Đề án Thực trạng huy động vốn FDI vào Việt Nam trong thời gian qua

®iÒu kiÖn gièng nh­ cho c¸c nhµ ®Çu t­ b¶n xø. ë ViÖt Nam, luËt khuyÕn kÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi triÓn khai cßn chËm vµ kh«ng ®¸p øng ®­îc sù mong mái bëi møc ®é ­u ®·i vµ khuyÕn khÝch cßn h¹n chÕ, ch­a nhÊt qu¸n. 3.1.3. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng kh¸c YÕu tè hµng ®Çu lµ ®Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng b¶n ®Þa (quy m«, dung l­îng cña thÞ tr­êng søc mua cña d©n c­ b¶n xø vµ kh¶ n¨ng më réng quy m« ®Çu t­). §Æc ®iÓm cña thÞ tr­êng nh©n lùc. C«ng nh©n lao ®éng lµ mèi quan t©m hµng ®Çu ë ®©y, ®Æc biÖt ®èi víi nh÷ng nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi muèn bá vèn vµo c¸c lÜnh vùc cÇn nhiÒu lao ®éng, cã khèi l­îng s¶n xuÊt lín. Tr×nh ®é nghÒ nghiÖp vµ häc vÊn cña c¸c c«ng nh©n ®Çu ®µn (cã tiÒm n¨ng vµ triÓn väng) cã ý nghÜa nhÊt ®Þnh. Kh¶ n¨ng håi h­¬ng vèn ®Çu t­. Vèn vµ lîi nhuËn ®­îc tù do qua biªn giíi (håi h­¬ng) lµ tiÒn ®Ò quan träng ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi.ë mét sè n­íc mang ngo¹i tÖ n­íc ngoµi ph¶i xin giÊy phÐp cña ng©n hµng trung ­¬ng kh¸ r­êm rµ. B¶o vÖ quyÒn së h÷u. QuyÒn nµy gåm c¶ quyÒn cña ng­êi ph¸t minh s¸ng chÕ, quyÒn t¸c gØa, kÓ c¶ nh·n hiÖu hµng hãa vµ bÝ mËt th­¬ng nghiÖp vv... §©y lµ yÕu tè ®Æc biÖt cã ý nghÜa lín ®èi víi nh÷ng ng­êi muèn ®Çu t­ vµo c¸c ngµnh hµm l­îng khoa häc cao vµ ph¸t triÓn n¨ng ®éng (nh­ s¶n xuÊt m¸y tÝnh, ph­¬ng tiÖn liªn l¹cvv....) ë mét sè n­íc, lÜnh vùc nµy ®­îc kiÓm tra, gi¸m s¸t kh¸ láng lÎo, phæ biÕn lµ sö dông kh«ng hîp ph¸p c¸c c«ng nghÖ Êy cña n­íc ngoµi. ChÝnh v× lý do nµy mµ mét sè n­íc bÞ c¸c nhµ ®Çu t­ lo¹i khái danh s¸ch c¸c n­íc cã kh¶ n¨ng nhËn vèn ®Çu t­. §iÒu chØnh ho¹t ®éng ®Çu t­ cña c¸c c«ng ty ®Çu t­ n­íc ngoµi. LuËt lÖ cøng nh¾c còng t¨ng chi phÝ cña c¸c c«ng ty ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¸c nhµ ®Çu t­ rÊt thÝch cã sù tù do trong m«i tr­êng ho¹t ®éng vµ do vËy hä rÊt quan t©m ®Õn mét ®¹o luËt mÒm dÎo giÓp cho hä øng phã linh ho¹t, cã hiÖu qu¶ víi nh÷ng diÔn biÕn cña thÞ tr­êng. VÝ dô cã nh÷ng n­íc cÊm sa th¶i c«ng nh©n lµ kh«ng phï hîp víi lîi Ých cña c«ng ty n­íc ngoµi. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ng©n hµng vµ chÝnh s¸ch biÖt ®·i ®èi víi mét sè khu vùc còng cã ý nghÜa ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ ë mét sè n­íc. æn ®Þnh chÝnh trÞ ë n­íc muèn nhËn ®Çu t­ vµ trong khu vùc nµy. §©y lµ yÕu kh«ng thÓ xem th­êng mçi khi bá vèn ®Çu t­ v× rñi ro chÝnh trÞ cã thÓ g©y thiÖt h¹i lín cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. C¬ së h¹ tÇng ph¸t triÓn. NÕu c¸c yÕu tè nãi trªn ®Òu thuËn lîi nhung chØ mét kh©u nµo ®ã trong kÕt cÊu h¹ tÇng (giao th«ng liªn l¹c, ®iÖn n­íc) bÞ thiÕu hay bÞ yÕu kÐm th× còng ¶nh h­ëng vµ lµm gi¶m sù hÊp hÉn cña c¸c nhµ ®Çu t­. ¶nh h­ëng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi nÒn kinh tÕ (cña n­íc nhËn ®Çu t­) 1. Nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc cña FDI . Lµ nguån hç trî cho ph¸t triÓn FDI lµ mét trong nh÷ng nguån quan träng ®Ó bï ®¾p sù thiÕu hôt vÒ vèn ngo¹i tÖ cña c¸c n­íc nhËn ®Çu t­, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn. HÇu hÕt c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn ®Òu r¬i vµo c¸i “vßng luÈn quÈn” ®ã lµ: Thu nhËp thÊp dÉn ®Õn tiÕt kiÖm thÊp, v× vËy ®Çu t­ thÊp vµ råi hËu qu¶ thu l¹i lµ thu nhËp thÊp. T×nh tr¹ng luÈn quÈn nµy chÝnh lµ ®iÓm nót khã kh¨n mµ c¸c n­íc nµy ph¶i v­ît qua ®Ó héi nhËp vµo quü ®¹o ta kinh tÕ hiÖn ®¹i. NhiÒu n­íc l©m vµo t×nh tr¹ng tr× trÖ cña nghÌo ®ãi bëi lÏ kh«ng lùa chän vµ t¹o ra ®iÓm ®ét ph¸ chÝnh x¸c. Mét m¾t xÝch cña “vßng luÈn quÈn” nµy. Trë ng¹i lín nhÊt ®Ó thùc hiÖn ®iÒu ®ã ®èi víi c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn lµ vèn ®Çu t­ vµ kü thuËt. Vèn ®Çu t­ lµ c¬ së t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm trong n­íc, ®æi míi c«ng nghÖ, kü thuËt, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vv...Tõ ®ã t¹o tiÒn ®Ò t¨ng thu nhËp, t¨ng tÝch lòy cho sù ph¸t triÓn cña x· héi. Tuy nhiªn ®Ó t¹o ra vèn cho nÒn kinh tÕ chØ tr«ng chê vµo vèn néi bé th× hËu qu¶ khã tr¸nh khái lµ sÏ tôt hËu trong sù ph¸t triÓn chung cña thÕ giíi. Do ®ã vèn n­íc ngoµi sÏ lµ mét “có hÝch” ®Ó gãp ghÇn ®ét ph¸ vµo c¸i “vßng luÈn quÈn” ®ã. §Æc biÖt lµ FDI nguån quan träng ®Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn mµ kh«ng g©y nî cho c¸c n­íc nhËn ®Çu t­. Kh«ng nh­ vèn vay n­íc ®Çu t­ chØ nhËn mét phÇn lîi nhuËn thÝch ®¸ng khi c«ng tr×nh ®Çu t­ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶. H¬n n÷a l­îng vèn nµy cßn cã lîi thÕ h¬n nguån vèn vay ë chç. Thêi h¹n tr¶ nî vèn vay th­êng cè ®Þnh vµ ®«i khi qu¸ ng¾n so víi mét sè dù ¸n ®Çu t­, cßn thêi h¹n vèn FDI th× linh ho¹t h¬n. Theo m« h×nh lý thuyÕt “hai lç hæng” cña Cherery vµ Stront cã hai c¶n trë chÝnh cho sù ta cña mét quèc gia ®ã lµ: TiÕt kiÖm kh«ng ®ñ ®¸p øng cho nhu cÇu ®Çu t­ ®­îc gäi lµ “lç hæng tiÕt kiÖm”.Vµ thu nhËp cña ho¹t ®éng xuÊt khÈu kh«ng ®¸p øng nhu cÇu ngo¹i tÖ cho ho¹t ®éng nhËp khÈu ®­îc gäi lµ “lç hæng th­¬ng m¹i”. HÇu hÕt c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn, hai lç hæng trªn rÊt lín. V× vËy FDI gãp phÇn lµm t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranhvµ më réng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu cña n­íc nhËn ®Çu t­, thu mét phÇn lîi nhuËn tõ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi, thu ngo¹i tÖ tõ c¸c ho¹t déng dÞch vô cho FDI. . ChuyÓn giao c«ng nghÖ Lîi Ých quan träng mµ FDI mang l¹i ®ã lµ c«ng nghÖ khoa häc hiÖn ®¹i, kü s¶o chuyªn m«n, tr×nh ®é qu¶n lý tiªn tiÕn. Khi ®Çu t­ vµo mét n­íc nµo ®ã, chñ ®Çu t­ kh«ng chØ vµo n­íc ®ã vèn b»ng tiÒn mµ cßn chuyÓn c¶ vèn hiÖn vËt nh­ m¸y mãc thiÕt bÞ, nhuyªn vËt liÖu....(hay cßn gäi lµ céng cøng) trÝ thøc khoa ho¹ch bÝ quyÕt qu¶n lý, n¨ng lùc tiÕp cËn thÞ th­êng ...(hay cßn gäi lµ phÇn mÒm.) Do vËy ®øng vÒ l©u dµi ®©y chÝnh lµ lîi Ých c¨n b¶n nhÊt ®èi víi n­íc nhËn ®Çu t­. FDI cã thÓ thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c nghÒ míi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng nghÒ ®ßi hái hµm l­îng c«ng nghÖ cao. V× thÕ nã cã t¸c dông to lín ®èi víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa, dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ, ta nhanh cña c¸c n­íc nhËn ®Çu t­. FDI ®em l¹i kinh nghiÖm qu¶n lý, kü n¨ng kinh doanh vµ tr×nh ®é kü thuËt cho c¸c ®èi t¸c trong n­íc nhËn ®Çu t­, th«ng qua nh÷ng ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o vµ qu¸ tr×nh võa häc võa lµm. FDI cßn mang l¹i cho hä nh÷ng kiÕn thøc s¶n xuÊt phøc t¹p trong khi tiÕp nhËn c«ng nghÖ cña c¸c n­íc nhËn ®Çu t­. FDI cßn thóc ®Èy c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ ph¶i cè g¾ng ®µo t¹o nh÷ng kü s­, nh÷ng nhµ qu¶n lý cã tr×nh ®é chuyªn m«n ®Ó tham gia vµo c¸c c«ng ty liªn doanh víi n­íc ngoµi. Thùc tiÔn cho thÊy, hÇu hÕt c¸c n­íc thu hót FDI ®· c¶i thiÖn ®¸ng kÓ tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ cña m×nh. Ch¼ng h¹n nh­ ®Çu nh÷ng n¨m 60 Hµn Quèc cßn kÐm vÒ l¾p r¸p xe h¬i, nh­ng nhê chuyÓn nhËn c«ng nghÖ Mü, NhËt, vµ c¸c n­íc kh¸c mµ n¨m 1993 hä ®· trë thµnh nh÷ng n­íc s¶n xuÊt « t« lín thø 7 thÕ giíi. