Đề án Thanh toán không dùng tiền mặt tại các Ngân hàng Thương Mại -Thực trạng và định hướng phát triển trong quá trình Việt Nam hội nhập WTO

phÇn mét: lêi më ®Çu Tõ sau ®¹i héi VI cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, ngµnh ng©n hµng ®ang kh¼ng ®Þnh vai trß quan träng cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Víi hÖ thèng ng©n hµng 2 cÊp, t¸ch riªng chøc n¨ng qu¶n lý nhµ n­íc vµ chøc n¨ng kinh doanh, ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu to lín, gãp phÇn tÝch cùc trong viÖc ®Èy lïi l¹m ph¸t, æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, qua ®ã lµm t¨ng vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ. Ngµy ViÖt Nam tham gia tæ chøc th­¬ng m¹i thÕ giíi kh«ng cßn xa. Tuy nhiªn ngoµi nh÷ng thuËn lîi ®¹t ®­îc, cßn kh«ng Ýt nh÷ng th¸ch thøc khi ViÖt Nam gia nhËp WTO. V× vËy ®Ó cã thÓ c¹nh tranh, ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong WTO, c¸c NHTM ViÖt Nam cÇn ph¶i giµnh thÕ chñ ®éng trong tiÕn tr×nh héi nhËp. Mét trong nh÷ng ph­¬ng thøc mµ c¸c NHTM ®ang sö dông lµ “ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒm mÆt”, diÔn ra s«i næi. NhËn thÊy ®©y lµ mét vÊn ®Ò nãng báng, cã ý nghÜa chiÕn l­îc ®çi víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng, mÆc dï kh«ng ph¶i lµ míi, em quyÕt ®Þnh chän ®Ò tµi “Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i c¸c NHTM-Thùc tr¹ng vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn trong qu¸ tr×nh ViÖt Nam héi nhËp WTO” lµm ®Ò ¸n m«n häc Víi kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é cßn h¹n chÕ, ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, em rÊt mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp cña c¸c thÇy, c« gi¸o vµ c¸c b¹n däc quan t©m ®Ó ®Ò tµi hoµn thiÖn h¬n. Em còng xin ch©n thµnh c¶m ¬n Th.S Ph¹m Hång V©n vµ gi¶ng viªn NguyÔn Hoµi Ph­¬ng ®· tËn t×nh h­íng dÉn em viÕt ®Ò ¸n nµy. KÕt cÊu cña ®Ò tµi gåm PhÇn I: Lêi më ®Çu PhÇn II: Néi dung Ch­¬ng I: Nh÷ng nÐt chung vÒ NHTM vµ ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i c¸c NHTM ViÖt Nam Ch­¬ng III: §Þnh h­íng ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i c¸c NHTM PhÇn III: KÕt luËn PhÇn II: Néi dung Ch­¬ng I.Nh÷ng nÐt chung vÒ NHTM vµ ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 1.Kh¸i qu¸t chung vÒ NHTM. 1.1.Kh¸i niÖm NHTM. Cã nhiÒu kh¸i niÖm kh¸c nhau vÒ NHTM nh­ng cã mét kh¸i niÖm ®­îc nhiÒu nhµ kinh tÕ chÊp nhËn: “NHTM lµ mét tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng chñ yÕu vµ th­êng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi cña kh¸ch hµng, sö dông sè tiÒn ®ã ®Ó cho vay, thùc hiÖn nghiÖp vô chiÕt khÊu vµ lµm ph­¬ng tiÖn thanh to¸n”. Bªn c¹nh ®ã cßn cã kh¸i niÖm ng¾n gän h¬n: “NHTM lµ mét tæ chøc trung gian tµi chÝnh, cã chøc n¨ng chuyÓn dÉn vèn vµ cung cÊp c¸c dÞch vô thanh to¸n.” Nh­ vËy b¶n chÊt NHTM ®­îc coi lµ mét doanh nghiÖp ®Æc biÖt. Nã lµ mét doanh nghiÖp v× nã tiÕn hµnh kinh doanh nh»m môc ®Ých lîi nhuËn. Song nã ®Æc biÖt ë chç nã lµ mét doanh nghiÖp kinh doanh lÜnh vùc tiÒn tÖ tÝn dông ng©n hµng. 1.2.Nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM. Nh×n chung NHTM tiÕn hµnh kinh doanh tiÒn tÖ tÝn dông b»ng 3 ho¹t ®éng chÝnh lµ huy ®éng vèn, sö dông vèn vµ cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸c. Trong ®ã, ho¹t ®éng huy ®éng vèn vµ sö dông vèn lµ nh÷ng ho¹t ®éng c¬ b¶n ®­îc tiÕn hµnh ngay tõ khi cã hÖ thèng ng©n hµng. Cßn ho¹t ®éng cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸c ®ang ®­îc ng©n hµng quan t©m ph¸t triÓn ®Ó trë thµnh ho¹t ®éng chñ yÕu. §Ó t¹o nguån vèn cho m×nh, ho¹t ®éng th­êng xuyªn vµ c¬ b¶n nhÊt lµ ng©n hµng nhËn tiÒn göi tõ c¸c doanh nghiÖp, tæ chøc kinh tÕ kh¸c vµ c¸c hé gia ®×nh. §©y chÝnh lµ c¸ch ng©n hµng thu gom nguån vèn nhµn rçi trong d©n chóng thµnh nguån vèn tËp trung cho nÒn kinh tÕ. Khi NHTM cÇn mét khèi l­îng vèn lín trong mét thêi gian ng¾n, ng©n hµng ph¸t hµnh c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ nh­: tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi, kú phiÕu... Bªn c¹nh ®ã, ng©n hµng còng cã thÓ vay tõ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c khi ng©n hµng cÇn mét l­îng vèn gÊp. Cßn trong tr­êng hîp thùc sù cÇn thiÕt, NHTM míi vay ng©n hµng Trung ¦¬ng, v× ®iÒu kiÖn vµ thñ tôc vay rÊt khã kh¨n. Ngoµi ra ng©n hµng cßn tiÕn hµnh ho¹t ®éng nhËn vèn uû th¸c ®Çu t­ cña kh¸ch hµng. §©y còng lµ mét ho¹t ®éng trung gian cña ng©n hµng nh»m chuyÓn dÉn vèn. Cuèi cïng lµ c¸ch t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña ng©n hµng vµ t¨ng phÇn lîi nhuËn ch­a ph©n phèi. §Ó t¨ng vèn ®iÒu lÖ, ng©n hµng cã thÓ ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc t¨ng vèn gãp liªn doanh hoÆc ng©n s¸ch nhµ n­íc cÊp vèn. Khi ®· t¹o ®­îc nguån vèn cho riªng m×nh, ng©n hµng tiÕn hµnh ho¹t ®éng sö dông vèn nh»m môc ®Ých lîi nhuËn. Tr­íc hÕt c¸c NHTM ph¶i gi÷ l¹i mét phÇn sè vèn mµ hä huy ®éng ®­îc ®Ó göi vµ NHTW. §ã lµ kho¶n tiÒn dù tr÷ bao gåm dù tr÷ b¾t buéc vµ dù tr÷ thanh to¸n. ViÖc ng©n hµng tiÕn hµnh lËp dù tr÷ lµ rÊt quan träng vµ cã ý nghÜa ®Ó tr¸nh rñi ro vì nî ng©n hµng.TiÕp ®ã, ng©n hµng thu lîi nhuËn b»ng ho¹t ®éng cho vay. §©y lµ mét ho¹t ®éng chøa nhiÒu yÕu tè rñi ro. Cã c¸c h×nh thøc cho vay chñ yÕu lµ: vay ng¾n-trung-dµi h¹n, vay tÝn chÊp, vay thÕ chÊp, vay cÇm cè, vay b¶o l·nh, cho vay tuÇn hoµn va cho vay ®ång tµi trî. Bªn c¹nh ®ã, ng©n hµng cßn ®Çu t­ liªn doanh gãp vèn, gãp vèn cæ phÇn vµ ®Çu t­ chøng kho¸n. Cuèi cïng lµ ho¹t ®éng cung cÊp c¸c dÞch vô kh¸c cña ng©n hµng, ®¨c biÖt lµ dÞch vô thanh to¸n, ®ang ®­îc ng©n hµng quan t©m ®Çu t­ ph¸t triÓn nh»m ®­a nã trë thµnh ho¹t ®éng chÝnh. Chóng ta sÏ t×m hiÓu vÊn ®Ò nµy s©u h¬n ë c¸c phÇn sau 1.3.Chøc n¨ng cña c¸c NHTM 1.3.1.Trung gian tÝn dông §©y lµ chøc n¨ng ®Æc tr­ng vµ c¬ b¶n nhÊt cña NHTM, nã cã ý nghÜa ®Æc biÖt trong viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. Thùc hiÖn chøc n¨ng nµy, mét mÆt NHTM huy ®éng, tËp trung nguån vèn nhµn rçi cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ ®Ó h×nh thµnh nguån vèn cho vay; mÆt kh¸c, trªn c¬ së nguån vèn ®· huy ®éng ®­îc, ng©n hµng tiÕn hµnh cho vay ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn s¶n xuÊt kinh doanhva tiªu dïng cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ, gãp phÇn ®¶m b¶o sù vËn ®éng liªn tôc cña guång m¸y kinh tÕ x· héi, thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Nh­ vËy, NHTM võa lµ ng­êi ®i vay võa lµ ng­êi cho vay. Hay noi c¸ch kh¸c, nghiÖp vô tÝn dông cña NHTM lµ ®i vay ®Ó cho vay. Vèn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c chñ thÓ trong nÒn kinh tÕ vËn ®éng liªn tôc va biÓu hiÖn c¸c h×nh th¸i kh¸c nhau qua mçi giai ®o¹n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, ®Ó duy tr× ho¹t ®éng liªn tôc ®ßi hái vèn cña doanh nghiÖp ph¶i ®ång thêi tån t¹i ë c¶ ba giai ®o¹n: dù tr÷-s¶n xuÊt-l­u th«ng. Tõ ®ã sÏ t¹o ra hiÖn t­îng thõa thiÕu vèn t¹m thêi cña doanh nghiÖp t¹i mét thêi ®iÓm nµo ®ã. NHTM víi vai trß lµ trung gian tÝn dông sÏ ®øng ra tËp trung va ph©n phèi vèn, ®iÒu hoµ cung-cÇu vèn cho c¸c doanh nghiÖp,t¹o ®iÒu kiÖn cho san xuÊt kinh doanh ®­îc cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc diÔn ra liªn tôc, kh«ng bÞ gi¸n ®o¹n. Chøc n¨ng trung gian tÝn dông cña c¸c NHTM ®­îc h×nh thµnh tõ rÊt sím, ngay tõ lóc ng©n hµng ®­îc h×nh thµnh. Ngµy nay th«ng qua chøc n¨ng nµy, NHTM ®· vµ ®ang thùc hiÖn chøc n¨ng x· héi cña m×nh, lµm cho s¶n phÈm x· héi ®­îc t¨ng lªn, vèn ®Çu t­ më réng. Tõ ®ã gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ vµ n©ng cao ®êi sèng cña nh©n d©n. 1.3.2.Trung gian thanh to¸n Chøc n¨ng trung gian thanh to¸n lµ sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn chøc n¨ng ng©n hµng lµm thñ quü cña doanh nghiÖp. Tøc lµ, ng©n hµng tiÕn hµnh nhËp tiÒn vµo tµi kho¶n hay chi tiÒn theo lÖnh cña chñ tµi kho¶n. §©y lµ mét trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng co nguån gèc tõ xa x­a,ho¹t ®éng thanh to¸n hé kh¸ch hµng cua m×nh. HiÖn nay, chøc n¨ng trung gian thanh to¸n g¾n bã chÆt chÏ vµ h÷u c¬ víi chøc n¨ng trung gian tÝn dông: ng©n hµng dïng tiÒn nhµn rçi cña ng­êi nµy ®Ó cho ng­êi cã nhu cÇu ®Çu t­ vay. Víi chøc n¨ng ng©n hµng lµm ng­êi thñ quü cña doanh nghiÖp, ng©n hµng ®· thùc hiÖn c¸c dÞch vu thanh to¸n theo sù uû nhiÖm cña kh¸ch hµnh mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Khi kh¸ch hµnh lËp tµi kho¶n göi tiÒn vµo ng©n hµng, hä sÏ ®­îc ®¶m b¶o trong viÖc cÊt gi÷ vµ chi tiªu mét c¸ch nhanh chãng, tiÖn lîi, nhÊt lµ ®èi víi c¸c kho¶n thanh to¸n cã gi¸ trÞ cao. Ngµy nay, hÖ thèng NHTM ph¸t triÓn cao, kinh tÕ ®Òu ®­îc chuyÓn giao cho ng©n hµng thuùc hiÖn. Nhê vËy, viÖc thanh to¸n cµng trë nªn tiÖn lîi, tiÕt kiªm ®­îc chi phÝ. Mäi quan hÖ thanh to¸n gi÷a c¸c chñ thÓ kinh tÕ ®Òu ®­îc thùc hiÖn th«ng qua hÖ thèng NHTM víi tµi kho¶n ®· ®­îc lËp t¹i c¸c NHTM. Trong khi lµm trung gian thanh to¸n, Ng©n hµng ®· t¹o ra c«ng cô l­u th«ng tÝn dông vµ ®éc quyÒn qu¶n lý c¸c c«ng cô ®ã nh­: sÐc, thÎ thanh to¸n, giÊy uû nhiÖm,...;®· tiÕt kiÖm ®­îc cho x· héi vÒ chi phi l­u th«ng, ®Èy nhanh tèc ®é chu chuyÓn vèn, thóc ®Èy qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸. ViÖc lµm trung gian thanh to¸n cña c¸c NHTM ngµy nay ®· ph¸t triÓn rÊt ®a d¹ng, kh«ng chØ lµ trung gian thanh to¸n mµ cßn qu¶n lý c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Víi tr×nh ®é vµ c«ng nghÖ ngµy cµng hiÖn ®¹i, c¸c NHTM tõng b­íc trang bÞ hÖ thèng m¸y tÝnh vµ c¸c ph­¬ng tiÖn kü thuËt kh¸c t¹o ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng thanh to¸n ®­îc nhanh chãng, gi¶m bít chi phÝ vµ ®¹t ®é chÝnh x¸c h¬n. 1.3.3 T¹o tiÒn qua hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp Trong qu¸ tr×nh kinh doanh tiÒn tÖ, c¸c ng©n hµng ®· ph¸t hiÖn c¸c khach hµng sö dông giÊy chøng nhËn tiÒn göi mµ ng©n hµng ®· cung cÊp cho hä ®Ó chi tr¶ c¸c kho¶n nî. Ph¸t hiÖn nµy ®· thóc ®Èy ng©n hµng ®­a vµo l­u th«ng lo¹i tiÒn giÊy ng©n hµng ®­îc chuyÓn ®æi ra vµng qua nghiÖp vô thay thÕ cho tiÒn vµng. Vµo cuèi thÕ kØ 19, hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp ®­îc h×nh thµnh, c¸c ng©n hµng kh«ng cßn ho¹t ®éng riªng lÎ mµ t¹o nªn mét hÖ thèng, trong ®ã ng©n hµng Trung ¦¬ng qu¶n lý vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông, lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng. cßn c¸c NHTM chuyªn kinh doanh tiÒn tÖ. Nhê ho¹t ®éng cña hÖ thèng c¸c NHTM ®· t¹o ra bót tÖ thay thÕ cho tiÒn mÆt. Qu¸ tr×nh t¹o tiÒn cña c¸c NHTM ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ho¹t ®éng tÝn dông vµ thanh to¸n trong hÖ thèng ng©n hµng, trong mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi NHT¦. Bót tÖ cña c¸c NHTM t¹o ra ®ã chÝnh lµ kh¶ n¨ng biÕn møc tiÒn göi ban ®Çu t¹i mét ng©n hµng ®Çu tiªn nhËn tiÒn göi thµnh mét kho¶n tiÒn lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn khi thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô tÝn dông, thanh to¸n qua nhiÒu ng©n hµng. 2.Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt víi sù ph¸t triÓn cña NHTM. NHTM lµ doanh nghiÖp kinh doanh tiÒn tÖ nh»m mô tiªu c¬ b¶n lµ lîi nhuËn. V× vËy, m¹n l­íi ng©n hµng h×nh thµnh réng kh¾p nh»m tho¶ m·n nhu cÇu tiÒn tÖ tÝn dông vµ thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn réng kh¾p quèc gia vµ v­¬n ra quèc tÕ. Nh×n l¹i lÞch sö h×nh thµnh ban ®Çu cña ngµnh ng©n hµng, chóng ta thÊy dÞch vô ®Çu tiªn ng©n hµng cung cÊp lµ qu¶n lý vèn cho kh¸ch hµng. Bªn c¹nh ®ã, ng©n hµng cßn ®¶m b¶o thanh to¸n nhanh chãng, chÝnh x¸c, an toµn, thuËn tiÖn cho kh¸ch hµng. Do vËy t¹o ®­îc sù tÝn nhiÖm cho kh¸ch hµng, ng©n hµng ®· thu hót ®­îc nguån vèn quan träng nhÊt cho ho¹t ®éng cña m×nh. Ng©n hµng lµ trung t©m thanh to¸n cho kh¸ch hµng, lµm cho qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸, tiÒn tÖ diÔn ra mét c¸ch hiÑu qu¶. NÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn, tÇn sè giao dÞch ngµy cµng t¨ng vµ khèi l­îng tiÌn tÖ ngµy cµng lín. Trong ®iÒu kiÖn c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ thanh to¸n trùc tiÐp cho nhau ®­îc, mµ cÇn cã sù tham gia cña c¸c ng©n hµng trong n­íc vµ quèc tÕ. ChÝnh v× vËy, ng©n hµng trë thµnh trung gian thanh to¸n cña nÒn kinh tÕ. Bëi lÏ, nÕu kh«ng cã sù tham gia cña ng©n hµng vµo ho¹t ®éng thanh to¸n th× trao ®æi l­u th«ng hµng ho¸ sÏ bÞ ¸ch t¾c chËm ch¹p, ¶nh h­ëng tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ. Víi sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña ng©n hµng, nh÷ng chi