Đề án Thách thức đối với Việt Nam về vấn đề xuất khẩu khi Trung Quốc gia nhập WTO

EU, ASEAN v.v..nh­: hµng dÖt may, giÇy dÐp, gèm sø vµ hµng ®iÖn tö .. §©y lµ nh÷ng mÆt hµng Trung Quèc chiÕm ­u thÕ c¶ vÒ khèi l­îng lÉn thÞ phÇn, cßn hµng ViÖt Nam cã ®iÓm yÕu lµ gi¸ thµnh cao do gi¸ ®Çu vµo cao. Khi Trung Quèc gia nhËp WTO, n­íc nµy sÏ ®­îc h­ëng ­u ®·i thuÕ quan, h¹n ng¹ch xuÊt khÈu, nhÊt lµ t¹i c¸c thÞ tr­êng Mü, NhËt, EU, th× nh÷ng mÆt hµng cïng chñng lo¹i cña ViÖt Nam sÏ rÊt khã c¹nh tranh víi hµng ho¸ Trung Quèc. §ã lµ ch­a tÝnh ®Õn viÖc khi ®ång Nh©n D©n TÖ (NDT) nÕu ®­îc tù do chuyÓn ®æi, tû gi¸ hèi ®o¸i cña nã sÏ th­êng xuyªn dao ®éng, lµm cho søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ Trung Quèc cµng ®­îc n©ng cao ë trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. + Ba lµ, ¶nh h­ëng trong lÜnh vùc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. H¬n 20 n¨m qua, nhê thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¶i c¸ch më cöa, Trung Quèc ®· trë thµnh quèc gia lín nhÊt trong sè c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ thø hai trªn thÕ giíi trong viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Khi gia nhËp WTO, m«i tr­êng ®Çu t­ cña Trung Quèc c¶ vÒ “m«i tr­êng cøng” (c¬ së h¹ tÇng) lÉn “m«i tr­êng mÒm” (c¬ chÕ chÝnh s¸ch) sÏ ®­îc c¶i thiÖn h¬n n÷a, Trung Quèc sÏ trë thµnh mét “®iÓm nãng ” thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi cña thÕ giíi. §©y còng lµ mét c¬ héi tèt cho c¸c nhµ ®Çu t­ cña mét sè n­íc §«ng Nam ¸ khi ®Õn ®Çu t­ t¹i Trung Quèc. Khi c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Õn Trung Quèc nhiÒu h¬n, thÞ tr­êng Trung Quèc còng sÏ cÇn nhiÒu h¬n c¸c nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt. Nh­ vËy, c¸c n­íc §«ng Nam ¸ cã ®iÒu kiÖn xuÊt khÈu nhiÒu h¬n c¸c nguyªn liÖu nh­ x¨ng dÇu, than ®¸, cao su.. cho thÞ tr­êng khæng lå nµy. Nh­ng mÆt kh¸c, còng cÇn thÊy r»ng søc “hÊp dÉn” cña Trung Quèc còng sÏ tao nªn mét sù c¹nh tranh ®èi víi c¸c n­íc §«ng Nam ¸, trong ®ã cã ViÖt Nam. PhÇn II: Th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò xuÊt khÈu khi Trung quèc gia nhËp WTO I/ Thùc tr¹ng vÒ xuÊt khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: Lµ mét quèc gia lín m¹nh cã nhiÒu ®iÓm t­¬ng ®ång trong c¬ cÊu ph¸t triÓn kinh tÕ trong nhiÒu n¨m trë l¹i ®©y, Trung Quèc ®· vµ ®ang lµ mét ®èi t¸c quan träng nh­ng ®ång thêi còng lµ mét ®èi thñ c¹nh tranh kh¸ m¹nh cña c¸c n­íc ASEAN, trong ®ã cã ViÖt Nam. ViÖc quèc gia nµy chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn ®Çy ®ñ cña Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) trong thêi gian nµy sÏ lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi c¸c ngµnh kinh tÕ cña ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu. - Nh×n chung, vÊn ®Ò xuÊt khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc t¨ng m¹nh trong 10 n¨m qua. Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gi÷a hai n­íc ®­îc thùc hiÖn th«ng qua nhiÒu ph­¬ng thøc kh¸c nhau nh­ bu«n b¸n chÝnh ng¹ch, bu«n b¸n tiÓu ng¹ch, t¹m nhËp t¸i xuÊt, trong ®ã bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch lµ hai ph­¬ng thøc chÝnh. + VÒ xuÊt nhËp khÈu chÝnh ng¹ch: KÓ tõ n¨m 1991 ®Õn nay, quan hÖ bu«n b¸n gi÷a hai n­íc t¨ng kh¸ ®Òu tõ 272 triÖu USD n¨m 1991 lªn 1400 triÖu USD n¨m 2000. Kim ng¹ch nµy b»ng kho¶ng 0,4% tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña Trung Quèc nh­ng l¹i xÊp xØ 10% tæng kim ng¹ch ngo¹i th­¬ng cña ViÖt Nam. N¨m 2000, tæng kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu ®¹t 2,957 tû USD (tho¶ thuËn gi÷a hai chÝnh phñ lµ 2 tû USD), t¨ng 78 lÇn so víi n¨m 1991, trong ®ã xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc ®¹t 1,534 tû USD. Riªng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2001, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc ®¹t 794,1 triÖu USD víi møc t¨ng tr­ëng lµ 30%. Cïng víi viÖc ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ ViÖt Nam vµ Trung Quèc, c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu còng phÊt triÓn theo. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang Trung Quèc gåm 4 nhãm chÝnh: nhãm hµng nguyªn liÖu, nhãm hµng n«ng s¶n, nhãm hµng thuû s¶n t­¬i sèng, thuû s¶n ®«ng l¹nh vµ nhãm hµng tiªu dïng. Trong 7 thµng ®Çu n¨m 2001, ViÖt Nam ®· xuÊt sang Trung Quèc 153 triÖu USD hµng h¶i s¶n, 126 triÖu USD hµng rau qu¶, 11 triÖu USD hµng dÖt may vµ 3,2 triÖu USD hµng giÇy dÐp. Hµng ho¸ cña ViÖt Nam nhËp khÈu tõ Trung Quèc gåm 5 nhãm mÆt hµng chÝnh lµ: D©y chuyÒn s¶n xuÊt ®ång bé; m¸y mãc thiÕt bÞ; nguyªn nhiªn liÖu; mÆt hµng n«ng s¶n vµ hµng tiªu dïng nh­ s¶n phÈm ®iÖn tö, xe m¸y, quÇn ¸o, ®å ch¬i trÎ em.. Kim ng¹ch xnk hµng ho¸ ViÖt Nam - Trung Quèc thêi kú 1991 -2000 (§¬n vÞ: TriÖu USD) N¨m Tæng kim ng¹ch ViÖt Nam xuÊt ViÖt Nam nhËp 1991 37.7 19.3 18.4 1992 127.4 95.6 31.8 1993 221.3 135.8 85.5 1994 439.9 295.7 144.2 1995 691.6 361.9 329.7 1996 669.2 340.2 329 1997 878.5 471.1 407.4 1998 989.4 478.9 510.5 1999 1542.3 858.9 683.4 2000 2957 1534 1423 Nguån: H¶i quan ViÖt Nam (Trung t©m tin häc vµ thèng kª) + VÒ xuÊt khÈu tiÓu ng¹ch: Bu«n b¸n qua biªn giíi lµ mét bé phËn ®¸ng kÓ trong tæng kim ng¹ch gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Trong 10 n¨m qua, ë nh÷ng n¨m ®Çu tû lÖ dao ®éng gi÷a bu«n b¸n chÝnh ng¹ch vµ bu«n b¸n tiÓu ng¹ch th­êng lµ ë møc tõ 50% - 60%. Vµo thêi gian nµy, kh«ng chØ chiÕm tû träng lín, xuÊt nhËp khÈu tiÓu ng¹ch cßn gãp phÇn ®¸p øng trao ®æi cña d©n c­ hai n­íc, c¶i thiÖn, n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n khu vùc biªn giíi. + VÒ ®Çu t­ trùc tiÕp cña Trung Quèc vµo ViÖt Nam, tÝnh ®Õn hÕt 9 th¸ng n¨m 2001, Trung Quèc míi cã 136 dù ¸n ®Çu t­ víi tæng sè vèn ®¨ng ký lµ 196 triÖu USD, ®øng thø 28 trong sè c¸c n­íc vµ vïng l·nh thæ ®Çu t­ vµo n­íc ta. Vèn ®Çu t­ b×nh qu©n cña mét dù ¸n Trung Quèc míi chØ ë møc 1,4 triÖu USD, t­¬ng ®­¬ng 10% møc b×nh qu©n cña c¸c dù ¸n n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam. II/ Th¸ch thøc ®èi víi viÖc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: 1.XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Trung Quèc vµ c¸c thÞ tr­êng thø ba kh¸c khi Trung Quèc gia nh©p WTO: a/ ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c thÞ tr­êng thø ba: Ngay c¶ khi Trung Quèc ch­a ký ®­îc tho¶ thuËn th­¬ng m¹i víi Mü vµ Ch©u ¢u th× hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc vµ c¸c thÞ tr­êng kh¸c trong khu vùc còng bÞ hµng Trung Quèc c¹nh tranh quyÕt liÖt. Theo ban th­ ký cña ASEAN, kÕt qu¶ chung cña nh÷ng ¶nh h­ëng nµy lµ kim ng¹ch xuÊt khÈu ViÖt Nam sÏ gi¶m kho¶ng 8 triÖu USD, tøc lµ gÇn 0,05%kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 2000. NÕu chia ®Òu cho c¸c nhãm hµng th× bÞ c¹nh tranh nhiÒu nhÊt lµ hµng dÖt may vµ giÇy dÐp, kim ng¹ch cña c¸c ngµnh nµy sÏ gi¶m kho¶ng 0,3%. §èi víi c¸c mÆt hµng tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam ngoµi s¶n phÈm ®iÖn tö th«ng th­êng, mÆt hµng ®iÖn tö viÔn th«ng vµ tin häc. MÆc dï nh÷ng s¶n phÈm