Đề án Thúc đẩy xuất khẩu hàng hoá của Việt Nam trong điều kiện thực hiện lộ trình AFTA-CEPT

hùc hiÖn viÖc ph©n tÝch 2 lo¹i thuÕ lµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt vµ thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng hiÖn còng ®¸nh trªn hµng nhËp khÈu ra khái thuÕ nhËp khÈu hiÖn nay, tr­íc khi tiÕn hµnh viÖc c¾t gi¶m thuÕ nhËp khÈu thùc sù tõ 1998 . Do ®ã, møc thuÕ nhËp khÈu ph¶i gi¶m trªn phÇn thuÕ nhËp khÈu cßn l¹i sÏ lµ thÊp so víi møc ph¶i gi¶m nÕu kh«ng cã sù ph©n tÝch hai lo¹i thuÕ trªn. Cã thÓ nãi ViÖt Nam thùc hiÖn rÊt ngiªm tóc vµ rÊt thËm träng viÖc gi¶m thuÕ quan, ®Ó tr¸nh ¶nh h­ëng tíi nguån thu ng©n s¸ch vµ lµm gi¶m ®­îc gi¸ hµng nhËp khÈu gãp phÇn c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn kinh doanh vµ tiªu dïng trong n­íc cßn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ ®­îc h­ëng møc thuÕ ­u ®·i khi xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c n­íc ASEAN. C¸c Danh môc hµng ho¸ thùc hiÖn CEPT cña ViÖt Nam ®­îc x©y dùng tu©n theo nguyªn t¾c chØ ®¹o cña Uû ban Th­êng vô Quèc héi vµ c«ng bè víi c¸c n­íc ASEAN ngµy 10/12/1995 t¹i phiªn häp lÇn thø 8 cña Héi ®ång AFTA cô thÓ nh­ sau: B¶ng 3: Danh môc hµng ho¸ trong khu«n khæ CEPT cña ViÖt Nam n¨m 1995 Danh môc hµng ho¸ Sè nhãm mÆt hµng chÞu thuÕ Tû lÖ % Gi¶m thuÕ ngay 1633 54,1 Lo¹i trõ t¹m thêi 1189 39,5 Lo¹i trõ hoµn toµn 65 5,5 Nh¹y c¶m 26 0,9 Tæng 3013 100 Nguån: Ban th­ ký ASEAN §Õn th¸ng 02/1998, c¸c Danh môc trong khu«n khæ CEPT cña ViÖt Nam thay ®æi do viÖc ph©n lo¹i hµng ho¸ vµo c¸c Danh môc thùc hiÖn CEPT vµ thùc hiÖn thèng nhÊt biÓu thuÕ quan. B¶ng 4: Danh môc hµng ho¸ trong khu«n khæ CEPT cña ViÖt Nam tõ 1996-1998 Danh môc hµng ho¸ Tæng sè c¸c nhãm hµng chÞu thuÕ 1996 1997 1998 Gi¶m ngay 857 1497 1661 Lo¹i trõ t¹m thêi 1189 1143 1317 Nh¹y c¶m 26 26 26 Lo¹i trõ hoµn toµn 146 146 213 Tæng 2218 2812 3217 Nguån: Bé tµi chÝnh vµ Ban th­ ký ASEAN §Õn n¨m 2003, tæng c¸c mÆt hµng ®­îc ®­a vµo danh môc c¸c mÆt hµng c¾t gi¶m ngay(IL) lµ 4230 dßng thuÕ, trong ®ã 2960 dßng cã thuÕ suÊt 0-5%. Dù kiÕn cã kho¶ng 1940 dßng thuÕ thuéc danh môc lo¹i trõ t¹m thêi ®­îc chuyÓn vµo c¾t gi¶m n¨m 2001-2003 ®Ó ®Õn n¨m 2006 thuÕ suÊt nhËp khÈu toµn bé c¸c dßng thuÕ thùc hiÖn AFTA dóng theo cam kÕ 0-5% Nguån: TrÇn Cao Thµnh- khu vùc mËu dÞch tù do §«ng nam ¸, héi nhËp cña ViÖt Nam –T¹p chÝ Nghiªn cø §«ng Nam ¸ 2/2003 C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan. ë n­íc ta, c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan bao gåm nh÷ng biÖn ph¸p h¹n chÕ sè l­îng mÆt hµng, h¹n ng¹ch, giÊy phÐp, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt. Nh÷ng h¹n chÕ vÒ sè l­îng vµ h¹n ng¹ch ®­îc thÓ hiÖn trong quy ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ c¸c mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu. Trong ®ã nh÷ng mÆt hµng cÊm xuÊt nhËp khÈu lµ nh÷ng mÆt hµng ®Ó b¶o ®¶m an ninh x· héi, søc khoÎ con ng­êi, b¶o vÖ nguån tµi nguyªn quý hiÓm vµ m«i tr­êng. C¸c mÆt hµng cã liªn ®Õn c©n ®èi cña nÒn kinh tÕ quèc d©n ChÝnh phñ sÏ quy ®Þnh khèi l­îng ®­îc phÐp nhËp vµ ph©n bæ h¹n møc nhËp khÈu nh­: tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng tiªu dïng kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 20% gi¸ trÞ xuÊt hµng n¨m. Ngoµi ra, ChÝnh phñ còng ®­a ra nh÷ng nhãm hµng thuéc diÖn qu¶n lý theo bé chuyªn ngµnh vµ nh÷ng nhãm hµng qu¶n lý b»ng h¹n ng¹ch. Cho ®Õn nay, ViÖt Nam chØ ¸p dông h¹n ng¹ch ®èi víi 2 nhãm hµng lµ g¹o vµ dÖt may xuÊt khÈu vµo EU vµ Canada do ®ã n¨m 2001 sÏ lµ n¨m tÊt c¶ c¸c hµng vµo phi thuÕ quan ph¶i ®­îc lo¹i bá ®èi víi c¸c s¶n phÈm trong Danh môc nµy cña ViÖt Nam. Vµo ®Çu mçi n¨m ViÖt Nam ban hµnh mét th«ng t­ h­íng dÉn vµo c¸c h¹n chÕ ®Þnh h­íng sÏ ®­îc ¸p dông. Tuy nhiªn, ViÖt Nam ®· s½n sµng ®Ö tr×nh mét Danh môc chÝnh thøc vÒ c¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng cho ban th­ ký ASEAN. C¸c h¹n chÕ ®Þnh l­îng cÇn ®­îc lo¹i bá ngay víi mét sè c¸c hµng ho¸ trong Danh môc gi¶m thuÕ ngay cña ViÖt Nam ®· ®Ö tr×nh cho ASEAN vµo n¨m 1995 ®Ó c¸c mÆt hµng nµy ®­îc hîp ph¸p ho¸ h­ëng c¸c ­u ®·i theo CEPT. Cßn vÒ c¸c hµng rµo phi thuÕ quan kh¸c, viÖc thùc hiÖn cam kÕt b·i bá theo CEPT sÏ rÊt khã vÒ tÝnh b¶o thñ, thiÕu lµnh m¹nh cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay, mét b¶n th¶o Danh s¸ch c¸c hµng rµo phi thuÕ liªn quan.Trong ®ã nhiÒu nhãm mÆt hµng quan träng víi lÞch tr×nh c¾t gi¶m mang tÝnh chÊt b¶o hé cã vÎ ®· lµm chËm ®i tiÕn tr×nh thùc hiÖn cam kÕt xo¸ bá hµng rµo phi thuÕ quan theo CEPT. C¸c hµng rµo vÒ tiªu chuÈn kü thuËt vÒ ®¶m b¶o vÖ sinh m«i tr­êng vµ søc khoÎ hiÖn nay vÉn ®ang ®­îc tiÕp tôc ¸p dông cho c¸c hµng ho¸ trong Danh môc gi¶m ngay. ViÖt Nam ®· cam kÕt ®Ö tr×nh sím danh môc c¸c h¹n chÕ vÒ sè l­îng(QRS) vµ c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan kh¸c(NTBS) xong do c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam ®¬n gi¶n chñ yÕu lµ c¸c biÖn ph¸p nh­ : giÊy phÐp hay h¹n ng¹ch trong khi ®ã c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan mµ c¸c n­íc ASEAN kh¸c ®ang ¸p dông l¹i rÊt ®a d¹ng ®Æc biÖt lµ c¸c biÖn ph¸p vÒ tæ chøc kü thuËt vµ chÊt l­îng lµ nh÷ng biªn ph¸p phøc t¹p vµ tinh vi mµ ë ViÖt Nam hiÖn nay ch­a ¸p dông, cho nªn ®Ó ®¸p øng ®­îc yªu cÇu b¶o hé hîp lý s¶n xuÊt trong n­íc, tr­íc m¾t ViÖt Nam cÇn ph¶i gÊp rót ban hµnh bæ sung c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan t­¬ng tù nh­ c¸c n­íc ASEAN ®ang ¸p dông, nhÊt lµ c¸c biÖn ph¸p mµ trong t­¬ng lai cã thÓ kh«ng bÞ lo¹i bá tr­íc khi chóng ta ®Ö tr×nh danh môc c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ta cho ASEAN vµ tiÕn hµnh lo¹i bá chóng. Trong lÜnh vùc h¶i quan. ViÖt Nam còng ®· hîp t¸c vµ ®ang ®µm ph¸n víi c¸c n­íc ASEAN trªn mét lo¹t c¸c vÊn ®Ò nh­ : ®iÒu hoµ thèng nhÊt danh môc biÓu thuÕ quan, ®iÒu hoµ thèng nhÊt trÞ gi¸ h¶i quan, ®iÒu hoµ thèng nhÊt quy tr×nh thñ tôc h¶i quan, lËp luång xanh ®Ó th«ng qua nhanh cho c¸c s¶n phÈm cña CEPT, ®Æc biÖt lµ tiÕn líi hiÖp ®Þnh h¶i quan ASEAN sÏ ký kÕt. * Thèng nhÊt biÓu thuÕ quan ViÖt Nam cã nghÜa vô xem xÐt l¹i hÖ thèng ph©n lo¹i thuÕ quan cña m×nh sao cho phï hîp víi quy ®Þnh cña hiÖp ®Þnh hîp t¸c h¶i quan. Theo ®ã c¸c n­íc thµnh viªn khèi ASEAN sÏ sö dông biÓu thuÕ quan theo hÖ thèng ®iÒu hoµ cña héi ®ång hîp t¸c h¶i quan hÖ 8 ch÷ sè. BiÓu thuÕ quan ®iÒu hoµ ASEAN (AHTN) ®­îc hy väng sÏ cã kho¶ng 6400 nhãm mÆt hµng khi ASEAN hoµn thµnh. ViÖc thèng nhÊt Danh môc ph©n lo¹i hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu n¨m 1992 cña ViÖt Nam (hÖ 6 ch÷ sè) víi biÓu 8 ch÷ sè ®­îc b¾t ®Çu tõ n¨m 1995 vµ ®­îc thùc hiÖn vµo n¨m 1996 (nh­ mét phÇn cña qu¸ tr×nh chuÈn bÞ ®Ó trë thµnh thµnh viªn ASEAN, tham gia ASEAN. Tuy nhiªn, vÉn cßn nhiÒu kh¸c biÖt lín gi÷a hÖ thèng ph©n lo¹i thuÕ hiÖn nay cña ViÖt Nam vµ biÓu thuÕ quan ®iÒu hoµ HS 8 ch÷ sè. §iÒu nµy lµ do viÖc ph©n lo¹i mét sè mÆt hµng cña ViÖt Nam dùa trªn viÖc sö dông chø kh«ng ph¶i kiÓu mÆt hµng. Trong nh÷ng tr­êng hîp nµy, cÇn cã nh÷ng ghi chó, gi¶i thÝch ®i kÌm c¸c m· sè h¶i quan vµ nh÷ng vÊn ®Ò cña viÖc gi¶i thÝch ®· dÉn