tr¶ vÒ hµng ho¸ vµ dÞch vô cña x· héi ®­îc thùc hiÖn qua ng©n hµng víi nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n, thÝch hîp víi kü thuËt ngµy cµng tiªn tiÕn. Ng©n hµng lµm thñ quü cho doanh nghiÖp, lµm trung gian thanh to¸n hé c¸c kho¶n giao dÞch theo yªo cÇu cña hai bªn mua vµ b¸n. MÆc dï kh«ng ph¶i lµ chøc n¨ng chñ ®¹o, nh­ng nã cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông cña mét NHTM. Nhê cã nghiÖp vô nhËn tiÒn göi thanh to¸n, ng©n hµng t¹o ra nguån vèn t¹m thêi nh¶nçi trong nÒn kinh tÕ ®Ó cho vay, hç trî cho viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng trung gian tÝn dông, bëi thong qua chøc n¨ng nµy NHTM cã thÓ huy ®éng ®­îc nguån vèncã chi phÝ thÊp. Khi nghiÖp vô thanh to¸n cña NHTM ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c, tiÕt kiÖm sÏ lµ mét yÕu tè chñ yÕu ®Ó thu hót kh¸ch hµng giao dÞch nhiÒu h¬n víi ng©n hµng. Tõ ®ã t¨ng quy m« huy ®éng vèn vµ ®Èy m¹nh ho¹t ®éng ®Çu t­ tÝn dông. Trªn c¬ së lµm t¨ng c¸c dÞch vô thanh to¸n cho kh¸ch hµng, cãn gióp c¸c ng©n hµng cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc t×nh h×nh sö dông vèn vµ ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong c¸c NHTM th­êng ®­îc ¸p dông cho c¸c kho¶n chi tr¶ cã gÝa trÞ lín gi÷a doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n. V× vËy t¨ng tû träng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong NHTM kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt gi¶m bít tiÒn mÆt, chi phÝ l­u th«ng mµ cãn gióp cho c«n t¸c qu¶n lý tµi s¶n cña doanh nghiÖp ®­îc tèt h¬n. Trªn c¬ së tµi khoan tiÒn göi vµ c¸c kho¶n thanh to¸n ®­îc thùc hiÖn th«ng qua ng©n hµng, ®· gióp c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý nh­ bé chñ qu¶n, c¬ quan thuÕ cã ®iÒu kiÖ kiÓm tra, theo dâi ®­îc doanh thu, chi phÝ, x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh chÝnh x¸c. §èi víi ng©n hµng, ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· tËp hîp ®­îc mét l­îng lín tiÒn göi æn ®Þnh trong toµn hÖ thèng, v× gi¶m sè d­ tiÒn göi cña kh¸ch hµng nµy th× t¨ng sè d­ tiÒn göi cña kh¸ch hµng kh¸c. Tõ nh÷ng ­u viÖt trªn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®· t¹o ra cho NHTM ¸p dông mét c«ng cô míi, c«ng cô tµi kho¶n kh¸ch hµng ®Ó theo dâi, ghi chÐp tÊt c¶ c¸c dÞch vô ng©n hµng vÒ tiÒn tÖ, tÝn dông vµ thanh to¸n b»ng ®ång tiÌn ghi sæ thay thÕ cho tiÒn mÆt. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ h×nh thøc thanh to¸n trung gian qua hÖ thèng NHTM b¨ng c¸ch chuyÓn ®æi vèn tiÒn tÖ tõ kho¶n tiÒn göi thanh to¸n bªn chi tr¶ sang tµi kho¶n bªn göi cña ng­êi thô h­ëng. H×nh thøc nµy ph¸t triÓn m¹nh ë c¸c n­íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. Nã chiÕm vÞ thÕ vµ vai trß cùc kú quan trong trong ho¹t ®éng thanh to¸n. 3.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 3.1.B¶n chÊt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt chØ lµ c¸c nghiÖp vô chi tr¶ tiÒn hµng, dÞch vô vµ c¸c kho¶n kh¸c trong nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch chuyÓn tµi kho¶n trong hÖ thèng tÝn dông hoÆc bï trõ c«ng nî mµ kh«ng sñ dông tiÒn mÆt. Nã xuÊt hiÖn cïng víi sù ra ®êi cña hÖ thèng ng©n hµng. Song nã chØ thùc sù ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . Ngµy nay, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®­îc ¸p dông kh¾p trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ®èi néi còng nh­ ®èi ngo¹i. Nã chiÕm tû träng lín trong chu chuyÓn tiÒn tÖ vµ ®­îc coi lµ h×nh thøc thanh to¸n hiÖu qu¶ nhÊt. XÐt vÒ mÆt b¶n chÊt, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt thÓ hiÖn sù vËn ®éng cña vËt t­ hµng ho¸ vµ dÞch vô l­u th«ng. Sù ph¸t triÓn r«ng kh¾p cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn v­ît bËc cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸. Do ®ã khi nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn m¹nh, khèi l­îng hµng ho¸ vµ dÞch vô trao ®æi t¨ng, tÊt yÕu ph¶i cã c¸ch thøc tr¶ tiÒn thuËn tiÖn, an toµn vµ tiÕt kiÖm. MÆ kh¸c, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cßn g¾n víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng tµi chÝnh tÝn dông, ®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng. Sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiªp, co quan nhµ n­íc, c¸c tæ chøc x· héi vµ c¸ nh©n më tµi kho¶n tiÒn göi thanh to¸n. thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét ph¹m trï võa mang t×nh lý thuyÕt trõu t­îng, võa mang tÝnh c«ng nghÖ cô thÓ. VÒ mÆt ph¹m trï lý luËn, nã lµ sù vËn ®éng cña tiÌn tÖ. ë ®©y tiÒn võa lµ c«ng cô kÕ to¸n, võa lµ c«ng cô ®Ó chuyÓn ho¸ gi¸ trÞ cña hµng ho¸ dÞch vô. Cßn vÒ mÆt c«ng nghÖ, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ nh÷ng nghiÖp vô ph¶i th«ng qua nhiÒu giai ®o¹n liªn hoµn, ®ßi hái nh÷ng thao t¸c kü thuËt tinh vi, phøc t¹p. 3.2.§Æc ®iÓm cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. §Æc ®iÓm c¬ b¶n ®Çu tien cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ sö dông tiªnd ghi sæ. ViÖc thanh to¸n ®­îc thùc hiÖ b»ng c¸ch trÝch chuyÓn tõ tµi kho¶n ng­êi tr¶ tiÒn vµo tµi kho¶n cña ng­êi thô h­ëng t¹i ng©n hµng, kho b¹c nhµ n­íc hoÆc b»ng c¸h bï trõ lÉn nhau. §Æc ®iÓm thø hai, trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÒn tÖ vµ hµng ho¸ vËn ®éng ng­îc nhau. ViÖc thanh to¸n kh«ng ph¶i thùc hiÖn b»ng c¸ch trao tr¶ trùc tiÕp tiÒn – hµng gi÷a ng­êi mua vµ ng­êi b¸n mµ ®­îc thùc hiÖn b»ng c¸ch trÝch chuyªn vèn tõ tµi kho¶n tiÒn göi ng­êi mua sang tµi kho¶n ng­êi b¸n sau khi hµng ho¸ ®· hoÆc ®ang vËn chuyÓn tõ ng­êi b¸n sang ng­êi mua. Cuèi cïng, thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, mçi kho¶n thanh to¸n cã Ýt nhÊt 3 bªn tham gia. §ã lµ ng­êi tr¶ tiÒn, ng­êi nhËn tiÒn vµ c¸c trung gian thanh to¸n. Ng­êi tr¶ tiÒn cã thÓ lµ ng­êi mau hµng, ng­êi nhËn dÞch vô, nép thuÕ, tr¶ nî hoÆc chuyÓn nh­îng mét kho¶n tiÒn nµo ®ã. Ng­êi tr¶ tiÒn ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh trong thanh to¸n. Cã thÓ ä lµ ng­ê më ®Çu hoÆc tiÕp nèi trong qu¸ tr×nh thanh to¸n ®· ®­îc ng­êi nhËn tiÒn khëi x­íng. Ng­êi tr¶ tiÒn cã nhiÖm vô tr¶ tiÒn ®óng thêi h¹n vµ t«n trong nh÷ng thñ tôc cÇn thiÕt nh­ lµm vµ nép chøng tõ theo mÉu quy ®Þnh vµ thêi h¹n quy ®Þnh hoÆc ®· ®­îc tho¶ thuËn