îc ®Çu t­ chñ yÕu b»ng vèn ng©n hµng, nh­ng khi doanh nghiÖp gi¶i thÓ th× chñ thÓ ®Çu tiªn ®­îc thanh to¸n nî tõ nguån thanh lý cßn laÞ cña doanh nghiÖp l¹i kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng cho vay, dÉn ®Õn viÖc mÊt vèn cña ng©n hµng lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. Nh÷ng doanh nghiÖp “cã vÊn ®Ò” th× c¸c c¬ quan ph¸p luËt ph¶i can thiÖp vµ Ýt nhiÒu sÏ ¶nh h­ëng ®Õn ho¹t ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra, tµi s¶n thÕ chÊp sÏ kh«ng ®­îc tiÕp tôc khai th¸c hoÆc khai th¸c mét c¸ch kÐm hiÖu qu¶, g©y thÊt tho¸t vèn cho c¸c doanh nghiÖp vµ ng©n hµng. HiÖn nay, ®iÒu kiÖn vay vèn, ®Æc biÖt ®èi víi doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh gÇn nh­ b¾t buéc ph¶i cã tµi s¶n thÕ chÊp, trong khi ®ã chóng ta ch­a cã luËt vÒ së h÷u nªn ch­a cã c¬ quan nµo cã tr¸ch nhiÖm cÊp chøng nhËn së h÷u tµi s¶n vµ viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u. V× thÕ mµ ng©n hµng gÆp khã kh¨n trong viÖc kiÓm tra tÝnh x¸c thùc cña chñ së h÷u tµi s¶n. TÝn dông th­¬ng m¹i ®ang rÊt phæ biÕn trong giao dÞch nh­ng c¸c quy ®Þnh vÒ l­u th«ng th­¬ng phiªó ch­a cã, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chiÕm dông vèn d©y d­a, lõa ®¶o, trèn thuÕ…g©y khã kh¨n trong viÖc kiÓm so¸t. HÖ thèng c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ ®¶m b¶o tiÒn vay cßn nhiÒu bÊt cËp, mang tÝnh ¸p ®Æt, ch­a n©ng cao quyÒn tù chñ tù chÞu tr¸ch nhiÖm cña ng©n hµng vµ kh¸ch hµng vay vèn. Bªn c¹nh ®ã c¸c c¬ quan h÷u quan ch­a cã ®­îc c¸i nh×n thÊu ®¸o vÒ ng©n hµng vµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, nªn ch­a cã ®­îc sù phèi hîp ®ång bé, tÝch cùc víi ng©n hµng trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan. Cho ®Õn nay kh«ng Ýt ng­êi cßn cho r»ng viÖc cho vay vµ thu håi nî vay chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc cña ng©n hµng, trong khi trªn thùc tÕ cã nhiÒu kho¶n vay ng©n hµng ®· thùc hiÖn theo ®óng mäi quy ®Þnh cña nhµ n­íc mµ vÉn kh«ng thu håi ®­îc nî. Lóc ®ã viÖc thu håi nî ®· v­ît ra khái chøc n¨ng vµ kh¶ n¨ng cña ng©n hµng. MÆc dÇu ®· cã nhiÒu th«ng t­ liªn tØnh gi÷a ng©n hµng nhµ n­íc vµ c¸c bé ngµnh liªn quan h­íng dÉn thùc hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng cña ng©n hµng, nh­ng thùc tÕ ®ßi hái ph¶i cã sù phèi hîp nhiÒu h¬n n÷a gi÷a c¸c c¬ quan nµy víi nhau trong thêi gian tíi. 3.4. Nh÷ng nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng §ã lµ nh÷ng nguyªn nh©n nh­ b·o lôt, h¹n h¸n, ®éng ®Êt, ho¶ ho¹n..., c¸c vô ¨n c¾p, lõa ®¶o.. g©y thiÖt h¹i vÒ tµi s¶n cña ng©n hµng hoÆc cña kh¸ch hµng khiÕn ng­êi vay mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî vay. §èi víi lo¹i rñi ro nµy, ng©n hµng phßng ngõa b»ng c¸c biÖn ph¸p nh­ mua b¶o hiÓm, t¨ng c­êng b¶o vÖ trùc tiÕp, gi¸o dôc ý thøc tr¸ch nhiÖm cho nh©n viªn ng©n hµng… PhÇn 2: Thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n rñi ro tÝn dông t¹i c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i viÖt nam T×nh h×nh qu¶n lý tÝn dông t¹i c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i trong nh÷ng n¨m qua T×nh h×nh huy ®éng vèn Huy ®éng vèn lµ mét trong nh÷ng nghiÖp vô t¹o vèn quan träng hµng ®Çu cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i th«ng qua c¸c nghiÖp vô chñ yÕu nh­: huy ®éng tiÒn göi, nghiÖp vô ngo¹i b¶ng cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i vµ c¸c nghiÖp vô trung gian kh¸c. Khi chuyÓn sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cßn nhiÒu bì ngì, hiÖu qu¶ kinh doanh cßn nhiÒu mÆt bÞ h¹n chÕ, kÓ c¶ m¶ng huy ®éng vèn. Nh­ng cïng víi nç lùc b¶n th©n; ®­îc sù ñng hé tõ nhiÒu phÝa, c¸c ng©n hµng ®· quen dÇn víi c¬ chÕ míi, ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh qu¶ nhÊt ®Þnh trong kinh doanh. §Õn nay, chØ xÐt riªng m¶ng huy ®éng vèn cña hÇu hÕt c¸c NHTM, c¶ quy m« vµ chÊt l­îng ®Òu ®­îc ph¸t triÓn. Theo b¸o c¸o cña NHNN trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c tæ chøc tÝn dông trong n­íc còng nh­ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh ®Òu cã tèc ®é liªn tôc t¨ng. N¨m 1995 c¸c NHTM quèc doanh huy ®éng ®­îc 31,7 ngµn tû VND ( kÓ c¶ ngo¹i tÖ quy ®æi) th× n¨m 1999, ®· huy ®éng ®­îc 115,508 ngµn tû VND (t¨ng 3,64 lÇn). §èi víi c¸c chi nh¸nh n­íc ngoµi vµ ng©n hµng liªn doanh , n¨m 1995 huy ®éng 2,085 ngµn tû VND (quy ®æi); n¨m 1999, ®· huy ®éng ®­îc14,413 ngµn tû VND quy ®æi (t¨ng gÇn 7 lÇn). Riªng trong n¨m 2000, qu¸n triÖt nhiÖm vô ngay tõ ®Çu, toµn hÖ thèng ®· tÝch cùc n¾m b¾t thÞ tr­êng, t×nh h×nh biÕn ®éng trong n­íc vµ thÕ giíi, cã nhiÒu gi¶i ph¸p phï hîp ®Ó ®Èy m¹nh huy ®éng vèn ®¸p øng nhu cÇu vèn cho nÒn kinh tÕ. §¬n cö nh­ gi¶i ph¸p l·i suÊt huy ®éng linh ho¹t néi vµ ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM; ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ng©n hµng ®Ó n©ng c¸o tû träng vèn trung vµ dµi h¹n; huy ®éng vèn b»ng vµng… §Õn cuèi n¨m 2000, sè d­ tiÒn göi t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông t¨ng 30% so víi ®Çu n¨m, cao h¬n nhiÒu so víi møc t¨ng n¨m tr­íc vµ v­ît kÕ ho¹ch ®Ò ra. Nh×n chung, sè vèn huy ®éng ®­îc tõ nÒn kinh tÕ – x· héi t¨ng ®Òu ®Æn trong c¸c n¨m gÇn ®©y, rÊt cã ý nghÜa ®èi víi sù ph¸t triÓn trong bèi c¶nh vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoµi vµo n­íc ta bÞ gi¶m sót. So víi ®Çu n¨m, tÝnh s¬ bé ®Õn hÕt th¸ng 6 n¨m 2001, tæng nguån vèn cña c¸c tæ chøc tÝn dông trong c¶ n­íc t¨ng kho¶ng 7%, trong nguån vèn huy ®éng tõ d©n c­ t¨ng xÊp xû 8%. B¶ng so s¸nh ph©n tÝch sau ®©y gióp ta nh×n nhËn râ h¬n t×nh h×nh hiÖn nay. B¶ng 1: Tû träng trong tæng nguån vèn cña c¸c TCTD. So s¸nh Nhãm c¸c (TCTD) Tû träng trong tæng nguån vèn cña c¸c TCTD(%) T¨ng so víi ®Çu n¨m 2001(%) Tû träng träng tæng nguån vèn cña c¸c (TCTD) Huy ®éng vèn tõ d©n c­ C¸c tctd nhµ n­íc 75,7 8 10 C¸c chi nh¸nh NH n­íc ngoµi & NH liªn doanh 13 1 1 C¸c TCTD cæ phÇn 10 5 9 C¸c TCTD phi NH 0,3 6 7 C¸c TCTD hîp t¸c 1 10 (Nguån: T¹p chÝ Ng©n hµng sè ®Æc biÖt – sè 1 n¨m 2001) Riªng trong th¸ng 7/2001, vèn huy ®éng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¨ng 0,5% ®èi víi VND, trong khi l·i suÊt huy ®éng VND ®­îc t¨ng 0,05 – 0,1%/th¸ng tuú tõng NHTM so víi th¸ng tr­íc; vèn huy ®éng b»ng USD t¨ng 1,2% mÆc dï l·i suÊt huy ®éng ngo¹i tÖ tiÕp tôc gi¶m. Nhu cÇu vay vèn b»ng VND 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001 t¨ng gÇn 10% vµ vay b»ng ngo¹i tÖ gi¶m gÇn 7%. HÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ®Òu tr¸nh vay vèn b»ng ngo¹i tÖ mµ chuyÓn sang ®Ò nghÞ vay vèn b»ng VND. C¸c ng©n hµng trong n­íc tõ ®Çu th¸ng 8/2001 thõa ra tíi 708 triÖu USD ph¶i chuyÓn sang göi ë n­íc ngoµi (t¨ng 127 triÖu USD so víi ®Çu n¨m 2001) do kh«ng cho vay ®­îc. T×nh h×nh sö dông vèn T×nh h×nh huy ®éng vèn chñ yÕu tËp trung vµo c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh (chiÕm tû träng 80%),t­¬ng tù thÞ phÇn tÝn dông còng tËp trung ë møc t­¬ng ®­¬ng. §iÒu nµy lµ hiÓn nhiªn bëi quy luËt lîi thÕ nhê quy m«. Nh×n vµo b¶ng 2 cã thÓ thÊy, nÕu cho vay b»ng VND cña khu vùc ng©n hµng th­¬ng m¹i Quèc doanh cao gÊp 4,5-5 lÇn so víi NHTM ngoµi quèc doanh, th× cho vay b»ng ngo¹i tÖ cña NHTM chØ gÊp 1,5-2,5 lÇn. §iÒu nµy ph¶n ¸nh møc ®é tËp trung trong ho¹t ®éng tÝn dông cã tÝnh t¸ch biÖt. Kh¸ch hµng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Quèc doanh chñ yÕu lµ kh¸ch hµng trong n­íc nªn hä lÖch vÒ vay b»ng VND nh»m dù phßng rñi ro vÒ tû gi¸, vµ l·i suÊt kh«ng qu¸ cao so víi USD, thËm chÝ cßn rÎ h¬n sau khi ®iÒu chØnh theo sù thay ®æi cña tû gi¸. ThÞ phÇn ngo¹i tÖ cña NHTM Quèc doanh chñ yÕu lµ c¸c kho¶n vay cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i chi nh¸nh Ng©n hµng n­íc ngoµi hoÆc ng©n hµng liªn doanh. B¶ng 2: Møc tËp trung thÞ phÇn cho vay cña c¸c NHTMQD vµ NHTM ngoµi quèc doanh 1995 1995 1997 1998 1999 2000 NHTMQD Trong ®ã: - VND - Ngo¹i tÖ 79,6 53,8 25,8 75,5 53,5 22,2 77,2 59,3 18,0 81,4 57,0 24,4 81,6 65,9 15,7 71,4 61,1 10,3 NHTM ngoµi quèc doanh Trong ®ã: - VND - Ngo¹i tÖ 20,4 7,5 12,9 24,5 10,1 14,4 22,8 9,5 13,2 18,6 12,6 6,0 18,4 12,1 6,3 28,6 20,4 8,2 Tæng 100 100 100 100 100 100 (Nguån: T¹p chÝ Ng©n hµng sè 8 n¨m 2001) MÆc dï thÞ phÇn huy ®éng, cho vay cña c¸c NHTM quèc doanh chiÕm phÇn lín nh­ng l¹i chÞu søc Ðp c¹nh tranh tõ c¸c chi nh¸nh Ng©n hµng n­íc ngoµi, mÆt kh¸c hä l¹i lµ ng­êi ph¶n øng chËm trong sö dông mçi c«ng cô, chiÕn thuËt c¹nh tranh. Ch¼ng h¹n, trong thÞ tr­êng khan hiÕm ngo¹i tÖ n¨m 2000, c¸c ng©n hµng n­íc ngoµi ®· ®¸nh vµo kh¸ch hµng truyÒn thèng cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. Hä chµo tû gi¸ mua ngo¹i tÖ tõ c¸c doanh nghiÖp cã ngo¹i tÖ thu ®­îc tõ ho¹t ®éng xuÊt khÈu víi tû gi¸ v­ît trÇn tû gi¸ giao ngay theo quy ®Þnh cña NHNN. Tr­íc søc hÊp dÉn vÒ chªnh lÖch vÒ tû gi¸ kho¶ng 150-200 ®ång/1 USD gi÷a viÖc b¸n cho chi nh¸nh Ng©n hµng n­íc ngoµi hay NHTM quèc doanh, c¸c doanh nghiÖp lùa chän b¸n cho c¸c CN NHNg. Nh­ vËy, c¸c doanh nghiÖp nµy sö dông vèn vay VND tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Quèc doanh nh­ng l¹i b¸n/kÕt hèi qua c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. Sau khi do th¸m ®­îc m¸nh khoÐ cña c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh còng thùc hiÖn c«ng cô tû gi¸ cã kú h¹n, tû gi¸ chÐo, ho¸n ®æi cho vay VND l·i suÊt thÊp,…®Ó mua ®­îc ngo¹i tÖ. Tuy nhiªn, khi c«ng cô nµy ®­îc më réng th× NHNN l¹i biªn ®é tû gi¸ giao ngay cã kú h¹n vµ thÞ tr­êng ngo¹i tÖ còng gi¶m bít sù c¨ng th¼ng, do ®ã, giao dÞch nµy kh«ng t¹o ra lîi nhuËn nh­ tr­íc. Nh­ vËy, tÝnh nh¹y c¶m cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Quèc doanh theo th«ng tin thÞ tr­êng cßn chËm nªn ®· bÞ c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi lÊn trong tõng thêi ®iÓm, trªn tõng mÆt riªng lÎ cña ho¹t ®éng ng©n hµng. Søc c¹nh tranh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi trªn khÝa c¹nh huy ®éng vèn rÊt thÊp. Ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn bÞ yÕu thÕ bëi møc ®é tin cËy thÊp, mÆc dï c¸c ng©n hµng nµy lu«n ph¶i ®Æt møc l·i suÊt huy ®éng cao h¬n c¸c NHTMQD. Tuy nhiªn, trong thêi gian gÇn ®©y, lo sî thÞ phÇn huy ®éng vèn cã thÓ gi¶m sót, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh ®«i lóc ®Ó møc l·i suÊt huy ®éng ngang b»ng c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn. Chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh bëi v× hä bÞ rµng buéc quy ®Þnh cña NHNN chø kh«ng ph¶i lµ hä kh«ng cã søc c¹nh tranh trong lÜnh vùc huy ®éng tiÕt kiÖm tõ d©n c­. Trong t­¬ng lai, quy ®Þnh cña NHNN ®­îc níi láng, thÞ phÇn huy ®éng vèn cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh sÏ bÞ ¶nh h­ëng lín. Râ rµng, c¸c NHTMQD cã nguån vèn lín, gi¸ vèn thÊp, cã mèi quan hÖ l©u dµi víi kh¸ch hµng nh­ng ch­a t¹o thÕ chñ ®éng vµ lÊn ¸t c¸c chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi. Trong m«i tr­êng c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t, môc tiªu cña chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi lµ më réng thÞ phÇn, th«n tÝnh kh¸ch hµng ®Ó t¹o sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, c¸c NHTMQD cÇn ph¶i ®¸nh gi¸ lîi nhuËn cho c¶ gãi dÞch vô ®èi víi tõng kh¸ch hµng tõ thanh to¸n quèc tÕ, giao dÞch vèn, kinh doanh ngo¹i tÖ, tÝn dông,…chø kh«ng nhÊt thiÕt tõng ho¹t ®éng riªng biÖt ph¶i sinh lêi. §iÒu nµy ®ßi hái tÝnh liªn kÕt, hîp t¸c gi÷a c¸c bé phËn ngµy cµng chÆt chÏ. Cã nh­ vËy, ng©n hµng míi qu¶n trÞ tèt chi phÝ, thu nhËp tõ chuçi dÞch vô ng©n hµng cho tõng kh¸ch hµng, ®¶m b¶o ë møc c¹nh tranh hîp lý l¹i duy tr× møc lîi nhuËn æn ®Þnh. Vµ nã còng ®ßi hái r»ng chÊt l­îng dÞch vô kh¸ch hµng ph¶i tèt h¬n, ph¸t triÓn s¶n phÈm míi, c¶i tiÕn chÊt l­îng dÞch vô,… Mét sè vÊn ®Ò vÒ qu¶n lý rñi ro tÝn dông Mét trong nh÷ng nhiÖm vô quan träng cña mçi NHTM lµ tèi thiÓu ho¸ rñi ro tÝn dông. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu nµy, c¸c ng©n hµng sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p, quy tr×nh ®¸nh gi¸ rñi ro tÝn dông kh¸c nhau, bao gåm c¶ chÝnh chøc, b¸n chÝnh thøc lÉn kh«ng chÝnh thøc. MÆc dï ngµy nay, c¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸, qu¶n lý rñi ro tÝn dông ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn vµ tinh vi h¬n ®· gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶, ®é tin cËy vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cho vay, chóng vÉn kh«ng hoµn toµn kh¾c phôc ®­îc nh÷ng h¹n chÕ vèn cã, thËm chÝ trong mét vµi tr­êng hîp, cã thÓ lµm l¹c h­íng c¸c chuyªn gia ng©n hµng. Sau ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh qu¶n lý rñi ro tÝn dông. Gi¸ c¶ thÕ chÊp, cÇm cè trong c¸c chu kú tÝn dông Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cæ ®iÓn ®Ó tèi thiÓu ho¸ rñi ro tÝn dông lµ yªu cÇu ng­êi vay thÕ chÊp hoÆc cÇm cè tµi s¶n khi vay vèn ng©n hµng . Tuy nhiªn, gi¶i ph¸p nµy kh«ng ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cho chÝnh s¸ch tÝn dông cña NH. Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n thÊt b¹i lµ sù xuÊt hiÖn mèi quan hÖ ph¶n håi gi÷a kho¶n vay vµ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n trong viÖc qu¶n lý rñi ro tÝn dông. Chóng ta h·y nghiªn cøu mèi quan hÖ gi÷a tÝn dông vµ TS thÕ chÊp, cÇm cè. Tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè th­êng ®­îc gi¶i thÝch nh­ mét c¸i g× ®ã x¸c ®Þnh n¨ng lùc tÝn dông (kh¶ n¨ng ®i vay) cña con nî, kh«ng phô thuéc vµo viÖc nã cã ®­îc ®­a vµo lµm vËt thÕ chÊp, cÇm cè hay kh«ng. Tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè cã thÓ lµ quyÒn së h÷u tµi s¶n, hoÆc luång thu nhËp dù kiÕn trong t­¬ng lai, nghÜa lµ c¸i mµ ng­êi vay cho lµ cã gi¸ trÞ trong t­¬ng lai. C¸i khã kh¨n chñ yÕu trong viÖc x¸c ®Þnh cña tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè lµ ë chç, gi¸ thÞ tr­êng cña nã lµ mét ®¹i l­îng biÕn ®æi vµ phô thuéc vµo c¸c giai ®o¹n cña chu kú ph¸t triÓn. Nh­ vËy mét nÒn kinh tÕ m¹nh cã n¨ng lùc hÊp thô tÝn dông cao, vÒ nguyªn t¾c, th­êng ®Þnh gi¸ cao c¸c tµi s¶n vµ t¨ng gi¸ trÞ c¸c luång thu nhËp dù kiÕn ®­îc sö dông trong viÖc thÈm ®Þnh n¨ng lùc tÝn dông cña ng­êi ®i vay; trong thêi kú suy tho¸i kinh tÕ, gi¸ trÞ cña tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè sÏ gi¶m m¹nh. Do ®ã ®Ó ®Þnh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè mét c¸ch hîp lý cÇn l­u t©n ®Õn ®éng th¸i cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Râ rµng lµ cho vay vµo thêi ®iÓm “®Ønh” cña chu kú tÝn dông (nh×n chung còng t­¬ng øng víi chu kú ph¸t triÓn kinh tÕ) cã ®¶m b¶o b»ng tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè ®­îc ®¸nh gi¸ theo thêi kú nµy, th× khi ph¸t m¹i tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè ®Ó thu håi nî, TCTD sÏ bÞ thua lç. Sù sôp ®æ cña thÞ tr­êng tµi s¶n c¸c Ng©n hµng NhËt B¶n, Hµn Quèc vµ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®Òu ngËp ch×m tr­íc “hµng nói” c¸c kho¶n cho vay khã ®ßi, hoÆc c¸c vô EPCO, Minh Phông ë ViÖt Nam lµ nh÷ng vÝ dô ®iÓn h×nh. C¸c rñi ro khi cho c¸ nh©n vay vèn tÝn dông Ngµy nay, ph©n tÝch rñi ro tÝn dông ngµy cµng cã xu h­íng hîp thøc ho¸ vµ tiªu chuÈn ho¸. §èi víi c¸c thÓ nh©n vay vèn, trong thÈm ®Þnh n¨ng lùc tÝn dông, c¸c NH th­êng sö dông ph­¬ng ph¸p cho ®iÓm. Trong tr­êng hîp nµy, c¸c ®Æc ®iÓm cña kh¸ch hµng (giíi tÝnh, tuæi t¸c, nghÒ nghiÖp, thu nhËp,…) ®­îc tËp hîp tõ c¸c th«ng tin cã ®­îc, vµ theo mçi ®Æc ®iÓm nµy sÏ cho ®iÓm t­¬ng øng tuú thuéc vµo kh¸ch hµng vay vèn thuéc diÖn nµo. Tæng sè ®iÓm ®­îc tÝnh cho toµn bé c¸c ®Æc ®iÓm cña kh¸ch hµng sÏ ®­îc so s¸nh víi mét gi¸ trÞ tíi h¹n nµo ®ã, vµ tuú theo kÕt qu¶ so s¸nh mµ kh¸ch hµng cã thÓ xÕp vµo lo¹i ®èi t­îng cã kh¶ n¨ng vay hoÆc kh«ng cã kh¶ n¨ng vay. VËy th× sÏ cã nh÷ng vÊn ®Ò nµo cã thÓ n¶y sinh trong qu¸ tr×nh lùa chän kh¸ch hµng nh­ thÕ nµy? Thø nhÊt, xem xÐt toµn bé c¸c ®Æc ®iÓm chñ yÕu cña kh¸ch hµng lµ mét vÊn ®Ò kh¸ phøc t¹p v× nhiÒu ®Æc ®iÓm mang tÝnh t©m lý, sinh lý, chÝnh trÞ, x· héi, ®¹o ®øc,…rÊt khã ®Ó cã ®­îc mét kÕt luËn hoµn h¶o. Thø hai, ®¸nh gi¸ c¸c ®Æc ®iÓm cña kh¸ch hµng theo c¸ch cho ®iÓm, th­êng mang tÝnh chñ quan. §Ó t¨ng tÝnh kh¸ch quan trong viÖc cho ®iÓm th­êng dùa trªn c¬ së th«ng tin ph¶n håi vÒ kh¶ n¨ng hoµn tr¶ nî vay trong qu¸ khø cña kh¸ch hµng vay vèn. Trong tr­êng hîp nµy, møc ®iÓm ®¸nh gi¸ lµ % nî vay ®· ®­îc hoµn tr¶. Tuy nhiªn, quy tr×nh nµy còng kh«ng thÓ lo¹i bá hoµn toµn nh÷ng tån t¹i nãi trªn, bëi v× thêi kú thu nhËp c¸c th«ng tin ph¶n håi cã thÓ kh¸c nhau vµ ®­îc lùa chän theo mong muèn chñ quan. Thø ba, viÖc sö dông c¸c thang ®iÓm ®¸nh gi¸ trong c¸c phÐp tÝnh to¸n kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ®¹i l­îng “x¬ cøng” theo thêi gian, v× nh÷ng