tíi c¸c thñ tôc hµnh chÝnh r­êm rµ vµ m©u thuÉn nhau. Theo c¸c quan chøc ChÝnh phñ cho biÕt th× ViÖt Nam hiÖn ®ang lµm viÖc trªn c¬ së ph©n lo¹i thuÕ quan ®­îc s­¶ ®æi phï hîp víi AHTN vµ dù ®Þnh sÏ sím ®­a vµo ¸p dông. * Thèng nhÊt hÖ sè tÝnh gi¸ h¶i quan. ViÖc tÝnh gi¸ h¶i quan (nghÜa lµ c¸ch ®Þnh gi¸ trÞ hµng nhËp khÈu cña n­íc nhËp) cã 3 môc ®Ých chÝnh: TÝnh thuÕ nhËp khÈu, thu nhËp sè liÖu thèng kª vµ quy ®Þnh h¹n ng¹ch, giÊy phÐp nhËp khÈu. Do vËy, ®Ó thùc hiÖn ®­îc c¶i c¸ch thuÕ quan trong khu«n khæ AFTA c¸c quèc gia cÇn thèng nhÊt hÖ thèng tÝnh gi¸ h¶i quan. HiÖn nay cã 3 ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ h¶i quan ®­îc c¸c n­íc ASEAN ¸p dông: gåm chÝnh s¸ch gi¸ theo gi¸ c¸c giao dÞch GATT (GATT Transactions Value - GTV) ,theo quy ®Þnh gi¸ Brussels (BDV), theo gi¸ tiªu dïng trong n­íc (HCV). C¸c quèc gi¸ ASEAN ®· ®ång ý thùc hiÖn viÖc ®Þnh gi¸ theo GVT vµo n¨m 1997 vµ ViÖt Nam n¨m 2000. Trong khi ®ã, hiÖn nayViÖt Nam ®ang ¸p dông ®ång thêi ph­¬ng ph¸p tÝnh BDV, GTV vµ c¶ hÖ thèng gi¸ tham kh¶o (b¶ng gi¸ tèi thiÕu ®Ó tÝnh thuÕ) cho mét sè nhãm hµng nhÊt ®Þnh hÖ thèng gi¸ tham kh¶o lµ gi¸ tèi thiÓu sö dông ®Ó tÝnh trÞ gi¸ thuÕ. ViÖc chuyÓn sang hÖ thèng GTV lµ rÊt khã kh¨n ®èi víi ViÖt Nam v× sù tån t¹i c¸c ho¹t ®éng gian lËn th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tuy nhiªn, nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc thèng nhÊt c¸ch tÝnh gi¸ h¶i quan, ViÖt Nam ®· x©y dùng kÕ ho¹ch ¸p dông GTV. HiÖn nay, Tæng côc H¶i quan còng ®ang trong qu¸ tr×nh nghiªn cøu vµ ®µo t¹o c¸c nh©n viªn cña m×nh vÒ HiÖp ®Þnh ®Þnh gi¸ GATT (GVT) * Thèng nhÊt thñ tôc h¶i quan C¸c quèc gia ASEAN gåm c¶ ViÖt Nam ®· ®ång ý ¸p dông mÉu tê khai hµng ho¸ ASEAN chung vµ bé thñ tôc h¶i quan chung dùa trªn c¸c tËp qu¸n quèc tÕ tèt nhÊt. ë n­íc ta do sù thiÕu ®ång nhÊt vµ viÖc sö dông b¶ng gi¸ tham kh¶o trong ®Þnh gi¸ h¶i quan ®· lµm cho viÖc thèng nhÊt c¸c thñ tôc h¶i quan trë nªn rÊt khã kh¨n. ViÖt Nam vÉn ch­a ¸p dông tê khai h¶i quan chung ASEAN v× thiÕu hÖ thèng m· sè hoµn chØnh trªn toµn quèc vµ hÖ thèng qu¶n lý thiÕu hoµn thiÖn. Do vËy, ®Ó ¸p dông mÉu nµy, ViÖt Nam ®· vµ ®ang c¶i thiÖn hÖ thèng ®¸nh m· sè, ®µo t¹o c¸n bé h¶i quan vµ hÖ thèng míi vµ c¶i thiÖn ho¹t ®éng qu¶n lý. * Tham gia x©y dùng hÖ thèng luång xanh h¶i quan ViÖt Nam b¾t ®Çu tham gia hÖ thèng luång xanh h¶i quan vµo ngµy 01/01/1996 nh­ c¸c quèc gia ASEAN kh¸c. Môc tiªu hiÖn nay cña ViÖt Nam lµ xem xÐt vµ rµ so¸t l¹i viÖc thùc hiÖn ®Ó t×m nh÷ng c¸ch thøc c¶i thiÖn hÖ thèng. Theo nguån tin ChÝnh phñ, trong n¨m 1996 chØ cã 100 giÊy chøng nhËn xuÊt xø ®­îc ban hµnh ®Ó tham gia hÖ thèng nµy. Nguyªn nh©n chñ yÕu lµ do kho¶n lîi chªnh lÖch gi÷a thuÕ suÊt th«ng th­êng vµ thuÕ suÊt CEPT rÊt nhá (ë ViÖt Nam hiÖn nay hai thuÕ suÊt nµy hÇu nh­ b»ng nhau), kh«ng ®ñ ®Ó khuyÕn khÝch c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu tham gia hÖ thèng nµy. * Thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn kü thuËt Bé khoa häc c«ng nghÖ vµ m«i tr­êng chÞu tr¸ch nhiÖm qu¶n lý c¸c tiªu chuÈn ®o l­îng vµ qu¶n lý chÊt l­îng. Cho ®Õn nay, ViÖt Nam ®· ban hµnh h¬n 5000 tiªu chuÈn hiÖu qu¶. ViÖt Nam còng ®· thèng nhÊt c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ ¸p dông c¸c chøng nhËn tiªu chuÈn theo h­íng vµ c¸c tiªu chuÈn cña tæ chøc tiªu chuÈn thÕ giíi (ISO). ViÖt Nam còng ®ang trong tiÕn tr×nh ¸p dông nh÷ng h­íng dÉn cña Uû ban cè vÊn ASEAN vÒ tiªu chuÈn vµ chÊt l­îng (ACCSQ). C¸c ®iÒu luËt quy ®Þnh vÒ tiªu chuÈn vÖ sinh cña ViÖt Nam ®· ®­îc ban hµnh tõ n¨m 1993. * Phô phÝ h¶i quan C¸c n­íc ASEAN quyÕt ®Þnh c¸c quèc gia thµnh viªn ASEAN ph¶i cã lÞch tr×nh xo¸ bá c¸c phô phÝ h¶i quan vµo cuèi n¨m 1996. ViÖt Nam cã 2 nhãm hµng ph¶i chÞu phô phÝ h¶i quan lµ thÐp x©y dùng nhËp khÈu vµ h¹t ®iÒu nhËp khÈu. Theo c¸c quan chøc ChÝnh phñ, phô phÝ nµy sÏ ®­îc lo¹i bá trong t­¬ng lai. Thùc tr¹ng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn lé tr×nh AFTA-CEPT . T×nh h×nh kim ng¹ch xuÊt khÈu tõ 1986 ®Õn nay. ChiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ h­íng vÒ xuÊt khÈu trong nh÷ng n¨m qua cña ViÖt Nam ®· thu ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng khÝch lÖ. Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu hµng n¨m thêi kú 1990-1999 ®¹t 20%, ®­îc xÕp vµo møc cao nhÊt thÕ giíi (xÊp xØ Trung Quèc).Tõ chç chØ chiÕm tû träng nhá trong tæng thu nhËp quèc d©n (GDP) 24% n¨m 1991, ®Õn nay xuÊt khÈu ®· chiÕm gÇn 50% (2002). NÕu nh­ n¨m 1992 tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ ®¹t xÊp xØ 2tû USD th× ®Õn n¨m 2002 ®· ®¹t 16,5 tû USD, gÊp gÇn 8 lÇn so víi n¨m 1992. n¨m 2003 ®¹t kho¶ng 20 tû USD nhÞp ®é t¨ng tr­ëng xuÊt khÈu trong 8 n¨m(1996-2003) ®¹t 17,5%/n¨m; gÊp 2,5 lÇn so víi tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña GDP. Hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã mÆt ë hÇu hÕt c¸c thÞ tr­êng lín trªn thÕ giíi nh­ EU, Hoa Kú, NhËt B¶n, ASEAN … Cã thÓ nãi trong 18 n¨m ®æi míi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· trë thµnh trô cét cña nÒn kinh tÕ vµ lµ ®éng lùc t¨ng tr­ëng kinh tÕ chñ yÕu, xuÊt khÈu còng gãp phÇn vµo viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò cÊp b¸ch cña x· héi nh­ : gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÑc lµm, xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, thóc ®Èy qu¸ tr×nh chuyÓn sang kinh tÕ thi tr­êng vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ phï hîp víi biÕn ®æi cña thÞ tr­êng thÕ giíi. B¶ng: Kim ng¹ch xuÊt khÈu qua c¸c n¨m. N¨m XuÊt khÈu ( triÖu USD) Tèc ®é t¨ng (%) 1991 2087,1 -13,2 1992 2580,7 23,7 1993 2985,2 15,7 1994 4054,3 35,8 1995 5448,9 34,4 1996 7255,9 33,2 1997 9185,0 26,6 1998 9360,3 1,9 1999 11541,4 23,3 2000 14482,7 25,5 2001 15027,0 3,8 2002 16705,8 11,2 2003 19880,0 19,0 Nguån : Sè liÖu bé Th­¬ng M¹i B¶ng: Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu theo nhãm hµng(%). N¨m 1995 2000 2001 2002 2003 Hµng c«ng nghiÖp vµ kho¸ng s¶n 25,3 37,2 34,9 31,2 30,9 Hµng c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ CN 28,5 33,9 35,7 38,3 40,0 Hµng n«ng, l©m s¶n 34,8 18,8 17,3 18,4 17,9 Hµng thuû s¶n 11,4 10,2 12,1 12,1 11,2 BiÓu ®å 1 Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu theo nhãm hµng n¨m 2003 Hàng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n Hµng c«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp Hµng n«ng l©m s¶n Hµng thuû s¶n T×nh h×nh xuÊt khÈu theo mÆt hµng. Giai ®o¹n tr­íc 1989 : ViÖt Nam ch­a cã dÇu th« vµ g¹o ®Ó xuÊt khÈu nªn tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc ch­a bao giê v­ît qu¸ 1 tû USD. Trong c¬ cÊu xuÊt khÈu chung hµng n«ng-l©m-h¶i s¶n cã xu h­íng gi¶m dÇn, hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n cã xu h­íng t¨ng dÇn, hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp kh«ng thay ®«i. B¾t ®Çu tõ n¨m 1989, kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ta ®¹t trªn 1 tû USD do c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã mÆt hµng dÇu th«, ®iÒu nµy lµm tû träng hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n