tr­íc. Ng­êi tr¶ tiÒn cã quyÒn tõ chèi thanh to¸n nÕu c¸c chñ thÓ kh¸c vi ph¹m nh÷ng cam kÕt hay nh÷ng quy ®Þnh ®· tho¶ thuËn gi÷a 2 bªn. Chñ thÓ thø hai trong thanh to¸n lµ ng­êi nhËn tiÒn hay cßn gäi lµ ng­êi thô h­ëng. Hä lµ ng­êi ®­îc h­ëng mét kho¶n tiÒn nµo ®ã do ®· giao hµng, cung øng dÞch vô hoÆc do luËt ®Þnh, do thiÖn chÝ cña ng­êi kh¸c. §èi víi nh­êi nhËn tiÒn lµ ng­êi b¸n hµng hay cung cÊp dÞch vô th× c¬ së ®Ó nhËn tiÒn lµ c¸c chøng tõ hay ho¸ ®¬n giao hµng. Trong tr­êng hîp ng­êi nhËn tiÒn víi t­ c¸ch lµ tæ chøc tµi chÝnh th× c¬ së ®Ó nhËn tiÒn lµ c¸c quyÕt ®Þnh, lÖnh ph©n phèi cña cÊp trªn. Cßn tr­êng hîp ng­êi nhËn tiÒn lµ chñ nî th× c¬ së nhËn tiÒn lµ c¸c hîp ®ång hay khÕ ­íc vay nî. Vµ chñ thÓ quan träng trong thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ c¸c trung gian thanh to¸n bao gåm NHTM, kho b¹c nhµ n­íc... Khi tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô thanh to¸n nµy ph¶i sö dông c¸c chøng tõ thanh to¸n riªng. Chøng tõ thanh to¸n lµ c¸c ph­¬ng tiÖn chuyÓn t¶i nh÷ng diÒu kiÖn thanh to¸n vµ ®­îc sö dông c¨n cø ®Ó thùc hiÖn viÖc chi tr¶. Chóng gåm lÖnh thu hoÆc lÖnh chi ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau. Mçi nhøng tõ thanh to¸n ch­a ®ùng nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh­: GiÊy b¸o liªn hµng, b¶ng kª thanh to¸n... Nh÷ng chøng tõ nµy phôc vô cho viÖc xö lý kÕ to¸n cña c¸c trugn gian thanh to¸n. 3.3 C¸c h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. HiÖn nay trªn thÕ giíi, ng­êi ta ®· nghiªn cøu vµ ¸p dông nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt rÊt ®a d¹ng vµ phong phó. Nh­ng ë mçi n­íc, tuú theo tõng ®iÒu kiÖn kinh tÕ, tr×nh ®é qu¶n lý, tuú theo møc ®é hoµn thiÖn vµ hiÖu n¨ng cña hÖ thèng ng©n hµng, ng­êi ta lùa chän mét sè h×nh thøc vµ cô thÓ ho¸ cho phï hîp ®iÒu kiÖn, dÆc thï cña mçi n­íc. Nh×n chung thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt bao gåm nh÷ng h×nh thøc sau: 3.3.1.Thanh to¸n b»ng sÐc. SÐc lµ lÖnh tr¶ tiÒn cho chñ t×a kho¶n ®­îc lËp trªn mÉu do ng©n hµng nhµ n­íc quy ®Þnh, yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh trÝch tiÒn tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi thô h­ëng cã tªn trªn sÐc hay ng­êi cÇm tÊm sÐc ®ã. Nã lµ mét lo¹i chøng tõ thanh to¸n, ®­îc ¸p dông réng r·i ë tÊt c¶ c¸c n­íc trªn thÕ giíi, quy ®Þnh sö dông sÐc ®· ®­îc chuÈn ho¸ trªn luËt th­¬ng m¹i quèc gia vµ c«ng ­íc quèc tÕ. SÐc dïng ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng, dÞch vô nép thuÕ, tr¶ nî... hoÆc ®­îc dïng ®Ó rót tiÒn mÆt t¹i c¸c chi nh¸nh ng©n hµng. TÊt c¶ c¸c kh¸ch hµng má tµi kho¶n t¹i ng©n hµng ®Òu cã quyÒn sö dông sÐc ®Ó thanh to¸n. Thêi gian vµ hiÑu lùc cña tê sÐc lµ 15 ngµy kÓ tõ ngµy chñ tµi kho¶n ph¸t hµnh sÐc ®Õn ngµy ng­êi thô h­ëng nép sÐc vµo ng©n hµng (gåm c¶ ngµy lÔ vµ chñ nhËt). ë ViÖt Nam hiÖn nay cã c¸c lo¹i sÐc nh­: sÐc dïng ®Ó lÜnh tiÒn mÆt, sÐc chuyÓn kho¶n, sÐc b¶o chi (nÕu kh¸ch hµng yªu cÇu). SÐc lÜnh tiÒn mÆt lµ lo¹i sÐc chØ ®­îc dïng ®Ó rót tiÒn mÆt t¹i c¸c ng©n hµng n¬i ®¬n vÞ më tµi kho¶n. SÐc dïng ®Ó lÜnh tiÒn mÆt khi cã hai ®­êng song song chÐo gãc ë phÝa trªn bªn tr¸i hoÆc kh«ng cã ch÷ “chuyÓn kho¶n” ë mÆt tr­íc tê sÐc. Khi cã nhu cÇu lÜnh tiÒn mÆt, ng­êi ph¸t hµnh sÐc ph¶i ghi tªn ph¸p nh©n (hoÆc tæ chøc c¸ nh©n), ®Þa chØ hoÆc sè hiÖu tµi kho¶n vµ ten ng©n hµng vµo n¬i quy ®Þnh trªn mÆt tr­íc cña tê sÐc. Khi lÜnh tiÒn mÆt, ng­êi lÜnh tiÒn ph¶i nép vµo ng©n hµng n¬i ph¸t hµnh sÐc lÜnh tiÒn mÆt, ghi ®Çy ®ñ yÕu tã ®· quy ®Þnh. Tr­êng hîp ng­êi thô h­ëng ®øng tªn c¸ nh©n, ®ång thêi lµ ng­êi trùc tiÕp lÜnh tiÒn th× kh«ng cµn cã giÊy uû quyÒn. C¸c tr­êng hîp kh¸c, ph¶i cã giÊy uû quyÒn cña ng­êi thô h­ëng(uû quyÒn tøng lÇn hoÆc uû quyÒn cã thêi h¹n). SÐc thanh to¸n chuyÓn kho¶n lµ lo¹i sÐc do chñ tµi kho¶n ph¸t hµnh vµ giao trùc tiÕp cho ng­êi thô h­ëng ®Ó thanh to¸n tÒn hµng ho¸, dÞch vô vµ c¸c kho¶n thanh to¸n kh¸c. Kh«ng gièng víi sÐc lÜnh tiÒn mÆt, khi ph¸t hµnh sÐc thanh to¸n chuyÓn kho¶n, chñ tµi kho¶n ph¶i g¹ch hai ®­êng song song chÐo gãc hoÆc viÕt “chuyÓn kho¶n” ë gãc trªn bªn tr¸i mÆt tr­íc khi giao cho ng­êi thô h­ëng. SÐc chuyÓn kho¶n ®­îc dïng ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c chñ thÓ më tµi kho¶n t¹i cïng mét chi nh¸nh ng©n hµng. NÕu thanh to¸n kh¸c chi nh¸nh ng©n hµng th× c¸c ng©n hµng ®ã ph¶i tham gia thanh to¸n bï trõ trªn ®¹i bµn. VÒ nguyªn t¾c, thanh to¸n chuyÓn kho¶n ph¶i ®­íc ph¸t hµnh trªn c¬ së sè d­ tµi kho¶n tiÒn göi hiÖn cã t¹i ng©n hµng. NÕu tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng ®ñ sÐc ®Ó thanh to¸n, sÏ bÞ ng©n hµng tõ chèi thanh to¸n, chñ tµi kho¶n ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm thanh to¸n tê sÐc ®ã vµ nh÷ng kho¶n tiÒn ph¹t chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn khiÕu n¹i, khëi kiÖn. Tr­êng hîp hai chñ thÓ më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i cïng mét chi nh¸nh ng©n hµng th× ng­êi ph¸t hµnh sÐc sÏ giao sÐc cho ng­êi thô h­ëng. Sau ®ã ng­êi thô h­ëng kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña tê sÐc ®ã, sÏ nép sÐc vµo ng©n hµng phôc vô minh. Ng©n hµng sau khi kiÓm tra tê sÐc, nÕu cã ®ñ ®iÒu kiÖn th× h¹ch to¸n. NÒu hai chñ thÓ thanh to¸n më tµi kho¶n t¹i 2 ng©n hµng kh¸c hÖ thèng nh­ng tham gia thanh to¸n bï trõ th× ng©n hµng ng­êi thô h­ëng sÏ ke tê sÐc ®ã chuyÓn sang ng©n hµng phôc vô ng­êi mua vµo phÇn bï trõ gÇn nhÊt. SÐc b¶o chi lµ mét lo¹i sÐc thanh to¸n ®­îc ng©n hµng ®¶m b¶o kh¶ n¨ng chi tr¶ b»ng c¸ch trÝch tr­íc sè tiÒn trªn sÐc tõ tµi kho¶n tiÒn göi cña ng­êi tr¶ tiÒn sang tµi kho¶n ®¶m b¶o thanh to¸n sÐc nh»m ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n cña tê sÐc ®ã. SÐc b¶o chi cã ph¹m vi thanh to¸n r«ng h¬n sÐc chuyÓn kho¶n. Ngoµi viÖc ®­îc sö dông ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c chñ thÓ më tµi kho¶n thanh to¸n t¹i cïng méi chi nh¸nh ng©n hµng , hai ng©n hµng cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn 1 ®Þa bµn, th× sÐc b¸o chi cßn ®­îc sö dông ®Ó thanh to¸n gi÷a c¸c kh¸ch hµng më tµi kho¶n t¹i c¸c chi nhµnh ng©n hµng trong cïng mét hÖ thèng trong ph¹m vi c¶ n­íc. Do sÐc ®· ®­îc ng©n hµng ®¶m b¶o chi tr¶, nªn khi kh¸ch hµng näp sÐc vµo ng©n hµng phôc vô ®¬n vÞ thô h­ëng th× sÏ cã ngay cho ng­êi thô h­ëng sau khi kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña tê sÐc. V× vËy ®Ó ®¶m b¶o an toµn, c¸c ng©n hµng ph¸t hµnh sÐc b¶o chi ph¶i ký hiÒu mËt. 3.3.2.Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi. Uû nhiÖm chi lµ lÖnh chi tiÒn cña chñ tµi kho¶n ®­îc lËp theo mÉu in s½n cña ng©n hµng. Yªu cÇu ng©n hµng phôc vô m×nh (n¬i më tµi kho¶n tiÒn göi)trÝch tµi kho¶n cña m×nh ®Ó tr¶ cho ng­êi thô h­ëng. H×nh thøc nµy ®­îc dïng ®Ó thanh to¸n c¸c kho¶n chuyÓn tiÒn hµng, dÞch vô hoÆc chuyÓn tiÒn trong cïng hÖ thèng ng©n hµng. Khi nhËn ®­îc uû nhiÖm chi chuyÓn tiÒn, trong vßng 1 ngµy lµm viÖc, ng©n hµng phôc vô ng­êi tr¶ tiÒn ph¶i hoµn tÊt lÖnh chi hoÆc tõ chèi thùc hiÖn nÕu tµi kho¶n cña kh¸ch hµng kh«ng ®ñ sè d­ hoÆc chøng tõ kh«ng hîp lÖ. §©y lµ h×nh thøc thanh to¸n ®¬n gi¶n, nhanh chãng nªn nã chiÕm tû träng lín trong tæng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, vµ nã th­êng ®­îc ¸p dông gi÷a c¸c ®¬n vÞ thanh to¸n cã sù tÝn nhiÖm lÉn nhau. Tr­êng hîp hai chñ thÓ thanh to¸n më tµi kho¶n t¹i 2 ng©n hµng th× ®¬n vÞ b¸n dau khi giao hµng cho ®¬n vÞ mua, ®¬n vÞ mua sÏ lËp uû nhiÖm chi göi ®Õn ng©n hµng phôc nô m×nh. T¹i ng©n hµng cña bªn mua sau khi kiÓm tra tÝnh hîp lÖ cña chøng tõ sÏ tiÕn hµnh ghi nî vµ chuyÓn theo liªn hµng (nÕu 2 ng©n hµng trong cïng mét hÖ thèng) hoÆc chuyÓn sang tµi kho¶n thanh to¸n bï trõ(nÒu 2 ng©n hµng kh¸c hÖ thèng nh­ng tham gia thanh to¸n bï trõ trªn cïng mét ®Þa bµn) trong ngµy lµm viÖc. 3.3.3 Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu. Uû nhiÖm thu lµ h×nh thøc thanh to¸n mµ ng­êi b¸n khi hoµn thµnh viÖc vËn chuyÓn hµng ho¸ theo hîp ®ång bªn mua, sÏ lËp cu\høng tõ nhê ng©n hµng phôc vô m×nh thu hé sè tiÒn bªn mua giao. Nã lµ lo¹i giÊy tê do ng­êi b¸n lËp theo mÉu in s½n cña ng©n hµng göi vµo ng©n hµng phôc vô m×nh, nhê ng©n hµng thu hé sè tiÒn hµng ®· giao. H×nh thøc nµy chØ sö dông trong tr­êng hîp bªn mua b¸n cã quan hÖ th­êng xuyªn vµ tÝn nhiÖm lÉn nhau hoÆc cã hîp ®ång kinh tÕ hay cã ®¬n ®Æt hµng. Uû nhiÖm thu cã thÓ ¸p dông thanh to¸n gi­· kh¸ch hµng më tµi kho¶n t¹i cïng mét ng©n hµng hoÆc gi÷a c¸c ng©n hµng cã cïng hÖ thèng hay kh¸c hÖ thèng. Tuy nhiªn h×nh thøc thanh to¸n b»ng giÊy uû nhiÖm thu vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. §ã lµ chøng tõ ®­îc lËp ë bªn b¸n nªn mÊt nhiÒu c«ng ®o¹n vÒ thêi gian lu©n chuyÓn, dÔ x¶y ra tr­êng hîp chøng tõ khèng vµ sai lÖch sè tiÒn. 3.3.4.Thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông. Thu tÝn dông lµ lÖnh cña chñ tµi kho¶n yªu cÇu ng©n hµng trÝch sè tiÒn nhÊt ®Þnh ®ñ ®Ó tr¶ tiÒn hµng ®· hîp ®ång tõ tµi kho¶n cña m×nh vµo tµi kho¶n “tiÒn göi ®¶m b¶o thanh to¸n th­ tÝn dông”. Nã ®­îc dïng ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng trong ®iÒu kiªn 2 bªn mua b¸n ch­a cã sù tÝn nhiÖm lÉn nhau, yªu cÇu bªn mua ph¶i cã ®ñ tiÒn tr¶ ngay sau khi giao hµng. Sè tiÒn më th­ tÝn dông ph¶i phu hîp víi hîp ®ång kinh tÕ vµ ®¬n ®¹t hµng ®· ký. Ph¹m vi ¸p dông cña h×nh thøc thanh to¸n b»ng th­ tÝndông lµ kh¸ch hµng më tµi kho¶n ë hai ng©n hµng cïng hÖ thèng hoÆc 2 ng©n hµng kh¸c hÖ thèng nh­ng cã tham gia thanh to¸n bï trõ trªn cïng mét ®Þa bµn. Bªn c¹nh ®ã, thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông cßn nhiÒu h¹n chÕ nh­ g©y ra viÖc ø ®äng vèn, lµm cho bªn mua thiÕu vèn gi¶ t¹o, thñ tôc thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông cond r­êm rµ nªn nã Ýt ®­îc ¸p dông. 3.3.5.Thanh to¸n b»ng thÎ thanh to¸n. §Õn n¨m 1999, ng©n hµng nhµ n­íc ban hµnh quy chÕ ph¸t hµnh, thanh to¸n vµ sö dông thÎ kÌm theo quyÕt ®Þnh 371/1999 Q§-NHNN1, ®Æt ra 1 khung ph¸p lý ®Ó ho¹t ®éng thÎ ph¸t triÓn. HiÖn nay trªn thÞ tr­êng cßn nhiÒu lo¹i thÎ kh¸c nhau, song nh×n chung cã 2 lo¹i chñ yÕu lµ thÎ thanh to¸n vµ thÎ tÝn dông. ThÎ thanh to¸n lµ lo¹i thÎ do chñ thÎ sö dông ®Ó thanh to¸n tiÒn hµng ho¸ dÞch vô, rót tiÒn mÆ trong ph¹m vi sè d­ tµi kho¶n tiÒn göi cña m×nh t¹i ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ. ThÎ tÝn dông lµ lo¹i thÎ cho phÐp chñ thÎ thanh to¸n tiÒn hµng ho¸ dÞch vô, rót tiÒn mÆt trong h¹n møc tÝn dông ®­îc ng©n hµng ph¸t hµnh thÎ chÊp thuËn theo hîp ®ång. ThÎ thanh to¸n ph¶i cã ®µy ®ñ c¸c yÕu tè sau: ten chñ thÎ, tªn ng©n hµng phat hµnh thÎ, sè thÎ, nh·n hiÖu th­¬ng m¹i, thêi h¹n sö dông thÎ. Khi sö dông thÎ thanh to¸n tiÒn hµng ho¸ dÞch vô b»ng no¹i tÖ chØ d­îc thùc hiÖn ngoµi l·nh thæ ViÖt Nam hoÆc t¹i c¸c tæ chøc vµ c¸ nh©n trong n­íc ®­îc phÐp thu ngo¹i tÖ. Thêi gian sö dông thÎ do ng©n hµng ph¸t hµnh quy ®Þnh. Riªng ®èi víi thÎ tÝn dông, tèi ®a kh«ng qu¸ 3 n¨m kÓ tõ khi thÎ ®­îc ph¸t hµnh. 4.Vai trß cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. Kinh tÕ thÞ tr­êng lµ nÒn kinh tÕ tiÒn tÖ, Vèn tiÒn tÖ lµ ®iÒu kiÖn tµi chÝnh ®Ó thµnh lËp doanh nghiÖp, lµ nh©n tè t¹o lËp ®iÒu kiÖn më ®Çu qu¸ tr×nh vµ chu kú s¶n xuÊt kinh doanh vµ còng lµ kÕt qu¶ sau khi kÕt thóc c¸c chu kú s¶n xuÊt.V× vËy, t¹o vèn, sö dông vèn, t¨ng nhanh vßng quay chu chuyÓn vèn lµ ph­¬ng thøc vµ tiªu chuÈn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh, tèi ®a lîi nhuËn còng nh­ chu chuyÓn kinh tÕ vÜ m«. L­u th«ng hµng ho¸ lµ c¬ së cña l­u th«ng tiÒn tÖ vµ ng­îc l¹i. V× vËy thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã nh÷ng ­u thÕ ®Æc tr­ng vµ vai trß quan trong ®èi víi doanh nghiÖp, ng©n hµng vµ nÒn kinh tÕ. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ h×nh thøc thanh to¸n an toµn, nhanh chãng, l­¬ng thanh to¸n lín, ph¹m vi thanh to¸n réng. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu vèn kinh doanh, ®¶m b¶o ho¹t ®éng s¶n xuÊt l­u th«ng ®­îc liªn tôc. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt gãp phÇn t¹o vèn cho ng©n hµng. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ãng vai trß cung cÊp th«ng tin cho ng©n hµng. Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt ®ãng vai trß gi¶m tiÕt khèi l­¬ng tiÒn mÆt, hç trî cung øng tiÒn mÆt vµ ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ c¶u ng©n hµng trung ­¬ng. Ch­¬ng II. Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i c¸c NHTM ViÖt Nam. 1.Nh÷ng ®æi míi vÒ ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. ë miÒn B¾c n­íc ta, thêi kú hoµ b×nh lËp l¹i 1954-1964, ng©n hµng nhµ n­íc ®· cã nh÷ng cè g¾ng vËn dông vµo c¸c h×nh thøc tæ chøc thanh to¸n cña Liªn X« vµ c¸c n­íc §«ng ¢u ®Ó c¶i tiÕn ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. §Õn cuèi kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1961-1965), ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc, hÇu hÕt c¸c xÝ nghiÖp, hîp t¸c x· n«ng nghiÖp ®· giao dÞch thanh to¸n qua ng©n hµng. Tuy nhiªn trong thêi gian cña cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü vµ gÇn 2 thËp kû sau chiÕn tranh, nÒn kinh tÕ khã kh¨n, ho¹t ®éng ng©n hµng suy tho¸i. V× vËy nh÷ng n¨m ®Çu c«ng cuéc ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng trong thËp kû 80 vµ nöa ®Çu nh÷ng n¨m 90, vÊn ®Ò hµng ®Çu lµ kh«i phôc tËp quan vµ lßng tin cña kh¸ch hµng ®èi víi ng©n hµng, ®ång thêi ph¶i xóc tiÕn c¶i c¸ch hÖ thèng thanh to¸n cho phï hîp víi nh÷ng ®æi míi vÒ tæ chøc hÖ thèng ng©n hµng 2 cÊp míi ra ®êi. Thêi gian nµy còng thÝ ®iÓm thµhn c«ng b­íc ®Çu ë mét sè ×nh th¸i míi nh­ tæ chøc bµn thanh to¸n bï trõ ®Þa bµn ë tÊt c¶ c¸c tØnh , thµnh phè, sÐc vµ tµi kho¶n c¸ nh©n, thÝ ®iÓm thÎ thanh to¸n t¹i Vietcombank vµ chuÈn bÞ mét sè dù ¸n hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ thanh to¸n. VÒ ph­¬ng diÖn kü thuËt, thµnh c«ng ®¸ng kÓ lµ sau 3 n¨m chuÈn bÞ, ngµy 6/3/1995, khai tr­¬ng hÖ thèng thanh to¸n SWIFT t¹i ViÖt Nam, héi nhËp ho¹t ®éng thanh to¸n cña ng©n hµng ViÖt Nam vµo m¹ng chuyÓn tiÒn toµn cµu. N¨m 1994, thµnh lËp héi ®ång thanh to¸n quèc gia (NPC) víi sù tham gia cña 5 ng©n hµng quèc doanh, 3 ng©n hµng TMCP, do ng©n hµng nhµ n­íc chñ tr× vµ ®­îc ng©n hµng thÕ giíi tµi trî vèn, c«ng ty t­ vÊn PA tiÕt kÕ hÖ thèng. §ã lµ ch­¬ng tr×nh mang tµm cì quèc gia, thùc hiÖn c¸c môc tiªu chiÕn l­îc vÒ tËp trung thanh to¸n bï trõ vµ chuyÓn tiÒn toµn quèc, tiªu chuÈn quèc tÕ, c¬ sá h¹ tÇng vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn. Tuy nhiªn ®©y lµ hÖ thèng më, cã lé tr×nh thùc hiÖn trong nhiÒu n¨m. Nh­ng ®©y còng lµ dù ¸n triÓn khai rÊt chËm vÞ nhiÒu vÊn ®Ò nh¹y c¶m, m·i tíi n¨m 1998 míi triÓn khai vµ n¨m 2002 míi kÕt thóc giai ®o¹n 1, c¶i thiÖn mét c¸ch ®¸ng kÓ m«i tr­êng vµ chÊt l­¬ng thanh to¸n liªn ng©n hµng ë ViÖt Nam. Nh÷ng n¨n gÇn ®©y, víi sù hç trî cña ng©n hµng thÕ giíi, triÓn khai giai ®o¹ng 2 cña dù ¸n, c¸c NHTM ViÖt Nam vµ nhiÒu NHTMCP còng cã nh÷ng nç lùc lín vÒ hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng thanh to¸n néi bé, øng dông c«ng nghÖ chuyÓn tiÒn ®iÖn tö, tiÕp c¹n ch­¬ng tr×nh tù ®éng ho¸ kÕ to¸n kh¸ch hµng. VÒ c¶i c¸ch c¬ chÕ thanh to¸n, ®Ønh cao lµ sù kiÖn chÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 91/CP ngµy 25/12/1993 vÒ tæ chøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. LÇn ®Çu tiªn ë ViÖt Nam, cã 1 nghÞ ®Þnh cña chÝnh phñ x¸c ®Þnh kh¸ râ c¸c nguyªn t¾c, ®iÒu kiÖn c¸c mèi quan hÖ trong tæ chøc thanh to¸n tiÒn mÆt vµ kh«ng dïng tiÒn mÆt. Thùc chÊt ®©y lµ gi¶i ph¸p c¶i c¸ch quan träng mang tÝnh ®ét ph¸, ®¸nh gi¸ mét b­íc chuyÓn ®æi quan träng trong qu¸ tr×nh ®æi míi ho¹t ®éng thanh to¸n , xo¸ bá c¬ chÕ ¸p ®Æt theo mÖnh lÖnhhµnh chÝnh, t¹o co héi tiÕp cËn c¬ chÕ thÞ tr­êng trong tæ chøc ho¹t ®éng thanh to¸n cña ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam. NghÞ ®Þnh còng x¸c ®Þnh quyÒn lîi vµ nghÜa vô b×nh ®¼ng gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng vÒ lùa chonj ng©n hµng më tµi kho¶n, sö dông c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n , øng dông c«ng nghÖ míi vµ tu©n thñ nh÷ng quy tr×nh kü thuËtcña ho¹t ®éng thanh to¸n qua ng©n hµng. Nh×n tæng quan, qua cuéc ®æi míi trong lÜnh vùc thanh to¸n ®· ®¹t ®­îc 1 sè kinh nghiÖm vµ kÕt qu¶ b­íc ®Çu rÊt Ên t­îng. Gi¶i quyÕt triÖt ®Ó tÝnh tr¹ng khan hiÕn tiÒn mÆtkÐo dµi, ®¸p øng nhu cÇu tiÒn æn ®Þnh, c¬ c©u vµ chÊt l­îng tiÒn giÊy ®­a v¸o l­u th«ng ®­îc chó träng c¶i tiÕn. C¶i thiÖn t×nh h×nh thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, t¹o dùng mét sè c¬ së kü thuËt, ph¸p lý, nh©n lùc, phôc vô cho chiÕn l­îc hiÖn ®¹i ho¸ c¸c hÖ th«ng thanh to¸n th«ng qua ng©n hµng ë ViÖt Nam. B­íc ®Çu ph¸t triÓn, ®a d¹ng ho¸ dÞch vô thanh to¸n hiÖn ®¹i trong khu vùc kh¸ch hµng c¸ nh©n, nhiÒu NHTM ®ang sö dông lµm c«ng cô c¹nh tranh kh¸ s«i ®éng. 2.Thanh to¸n ng©n hµng trong xu thÕ héi nhËp. Thêi gian qua, cïng víi sù c¶i c¸ch vµ ®æi míi nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng cña ngµnh ng©n hµng ®· cã nh÷ng tiÕn bé nhÊt ®Þnh, ®ãng gãp ®¸ng kÓ cho viÖc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay, ®i ®«i víi viÖc h¹n chÕ sö dông tiÒn mÆt ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu cÊp thiÕt cña nÒn kinh tÕ còng nh­ phï hîp víi c¸c chuÈn møc quèc tÕ trong ho¹t ®éng ng©n hµng lµ mét trong nh÷ng môc tiªu mµ hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam cÇn ph¶i ®¹t ®­îckhi héi nhËp quèc tÕ. Víi môc tiªu, tiÕn tr×nh héi nhÊp vµ thu hót vè §TNN vµo ViÖt Nam, thñ t­íng chÝnh phñ ®· ra chØ thÞ sè 13/2005/CT-TTg ngµy8/4/2005 vÒ mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¹o nhuyÓn biÕn míi trong c«ng t¸c thu hót ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. §Ó x©y dùng nÒn t¶ng cho viÖc thu hót vèn ®Çu t­ vµ xóc tiÕn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam, c¸c ho¹t ®éng dÞch vô tµi chÝnh ng©n hµng cÇn ®­îc c¶i thiÖn vµ ®i tr­íc mét b­íc t¹o ®iÒu kiÖn hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­, ®ång thêi xo¸ bá nh÷ng c¶n trë trong ho¹t ®éng kinh doanh cña hä. Ho¹t ®éng ng©n hµng nãi chung còng nh­ ho¹t ®éng thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ , ®Æc biÖt la thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong c¸c giao dÞch kinh tÕ cÇn ®­îc c¶i thiÖn, ®©y lµ mét vÊn ®Ò lín ®­îc ®Æt ra trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ngµnh ng©n hµng. Thùc hiÖn chØ thÞ nªu trªn cña thue t­íng chÝnh phñ, ng©n hµng nhµ n­íc ®· x©y dùng ®Ò ¸n “Ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt giai ®o¹n 2006-2010 vµ tÇm nh×n 2020”. §èi víi hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam hiÖn nay, c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ t­¬ng ®èi ®a d¹ng nh­ thÎ ng©n hµng, sÐc, lÖnh chi, nhê thu víi nh÷ng ®Æc ®iÓm kh¸c nhau phï hîp víi c¸c h×nh thøc giao dÞch, ®èi t­îng kh¸ch hµng vµ nhu cµu cô