nµy trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, song còng ph¶i ®èi mÆt víi sù c¹nh tranh gay g¾t. Trong c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam, xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Mü chØ chiÕm 4%, trong khi tû träng nµy cña Trung Quèc khi ch­a ký tho¶ thuËn th­¬ng m¹i lµ 30% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. ViÖc Trung Quèc lµ thµnh viªn cña WTO cµng gióp cho Trung Quèc cã thªm kh¶ n¨ng c¹nh tranh t¨ng nhanh xuÊt khÈu, trë thµnh ®èi thñ nÆng ký trong viÖc thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo khu vùc. Víi t­ c¸ch lµ n­íc ®ang ph¸t triÓn, khi vµo WTO, Trung Quèc sÏ ®­îc h­ëng ­u ®·i khi xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc ph¸t triÓn. §iÒu nµy còng cã nghÜa lµ ViÖt Nam sÏ vÊp ph¶i sù c¹nh tranh m¹nh khi xuÊt khÈu sang Trung Quèc còng nh­ 141 thµnh viªn kh¸c cña WTO, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ngµnh may mÆc, giÇy dÐp, h¶i s¶n, g¹o, gèm sø, chÌ, rau qu¶, thñ c«ng mü nghÖ, s¶n phÈm ®iÖn tö, s¶n phÈm gç. ViÖt Nam ch­a lµ thµnh viªn cña WTO nh­ng ViÖt Nam còng ®¹t ®­îc c¸c tho¶ thuËn vÒ quy chÕ tèi huÖ quèc víi nh÷ng n­íc nµy. §èi víi thÞ tr­êng Hoa Kú, bÊt lîi c¹nh tr¹nh kh«ng ph¶i lµ do Trung Quèc gia nhËp WTO mµ do hµng ho¸ Trung Quèc ®­îc h­ëng thuÕ suÊt tèi huÖ quèc cßn ViÖt Nam th× ch­a. V× vËy HiÖp ®Þnh ViÖt - Mü ®­îc phª chuÈn vµo th¸ng 12/2001 võa qua th× nh÷ng bÊt lîi trªn bÞ triÖt tiªu. Mét thuËn lîi kh¸c mµ Trung Quèc cã ®­îc víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña WTO, hä sÏ cã mét vÞ thÕ ngang hµng víi c¸c n­íc kh¸c khi cã c¸c vô tranh chÊp liªn quan ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu mµ gÇn ®©y nhiÒu n­íc tiªn tiÕn, nhÊt lµ Mü, th­êng tè c¸o Trung Quèc b¸n ph¸ gi¸ khi hµng xuÊt khÈu cña n­íc nµy t¨ng m¹nh. §èi víi ViÖt Nam kh«ng ph¶i tõ n¨m 2005 trë ®i th× ViÖt Nam míi chÞu søc Ðp cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO mµ ngay trong mét, hai n¨m tíi nÒn kinh tÕ vµ doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ “c¶m nhËn” ®­îc ngay ¸p lùc nµy. Tr­íc hÕt, ®Ó ®­îc gia nhËp WTO Trung Quèc ®· ph¶i chÊp nhËn ®Èy m¹nh c¶i c¸ch ph¸p luËt, c¶i c¸ch hµnh chÝnh, c¶i c¸ch thuÕ, t¹o thuËn lîi cho m«i tr­êng kinh doanh. H¬n n÷a, thÞ tr­êng Trung Quèc më réng cho hµng ho¸ n­íc ngoµi vµo nhiÒu h¬n, buéc c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ph¶i c¬ cÊu l¹i s¶n xuÊt, chÊp nhËn c¹nh tranh ®Ó sinh tån. Cã thÓ nãi, më cöa, chÊp nhËn c¹nh tranh, míi lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt b¶o hé cho nÒn kinh tÕ cña mçi n­íc. TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu trªn sÏ “mµi dòa” b¶n lÜnh, kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn b×nh diÖn quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc. §©y còng lµ mét søc Ðp ®èi víi ViÖt Nam. C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña ViÖt Nam nh­ giÇy dÐp, dÖt may ®Òu lµ thÕ m¹nh xuÊt khÈu cña Trung Quèc. Cho dï h¹n ng¹ch cña c¸c n­íc dµnh cho ViÖt Nam kh«ng gi¶m nh­ng nÕu søc c¹nh tranh cña hµng Trung Quèc tèt h¬n, phï hîp víi thÞ hiÕu h¬n th× c¸c nhµ nhËp khÈu cã thÓ sÏ chuyÓn ®¬n ®Æt hµng tõ doanh nghiÖp ViÖt Nam sang doanh nghiÖp Trung Quèc. Khi Trung Quèc gia nhËp WTO th× c¸c thÞ tr­êng lín nh­ EU, NhËt B¶n kh«ng cã lý do g× ®Ó sö dông hµng rµo mËu dÞch ®èi víi hµng Trung Quèc. Trong cuéc héi th¶o bµn vÒ nh÷ng t¸c ®éng cña viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ngµy 05/ 03/ 2001 t¹i Hµ Néi TS NguyÔn TrÝ Thµnh - ViÖn nghiªn cøu qu¶n lý trung ­¬ng cho biÕt: “Thùc chÊt cuéc c¹nh tranh gi÷a hµng ho¸ ViÖt Nam vµ Trung Quèc lµ cuéc c¹nh tranh ®Ó ®¹t ®Õn mét thÓ chÕ kinh tÕ tèt h¬n. §ã lµ cuéc c¹nh tranh ®Ó gi¶m nh÷ng chi phÝ kh«ng trùc tiÕp, t¨ng c­êng tÝnh minh b¹ch vµ g¶m thiÓu tham nhòng. Mét vÊn ®Ò kh¸c ®­îc ®Æt ra lµ trong tr­êng hîp ViÖt Nam vµ Trung Quèc cïng ®­îc h­ëng mét ®iÒu kiÖn mËu dÞch t­¬ng tù, cïng tiªu thô ë mét thÞ tr­êng nh­ nhau th× d­êng nh­ Trung Quèc chiÕm ­u thÕ tuyÖt ®èi vÒ c¹nh tranh ®èi víi nh÷ng mÆt hµng chñ chèt. Nh÷ng lîi thÕ cña Trung Quèc ®­îc nh×n nhËn lµ vèn, nguån tµi nguyªn, nguån nh©n lùc”. Tõ ®©y cã thÓ dù ®o¸n tr­íc r»ng, hµng ho¸ kÓ c¶ nh÷ng mÆt hµng cã thÕ m¹nh ë ViÖt Nam nh­ thuû s¶n, n«ng s¶n, chÕ biÕn, dÖt may, da-giÇy... c¹nh tranh rÊt vÊt v¶ víi hµng ho¸ Trung Quèc khi xuÊt khÈu sang n­íc thø ba. b/ ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc: Khi Trung Quèc gia nhËp WTO th× c¸c n­íc thµnh viªn cña tæ chøc nµy cã thÓ xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Trung Quèc mét c¸ch dÔ dµng h¬n bëi møc thuÕ gi¶m. §iÒu nµy g©y khã kh¨n cho ViÖt Nam khi xuÊt khÈu sang Trung Quèc bëi ViÖt Nam ch­a lµ thµnh viªn cña WTO vµ hµng ho¸ cña ViÖt Nam còng khã cã thÓ c¹nh tranh ®­îc víi hµng ho¸ c¸c n­íc kh¸c. Mét th¸ch thøc kh«ng nhá kh¸c lµ hµng Trung Quèc nhËp khÈu vµo ViÖt Nam sÏ gia t¨ng trong thêi gian võa qua. Hµng Trung Quèc víi gi¸ rÎ, mÉu m· ®Ñp, hîp tói tiÒn vµ thÞ hiÕu cña ®a sè d©n c­ ViÖt Nam. Nay ®Ó c¹nh tranh víi hµng ho¸ n­íc ngoµi, Trung Quèc ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶, gi¸ c¶ l¹i rÎ h¬n th× l¹i cµng dÔ x©m nhËp vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam. MÆt kh¸c, quy m« kinh tÕ cña Trung Quèc còng tiÕp tôc t¨ng nhanh lµm cho quy m« xuÊt khÈu còng gia t¨ng theo vµ ViÖt Nam còng lµ thÞ tr­êng ®Ó Trung Quèc xuÊt khÈu thuËn lîi. Kinh nghiÖm cña Trung Quèc vÒ viÖc xuÊt khÈu trong thêi gian qua lµ kh«ng qu¸ coi träng thu l·i qu¸ viÖc b¸n víi gi¸ cao mµ l¹i coi träng viÖc s¶n xuÊt, tiªu thô ®­îc nhiÒu s¶n phÈm ®Ó tËn dông c«ng suÊt thiÕt bÞ, lao ®éng, vèn vay, kho tµng, chi phÝ qu¶n lý ®Ó gi¶m chi phÝ khÊu hao, tiÒn c«ng, tiÒn l·i vay, chi phÝ qu¶n lý, b¶o qu¶n trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, quay vßng vèn nhanh, khi cÇn cã thÓ b¸n d­íi gi¸ chÞu lç cßn h¬n lµ kh«ng thu håi ®­îc vèn. §iÒu nµy còng lµm cho c¸c ngµnh s¶n xuÊt cña ViÖt Nam ph¶i khèn ®èn nhiÒu phen. Mét sè mÆt hµng cña Trung Quèc nÕu tiªu thô trong n­íc th× ph¶i nép thuÕ, nÕu b¸n ë n­íc ngoµi th× kh«ng ph¶i nép thuÕ nªn gi¸ rÎ h¬n khi b¸n trong n­íc. MÆc dï vËy, trong bèi c¶nh vÒ xuÊt khÈu, ViÖt Nam còng cã nh÷ng mÆt hµng cã lîi thÕ riªng nh­ n«ng s¶n nhiÖt ®íi, chÕ biÕn h¶i s¶n, mét sè c©y c«ng nghiÖp nh­ cao su, cµ phª. V× thÕ trong bu«n b¸n song ph­¬ng gi÷a hai n­íc ViÖt Nam - Trung Quèc còng kh«ng bÞ ¶nh h­ëng nhiÒu. Theo bµ Pan-Jine - Häc viÖn kinh tÕ chÝnh trÞ thÕ giíi - ViÖn sü khoa häc x· héi Trung Quèc cho biÕt: “Kim ng¹ch bu«n b¸n gi÷a hai n­íc lµ h¬n 2 tû ®« la, thùc ra th× theo t«i nh÷ng ng­êi lµm c«ng t¸c nghiªn cøu kinh tÕ hai n­íc th× kh«ng gian ph¸t triÓn kinh tÕ mËu dÞch cßn rÊt lín. Trung Quèc gia nhËp WTO th× víi ViÖt Nam cã thÓ cã c¬ héi nhiÒu h¬n th¸ch thøc v× Trung Quèc xuÊt hµng sang ViÖt Nam tøc lµ còng ph¸t triÓn kh¶ n¨ng nhËp hµng cña ViÖt Nam”. ViÖt Nam cßn cã lîi thÕ riªng v× lµ thµnh viªn cña ASEAN, cô thÓ lµ vÒ thuÕ quan khi ®ang n»m trong khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN (AFTA). V× Trung