l¹i cã chiÒu h­íng t¨ng lªn trong thêi kú nµy tõ 0,8% n¨m 1986 lªn 15,6% n¨m 1990 Giai ®o¹n 1991-1995: xu h­íng hµng c«ng nghiÖp nÆng vµ kho¸ng s¶n vÉn tiÕp tôc t¨ng cao nhÊt lµ n¨m 1992 chiÕm 37% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n­íc, sau ®ã lµ sù lªn ng«i cña mÆt hµng dÖt may, chÕ biÕn h¶i s¶n vµ giµy dÐp xuÊt khÈu. Nh­ vËy, kinh tÕ n­íc ta ®ang ë trong giai ®o¹n më ®Çu ®Ó chuyÓn nÒn kinh tÕ n«ng nghiÖp sang nÒn kinh tÕ c«ng nghiÖp , giai ®o¹n ®Ó nÒn c«ng nghiÖp khëi ®éng b»ng lîi thÕ vÒ ®Þa lý, vÒ nh©n lùc…lµm cho nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng theo h­íng xuÊt khÈu. Giai ®o¹n 1996-2000: C¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam cã sù thay ®æi tÝch cùc xong sù chuyÓn dÞch nµy vÉn cßn chËm. N¨m 1996 c¬ cÊu mÆt hµng n«ng l©m h¶i s¶n vµ c«ng nghiÖp nÆng, kho¸ng s¶n chiÕm 71,6% . n¨m 2000 tû träng nµy lµ 62,%. Riªng ®èi víi hµng c«ng nghiÖp nhÑ vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp t¨ng nhanh n¨m 1997 nh­ng cã xu h­íng tr÷ng l¹i ë n¨m 1998vµ 1999. §Õn n¨m 2000 tû träng nµy ®¹t tíi 37,9% trong c¬ cÊu xuÊt khÈu cña c¶ n­íc. Nh­ vËy, trong thêi kú ®æi míi, ®· h×nh thµnh mét sè mÆt hµng chñ lùc. N¨m 1991 ®ã lµ 4 mÆt hµng: dÇu th«, thuû h¶i s¶n, g¹o, dÖt may. N¨m 2000 cã thªm 8 nÆt hµng: cµ phª, cao su, nh©n ®iÒu, giÇy dÐp, than ®¸, hµng ®iÖn tö, hµng thñ c«ng mü nghÖ vµ rau qu¶, chóng sÏ lµ c¸c mÆt hµng cã kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng nhanh cña ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m tíi. N¨m 2001 cµ fª vµ h¹t tiªu vÉn gi÷ vÞ trÝ cao trªn thÕ giíi. G¹o trë l¹i vÞ trÝ sè hai thÕ giíi sau Th¸i Lan, DÖt may t¨ng m¹nh, n¨m 2001 ch­a tíi 2 tû USD, n¨m 2002 ®¹t 2,6 tû USD, n¨m 2003 ®¹t 3,6 tû USD. Thuû s¶n ®Õn th¸ng 10/2000 míi ®¹t 1 tû USD th× n¨m 2002 v­ît 2 tû USD, n¨m 2003 dï gÆp khã kh¨n vÉn ®¹t 2,3 tû USD, trong ®ã xuÊt khÈu t«m vµo NhËt døng thø nh× sau Indonexia… B¶ng: MÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu trong nh÷ng n¨m qua. MÆt hµng 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 DÇu th«(ngh×n tÊn) 8750,0 9638,0 12145,0 14881,9 15423,5 16731,6 16879,0 17169,0 DÖt may(triÖu tÊn) 1150,0 1503,0 1450,0 1746,2 1891,9 1975,4 2752,0 3630,0 Giµy dÐp(triÖu USD) 530,0 978,0 1031,.0 1387,1 1471,7 1578,4 1867,0 2225,0 Thuû s¶n(triÖu USD) 697,0 782,0 858,0 973,6 1478,5 1816,4 2023,0 2217,0 G¹o(ngh×n tÊn) 3003,0 3575,0 3730,0 4508,3 3476,7 3721,0 3241,0 3820,0 Cµ fª(ngh×n tÊn) 284,0 392,0 382,0 482,0 733,9 931,0 719,0 700,0 §iÖn tö m¸y tÝnh (triÖu USD) 585 788,6 695,6 505,0 686,0 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 2003-2004 B¶ng: Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu theo nhãm hµng(%) MÆt hµng chñ lùc 2000 2001 2002 2003 DÇu th« 24,2 20,8 19,6 19,0 DÖt may 13,1 13,1 16,5 18,3 Giµy dÐp 10,2 10,6 11,2 11,2 Thuû s¶n 10,2 12,1 12,1 11,2 G¹o 4,6 4,1 4,3 3,6 §iÖn tö, m¸y tÝnh 5,4 4,7 2,9 3,5 S¶n phÈm gç 2,0 2,2 2,6 2,8 Cµ phª 3,5 2,6 1,9 2,4 Cao su 1,1 1,1 1,6 1,9 Thñ c«ng mü nghÖ 2,0 2,1 2,0 1,8 D©y ®iÖn vµ d©y c¸p ®iÖn 0,0 1,2 1,1 1,5 H¹t ®iÒu 1,2 1,0 1,3 1,4 Than ®¸ 0,6 0,8 0,9 0,9 S¶n phÈm nhùa 0,7 0,8 0,9 0,9 Xe ®¹p vµ phô tïng xe ®¹p - - 0,9 0,8 Rau qu¶ 1,5 2,3 1,2 0,8 H¹t tiªu 1,0 0,6 0,6 0,5 Céng 17 mÆt hµng 81,3 80,1 81,5 82,4 Nguån Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam phÇn kinh tÕ n¨m 2003-2004 T×nh h×nh xuÊt khÈu theo thÞ tr­êng. TÝnh tíi thêi ®iÓm n¨m 2000, ViÖt Nam cã quan hÖ Th­¬ng M¹i víi 160 quèc gia vµ vïng l·nh thæ, ®· ký hiÖp ®Þnh Th­¬ng M¹i víi 61 n­íc vµ ®· cã tho¶ thuËn vÒ ®èi xö tèi huÖ quèc(MFN) víi 72 n­íc. Mét trong nh÷ng thµnh tùu to lín trong 18 n¨m qua lµ ViÖt Nam ®· v­ît qua ®­îc cuéc khñng ho¶ng khi tõ t­ëng truyÒn thèng kh«ng cßn nòa, ,®¶m b¶o ®­îc yªu cÇu xuÊt khÈu hµng ho¸.Thay vµo thÞ tr­êng liªn x« -®«ng ©u, ch©u ¸ nay ®· nhanh chãng trë thµnh thÞ tr­êng xuÊt khÈu chÝnh cña ViÖt Nam ,n¨m 1991 tû träng cña thÞ tr­êng nµy chiÕm 77% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña c¶ n­íc, trong hai n¨m sau ®ã do khai th«ng thÞ tr­êng §«ng ©u vµ B¾c mü, tû träng cña thÞ tr­êng ch©u ¸ cã gi¶m xuèng nh­ng vÉn duy tr× ë møc trªn d­íi 60%tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam vµo EU nãi riªng vµ ch©u ©u nãi chung t¨ng ®Òu qua c¸c n¨m. N¨m 1991 tû träng xuÊt khÈu vµo EU míi chiÕm 5,7% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh­ng ®Õn n¨m 2000 ®· lµ 21,7%. Quan hÖ th­¬ng m¹i víi b¾c mü, trong ®ã chñ yÕu lµ mü ®· cã b­íc ph¸t triÓn nhanh kÓ tõ khi b×nh th­êng ho¸ quan hÖ n¨m 1995. Lóc ®ã kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Mü chØ ®¹t 170 TriÖu USD ®Õn n¨m 2000 ®· ®¹t 732,44 triÖu USD, chiÕm tû träng 5,1% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu c¶ n­íc h¬n h¼n con sè 3,1% n¨m 1995. TriÓn väng ë thÞ tr­êng nµy rÊt lín nhÊt lµ khi ViÖt Nam ®· ký hiÖp ®Þnh Th­¬ng M¹i víi Mü vµ ®­îc h­ëng quy chÕ quan hÖ Th­¬ng M¹i b×nh th­êng. XuÊt khÈu sang thÞ tr­êng ch©u §¹i D­¬ng còng ®­îc t¨ng lªn kh¸ nhanh, tû träng cña thÞ tr­êng nµy tõ chç chØ chiÕm 0,2% n¨m 1991 lªm 8,89% n¨m 2000. B¶ng:Nh÷ng b¹n hµng lín cña ViÖt Nam 10 th¸ng n¨m 2003. Tªn n­íc vµ vïng l·nh thæ XuÊt khÈu NhËp khÈu XuÊt siªu(+) nhËp siªu(-) Mü 3401,5 1030,0 +2371,5 NhËt 2354,3 2495,0 -140,7 CHND Trung Hoa 1331,5 2496,1 -1164,6 Australia 1159,5 221,9 +937,6 Singapore 860,1 2335,2 -1475,1 §øc 674,9 479,7 +195,2 §µi Loan 607,6 2317,5 -1709,9 Anh 604,9 177,9 +427,0 Indonesia 413,7 459,9 -46,2 Hµ lan 398,7 302,6 +96,1 Nguån sè liÖu bé Th­¬ng M¹i-Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam . Nh÷ng t¸c ®éng khi tham gia AFTA tíi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam Còng gièng nh­ c¸c n­íc thµnh viªn kh¸c, AFTA sÏ më ra nhiÒu c¬ héi míi, nh­ng ®ång thêi còng ®Æt ra nhiÒu th¸ch thøc cho ViÖt Nam, nhÊt lµ trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ang trong thêi kú chuyÓn ®æi tõ kinh tÕ tËp chung quan niªu bao cÊp kÐm hiÖu qu¶ sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, hÇu hÕt c¸c ngµnh c«ng nghiÖp cßn non yÕu xuÊt khÈu chñ yÕu ë d¹ng nguyªn liÖu th« vµ thuÕ nhËp khÈu cßn lµ mét nguån thu quan träng cña ng©n s¸ch. ViÖt Nam b¾t ®Çu tham gia AFTA tõ 1/1/1996 b»ng viÖc ®­a ra 875 mÆt hµng vµo thùc hiÖn CEPT , xong tÊt c¶ c¸c mÆt hµng nµy ®Òu ë khung thuÕ suÊt 0-5%. MÆt kh¸c chóngta còng ch­a ®Ö tr×nh cho ASEAN danh môc c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®Ó tiªn hµnh lo¹i bá chóng nªn cã thÓ nãi thùc tÕ ®Õn nay AFTA vÉn ch­a t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn ViÖt Nam. Tuy nhiªn, ë mét møc ®é nµo ®ã tr­íc m¾t còng nh­ l©u dµi AFTA ®· t¸c ®éng tíi xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nh­ thÕ nµo? Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n tr­íc m¾t cña xuÊt khÈu ViÖt Nam khi tham gia vµo AFTA ? ThuËn lîi. ViÖc tham gia AFTA sÏ gióp hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c n­íc ASEAN ®­îc h­ëng thuÕ suÊt ­u ®·i CEPT thÊp cña c¸c n­íc ASEAN, h¹ gi¸ thµnh c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vÒ gi¸ cña c¸c hµng ho¸ nµy t¹o ®iÒu kiÖn thóc ®Èy xuÊt khÈu. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ ®­îc h­ëng lîi thÕ tõ viÖc nhËp khÈu nguyªn liÖu vËt t­ tõ c¸c n­íc ASEAN víi møc thuÕ nhËp khÈu thÊp gãp phÇn lµm gi¶m chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm thóc ®Èy s¶n xuÊt ph¸t triÓn tiÕn tíi thóc ®Èy xuÊt khÈu ph¸t triÓn . ViÖt Nam sÏ cã mét thÞ tr­êng xuÊt khÈu réng lín n»m kÒ bªn cã ®ßi hái vÒ chÊt l­îng kh«ng ph¶i qu¸ cao, víi c¸c ­u ®·i bu«n b¸n sÐ ®­îc më ra cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi ASEAN bao gåm 10 thµnh viªn víi 500 TriÖu d©n th× ®©y lµ mét thÞ tr­êng kh«ng nhá cã ®­îc thÞ tr­êng tiªu thô míi lµ mét yÕu tè gióp huy ®éng tiÒm n¨ng lao ®éng vµ tµi nguyªn dåi dµo cña ViÖt Nam vµo ph¸t triÓn xuÊt khÈu. VÒ l©u dµi, AFTA cã t¸c ®éng lµm thay ®æi c¬ cÊu c«ng nghiÖp ë c¸c n­íc ASEAN, mét sè ngµnh sö dông nhiÒu lao ®éng vµ tµi nguyªn nh­ dÖt may, chÕ biÕn thùc phÈm… ë mét sè n­íc sÏ gi¶m ®i trong khi ®ã ViÖt Nam l¹i cã lîi thÕ ph¸t triÓn c¸c ngµnh nµyvµ nh­ vËy tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn kh¶ n¨ng ViÖt Nam sÏ t¨ng xuÊt khÈu c¸c s¶n phÈm thuéc c¸c ngµnh nµy trªn thÞ tr­êng ASEAN. AFTA sÏ còng cã t¸c ®éng gi¸n tiÕp lµm t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c thÞ tr­êng ngoµi ASEAN do nhËp ®­îc ®Çu vµo cho s¶n xuÊt xuÊt khÈu tõ c¸c n­íc ASEAN víi gi¸ rÎ h¬n. MÆt kh¸c, víi t­ c¸ch lµ thµnh viªn cña ASEAN, ViÖt Nam sÏ cã ®iÒu kiÖn ®Ó khai th¸c nh÷ng lîi thÕ míi trong quan hÖ Th­¬ng M¹i víi c¸c n­íc lín. Khã kh¨n. Kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trong n­íc cßn yÕu( vÒ gi¸ c¶, chÊt l­îng, mÉu m·…). Do quy m« s¶n xuÊt cßn nhá bÐ, c«ng nghÖ l¹c hËu, n¨ng suÊt lao ®éng thÊ,a c«ng t¸c qu¶n lý kÐm hiÖu qu¶. C¬ cÊu hµng ho¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ c¸c mÆt hµng dÇu th«, n«ng l©m h¶i s¶n ch­a qua chÕ biÕn hoÆc míi s¬ chÕ, dÖt may, giÇy dÐp vµ c¸c s¶n phÈm hµng thñ c«ng mü nghÖ, mét sè kho¸ng s¶n th«…Nh÷ng mÆt hµng nµy còng t­¬ng tù nh­ nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu cña ASEAN nªn ta kh«ng cã nhiÒu lîi thÕ khi xuÊt khÈu nh÷ng mÆt hµng nµy trong ®iÒu kiÖn héi nhËp AFTA- CEPT CEPT dµnh ­u ®·i chñ yÕu cho hµng chÕ biÕn trong khi ®ã tû träng hµng chÕ biÕn trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chØ chiÕm 18% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Trong nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam cã kh¶ n¨ng xuÊt khÈu th× nhiÒu mÆt hµng ch­a ®­îc c¸c n­íc ASEAN kh¸c ®­a vµo danh môc c¾t gi¶m thuÕ quan tuy cã mét sè mÆt hµng n«ng s¶n míi ®­îc bæ xung vµo thùc hiÖn CEPT. Xong tû träng cña nã trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam l¹i rÊt nhá. 2/3 doanh sè bu«n b¸n cña ViÖt Nam cña ASEAN lµ víi Singapore. Trong khi ®ã thuÕ suÊt nhËp khÈu cña n­íc nµy gÇn nh­ b»ng 0 tr­íc khi thùc hiÖn AFTA vµ rÊt nhiÒu mÆt hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang Singapore ®­îc t¸i xuÊt ®i c¸c n­íc ph¸t triÓn kh¸c. C¸c b¹n hµng kh¸c nh­ In®«nªsia, ThaiLand, Philipine hµng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam chñ yÕu lµ n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn. Nh÷ng n­íc nµy còng xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n rÊt m¹nh vµ nhiÒu mÆt hµng n«ng s¶n ch­a chÕ biÕn ®­îc c¸c n­íc nµy xÕp trong danh môc hµng n«ng s¶n nh¹y c¶m ®Ó ch­a ph¶i thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ, nh­ vËy ViÖt Nam ch­a ®­îc h­ëng nhiÒu ­u ®·i l¾m khi tham gia vµo AFTA. §¸nh gi¸ chung vÒ t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tõ khi tham gia AFTA-CEPT ®Õn nay. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc. Nh×n chung, t×nh h×nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam tõ khi tham gia AFTA-CEPT ®Õn nay ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ, ®Õn nay s¶n phÈm hµng ho¸ vµ dÞch vô cña ViÖt Nam ®· cã mÆt trªn thÞ tr­êng cña h¬n 150 n­íc thuéc kh¾p c¸c ch©u lôc. Trong nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· ký thªm ®­îc 60 hiÖp ®Þnh Th­¬ng M¹i víi c¸c n­íc, n¨m 2000 kim ng¹ch xuÊt khÈu t¨ng gÊp 6 lÇn so víi n¨m 1990 vµ ®Õn n¨m 2003 kim ng¹ch xuÊt khÈu ®¹t gÇn 20 tû USD. Giai ®o¹n 1991-2000 kim ng¹ch xuÊt khÈu tÝnh trªn ®Çu ng­êi n¨m 2000 ®¹t 180USD/Ng­êi/n¨m lµ møc cña mét quèc gia cã ngo¹i th­¬ng t­¬ng ®èi ph¸t triÓn, n¨m 2003 kim ng¹ch tÝnh theo ®Çu ng­êi kho¶ng 250 USD. Mét sè s¶n phÈm cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ: hµng thø 2 vÒ g¹o( sau ThaiLand),nh©n §iÒu ( sau Ên §é) hµng thø 3 vÒ CµFe… C¬ cÊu xuÊt khÈu ®· ®­îc c¶i thiÖn theo h­íng t¨ng c¸c mÆt hµng chÕ biÕn, gi¶m tû träng c¸c s¶n phÈm th«, t¹o mét sè mÆt hµng cã khèi l­îng lín vµ thÞ tr­êng t­¬ng ®èi æn ®Þnh. Tû träng kim ng¹ch xuÊt khÈu s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn t¨ng tõ kho¶ng 8% n¨m 1991 lªn 40% n¨m 2000 trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu. Tãm l¹i xuÊt khÈu ®· thùc sù khëi s¾c, tèc ®é t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cao ®· gãp phÇn quan träng vµo tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ, t¹o nguån thu ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cho c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, gãp phÇn tÝch cùc tiÕn tíi c©n b»ng c¸n c©n v·ng lai, n©ng cao uy tÝn vµ vÞ thÕ cña ViÖt Nam trªn tr­êng quèc tÕ ¶nh h­ëng tÝch cùc tíi ph¸t triÓn thÞ tr­êng trong n­íc, kÝch thÝch s¶n xuÊt, t¨ng thu nhËp cho ng­êi lao ®éng. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n. H¹n chÕ : Quy m« xuÊt khÈu cña n­íc ta cßn qu¸ nhá so víi c¸c n­íc trong khu vùc kim ng¹ch tÝnh theo ®Çu ng­êi n¨m 2003 lµ 250 USD, trong khi ®ã n¨m 2000 Trung Quèc ®¹t 358,8 USD, Th¸i Lan ®¹t 1113,8 USD. C¬ cÊu hµng xuÊt khÈu cßn l¹c hËu so víi c¸c n­íc, tû träng hµng th«, hµng s¬ chÕ cßn cao, hµng gia c«ng cßn chiÕm tû träng lín trong c¸c s¶n phÈm c«ng nghiÖp. XuÊt khÈu dÞch vô cßn thÊp vµ gi¸ thµnh cao ch­a phï hîp víi yªu cÇu cña thi tr­êng. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cßn ch­a b¸m s¸t tÝn hiÖu cña thi tr­êng, do ®ã cã nhiÒu s¶n phÈm lµm ra khã tiªu thô h¬n cac n­íc trong khu vùc nh­ g¹o, cµ fª, chÌ, cao su …ViÖc ®Çu t­ n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu cßn h¹n chÕ ; ®Çu t­ trùc tiÕp cho c¸c kh©u tiªu thô s¶n phÈm nh­ ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, lËp c¸c trung t©m th­¬ng m¹i, kho ngo¹i quan ë n­íc ngoµi..