thÓ. Ngoµi ra trªn c¬ së ¸p dông c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn ®¹i, c¸c dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö nh­ Internet banking, e-money,... ph¸t triÓn t­¬ng ®èi m¹nh, cho phÐp kh¸ch hµng cã thÓ giao dÞch tõ xa th«ng qua m¹ng m¸y tÝnh, internet. C¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n vµ dÞch vô thanh to¸n ®iÖn tö hiÖn ®¹i ®· t¹o ra mét diÖn m¹o míi cho ho¹t ®éng thanh to¸n ë ViÖt Nam. Nh÷ng n¨m qua, ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt cã nh÷ng dÊu hiÖu tÝch cùc. Doanh s¬ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¨ng m¹nh, tû träng tiÒn mÆt trong tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tiÕn triÓn theo xu h­íng gi¶m dÇn 32,2% n¨m 1997 xuèng cãn 21,4% n¨m 2005. ViÖc gi¶m tû lÖ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt cã mét phÇn nguyªn nh©n tõ sù bïng næ c¸c tiÖn Ých ng©n hµng trong lÜnh vùc thanh to¸n, tõ ®ã lµm gi¶m l­¬ng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ. Bªn c¹nh ®ã, c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®­îc c¶i thiÖn râ rÖt, b»ng chøng lµ tõ nÒn t¶ng thanh to¸n hoµn toµn b»ng thñ c«ng, mäi giao dÞch thanh to¸n ®Òu dùa trªn c¬ sá chøng tõ giÊy. §Õn nay, giao dich thanh to¸n ®­îc xö lý th«ng qua ®iÒn tö chiÕm ®a sè, sè l­îng m¸y ATM, c¸c thiÕt bÞ thanh to¸n POS vµ m¹ng l­íi ®¬n vÞ chÊp nhËn thÎ ph¸t triÓn nhanh. §Õn cuèi n¨m 2005, sè l­¬ng m¸y ATM lµ 1777 so víi 101 m¸y n¨m 2002, sè l­¬ng ®¬n vÞ chÊp nhËn thÎ lµ kho¶ng 12000 so víi 8789 ®¬n vÞ n¨m 2003. DÞch vô µi kho¶n c¸ nh©n cña NHTM t¨ng kh¸ nhanh, tõ 135000 n¨m 1997 lªn tíi 5 triÖu tµi kho¶n n¨m 2005 víi sè d­ kho¶ng 20000 tû ®ång. KÕt qu¶ nµy cho thÊy ®©y lµ dµu hiÖu tÝch cùc h¹n chÕ tiÒn mÆt ®Ó gi¶m chi phÝ in Ên, b¶o qu¶n, h¹n chÕ n¹n röa tiÒn. MÆc dï tû lÖ thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt ®· gi¶m song tû lÖ nµy vÉn cßn cao so víi c¸c n­íc trong khu vùc, ®Æc biÖt lµ trong thanh to¸n cña d©n c­. Tõ thùc tÕ thÊy r»ng, hÇu nh­ c¸c siªu thÞ kh¸ch s¹n lín míi tr¹ng bÞ hÖ thèng chÊp nhËn thÎ thanh to¸n, cßn ®a sè ®Ìu thanh to¸n b»ng tiÒn mÆt. Tr­íc hÕt, nh÷ng kho¶n thanh to¸n dÞch vô gia ®×nh nh­ ®iÖn, n­íc, ®iÖn tho¹i... còng ch­a ®­îc ng©n hµng ®­a vµo triÓn khai r«ng r·i do thâi quen cña ng­êi d©n ch­a thÓ lµm quen ®­îc ngay. H¬n n÷a c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô kh¸c còng ch­a s½n lßng hîp t¸c víi ng©n hµng trong viÖc thu phÝ sö dông dÞch vô nµy. Cßn c¸c kho¶n thanh to¸n kh¸c cña c¸ nh©n khi mua hµng ho¸ dÞch vô l¹i cÇn mét hÖ thèng chÊp nhËn thÞ tr­êng r«ng kh¾p. Nh­ng hiÖn t¹i hÖ thèng m¸y nhÊp nhËn thanh to¸n (POS) mÆc dï ®ang ®­îc ng©n hµng vËn hµnh trong viÖc sö dông nã ®èi víi ng­êi tieu dïng b×nh d©n lµ rÊt khã kh¨n, bëi hÇu nh­ hÖ thèng nµy chØ ho¹t ®éng ë nh÷ng ®iÓm cã kh¸ch du lÞch n­íc ngoµi. MÆt kh¸c, khèi doanh nghiÖp, tæ chøc vÉn chiÕm tû träng lín trong thanh to¸n. NÕu nh÷ng ®èi t­îng nµy dïng mét l­îng tiÒn mÆt lín trong thanh to¸n th× viÖc kiÓm so¸t nh÷ng kho¶n chi tiªu phi thùc tÕ lµ rÊt khã kiÓm so¸t. V× vËy, ph¸t triÓn c¸c ph­¬ng tiÖn, dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ gi¶i ph¸p phï hîp víi nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ vµ xu h­íng héi nhËp. Ch­¬ng III. §Þnh h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i c¸c NHTM. 1.§Þnh h­íng ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng. Ph¸t triÓn hÖ thèng dÞch vô ng©n hµng ®a d¹ng, ®a tiÖn Ých ®­îc ®Þnh h­íng theo nhu cÇu cña nÒn kinh tÕ trªn c¬ së tiÕp tôc n©ng cao chÊt l­îngvµ hiÖu qu¶ cña c¸c dÞch vô ng©n hµng truyÒn thèng, ®ång thêi tiÕp cËn nhanh chãng ho¹t ®éng ng©n hµng hiÖn ®¹i vµ dÞch vô tµi chÝnh, ng©n hµng míi cã hµm l­¬ng c«ng nghÖ cao. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña ng©n hµng, cña c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam theo nguyªn t¾c thÞ tr­êng, minh b¹ch, h¹n chÕ bao cÊp vµ chèng ®éc quyÒn cung cÊp dÞch vô ng©n hµng ®Ó tõng b­íc ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng th«ng tho¸ng, c¹nh tranh lµnh m¹nh, an toµn vµ hiÖu qu¶. Kh«ng h¹n chÕ quyÒn tiÕp cËn cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n ®Õn thÞ tr­êng dÞch vô ng©n hµng, ®ång thêi t¹o ®iªu kiÖn cho mäi tæ chøc c¸ nh©n cã nhu cÇu vµ ®¸p øng ®Çy ®ñ nhu cÇu vÒ n¨ng lùc, thñ tôc, ®iÌu kiÖn giao dÞch ®­îc tiÕp cËn c¸c dÞch vô ng©n hµng. Tõng b­íc tù do ho¸ gia nhËp thÞ tr­êng vµ khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông c¹nh tranh b»ng chÊt l­îng dÞch vô, c«ng nghÖ, uy tÝn, th­¬ng hiÖu thay vÞ dùa chñ yÕu vµ gi¸ c¶ dÞch vô vµ më réng m¹ng l­íi. §Õn n¨m 2010, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam phÊn ®Êu ph¸t triÓn ®­îc hÖ thèng dÞch vô ng©n hµng ngang tÇm víi c¸c n­íc trong khu vùc ASEAN vÒ chñng lo¹i, chÊt l­îng vµ cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh quèc tÕ ë 1 sè dÞch vô. 2.§Þnh h­íng ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ hÖ thèng thanh to¸n ng©n hµng. Ph¸t triÓn h¹ tÇng c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn ®¹i ngang tÇm víi c¸c n­íc trong khu vùc dùa trªn c¬ së øng dông cã hiÖu qu¶ c«ng nghÖ th«ng tin, ®iÖn tö tiªn tiÕn vµ chuÈn mùc, th«ng lÖ quèc tÕ phï hîp víi ®iÒu kiÖn ViÖt Nam. HiÖn ®¹i ho¸ toµn diÖn, ®ång bé c«ng nghÖ ng©n hµng cña ng©n hµng nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông trªn c¸c mÆt vÒ nghiÖp vô, qu¶n lý vµ ph­¬ng tiÖn kü thuËt. TiÕp cËn nhanh vµ vËn hµnh cã hiÖu qu¶ vµ lµm chñ ®­îc c¸c øng dông c«ng nghÖ ng©n hµng tiªn tiÕn. PhÊn ®Êu x©y dùng hÖ thèng thanh to¸n ng©n hµng an toµn, hiÖu qu¶, hiÖn ®¹i ngang tÇm tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c¸c n­íc trong khu vùc. KÕt nèi hÖ thèng thanh to¸n cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i víi hÖ thèng thanh to¸n ®iÖn tö liªn ng©n hµng. T¨ng c­êng vai trß qu¶n lý nhµ n­íc vµ lµm dÞch vô thanh to¸n bï trõ, liªn ng©n hµng nhµ n­íc. Ph¸t triÓn c«ng nghÖ, ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, c¸c h×nh thøc vµ dÞch vô thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt tiªn tiÕn, an toµn, hiÖu qu¶. 3.