Quèc kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña AFTA mÆc dï ý t­ëng thµnh lËp AFTA më réng Trung Quèc ®· ®Ò xuÊt nh­ng cho ®Õn nay ch­a thùc hiÖn ®­îc th× cã nh÷ng mÆt khi vµo WTO trong khu«n khæ AFTA chØ cßn 5% vÝ dô nh­ lµ hµng ®iÖn tö trong khi ®ã WTO lµ 25% cho nªn ViÖt Nam hoµn toµn lµ cã lîi thÕ ®Ó cã thÓ v­ît Trung Quèc trong lÜnh vùc nµy. “ Sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña Trung Quèc qu¸ cao” ®· g©y ra søc Ðp c¹nh tranh to lín vÒ nhiÒu mÆt ®èi víi nÒn kinh tÕ c¸c n­íc §«ng-¸, vïng kinh tÕ c¸c n­íc ASEAN ph¶i ®øng mòi chÞu sµo, tranh giµnh víi Trung Quèc sù ®Çu t­ trùc tiÕp tõ phÝa bªn ngoµi vµ giao chiÕn trùc diÖn víi Trung Quèc ®Ó giµnh lÊy thÞ tr­êng xuÊt khÈu hµng ho¸. Mäi ng­êi ®Òu biÕt sù t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu m¹nh nh­ vò b·o cña Trung Quèc lµ mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc cña sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ m¹nh mÏ cña nã. Nãi mét c¸ch râ h¬n, sù më réng mËu dÞch nhanh chãng cña Trung Quèc lµ kÕt qu¶ cña sù ®Çu t­ to lín, trùc tiÕp tõ bªn ngoµi vµo, nhÊt lµ sau n¨m 1990, Trung Quèc thu hót ®Çu t­ thµnh c«ng khi cßn ch­a lµ thµnh viªn cña WTO, quy m« thu hót vèn cña Trung Quèc ®· h¬n h¼n tæng sè cña c¸c n­íc Ch©u-¸ gép l¹i. Theo «ng Pi-chai - ng­êi sÏ lµ tæng th­ ký WTO trong nhiÖm kú tíi dù ®o¸n: “sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO sÏ cã kho¶ng 10% dßng ch¶y FDI chuyÓn tõ ASEAN sang Trung Quèc”. VÊn ®Ò nµy còng lµ mét th¸ch thøc kh«ng nhá ®èi víi ViÖt Nam. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam kÐm søc c¹nh tranh h¬n lµ vµo Trung Quèc ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu vµo c¸c n­íc thµnh viªn WTO. Trong thùc tÕ, Trung Quèc ®· cã søc c¹nh tranh lín h¬n do gi¸ ®Êt ë ®©y rÎ h¬n nhiÒu n­íc. VÊn ®Ò ®Çu t­ nµy ¶nh h­ëng ®Õn c¬ cÊu s¶n xuÊt, do vËy ¶nh h­ëng ®Õn vÊn ®Ò xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. Ngay nh­ NhËt B¶n, nÒn kinh tÕ ®øng thø hai trªn thÕ giíi còng ph¶i thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p thuÕ quan ®Ó ng¨n chÆn c¸c “®ît lò” hµng Trung Quèc. Cïng víi nh÷ng céng h­ëng tÝch cùc cña viÖc Trung Quèc trë thµnh thµnh viªn cña WTO sÏ lµ mét nh©n tè bÊt ngê t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc l¸ng giÒng nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Trong cuéc c¹nh tranh vÒ vÊn ®Ò xuÊt khÈu, Trung Quèc cã nhiÒu lîi thÕ so s¸nh mµ c¸c nh©n tè t¹o nªn lîi thÕ so s¸nh cña Trung Quèc bao gåm ®iÒu kiÖn tù nhiªn vµ ®iÒu kiÖn x· héi: + Theo nghiªn cøu gÇn ®©y cña ViÖn nghiªn cøu kinh tÕ thÕ giíi, Trung Quèc hiÖn cã kh¸ nhiÒu lîi thÕ so s¸nh t­¬ng ®ång víi ViÖt Nam, dåi dµo vÒ ®Êt ®ai, tµi nguyªn tù nhiªn, nh©n lùc, cã quy m« thÞ tr­êng lín do ®«ng d©n. Hai n­íc cã nh÷ng nÐt t­¬ng ®ång vÒ lÞch sö, v¨n ho¸, chÝnh trÞ, kinh tÕ, x· h«i.. nªn nh÷ng biÕn ®éng cña Trung Quèc ®Òu ®­îc ng­êi d©n ViÖt Nam c¶m thô vµ tiÕp nhËn mét c¸ch dÔ dµng. Tuy nhiªn, Trung Quèc v­ît h¬n h¼n vÒ quy m« vµ sè l­îng so víi ViÖt Nam, céng víi møc vèn tÝch luü trong n­íc lu«n t¨ng m¹nh kho¶ng xÊp xØ 40% GDP. + MÆt kh¸c, xÐt vÒ c¬ cÊu s¶n xuÊt, Trung Quèc cã kh¸ nhiÒu mÆt trïng víi ViÖt Nam, ®·ng chó ý lµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu chñ lùc cña Trung Quèc nh­ dÖt may, giÇy dÐp, hµng ®iÖn tö, ®å gèm sø còng l¹i lµ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ chèt cña ViÖt Nam víi thÞ tr­êng tiªu thô träng ®iÓm NhËt, Liªn minh Ch©u ¢u (EU), Mü.. + Chi phÝ s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu nãi chung t¹i ViÖt Nam th­êng cao h¬n so víi Trung Quèc bëi phÇn lín nguyªn vËt liÖu ViÖt Nam ph¶i nhËp khÈu trong khi Trung Quèc hÇu nh­ tù tóc hoµn toµn. Ch¼ng h¹n nh­ mÆt hµng may, ®Õn nay ViÖt Nam míi chØ sö dông kho¶ng 15%-20% nguyªn liÖu trong n­íc, cßn hµng dÖt th× hÇu nh­ lµ ph¶i nhËp nguyªn vËt liÖu ngo¹i hoµn toµn. + Mét vÊn ®Ò n÷a mµ ViÖt Nam còng cÇn quan t©m ®ã lµ sù dao ®éng tû gi¸ cña ®ång nh©n d©n tÖ (NDT), tøc thêi sÏ biÕn ®éng ®ét ngét so víi gi¸ ®« la, mµ th«ng th­êng l¹i lµ gi¶m. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh hµng Trung Quèc t¨ng vät, thÞ phÇn hµng xuÊt khÈu theo ®ã còng t¨ng theo, cßn vÒ l©u dµi khi ®ång tiÒn chuyÓn ®æi tù do tû gi¸ NDT sÏ th­êng xuyªn dao ®éng trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, t¹o ra nh÷ng biÕn ®éng khã dù ®o¸n vÒ thÞ tr­êng hµng ho¸. Trªn ®©y lµ nh÷ng lý do chÝnh gãp phÇn lý gi¶i phÇn nµo c©u hái v× sao Trung Quèc gia nhËp WTO l¹i ¶nh h­ëng tíi ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ vÒ vÊn ®Ò xuÊt khÈu. 2. Th¸ch thøc ®èi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam: a/ DÖt may : DÖt may lµ mét trong nh÷ng ngµnh chÞu nhiÒu ¸p lùc nhÊt cña ViÖt Nam sau khi Trung Quèc gia nhËp WTO. Theo dù b¸o cña Bé Th­¬ng m¹i, tõ nay ®Õn n¨m 2005 viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO ch­a lµm thay ®æi nhiÒu tíi xuÊt khÈu hµng may mÆc cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, tõ n¨m 2005 trë ®i, hµng may mÆc ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng may mÆc Trung Quèc ë c¸c thÞ tr­êng lín nh­ EU, Mü. N¨m 2001 xuÊt khÈu hµng dÖt may ®¹t 2,150 tû USD, trong ®ã tËp trung chñ yÕu vµo thÞ tr­êng EU vµ NhËt B¶n, cßn víi thÞ tr­êng Mü th× rÊt khiªm tèn (chØ vµo kho¶ng 70 triÖu USD). §Õn n¨m 2005, ngµnh dÖt may quyÕt t©m ®¹t ®­îc kim ng¹ch xuÊt khÈu 4 - 4,5 tû USD (trong ®ã thÞ tr­êng Mü ®¹t tõ 1 - 1,5 tû USD, thÞ tr­êng NhËt 1 - 1,2 tû USD, thÞ tr­êng Ch©u ¢u 1 -1,2 tû USD); t¨ng tû lÖ néi ®Þa ho¸ trong s¶n phÈm xuÊt khÈu ®¹t tõ 45%- 50% b»ng c¸ch ®Èy m¹nh s¶n xuÊt b«ng t¬ ®¹t 30.000 tÊn, t¬ sîi poliester 60.000 tÊn, v¶i ®¹t 800 triÖu m2 (trong ®ã cã 50% ®Ó phôc vô may xuÊt khÈu) vµ t¨ng c­êng s¶n xuÊt phô liÖu may mÆc, thu dông thªm 500.000 -700.000 lao ®éng vµo c¸c c¬ së s¶n xuÊt míi vµ c¸c c¬ së më réng §èi víi thÞ tr­êng EU hiÖn chiÕm 40% kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng may mÆc cña ViÖt nam, sau ®ã ®Õn nhËt b¶n 23%; vµ Mü kho¶ng 2%. Víi c¶ ba thÞ tr­êng nµy, Trung Quèc hiÖn ®øng ®Çu vÒ xuÊt khÈu hµng may mÆc. ChÕ ®é th­¬ng m¹i hiÖn nay ®èi víi hµng may mÆc cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc t¹i c¸c thÞ tr­êng chÝnh nh­ sau: + ThÞ tr­êng NhËt B¶n: HiÖn NhËt B¶n kh«ng ¸p dông h¹n ng¹ch víi hµng dÖt may. Hµng may mÆc cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu ®­îc h­ëng thuÕ suÊt tèi huÖ quèc (MNF).Tuy nhiªn,viÖc NhËt B¶n ®ang xem xÐt ®­a vµo ¸p dông chÕ ®é h¹n ng¹ch ®èi víi hµng dÖt may ViÖt Nam nh»m h¹n chÕ l­îng nhËp khÈu trong thêi gian tíi còng lµ mèi lo ng¹i lín tiÕp theo bëi ®©y ®­îc coi lµ thÞ tr­êng giµu tiÒm n¨ng víi nhu cÇu nhËp khÈu ngµy cµng t¨ng. + ThÞ tr­êng EU: HiÖn hµng may mÆc cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu ®­îc h­ëng thuÕ suÊt MNF vµ chÞu h¹n ng¹ch ë thÞ tr­êng EU. Trªn thùc tÕ tõ nay ®Õn hÕt n¨m 2004, EU chØ lo¹i nh÷ng nhãm hµng nµo Ýt nh¹y c¶m ra khái danh môc ¸p dông h¹n ng¹ch, cßn nh÷ng nhãm hµng nh¹y c¶m vÉn bÞ ¸p dông h¹n ng¹ch. MÆc dï h¹n