Ýt ®­îc quan t©m. Nguyªn nh©n : §Çu t­ cho s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu nh÷ng n¨m gÇn ®©y tuy cã ®­îc chó träng nh­ng cßn dµn tr¶i , r­êm rµ, ch­a tËp chung vèn ®Çu t­ cho ch­¬ng tr×nh s¶n xuÊt hang xuÊt khÈu träng ®iÓm ®Ó t¨ng s¶n l­îng vµ n©ng cao søc c¹nh tranh cñahµng xuÊt khÈu. C¸c DN cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ch­a quan t©m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu s¶n phÈm cña DN mµ cßn nÆng vÒ s¶n xuÊt tiªu dïng trong n­íc. ViÖc ®Ò ra c¬ chÕ qu¶n lý nh»m thùc hiÖn ph­¬ng ch©m h­íng m¹nh vÒ xuÊt khÈu vµ héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi cßn lóng tóng vµ thiÕu ®ång bé nªn m«i tr­êng vµ c¬ së ph¸p lý cho ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu cßn nhiÒu h¹n chÕ. Sù phèi hîp gi÷a c¸c bé vµ ®Þa ph­¬ng ®· cã nh÷ng chuyÓn biÕn tÝch cùc nh­ng ch­a t¹o ®­îc nguån lùc, søc m¹nh tæng hîp nhÊt lµ viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tµng trong th­¬ng m¹i phôc vô ho¹t ®äng xuÊt khÈu vµ xóc tiÕn th­¬ng m¹i. Ch­¬ng III Mét sè gi¶i ph¸p thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn lé tr×nh AFTA - CEPT Quan ®iÓm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Cã thÓ nãi nhu cÇu trao ®æi xuÊt hiÖn tõ thêi cæ ®¹i nh­ng chØ khi ra ®êi nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸ TBCN míi dÉn ®Õn sù ph¸ vì tÝnh chÊt kÐp kÝn cña tõng ®¬n vÞ kinh tÕ trong tõng quèc gia vµ cña tõng n­íc. Tù do th­¬ng m¹i g¾n thÞ tr­êng d©n téc víi thÞ tr­êng thÕ giíi, g¾n ph©n c«ng lao ®éng trong n­íc víi ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. Ngo¹i th­¬ng trë nªn kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi nÒn s¶n xuÊt ®ã, nh­ LªNin ®· nhËn xÐt:" kh«ng cã thÞ tr­êng bªn ngoµi th× mét sè n­íc TBCN kh«ng thÓ sèng ®­îc". N­íc ta vµ mét sè n­íc kh¸c ®· cã lóc xem vÊn ®Ò ®éc lËp kinh tÕ vµ x©y dùng mét nÒn kinh tÕ hoµn chØnh mang tÝnh chÊt tù cung tù cÊp ®Ó tr¸nh sù lÖ thuéc vµo n­íc ngoµi. Thùc tÕ ®· chØ ra r»ng kh«ng cã mét quèc gia nµo cã thÓ ®Ò ra mét môc tiªu ®Çy tham väng nh­ vËy. Bëi v× kh«ng cã quèc gia nµo dï giµu m¹nh nh­ Mü hay Trung Quèc l¹i x©y dùng mét nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp tèn kÐm vÒ c¶ vËt chÊt vµ thêi gian. §Êt n­íc ta còng vËy, chóng ta nhËn thøc ®­îc vai trß vµ tÇm quan träng cña xuÊt khÈu, qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu ë n­íc ta trong giai ®o¹n võa qua ®· diÔn ra rÊt s«i ®éng. §¶ng ta x¸c ®Þnh ph¶i thùc hiÖn 3 ch­¬ng tr×nh: l­¬ng thùc- Thùc phÈm; s¶n xuÊt hµng tiªu dïng, s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. §Õn nay, sau 15 n¨m ®æi míi, víi chÝnh s¸ch ®a ph­¬ng ho¸c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ quèc d©n vµ thùc hiÖn chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch xuÊt khÈu cña ®¶ng vµ nhµ n­íc , ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®· cã nh÷ng b­íc tiÕn v­ît bËc, ngµy cµng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi Mét sè biÖn ph¸p chñ yÕu thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong ®iÒu kiÖn thùc hiÖn lé tr×nh AFTA-CEPT §Ó kh¾c phôc nh÷ng tån t¹i trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®ång thêi ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ tham gia cña ViÖt Nam kh«ng chØ trong lÜnh vùc th­¬ng m¹i mµ cßn trong c¸c lÜnh vùc kh¸c. qua b­íc ®Çu nghiªn cøu, xin ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p c¬ b¶n sau. N©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam so víi c¸c n­íc kh¸c cã lîi thÕ vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn ®a d¹ng vµ phong phó, vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi trong giao l­u quèc tÕ, nguån lao ®éng trÎ vµ dåi dµo...§©y lµ nh÷ng lîi thÕ dùa trªn c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vèn cã lîi thÕ vÒ chi phÝ s¶n xuÊt. Nhê nh÷ng lîi thÕ nµy mµ hµng ho¸ vµ dÞch vô ®­îc s¶n xuÊt ra ë ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh vÒ gi¸ c¶, ®Æc biÖt lµ nh÷ng hµng ho¸ cã hµm l­îng lao ®éng vµ nguyªn liÖu cao. Nh÷ng lîi thÕ nµy ®· gãp phÇn quyÕt ®Þnh c¬ cÊu xuÊt khÈu cña ViÖt Nam.ViÖt Nam chñ yÕu xuÊt khÈu dÇu th«, g¹o, kho¸ng s¶n, dÖt may... Do vËy, ®Ó n©ng cao tÝnh c¹nh tranh, tr­íc hÕt ph¶i sö dông triÖt ®Ó vµ cã hiÖu qu¶ h¬n nh÷ng lîi thÕ nµy th«ng qua viÖc ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn hiÖn ®¹i vµ c«ng nghÖ phï hîp. H¬n thÕ n÷a, c¸c ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt vèn cã ph¶i lu«n ®­îc hoµn thiÖn, t¸i t¹o vµ ph¸t triÓn, nhÊt lµ ®èi víi søc lao ®éng, biÕn lîi thÕ "cÊp thÊp" thµnh lîi thÕ "cÊp cao" th«ng qua viÖc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc (®Æc biÖt lµ gi¸o dôc vµ ®µo t¹o) còng nh­ khoa häc c«ng nghÖ. Nguån nh©n lùc víi tr×nh ®é kü thuËt vµ tri thøc khoa häc cao kh«ng nh÷ng hÊp thô ®­îc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, lµm chñ ®­îc kinh doanh mµ cßn cã kh¶ n¨ng c¶i t¹o, hoµn thiÖn c«ng nghÖ ®· cã vµ s¸ng t¹o ra c«ng nghÖ míi. C«ng nghÖ tiªn tiÕn kÕt hîp víi c¸c lîi thÕ vÒ tµi nguyªn, vÞ trÝ, ®Þa lý, nguån nh©n lùc lµ ®iÒu kiÖn lý t­ëng cho viÖc tranh giµnh vµ gi÷ v÷ng lîi thÕ c¹nh tranh. §æi míi c«ng nghÖ cßn lµ mét biÖn ph¸p ®Ó t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm - mét yÕu tè sèng cßn ®èi víi hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. Trong cuéc gÆp gì gi÷a Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp gÇn ®©y, ChÝnh phñ ®· thÓ hiÖn quyÕt t©m lµm hÕt søc m×nh ®Ó t¹o ra thÞ tr­êng khoa häc vµ c«ng nghÖ, nhµ khoa häc c«ng nghÖ víi c¸c doanh nghiÖp. Tõng doanh nghiÖp cÇn ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng vÒ c«ng nghÖ cña m×nh, cïng c¸c nhµ khoa häc vÒ c«ng nghÖ t×m gi¶i ph¸p kh¾c phôc nh÷ng nh­îc ®iÓm, nhÊt lµ t×m c¸ch ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ phï hîp. Trªn c¬ së thùc lùc cña m×nh, c¸c doanh nghiÖp ®Ò ra chiÕn l­îc, kÕ ho¹ch ®Çu t­ cho c«ng nghÖ míi hay ®Çu t­ chiÒu s©u ®æi míi c«ng nghÖ. Sù lùa chän c«ng nghÖ do doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh, khi doanh nghiÖp s½n sµng bá vèn chÞu lç hoÆc h­ëng l·i ®Ó quyÕt ®Þnh ®Çu t­ c«ng nghÖ th× yªu cÇu lµ ph¶i chän c«ng nghÖ phï hîp nhÊt: phï hîp vÒ chi phÝ, vÒ n¨ng lùc s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. Lóc nµy c¸c doanh nghiÖp cÇn ®Õn sù trî gióp, t­ vÊn vÒ c¸c tiªu chuÈn kü thuËt còng nh­ viÖc ®¸nh gi¸, thÈm ®Þnh c¸c hîp ®ång chuyÓn giao c«ng nghÖ. Kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i lµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i vµ hiÖn ®¹i nhÊt. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu xuÊt khÈu theo h­íng n©ng cao tû träng c¸c mÆt hµng chÕ biÕn. - ChuyÓn hoµn toµn vµ chuyÓn m¹nh sang hµng chÕ biÕn s©u, gi¶m tíi møc tèi ®a hµng nguyªn liÖu, vµ gi¶m tíi møc thÊp c¸c hµng s¬ chÕ, nghÜa lµ chuyÓn h¼n tõ xuÊt khÈu tµi nguyªn thiªn nhiªn sang xuÊt khÈu gi¸ trÞ th¨ngj d­. Ph¶i më ra c¸c mÆt hµng hoµn toµn míi. Mét mÆt, chuyÓn tõ xuÊt khÈu s¶n phÈm th« sang xuÊt khÈu hµng chÕ biÕn ®èi víi nh÷ng mÆt hµng ®· cã. MÆt kh¸c, cÇn më ra c¸c mÆt hµng hiÖn nay ch­a cã, nh­ng cã tiÒm n¨ng vµ triÓn väng, phï hîp víi xu h­íng quèc tÕ. §ã lµ c¸c mÆt hµng: s¶n phÈm kü thuËt ®iÖn, s¶n phÈm ®iÖn tö, m¸y c«ng nghiÖp, dÞch vô. - §Çu t­ chÕ biÕn: KhuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ¸p dông c¸c lo¹i gièng cao s¶n trong nu«i trång vµ c«ng nghÖ chÕ biÕn rau qu¶ thùc phÈm, n«ng s¶n, h¶i s¶n... ®¸p øng ®óng nhu cÇu vµ thÞ hiÕu cña thÞ tr­êng ®­îc h­ëng ­u ®·i miÔn gi¶m c¸c lo¹i thuÕ nh­ thÕ xuÊt khÈu, thuÕ lîi tøc. Nguyªn t¾c ®Ó h­ëng ­u ®·i lµ chÕ biÕn cµng s©u, t¨ng gi¸ trÞ cµng cao th× møc ­u ®·i trong chÝnh s¸ch cµng lín. Ngoµi ra, cßn ®­îc h­ëng ­u ®·i vÒ miÕn thuÕ nhËp khÈu m¸y