§Þnh h­íng ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt giai ®o¹n 2006-2010 vµ tÇm nh×n 2020. Ph¸t triÓn m¹ng l­íi th­¬ng m¹i, dÞch vô giai ®o¹n 2007-2010, tËp trung ph¸t triÓn c¸c dÞch vô, ph­¬ng tiÖn thanh to¸n phôc vô cho viÖc mua b¸n hµng ho¸, dÞch vô t¹i c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, siªu thÞ, cöa hµng tù chän. §Õn cuèi n¨m 2010, 100% c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, siªu thÞ vµ cöa hµng tù chän t¹i c¸c tØnh thµnh phè lín trë thµnh c¸c ®¬n vÞ chÊp nhËn thanh to¸n c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®¹i vµ ®­îc l¾p ®Æt c¸c thiÕt bÞ ngo¹i vi phôc vô cho ho¹t ®éng thanh to¸n hiÖn ®¹i. Tõ giai ®o¹n 2011-2020, sÏ më réng triÓn khai trªn ph¹m vi toµn quèc, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 ®¹t møc 70% kh¸ch hµng mua b¸n t¹i c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, siªu thÞ b»ng c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn ®¹i vµ ®Õn cuèi n¨m 2020, tû lÖ nµy ®¹t 100%. §èi víi c¸c giao dÞch thanh to¸n tõ xa th«ng qua c¸c thiÕt bÞ ®iÖn tö nh­ thanh to¸n qua ®iÖn tho¹i di ®éng, internet,... cÇn ®­îc hoµn thiÖn c¬ së ph¸p lý nh»m t¹o ®iÒu kiÖn vÒ mÆt c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho lo¹i h×nh thanh to¸n nµy ph¸t triÓn, dù kiÕn thùc hiÖn ®Õn n¨m 2020. 4.Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. X©y dùng hÖ thèng thanh to¸n hiÖn ®¹i lµ môc tiªu dµi h¹n cña c¸c ng©n hµng ViÖt Nam . §ã lµ mét qu¸ tr×nh l©u dµi, phô thuéc vµo sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ trong le\é tr×nh ph¸t triÓn h­íng tíi môc tiªu trë thµnh n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. Do ®ã qu¸ tr×nh thùc hiÖn sÏ dùa vµo c¸c gi¶i ph¸p tiªn tiÕn lµ chÝnh nh»m ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng vµ øng dông c«ng nghÖ phï hîp ®Ó khai th¸n c¸c thÞ tr­êng, më réng thanh to¸n tiÒm n¨ng trong c¸c doanh nghiÖp nhá vµ d©n c­. Bªn c¹nh gi¶i ph¸p tiªn tiÕn víi tÝnh kh¶ dông cao, ngµnh ng©n hµng ViÖt Nam cÇn cã ®Þnh h­íng triÓn khai mét sè gi¶i ph¸p ®ét ph¸ vÒ øng dông c«ng nghÖ cao. TiÕp tôc gia t¨ng c¸c tiÖn Ých ®i kÌm víi c¸c dÞch vô thanh to¸n hiÖn ®¹i, dÇn thay thÕ c¸c dÞch vô ®a môc ®Ých cho c¸c dÞch vô ®¬n môc ®Ých. HiÖn nay mét sè ng©n hµng th­¬ng m¹i lín ë ViÖt Nam ®· cã khèi l­îng giao dÞch t­¬ng ®èi lín ë mét sè khu vùc, ®ã lµ tiÒn ®Ò ®Ó sö dông c¸c thiÕt bÞ xö lý giao dÞch c¸o tr×nh ®é tù ®éng ho¸ cao nh­ d©y chuyÒn xö lý tù ®éng ho¸ qua m¸y ®äc quang tÝnh ®· d­îc ¸p dông tõ nhiÒu thËp ký qua oqr nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi. Qua ®ã sÏ më ra kh¶ n¨ng n©ng cao n¨ng suÊt vµ chÊt l­¬ng lao ®éng trong ngµnh kÕ to¸n thanh to¸n, gi¶i phãng lao ®éng thñ c«ng ®Ó ph¸t triÓn c¸c dÞch vô míi. Gi¶i ph¸p ®ét ph¸ kü thuËt còng cÇn h­íng tíi d¹ng thanh to¸n tõ xa, tr­íc m¾t lµ n©ng cÊp kü thuËt c¸c kªnh ph©n phèi dÞch vô thanh to¸n trùc tiÕp víi c¸c doanh nghiÖp cã ho¹t ®éng lën Hµ Néi, TP Hå ChÝ Minh vµ c¸c thµnh phè kh¸c PhÇn III. KÕt luËn Ng©n hµng lu«n lµ mét trong nh÷ng lÜnh vùc hÕt sùc nh¹y c¶m vµ lu«n lµ ngµnh kinh tÕ chñ chèt cña bÊt cø quèc gia nµo. Víi xu thÕ héi nhËp tÊt yÕu nh­ hiÖn nay, ViÖt Nam gia nhËp WTO, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ph¶i nç lùc kh«ng ngõng ®Ó giµnh thÕ chñ ®éng trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, s½n sµng tiÕn b­íc ra thÞ tr­êng quèc tÕ. Do ®ã sù ®æi míi toµn diÖn cña ngµnh ng©n hµng, ®Æc biÖt lµ trong ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt lµ mét yªu cÇu bøc thiÕt. Yªu cÇu nµy ®ßi hái ph¶i cã t­ duy míi vÒ chiÕn l­îc còng nh­ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éngthanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt nãi chung vµ hÖ thèng l­u th«ng sec, hèi phiÕu nãi riªng. C¸c gi¶i ph¸p thóc ®¶y ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt . Ng©n hµng nhµ n­íc víi vai trß qu¶n ly nhµ n­íc cña m×nh, sÏ gãp phÇn t¹o dùng hµnh lang ph¸p lý hoµn chØnh vµ cã nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp ®Ó c¸c ng©n hµng cã thÓ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô cña m×ng mét c¸ch an toµn hiÖu qu¶ Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1.NguyÔn H÷u Tµi (chñ biªn), 2002, Gi¸o tr×nh Lý thuyÕt tµi chÝnh tiÒn tÖ, NXB Thèng kª. 2.NguyÔn Träng Ngä, 2006, “ThÎ ng©n hµng ViÖt Nam, thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p”, T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ. 3.NguyÔn §øc Tr­êng, 2006, “Giµnh thÕ chñ ®éng trong tiÕn tr×nh héi nhËp”, T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ. 4.Lý Thu H­ng, 2006, “C¶i tiÕn thanh to¸n trong xu thÕ héi nhËp”, T¹p chÝ thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ. 5.T¹p chÝ ng©n hµng sè 10/2006. 6.Mét sè t¹p chÝ vµ th«ng tin trªn internet kh¸c. Môc lôc PhÇn I. Lêi më ®Çu Ch­¬ng I.Nh÷ng nÐt chung vÒ MHTM vµ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt 1.Kh¸i qu¸t chung vÒ NHTM. 1.1.Kh¸i niÖm vÒ NHTM. 1.2.Ho¹t ®éng c¬ b¶n cña NHTM 1.3.Chøc n¨ng cña NHTM 1.3.1.Trung gian tÝn dông. 1.3.2.Trung gian thanh to¸n. 1.3.3.T¹o tiÒn qua hÖ thèng ng©n hµng 2 cÊp. 2.Thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt víi sù ph¸t triÓn cña NHTM. 3.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 3.1.B¶n chÊt cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 3.2.§Æc ®iÓm cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 3.3.C¸c h×nh thøc cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 3.3.1.Thanh to¸n b»ng sÐc. 3.3.2.Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm chi. 3.3.3.Thanh to¸n b»ng uû nhiÖm thu. 3.3.4.Thanh to¸n b»ng th­ tÝn dông. 3.3.5.Thanh to¸n b»ng thÎ thanh to¸n. 4.Vai trß cña thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay. Ch­¬ng II.Thùc tr¹ng ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i c¸c NHTM ViÖt Nam. 1.Nh÷ng ®æi míi vÒ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. 2.Thanh to¸n ng©n hµng trong xu thÕ héi nhËp. Ch­¬ng III.§Þnh h­íng ph¸t triÓn ho¹t ®éng thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt t¹i c¸c NHTM. 1.§Þnh h­íng ph¸t triÓn dÞch vô ng©n hµng. 2.§Þnh h­íng ph¸t triÓn c«ng nghÖ vµ hÖ thèng thanh to¸n ng©n hµng. 3.§Þnh h­íng ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt giai ®o¹n 2006-2010 vµ tÇm nh×n 2020. 4.Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt. PhÇn III