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, trªn thÕ giíi cã nhiÒu c«ng ty cña nhiÒu quèc gia kh¸c nhau cã nhu cÇu ®Çu t­ ra n­íc ngoµi vµ thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng ghÖ cho n­íc nµo tiÕp nhËn ®Çu t­. Th× ®©y lµ c¬ héi cho c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cã thÓ tiÕp thu ®­îc c¸c c«ng nghÖ thuËn lîi nhÊt. Nh­ng kh«ng ph¶i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®­îc “®i xe miÔn phÝ” mµ hä ph¶i tr¶ mét kho¶n “häc phÝ” kh«ng nhá trong viÖc tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ nµy. . Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ Tranh thñ vèn vµ kü thuËt cña n­íc ngoµi, c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn muèn thùc hiÖn môc tiªu quan träng hµng ®Çu lµ ®Èy m¹nh ta kinh tÕ. §©y còng lµ ®iÓm nót ®Ó c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn kho¸t ra khái c¸c vßng luÈn quÈn cña sù ®ãi nghÌo. Thùc tiÔn vµ kinh nghiÖm cña nhiÒu n­íc cho thÊy, c¸c quèc gia nµo thùc hiÖn chiÕn l­îc kinh tÕ më cña víi bªn ngoµi, biÕt tranh thñ vµ ph¸t huy t¸c dông cña c¸c nh©n tè bªn ngoµi biÕn nã thµnh nh÷ng nh©n tè bªn trong th× quèc gia ®ã t¹o ®­îc tèc ®é t¨ng cao. Møc t¨ng tr­ëng ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn th­êng do nh©n tè t¨ng ®Çu t­, nhê ®ã c¸c nh©n tè kh¸c nh­ tæng sè lao ®éng ®­îc sö dông, n¨ng suÊt lao ®éng còng t¨ng lªn theo. V× vËy cã thÓ th«ng qua tû lÖ ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi ta kinh tÕ. Râ rµng ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy ta kinh tÕ ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Nã lµ tiÒn ®Ò, lµ chç dùa ®Ó khai th¸c nh÷ng tiÒm n¨ng to lín trong n­íc nh»m ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ. . Thóc ®Èy qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ Yªu cÇu dÞch chuyÓn nÒn kinh tÕ kh«ng chØ ®ßi hái cña b¶n th©n sù ph¸t triÓn néi t¹i nÒn kinh tÕ, mµ cßn lµ ®ßi hái cña xu høng quèc tÕ hãa ®êi sèng kinh tÕ ®ang diÔn ra m¹nh mÏ hiÖn nay. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ mét trong bé phËn quan träng cña ho¹t ®éng kinh tÕ ®èi ngo¹i. Th«ng qua c¸c quèc gia sÏ tham gia ngµy cµng nhiÒu vµo qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ. §Ó héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc trªn thÕ giíi, ®ßi hái mçi quèc gia ph¶i thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ trong n­íc cho phï hîp víi sù ph©n c«ng lao déng quèc tÕ. Sù dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ cña n­íc phï hîp víi tr×nh ®é chung trªn thÕ giíi sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ho¹t ®éng ®Çu t­ n­íc ngoµi. Ng­îc l¹i, chÝnh ho¹t ®éng ®Çu t­ l¹i gãp phÇn thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ. Bëi v×: Mét lµ, th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· lµm xuÊt hiÖn nhiÒu lÜnh vùc vµ ngµnh kinh tÕ míi ë c¸c n­íc nhËn ®Çu t­. Hai lµ, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi gióp vµo sù ph¸t triÓn nhanh chãng tr×nh ®é kü thuËt c«ng nghÖ ë nhiÒu nghµnh kinh tÕ, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng ë mét sè ngµnh nµy vµ t¨ng tû phÇn cña nã trong nÒn kinh tÕ. Ba lµ, mét sè ngµnh ®­îc kÝch thÝch ph¸t triÓn bëi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi, nh­ng còng cã nhiÒu ngµnh bÞ mai mét ®i, råi ®i ®Õn chç bÞ xãa bá. . Mét sè t¸c ®éng kh¸c Ngoµi nh÷ng t¸c ®éng trªn ®©y, ®Ç­ t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn cã mét sè t¸c ®éng sau: §ãng gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo nguån thu ng©n s¸ch Nhµ n­íc th«ng qua viÖc nép thuÕ cña c¸c ®¬n vÞ ®Çu t­ vµ tiÒn thu t­ viÖc cho thuª ®Êt .... §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi còng ®ãng gãp c¶i thiÖn c¸n c©n quèc tÕ cho n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­. Bëi v× hÇu hÕt c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lµ s¶n xuÊt ra c¸c s¶n phÈm h­íng vµo xuÊt khÈu phÇn ®ãng gãp cña t­ b¶n n­íc ngoµi vµ viÖc ph¸ triÓn xuÊt khÈu lµ kh¸ lín trong nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn.VÝ dô nh­ Singapore lªn72,1%, Brazin lµ 37,2%, Mehico lµ 32,1%, §µi loan lµ 22,7%, Nam Hµn 24,7%, Agentina 24,9%. Cïng víi viÖc t¨ng kh¶ n¨ng xuÊt khÈu hµng hãa, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cßn më réng thÞ tr­êng c¶ trong n­íc vµ ngoµi n­íc. §a sè c¸c dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®Òu cã ph­¬ng ¸n bao tiªu s¶n phÈm. §©y gäi lµ hiªn t­îng “hai chiÒu” ®ang trë nªn kh¸ phæ biÕn ë nhiÒu n­íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay. VÒ mÆt x· héi, ®Çu t­ trôc tiÕp n­íc ngoµi ®· t¹o ra nhiÒu chç lµm viÖc míi, thu hót mét khèi l­îng ®¸ng kÓ ng­êi lao ®éngë n­íc nhËn ®Çu t­ vµo lµm viÖc t¹i c¸c ®¬n vÞ cña ®Çu t­ n­íc ngoµi. §iÒu ®ã gãp phÇn ®¸ng kÓ vµo viÖc lµm gi¶m bít n¹n thÊt nghiÖp vèn lµ mét t×nh tr¹ng nan gi¶i cña nhiÒu quèc gia. §Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, n¬i cã lùc l­îng lao ®éng rÊt phong phó nh­ng kh«ng cã ®iÒu kiÖn khai th¸c vµ sö dông ®­îc. Th× ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­íc coi lµ ch×a khãa quan träng ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn ®©y. V× ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi t¹o ra ®­îc c¸c ®iÒu kiÖn vÒ vèn vµ kü thuËt, cho phÐp khai th¸c vµ sö dông c¸c tiÒm n¨ng vÒ lao ®éng. ë mét sè n­íc ®ang ph¸t triÓn sè ng­êi lµm viÖc trong c¸c xÝ nghiÖp chi nh¸nh n­íc ngoµi so víi tæng ng­êi cã viÖc lµm ®¹t tû lÖ t­¬ng ®èi cao nh­ Singapore 54,6%, Brazin 23%, Mehico 21%. Møc trung b×nh ë nhiÒu n­íc kh¸c lµ 10%. ë ViÖt Nam cã kho¶ng trªn100 ngh×n ng­êi ®ang lµm trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. §©y lµ con sè kh¸ khiªm tèn. Tuy nhiªn sù ®ãng gãp cña FDI ®èi víi viÖc lµm trong n­íc nhËn ®Çu t­ thô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÝnh sach vµ kh¶ n¨ng lü thuËt cña n­íc ®ã. 2. Nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 2.1. ChuyÓn giao c«ng nghÖ Khi nãi vÒ vÊn ®Ò chuyÓn giao kü thuËt th«ng qua kªnh ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ë phÇn trªn,chÓng ta ®· ®Ò cËp ®Õn mét nguy c¬ lµ n­íc tiÕp nhËn ®Çu t­ sÏ nhËn nhiÒu kü thuËt kh«ng thÝch hîp. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi th­êng chuyÓn giao nh÷ng c«ng nghÖ kü thuËt l¹c hËu vµ m¸y mãc thiÕt bÞ cò. §iÒu nµy còng cã thÓ gi¶i thich lµ: Mét lµ, d­íi sù t¸c ®éng cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü thuËt cho nªn m¸y mãc c«ng nghÖ nhanh chãng trë thµnh l¹c hËu. V× vËy hä th­êng chuyÓn giao nh÷ng m¸y mãc ®· l¹c hËu cho c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ ®Ó ®æi míi c«ng nghÖ, ®æi míi s¶n phÈm, n©ng cao ch¸t l­îng cña s¶n phÈm cña chÝnh n­íc hä.Hai lµ, vµo giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn, hÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu sö dông c«ng nghÖ, sù dông lao ®éng.Tuy nhiªn sau mét thêi gian ph¸t triÓn gi¸ cña lao ®éng sÏ t¨ng, kÕt qu¶ lµ gi¸ th¸nh¶n phÈm cao. V× vËy hä muèn thay ®æi c«ng nghÖ b»ng nh÷ng c«ng nghÖ cã hµm l­îng cao ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. Do vËy viÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ l¹c hËu ®· g©y thiÖt h¹i cho c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ nh­ lµ: RÊt khã tÝnh ®­îc gi¸ trÞ thùc cña nh÷ng m¸y mãc chuyÓn giao ®ã. Do ®ã n­íc ®Çu t­ th­êng bÞ thiÖt h¹i trong viÖc tÝnh tû lÖ gãp trong c¸c doanh nghiÖp liªn doanh vµ hËu qu¶ lµ bÞ thiÖt h¹i trong viÖc chia lîi nhuËn. G©y tæn h¹i m«i tr­êng sinh th¸i. Do c¸c c«ng ty n­íc ngoµi bÞ c­ìng chÕ ph¶i b¶ovÖ m«i tr­êng theo c¸c quy ®Þnh rÊt chÆt chÏ ë c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn, th«ng qua ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi hä muèn xuÊt khÈu m«i tr­êng sang c¸c n­íc mµ biÖn ph¸p c­ìng chÕ, luËt b¶o vÖ m«i tr­êng kh«ng h÷u hiÖu. ChÊt l­îng s¶n phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt caovµ do ®ã s¶n phÈm cña c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ khã cã thÓ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. Thùc tiÔn cho thÊy, t×nh h×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp sang c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ®ang cßn lµ vÊn ®Ò gay cÊn.VÝ dô theo b¸o c¸o cña ng©n hµng ph¸t triÓn Mü th× 70% thiÖt bÞ cña c¸c n­íc Mü La Tinh nhËp khÈu tõ c¸c n­íc t­ b¶n ph¸t triÓn lµ c«ng nghÖ l¹c hËu.Còng t­¬ng tù, c¸c tr­êng hîp chuyÓn giao c«ng nghÖ ASEAN lóc ®Çu ch­a cã kinh nghiÖm kiÓm tra nªn ®· bÞ nhiÒu thiÖt thßi. Tuy nhiªn, mÆt tr¸i nµy còng mét phÇn phô thuéc vµo chÝnh s¸ch c«ng nghÖ cña c¸c n­íc nhËn ®Çu t­. Ch¼ng h¹n nh­ Mehico cã 1800 nhµ m¸y l¾p r¸p s¶n xuÊt cña c¸c c«ng ty xuyªn gia cña Mü. Méi sè nhµ m¸y nµy ®­îc chuyÓn sang Mehico ®Ó tr¸nh nh÷ng quy ®Þnh chÆt chÏ vÒ m«i th­êng ë Mü vµ lîi dông nh÷ng khe hë cña luËt m«i tr­êng ë Mehico. 2.2. Phô thuéc vÒ kinh tÕ ®èi víi c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi th­êng ®­íc chñ yÕu do c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia, ®· lµm n¶y sinh nçi lo r»ng c¸c c«ng ty nµy sÏ t¨ng sù phô thuéc cña nÒn kinh tÕ cña n­íc nhËn ®Çu t­ vµo vèn, kü thuËt vµ m¹ng l­íi tiªu thô hµng hãa cña c¸c c«ng ty xuyªn quãc gia. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cã ®ãng gãp phÇn vèn bæ sung quan träng cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ vµ thùc hiÖn chuyÓn giao c«ng nghÖ cho c¸c n­íc nhËn ®Çu t­. §ång thêi còng th«ng qua c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ nh÷ng bªn ®èi t¸c n­¬c ngoµi ®Ó chóng ta cã thÓ tiªu thô hµng hãa v× c¸c c«ng ty nµy n¾m hÇu hÕt c¸c kªnh tiªu thô hµng hãa tõ n­íc nµy sang n­íc kh¸c. VËy nÕu cµng dùa nhiÒu vµo ®Çu tuu trùc tiÕp n­íc ngoµi, th× sù phô thuéc cña nÒn kinh tÕ vµo c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cµng lín . Vµ nÕu nÒn kinh tÕ dùa nhiÒu vµo ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi th× sù ph¸t triÓn cña nã chØ lµ mét phån vinh gi¶ t¹o. Sù phån vinh cã ®­îc b»ng c¸i cña ng­êi kh¸c. Nh­ng vÊn ®Ò nµy cã x¶y ra hay kh«ng cßn phô thuéc vµo chÝnh s¸ch vµ kh¶ n¨ng tiÕp nhËn kü thuËt cña tõng n­íc. NÕu n­íc nµo tranh thñ ®­îc vèn, kü thuËt vµ cã ¶nh h­ëng tÝch cùc ban ®Çu cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi mµ nhanh chßng ph¸t triÓn c«ng nghÖ néi ®¹i, t¹o nguån tÝch lòy trong n­íc, ®a d¹ng hãa thÞ trr­êng tiªu thô vµ tiÕp nhËn kü thuËt míi còng nh­ ®Èy m¹nh nghiªn cøu vµ triÓn khai trong n­íc th× sÏ ®­îc rÊt nhiÒu sù phô thuéc cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia. 2.3. Chi phÝ cho thu hÓt FDI vµ s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng thÝch hîp Mét lµ: Chi phÝ cña viÖc thu hót FDI §Ó thu hót FDI, c¸c n­íc ®Çu t­ ph¶i ¸p dông mét sè ­u ®·i cho c¸c nhµ ®Çu t­ nh­ lµ gi¶m thuÕ hoÆc miÔn thuÕ trong mét thêi gian kh¸ dµi cho phÇn lín c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi. HoÆc viÖc gi¶m tiÒn cho hä cho viÖc thuª ®Êt, nhµ x­ëng vµ mét sè c¸c dÞch vô trong n­íc lµ rÊt thÊp so víi c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc. Hay trong mét sè lÜnh vùc hä ®­îc Nhµ n­íc b¶o hé thuÕ quan.... Vµ nh­ vËy ®«i khi lîi Ých cña nhµ ®Çu t­ cã thÓ v­ît lîi Ých mµ n­íc chñ nhµ nhËn ®­îc. ThÕ mµ, c¸c nhµ ®Çu t­ cßn tÝnh gi¸ cao h¬n mÆt b»ng quèc tÕ cho c¸c yÕu tè ®Çu vµo. C¸c nhµ ®Çu t­ th­êng tÝnh gi¸ cao cho c¸c nguyªn vËt liÖu,b¸n thµnh phÈm, m¸y mãc thiÕt bÞ mµ hä nhËp vµo ®Ó thùc hiÖn ®Çu t­. ViÖc lµm nµy mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho c¸c nhµ ®Çu t­ ch¼ng h¹n nh­ trèn ®­îc thuÕ, hoÆc giÊu ®­îc mét sè lîi nhuËn thùc tÕ mµ hä kiÕm ®­îc. Tõ ®ã h¹n chÕ c¹nh tranh cña c¸c nhµ ®Çu t­ kh¸c x©m nhËp vµo thÞ tr­êng. Ng­îc l¹i, ®iÒu nµy l¹i g©y chi phÝ s¶n xuÊt cao ë n­íc chñ nhµ vµ n­íc chñ nhµ ph¶i mua hµng hãa do c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi s¶n xuÊt víi gi¸ cao h¬n. Tuy nhiªn viÖc tÝnh gi¸ cao chØ s¶y ra khi n­íc chñ nhµ thiÕu th«ng tin, tr×nh ®é kiÓm so¸t, tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é chuyªn m«n yÕu, hoÆc c¸c chÝnh s¸ch cña n­íc ®ã cßn nhiÒu khe hë khiÕn cho c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ lîi dông ®­îc. Hai lµ: S¶n xuÊt hµng hãa kh«ng thÝch hîp C¸c nhµ ®Çu t­ cßn bÞ lªn ¸n lµ s¶n xuÊt vµ b¸n hµng hãa kh«ng thÝch hîp cho c¸c n­íc kÐm ph¸t triÓn, thËm chÝ ®«i khi cßn l¹i lµ nh÷ng hµng hãa cã h¹i cho kháe con ng­êi vµ g©y « nhiÔm m«i tr­êng. VÝ dô nh­ khuyÕn khÝch dïng thuècl¸, thuèc trõ s©u, n­íc ngät cã ga thay thÕ n­íc hoa qu¶ t­¬i, chÊt tÈy thay thÕ xµ phßng vv... 2.4.Nh÷ng mÆt tr¸i kh¸c Trong mét sè c¸c nhµ ®Çu t­ kh«ng ph¶i kh«ng cã tr­êng hîp ho¹t ®éng t×nh b¸o, g©y rèi an ninh chÝnh trÞ. Th«ng qua nhiÒu thñ ®o¹n kh¸c nhau theo kiÓu “diÔn biÕn hßa b×nh”. Cã thÓ nãi r»ng sù tÊn c«ng cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch nh»m ph¸ ho¹i æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ cña n­íc nhËn ®Çu t­ lu«n diÔn ra d­íi mäi h×nh thøc tinh vi vµ x¶o quyÖt. Tr­êng hîp chÝnh phñ Xanvado Agiende ë Chile bÞ giËt d©y lËt ®æ n¨m 1973 lµ mét vÝ dô vÒ sù can thiÖp cña c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia ITT(c«ng ty viÔn th«ng vµ ®iÖn tÝn quãc tÕ) vµ chÝnh phñ Mü cam thiÖp c«ng viÖc néi bé cña Chile. MÆt kh¸c, môc ®Ých cña c¸c nhµ ®Çu t­ lµ kiÕm lêi, nªn hä chØ ®Çu t­ vµo nh÷ng n¬i cã lîi nhÊt. V× vËy khi l­îng vèn n­íc ngoµi ®· lµm t¨ng thªm sù mÊt c©n ®èi gi÷a c¸c vïng,gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. Sù mÊt c©n ®èi nµy cã thÓ g©y ra mÊt æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ. HoÆc FDI còng cã thÎ g©y ¶nh h­ëng xÊu vÒ mÆt x· héi. Nh÷ng ng­êi d©n b¶n xø lµm thuª cho c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ bÞ mua chuéc, biÕn chÊt, thay ®æi quan ®iÓm, lèi sèng vµ nguy c¬ h¬n lµ hä cã thÓ ph¶n béi Tæ Quèc. C¸c tÖ n·n· héi còng cã thÓ t¨ng c­êng víi FDI nh­ m¹i d©m, nghiÖn hót.... Nh÷ng mÆt tr¸i cña FDI kh«ng cã nghÜa lµ phñ nhËn nh÷ng lîi thÕ c¬ b¶n cña nã mµ chóng ta chØ l­u ý r»ng kh«ng nªn qu¸ hy väng vµo FDI vµ cÇn ph¶i cã nh÷ng chÝnh s¸ch, nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm so¸t h÷u hiÖu ®Ó ph¸t huy nh÷ng mÆt tÝch