ng¹ch xuÊt khÈu mµ EU dµnh cho ViÖt Nam n¨m 2001 t¨ng 20% so víi n¨m 2000, song trÞ gi¸ l¹i chØ t¨ng 9%, tøc lµ cã sù gi¶m gi¸ kh¸ lín ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu. Còng liªn quan ®Õn vÊn ®Ò h¹n ng¹ch, hiÖn nay mét trë ng¹i lín ®èi víi ViÖt nam lµ trong n¨m nay, EU sÏ thùc hiÖn viÖc xo¸ bá thuÕ quan vµ chÕ ®é h¹n ng¹ch cho 48 n­íc nghÌo vµ c¸c n­íc thµnh viªn Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO), trong ®ã cã Trung Quèc vµ mét sè n­íc ASEAN ®ang c¹nh tranh kh¸ gay g¾t víi ViÖt Nam. V× vËy , hµng dÖt may viÖt Nam kh«ng nh÷ng ph¶i ®èi ®Çu víi viÖc bÞ thu hÑp thÞ tr­êng mµ cßn ph¶i chÊp nhËn sù c¹nh tranh quyÕt liÖt h¬n trong ®iÒu kiÖn kÐm ­u thÕ do kh«ng ®­îc h­ëng c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ quan vµ nhiÒu ­u ®·i kh¸c. NÕu Trung Quèc gia nhËp WTO th× hµng may mÆc Trung Quèc còng hÇu nh­ kh«ng thuËn lîi h¬n hµng ViÖt Nam ë thÞ tr­êng EU cho ®Õn hÕt n¨m 2004. Tõ n¨m 2005 trë ®i khi EU lo¹i bá h¹n ng¹ch hµng dÖt may víi c¸c n­íc thµnh viªn WTO th× hµng may mÆc cña ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh gay g¾t víi hµng dÖt may cña Trung Quèc. + ThÞ tr­êng Mü: HiÖn nay hµng may mÆc cña ViÖt Nam kh«ng bÞ Mü ¸p dông h¹n ng¹ch nh­ng ch­a ®­îc h­ëng thuÕ suÊt MNF. Hµng may mÆc Trung Quèc bÞ Mü ¸p dông h¹n ng¹ch nh­ng ®· ®­îc h­ëng thuÕ suÊt MNF tõ nhiÒu n¨m nay (thuÕ suÊt MNF ®èi víi hµng may mÆc lµ 13,4%, thuÕ suÊt phæ th«ng lµ 68,9%). Theo dù kiÕn cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ th× nhê quy chÕ mËu dÞch b×nh th­êng, kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng dÖt may cña ViÖt Nam vµo Mü cã thÓ ®¹t tíi 1 tû USD trong vµi n¨m tíi vµ víi c¸c n­íc EU còng ®¹t kim ng¹ch 2 tû USD cho dï cã sù c¹nh tranh cña Trung Quèc. Muèn thÕ ViÖt Nam ph¶i t¨ng c­êng ®Çu t­ trang thiÕt bÞ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh, c¶i tiÕn mÉu m· ®Ó ®ñ søc c¹nh tranh víi hµng Trung Quèc. Tuy nhiªn, c¬ héi cho ViÖt Nam ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng dÖt may sang Mü vÉn cßn nhiÒu sau khi HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ®­îc phª chuÈn vµo th¸ng 12/2002 võa qua. ThuÕ suÊt dµnh cho hµng dÖt may sÏ h¹ h¬n nhiÒu (chØ cßn kho¶ng 5% - 7%, tr­íc ®©y lµ kho¶ng 18% - 19%). H¬n n÷a, víi chÝnh s¸ch ­u tiªn míi ®©y cña Mü dµnh cho c¸c n­íc ch©u Phi vµ vïng Caribª, th× hµng dÖt may cña ViÖt Nam kh«ng nh÷ng sÏ bÞ thu hÑp thÞ phÇn ngay chÝnh trªn thÞ tr­êng Mü, mµ cßn mÊt rÊt nhiÒu b¹n hµng trong cïng khu vùc do c¸c nhµ nhËp khÈu sÏ chuyÓn h­íng sang ch©u Phi vµ vïng Caribª ®Ó kinh doanh trªn lÜnh vùc nµy. Nh»m th¸o gì nh÷ng khã kh¨n trªn vµ hç trî tèi ®a ngµnh dÖt trong c¸c quý tíi, theo c¸c chuyªn gia th­¬ng m¹i, ChÝnh phñ cÇn ¸p dông c¸c ­u ®·i vÒ chÝnh s¸ch vµ hç trî më réng thÞ tr­êng. Ngoµi ra hµng dÖt may cña Trung Quèc cßn c¹nh tranh rÊt m¹nh víi hµng dÖt may cña ViÖt Nam ë c¸c thÞ tr­êng Hång k«ng, §µi Loan do Trung Quèc th«ng qua hîp t¸c s¶n xuÊt vµ ®­îc h¹n ng¹ch cña c¸c thÞ tr­êng nµy. NhiÒu nhµ kinh doanh trªn thÕ giíi dù ®o¸n khi tiÕn tr×nh héi nhËp WTO cña Trung Quèc ®­îc thùc hiÖn ®Çy ®ñ, n­íc nµy sÏ ®Èy lïi nhiÒu nhµ xuÊt khÈu dÖt may kh¸c dÕ chiÕm 60% thÞ phÇn thÕ giíi. §ã lµ nçi lo cña nhiÒu n­íc xuÊt khÈu hµng dÖt may, ViÖt Nam còng vËy. Ngay c¶ c¸c xÝ nghiÖp may mÆc hiÖn ®¹i nhÊt cña ViÖt Nam còng ®ang c¶m thÊy e ng¹i vÒ søc c¹nh tranh rÊt lín tõ phÝa Trung Quèc. ¤ng TrÇn V¨n H÷u, Gi¸m ®èc XÝ nghiÖp may 10 cho biÕt "HiÖn nay Trung Quèc lµ mét ®èi thñ c¹nh tranh quyÕt liÖt. Thø nhÊt vÒ gi¸ c¶ nãi chung lµ rÊt rÎ, tõ nguyªn liÖu, phô liÖu cho ®Õn gi¸ gia c«ng. HiÖn nay chóng t«i chØ cßn mét con ®­êng lµ lµm thÕ nµo ®Ó s¶n xuÊt hµng ho¸ ®¹t chÊt l­îng tèt h¬n, ®Ñp h¬n th× míi cã thÓ chiÕm lÜnh ®­îc thÞ tr­êng" Nh­ vËy, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tr­íc m¾t ch­a ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn hµng may mÆc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo c¸c thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, Bé Th­¬ng m¹i còng khuyÕn c¸o do c¸c doanh nghiÖp ngµnh dÖt ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ nguyªn liÖu cña ngµnh may nªn hiÖn nay gi¸ hµng may mÆc xuÊt khÈu cña ta ®ang cao h¬n nhiÒu so víi hµng Trung Quèc. Thªm vµo ®ã, do c«ng nghÖ thiÕt kÕ mÉu cña ViÖt Nam ch­a ph¸t triÓn nªn hµng may mÆc xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam vÉn lµ gia c«ng cho n­íc ngoµi. §Ó ngµnh dÖt may ViÖt Nam cã thÓ v­¬n lªn vµ c¹nh tranh víi c¸c n­íc khu vùc vµ quèc tÕ, trong chiÕn l­îc t¨ng tèc 10 n¨m cña ngµnh dÖt may (2001 - 2010) ®­îc ChÝnh phñ phª duyÖt võa qua ®· ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò cÊp b¸ch. Cô thÓ lµ c¸c doanh nghiÖp ph¶i ®Çu t­ nguyªn liÖu tèt, cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt nh÷ng t¬ sîi tæng hîp, s¶n xuÊt c¸c lo¹i v¶i tèt, s¶n phÈm may mÆc cã chÊt l­îng cao. Ph¸t biÓu t¹i §¹i héi nhiÖm kú II HiÖp héi DÖt May ViÖt Nam, Thñ t­íng Phan V¨n Kh¶i còng ®· ®Æc biÖt nhÊn m¹nh viÖc ngµnh dÖt may ViÖt Nam ph¶i hoµn thiÖn m×nh, tho¸t khái t×nh tr¹ng gia c«ng vµ ®¸p øng nh÷ng ®¬n ®Æt hµng lín. MÆt kh¸c, c¸c doanh nghiÖp ph¶i h­íng m¹nh vµo viÖc t×m thÞ tr­êng, chø kh«ng ph¶i tr«ng chê kh¸ch hµng ®Õn ®Ó ®­a ®¬n hµng ®Õn ®Ó gia c«ng. C¸c vÊn ®Ò xóc tiÕn th­¬ng m¹i nh­: tiÕp thÞ, quo¶ng c¸o, liªn doanh, hîp t¸c sÏ ®­îc chó träng. Riªng ®èi víi c¸c thÞ tr­êng Mü, doanh nghiÖp cÇn ph¶i thuª c¸c luËt s­ cè vÊn vÒ thÞ tr­êng; thuª c¸c nhµ kinh doanh cã uy tÝn trªn ®Êt Mü lµm ®¹i diÖn cho m×nh. b/ GiÇy dÐp: GiÇy dÐp còng sÏ gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n do ph¶i c¹nh tranh kh«ng c©n søc víi Trung Quèc ®Ó tiÕp cËn thÞ tr­êng míi vµ gi÷ v÷ng thÞ tr­êng truyÒn thèng. C¸c thÞ tr­êng xuÊt khÈu giÇy dÐp chÝnh cña ViÖt Nam hiÖn nay lµ EU (chiÕm 74% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu), Mü (11%) vµ NhËt B¶n (8%). ViÖt Nam ®øng thø hai (sau Trung Quèc) trong sè c¸c n­íc xuÊt khÈu giÇy dÐp vµo EU. ChÕ ®é th­¬ng m¹i hiÖn nay ®èi víi hµng giÇy dÐp cña ViÖt Nam vµ Trung Quèc t¹i c¸c thÞ tr­êng chÝnh nh­ sau: + ThÞ tr­êng NhËt B¶n: NhËt B¶n kh«ng ¸p dông h¹n ng¹ch víi mÆt hµng giÇy dÐp vµ hiÖn nay hµng giÇy dÐp ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®Òu ®­îc h­ëng thuÕ suÊt MNF.ViÖc xuÊt khÈu giÇy dÐp cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n trong nh÷ng n¨m qua rÊt khiªm tèn ( n¨m 2000 ®¹t 14,6 triÖu ®«i, trÞ gi¸ 76,4 triÖu USD vµ chØ chiÕm 5,2% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu giÇy dÐp ). Víi mét thÞ tr­êng ®Çy tiÒm n¨ng nh­ NhËt B¶n( nhËp khÈu trªn 400 triÖu ®«i / 1 n¨m ), th× kh«ng cã gi¶i ph¸p nµo kh¸c lµ viÖc c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng c­êng nghiªn cøu thÞ tr­êng ®Ó gia t¨ng xuÊt khÈu. + ThÞ tr­êng EU: GiÇy dÐp ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU ®­îc h­ëng thuÕ quan ­u ®·i GSP vµ kh«ng bÞ ¸p dông h¹n ng¹ch. GiÇy dÐp cña Trung Quèc ®­îc h­ëng thuÕ suÊt MNF vµ bÞ EU ¸p dông h¹n ng¹ch v× l­îng giÇy Trung Quèc nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng nµy t¨ng liªn tôc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y (chiÕm 33,4% tæng l­îng giÇy dÐp nhËp khÈu cña EU) víi gi¸ rÊt rÎ, g©y thiÖt h¹i cho ngµnh s¶n xuÊt giÇy cña EU. Trong ®µm ph¸n gia nhËp WTO, EU vµ Trung Quèc tho¶ thuËn sÏ dÇn dÇn lo¹i bá c¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng trªn c¬ së cã ®i cã l¹i cho ®Õn khi lo¹i bá hoµn toµn c¸c biÖn ph¸p nµy vµo n¨m 2005. GiÇy dÐp ViÖt Nam xuÊt khÈu sang EU t¨ng qu¸ nhanh trong thêi gian qua, chiÕm tíi 20% tæng khèi l­îng vµo thÞ tr­êng nµy vµ nÕu cø tiÕp tôc t¨ng nhanh sÏ gÆp bÊt lîi do EU cã chÝnh s¸ch b¶o hé ngµnh c«ng nghiÖp giÇy trong khèi. Cã thÓ hä sÏ ¸p dông h¹n ng¹ch hoÆc ®­a ViÖt Nam ra khái danh s¸ch c¸c n­íc ®­îc h­ëng ­u ®·i GSP. Nh­ vËy, ®Ó cã thÓ duy tr× vµ ph¸t triÓn xuÊt khÈu giÇy dÐp sang EU, ViÖt Nam kh«ng thÓ ch¹y theo l­îng nh­ tr­íc (s¶n xuÊt giÇy gi¸ rÎ ) mµ ph¶i t¨ng xuÊt khÈu theo ph­¬ng thøc t¨ng gÝa trÞ gia t¨ng s¶n phÈm. C¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng c­êng ®Çu t­ theo chiÒu s©u ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, t¨ng hµm l­îng nguyªn liÖu néi, chuyÓn dÇn sang ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp ®Ó n©ng cao gi¸ trÞ s¶n phÈm, t¨ng søc c¹nh tranh. Bªn c¹nh ®ã ph¶i mau chãng c¶i tiÕn c¬ cÊu s¶n phÈm. MÆt hµng giÇy thÓ thao ®ang chiÕm tû lÖ 56% tæng c«ng suÊt s¶n xuÊt ®· ®Çu t­ trong ngµnh giÇy ViÖt Nam, trong khi ®ã tû lÖ nµy ë trªn thÕ giíi 22,6%. Tû lÖ giÇy da nam n÷ trªn thÕ giíi lµ trªn 43% trong khi ®ã ë ViÖt Nam giÇy da n÷ lµ 12,8%, cßn giÇy da nam kh«ng ®¸ng kÓ. Doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i t¨ng c­êng ph­¬ng thøc xuÊt khÈu trùc tiÕp sang c¸c n­íc EU. Xu h­íng cña c¸c n­íc EU lµ mong muèn thiÕt lËp quan hÖ mua b¸n trùc tiÕp víi c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ViÖt Nam v× qua trung gian, c¸c nhµ nhËp khÈu EU vµ xuÊt khÈu ViÖt Nam bÞ thiÖt h¹i kho¶ng 20% -25%. §Èy m¹nh xuÊt khÈu trùc tiÕp sang EU th«ng qua viÖc thiÕt lËp c¸c kªnh ph©n phèi lµ rÊt cÇn thiÕt vµ h÷u hiÖu. + ThÞ tr­êng Mü: Mü kh«ng ¸p dông h¹n ng¹ch ®èi víi giÇy dÐp nh­ng ViÖt Nam chØ ®­îc h­ëng thuÕ suÊt phæ th«ng cßn giÇy dÐp Trung Quèc ®· ®­îc h­ëng thuÕ suÊt MNF (thuÕ suÊt MNF ®èi víi giÇy da lµ 5,6%, thuÕ suÊt phæ th«ng lµ 33,0%). Mçi n¨m Mü nhËp khÈu giÇy dÐp kho¶ng 14 tû USD. ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu sang Mü tõ n¨m 1995 lµ 4,5 triÖu USD, ®øng hµng thø 12 trong danh s¸ch c¸c n­íc xuÊt khÈu giÇy dÐp vµ s¶n phÈm da vµo Mü. §Õn nay ViÖt Nam ®· xuÊt khÈu giÇy dÐp sang Mü trªn 100 triÖu USD. Víi thuÕ suÊt thÊp nh­ ®· quy ®Þnh trong hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt - Mü, ViÖt Nam cã triÓn väng sÏ ®Èy nhanh viÖc xuÊt khÈu mÆt hµng nµy vµo Mü trong vµi n¨m tíi lªn 1 tû USD/n¨m, vµo EU lµ 2 - 3 tû USD/n¨m. Víi sù t¨ng c­êng ®Çu t­, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, chän lùa mÉu m· thÝch hîp thÞ hiÕu, t×m c¸ch l¸ch vµo nh÷ng mÆt hµng bÞ bá ngá do Trung Quèc ®i vµo s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c ngµnh c«ng nghÖ cao th× triÓn väng hµng giÇy dÐp cña ViÖt Nam vÉn cã chç ®øng trªn thÞ tr­êng Mü, Ch©u ¢u vµ kÓ c¶ thÞ tr­êng Trung Quèc khi mµ søc mua vµ nhu cÇu hµng tiªu dïng ë thÞ tr­êng nµy ®ßi hái, nhÊt lµ ë nh÷ng tØnh phÝa Nam Trung Quèc. Mü lµ thÞ tr­êng nhËp khÈu vµ tiªu thô giÇy dÐp lín nhÊt thÕ giíi (n¨m 2000 nhËp khÈu gÇn 6 tû ®«i). Nh­ng hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi vµo thÞ tr­êng nµy ®Òu cã chung ®iÓm yÕu lµ thiÕu kinh nghiÖm tiÕp thÞ xuÊt khÈu vµ ch­a th«ng hiÓu luËt ph¸p Mü. Bªn c¹nh ®ã giÇy dÐp ViÖt Nam l¹i ph¶i ®­¬ng ®Çu trùc diÖn víi c¸c ®èi thñ c¹nh tranh m¹nh nh­: Trung Quèc, Th¸i Lan, Malaixia. Riªng víi Trung Quèc, hiÖn ®· chiÕm 76,8% thÞ phÇn nhËp khÈu giÇy dÐp Mü. ViÖt Nam kh«ng thÓ c¹nh tranh víi Trung Quèc. Víi ®a sè kh¸ch hµng Mü, hä kh«ng thÝch mua hµng gia c«ng mµ mua theo gi¸ FOB. §ã l¹i lµ ®iÓm yÕu cña ngµnh giÇy ViÖt Nam, do thiÕu nguyªn phô liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng theo gi¸ FOB. C¸c doanh nghiÖp cã thÓ sö dông ®¹i lý ng­êi mua hµng trong thêi gian ®Çu ®Ó qua ®ã xuÊt khÈu sang Mü v× ®ã lµ ph­¬ng thøc rÊt phæ biÕn ®Ó th©m nhËp thÞ tr­êng nµy. Ngoµi thÞ tr­êng EU, Mü, NhËt, mét khèi l­îng giÇy dÐp ViÖt Nam ®¸ng kÓ ®­îc xuÊt khÈu sang c¸c n­íc vµ khu vùc §«ng ¸ nh­ §µi Loan, Hµn Quèc, Hång K«ng. GiÇy dÐp xuÊt khÈu sang c¸c n­íc nµy chñ yÕu lµ gia c«ng ®Ó t¸i xuÊt sang c¸c n­íc kh¸c, chØ cã NhËt lµ tiªu thô ë trong n­íc. T­¬ng tù nh­ ngµnh may mÆc, ngµnh da giÇy vµ s¶n xuÊt phô liÖu cña ViÖt Nam vÉn ch­a ®¸p øng ®­îc nhu cÇu vÒ nguyªn liÖu cho ngµnh giÇy dÐp nªn gi¸ giÇy, dÐp cña ViÖt Nam vÉn cao h¬n c¸c s¶n phÈm cïng lo¹i cña Trung Quèc. V× thÕ, Bé th­¬ng m¹i nhËn ®Þnh, tr­íc m¾t viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO cã thÓ kh«ng lµm gi¶m xuÊt khÈu giÇy dÐp cña ViÖt Nam vµo c¸c thÞ tr­êng chÝnh nh­ EU, Mü, NhËt, nh­ng tõ n¨m 2005 trë ®i, khi EU lo¹i bá h¹n ng¹ch ®èi víi hµng giÇy dÐp cña Trung Quèc th× ViÖt Nam sÏ ph¶i c¹nh tranh nhiÒu h¬n víi giÇy dÐp cña Trung Quèc ë thÞ tr­êng EU. Tr­íc m¾t, ngµnh giÇy da ph¶i tËp trung ®Çu t­ s¶n xuÊt ®Ó hîp lý ho¸ c¬ cÊu s¶n phÈm, mÆt kh¸c ®Ó t¨ng nhanh kim ng¹ch xuÊt khÈu v× giÇy da lµ mÆt hµng cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu cao. Ngoµi ra, doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t triÓn s¶n phÈm míi nh­ giÇy b¶o hé lao ®éng v× trªn thÕ giíi hiÖn ®ang cã xu h­íng chuyÓn dÞch s¶n xuÊt giÇy b¶o hé lao ®éng tõ c¸c n­íc T©y ¢u ang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ( tû lÖ giÇy b¶o hé lao ®éng thÕ giíi chiÕm trªn 1% - t­¬ng øng kho¶ng 145 triÖu ®«i / n¨m, nh­ng tû lÖ nµy cã xu h­íng t¨ng lªn do kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn).Víi nh÷ng nç lùc ®iÒu chØnh s¶n xuÊt, t¨ng c­êng tiÕp thÞ vµ më réng thÞ tr­êng, hy väng ngµnh giÇy dÐp ViÖt Nam sÏ chÆn ®­îc ®µ gi¶m sót ph¸t triÓn v÷ng ch¾c. c/ Thuû s¶n: Bé Th­¬ng m¹i nhËn ®Þnh, viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO sÏ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam, thËm chÝ cßn cã thÓ lµm t¨ng ®¸ng kÓ c¬ héi xuÊt khÈu mÆt hµng nµy vµo thÞ tr­êng Trung Quèc. HiÖn nay h¶i s¶n ViÖt Nam ®­îc xuÊt khÈu vµo ba thÞ tr­êng lín lµ NhËt B¶n, EU vµ Mü + ThÞ tr­êng EU, xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng nµy kh«ng lín nh­ng ®em l¹i cho c¸c doanh nghiÖp nhËn thøc míi vÒ mÆt th­¬ng m¹i. Míi ®©y, EU ra quyÕt ®Þnh buéc tÊt c¶ c¸c l« t«m cã xuÊt xø tõ ViÖt Nam ph¶i chÞu kiÓm tra ho¸ häc. Tõ ngµy 01/01/2002 - 31/12/2004 t«m ®«ng l¹nh cña mét sè n­íc trong ®ã cã ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU sÏ ph¶i t¨ng møc thuÕ tõ 4,5% lªn 10,9%, nh­ vËy lµ sÏ t¨ng 2,4 lÇn so víi thuÕ hiÖn hµnh. Yªu tè nµy sÏ t¸c ®éng kh«ng nhá tíi søc c¹nh tranh cña t«m ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam t¹i EU. + N¨m 2000 ®­îc ®¸nh gi¸ lµ n¨m më mµn thêi kú hoµng kim cña thuû s¶n. Bªn c¹nh sù gia t¨ng vÒ sè l­îng cña c¸c thÞ tr­êng truyÒn th«ng th× thêi ®iÓm nµy, thuû s¶n ViÖt Nam ®· cã b­íc ®ét ph¸ vµo thÞ tr­êng Mü. N¨m 2000 hµng thuû s¶n xuÊt khÈu sang Mü ®¹t trªn 263 triÖu USD, ®øng thø hai sau NhËt b¶n, nh­ng tõ th¸ng 7/2001 kim ng¹ch xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü ®· v­¬n lªn hµng ®Çu, hÕt th¸ng 11/2001 kim ng¹ch ®¹t kho¶ng 459 triÖu USD, chiÕm 27,8% thÞ phÇn xuÊt khÈu thuû s¶n cña ViÖt Nam. + NhËt B¶n lµ thÞ tr­êng truyÒn thèng, tuy tõ n¨m 1998 kinh tÕ NhËt suy gi¶m kÐo theo viÖc nhËp khÈu thuû s¶n cña ta phÇn nµo kh«ng t¨ng tr­ëng m¹nh. TÝnh ®Õn 8 th¸ng ®Çu n¨m 2001, ta chØ xuÊt khÈu ®­îc 309 triÖu USD, gi¶m 4 triÖu USD so víi cïng kú. Nh­ng cho ®Õn nay, Nh©t vÉn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ khu vùc cã tiÒm n¨ng ®èi víi hµng thuû s¶n nãi chung. Bëi vËy, viÖc “më réng thÞ tr­êng míi ngay trªn ®Þa bµn cò ” lµ mét viÖc lµm ®· ®­îc doanh nghiÖp ViÖt Nam xóc tiÕn kÞp thêi. + ThÞ tr­êng Trung Quèc, víi tèc ®é ph¸t triÓn ®­îc ®¸nh gi¸ lµ kh«ng thua kÐm thÞ tr­êng Mü bëi nh÷ng lîi thÕ: vÞ trÝ ®Þa lý gÇn, d©n sè ®«ng, ®ã lµ ch­a kÓ tíi sè l­îng hµng thuû s¶n xuÊt khÈu qua con ®­êng tiÓu ng¹ch. XÐt vÒ c¬ cÊu s¶n phÈm, Trung Quèc chñ yÕu xuÊt khÈu c¸ c¸c lo¹i (chiÕm 37% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 98), cßn ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu t«m (chiÕm 53% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu n¨m 99). Nh­ vËy vÒ mÆt hµng, ViÖt Nam kh«ng c¹nh tranh trùc tiÕp víi Trung Quèc. d/ §èi víi mÆt hµng g¹o, rau qu¶: - Bé Th­¬ng m¹i dù b¸o viÖc Trung Quèc gia nhËp WTO tr­íc m¾t cã thÓ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh­ng sau 3-5 n¨m n÷a th× Trung Quèc cã thÓ c¹nh tranh víi ViÖt Nam trong viÖc ®µm ph¸n nh÷ng hîp ®ång cÊp ChÝnh phñ vµ cã lîi thÕ h¬n ViÖt Nam trong viÖc th©m nhËp thÞ trêng NhËt B¶n, Hµn Quèc, Philippin. Nh÷ng hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o lín ®Òu ®­îc thùc hiÖn theo tho¶ thuËn cÊp ChÝnh phñ, trong ®ã n­íc xuÊt khÈu th­êng ph¶i chÊp nhËn mua l¹i mét l­îng hµng ho¸ nµo ®ã cña n­íc nhËp khÈu. Khi gia nhËp WTO, Trung Quèc sÏ ph¶i cam kÕt më cöa thÞ tr­êng ®èi víi nhiÒu lo¹i hµng ho¸ sau kho¶ng 3-5 n¨m vµ ®©y cã thÓ lµ mét c¬ héi ®Ó ®µm ph¸n nh÷ng hîp ®ång xuÊt khÈu g¹o cÊp ChÝnh phñ. Ngoµi ra tõ n¨m 2001- 2005, NhËt B¶n vµ Hµn Quèc sÏ ph¶i më cöa h¬n n÷a thÞ tr­êng g¹o theo cam kÕt trong WTO, do ®ã Trung Quèc còng cã thÓ ®­îc h­ëng lîi Ých nµy nÕu s¶n xuÊt ®­îc g¹o chÊt l­îng cao. - N¨m 2001, rau qu¶ ViÖt Nam xuÊt khÈu ®­îc kho¶ng 330 triÖu USD, t¨ng tíi 54% so víi n¨m 2000 (213 triÖu USD). Trong nh÷ng n¨m qua, Trung Quèc lµ thÞ tr­êng cã nhu cÇu lín nhÊt vÒ rau qu¶ vµ kh«ng ®ßi hái qu¸ kh¾t khe vÒ chÊt l­îng ( hiÖn chiÕm 40% kim ng¹ch xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam). Do vËy, vÒ l©u dµi, ®©y sÏ lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu rau qu¶ tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam. C¸c mÆt hµng rau qu¶ xuÊt khÈu chñ yÕu lµ chuèi, d­a hÊu, ch«m ch«m, m¨ng côt, thanh long, xoµi, v¶i, ít.. Khi Trung Quèc gia nhËp WTO tr­íc m¾t hÇu nh­ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn viÖc xuÊt khÈu rau qu¶ cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ x©m nhËp thÞ tr­êng nµy mét c¸ch l©u dµi th× nhµ n­íc ph¶i cã chÝnh s¸ch th­ëng kim ng¹ch ®èi víi xuÊt khÈu rau qu¶ nãi chung vµ gi¶i quyÕt triÖt ®Ó v­íng m¾c trong bu«n b¸n biªn mËu. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn chñ ®éng liªn doanh liªn kÕt víi c¸c ®èi t¸c Trung Quèc, më réng tiÕp cËn thÞ tr­êng. Ngoµi ra, tæng c«ng ty rau qu¶ cßn chó träng ®Çu t­ h­íng dÉn kü thuËt ®Ó n«ng d©n cã thÓ gi·n vô rau qu¶, xö lý b¶o qu¶n sau thu ho¹ch ®Ó chñ ®éng nguån hµng cho xuÊt khÈu. - §¸nh gi¸ chung: ViÖc Trung quèc gia nhËp WTO lµ sù c©n ®èi gi÷a quyÒn lîi vµ nghÜa vô. §Ó cã thÓ thóc ®Èy qu¸ tr×nh xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng trªn còng nh­ trong khu vùc, c¹nh tranh ®­îc víi hµng hãa Trung quèc vµ c¸c n­íc kh¸c trªn thÕ giíi trong qu¸ tr×nh héi nhËp. C¸c doanh nghiÖp cÇn nhËn thøc ®­îc r»ng: Trong xu thÕ tù do ho¸ toµn cÇu, sÏ kh«ng cã sù ph©n biÖt thÞ tr­êng trong n­íc hay n­íc ngoµi. Do vËy, chóng ta cÇn ph¶i ph¸ bá sîi d©y “ b¶o hé thÞ tr­êng trong n­íc ” bÊy l©u nay vÉn trãi buéc m×nh, tham gia vµo qu¸ tr×nh c¹nh tranh quèc tÕ réng lín. Trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh víi c¸c ®èi thñ m¹nh, mäi tiÒm n¨ng vèn cã cµng ®­îc ph¸t huy m¹nh mÏ, søc c¹nh tranh kh«ng ngõng ®­îc t¨ng c­êng, tõ ®ã b­íc vµo con ®­êng quèc tÕ ho¸, kÕt qu¶ lµ khiÕn cho s¶n phÈm cña m×nh vang danh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. PhÇn III : Mét sè kiÕn nghÞ ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ViÖc Trung Quèc gia nhËp WTO nhÊt ®Þnh sÏ cã ¶nh h­ëng s©u réng ®Õn nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi. §èi víi ViÖt Nam vµ quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc, nh÷ng ¶nh h­ëng nµy còng kh«ng kÐm phÇn gay g¾t, c¶ tr­íc m¾t lÉn l©u dµi. V× vËy, chóng ta cÇn cã ®Çu t­ nghiªn cøu mét c¸ch c¬ b¶n vµ toµn diÖn, c¶ ë cÊp vÜ m« lµ chÝnh s¸ch Nhµ n­íc vµ ë cÊp vi m« lµ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. 1/ KiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc: + VÒ mÆt vÜ m«, tr­íc hÕt ViÖt Nam cÇn tiÕp tôc cñng cè vµ t¨ng c­êng mèi quan hÖ toµn diÖn ViÖt Nam - Trung Quèc. §øng trªn gãc ®é toµn nÒn kinh tÕ, chóng ta ph¶i vËn dông triÖt ®Ó ph­¬ng ch©m: Hîp t¸c ®Ó ph©n chia thÞ tr­êng, hîp t¸c ®Ó gi¶m thiÓu søc Ðp c¹nh tranh. Quan hÖ ViÖt - Trung ngµy cµng më réng, thiÕt thùc hiÖu qu¶ trªn c¬ së 16 ch÷ “ l¸ng giÒng - h÷u nghÞ - hîp t¸c toµn diÖn - æn ®Þnh l©u dµi - h­íng tíi t­¬ng lai”. Hai bªn ®· thèng nhÊt mét sè biÖn ph¸p nh»m thùc hiÖn môc tiªu ®­a kim ng¹ch bu«n b¸n hai n­íc ®¹t 5 tû USD vµo n¨m 2005. H¬n n÷a, hîp t¸c ViÖt - Trung cßn n»m trong khu«n khæ cña nhiÒu tæ chøc hîp t¸c ®a ph­¬ng kh¸c nh­ ASEM, APEC, ASEAN+3 rÊt cã hiÖu qu¶. ChÝnh qua sù hîp t¸c song ph­¬ng ViÖt - Trung vµ hîp t¸c víi Trung Quèc trong c¸c khu«n khæ hîp t¸c ®a ph­¬ng, chóng ta sÏ t×m ®­îc tiÕng nãi chung trong ph©n chia thÞ tr­êng, ph©n bæ nguån tµi nguyªn, nh©n lùc..