Đề án Thực trạng và giải pháp hoàn thiện kế toán chi phí sản xuất và tính giá thành sản phẩm với hệ thống chỉ tiêu quản trị doanh nghiệp trong các doanh nghiệp Việt Nam

kinh doanh cña c¸c nhµ donah nghiÖp Néi dung c¬ b¶n cña ®Ò ¸n PhÇn I C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm víi hÖ thèng chØ tiªu qu¶n trÞ doanh nghiÖp I. B¶n chÊt, néi dung cña chi phÝ: 1. Kh¸i niÖm chi phÝ: Chi phÝ là nh÷ng phÝ tæn g¾n liÒn víi môc ®Ých s¶n xuÊt kinh doanh. §Ó hiÓu râ h¬n vÒ chi phÝ trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt cßn quan t©m, xem xÐt trong tõng giai ®o¹n ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp, giai ®o¹n nghiªn cøu tiÕp cËn nhu cÇu s¶n xuÊt, giai ®o¹n s¶n xuÊt, giai ®o¹n tiªu thô. 2. Ph©n lo¹i chi phÝ: 2.1. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt theo chøc n¨ng ho¹t ®éng: gåm cã 3 lo¹i chi phÝ. 2.1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt: Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµ qu¸ tr×nh kÕt hîp gi÷a søc lao ®éng víi t­ liÖu lao ®éng vµ ®èi t­îng lao ®éng ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i bá ra mét sè kho¶n chi phÝ nhÊt ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt. C¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh nµy ®­îc gäi lµ chi phÝ s¶n xuÊt Chi phÝ s¶n xuÊt: lµ toµn bé chi phÝ cã liªn quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm trong mét k× nhÊt ®Þnh. Chi phÝ s¶n xuÊt gåm ba kho¶n môc chi phÝ sau ®©y: - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: lµ chi phÝ cña nh÷ng lo¹i nguyªn vËt liÖu cÊu thµnh thùc thÓ cña s¶n phÈm, cã gi¸ trÞ lín vµ cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc mét c¸ch t¸ch biÖt, râ rµng, cô thÓ cho tõng s¶n phÈm. - Chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp: lµ chi phÝ tiÒn l­¬ng cña nh÷ng lao ®éng trùc tiÕp chÕ t¹o s¶n phÈm - Chi phÝ s¶n xuÊt chung: lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt kh¸c ®Ó sö dông lao ®éng gi¸n tiÕp vµ chi phÝ kh¸c. 2.1.2. Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt §Ó tæ chøc vµ thùc hiÖn viÖc tiªu thô s¶n phÈm, doanh nghiÖp cßn ph¶i thùc hiÖn mét sè kho¶n chi phÝ ë kh©u ngoµi s¶n xuÊt ®­îc gäi lµ chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt Chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt gåm 2 lo¹i: - Chi phÝ b¸n hµng vµ tiÕp thÞ: bao gåm toµn bé chi phÝ cÇn thiÕt ®Ó ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh l­u th«ng hµng ho¸ vµ ®¶m b¶o viÖc ®­a hµng ho¸ ®Õn tay ng­êi tiªu dïng - Chi phÝ qu¶n lÝ: bao gåm nh÷ng kho¶n chi phÝ liªn quan ®Õn tæ chøc hµnh chÝnh vµ c¸c ho¹t ®éng v¨n phßng lµm viÖc cña c¸c doanh nghiÖp. C¸c kho¶n chi phÝ nµy kh«ng thÓ xÕp vµo chi phÝ s¶n xuÊt hay b¸n hµng ®­îc. 2.1.3. Chi phÝ thêi k× vµ chi phÝ s¶n phÈm Ngoµi viÖc ph©n lo¹i chi phÝ thµnh chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ ngoµi s¶n xuÊt, trong kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ cßn ®­îc ph©n thµnh chi phÝ thêi k× vµ chi phÝ s¶n phÈm. - Chi phÝ thêi k×: bao gåm nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong k× h¹ch to¸n. V× thÕ, chi phÝ thêi k× lµ chi phÝ trùc tiÕp lµm gi¶m lîi tøc trong thêi k× mµ chóng ph¸t sinh. Chi phÝ thêi k× kh«ng ph¶i lµ nh÷ng chi phÝ t¹o thµnh thùc thÓ cña s¶n phÈm hµng n¨m trong c¸c yÕu tè cÊu thµnh gi¸ vèn cña hµng ho¸ mua vµo, mµ lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ hoµn toµn biÖt lËp víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm hoÆc mua vµo hµng ho¸. V× vËy, chi phÝ thêi k× bao gåm c¸c chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lÝ hµnh chÝnh. Chi phÝ s¶n phÈm: bao gåm c¸c chi phÝ g¾n víi s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt ra hoÆc mua vµo ®Ó b¸n l¹i. §èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt, chi phÝ s¶n phÈm bao gåm chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, lao ®éng trùc tiÕp vµ chi phÝ s¶n xuÊt chung. Nh­ vËy, chi phÝ s¶n phÈm lu«n g¾n liÒn víi s¶n phÈm vµ chØ ®­îc thu håi khi s¶n phÈm tiªu thô, cßn khi ch­a ®­îc tiªu thô th× chóng n»m trong s¶n phÈm tån kho. 2.2. Ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö cña chi phÝ Môc ®Ých cña c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ trong kÕ to¸n qu¶n trÞ lµ cung cÊp th«ng tin phôc vô cho viÖc lËp kÕ ho¹ch, kiÓm tra vµ chñ ®éng ®iÒu tiÕt chi phÝ cho phï hîp. NghÜa lµ c¨n cø vµo th«ng tin do kÕ to¸n qu¶n trÞ cung cÊp, c¸c nhµ qu¶n trÞ sÏ thÊy ®­îc sù biÕn ®éng cña chi phÝ cã phï hîp hay kh«ng víi sù biÕn ®éng cña møc ®é ho¹t ®éng vµ tõ ®ã cã c¸c biÖn ph¸p h÷u hiÖu nh»m qu¶n lÝ tèt c¸c lo¹i chi phÝ Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy th× chi phÝ ®­îc ph©n thµnh: biÕn phÝ, ®Þnh phÝ vµ chi phÝ hçn hîp 2.2.1. BiÕn phÝ( chi phÝ biÕn ®æi) BiÕn phÝ lµ nh÷ng kho¶n môc chi phÝ cã quan hÖ tØ lÖ thuËn víi biÕn ®éng vÒ møc ®é ho¹t ®éng. BiÕn phÝ khi tÝnh cho mét ®¬n vÞ th× nã æn ®Þnh, kh«ng thay ®æi. BiÕn phÝ khi kh«ng cã ho¹t ®éng b»ng O. Nh­ vËy biÕn phÝ cã 2 ®Æc ®iÓm: + Tæng c¸c biÕn phÝ thay ®æi khi s¶n l­îng thay ®æi + BiÕn phÝ ®¬n vÞ gi÷ nguyªn kh«ng ®æi khi s¶n l­îng thay ®æi BiÕn phÝ th­êng gåm c¸c kho¶n chi phÝ nh­: chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp, gi¸ vèn cña hµng hãa mua vµo ®Ó b¸n, chi phÝ bao b× ®ãng gãi, hoa hång b¸n hµng… BiÕn phÝ tØ lÖ: lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cã quan hÖ tØ lÖ thuËn trùc tiÕp víi biÕn ®éng cña møc ho¹t ®éng c¨n cø nh­ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ lao ®éng trùc tiÕp…. BiÕn phÝ cÊp bËc: Lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ thay ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng thay ®æi nhiÒu vµ râ rµng. BiÕn phÝ lo¹i nµy kh«ng ®æi khi møc ho¹t ®éng c¨n cø thay ®æi Ýt. Nãi c¸ch kh¸c, biÕn phÝ lo¹i nµy cã quan hÖ tØ lÖ nh­ng kh«ng tuyÕn tÝnh víi møc ®é ho¹t ®éng thay ®æi cho phÐp chi phÝ thay ®æi ®Ó t­¬ng øng víi ho¹t ®éng míi. §Þnh møc (chi phÝ cè ®Þnh) §Þnh phÝ lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ kh«ng biÕn ®æi khi møc ®é ho¹t ®éng thay ®æi. §Þnh phÝ chØ gi÷ nguyªn trong ph¹m vi phï hîp cña doanh nghiÖp. Ph¹m vi phï hîp lµ ph¹m vi gi÷a khèi s¶n phÈm tèi thiÓu vµ khèi l­îng s¶n phÈm tèi ®a mµ doanh nghiÖp dù ®Þnh s¶n xuÊt. 2.2.3. Chi phÝ hçn hîp Chi phÝ hçn hîp lµ chi phÝ mµ b¶n th©n nã gåm c¸c yÕu tè biÕn phÝ lÉn ®Þnh phÝ. ë møc ®é ho¹t ®éng c¬ b¶n, chi phÝ hçn hîp thÓ hiÖn ®Æc ®iÓm cña ®Þnh phÝ, qua møc ®ã nã thÓ hiÖn ®Æc tÝnh cña biÕn phÝ 3. Phương ph¸p tập hợp chi phÝ Doanh nghiệp cần lựa chọn c¸c phương ph¸p tập hợp chi phÝ phèi hợp từng loại chi phÝ: a/ Phương ph¸p trực tiếp: Áp dụng cho trường hợp chi phÝ ph¸t sinh chỉ liªn quan đến một đối tượng chịu chi phÝ. Theo phương ph¸p này th× chi phÝ của đối tượng nào