cùc, h¹n chÕ nh÷ng mÆt tiªu cùc cña FDI. Bëi v× møc ®é thiÖt h¹i cña FDI g©y ra cho n­íc chñ nhµ nhiÒu hay Ýt l¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo chÝnh s¸ch, n¨ng lùc, tr×nh ®é qu¶n lý, tr×nh ®é chuyªn m«n cña n­íc nhËn ®Çu t­. PhÇn 2 Thùc tr¹ng huy ®éng vèn FDI vµo viÖt nam trong thêi gian qua T×nh h×nh thu hót vèn FDI HiÖn nay, xu h­íng toµn cÇu khu vùc nÒn kinh tÕ ®ang diÔn ra trªn kh¾p thÕ giíi.ViÖt Nam còng kh«ng n»m ngoµi quü ®¹o ph¸t triÓn chung ®ã. Ngµy nay cã nhiÒu c«ng ty, tæ chøc quèc tÕ vµo ViÖt Nam vµ nguån vèn nµy ®· trë thµnh mét bé phËn kh«ng thÓ thiÕu cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam.Sau ®©y lµ bøc tranh tæng thÓ vÒ FDI. 1. Mét sè dù ¸n vµ sè vèn ®Çu t­ Trong h¬n 10 n¨m qua tõ n¨m 1989-2001 tíi nay ®· cã 3260 dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) ®­îc cÊp phÐp ®¨ng ký ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDT) ®ùîc cÊp giÊy phÐp ®¨ng ký ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam víi tæng sè vèn ®¨ng ký 44 tû USD trong ®ã cã h¬n 2600 dù ¸n cßn hiÖu lùc .Víi tæng sè vèn ®¨ng ký trªn 36 tû USD sè vèn thôc hiÖn .§Õn nay ®¹t gÇn 20 tû USD b»ng 44,5% sè vèn ®¨ng ký, trong ®ã sè vèn n­íc ngoµi lµ 18 tû USD theo sè liÖu thèng kª cña bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­, qu¸ tr×nh thu hót vèn vµ sè dù ¸n FDI qua c¸c giai ®o¹n 1989-2001 ®uîc thÓ hiÖn qua s¬ ®å sau: BiÓu 1: Qu¸ tr×nh thu hót vèn vµ sè dù ¸n DFI qua c¸c n¨m 1989-2001 N¨m Sè dù ¸n Tæng vèn ®Çu t­ (TriÖu USD) Tæng sè thùc hiÖn (TriÖu USD) 1989 70 539 130 1990 111 596 220 1991 155 1388 221 1992 193 2271 398 1993 272 2987 1106 1994 362 4071 1952 1995 404 6616 2652 1996 501 9212 2371 1997 479 5548 3250 1998 260 4827 1900 1999 280 2000 1500 2000 2500 36000 18000 2001 2600 36000 20000 Nguån: Th«ng tin tµi chÝnh sè 1/1/2000 kinh tÕ dù b¸o sè 10+11/2000 vµ sè 3/2001 Qua sè liÖu ta dÔ dµng thÊy tæng sè d­ ¸n còng nh­ tæng sè vèn FDT trong giai ®o¹n 1989-1996 t¨ng lªn víi tèc ®é nhanh . N¨m 1989 sè l­îng vèn thu hót míi chØ ®¹t 539 triÖu USD nh­ng n¨m 1995 ®· t¨ng lªn 6616 triÖu USD vµ n¨m 1996 ®¹t 9212 triÖu USD . Møc t¨ng b×nh qu©n n¨m trong giai ®oan nµy lµ 50% quy m« trung tõ 3,5 triÖu USD n¨m 1988 -1990 . Lªn 7,5 triÖu USD n¨m 1991, 7,6 triÖu USD n¨m 1992... vµ 23,7 triÖu USD n¨m 1996 . §iÒu ®ã cho thÊy thêi kú nµy viÖc thu hót F§I vµo rÊt hiÖu qu¶. Mét phÇn lµ do ViÖt Nam lµ thÞ tr­êng míi hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­, phÇn quan träng kh¸c lµ nh÷ng chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi cña Nhµ n­íc. C¸c kho¶n ®Çu t­ nµy ®· gãp phÇn ®¸ng kÓ trong tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi, trong ta vµ dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ, ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch, kim ng¹ch xuÊt khÈu vµ gi¶i quyÕt c«ng ¨n viÖc lµm. Doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng dÇn qua c¸c n¨m. N¨m 1990 lµ 43 triÖu USD, n¨m 1991 lµ 149 triÖu USD , n¨m 1992 lµ 206 triÖu USD, n¨m 1993 lµ 447 triÖu USD, n¨m 1994 lµ 451 triÖu USD, n¨m 1995 lµ 1397 triÖu USD, n¨m 1996 lµ 1841 triÖu USD. Møc t¨ng trong giai ®o¹n nµy lµ 30%. Tû lÖ xuÊt khÈu trªn doanh thhu ®¹t 60% n¨m 1997 vµ b»ng 44 % n¨m 1996. Cßn trong giai ®o¹n 1996-2000 so víi 5 n¨m tr­íc th× tæng vèn míi ®¹t 20,73 tû USD, t¨ng 27,5 %. Tæng vèn cßn hiÖu lùc ®¹t 18,03 tû USD, t¨ng 7,5 5. Vèn thùc hiÖn ®¹t 21,87 Tû USD víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 17%, xuÊt khÈu ®¹t 10,6 tû USD víi tèc ®é t¨ng b×nh qu©n 15,4% mçi n¨m, gÊp 8,62 lÇn so víi 5 n¨m tr­íc. NhËp khÈu ®¹t 15,33 tû USD, gÊp 6,4 lÇn so víi 5 n¨m tr­íc, tèc ®é t¨ng b×nh qu©n lµ 11% mét n¨m. Trong giai ®äan nay, h×nh thu hót vèn FDI ®· cho thÊy cã phÇn gi¶m h¬n so víi giai ®o¹n tr­íc (1996-1998). §ã lµ do ¶nh h­ëng cña cuéc khhñnh ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, do c¹nh tranh thu hót cña ViÖt Nam. Nh­ng tõ n¨m 2000, ®Çu t­ n­íc ngoµi cña ViÖt Nam ®· cã dÊu hiÖu phôc håi, ®Æc biÖt trong hai th¸ng ®Çu n¨m 2001 ®· cã 35 dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi ®­îc thµnh lËp víi tæng sè vèn ®Çu t­ 71,3 triÖu USD, t¨ng 16,7 t vÒ sè dù ¸n vµ 16,1% vÒ vèn so víi cïng kú n¨m 2000. Nh­ vËy cho thÊy dÊu hiÖu cña ta ®Çu t­ n­íc ngoµi ë ViÖt Nam. VÒ c¬ cÊu vèn ®Çu t­. §©y lµ mét vÊn ®Ò rÊt cã ý nghÜa quan träng hµng ®Çu trong ho¹t ®éng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Bëi v× nã cã t¸c ®éng to lín ®Õn qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ cña ViÖt Nam. 2.1. C¬ cÊu ngµnh nghÒ BiÓu 2: C¬ cÊu vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ®¨ng ký 1988-1999 N¨m ChØ tiªu 1988-1990 1991-1995 1996-1999 CN & XD 41,47% 52,74% 49,66% N-L-N NghiÖp 21,64% 4,13% 2,14% DÞch vô 36,899% 43,13% 48,2% Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ §Çu t­ n­íc ngoµi trong c¸c n¨m qua ®· ®óng môc tiªu ®Æt ra ban ®Çu ®ã lµ: TËp trung chñ yÕu vµo c«ng nghiÖp vµ x©y dùng víi 1421 dù ¸n vµ vèn ®¨ng ký lµ 18,2 tû USD. C¸c ngµnh dÞch vô cã 613 dù ¸n víi 15,632 tû USD. LÜnh vùc n«ng l©m ng­ nghiÖp thu hót 313 dù ¸n vµo 2084 tû USD. Nh×n chung quy m« ®Çu t­ trung b×nh mét dù ¸n trong lÜnh vùc nµy t­¬ng ®èi nhá so víi ngµnh kh¸c. Trong ®ã nhá nhÊt lµ ngµnh thñy s¶n, chØ kho¶ng 3 triÖu USD mçi dù ¸n. Ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng cã quy m« trung b×nh lµ 12 triÖu USD mét dù ¸n. Trong ®ã lín nhÊt lµ c¸c dù ¸n th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ. C¸c ngµnh du lÞch, dÞch vô th­¬ng m¹i cã quy m« ®Çu t­ cao nhÊt víi h¬n 25 triÖu USD mçi dù ¸n. TËp trung phÇn lín vµo lÜnh vùc x©y dùng kh¸ch s¹n, v¨n phßng, cho thuª c¨n hé. 2.2. C¬ cÊu l·nh thæ VÒ c¬ cÊu l·nh thæ, cho thÊy vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa Nam cã ­u thÕ v­ît tréi h¬n vÒ c¬ së h¹ tÇng, thuËn lîi vÒ giao th«ng ®­êng thñy, bé, hµng kh«ng, vµ sù n¨ng ®éng trong t­ duy kinh doanh, ®· t¹o søc hÊp dÉn FDI m¹nh nhÊt: ChiÕm 57% vÒ sè dù ¸n (1378 dù ¸n), chiÕm 48% vÒ sè vèn ®¨ng ký (17,3 tû USD) vµ 43% vÒ sè vèn thùc hiÖn (6,5 tû USD). Tû träng doanh thu cña khu vùc vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi ë vïng kinh tÕ nµy trong tæng doanh thu cña khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi trong c¶ n­íc, cè xu h­íng t¨ng tõ 48,5% (n¨m 1996) lªn 66,6% n¨m 1999, ®Æc biÖt lµ gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t 84%. Thµnh phè Hå ChÝ Minh vÉn ®øng ®Çu vïng, tiÕp ®ã lµ §ång Nai, B×nh D­¬ng vµ Bµ RÞa- Vòng Tµu. Vïng kinh tÕ träng ®iÓm phÝa b¾c (gÇn Hµ Néi, Qu¶ng Ninh, H¶i Phßng, H¶i D­¬ng, H­ng Yªn) lµ vïng thu hót FDI thø hai, víi 439 dù ¸n (chiÕm 25t vèn ®¨ng ký), 10,9 tû USD (chiÕm 30%) vµ vèn thùc hiÖn lµ 3,8 tû USD (chiÕm 25%), tû lÖ gi¶i ng©n ®¹t 45%. Tuy nhiªn tõ n¨m 1996, ®ãng gãp cña khu vùc FDI vµo vïng kinh tÕ nµy trong tæng doanh thu cña khu vùc ®Çu t­ n­íc ngoµi ë c¶ n­íc cã xu h­íng gi¶m, c¶ vÒ tû träng (tõ 38% xuèng cßn 18%) vµ gi¸ trÞ (tõ 1,1 tû USD xuèng cßn 814,7 triÖu USD). Vïng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung ( gÇn Thõa Thiªn HuÕ, §µ N½ng, Qu¶ng Nam, Qu¶ng Ng·i) ®øng thø 3 vÒ thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi nh­ng so víi hai vïng trªn th× l¹i qu¸ thÊp, chiÕm 3% vÒ sè dù ¸n (72 dù ¸n) vµ 5,5% vÒ vèn ®¨ng ký (1,978 tû USD). NÕu kh«ng tÝnh ®Ðn dù ¸n läc dÇu Dung QuÊt (1,3 tû USD ) th× vïng kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn Ýt h¬n nhiÒu so víi vïng ®ång b»ng s«ng Cöu Long (113 dù ¸n, víi 1 tû USD vèn ®¨ng ký). MiÒn nói, trung du B¾c Bé, T©y Nguyªn lµ 2 trong sè 6 vïng kinh tÕ cã søc thu hót FDI kÐm nhÊt. Lý do chñ yÕu lµ do ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng, thiÕu nguån nh©n lùc, cã tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­ sinh lêi thÊp, hoµn vèn chËm... nªn c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi cßn ®¾n ®o, e ng¹i vµ trong khi chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cña Nhµ n­íc còng ch­a thùc sù hÊp dÉn. Qua sè liÖu trªn cho thÊy, c¬ cÊu FDI theo vïng l·nh thæ kh«ng nh÷ng kh«ng thùc hiÖn ®­îc môc tiªu cña ViÖt Nam lµ lµm xÝch l¹i gÇn nhau h¬n vÒ tr×nh ®é, còng nh­ tèc ®é ph¸t triÓn gi÷a c¸c vïng mµ tr¸I l¹I cßn lµm d·n xa h¬n. Do ®ã, trong nh÷ng n tíi nhµ n­íc cÇn ph¶I ®IÒu chØnh c¬ cÊu vèn ®Çu t­ cho vïng l·nh thæ, tõng b­íc phï hîp víi kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c ®èi t¸c ®Çu t­. TÝnh ®Õn thêi ®iÓm hiÖn nay, ®· cã trªn 80 c«ng ty vµ tËp ®oµn thuéc 65 n­íc vµ vïng l·nh thæ ®· ®Çu t­ vµo ViÖt Nam. Víi sù xuÊt hiÖn ngµy cµng nhiÒu cña c¸c tËp ®oµn vµ c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia cã tiÒm lùc lín vÒ tµi chÝnh, c«ng nghÖ nh­ Sony, Honda, Sanyo cña NhËt B¶n; Deawo, Goldstar, Samsung cña Hµn Quèc; Motorota, Ford cña Mü; Chingpon, Veodan cña §µi Loan... Bªn c¹nh cã nhiÒu doanh nghiÖp võa vµ nhá cña n­íc ngoµi tham gia ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam. §iÒu nµy lµ thùc sù cÇn thiÕt v× c¸c doanh nghiÖp nµy th­êng rÊt n¨ng ®éng, thÝch øng nhanh víi nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng, ho¹t ®éng rÊt hiÖu qu¶. Tõ ®ã sÏ lµ vÖ tinh cho c¸c tËp ®oµn vµ c«ng ty lín. ChØ tÝnh riªng n¨m 2000, (tõ ngµy 01/01/2000) ®Çu t­ vµo ViÖt Nam theo chñ ®Çu t­ lµ: Sè TT N­íc Sè dù ¸n Vèn ®Çu t­ Vèn ph¸p ®Þnh 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 Tæng sè §µi Loan British Virgin Island NhËt ¤xtr©ylia Hµn Quèc Ph¸p Mü Sing ga po Trung Quèc Hµ Lan Bermuda Th¸i Lan Anh BØ Malaysia Canada Hång K«ng Ir¨c Bahamas §øc Liªn bang Nga Thôy SÜ Thôy §IÓn §an m¹ch 76 11 15 2 22 5 6 9 10 2 1 3 2 1 7 2 6 1 1 2 1 1 1 1 188 145819 86590 55215 53500 46417 26292 19270 13455 10782 10450 10000 6600 5160 4995 3615 2900 2374 2200 1000 700 509 150 147 100 50733 69507 35988 27834 28600 36516 2543 13535 8663 8322 3152 15000 5550 2050 2520 2063 1620 1024 2200 500 380 0 50 147 100 257846 Nguån: Bé kÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ II. §¸nh gi¸ chung t×nh h×nh thu hót vèn FDI Nh÷ng thµnh tùu, nguyªn nh©n §Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng thµnh tùu trong viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, bªn c¹nh c¸c chØ tiªu quan träng lµ sè vèn ®¨ng ký cña c¸c dù ¸n, cÊp míi vµ t¨ng vèn, cßn cã c¸c chØ tiªu kh¸c còng kh«ng kÐm phÇn quan träng. §ã lµ sè vèn thùc hiÖn vµ kÕt qu¶ vÒ c¸c mÆt kh¸c cña nh÷ng dù ¸n ®· ®i vµo ho¹t ®éng nh­: doanh thu, xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu, nép ng©n s¸ch, thu hót lao ®éng... . Mét lµ: §Çu t­ n­íc ngoµi gãp phÇn quan träng bæ sung nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong thêi kú ®æi míi. §Æc ®IÓm cña nÒn kinh tÕ n­íc ta vµo thËp kû 70 vµ ®Çu thËp kû 80 lµ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung víi rÊt nhiÒu nh÷ng nh­îc ®IÓm cña nã, trong ®ã tû lÖ vèn ®Çu t­ vµ tiÕt kiÖm rÊt thÊp, thËm chÝ cßn ©m. tõ sau ®æi míi th× tû lÖ nµy t¨ng lªn ®¸ng kÓ, tuy nhiªn vÉn cßn thÊp h¬n nhiÒu so víi nhu cÇu vèn ®Çu t­. H¬n nòa, chóng ta cßn ph¶i tr¶ qu¸ nhiÒu nî n­íc ngoµi trong khi th©m hôt ng©n s¸ch cßn ë møc kh¸ cao. V× vËy FDI trë thµnh mét nguån vèn cÇn thiÕt cho sù nghiÖp ®æi míi cña n­íc nhµ. Trong suèt thêi kú 5 n¨m 1991-1995, tû trong ®Çu t­ n­íc ngoµi chiÕm 22% vµ ®ãng gãp kho¶ng 30% tæng sè vèn ®Çu t­ trong n­íc. Cßn tÝnh riªng 5 n¨m 1996-2000 so víi 5 n¨m tr­íc th× tæng sè vèn ®Çu t­ míi ®¹t kho¶ng 20,73% tû USD, t¨ng 27,5% tæng sè vèn thùc hiÖn ®¹t h¬n 3260 dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®­îc cÊp giÊy phÐp ®Çu t­ t¹i ViÖt Nam víi tæng sè vèn ®¨ng ký 44 tû USD. §©y lµ mét con sè ®¸ng kÓ. Nguån vèn FDI chñ yÕu lµ ngo¹i tÖ m¹nh vµ m¸y mãc thiÕt bÞ t­¬ng ®èi hiÖn ®¹i nªn ®· ®ãng gãp c¬ së vËt chÊt míi, bæ sung vµ hoµn thiÖn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, t¨ng thªm n¨ng lùc s¶n xuÊt míi cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n, nhÊt lµ khu vùc c«ng nghiÖp. Hai lµ:Th«ng qua v iÖc chuyÓn giao c«ng nghÖ kü thuËt, FDI ®· gãp phµn lµm t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, kh¶ n¨ng s¶n xuÊt, kinh nghiÖm qu¶n lý ë mét sè ngµnh. ViÖt Nam b­íc vµo c«ng cuéc håi phôc vµ ph¸t triÓn kinh tÕ víi xuÊt ph¸t ®IÓm thÊp vÒ mÆt c«ng nghÖ. Do ®ã chÊt l­îng s¶n phÈm thÊp, khã cã thÓ t¹o ra søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng trong vµ ngoµi n­íc. MÆt kh¸c, tr×nh ®é c«ng nghÖ thÊp cßn dÉn ®Õn « nhiÔm m«i tr­êng. Sau khi thùc hiÖn luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, viÖc ®æi míi n­íc ta ®· thùc hiÖn víi quy m« vµ tèc ®é cao h¬n nhiÒu so víi tr­íc ®ã. N­íc ta ®· tiÕp nhËn ®­îc mét sè c«ng nghÖ kü thuËt tiªn tiÕn trong nhiÒu ngµnh kinh tÕ nh­: th«ng tin viÔn th«ng, th¨m dß dÇu khÝ, hãa chÊt, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, x©y dùng kh¸ch s¹n ®¹t tiªu chuÈn quèc tÕ, s¶n xuÊt l¾p ghÐp «t«, c«ng nghÖ ®iÖn tö, xe m¸y, s¶n xuÊt mét sè mÆt hµng tiªu dïng cã chÊt l­îng... Cô thÓ trong c¸c ngµnh dÇu khÝ, nhiÒu thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ tiªn tiÕn cña c¸c h·ng næi tiÕng trªn thÕ giíi nh­ Mobile cña Mü, BHP Rertolium, CKA cña óc vµ c¸c c«ng ty kh¸c cña Hµ Lan, ý, Ph¸p, Anh, Nga, Ên ®é ®· ®­îc ®­a vµo ViÖt Nam ®Ó thùc hiÖn th¨m dß vµ khai th¸c dÇu khÝ còng nh­ x©y dùng c¸c nhµ m¸y läc dÇu. Trong lÜnh vùc b­u chÝnh viÔn th«ng, c¸c thiÕt bÞ hiÖn ®¹i cña c«ng ty OCTVT ®· ®­îc ®­a vµo n­íc ta ®Ó l¾p ®Æt ®µi th«ng tin viÔn th«ng ®Çu tiªn. PhÇn lín thiÕt bÞ ®­a vµo n­íc ta ×uy thuéc läai trung b×nh trªn thÕ giíi nh­ng vÉn tiªn tiÕn h¬n nh÷ng thiÕt bÞ mµ ta ®ang cã. Nh­ vËy, th«ng qua chuyÓn giao c«ng nghÖ FDI ®· gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm, ®a d¹ng mÉu m·, tõ ®ã mµ n©ng cao kim ng¹ch xuÊt khÈu, c¶i thiÖn m«i tr­êng lao ®éng, ®ång thêi kÝch thÝch c¸c doanh nghiÖp trong n­íc vµ c¶ ë n­íc ngoµi. Ba lµ: ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· gãp phÇn tÝch cùc thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ta vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo h­íng tiÕn bé, t¨ng thu ng©n s¸ch. §Çu t­ n­íc ngoµi thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp vµ c¸c ho¹t ®éng dÞch vô trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. Hai khu vùc nµy cã tèc ®é ta nhanh h¬n khu vùc n«ng nghiÖp (n¨m 1997, c«ng nghiÖp