®ång thêi lµm gi¶m ¸p lùc c¹nh tranh víi nhau. Trong thêi gian tíi muèn thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ th­¬ng m¹i song ph­¬ng lªn mét b­íc ph¸t triÓn míi, vai trß chÝnh phñ cña hai n­íc lµ hÕt søc quan träng. Hai chÝnh phñ cÇn ph¶i cã sù th¶o luËn ®Ó ®i ®Õn thèng nhÊt mét danh môc hµng ho¸ trao ®æi, gãp phÇn ®Þnh h­íng cho doanh nghiÖp hai bªn ®µm ph¸n vµ ký kÕt hîp ®ång ngo¹i th­¬ng. + Thø hai, Nhµ n­íc cÇn hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý ®èi víi mÆt hµng xuÊt khÈu. Mét lµ gi¶m c¸c lo¹i phÝ tæn hµnh chÝnh (b·i bá h¼n c¸c lo¹i giÊy phÐp, tÝnh gi¶n chÕ ®é kiÓm tra vÒ thuÕ) liªn quan ®Õn ho¹t ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, hai lµ nhanh chãng x¸c lËp c¬ chÕ yÓm trî xuÊt khÈu (thu thËp vµ phæ biÕn th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, lËp m¹ng l­íi theo dâi vµ ®iÒu tra cung cÇu t¹i nh÷ng thÞ tr­êng lín..) vµ tæ chøc l¹i c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu ®Ó cã kh¶ n¨ng kh¸m ph¸ vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ chÞu ®ùng rñi ro cao. §Æc biÖt, chóng ta cÇn cã nh÷ng biÖn ph¸p h÷u hiÖu trong viÖc chèng bu«n lËu qua biªn giíi, nhÊt lµ sau khi gia nhËp WTO, ch¾c ch¾n sÏ cã nhiÒu hµng ho¸ Trung Quèc do kh«ng c¹nh tranh ®­îc víi hµng ho¸ n­íc ngoµi, cïng víi hµng t­ b¶n sau khi th©m nhËp thÞ tr­êng Trung Quèc sÏ trµn sang ViÖt Nam qua ®­êng biªn giíi bé vµ biÓn. + Thø ba, ViÖt Nam cÇn ph¶i tÝch cùc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ ®iÒu kiÖn ®Ó sím gia nhËp WTO. Sù ph¸t triÓn theo h­íng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ tù do ho¸ ®Çu t­ th­¬ng m¹i ®· khiÕn cho viÖc b¶o hé mËu dÞch trë nªn lçi thêi. ViÖc duy tr× chÕ ®é b¶o hé ®èi víi nÒn kinh tÕ - th­¬ng m¹i trong n­íc còng nh­ ®Þa ph­¬ng sÏ dÉn ®Õn sù khÐp kÝn vµ l¹c hËu, cÇn ph¶i nhanh chãng tõ bá. ChØ cã thùc hiÖn chÝnh s¸ch b¶o hé linh ho¹t, ph¸t huy nh÷ng lîi thÕ so s¸nh, dòng c¶m tham gia c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ míi cã thÓ chuyÓn tõ thÕ bÞ ®éng sang thÕ chñ ®éng, giµnh ®­îc vÞ trÝ cã lîi trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. ViÖc gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi (WTO) ®ßi hëi ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn theo xu thÕ cña thêi ®¹i vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i, tiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng cuéc ®æi míi, më cöa nÒn kinh tÕ. V× hÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam vÒ c¬ b¶n cßn nhiÒu kh¸c biÖt víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ nªn khi héi nhËp ®ßi hái ph¶i ®iÒu chØnh vµ söa ®æi rÊt nhiÒu c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh ®Ó cho c¸c chÝnh s¸ch vµ quy chÕ cña ta phï hîp víi c¸c chuÈn mùc quèc tÕ. C¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n nh­ kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, c¸c quy ®Þnh vÒ thuÕ, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ, tÝnh c«ng khai râ rµng cña ph¸p luËt ph¶i ®­îc t«n träng vµ thùc hiÖn ®Çy ®ñ trªn mäi lÜnh vùc mét c¸ch ®ång bé vµ nhÊt qu¸n trªn ph¹m vi toµn l·nh thæ. + Bªn c¹nh ®ã, ChÝnh phñ sím c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn kinh tÕ, chÝnh s¸ch ®Ó thu hót nhiÒu h¬n vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, nhÊt lµ cña nh÷ng n­íc cã tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. §Ó thu hót FDI nhiÒu h¬n, chÝnh phñ cÇn c¶i thiÖn c¸c ®iÒu kiÖn vÒ mÆt cung cÊp cña nÒn kinh tÕ nh­ lao ®éng, c¬ së h¹ tÇng, m¹nh d¹n söa ®æi nh÷ng chÝnh s¸ch hîp lý vµ kiªn quyÕt ®Èy m¹nh c¶i c¸ch hµnh chÝnh nh»m t¹o ra m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn h¬n ®Ó “ ®ãn tiÕp” c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong ®ã ®¸ng chó ý lµ sÏ cã nhiÒu nhµ ®Çu t­ Trung Quèc hoÆc do kh«ng c¹nh tranh ®­îc ë trong n­íc hoÆc do chuyÓn ®æi c¬ cÊu sÏ chuyÓn h­íng ®Çu t­ ra n­íc ngoµi mµ ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng ®iÓm dõng ch©n cña hä...Theo nhiÒu nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi, ë ViÖt Nam cßn thiÕu hôt nghiªm träng mét tÇng líp lao ®éng cã kü n¨ng cao g©y trë ng¹i cho viÖc chuyÒn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ cña hä. §Æc biÖt trªn thÞ tr­êng lao ®éng, lao ®éng gi¶n ®¬n th× d­ th­a qu¸ nhiÒu trong khi kü s­ nhµ m¸y vµ c¸c chuyªn viªn cã tr×nh ®é cao trong c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn cung kh«ng ®ñ cÇu nªn tiÒn ¬ng rÊt cao lµm cho m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn. §Æc biÖt, ®¸ng ®Ó ý lµ Trung Quèc ®· ®i tr­íc nhiÒu n­íc vÒ viÖc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy. Theo ®iÒu tra cña Trung t©m JETRO t¹i Bangkok, hiÖn nay h»ng n¨m Trung Quèc ®µo t¹o 41 v¹n sinh viªn c¸c ngµnh khoa häc tù nhiªn nh­ c¬ khÝ, ®iÖn tö, vËt lý vµ to¸n (nghÜa lµ trung b×nh 3.000 d©n cã mét sinh viªn ngµnh nµy), trong khi Th¸i Lan chØ cã 1 v¹n (6.000 d©n míi cã mét sinh viªn ngµnh nµy). ViÖt Nam còng ®ang gÆp t×nh tr¹ng t­¬ng tù nh­ Th¸i Lan mÆc dï míi khëi ®Çu thêi kú c«ng nghiÖp hãa. Tr­êng hîp cña ViÖt Nam kh«ng ph¶i chØ lµ vÊn ®Ó sè l­îng mµ lµ chÊt l­îng cña sinh viªn khi ra tr­êng n÷a. Ngoµi ra, trong viÖc thu hót FDI, ViÖt Nam cÇn nhiÒu nç lùc do bé m¸y hµnh chÝnh kÐm hiÖu lùc vµ phÝ tæn sinh ho¹t vµ kinh doanh cña ng­êi n­íc ngoµi qu¸ cao. T¸c ®éng cña Trung Quèc sau khi gia nhËp WTO sÏ cµng lín h¬n ®èi víi vÊn ®Ò ®Çu t­ cña ViÖt Nam. Do vËy, ViÖt Nam ph¶i nç lùc t¨ng søc c¹nh tranh c¶ vÒ phÝ tæn, phÈm chÊt s¶n phÈm vµ kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vµ tiÕp cËn thÞ tr­êng, ®ång thêi khÈn tr­¬ng t¨ng nhanh tÇng líp lao ®éng cã kü n¨ng ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu c«ng nghiÖp lªn cao h¬n. + §iÒu cuèi cïng song kh«ng kÐm phÇn quan träng lµ n­íc ta cÇn ¸p dông biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vËt chÊt cô thÓ nh»m thóc ®Èy xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng cã hµm l­îng chÕ biÕn cao, t¨ng c­êng xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, tÝch cùc chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt trªn c¬ së lîi thÕ so s¸nh vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, vÒ ®éi ngò lao ®éng dåi dµo cßn kh¸ rÎ, cã tay hoÆc cã kh¶ n¨ng tiÕp thu nhanh. Trong t×nh h×nh hiÖn nay, bÊt æn ë khu vùc Trung §«ng vµ Nam ¸ sÏ lµm cho c¸c nhµ nhËp khÈu chuyÓn ®¬n ®Æt hµng tõ khu vùc nµy sang khu vùc kh¸c. §©y chÝnh lµ c¬ héi “ vµng” cho c¸c n­íc cã nÒn chÝnh trÞ æn ®Þnh, trong ®ã cã ViÖt Nam. Míi ®©y, mét tê b¸o ë Hång K«ng ®· ®­a tin ViÖt Nam ®ang ®øng ®Çu khu vùc Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng vÒ møc ®é an ninh kinh tÕ vµ æn ®Þnh chÝnh trÞ, Ýt chÞu t¸c ®éng cña sù kiÖn ngµy 11/09. Theo mét sè quan chøc ®· cã hiÖn t­îng mét sè ®¬n ®Æt hµng cña th­¬ng nh©n Mü chuyÓn tõ Pakistan, Indonesia, Israel .. sang ViÖt Nam víi sã l­îng kh«ng nhá. N¾m lÊy c¬ héi, t¹o uy tÝn ngay tõ nh÷ng ®¬n hµng míi ch¾c ch¾n sÏ khëi ®Çu cho nh÷ng thµnh c«ng tiÕp theo ®èi víi c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam . 2/ KiÕn nghÞ ®èi víi doanh nghiÖp: + VÒ mÆt vi m«, c¸c doanh nghiÖp ph¶i t¨ng c­êng nghiªn cøu thÞ tr­êng n¾m v÷ng c¸c th«ng tin vÒ hÖ thèng luËt ph¸p vµ c¸c ®Æc tÝnh tiªu dïng cña tõng khu vùc cô thÓ. Sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp trung thµnh víi nguyªn t¾c dùa vµo chÊt l­îng ®Ó giµnh chiÕn th¾ng; thùc hiÖn chiÕn l­îc quèc tÕ ho¸ s¶n xuÊt kinh doanh; dùa vµo khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn nh»m kh«ng ngõng n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh. §ång thêi, c¸c doanh nghiÖp cã ý thøc m¹nh mÏ vÒ nh·n hiÖu s¶n phÈm; t¹o h×nh t­îng quèc tÕ; lµm lµnh m¹nh m¹ng l­íi tiªu thô; më réng thÞ tr­êng quèc tÕ; lµm tèt dÞch vô hËu m·i nh»m giµnh ®­îc sù tÝn nhiÖm trªn thÞ tr­êng; b¸m s¸t chuyÓn biÕn cña thÕ giíi, nhanh nh¹y n¾m b¾t c¬ héi kinh doanh, cã sù c©n nh¾c vÒ t×nh thÕ; ®Çu t­ më réng m¹ng l­íi s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi. + Trong nh÷ng ngµnh cã hµm l­îng lao ®éng cao mµ hiÖn nay c¶ Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®ang c¹nh tranh t¹i thÞ tr­êng ë c¸c n­íc thø ba, ph¶i mét mÆt nhanh chãng t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, mÆt kh¸c t¨ng hµm l­îng trÝ thøc trong s¶n phÈm tiªu thô cuèi cïng ®Ó t¹o nªn nh÷ng mÆt hµng cã nÐt ®éc ®¸o, liªn tôc c¶i tiÕn mÉu m·, chñng lo¹i, chÊt l­îng s¶n phÈm. Ch¼ng h¹n t¨ng tÝnh thêi trang trong hµng may mÆc, nhÊn m¹nh sù quan träng cña kiÓu d¸ng, sù tiÖn dông trong s¶n phÈm may mÆc, giÇy dÐp vµ c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu kh¸c. MÆt kh¸c c¸c doanh nghiÖp ph¶i cã sù nghiªn cøu ®óng møc ®Ó cã mét chiÕn l­îc xuÊt khÈu hµng ho¸ phï hîp, tËn dông ®­îc nh÷ng thÕ m¹nh hiÖn cã cña doanh nghiÖp, ®ång thêi khai th¸c thÞ tr­êng míi .., tr¸nh sù c¹nh tranh trùc tiÕp víi hµng ho¸ cïng chñng lo¹i, cïng thÞ tr­êng víi Trung Quèc mµ phÝa b¹n cã ­u thÕ râ rÖt. Do vËy, sÏ kh«ng lµ qu¸ muén nÕu doanh nghiÖp sau khi chän ®óng s¶n phÈm vµ thÞ phÇn chñ lùc, quyÕt t©m h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®Çu t­ më réng khi cã ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng. + §èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, nhÊt lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc h¬n lóc nµo hÕt lµ ph¶i ®èi mÆt trùc tiÕp víi thÞ tr­êng, s¶n xuÊt theo yªu cÇu thÞ tr­êng. Muèn vËy c¸c doanh nghiÖp mét mÆt ph¶i tÝch cùc ®æi míi c«ng nghÖ vµ qu¶n lý, phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao søc c¹nh tranh, mÆt kh¸c ph¶i liªn kÕt vµ thµnh lËp c¸c hiÖp héi xuÊt khÈu chuyªn ngµnh ®Ó ®¸p øng c¸c ®¬n ®Æt hµng lín. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i hîp t¸c víi b¹n hµng Trung Quèc ®Ó häc hái kinh nghiÖm. Lóc ®ã, doanh nghiÖp cÇn ¸p dông c«ng nghÖ tiÕp thÞ vµ qu¶ng c¸o m¹nh h¬n n÷a cho nh÷ng mÆt hµng tuy míi nh­ng hiÖn ®ang ®­îc kh¸ch hµng Trung Quèc ­a thÝch. Muèn vËy, doanh nghiÖp cÇn cã chÝnh s¸ch ®Çu t­ ®ñ m¹nh, cã tÝnh ®ét ph¸ ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸n bé, sö dông nguån lùc mét c¸ch cã hiÖu qu¶ vµ n©ng cao chÊt l­îng hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc. + Doanh nghiÖp x©y dùng kÕ ho¹ch vµ chiÕn l­îc xuÊt khÈu ng¾n h¹n, trung h¹n vµ dµi h¹n cho tõng mÆt hµng vµ t­ng khu vùc cô thÓ cña Trung Quèc. ChuÈn bÞ ®Ó trong thêi gian kh«ng xa, xuÊt khÈu sang Trung Quèc mét sè mÆt hµng míi nh­ c¸c s¶n phÈm cña c«ng nghÖ th«ng tin, c«ng nghÖ phÇn mÒm, c¸c dÞch vô t­ vÊn cã hµm l­îng trÝ tuÖ cao. §Æc biÖt, doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn thËn träng khi ký kÕt hîp ®ång xuÊt nhËp khÈu víi nh÷ng kh¸ch hµng Trung Quèc mµ m×nh ch­a cã quan hÖ lµm ¨n l©u dµi (ph¶i kiÓm tra t­ c¸ch ph¸p nh©n cña doanh nghiÖp, cña ng­êi ®¹i diÖn, kiÓm tra kü tõng ®iÒu kho¶n cña hîp ®ång..). Trªn ®©y lµ mét vµi kiÕn nghÞ cña em ®èi víi Nhµ n­íc vµ doanh nghiÖp ®Ó gi¶m bít th¸ch thøc ®èi víi hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam khi Trung quèc gia nhËp WTO. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ øng dông c¸c biÖn ph¸p mét c¸ch khÐo lÐo, kÞp thêi vµ ®ång bé ®Ó thóc ®Èy qu¸ tr×nh nµy cßn lµ mét bµi to¸n khã lµm ®au ®Çu c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch còng nh­ c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp. KÕt luËn chung Gia nhËp WTO lµ mét vÊn ®Ò chiÕn l­îc thÓ hiÖn râ nÐt vµ møc ®é héi nhËp cña Trung quèc vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ph¶i nãi r»ng, ®ã lµ sù lùa chän tÊt yÕu mang tÝnh chiÕn l­îc ®èi víi sù ph¸t triÓn l©u dµi cña nÒn kinh tÕ c¸c n­íc. ViÖc gia nhËp WTO kh«ng chØ t¸c ®éng ®Õn nÒn kinh tÕ, x· héi, v¨n ho¸ Trung quèc mµ cßn ¶nh h­ëng s©u réng c¶ tÝch cùc lÉn tiªu cùc ®Õn ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng, nhÊt lµ ®èi víi vÊn ®Ò xuÊt khÈu. Do vËy Nhµ n­íc vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i cã ®èi s¸ch thÝch hîp c¶ vÒ tr­íc m¾t lÉn l©u dµi ®Ó cã thÓ v­ît qua th¸ch thøc nµy, ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh CNH, H§H ®Êt n­íc. ViÖc Trung quèc gia nhËp WTO ch¼ng nh÷ng t¹o ra thêi c¬ mµ cßn cung cÊp cho ViÖt Nam bµi häc kinh nghiÖm trong viÖc ®µm ph¸n, më cöa héi nhËp vµ thªm mét tiÕng nãi quan träng ñng hé ViÖt Nam sím gia nhËp Tæ chøc Th­¬ng m¹i lín nhÊt toµn cÇu nµy. Muèn tranh thñ ®­îc thêi c¬, khai th¸c mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ mÆt tiªu cùc khi Trung quèc trë thµnh viªn cña WTO th× ph­¬ng ch©m vµ khÈu hiÖu cña chóng ta lµ: æn ®Þnh - hîp t¸c - ph¸t triÓn. Trong ®ã, æn ®Þnh bao gåm æn ®Þnh trong tõng quèc gia vµ æn ®Þnh trong toµn khu vùc lµm tiÒn ®Ò; ph¸t triÓn lµ môc tiªu chung mµ mçi quèc gia vµ khu vùc cïng h­íng tíi; cßn hîp t¸c bao gåm hîp t¸c song ph­¬ng vµ ®a ph­¬ng lµ ph­¬ng thøc vµ sù lùa chän tèt nhÊt ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chung. Cuéc c¹nh tranh nµy sÏ gay g¾t, nh­ng ®ã còng chÝnh lµ ®éng lùc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i ho¸, tiÕn kÞp víi tr×nh ®é c«ng nghÖ cña thÕ giíi. Môc lôc Trang Lêi nãi ®Çu: 1 PhÇn I : Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi vµ sù gia nhËp cña Trung Quèc 2 I/TÝnh tÊt yÕu cña viÖc héi nhËp 2 1.Kh¸i niÖm cña viÖc héi nhËp: 2 2. Lîi Ých cña viÖc héi nhËp 2 II/ Tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi (WTO) 4 1.Kh¸i niÖm vÒ tæ chøc WTO: 4 2.C¬ cÊu cña tæ chøc WTO: 4 3.Thñ tôc khi tham gia vµo tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi WTO 5 4/ NÒn kinh tÕ cña Trung Quèc tr­íc khi gia nhËp WTO: 6 5/ Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n ®èi víi Trung Quèc khi lµ thµnh viªn cña WTO 8 6/ Nh÷ng ¶nh h­ëng ®èi víi quan hÖ kinh tÕ - th­¬ng m¹i ViÖt - Trung khi Trung Quèc gia nhËp WTO: 10 PhÇn II: Th¸ch thøc ®èi víi ViÖt Nam vÒ vÊn ®Ò xuÊt khÈu khi Trung quèc gia nhËp WTO 12 I/ Thùc tr¹ng vÒ xuÊt khÈu gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: 12 II/ Th¸ch thøc ®èi víi viÖc xuÊt khÈu cña ViÖt Nam: 13 1.XuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Trung Quèc vµ c¸c thÞ tr­êng thø ba kh¸c khi Trung Quèc gia nh©p WTO: 13 a/ ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c thÞ tr­êng thø ba: 13 b/ ¶nh h­ëng ®Õn xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Trung Quèc: 15 2. Th¸ch thøc ®èi mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam: 18 a/ DÖt may 18 b/ GiÇy dÐp 21 c/ Thuû s¶n 24 d/ Rau qu¶, g¹o 25 PhÇn III : Mét sè kiÕn nghÞ ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam 27 I/ KiÕn nghÞ ®èi víi Nhµ n­íc: 27 II/ KiÕn nghÞ ®èi víi doanh nghiÖp: 30 KÕt luËn chung 32 Tµi liÖu tham kh¶o 1/ Nghiªn cøu Trung Quèc sè 5/2001; sè2/2001; sè 6/2001 2/ T¹p chÝ Ngo¹i Th­¬ng th¸ng 1/2000 3/ B¸o thÞ tr­êng sè 297(28/10/2001) 4/ T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò Kinh tÕ thÕ giíi sè 2(64) / 2000 5/ B¸o Th­¬ng m¹i sè 1&2(1-7/1/2002); (23/10/2001); (16/11/2001); (13/11/2001) 6/ Thêi b¸o kinh tÕ sè 137( 14/11/2001); 138(16/11/2001);