mãc, thiÕt bÞ, phô tïng nh­ quy ®Þnh cña luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc. - §Çu t­ cho s¶n xuÊt c¸c nguyªn phô liÖu (kÓ c¶ thiÕt bÞ phô tïng ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu). Tr­êng hîp nµy nh»m t¹o nªn sù ®ång bé trong s¶n xuÊt, chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu, lµm t¨ng tû trongj chÕ biÕn cña mÆt hµng. Do ®ã nªn cã nh÷ng ­u ®·i vÒ miÔn gi¶m thuÕ nhËp khÈu, thuÕ lîi tøc. - §èi víi s¶n phÈm th« hoÆc s¬ chÕ CÇn ph¶i h¹n chÕ ®Õn møc tèi ®a viÖc xuÊt khÈu hµng th« nh­ tµi nguyªn, nguyªn liÖu th« vµ hµng s¬ chÕ b»ng viÖc n©ng cao thuÕ xuÊt khÈu víi tõng møc ®é kh¸c nhau. Cã lo¹i cÇn ph¶i ¸p dông møc ®é qu¶n lý tuyÖt ®èi nh­ cÊm xuÊt khÈu ®· ¸p dông ®èi víi gç trßn, gç xÎ, song m©y nguyªn liÖu, h¹t ®iÒu th«. - KhuyÕn khÝch c¸c h×nh thøc ®Çu t­, liªn doanh, liªn kÕt víi n­íc ngoµi ®Ó s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu. Th«ng qua h×nh thøc nµy, ViÖt Nam cã thÓ tiÕp cËn ®­îc c«ng nghÖ s¶n xuÊt míi vµ c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i mµ trong n­íc kh«ng cã. Tõ ®ã sÏ n©ng cao chÊt l­îng vµ hµm l­îng chÕ biÕn cña s¶n phÈm. Thùc hiÖn tèt c«ng t¸c ®µo t¹o c¸n bé vµ cung cÊp th«ng tin §iÒu rÊt cÊp b¸ch lµ ngay tõ b©y giê cÇn cã mét bé m¸y ®ñ m¹nh cã thÈm quyÒn ®iÒu phèi sù tham gia cu¶ tÊt c¶ c¸c Bé, ngµnh trong viÖc tiÕn hµnh c¸c c«ng t¸c liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ, ®Æc biÖt chuÈn bÞ cho viÖc ®µm ph¸n gia nhËp WTO. Mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng ®¶m b¶o viÖc tham gia hiÖu qu¶ vµo qu¸ tr×nh héi nhËp lµ cÇn ph¶i cã lùc l­îng lao ®éng ®­îc ®µo t¹o tèt vÒ nghÒ nghiÖp vµ khÎo m¹nh vÒ chÊt.ViÖt Nam tham gia c¸c phiªn häp cña AFT vµ APEC nªn ph¶i t¨ng c­êng thªm c¸n bé cã chuyªn m«n ®Ó gi¶i quyÕt nhiÒu vÊn ®Ò t¹i chç mµ kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i göi vÊn ®Ò ®ã vÒ n­íc. Do ®ã, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc ph¶i lµ ­u tiªn hµng ®Çu. §ång thêi ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña c¸c tiªu chuÈn th­¬ng m¹i quèc tÕ, Nhµ n­íc cÇn chó träng chÝnh s¸ch ®µo t¹o vµ t¸i ®µo t¹o lùc l­îng lao ®éng cho phï hîp víi nh÷ng thay ®æi vµ yªu cÇu cña thÞ tr­êng thÕ giíi, cÇn cã thÞ tr­êng lao ®éng linh ho¹t h¬n. Nhµ n­íc còng nh­ c¸c doanh nghiÖp cÇn th­êng xuyªn më c¸c líp ®µo t¹o, c¸c kho¸ båi d­ìng ng¾n h¹n hay dµi h¹n ®Ó n©ng cao tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý còng nh­ ®éi ngò c«ng nh©n lao ®éng, ®Ò ng­êi lao ®éng tiÕp thu ®­îc ph­¬ng ph¸p qu¶n lý vµ kü thuËt c«ng nghÖ míi, n©ng cao hiÖu qu¶ lµm viÖc. Bªn c¹nh ®ã cÇn tranh thñ sù hç trî kü thuËt cña Ban th­ ký ASEAN, APEC, WTO, c¸c n­íc thµnh viªn vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ kh¸c trong viÖc gióp ViÖt Nam ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé cã n¨ng lùc ®Ó chuÈn bÞ cho viÖc gia nhËp c¸c tæ chøc nµy vµ tiÕp tôc tham gia c¸c ho¹t ®éng sau nµy cña c¸c tæ chøc ®ã. ThiÕu th«ng tin vÒ thÞ tr­êng n­íc ngoµi lµ mét trong nh÷ng khã kh¨n lín nhÊt cña c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu hiÖn nay. Trong thêi gian tíi Bé th­¬ng m¹i, c¸c tæ chøc xóc tiÕn th­¬ng m¹i cÇn ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin cho c¸ doanh nghiÖp mét c¸ch nhanh nhÊt. Cã lÏ ®Õn lóc cÇn cã luËt th«ng tin hay c¸c quy ®Þnh nãi râ viÖc mua b¸n th«ng tin nh­ thÕ nµo, th«ng tin nµo ®­îc mua b¸n, vÊn ®Ò sö dông, truy cËp Internet, ®­a th«ng tin lªn m¹ng... Trong tõng doanh nghiÖp cÇn cã bé phËn tiÕp nhËn vµ xö lý th«ng tin, h¬n thÕ n÷a ph¶i tÝch cùc chñ ®éng t×m kiÕm th«ng tin, bëi v× chÝnh doanh nghiÖp lµ nh÷ng ng­êi biÕt t×m th«ng tin g× cã lîi cho m×nh nhÊt, phï hîp víi ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh nhÊt. Tõ ®ã cã nh÷ng quyÕt ®Þnh kÞp thêi vµ ®óng ®¾n. Bªn c¹nh c¸c th«ng tin vÒ thÞ tr­êng, vÒ b¹n hµng, cÇn phæ cËp nh÷ng kiÕn thøc vÒ héi nhËp, nh÷ng kiÕn thøc liªn quan ®Õn ®Þnh chÕ khu vùc còng nh­ toµn cÇu vÒ lÜnh vùc th­¬ng m¹i cho c¸c doanh nghiÖp. H¬n n÷a, còng cÇn cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ vÒ chÝnh s¸ch, quan ®iÓm vµ lÞch tr×nh héi nhËp cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Tõ ®ã c¸c doanh nghiÖp n¾m b¾t ®­îc thùc tiÔn còng nh­ c¸c vÊn ®Ò cña héi nhËp ®Ó x¸c ®Þnh ®­îc chiÕn l­îc kinh doanh cã hiÖu qu¶ trong ®iÒu kiÖn më cöa vµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i. Mét sè kiÕn nghÞ víi nhµ n­íc . §Ó ®Èy nhanh, m¹nh qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ cña n­íc ta víi c¸c n­íc trong khu vùc. T¨ng nhanh s¶n l­îng còng nh­ chÊt l­îng c¸c mÆt hµng xuÊt khÈu tËn dông tèi ®a nh÷ng lîi thÕ do ch­¬ng tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan CEPT mang l¹i. Bªn c¹nh nh÷ng cè g¾ng cña doanh nghiÖp th× còng cÇn cã sù c¶i c¸ch cña nhµ n­íc trªn mét sè lÜnh vùc nh»m ®¶m b¶o m«i tr­êng th«ng tho¸ng cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu . ë ®©y t«i chØ ®­a ra nh÷ng kiÕn nghÞ nhá víi mong muèn ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu ®ã. Hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch ChÝnh s¸ch th­¬ng m¹i Trªn c¬ së nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ trong chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i, c¨n cø vµo ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn ngo¹i th­¬ng cña n­íc ta ®Õn n¨m 2010 - 2020 cïng víi xu h­íng ph¸t triÓn cña thÕ giíi, chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam cÇn söa ®æi nhiÒu h¬n n÷a míi ®¸p øng ®­îc nhu cÇu ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc vµ nhanh chãng ®­a nÒn kinh tÕ n­íc ta hoµ nhËp víi kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖc c¶i c¸ch chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ph¶i tu©n theo c¸c nguyªn t¾c sau: + C¶i c¸ch chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i ph¶i ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi, nghÜa lµ ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam, phôc vô cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ kh«ng g©y lªn nh÷ng bÊt æn, biÕn ®éng m¹nh, ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng nh©n d©n. + Tu©n thñ c¸c hiÖp ®Þnh, c¸c tho¶ thuËn quèc tÕ hiÖn cã: Tr­íc hÕt nh÷ng biÖn ph¸p nµo kh«ng cÇn thiÕt ta cã thÓ lo¹i bá vµ lµm cho c¸c biÖn ph¸p cßn l¹i thùc hiÖn ®¬n gi¶n nhÊt, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho xuÊt nhËp khÈu. ViÖt Nam cÇn chó träng x©y dùng c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan tinh vi h¬n nh­ c¸c biÖn ph¸p vÒ tiªu chuÈn kü thuËt, tiªu chuÈn vÖ sinh, vÒ nh·n hiÖu hµng ho¸, vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm vµ cã ®Þnh h­íng theo chÝnh s¸ch b¶o hé s¶n xuÊt trong n­íc. TiÕn tr×nh lo¹i bá c¸c rµo c¶n phi quan thuÕ ®­îc tiÕn hµnh kÕt hîp chÆt chÏ víi qu¸ tr×nh c¾t gi¶m thuÕ quan. B­íc 1: B¾t ®Çu b»ng viÖc gi¶m c¸c biÖn ph¸p hµnh chÝnh B­íc 2: Gi¶m c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan phæ th«ng: giÊy phÐp, h¹n ng¹ch... B­íc 3: T¨ng c­êng ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ c¸c h×nh thøc b¶o hé