t¨ng 13,2%, dÞch vô t¨ng 8,6%, n«ng nghiÖp t¨ng 4,5%) thóc ®Èy qu¸ tr×nh dÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ theo h­íng tÝch cùc. Trong c¬ cÊu vïng l·nh thæ, ®Çu t­ n­íc ngoµi gãp phÇn h×nh thµnh khu kinh tÕ träng ®iÓm cña 3 miÒn B¾c-Trung-Nam, mçi vïng lµ mét khu vùc kinh tÕ ta nhanh, cã t¸c dông ®Çu t­ ®èi víi kinh tÕ ViÖt Nam. H¬n n÷a, FDI ®· gãp phÇn chñ yÕu ®Çy nhanh qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt vïng kinh tÕ träng ®iÓm, ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän cña nÒn kinh tÕ. Khu vùc FDI t¹o ra trªn 12% GDP, h¬n 34% gi¸ trÞ s¶n l­îng s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, gÇn 7% nguån thu ng©n s¸ch cña c¶ n­íc, t¨ng thu thªm nguån thu tõ xuÊt khÈu, dÞch vô thu ngo¹i tÖ vµ ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch. Bèn lµ: B­íc ®Çu t¹o ra c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò khã kh¨n vÒ viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. TÝnh ®Õn th¸ng 4 n¨m 2001 sö dông 35 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ h¬n 10 v¹n ng­êi phôc vô cho hîp t¸c ®Çu t­. §ång thêi thu hót h¬n 4000 c¸n bé ViÖt Nam lµm viÖc trong c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. NhiÒu c¸n bé ®· ph¸t huy n¨ng lùc, v­¬n lªn ®¶m nhiÖm c¸c c«ng viÖc quan träng, cã uy tÝn ®èi víi ®èi t¸c n­íc ngoµi. Sù ®ãng gãp nµy tuy nhá bÐ, song l¹i ®¸ng quý trong ®iÒu kiÖn thiÕu nhiÒu viÖc lµm ë n­íc ta. Trªn ®©y lµ nh÷ng lîi Ých ban ®Çu mµ chóng ta thu ®­îc th«ng qua viÖc thu hót FDI. Tuy cßn rÊt khiªm tèn nh­ng nã còng ®· gãp mét phÇn quan träng vµo sô nghiÖp ®æi míi cña n­íc ta. NhËn thøc ®­îc vÞ trÝ ngµy cµng to lín cña ho¹t ®éng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ViÖt Nam. §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· ®Ò ra chñ tr­¬ng thu hót vµ sö dông vèn bªn ngoµi. §Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®ã, nhµ n­íc ViÖt Nam ®· t¹o mäi ®iÒu kiÖn thuËn lîi thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Quèc héi n­íc CHXHCN ViÖt Nam ®· ban hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam. tõ th¸ng 12 n¨m 1987 ®Õn nay ®· bæ sung 3 lÇn nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n n÷a cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Sau khi ban hµnh luËt mét sè c¸c v¨n ph¸p quy kh¸c ®Ó cô thÓ hãa vµ h­íng dÉn thi hµnh luËt. ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· cè g¾ng hÕt søc nh»m t¹o ra m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi nh­: æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, x©y dùnh vµ c¶i t¹o c¬ së h¹ tÇng, duy tr× ta kinh tÕ cao... §©y lµ nh©n tè chñ quan ®Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu trªn mµ khu vùc cã vèn ®Çu t­ ®· ®ãng gãp. MÆt kh¸c, n­íc ta cã nguån tµi nguyªn phong phó, nguån lao ®éng dåi dµo, cã vÞ trÝ thuËn lîi cho viÖc bu«n b¸n víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trª thÕ giíi mµ nhÊt lµ quan hÖ ViÖt-Mü hiÖn nay. Mü vµ ViÖt Nam ®· ký hiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i song ph­¬ng lµ nh©n tè quan träng ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi dßng m¸u chuyÓn c¸c nguån vèn tõ bªn ngoµi vµo ViÖt Nam, lµ triÓn väng lín cña viÖc thu hót vèn FDI vµo ViÖt Nam trong nh÷ng n tíi. Nh÷ng nh©n tè kh¸ch quan h÷a hÑn sÏ mang l¹i cho c¸c nhµ ®Çu t­ lîi nhuËn cao cña n¨m tíi lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh nh÷ng thµnh c«ng cña FDI trong nh÷ng n¨m qua. 2. Nh÷ng h¹n chÕ, nguyªn nh©n BÊt kú mét tÊm hu©n tr­¬ng nµo còng cã mÆt tr¸i cña nã, FDI cña n­íc ta còng cã nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng ph¶i suy nghÜ: Mét lµ: C¬ cÊu ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam ch­a hîp lý. H¬n 10 n¨m qua, c¸c dù ¸n ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam míi chØ tËp trung vµo mét sè ®Þa bµn vµ nh÷ng ngµnh cã kh¶ n¨ng thu hót vèn nhanh, Ýt rñi ro vµ cã c¬ së h¹ tÇng kh¸. Trong sè h¬n 2200 dù ¸n ®Çu t­, cã ®Õn 58% tËp trung vµo vïng §«ng Nam bé (thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ nhiÒu nhÊt) víi 52,5% tæng sè vèn ®Çu t­ vµ 54% tæng sè vèn ph¸p ®Þnh. KÓ ®Õn lµ ®ång b»ng S«ng Hång (chñ yÕu lµ Hµ Néi vµ H¶i Phßng) víi 23,6t tæng sè dù ¸n, 31,7t sè vèn ®Çu t­ vµ 30t vèn ph¸p ®Þnh. Trong khi ®ã, 6 vïng cßn l¹i, tuy cßn nhiÒu tiÒm n¨ng nh­ng l¹i rÊt Ýt dù ¸n víi sè vèn 50 tiÖu USD. t©y B¾c cã 7 dù ¸n víi 41 triÖu USD, §ång b»ng S«ng Cöu Long 128 dù ¸n víi sè vèn 763,2 triÖu USD ... Trªn tr­êng ®Þa bµn, ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi l¹i tËp trung vµo mét sè nghµnh cã kh¶ n¨ng sinh lîi nhanh. H¬n 10 n¨m qua ®· cã 189 dù ¸nn®Çu t­ vµo kh¸ch s¹n, nhµ hµng víi tæng sè vèn gÇn 4 tû USD. 1077 dù ¸n c«ng nghiÖp víi tæng sè vèn 11,5tû ®ång, chñ yÕu lµ c«ng nghiÖp l¾p r¸p, dÖt da, b­u ®iÖn, ng©n hµng, du lÞch. Sè dù ¸n vµo vïng s©USD vïng xa, vïng nghÌo vµ c¸c vïng s¶nn xuÊt n«ng l©m nghiÖp l¹i qu¸ Ýt. Ngµnh n«ng nghiÖp chØ cã 233 dù ¸n sè vèn 165 triÖu USD chiÕm 10% sè dù ¸n vµ 3,8% sè vèn ®Çu t­ 3,9% vèn ph¸p ®Þnh. Ngµnh thñy s¶n l¹i Ýt 83 dù ¸n vµ 331 triÖu USD vèn ®Çu t­. Hai lµ: HiÖu qu¶ ®Çu t­ ch­a cao vµ kh«ng ®ång ®Òu, mét sè dù ¸n ®· ®i vµo ho¹t ®éng 3-4 n¨m nh­ng vÉn bÞ thua lç. VÝ dô hãa chÊt lç 32 triÖu USD b»ng 29% vèn ®Çu t­, s¶n xuÊt bµnn ghÕ, g­êng tñ lç 4 triÖu USD b»ng 15,4% vèn ®Çu t­.. Nguyªn nh©n thua lç cã nhiÒu cã yÕu tè ®ang c¶nh b¸o lµ chi phÝ vËt chÊt vµ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh qu¸ lín do ®Þnh gi¸ m¸y mãc thiÕt bÞ n­íc ngoµi ®ù¬c nhËp vµo ®Ó liªn doanh so víi gi¸ thùc tÕ. MÆt kh¸c, cã kh«ng Ýt c¸c nhµ ®Çu t­ ®· lîi dông quan hÖ hîp t¸c ®Çu t­ vµ s¬ hë trong chÝnh s¸ch vµ kiÓm so¸t ®Ó bu«n lËu, trèn thuÕ g©y thiÖt h¹i kh«ng nhá cho nn­íc t¨ng tr­ëng . Nh­ vô bu«n lËu 1,2 triÖu gãi “CarewnA” cña c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n hµng h¶i Lizena nh­ vô nhµ m¸y thuèc l¸ Lataba vµ nhµ m¸y thuèc l¸ Kh¸nh Hßa hîp t¸c s¶n xuÊt Marboro gi¶ ®Ó xuÊt khÈu sang Hµ Lan. Ba lµ: §Çu t­ n­íc ngoµ ®· vµ ®ang t¹o ra sù c¹nh tranh g¨y g¾t víi c¸c doanh nghiÖp néi ®Þa vÒ lao ®éng, kü thuËt, vÒ thÞ trong n­íc vµ xuÊt khÈu. Bªn c¹nh mÆt tÝch cùc cña c¹nh tranh ®ã, còng xuÊt hiÖn nhiÒu yÕu tè tiªu cùc ¶nh h­ëng ®Õn tèc ®é t¨ng tr­ëng cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc. Râ nhÊt lµ s¶n xuÊt bia, bét giÆt, dÖt, da, l¾p r¸p ®iÖn tö, chÕ biÕn n«ng s¶n. VÝ dô c«ng nghiÖp ®iÖn tö liªn doanh víi n­íc ngoµi t¨ng 35% lËp tøc khu vùc trong n­íc gi¶m 5%. T­¬ng tù còng vËy víi v¶i t¨ng 37,55% vµ t¨ng 1,3% thùc phÈm, ®å uèng 19,5% vµ 11,5%, bét giÆt t¨ng 114,6% vµ t¨ng 5,7%.... H¬n thÕ n÷a, c¸c nhµ ®Çu t­ g©y nhiÒu thiÖt thßi cho ng­êi lao ®éng. Môc ®Ých cña nhµ ®Çu t­ lµ nh»m thu ®­îc lîi nhuËn cµng cao cµng tèt. V× vËy hä lu«n t×m c¸ch khai th¸c lîi thÕ t­¬ng ®èi cña n­íc chñ nhµ. Mét lîi thÕ lín nhÊt cña ViÖt Nam lµ gÝa lao ®éng rÎ. V× vËy nhµ ®Çu t­ g©y nhiÒu thiÖt thßi cho ng­êi lao ®éng. ë mét sè xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi c¸c nhµ ®Çu t­ ®· t¨ng c­êng ®é lao ®éng, c¾t xÐn ®iÒu kiÖn lao ®éng thËm chÝ xóc ph¹m nh©n phÈm cña ng­êi lao ®éng, mua