biÕn ®éng trong c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ – x· héi sÏ lµm thay ®æi møc ®é rñi ro mçi ®Æc ®iÓm. Nãi c¸ch kh¸c, hÖ thèng thang ®iÓm cÇn ®­îc thay ®æi mét c¸ch linh häat vµ kÞp thêi. ViÖc tÝnh to¸n l¹i thang ®iÓm cÇn ®­îc thùc hiÖn tõng kho¶n thêi gian cã chó ý tíi ®Æc thï cña mçi NH cô thÓ vµ ®Æc ®iÓm cña mçi kho¶n vay (ng¾n h¹n, trung h¹n, dµi h¹n…). Do ®ã, viÖc cho c¸c thÓ nh©n vay vèn tÝn dông dùa trªn c¬ së l­îng ho¸ rñi ro lµ mét viÖc lµm kh«ng ®¬n gi¶n. Lu«n lu«n cã nhu cÇu kiÓm tra, sµng läc l¹i c¸c kÕt qu¶ mét c¸ch thËn träng. Rñi ro khi cho vay kh¸ch hµng lµ ph¸p nh©n Trong c¸c ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch rñi ro rÝn dông khi cho mét ph¸p nh©n vay vèn còng næi lªn nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc nh­ tr­êng hîp kh¸ch hµng lµ thÓ nh©n. Khi tÝnh x¸c suÊt vì nî cña mét c«ng ty, c¸c nhµ ph©n tÝch NH sö dông m« h×nh ®a nh©n tè bao hµm mét quy tr×nh ®¸nh gi¸ c¸c chØ tiªu ho¹t ®éng c¬ b¶n cña c«ng ty vay vèn, ®Ó tõ ®ã tÝnh ®­îc mét chØ tiªu tæng hîp vÒ x¸c suÊt vì nî cña c«ng ty. Sau ®ã ®em so s¸nh chØ tiªu tæng hîp nµy víi c¸c gi¸ trÞ chuÈn vµ rót ra kÕt luËn cuèi cïng vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tæ chøc kinh tÕ. T×nh h×nh phøc t¹p khi cã nhiÒu ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ®Þnh l­îng vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n dùa trªn viÖc tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu ®Æc biÖt theo c¸c d÷ liÖu trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. Trong ®ã, cã c¸c chØ tiªn nh­: hÖ sè kh¶ n¨ng thanh to¸n hiÖn hµnh, kh¶ n¨ng thanh to¸n ngay, kh¶ n¨ng thanh to¸n dµi h¹n, c¸c chØ tiªu vÒ thu nhËp. Mçi mét hÖ sè nªu trªn cã gi¸ trÞ tiªu chuÈn dùa trªn c¬ së ®ã ®Ó thùc hiÖn so s¸nh víi hÖ sè tÝnh to¸n. H¬n n÷a, trong thùc tiÔn, c¸c gi¸ trÞ tiªu chuÈn nµy th­êng ®­îc ¸p dông chung cho tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ vµ Ýt thay ®æi. Chóng ta ph¶i ph©n biÖt theo ngµnh, lÜnh vùc kh¸c nhau theo c¬ cÊu tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî kh¸c nhau mét c¸ch kh¸ch quan. Ph¶i g¾n chÆt víi l¹m ph¸t bëi v× tèc ®é t¨ng cña nã sÏ lµm t¨ng c¸c chØ tiªu thùc hiÖn. Râ rµng sÏ lµ kh«ng cã g× sai khi kh¼ng ®Þnh r»ng , c¸c chØ sè tiªu chuÈn cÇn ®­îc phËn biÖt theo vïng, l·nh thæ, bëi v× c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau sÏ cã ®iÒu kiÖn t¸i s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng tiªu thô s¶n phÈm kh«ng gièng nhau, lµm ¶nh h­ëng tíi c¸c chØ tiªu tµi chÝnh doanh nghiÖp. Sù xuÊt hiÖn nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¶ n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp còng g©y nªn mét vÊn ®Ò: c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch theo c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau th­êng cho nh÷ng kÕt qu¶ hoµn toµn kh¸c nhau. V× vËy, ph¶i thõa nhËn r»ng, ngµy nay c¸c nhµ ph©n tÝch NH ®ang ®èi mÆt víi mét nhiÖm vô hÕt søc phøc t¹p lµ nªn chän nh÷ng ph­¬ng ph¸p nµo ®Ó ph©n tÝch rñi ro tÝn dông, vµ sö dông vµo thêi ®iÓm nµo lµ hîp lý. T×nh h×nh cßn phøc t¹p h¬n v× cho ®Õn nay vÉn ch­a cã mét tiªu chÝ kh¸ch quan nµo ®Ó lµm luËn cø khoa häc cho nh÷ng sù lùa chän nªu trªn. PhÇn 3: mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro tÝn dông t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i viÖt nam 1. N©ng cao chÊt l­îng c¸n bé cña ng©n hµng 1.1. N¨ng lùc ®iÒu hµnh cña ban l·nh ®¹o Ng©n hµng D©n gian ViÖt Nam cã c©u “mét ng­êi biÕt lo b»ng mét kho ng­êi lµm”. ®· nãi lªn vai trß quan träng cña nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu trong mét tæ chøc nãi chung vµ trong mét Ng©n hµng Th­¬ng m¹i nãi riªng. Ng­êi l·nh ®¹o Ng©n hµng giái lµ ng­êi biÕt kÕt hîp hµi hoµ, ph¸t huy tèi ®a søc m¹nh cña tÊt c¶ c¸c nguån lùc Ng©n hµng Th­¬ng m¹i m×nh cã thµnh søc m¹nh tæng thÓ cña ng©n hµng. Víi t­ c¸ch lµ ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm ®Çu tiªn vÒ søc m¹nh c¹nh tranh cña Ng©n hµng, ban l·nh ®¹o v× vËy ph¶i lµ nh÷ng ng­êi thùc sù ®ñ tµi trªn mäi ph­¬ng diÖn mµ tùu chung gåm ba kh¶ n¨ng chñ yÕu: Kh¶ n¨ng vÒ chuyªn m«n, kh¶ n¨ng ph©n tÝch, ph¸n ®o¸n vµ kh¶ n¨ng nghÖ thuËt ®èi nh©n xö thÕ. Nghiªn cøu, häc hái kh«ng chØ lµ nhiÖm vô cña c¸n bé c«ng nh©n viªn mµ nã cßn lµ nhiÖm vô cña ban l·nh ®¹o Ng©n hµng, ®Ó l·nh ®¹o vµ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh s¸ng suèt th× ng­êi l·nh ®¹o ph¶i lµ ng­êi giái nhÊt trong mäi lÜnh vùc, cã tÇm nh×n réng trong c«ng viÖc, hiÓu biÕt vÒ ph¶i ph¸p luËt. 1.2.§Èy m¹nh c«ng t¸c ®µo t¹o, båi d­ìng vÒ chuyªn m«n vµ nghiÖp vô cho c¸c c¸n bé tÝn dông Kh«ng thÓ ®¹t ®­îc sù tiÕn bé thùc sù vÒ chÊt l­îng tÝn dông nÕu kh«ng cã ®éi ngò c¸n bé cã ®¹o ®øc nghÒ nghiÖp, cã tr×nh ®é nghiÖp vô, nhËn thøc x· héi vµ hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt tèt. Sù hîp t¸c cña toµn bé tËp thÓ c¸n bé nh©n viªn trong ng©n hµng lµ søc m¹nh lín nhÊt ®Ó ng©n hµng cã thÓ ®øng v÷ng vµ lín m¹nh trong ®iÒu kiÖn ®Çy kh¾c nhiÖt hiÖn nay. Muèn cã chÊt l­îng tèt, ®¸p øng yªu cÇu kinh doanh cña ng©n hµng trong t×nh h×nh míi, c¸c NHTM nªn chó trong c«ng t¸c tuyÓn dông con ng­êi vµ ®µo t¹o c¸n bé cã chÊt l­îng cao. CÇn ph¶i cã ®Þnh h­íng tiªu chuÈn ho¸ c¸n bé tÝn dông. Yªu tè “con ng­êi” lu«n lµ yÕu tè “chñ ®¹o” cña mäi ho¹t ®éng v× con ng­êi lµ chñ thÓ cña nÒn kinh tÕ. Ng­êi c¸n bé giái ph¶i lµ ng­êi cã tÇm nh×n réng trong t­¬ng lai; mÆt hµng s¶n xuÊt nµy cã thÓ t¹i thêi ®iÓm hiÖn t¹i thÞ tr­êng ch­a cÇn thiÕt nh­ng trong mét hoÆc vµi n¨m