gi¸n tiÕp v« h×nh kh¸c (c¬ chÕ tû gi¸ hèi ®o¸i, l·i suÊt, tÝn dông ng©n hµng...). ViÖt Nam cÇn tù do ho¸ hoµn toµn quyÒn kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ®Ó tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm kh«ng ph¶i chÞu h¹n chÕ ®Þnh l­îng (trõ c¸c mÆt hµng v× c¸c lý do søc kháe, an toµn, m«i tr­êng) vµ ®­îc nhËp khÈu tù do víi viÖc tr¶ thuÕ thÝch hîp. §èi víi mét sè mÆt hµng nh­ x¨ng ®Çu, ph©n bãn, nh÷ng h¹n chÕ nhËp khÈu cÇn xo¸ bá tøc th× vµ ®­îc thay thÕ b»ng thuÕ quan. §èi víi s¾t thÐp xi m¨ng, nh÷ng mÆt hµng ViÖt Nam ch­a s¶n xuÊt ®ñ ®¸p øng nhu cÇu trong n­íc vµ cã møc gi¸ cao gÇn gÊp ®«i gi¸ nhËp khÈu, thuÕ suÊt t¹m thêi chØ nªn ®­îc ¸p dông trong mét thêi gian ng¾n, sau ®ã ph¶i lo¹i bá ®Ó c¸c ngµnh v­¬n lªn theo kÞp c¸c ngµnh t­¬ng øng cña c¸c n­íc kh¸c. CÇn gi¶m nhanh chãng sè c¸c mÆt hµng thuéc diÖn qu¶n lý chuyªn ngµnh cña c¸c Bé vµ chØ ¸p dông ®èi víi c¸c mÆt hµng cã liªn quan ®Õn søc khoÎ, an toµn vµ m«i tr­êng. §èi víi nhãm hµng ho¸ cÇn d­îc b¶o hé m¹nh ®Ó duy tr× sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn nh­: dÖt, da, may mÆc, ho¸ chÊt... ViÖt Nam cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p chuyÓn h¹n ng¹ch thµnh thuÕ quan, tr­íc m¾t cã thÓ ®¸nh thuÕ quan cao ®Ó b¶o hé nh­ng møc thuÕ ®Êt còng sÏ ®­îc gi¶m dÇn. Nh­ vËy, cÇn ph©n lo¹i hµng ho¸ thµnh nhiÒu nhãm theo yªu cÇu cña b¶o hé vµ t×nh h×nh s¶n xuÊt, ph¸t triÓn cña tõng ngµnh. §¬n gi¶n ho¸ thñ tôc xuÊt nhËp khÈu. ViÖt Nam cÇn cè g¾ng ®¬n gi¶n ho¸ vµ ®iÒu hoµ thñ tôc nh»m th«ng quan s¶n phÈm cña ASEAN nhanh chãng vµ hiÖu qu¶, triÓn khai hÖ thèng luång xanh h¶i quan ®Ó nhanh chãng hoµn thµnh c¸c thñ tôc h¶i quan cho c¸c s¶n phÈm cña CEPT, gi¶m thiÓu mäi r¾c rèi vÒ vÊn ®Ò thñ tôc trong quan hÖ th­¬ng m¹i cña ViÖt Nam víi c¸c n­íc. §Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy ®ßi hái ViÖt Nam ph¶i cã mét sù ®æi míi toµn diÖn, ®Æc biÖt vÒ c¬ chÕ qu¶n lý vµ bé m¸y lµm viÖc cßn quan liªu, qua nhiÒu cöa. ChÝnh s¸ch thuÕ Ngµy nay, thuÕ kh«ng cßn lµ mét vÊn ®Ò chØ mang tÝnh quèc gia n÷a mµ ®· mang tÝnh quèc tÕ. Mét trong nh÷ng tiªu chuÈn gia nhËp c¸c khèi kinh tÕ trªn thÕ gi¬Ý lµ ph¶i c¶i c¸ch hÖ thèng chÝnh s¸ch thuÕ phï hîp c¸c chuÈn mùc cña khu vùc vµ thÕ giíi. HÖ thèng thuÕ cña ViÖt Nam cßn nhiÒu h¹n chÕ. Do vËy, viÖc c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, mµ quan träng nhÊt ®èi víi qu¸ tr×nh héi nhËp lµ thuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu lµ mét Êt yÕu. ViÖc c¶i c¸ch ®ã ph¶i ®¸p øng ®­îc mét sè nguyªn t¾c: + ThuÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ph¶i lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt xuÊt nhËp khÈu ®Ó tiÕn tíi bá h¹n chÕ xuÊt nhËp khÈu theo h¹n ng¹ch vµ ®Þnh h­íng. + HÖ thèng c¬ cÊu thuÕ suÊt, ®Þnh gi¸ vµ tÝnh thuÕ ph¶i ®¶m b¶o c¸c nguyªn t¾c chuÈn mùc quèc tÕ, phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ - tµi chÝnh cña n­íc ta. §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c môc tiªu vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi vµ tham gia hiÖu qu¶ vµo AFTA, trong t­¬ng lai, ViÖt Nam cÇn cã mét chÝnh s¸ch thuÕ n¨ng ®éng vµ hîp lý, thùc sù lµ ®ßn bÈy kinh tÕ, ph¸t huy c¸c t¸c dông trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ theo h­íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ héi nhËp vµo khu vùc vµ thÕ giíi. Nh÷ng ®Þnh h­íng vÒ chÝnh s¸ch thuÕ trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam héi nhËp ®­îc x¸c ®Þnh theo hai môc tiªu chÝnh: cè g¾ng h¹n chÕ phÇn gi¶m thu cña ng©n s¸ch khi thùc hiÖn cam kÕt vµ gi¶m thuÕ nhËp khÈu, ®ång thêi sö dông hÖ thèng thuÕ nh­ mét c«ng cô kinh tÕ vÜ m« ®Ó khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu, gãp phÇn n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ ViÖt Nam. Hai môc tiªu nµy cÇn ®­îc thùc hiÖn th«ng qua toµn bé hÖ thèng thuÕ. CÇn c¶i c¸ch thuÕ theo h­íng gi¶m dùa vµo thuÕ s¶n xuÊt vµ t¨ng tû lÖ thu tõ thuÕ tiªu dïng vµ thuÕ thu nhËp nh»m khuyÕn khÝch s¶n xuÊt vµ ®Çu t­. §©y còng lµ xu thÕ chung cña c¸c n­íc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi. §èi víi nguyªn liÖu ®Ó s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu, thuÕ nhËp khÈu sÏ ®­îc gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt. C¸c møc thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt ®¸nh vµo hµng nhËp khÈu kh«ng ph¶i chÞu cam kÕt gi¶m thuÕ sÏ ®­îc ®iÒu chØnh phï hîp, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu b¶o hé gi¸n tiÕp vµ ®¶m b¶o cho nguån thu ng©n s¸ch. HiÖn nay, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt míi chØ ¸p dông víi c¸c mÆt hµng: thuèc l¸, r­îu, bia, « t« nhËp khÈu, x¨ng. Tuy nhiªn nh÷ng mÆt hµng nµy kh«ng thuéc danh môc c¸c mÆt hµng ®­a vµo thùc hiÖn CEPT. V× vËy, thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt cÇn më réng diÖn ®¸nh thuÕ ®èi víi mét sè mÆt hµng tiªu dïng cao cÊp nh­ tñ l¹nh, ®iÒu hoµ nhiÖt ®é... Cïng mét mÆt hµng thuéc diÖn chÞu thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt th× dï cã s¶n xuÊt trong n­íc hay nhËp khÈu th× ®Òu ph¶i chÞu thuÕ nh­ nhau. ViÖc hoµn thiÖn hai s¾c thuÕ VAT vµ thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt sÏ gãp phÇn lµm gi¶m nhÑ phÇn gi¶m thu cña ng©n s¸ch tõ viÖc gi¶m thuÕ nhËp khÈu. Trªn c¬ së söa ®æi thuÕ tiªu thô ®Æc biÖt thu c¶ vµo hµng nhËp khÈu nh­ trªn sÏ cã ®iÒu kiÖn sö ®æi thuÕ nhËp khÈu theo h­íng gi¶m bít sè møc thuÕ suÊt vµ h¹ thÊp thuÕ tèi ®a ®Ó tiÕn tíi t­¬ng ®ång víi c¸c n­íc khu vùc vµ thÕ giíi. C¸c møc thuÕ suÊt thuÕ nhËp khÈu mét mÆt ®­îc gi¶m xuèng ®èi víi mét sè mÆt hµng nhÊt ®Þnh, mÆt kh¸c mét sè mÆt hµng cã thÓ ®­îc n©ng thuÕ suÊt lªn. §Æc biÖt lµ nh÷ng mÆt hµng hiÖn ®ang cã thuÕ suÊt nhá h¬n 5% (hoÆc b»ng 0%). Nh÷ng thuÕ suÊt nµy cÇn ®­îc xem xÐt cô thÓ c¨n cø theo kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu còng nh­ t×nh h×nh s¶n xuÊt ®Ó n©ng lªn tíi møc 3 - 5%. Nh­ vËy sÏ bï ®¾p ®­îc nh÷ng thiÕu hôt cho ng©n s¸ch khi thùc hiÖn c¾t gi¶m thuÕ nãi chung mµ vÉn ®¶m b¶o thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh cña CEPT. §Ó t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi trong viÖc thùc thi c¸c chÝnh s¸ch thuÕ cÇn ph¶i ®¬n gi¶n ho¸ c¸c møc thuÕ trong biÓu thuÕ xuÊt nhËp khÈu tøc lµ gi¶m dÇn sè l­îng c¸c møc thuÕ kh¸c nhau. ViÖc nµy sÏ t¹o ®iÒu kiÖn qu¶n lý tèt h¬n, tr¸nh thÊt thu thuÕ. XuÊt ph¸t tõ tÝnh bÊt æn ®Þnh, hay thay ®æi cña biÓu thuÕ mµ trong thêi gian tíi c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ViÖt Nam cÇn nghiªn cøu kü l­ìng vµ khoa häc h¬n tr­íc khi ®­a ra mét møc thuÕ. Khi ®iÒu chØnh mét møc thuÕ nµo ®ã ph¶i xem xÐt mét c¸ch toµn diÖn kim ng¹ch nhËp khÈu, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt mÆt hµng ®ã trong n­íc hiÖn t¹i, t­¬ng lai vµ ¶nh h­ëng tíi nguån thu ng©n s¸ch. Nh­ vËy sÏ tr¸nh ®­îc t×nh tr¹ng qu¸ nhiÒu thay ®æi trong chÝnh s¸ch, lµm cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸n bé tÝnh thuÕ dÔ theo dâi vµ tr¸nh nhÇm lÉn. §ång thêi, cÇn cã mét chÝnh s¸ch miÔn gi¶m thuÕ hîp lý. HiÖn nay cã mét sè mÆt hµng ®­îc xÐt miÔn