chuéc hoÆc ph¶n øng víi c¸c c¸n bé c«ng ®oµn. V× vËy ®· cã nhiÒu cuéc tranh chÊp vÒ lao ®éng x¶y ra ë c¸c xÝ nghiÖp nµy (14 xÝ nghiÖp trong h¬n 700 xÝ nghiÖp ®ang ho¹t ®éng) Bèn lµ: M« h×nh khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt tuy cã nhiÒu ­u ®iÓm, nh­ng sù ph¸t triÓn trong h¬n 10 n¨m qua. M« h×nh nµy ë ViÖt Nam còng xuÊt hiÖn nh÷ng yÕu tè h¹n chÕ. Tr­íc hÕt lµ xu h­íng ph¸t triÓn trµn lan kh«ng theo quy ho¹ch, ch¹y theo sè l­îng mµ ch­a tÝnh ®Õn yÕu tè hiÖu qu¶. §Õn n¨m 1998, c¶ n­íc cã 54 khu c«ng nghiÖp, khu chÕ xuÊt víi tæng diÖn tÝch ®Êt 9000 ha nh­ng míi lÊp ®Çy 23% diÖn tÝch, 77% cßn l¹i vÉn cßn chê c¸c chñ ®Çu t­. C¶ n­íc cã 17 khu c«ng nghiÖp ch­a ®­îc thùc hiÖn ®­îc dù ¸n nµo, n­íc ta cßn nghÌo nh­ng Nhµ n­íc ®· dµnh h¼n hµng 100 triÖu USD ®Ó x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng cña c¸c khu c«ng nghiÖp ®Ó mêi gäi c¸c nhµ ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc, nh­ng diÖn tÝch cho thuª l¹i qu¸ Ýt so víi dù kiÕn vµ quy ho¹ch. N¨m lµ: VÊn ®Ò lín nhÊt mµ FDI g©y ra trong nh÷ng n¨m ®ã n÷a lµ kh«ng Ýt nh÷ng c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ l¹c hËu ®· bÞ th¶i ®Õn 20%. Mét cuéc kh¶o s¸t cña nghµnh c«ng nghiÖp nhÑ ë 42 xÝ nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi n¨m 1993 cho biÕt 76% sè m¸y míi nhËp thuéc thÕ hÖ nh÷ng n¨m 1950- 1960 , 70% sè m¸y nhËp hÕt khÊu hao, 50% lµ ®ß cò t©n trang l¹i. Riªng viÖc ®Þnh gi¸ cao h¬n gi¸ thùc tÕ tõ 15%- 20% cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp do n­íc ngoµi ®­a vµo d­íi h×nh thøc liªn doanh ®· g©y thiÖt h¹i cho ta kho¶ng 50 triÖu USD (B¸o nh©n d©n ngµy 6/10/1993). §iÒu tra cña Liªn §oµn lao ®éng ViÖt Nam c«ng bè n¨m 1995 cho biÕt. HÖ thèng CO2 ë liªn doanh bia BGI do ph¸t chÕ t¹o n¨m 1979, ®· l¾p ë Camorun n¨m 1980 (thêi b¸o kinh tÕ sè 73 nn 1996). ViÖc chuyÓn gia c«ng nghÖ l¹c hËu, thiÕu ®ång bé ®ang b¸o ®éng nguy c¬ cña c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ ViÖt Nam lµ ®iÒu ®¸ng quan t©m. §iÒu nµy g©y ra « nhiÔm m«i tr­êng vµ ¶nh h­ëng ®Õn søc kháe cña ngêi lao ®éng vµ nguy c¬ gia t¨ng møc ®é l¹c hËu. Ch¼ng h¹n nh­ viÖc nhËp c«ng nghÖ cò cña ngµnh ph©n bãn ®· lµm nång ®é hãa chÊt g©y h¬i, c¸c lo¹i khÝ ®éc gÊp nhiÒu lÇn cho phÐp,lµm « nhiÔm m«i tr­êng xung quanh. HoÆc c«ng nghÖ t¹o bät PVC tõ hãa chÊt Alkysbene lµ ch©t g©y bÖnh ung th­ còng ®· ®­îc nhËp vµo n­íc ta. Ngoµi ra nguy c¬ cã thÓ s¶y ra n÷a lµ sù phô thuéc cña c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ vµo vèn, c«ng nghÖ kü thuËt vµ thÞ tr­êng cña c¸c nhµ ®Çu t­. Sù ph¸t triÓn kinh tÕ gi¶ t¹o ë n­íc nhËn ®Çu t­. Sù “ch¶y m¸u” tµi nguyªn vµ chÊt x¸m. Sù can thiÖp vµo c«ng viÖc néi bé, an ninh cña c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn th«ng qua c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia.....Nguyªn nh©n chÝnh cña t×nh h×nh trªn lµ do ViÖt Nam thiÕu th«ng tin vÒ c¸c lo¹i c«ng nghÖ, tr×nh ®é cßn thÊp, tr×nh ®é qu¶n lý vµ kiÓm so¸t cßn yÕu. Quan träng h­n lµ c¸c chÝnh s¸ch vÒ chuyÓn giao c«ng nghª, b¶o vÖ m«i tr­êng, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc....cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i hoµn thiÖn. 3. Nh÷ng v­íng m¾c, trë ng¹i Trong thêi gian qua, ChÝnh phñ ViÖt Nam th­êng xuªn l¾ng nghe c¸c nhµ ®Çu t­ vµ ®· ban hµnh nhiÒu biÖn ph¸p c¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­, th¸o g÷ khã kh¨n cho c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ n­íc ngoµinh­ söa ®æi luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi, miÔn gi¶m thuÕ, tiÒn thuª ®Êt, gi¶m gi¸ phÝ mét sè mÆt hµng, dÞch vô, ®iÒu chØnh môc tiªu ho¹t ®éng cña nhiÒu dù ¸n, bæ sung c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch vµ b¶o ®¶m ®Çu t­, xö lý linh ho¹t viÖc chuyÓn ®æi h×nh thøc ®Çu t­ vv.... Tuy nhiªn, cho ®Õn nay vÉn cßn mét sè v­íng m¾c g©t khã kh¨n cho viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 3.1. Sù c¹nh tranh gay g¾t trong viÖc thu hót FDI cña c¸c n­íc cña c¸c khu vùc Xu h­íng gia t¨ng ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi trªn thÕ giíi lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña qu¸ tr×nh quèc tÕ hãa ®íi sèng kinh tÕ quèc tÕ ®ang diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ. Xu h­íng nµy mang tÝnh l©u dµi, cho dï trong sè nn cô thÓ l­îng vèn FDI cã thÓ gi¶m do ¶nh h­ëng cña suy tho¸i kinh tÕ, nhÊt lµ ë c¸c n­íc ph¸t triÓn. Tuy vËy nh­ng tæng sè vèn FDI trªn thÕ giíi lµ rÊt lín, song tû träng ®Çu t­ vµo c¸c n­íc ph¸t triÓn trong tæng FDI chØ chiÕm Ýt vµ cã thÓ gi¶m xuèng trong nh÷ng nn tíi. Do ®ã cuéc c¹nh thanh thu hót FDI gi÷a c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn cßn tiÕp tôc t¨ng. MÆt kh¸c mét sù kiÖn gÇn ®©y cho thÊy ViÖt Nam sÏ khã kh¨n h¬n trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ã lµ n­íc l¸ng giÒng Trung Quèc gia nhËp tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ (WTO). 3.2. C¬ së h¹ tÇng cßn yÕu kÐm Do xuÊt ph¸t thÊp nªn c¬ së h¹ tÇng cßn kÐm cña ViÖt Nam ®· tån t¹i qua nhiÒu thÕ kû qua, g©y ra nh÷ng Ên t­îng kh«ng mÊy hÊp dÉn cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. §ßng thêi g©y khã kh¨n cho viÖc triÓn khai vµ ho¹t ®éng cña c¸c dù ¸n FDI. Sù qu¸ t¶i vµ l¹c hËu cña hÖ thèng giao th«ng vËn t¶i, th«ng tin liªn l¹c cung cÊp ®iÖn n­íc lµ nh÷ng næi bËt cña c¬ së h¹ tÇng ViÖt Nam cô thÓ: Giao th«ng vËn t¶i: HÖ thèng nµy c¶ vÒ ®­êng s¾t, ®­êng kh«ng, ®­êng bé ®Òu rÊt l¹c hËu, kh«ng ®ång bé. Trong sè 15 s©n bay cña c¶ n­íc, cã hai s©n bay quèc tÕ lµ Néi Bµi - Hµ Néi, T©n S¬n NhÊt - Thµnh phè Hå ChÝ Minh. S©n bay §µ n½ng tuy ®· ®­îc xÕp lµ lo¹i s©n bay quèc tÕ, nh­ng trong thùc tÕ míi chØ ho¹t ®éng nh­ s©n bay néi ®Þa. Ngay c¶ hai s©n bay quèc tÕ nø«c ta còng ®ang ®ßi hâi ph¶i ®­îc n©ng cÊp c¶i t¹o, vµ cã thªm thiÕt bÞ h­íng bay míi. M¹ng l­íi ®­êng s¾t cã nh­îc ®iÓm lín nhÊt lµ hÖ thèng ®­êng s¾t lµ ®­êng ®¬n tuyÕn, víi ®­êng bay khæ hÑp trong khi hÖ thèng tÝn hiÖu th« s¬. nÒn ®­êng s¾t kh«ng ®¶m b¶m chÊt l­îng,®­êng rayvµ tµ vÑt yÕu nhiÒu ®o¹n ®­êng kh«ng an toµn... Do vËy so víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ th× sù ph¸t triªn cña giao th«ng vËn t¶i cßn chËm ch¹p vµ lµ trë ng¹i lín ®èi víi kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam nhÊt lµ c¸c vïng s©u vïng,vïng xa. Cã thÓ nãi ®Çu t­ cho giao th«ng vËn t¶i cña ViÖt Nam ch­a chó träng tíi ®Çu t­ chiÒu s©u, thiªn vÒ mua s¾m thiÕt bÞ míi,coi nhÑ söa ch÷a vµ ®ång b« hãa ph­¬ng tiÖn hiÖn cã. Chó träng ph­¬ng tiÖn kü thuËt nh­ng l¹i xem nhÑ viÖc ®æi míi c«ng nghÖ vµ hoµn thiÖn c¸c c«ng tr×nh vËt chÊt. HÖ thèng giao th«ng vËn t¶i xÐt vÒ tr×nh ®é kü thuét vµ c«ng nghÖ cßn l¹c hËu,xÐt vÒ c¬ c¸u mÊt c©n ®èi, xÐt vÒ mÆt ph©n bè l·nh thæ ch­a hîp lý. HÖ th«ng tin liªn l¹c: ViÖt Nam tuy ®· cã nh÷ng tiÕn bé v­ît bËc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y. Nh­ng nh×n chung vÉn vÉn ch­a ®Çy ®ñ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng ch­a thËt tèt ®Ó phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ. §Æc biÖt hÖn nay chóng t¨ng tr­ëng ®ang sèng trong thêi ®¹i bïng næ nªn mäi th«ng tin ph¶i ®­îc