tíi nã lµ mÆt hµng quan träng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi thÞ tr­êng. NÕu nh­ ng­êi c¸n bé cã tÇm nh×n hiÓu biÕt réng th× hä sÏ ®Çu t­ vµo mÆt hµng s¶n xuÊt ®ã, vµ trong nh÷ng n¨m tíi hä sÏ cã mét kho¶n lêi ®¸ng kÓ. MÆt kh¸c, nÕu nh­ c¸n bé tÝn dông kh«ng n¾m b¾t ®­îc thÞ tr­êng vµ xu h­íng cña nã th× rñi ro mÊt vèn trong t­¬ng lai rÊt lín. Mäi nguyªn nh©n lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng tÝn dông kh«ng ph¶i ®æ lçi hÕt cho kh¸ch quan, mµ ®iÒu quan träng tr­íc hÕt, ®Çu tiªn t¸c ®éng ®Õn chÊt l­îng tÝn dông lµ con ng­êi, lµ nh÷ng c¸n bé tÝn dông trùc tiÕp liªn quan ®Õn nh÷ng kho¶n ®Çu t­, nh÷ng ng­êi thÈm ®Þnh ®Õn chÊt l­îng tÝn dông. Bªn c¹nh kiÕn thøc vÒ chuyªn m«n nghiÖp vô, c¸c c¸n bé tÝn dông cßn ph¶i th­êng xuyªn trang bÞ thªm hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt, thÞ tr­êng, c¸c lÜnh vùc kh¸c vÒ kinh tÕ - tµi chÝnh, vÒ tin häc vµ ngo¹i ng÷. §ång thêi chó träng gi¸o dôc chÝnh trÞ, t­ t­ëng cho c¸n bé tÝn dông, lµm cho hä thÊy ®­îc vai trß vÞ trÝ vµ tr¸ch nhiÖm lín lao cña m×nh trong sù nghiÖp kinh doanh cña ngµnh, ®Ó ngµy cµng cã sù nç lùc trong c«ng viÖc. Cã c¬ chÕ khen th­ëng nh÷ng c¸n bé lµm tèt vµ cã biÖn ph¸p xö lý kû luËt kÞp thêi nh÷ng c¸n bé vi ph¹m, thiÕu tr¸ch nhiÖm trong phßng chèng rñi ro thiÕu ®¹o ®øc trong ho¹t ®éng tÝn dông. 2.N©ng cao chÊt l­îng thÈm ®Þnh kh¸ch hµng Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, mèi quan hÖ gi÷a doanh nghiÖp vµ Ng©n hµng ngµy cµng ®­îc kh¼ng ®Þnh. Doanh nghiÖp cÇn Ng©n hµng bªn c¹nh ®Ó san b»ng sù bÊt th­êng vÒ nguån vèn thiÕu hoÆc thõa, ng­îc l¹i doanh nghiÖp ®­îc coi lµ chç dùa vµ lµ ®éng lùc ®Ó ng©n hµng tån t¹i, ph¸t triÓn. Sù kÕt nèi gi÷a Ng©n hµng vµ doanh nghiÖp kh«ng hoµn toµn ngÉu nhiªn, cÇn cã Ýt nhÊt mét sè chuÈn mùc nhÊt ®Þnh, vµ trong ®ã lßng tin lµ yÕu tè c¬ b¶n. Ng©n hµng lùa chän doanh nghiÖp tõ c¸c tiªu chuÈn cÇn ph¶i cã ®Ó thµnh lËp quan hÖ tÝn dông, nh­: T­ c¸ch, n¨ng lùc ho¹t ®éng, søc m¹nh tµi chÝnh, ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng vµ tµi s¶n ®¶m b¶o, trong ®ã n¨ng lùc ho¹t ®éng vµ søc m¹nh tµi chÝnh thÓ hiÖn cho kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp, lµ yÕu tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù kÕt dÝnh mèi quan hÖ. Trong mét sè tr­êng hîp, Ng©n hµng cã thÓ quyÕt ®Þnh cho doanh nghiÖp thiÕu mét vµi tiªu chuÈn vay, nh­ng kh«ng thÓ cho vay nÕu doanh nghiÖp yÕu kÐm vÒ n¨ng lùc tµi chÝnh. V× n¨ng lùc tµi chÝnh, trong mèi quan hÖ biÖn chøng, cã thÓ kh¾c phôc hay lo¹i trõ ®­îc c¸c yÕu tè kh¸c, ®Ó ®¶m ®­¬ng nghÜa vô tr¶ nî ng©n hµng. Nãi mét c¸ch kh¸c, d­íi con m¾t Ng©n hµng, n¨ng lùc tµi chÝnh cña doanh nghiÖp lµ sù hiÖn th©n cña vèn tÝn dông ®­îc b¶o toµn vµ sinh lîi, do ®ã nã cÇn ®­îc coi lµ yÕu tè hµng ®Çu ®Ó quyÕt ®Þnh quan hÖ tÝn dông gi÷a Ng©n hµng vµ doanh nghiÖp. Trªn thùc tÕ cã mét sè Ng©n hµng chØ chó träng ph©n tÝch tµi chÝnh doanh nghiÖp trªn c¬ së sè liÖu ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp trong ba n¨m gÇn nhÊt vµ kÕ ho¹t kinh doanh trong th¬× kú vay vèn, kÕt hîp viÖc ph©n tÝch hiÖu qu¶ ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cã sö dông vèn vay. Song, c¸c chØ sè tµi chÝnh ®óc kÕt tõ b¸o c¸o hµng n¨m cña doanh nghiÖp chØ lµ nh÷ng ®¹i l­îng cã tÝnh thêi ®iÓm, khã cã thÓ ®¹i diÖn cho b¶n chÊt vèn cã cña doanh nghiÖp, ch­a kÓ ®Õn phÇn lín con sè ®ã ®· ®­îc doanh nghiÖp gät giòa “cho ®©u vµo ®Êy” tr­íc khi tr×nh Ng©n hµng. Còng cã kh«ng Ýt Ng©n hµng chØ chó träng viÖc ph©n tÝch hiÖu qu¶ ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cã sö dông vèn vay nh­ mét sù ph¶n chiÕu vÒ kh¶ n¨ng thanh to¸n, ®Ó quyÕt ®Þnh cÊp tÝn dông, bá qua viÖc ph¸n xÐt n¨ng lùc tµi chÝnh tæng thÓ cña doanh nghiÖp. Trong nhiÒu tr­êng hîp, t¹i thêi ®iÓm t­ëng nh­ kho¶n tÝn dông ®­îc hoµn tr¶ th× biÕn cã xuÊt hiÖn - doanh nghiÖp ®Çu t­ lç, tµi s¶n Nî tµi chÝnh gia t¨ng…, kÕt qu¶ lµ ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vay vèn cã hiÖu qu¶ cao nh­ng kho¶n tÝn dông kh«ng thu håi ®­îc do dßng tiÒn bÞ cuèn tr«i vµo c¸c ngâ ng¸ch kh¸c. 3.B¶o ®¶m tÝn dông b»ng tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh vµ b¶o hiÓm tÝn dông 3.1.CÇn n©ng cao chÊt l­îng b¶o ®¶m tÝn dông b»ng h×nh thøc thÕ chÊp, cÇm cè. §èi víi viÖc nhËn tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè; ®iÒu quan träng lµ ph¶i xem xÐt tÝnh ph¸p lý cña hå s¬ thÕ chÊp, cÇm cè tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o cho viÖc chuyÓn nh­îng tµi s¶n khi b¸n ®Êu gi¸, tr¸nh hiÖn t­îng lõa ®¶o b»ng giÊy chøng nhËn së h÷u gi¶. Bªn c¹nh ®ã cÇn quan t©m tíi viÖc ®Þnh gi¸ chÝnh x¸c tµi s¶n, ®Æc biÖt ®èi víi tµi s¶n lµ nhµ ®Êt, d©y chuyÒn m¸y mãc, thiÕt bÞ nhËp ngo¹i ®· qua sö dông. NÕu tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè lµ ngo¹i tÖ cÇn quan t©m tíi c¸c yÕu tè ¶nh h­ëng trong t­¬ng lai nh­ tû gi¸, l¹m ph¸t… NhÊt lµ nh÷ng kho¶n cho vay lín vµ dµi h¹n. Mét thùc tÕ lµ c¸c tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè rÊt phong phó vµ ®a d¹ng, c¸n bé tÝn dông ng©n hµng kh«ng thÓ hiÓu râ nguån gèc, ®Æc ®iÓm , nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng còng nh­ gi¸ trÞ cña chóng. VÝ dô: §Ó thùc hiÖn mét mãn vay thÕ chÊp bëi nhµ ®Êt ®ßi hái c¸n bé tÝn dông kh«ng chØ cã nh÷ng hiÓu biÕt c¬ b¶n vÒ nhµ ®Êt nh­ LuËt ®Êt ®ai, biÓu tÝnh gi¸ nhµ ®Êt cña chÝnh quyÒn thµnh phè mµ cßn ph¶i hiÓu râ vÒ gi¸ c¶ thùc, nh÷ng biÕn ®éng cña nã trªn thÞ tr­êng, c¸c quy ®Þnh ph¸p lý vÒ quyÒn së h÷u, chuyÓn nh­îng, x©y dùng, c¶i t¹o nhµ, kÕt cÊu, kiÓu