gi¶m thuÕ theo môc ®Ých sö dông vµ nh÷ng môc tiªu cÇn ­u tiªn hç trî. H¬n n÷a, quy ®Þnh vÒ miÔn gi¶m thuÕ qu¸ phøc t¹p. §iÒu nµy dÔ g©y ra t×nh tr¹ng gian lËn, khai sai môc ®Ých sö dông ®Ó ®­îc h­ëng ­u ®·i, g©y thÊt thu cho ng©n s¸ch. V× vËy, cÇn quy ®Þnh c¸c tr­êng hîp miÔn gi¶m mét c¸ch râ rµng vµ khoa häc h¬n. Nªn ch¨ng, víi nh÷ng môc tiªu cÇn ­u tiªn, hç trî, Nhµ n­íc nªn trî cÊp qua ng©n s¸ch, kh«ng nªn sö dông c«ng cô thuÕ ®Ó trî gi¸? Mét vÊn ®Ò quan träng n÷a trong tiÕn tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam lµ ph¶i cã chiÕn l­îc c¾t gi¶m thuÕ quan hîp lý. ChiÕn l­îc c¾t gi¶m thuÕ quan nµy lµ mét c¬ chÕ ®Ó ViÖt Nam thùc hiÖn CEPT, ®ång thêi còng t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc gia nhËp c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i kh¸c hay ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng. Mét lµ, cÇn cã kÕ ho¹ch vµ lÞch tr×nh c¾t gi¶m thuÕ cô thÓ tõng mÆt hµng, t¹o sù chñ ®éng cña c¸c xÝ nghiÖp ®Ó n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh. ViÖt Nam cÇn ®Æt môc tiªu thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¶m thuÕ tr­íc n¨m 2003 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tr­íc m¾t vµ tr­íc n¨m 2006 ®èi víi nh÷ng ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh tiÒm n¨ng. Hai lµ, gi÷ nguyªn møc thuÕ nhËp khÈu ®èi víi c¸c n­íc ngoµi ASEAN t¹o ra sù chªnh lÖch gi÷a c¸c n­íc ASEAN vµ c¸c n­íc ngoµi ASEAN, kÝch thÝch n­íc ngoµi ®Çu t­ vµo ASEAN nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. ThuÕ quan lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc nh¹y c¶m ®èi víi nÒn kinh tÕ trong giai ®o¹n héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña ASEAN, hÖ thèng thuÕ cña ViÖt Nam cÇn ph¶i tõng b­íc c¶i c¸ch sao cho phï hîp víi nh÷ng quy ®Þnh cña tæ chøc nµy. ViÖc hoµn thiÖn c¸c chÝnh s¸ch cho qu¸ tr×nh héi nhËp cña ViÖt Nam yªu cÇu cÇn ®Æt ra ë ®©y lµ cÇn ®­îc x©y dùng mét c¸ch hoµn chØnh, ®ång bé vµ cã c¬ së khoa häc, ®­îc tæ chøc thùc hiÖn cã kÕt qu¶, lµm cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®æi míi ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng ®­îc dÔ dµng h¬n. Thèng nhÊt c¸c tiªu chuÈn quèc gia cña ViÖt Nam, ®¸p øng ®­îc vµ hµi hoµ víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. Tiªu chuÈn ho¸ kh«ng chØ lµ mét vÊn ®Ò cèt lâi cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ cña ViÖt Nam, mµ cßn lµ ®ßi hái tÊt yÕu cña viÖc thu hót ®Çu t­ vµ th­¬ng m¹i cña thÕ giíi vµo thÞ tr­êng ViÖt Nam. Tiªu chuÈn ®o l­êng chÊt l­îng còng lµ vÊn ®Ò ®­îc c¸c tæ chøc quèc tÕ cã liªn quan ®Õn kinh tÕ - th­¬ng m¹i rÊt chó träng. ASEAN cã Uû ban t­ vÊn vÒ tiªu chuÈn vµ chÊt l­îng (ACCSQ) - ®­îc thµnh lËp nh»m thóc ®Èy tiÕn tr×nh hoµn thiÖn khu vùc MËu dÞch Tù do ASEAN (AFTA) th«ng qua c¸c biÖn ph¸p th¸o gì, tiÕn tíi xo¸ bá c¸c rµo ch¾n kü thuËt trong th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc. ViÖt Nam ®· tham gia HiÖp ®Þnh vÒ thõa nhËn lÉn nhau (MRA) vµ míi ®©y ®· cïng c¸c n­íc thµnh viªn ASEAN kh¸c ký mét hiÖp ®Þnh khung vÒ viÖc thõa nhËn lÉn nhau vÒ chÊt l­îng s¶n phÈm. V× vËy, trong xu h­íng toµn cÇu ho¸ hiÖn nay, viÖc ¸p dông thùc hiÖn vµ ®­îc chøng nhËn ®¹t hoÆc phï hîp qu¶n lý chÊt l­îng theo ISO 9000 ®­îc coi nh­ mét ®iÒu kiÖn c¬ b¶n vµ lµ giÊy th«ng hµnh cho c¸c doanh nghiÖp th©m nhËp vµ cã chç ®øng trªn th­¬ng tr­êng quèc tÕ. Häc tËp kinh nghiÖm c¸c n­íc ASEAN, tõ n¨m 1995, ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng c¶i tiÕn c¶ vÒ tæ chøc vµ ph­¬ng thøc chøng nhËn chÊt l­îng cña m×nh ®Ó tiÕp cËn vµ v­¬n tíi chuÈn mùc chung cña c¸c n­íc ASEAN. Tõ n¨m 1996, ngoµi viÖc chøng nhËn chÊt l­îng cho s¶n phÈm, ®· triÓn khai ho¹t ®éng chøng nhËn hÖ thèng chÊt l­îng theo tiªu chuÈn quèc tÕ ISO 9000, cã sù kÕt hîp, ®¸nh gi¸ víi c¸c tæ chøc chøng nhËn cña Anh, Ph¸p, Singapo... §Ó cã ®­îc sù thõa nhËn lÉn nhau th× c¬ chÕ kiÓm tra vµ cÊp chøng chØ hµng ho¸ ph¶i tho¶ m·n c¸c yªu cÇu: + Cã phßng thö nghiÖm s¶n phÈm ®¹t c¸c chuÈn mùc phæ biÕn (vÝ dô phï hîp víi h­íng dÉn sè 25 cña ISO). + Cã chuyªn viªn kiÓm tra ®¸nh gi¸ chÊt l­îng s¶n phÈm ®­îc huÊn luyÖn theo c¸c chuÈn mùc phæ biÕn, vÝ dô: theo ISO 10011 - 10012. + Ph¶i cã nh÷ng tho¶ ­íc ®­îc ký kÕt gi÷a c¸c tæ chøc kü thuËt muèn thõa nhËn lÉn nhau hoÆc gi÷a c¸c quèc gia cho nh÷ng lÜnh vùc thõa nhËn cô thÓ. Nh­ vËy, ®Ó cã thÓ hoµ hîp víi c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ, ®Ó tham gia vµo c¸c HiÖp ®Þnh vÒ thõa nhËn lÉn nhau, ViÖt Nam cÇn: - Lµm cho c¸c doanh nghiÖp thÊy râ lîi Ých vµ t¸c dông cña viÖc qu¶n lý chÊt l­îng theo ISO 9000 th«ng qua viÖc tæ chøc c¸c héi th¶o, héi nghÞ, líp tËp huÊn vÒ thùc hiÖn qu¶n lý chÊt l­îng theo ISO 9000 ®ång thêi cö c¸n bé, chuyªn viªn xuèng c¸c doanh nghiÖp gi¶ng gi¶i, h­íng dÉn. KÕt luËn Héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ mét tÊt yÕu trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia. ViÖt Nam héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi nãi chung vµ héi nhËp vµo Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN(AFTA) nãi riªng lµ mét chñ tr­¬ng hoµn toµn ®óng ®¾n phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ trong n­íc vµ phï hîp víi xu thÕ cña thêi ®¹i cña ®¶ng vµ nhµ n­íc. Tuy nhiªn viÖc tham gia héi nhËp kinh tÕ còng ®Æt nÒn kinh tÕ n­íc ta tr­íc nhiÒu khã kh¨n vµ thö th¸ch ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. Cã thÓ nãi, vÊn ®Ò thóc ®Èy xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam khi héi nhËp AFTA lµ mét trong nh÷ng yÕu tè cã tÝnh chÊt sèng cßn ®èi víi ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay. §Ó lµm ®­îc viÖc ®ã, chóng ta kh«ng chØ ph¶i t×m ra nh÷ng gi¶i ph¸p phï hîp cho viÖc c¾t gi¶m thuÕ quan mµ cßn ph¶i ®­a ra nh­ng c¶i c¸ch, nh÷ng chÝnh s¸ch t­¬ng øng trong nh÷ng lÜnh vùc cã liªn quan nh­: T¨ng c­êng n¨ng lùc s¶n xuÊt cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®Ó t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trong n­íc, cã chÝnh s¸nh ®µo t¹o c¸n bé xuÊt nhËp khÈu hîp lý, cung cÊp ®Çy ®ñ th«ng tin cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu vÒ c¸c mÆt hµng, c¸c kh¸ch hµng vµ b¹n hµng ®ang cã nhu cÇu trªn thÕ giíi, cã c¸c chÝnh s¸nh khuyÕn khÝch xuÊt khÈu… Trong ®Ò ¸n nµy, víi kiÕn thøc cßn nhiÒu h¹n chÕ ng­êi viÕt chØ mong muèn ®­a ra nh÷ng hiÓu biÕt vÒ Khu vùc mËu dÞch tù do ASEAN(AFTA) vµ sù tham gia cña ViÖt Nam vao AFTA-CEPT , thùc tr¹ng xuÊt khÈu cña n­íc ta khi tham gia héi nhËp AFTA tõ ®ã ®­a ra mét sè biÖn ph¸p ®Ó thóc ®Èy xuÊt khÈu cña ViÖt Nam . Tµi liÖu tham kh¶o T¹p chÝ Kinh tÕ ®èi ngo¹i 6/03, 4/03 T¹p chÝ nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi 4/01 T¹p chÝ Tµi chÝnh 2/01, 7/01, 5/01 T¹p chÝ Ph¸t triÓn kinh tÕ T¹p chÝ lý luËn chÝnh trÞ 11/01 T¹p chÝ Kinh tÕ ch©u ¸- Th¸i B×nh D­¬ng 3/03, 6/03, 1/04 T¹p chÝ kinh tÕ ®èi ngo¹i T¹p chÝ Kinh tÕ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam Héi NhËp ASEAN Héi nhËp AFTA - c¬ héi vµ th¸ch thøc Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam 2003-2004. T¹p chÝ kinh tÕ vµ dù b¸o sè 8/2003.