cËp nhËt mét c¸ch chÝnh x¸c, ®Ó c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ xö lý mét c¸ch linh ho¹t c¸c th«ng tin ®ã. Tõ ®ã ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n kÞp thêi. H¬n n÷a phÝ trong ngµnh b­u chÝnh viÔn th«ng hiÖn nay ®ang cßn kh¸ cao so víi khu vùc vµ trªn thÕ giíi. §ång thêi khu vùc FDI hiÖn cßn ph¶i chÞu møc kh¸ cao so víi khu vùc trong n­íc. §iÒu nµy g©y bÊt b×nh ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ vµ lµm cho chi phÝ ho¹t ®éng t¨ng cao, g©y khã kh¨n cho viÖc thùc hiÖn c¸c dù ¸n FDI. HÖ thèng tho¸t n­íc vµ hÖ thèng cung cÊp ®iÖn ®· ®­îc x©y dùng vµ chó träng ®Çu t­. Song vÉn ch­a ®¸p øng nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ho¹t ®éng FDI. HÖ thèng c¸p tho¸t n­íc ®« thÞ trong nh÷ng thµnh phè lín ®ang bÞ xuèng cÊp ngiªm träng, thËm chÝ nhiÒu khu vùc ®« thÞ ch­a cã hÖ thèng tho¸t n­íc. ë Hµ Néi sè l­îng cèng tho¸t n­íc chØ ®¸p øng ®­îc trªn 40% yªu cÇu. ë thµnh phè Hå ChÝ Minh vµ ë mét sè thµnh phè kh¸c ë phÝa Nam, hÖ thèng tho¸t n­íc cã kh¸ h¬n nh­ng còng chÞu ¸p lùc lín do viÖc më réng kh¸ nhanh cña c¸c khu d©n c­. 3.3. M«i tr­êng hÖ thèng ph¸p luËt cßn nhiÒu bÊt cËp HÖ thèng ph¸p luËt cña ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn nªn cßn thiÕu tÝnh ®éng bé, ch­a ®ñ møc cô thÓ, ch­a b¶o ®¶m ®­îc tÝnh râ rµng vµ dù ®o¸n ®­îc tr­íc. Sau h¬n 10 n¨m qua kÓ tõ khi ban hµnh luËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam ®· ®­îc söa ®æi 3 lÇn. C¸c v¨n b¶n ph¸p lý liªn quan ®Õn FDI rÊt nhiÒu, nh­ng viÖc hÖ thèng hãa cßn yÕu, viÖc tuyªn truyÒn cßn h¹n chÕ, viÖc hiÓu vµ tËn dông ch­a nhÊt qu¸n, tïy tiÖn. T¹o nªn t×nh tr¹ng “trªn tho¸ng d­íi chÆt” Cô thÓ: Mét sè Bé ngµnh ch­a ban hµnh kÞp thêi c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn. NghÞ §Þnh 24/2000/N§-CP ngµy 31/7/2000 cña ChÝnh Phñ quy ®Þnh chi tiÕt luËt ®Çu t­ n­í ngoµi t¹i ViÖt Nam g©y khã kh¨n cho c¸c ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp vÝ dô nh­ v¨n b¶n h­íng dÉn thuÕ, qu¶n lý tµi chÝnh doanh nghiÖp, chÕ ®é kÕ to¸n cña Bé Tµi ChÝnh, h­íng dÉn chuyÓn giao c«ng nghÖ.... MÆt kh¸c thñ tôc hµnh chÝnh cßn r­êm rµ, tÖ qua liªu, thiÕu tr¸ch nhiÖm cña mét sè c¸n bé c«ng chøc g©y ¸ch t¾c triÓn khai dù ¸n vµ s¶n xuÊt kinh doanh. T×nh tr¹ng “nhiÒu cöa nhiÒu khãa” vÉn ®ang tån t¹i. Cßn n÷a c¸c v¨n b¶n quy ®Þnh vÒ së h÷u trÝ tuÖ ch­a râ rµng vµ thùc hiÖn mÊt thêi gian. C¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi mong muèn ChÝnh Phñ x©y dùng c¸c thÓ chÕ ®Ó ng¨n chÆn cä hiÖu lùc t×nh tr¹ng c¹n tranh kh«ng lµnh m¹nh, ®Æc biÖt lµ n¹n hµng gi¶, hµng nh¸i ®ang phæ biÕn hiÖn nay. Víi nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc cña khu vùc vèn FDI t¹i ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m qua. Mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh FDI lµ mét tÊt yÕu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn quèc tÕ hãa s¶n xuÊt vµ l­u th«ng, mét yÕu tè cÇn thiÕt cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia vµ ®­îc coi lµ mét nguån lùc quèc tÕ cÇn khai th¸c ®Ó tõng b­íc hßa nhËp vµo céng ®ång quèc tÕ, gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò c«ng nghÖ vµ vèn mét c¸ch tiÕp cËn th«ng minh ®Ó b­íc nhanh trªn con ®­êng c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc. Tuy nhiªn còng cÇn ph¶i nh×n nhËn tõ mÆt tr¸i cña vÊn ®Ò FDI ®Ó t×m ra ®èi s¸ch h¹n chÕ vµ ®Èy lïi tiªu cùc, ph¸t huy mÆt tÝch cùc trong thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ lµm lµnh m¹nh h¬n n÷a quan hÖ hîp t¸c kinh tÕ quèc tÕ ViÖt Nam KÕt luËn Trong chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, Nhµ n­íc ta lu«n coi träng thu hót vµ sö dông vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi nh»m ®¹i ®­îc nh÷ng môc tiªu ®Ò ra, ®Æc biÖt lµ môc tiªu c«ng nghiÖp hãa - hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2020 ®­a n­íc ta trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn. Nh÷ng chÝnh s¸ch vµ biÖt ph¸p huy ®éng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, quan träng lµ vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi cÇn ®­îc quan t©m h¬n n÷a. Bëi nguån vèn nµy ®em l¹i cho n­íc nhËn ®Çu t­ (cho ViÖt Nam) nhiÒu lîi Ých. Mµ thùc tiÔn trong nh÷ng n¨m qua ViÖt Nam ®· ®¹t ®­îc ®ã lµ: Gãp phÇn quan träng trong viÖc kh¾c phôc t×nh tr¹ng thiÕu vèn ë n­íc ta, kho¶ng 30% tæng sè vèn ®Çu t­ trong n­íc, t¹o c«ng ¨n lµm viÖc cho ng­êi lao ®éng, t¨ng nguån thu nhËp tõ xuÊt khÈu dich vô vµ ®ãng gãp cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc..... Do thêi gian vµ tr×nh ®é cã h¹n, nªn bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng kiÕm khuyÕt. Em mong ®­îc sù gãp ý cña c¸c thÇy c« ®Î bµi viÕt cña em ®­îc hoµn thiÖn. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi víi t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë ViÖt Nam Gi¸o tr×nh kinh tÕ ®Çu t­ (§¹i häc kinh tÕ quèc d©n) ChiÕn l­îc huy ®«ng vèn phôc vô CNH-H§H ®¸t n­íc LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi: 1990,1992, 1996, 2000 vµ c¸c v¨n b¶n d­íi luËt C¸c t¹p chÝ : Ngiªn cøu kinh tÕ, ®Çu t­, kinh tÕvµ dù b¸o vµ c¸c t¹p chÝ kh¸c Gi¸o tr×nh ®Çu t­ n­íc ngoµi (§¹i häc ngo¹i th­¬ng) Vèn n­íc ngoµi vµ chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ ë ViÖt Nam Môc lôc Trang PhÇn 1:C¬ së lý luËn cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) 2 I. mét sè kh¸i niÖm chung 2 Kh¸i niÖm ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 2 C¸c h×nh thøc ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 2 2.1. Hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh 2 2.2. Doanh nghiÖp liªn doanh 3 2.3 Doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi 3 3. Nh÷ng nh©n tè ¶nh h­ëng tíi thu hót vèn FDI 4 3.1 C¸c yÕu tè ®iÒu tiÕt vÜ m« 4 3.1.1 C¸c chÝnh s¸ch 5 3.1.2 LuËt ®Çu t­ 5 3.1.3 C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng kh¸c 5 II. ¶nh h­ëng cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®èi víi nÒn kinh tÕ 6 1. Nh÷ng ¶nh h­ëng tÝch cùc cña FDI 6 Lµ nguån hç trî cho ph¸t triÓn chuyÓn giao c«ng nghÖ 6 ChuyÓn giao c«ng nghÖ míi 7 DÞch chuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ 8 Thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ 9 1.5. Mét sè t¸c ®éng kh¸c 9 2. Nh÷ng ¶nh h­ëng tiªu cùc cña ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi 10 2.1. ChuyÓn giao c«ng nghÖ 10 2.2. Phô thuéc vÒ kinh tÕ ®èi víi c¸c n­íc nhËn ®Çu t­ 11 2.3. Chi phÝ cho thu hÓt FDI vµ s¶n xuÊt hµng hãa kh«ng thÝch hîp 12 2.4. Nh÷ng mÆt tr¸i kh¸c 13 PhÇn 2: Thùc tr¹ng huy ®éng vèn FDI vµo viÖt nam trong thêi gian qua 15 T×nh h×nh thu hót vèn FDI 15 1. Mét sè dù ¸n vµ sè vèn ®Çu t­ 15 2.VÒ c¬ cÊu vèn ®Çu t­ 17 2.1. C¬ cÊu ngµnh nghÒ 17 2.2. C¬ cÊu l·nh thæ 18 C¸c ®èi t¸c ®Çu t­ 19 II. §¸nh gi¸ chung t×nh h×nh thu hót vèn FDI 20 1. Nh÷ng thµnh tùu, nguyªn nh©n 20 2. Nh÷ng h¹n chÕ, nguyªn nh©n 24 3. Nh÷ng v­íng m¾c, trë ng¹i 26 3.1. Sù c¹nh tranh gay g¾t trong viÖc thu hót FDI cña c¸c n­íc cña c¸c khu vùc 27 3.2. C¬ së h¹ tÇng cßn yÕu kÐm 27 3.3. M«i tr­êng hÖ thèng ph¸p luËt cßn nhiÒu bÊt cËp 28 KÕt luËn 29 Tµi liÖu tham kh¶o 30