d¸ng vµ ®é kiªn cè cña ng«i nhµ. Mét c¸n bé tÝn dông dï tµi giái tíi ®©u còng kh«ng thÓ hiÓu biÕt hÕt ®­îc tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc kinh doanh trong nÒn kinh tÕ. Bëi vËy, ®Ó cã thÓ ®Þnh gi¸ chÝnh x¸c gi¸ trÞ tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè ®Ó võa ®¶m b¶o an toµn vèn vay cho ng©n hµng võa kh«ng g©y khã kh¨n cho ng­êi vay, c¸n bé ng©n hµng nªn ®­a ra nh÷ng chØ tiªu nhÊt ®Þnh ®Ó ®Þnh gi¸. Víi tµi s¶n thÕ chÊp lµ nhµ ®Êt th× cÇn nh÷ng chØ tiªu chÝnh nh­ vÞ trÝ ng«i nhµ, t×nh tr¹ng hiÖn t¹i, sù biÕn ®éng gi¸ trªn thÞ tr­êng…. Víi nh÷ng tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè b»ng m¸y mãc th× ng©n hµng nªn cïng ng­êi vay thuª ng­êi gi¸m ®Þnh, nh­ vËy võa kh¸ch quan l¹i võa ®¶m b¶o ®­îc tÝnh chÝnh x¸c. Mét ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè lµ kh¶ n¨ng ph¸t m¹i. Tµi s¶n thÕ chÊp kh«ng chØ lµ nh÷ng tµi s¶n cã gi¸ trÞ, ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp mµ ®ã cßn lµ nh÷ng tµi s¶n cã kh¶ n¨ng b¸n ®­îc trong tr­êng hîp kh¸ch hµng kh«ng tr¶ ®­îc nî. Do ®ã, khi nhËn tµi s¶n thÕ chÊp c¸n bé tÝn dông kh«ng nªn nhËn nh÷ng tµi s¶n qu¸ lín hoÆc nh÷ng c«ng tr×nh ®ang x©y dùng dë dang, khi ph¸t m¹i rÊt khã t×m ®­îc ng­êi mua mµ nÕu cã th× còng kh«ng thÓ bï ®¾p ®ñ kho¶n cho vay. HiÖn nay t×nh h×nh biÕn ®éng cña bÊt ®éng s¶n v« cïng phøc t¹p, sau mét thêi gian “sèt ®Êt” gi¸ thÞ tr­êng ®· t¨ng lªn gÊp ba, gÊp bèn lÇn. §iÒu nµy ®· ®Èy gi¸ trÞ ¶o cña bÊt ®éng s¶n lªn cao, nÕu nh­ c¸n bé tÝn dông kh«ng tØnh t¸o trong cho vay thÕ chÊp b»ng bÊt ®éng s¶n th× rñi ro lín hoµn toµn cã thÓ x¶y ra. Ng©n hµng còng cÇn kiÓm tra kü giÊy tê chøng nhËn quyÒn së h÷u, kh«ng Ýt tr­êng hîp mét tµi s¶n ®em thÕ chÊp vay vèn ë nhiÒu Ng©n hµng. Ngoµi ra ng©n hµng nªn cã quan hÖ tèt víi ®Þa ph­¬ng, tr¸nh nh÷ng v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh xö lý tµi s¶n thÕ chÊp nh­ sù kh«ng thèng nhÊt gi÷a Ng©n hµng vµ ®Þa ph­¬ng, gi÷a Ng©n hµng víi Héi ®ång ®Þnh gi¸, hoÆc cã khi lµ sù c¶n trë cña c¸c thµnh viªn kh¸c trong gia ®×nh ng­êi vay trong viÖc ph¸t m¹i tµi s¶n. Bëi vËy, Ng©n hµng nªn yªu cÇu tÊt c¶ c¸c thµnh viªn ký vµo ®¬n xin vay vèn. 3.2.B¶o l·nh B¶o l·nh cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n so víi cÇm cè vµ thÕ chÊp. Khi cÇm cè hay thÕ chÊp th× lu«n lu«n ph¶i x¸c ®Þnh xem lµ nh÷ng tµi s¶n nµo ph¶i cÇm cè, thÕ chÊp vµ gi¸ trÞ cña nh÷ng tµi s¶n nµy lµ bao nhiªu. ViÖc ®Þnh gi¸ ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh nh÷ng giÊy tê ®Ó chøng minh tµi s¶n thuéc së h÷u cña bªn cÇm cè vµ thÕ chÊp. H¬n n÷a viÖc tæ chøc b¸n tµi s¶n th­êng tèn kÐm vµ mÊt nhiÒu thêi gian, mµ gi¸ trÞ tµi s¶n ®· cÇm cè, thÕ chÊp cã thÓ gi¶m ®i, hoÆc mÊt m¸t trong thêi h¹n cÇm cè, thÕ chÊp. Do vËy, trong suèt thêi h¹n cÇm cè vµ thÕ chÊp, phÝa Ng©n hµng l¹i ph¶i th­êng xuyªn tiÕn hµnh kiÓm tra t×nh tr¹ng nh÷ng tµi s¶n nµy. Trong khi ®ã, bªn b¶o l·nh cam kÕt dïng tÊt c¶ tµi s¶n cña m×nh ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî th× Ng©n hµng sÏ kh«ng ph¶i qu¸ quan t©m ®Õn viÖc kiÓm tra t×nh tr¹ng cña tõng tµi s¶n cô thÓ vµ sÏ tr¸nh ®­îc nh÷ng nh­îc ®iÓm cña cÇm cè vµ thÕ chÊp. Tuy nhiªn, Ng©n hµng còng cã thÓ gÆp rñi ro mÊt vèn nÕu bªn b¶o l·nh mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, bÞ tuyªn bè ph¸ s¶n vµ do vËy kh«ng thÓ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tr¶ nî theo hîp ®ång b¶o l·nh. ChÝnh v× rñi ro nµy mµ c¸c ng©n hµng lu«n lu«n ph¶i t×m hiÓu kü vÒ bªn b¶o l·nh vµ chØ chÊp thuËn sù b¶o l·nh cña c¸c c«ng ty lín vµ cã uy tÝn hoÆc yªu cÇu bªn b¶o l·nh ph¶i dïng tµi s¶n ®Ó cÇm cè, thÕ chÊp. Ng©n hµng ph¶i chó ý ®Õn kh¶ n¨ng thùc hiÖn nghÜa vô thay cho bªn ®i vay. Kh¶ n¨ng thùc hiÖn viÖc tr¶ nî vay kh«ng chØ phô thuéc vµo viÖc bªn b¶o l·nh cã ®ñ tµi s¶n mµ quan träng h¬n lµ bªn b¶o l·nh cã nh÷ng nguån thu nhËp æn ®Þnh ®Ó b¶o ®¶m cã tiÒn thanh to¸n theo ®óng lÞch biÓu cña hîp ®ång vay vèn. VÝ dô mét hîp ®ång vay vèn cã thêi h¹n 5 n¨m vµ yªu cÇu bªn vay ph¶i thanh to¸n l·i vµ gèc theo tõng giai ®o¹n 6 th¸ng. NÕu v× mét lý do nµo ®ã mµ sau 6 th¸ng bªn vay kh«ng thanh to¸n ®­îc, th× bªn b¶o l·nh sÏ ph¶i ®øng ra thanh to¸n kho¶n tiÒn ph¸t sinh trong 6 th¸ng ®ã, chø kh«ng ph¶i toµn bé sè tiÒn gèc vµ l·i cña kho¶n vay trong 5 n¨m. Trong 6 th¸ng tiÕp theo, cã thÓ bªn vay l¹i cã kh¶ n¨ng tiÕp tôc thùc hiÖn ®­îc c¸c nghÜa vô tr¶ nî theo hîp ®ång vay. Do vËy, bªn b¶o l·nh sÏ kh«ng ph¶i b¸n c¸c m¸y mãc thiÕt bÞ cña m×nh ®Ó thùc hiÖn nghÜa vô cña m×nh trong 6 th¸ng ®ã. Nh­ vËy, Ng©n hµng cÇn xem xÐt kh¶ n¨ng thùc hiÖn nghÜa vô cña bªn b¶o l·nh nh»m t¹o thuËn lîi cho c¶ Ng©n hµng, ng­êi vay lÉn ng­êi b¶o l·nh. 3.3.Thùc hiÖn b¶o hiÓm tÝn dông Cã ba h×nh thøc ®Ó b¶o hiÓm tÝn dông nh­ sau: - Thø nhÊt: Kh¸ch hµng vay vèn tÝn dông tham gia mua b¶o hiÓm cho ngµnh nghÒ mµ hä kinh doanh v× vËy nh÷ng kho¶n tÝn dông trong tr­êng hîp nµy coi nh­ còng ®­îc b¶o hiÓm mét c¸ch gi¸n tiÕp. Ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng lµm ph¸t sinh thªm thao t¸c nghiÖp vô cho Ng©n hµng. §Ó sö dông tèt h×nh thøc nµy th× ng©n hµng cÇn cã chÝnh s¸ch ­u tiªn cho vay vÒ khèi l­îng vµ l·i suÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp c¸ nh©n mua b¶o hiÓm. - Thø hai: Sö dông biÖn ph¸p b¶o l­u cã nghÜa lµ Ng©n hµng tù b¶o hiÓm cho chÝnh m×nh b»ng c¸ch lËp c¸c quü dù phßng ®Ó bï ®¾p nh÷ng thiÖt h¹i khi gÆp rñi ro tÝn dông, tõ ®ã h¹n chÕ nh÷ng hËu qu¶ xÊu cã thÓ x¶y ra mµ vÉn b¶o ®¶m ®­îc t×nh h×nh tµi chÝnh cña Ng©n hµng. Rñi ro lu«n song hµnh víi ho¹t ®éng kinh doanh nh­ng ®èi víi mçi thµnh phÇn kinh tÕ th× hÖ sè rñi ro tÝn dông cã kh¸c nhau. ViÖc quy ®Þnh tû träng rñi ro cô thÓ cho tõng lo¹i tÝn dông cã hiÖu qu¶ h¬n. PhÇn sö dông vèn cña Ng©n hµng lu«n chøa ®ùng rñi ro, Ng©n hµng ph¶i lÊy vèn tù cã ®Ó bï ®¾p song vèn tù cã cña Ng©n hµng chØ chiÕm mét phÇn nhá trong tæng sè nguån vèn ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. Nh­ vËy h×nh thµnh quü dù tr÷ ®Æc biÖt bï ®¾p rñi ro tÝn dông lµ hîp lý vµ cÇn thiÕt. H»ng n¨m Ng©n hµng cÇn ph¶i trÝch 10% lîi nhuËn trong mäi ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh ®Ó lËp quü dù tr÷ ®Æc biÖt bï ®¾p rñi ro. Quü nµy ®­îc thµnh lËp cho ®Õn khi b»ng 100% vèn ®iÒu lÖ cña Ng©n hµng. Quü dù tr÷ ®Æc biÖt nµy sÏ gióp Ng©n hµng kh¾c phôc ®­îc nh÷ng kho¶n tæn thÊt tÝn dông do t×nh tr¹ng nî khoanh, nî tån ®äng l©u dµi… ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. - Thø ba: Ng©n hµng trùc tiÕp mua b¶o hiÓm cña c¸c tæ chøc b¶o hiÓm chuyªn nghiÖp. Nh­ thÕ Ng©n hµng sÏ tr¸nh ®­îc nh÷ng tæn thÊt khi rñi ro x¶y ra ®èi víi nh÷ng kho¶n vèn ®Çu t­. 4.Xö lý mãn vay cã vÊn ®Ò Trong xö lý c¸c kho¶n cho vay cã vÊn ®Ò, cã hai sù lùa chän tæng qu¸t: khai th¸c hoÆc thanh lý. Khai th¸c lµ mét qu¸ tr×nh lµm viÖc víi ng­êi vay cho ®Õn khi kho¶n cho vay ®­îc tr¶ mét phÇn hay toµn bé vµ kh«ng dùa vµo c¸c c«ng cô ph¸p lý ®Ó Ðp buéc. Thanh lý lµ Ðp ng­êi vay tu©n theo c¸c ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång cho vay, ¸p dông vµ thùc hiÖn tÊt c¶ biÖn ph¸p ®Ó ®¹t môc tiªu. Mãn vay cã vÊn ®Ò ®­îc hiÓu lµ mãn vay ®· qu¸ h¹n hoÆc mãn vay tuy ch­a ®Õn h¹n nh­ng kh¸ch hµng cã nguy c¬ kh«ng tr¶ ®­îc nî Ng©n hµng do mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n, do thua lç hoÆc doanh nghiÖp cã biÓu hiÖn vi ph¹m ph¸p luËt nh­ lõa ®¶o, trèn thuÕ, s¶n xuÊt kinh doanh tr¸i víi ngµnh nghÒ ®¨ng ký… Xö lý mãn vay cã vÊn ®Ò lµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c nhau ®Ó thu håi nî. Theo kinh nghiÖm cña c¸c nhµ Ng©n hµng th× gi¶i ph¸p khai th¸c lµ kh«n ngoan h¬n. Bëi v×, sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña kh¸ch hµng quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña Ng©n hµng. ChÝnh c¸c gi¶i ph¸p mÒm dÎo, linh ho¹t nµy ®· cøu kh«ng Ýt kh¸ch hµng tõ chç s¾p “khuynh gia b¹i s¶n” ®Õn chç “g­îng” l¹i ®­îc, tiÕp tôc tån t¹i, ph¸t triÓn vµ ngµy cµng g¾n bã víi Ng©n hµng. C¸c gi¶i ph¸p khai th¸c bao gåm: - Th­¬ng l­îng gia h¹n nî, ®iÒu chØnh kú h¹n nî, gi·n nî. - TiÕp thªm vèn gióp kh¸ch hµng. §¶o nî 5.Më réng c¹nh tranh 5.1.Më réng quan hÖ tÝn dông nh»m ph©n t¸n rñi ro HiÖn nay, ph¹m vi ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng cßn hÑp, phÇn lín lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Vèn cho vay lín nh­ng ch­a n¨ng ®éng, c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i cÇn ph¶i më réng quan hÖ tÝn dông víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ kinh tÕ ngoµi quèc doanh bëi v× trong t­¬ng lai thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh cã nhiÒu høa hÑn kh¶ quan. BiÖn ph¸p ph©n t¸n rñi ro lµ tr¸nh tËp trung vèn qu¸ lín vµo mét lÜnh vùc ®Çu t­, vµo mét mÆt hµng kh«ng cã søc m¹nh c¹nh tranh… ®Ó ®Õn khi doanh nghiÖp kh«ng cã kh¶ n¨ng tr¶ nî th× Ng©n hµng sÏ kh«ng chÞu ¶nh h­ëng lín. V× thÕ, c¸c NHTM ph¶i ph©n t¸n rñi ro b»ng c¸ch cho vay vµo nhiÒu ®èi t­îng, nhiÒu kh¸ch hµng kh¸c nhau víi nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau. 5.2.§a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô tÝn dông §©y lµ biÖn ph¸p nh»m ph©n t¸n rñi ro ®· ®­îc c¸c Ng©n hµng trªn thÕ giíi ¸p dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶. C¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ë ViÖt nam cã ®Õn 90% tµi s¶n nî lµ ®Çu t­ trùc tiÕp nªn kh¶ n¨ng rñi ro rÊt cao. V× thÕ, muèn h¹n chÕ ®­îc rñi ro tÝn dông th× viÖc ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô tÝn dông rÊt cÇn ®­îc cäi träng. Cã ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô th× Ng©n hµng míi cã thªm lîi nhuËn mµ c¸c dÞch vô ®em l¹i Muèn ®¹t ®­îc môc ®Ých ®a d¹ng ho¸ c¸c s¶n phÈm dÞch vô, c¸c NHTM ph¶i t¨ng c­êng trang bÞ c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i nh­: m¸y vi tÝnh, m¸y Fax, còng nh­ c¬ së vËt chÊt, thiÕt bÞ kho tµng. §ång thêi ph¶i ®µo t¹o, n©ng cao tr×nh ®é ngo¹i ng÷, vi tÝnh, thu thËp th«ng tin thÞ th­êng… cho c¸n bé Ng©n hµng. C¸c Ng©n hµng nªn thiÕt lËp mèi quan hÖ víi c¸c trung t©m m«i giíi, t­ vÊn ph¸p luËt ®Ó triÓn khai thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô t­ vÊn, m«i giíi ®Çu t­, b¶o qu¶n, cÊt gi÷ tµi s¶n quý hiÕm, cho thuª kÐt, tÝn dông thuª mua, liªn doanh liªn kÕt... ChuÈn bÞ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn thiÕt ®Ó tham gia vµo thÞ tr­êng vèn, thÞ tr­êng chøng kho¸n. Ph¶i tõng b­íc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ vèn tõ b¸n lÎ sang b¸n bu«n, më réng vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ®· cã nh­ thanh to¸n Quèc tÕ, b¶o l·nh, kinh doanh ngo¹i tÖ, thanh to¸n L/C… Khi h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô míi, Ng©n hµng kh«ng nh÷ng thÝch nghi víi nhu cÇu cña qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt mµ b»ng con ®­êng ®a d¹ng ho¸ viÖc cung øng tÝn dông sÏ thu hót ®­îc nhiÒu kh¸ch hµng, qua ®ã t¨ng thªm thu nhËp cho m×nh vµ cã mét nguån nhÊt ®Þnh ®Ó bï ®¾p nh÷ng rñi ro tÝn dông mµ Ng©n hµng gÆp ph¶i. Tuy nhiªn, muèn ®a d¹ng ho¸ dÞch vô ng©n hµng ®ßi hái c¸c ng©n hµng ph¶i cã mét kho¶n chi phÝ lín vÒ tiÒn cña v× nã phô thuéc vµo qu¸ tr×nh HiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Ng©n hµng c¶ vÒ m¸y mãc thiÕt bÞ lÉn tr×nh ®é tinh th«ng nghiÖp vô míi cña c¸c c¸n bé Ng©n hµng. 5.3.ThiÕt lËp mèi quan hÖ tèt vµ l©u bÒn víi kh¸ch hµng Trong ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTM, kh¸ch hµng võa lµ ng­êi cung cÊp nguån vèn cho ho¹t ®éng tÝn dông, ®ång thêi còng lµ ng­êi sö dông nguån vèn nµy, nªn kh¸ch cã ý nghÜa rÊt quan träng. ThiÕt lËp mèi quan hÖ tèt vµ l©u bÒn víi kh¸ch gióp c¸c NHTM cã ®iÒu kiÖn n¾m v÷ng c¸c th«ng tin cã liªn quan tíi kh¸ch hµng, c¸c Ng©n hµng sÏ cã ®èi s¸ch thÝch hîp ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng trong m«i tr­êng c¹nh tranh. ThiÕt lËp mèi quan hÖ tèt vµ l©u bÒn víi kh¸ch hµng sÏ gióp Ng©n hµng: - §¸nh gi¸ ®óng chÊt l­îng kh¸ch hµng, tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ thÈm ®Þnh vµ kiÓm tra gi¸m s¸t. Th«ng qua viÖc quan hÖ tÝn dông mét c¸ch th­êng xuyªn, Ng©n hµng cã thÓ n¾m b¾t ®­îc nh÷ng th«ng tin vÒ ho¹t ®éng kinh doanh cña kh¸ch hµng. C¨n cø vµo sè d­ trªn tµi kho¶n cña hä, Ng©n hµng sÏ biÕt ®­îc kh¶ n¨ng tiÒm tµng vµ chu kú sö dông vèn, tiÒn mÆt còng nh­ quan hÖ kh¸ch hµng víi c¸c kh¸ch hµng kh¸c trong viÖc mua nguyªn liÖu tiªu thô s¶n phÈm… §©y lµ c¸ch tèt nhÊt ®Ó thu thËp c¸c th«ng tin vÒ kh¸ch hµng vµ lµ c¬ së ®Ó Ng©n hµng tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ cho viÖc thÈm ®Þnh, sµng läc th«ng tin, tr¸nh ®­îc rñi ro vÒ ®¹o ®øc, kÕ ho¹ch ho¸ ®­îc nguån còng nh­ c¸c chi phÝ gi¸m s¸t kh¸ch hµng khi ®· cã s½n ph­¬ng thøc gi¸m s¸t kh¸ch hµng. - Thu hót vèn ®Ó cñng cè ®Çu vµo më réng ®Çu ra theo ®óng yªu cÇu cña kh¸ch hµng. Th«ng qua mèi quan hÖ l©u bÒn víi kh¸ch hµng, Ng©n hµng cã thÓ huy ®éng ®­îc mét khèi l­îng nguån vèn tõ tiÒn göi cña kh¸ch hµng. Sù am hiÓu cña kh¸ch hµng sÏ lµm cho Ng©n hµng hiÓu râ nhu cÇu cña kh¸ch hµng vÒ lo¹i tÝn dông, khèi l­îng tÝn dông, gi¸ c¶ cho vay ®Ó cã kÕ ho¹ch bè trÝ nguån vèn kÞp thêi ®¸p øng nhu cÇu vèn tÝn dông cña kh¸ch hµng. Do tiÕt kiÖm ®­îc chi phÝ trong thÈm ®Þnh, kiÓm tra gi¸m s¸t kh¸ch hµng nªn Ng©n hµng sÏ cã ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó h¹ l·i suÊt cho vay, ®iÒu ®ã sÏ cuèn hót ®­îc kh¸ch hµng, lµm cho kh¸ch hµng g¾n bã h¬n víi Ng©n hµng. Mèi quan hÖ kh«ng nh÷ng ngµy cµng cñng cè ®èi víi kh¸ch hµng sÏ cµng cã c¬ héi ®Ó n©ng cao ®­îc chÊt l­îng tÝn dông. - §Ò ra chÝnh s¸ch chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch t¸c nghiÖp trong tõng thêi kú vµ xu h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng Ng©n hµng trong t­¬ng lai ®Ó kh«ng ngõng thÝch nghi víi sù biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, t×m kiÕm c¬ héi kh«ng ngõng n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông vµ hiÖu qu¶ kinh doanh cña Ng©n hµng. Cã ®iÒu kiÖn gi¶m thiÓu rñi ro trong ho¹t ®éng tÝn dông, nhÊt lµ rñi ro vÒ ®¹o ®øc ®Ó v­¬n tíi sù hoµn thiÖn vÒ chÊt l­îng tÝn dông, nh»m t¹o dùng ®­îc h×nh ¶nh biÓu t­îng tèt cña Ng©n hµng trªn thÞ tr­êng. §Ó thiÕt lËp ®­îc mèi quan hÖ tèt l©u bÒn víi kh¸ch hµng, Ng©n hµng ph¶i cã kÕ ho¹ch cñng cè vµ n©ng cao chÊt l­îng ho¹t ®éng, ®Ò cao uy tÝn cña Ng©n hµng trªn thÞ tr­êng, th«ng qua viÖc c¶i thiÖn vµ më réng thªm nhiÒu h×nh thøc phôc vô, ®æi míi t¸c phong kinh doanh, thu hót thªm nhiÒu kh¸ch hµng ®èi víi Ng©n hµng nh­ nh÷ng ng­êi b¹n tin cËy. KÕt luËn Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mét ®Êt n­íc, hÖ thèng Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ®ãng vai trß rÊt quan träng. C¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i gãp phÇn ®iÒu hoµ l­îng tiÒn trong l­u th«ng gióp æn ®Þnh gi¸ c¶, chèng l¹m ph¸t; cung cÊp c¸c dÞch vô thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ gióp qu¸ tr×nh s¶n xuÊt - trao ®æi - tiªu dïng diÔn ra tr«i ch¶y h¬n. Ng©n hµng Th­¬ng m¹i huy ®éng víi mäi nguån vèn trong nÒn kinh tÕ ®Ó hç trî cho c¸c doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh , thùc hiÖn viÖc t¸i s¶n xuÊt më réng theo chiÒu réng vµ theo chiÒu s©u. Thùc hiÖn tèt viÖc tù do di chuyÓn vèn tõ ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp sang ngµnh cã tû suÊt lîi nhuËn cao. Tuy ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao nh­ng kÌm theo ®ã lµ rñi ro tiÒm Èn rÊt lín. Mét Ng©n hµng gÆp rñi ro lín sÏ ¶nh h­ëng tíi toµn bé hÖ thèng Ng©n hµng. V× thÕ rñi ro tÝn dông lµ vÊn ®Ò quan t©m hµng ®Çu kh«ng nh÷ng ®èi víi c¸n bé Ng©n hµng mµ cña c¶ toµn x· héi. Bªn c¹nh nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®· vµ ®ang gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n trong viÖc huy ®éng vèn vµ sö dông vèn ®¹t hiÖu qu¶. §Æc biÖt ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh, ho¹t ®éng cho vay ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh cßn cã nhiÒu h¹n chÕ c¶ vÒ sè l­îng lÉn chÊt l­îng. Víi tÝnh cÊp thiÕt nµy, mong r»ng mét sè biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro tÝn dông ®èi víi kinh tÕ ngoµi quèc doanh mµ em ®· tr×nh bµy sÏ gãp mét phÇn nhá nµo ®ã vµo ho¹t ®éng tÝn dông cña Ng©n hµng nãi riªng vµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ nãi chung. Qua ®ã gãp phÇn cñng cè sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña hÖ thèng Ng©n hµng, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu H§H-CNH ®Êt n­íc. Tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn bµi viÕt nµy kh«ng thÓ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khuyÕt ®iÓm. V× vËy em mong muèn ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« gi¸o ®Ó cã ý nghÜa víi thùc tiÔn h¬n.