được tập hợp trực tiếp cho đối tượng ®ã . b/ Phương ph¸p ph©n bổ: Áp dụng cho trường hợp chi phÝ ph¸t sinh liªn quan đến nhiều đối tượng chịu chi phÝ. Khi thực hiện phương ph¸p ph©n bổ chi phÝ doanh nghiệp cô thể lựa chọn một trong c¸c căn cứ ph©n bổ sau: Giờ c«ng, ngày c«ng, giờ m¸y hoạt động, diện tÝch sử dụng,…và phương ph¸p ph©n bổ là trực tiếp hoặc ph©n bổ theo cấp bậc. 4. X¸c ®Þnh chi phÝ trung t©m Việc x¸c định trung t©m chi phÝ phụ thuộc vào quy tr×nh sản xuất và quy m« của từng doanh nghiệp. C¸c trung t©m chi phÝ thường được ph©n loại là: - Trung t©m chÝnh, như: Trung t©m mua hàng, trung t©m sản xuất (c¸c ph©n xưởng, bộ phận sản xuất); - Trung t©m phụ, như: Trung t©m hành chÝnh, quản trị, trung t©m kế to¸n, tài chÝnh,… II. B¶n chÊt, néi dung cña gi¸ thµnh s¶n phÈm 1. Kh¸i niÖm: Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh nghiÖp ®· bá ra bÊt kú ë kú nµo nh­ng cã liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn mét khèi l­îng s¶n phÈm, dÞch vô ®· hoµn thµnh trong kú. Mét c¸ch chung nhÊt, gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh tÝnh cho mét khèi l­îng s¶n phÈm, c«ng viÖc hoµn thµnh. 2. Ph©n lo¹i gÝa thµnh s¶n phÈm: NÕu c¨n cø vµo ph¹m vi c¸c chi phÝ cÊu thµnh th× gi¸ thµnh bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh toµn bé: - Gi¸ thµnh s¶n xuÊt gåm c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm ph¸t sinh ë ph©n x­ëng s¶n xuÊt tÝnh cho s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®­îc sö dông ®Ó h¹ch to¸n thµnh phÈm nhËp kho vµ gi¸ vèn hµng b¸n, lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh møc l·i gép trong k×. VÒ nguyªn t¾c, gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i lµ tÊt c¶ chi phÝ ph¸t sinh trong giai ®o¹n chÕ t¹o s¶n phÈm. Tuy nhiªn, ®Ó phôc vô yªu cÇu qu¶n trÞ chi phÝ (ph¶i lËp kÕ ho¹ch, kiÓm so¸t chi phÝ…) th× trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi phÝ s¶n xuÊt ®­îc ph©n lo¹i theo c¸ch øng xö thµnh biÕn phÝ vµ ®Þnh phÝ. Th«ng th­êng, chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ biÕn phÝ, cßn chi phÝ s¶n xuÊt chung th× bao gåm mét bé phËn lµ biÕn phÝ, mét bé phËn lµ ®Þnh phÝ. - Gi¸ thµnh toµn bé bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt vµ chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp tÝnh cho s¶n phÈm ®· tiªu thô, chØ x¸c ®Þnh ®èi víi s¶n phÈm, lao vô ®· ®­îc tiªu thô, lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh møc lîi nhuËn tr­íc thuÕ Dùa theo c¸ch ph©n lo¹i chi phÝ theo c«ng dông vµ theo c¸ch øng xö cña chi phÝ vµ tuy vµo yªu cÇu qu¶n trÞ chi phÝ trong doanh nghiÖp mµ cã nhiÒu c¸ch kh¸c nhau trong viÖc x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n xuÊt ThiÕu 3. C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña gi¸ thµnh s¶n phÈm - Chøc n¨ng bï ®¾p chi phÝ. Gi¸ thµnh s¶n phÈm biÓu hiÖn nh÷ng hao phÝ vËt chÊt mµ c¸c doanh nghiÖp ®· bá ra ®Ó s¶n xuÊt vµ tiªu thô s¶n phÈm. Nh÷ng hao phÝ vËt chÊt nµy cÇn ®­îc bï ®¾p mét c¸ch ®Çy ®ñ, kÞp thêi ®Ó ®¶m b¶o yªu cÇu t¸i s¶n xuÊt. - Chøc n¨ng lËp gi¸. S¶n phÈm do c¸ch doanh nghiÖp s¶n xuÊt lµ s¶n phÈm hµng ho¸ ®­îc thùc hiÖn gi¸ trÞ trªn thÞ tr­êng th«ng qua gi¸ c¶ cho nªn ®Ó thùc hiÖn ®­îc yªu cÇu bï ®¾p hao phÝ vËt chÊt th× khi x©y dùng gi¸ ph¶i c¨n cø vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. - Chøc n¨ng ®ßn bÈy kinh tÕ. Doanh lîi cña doanh nghiÖp cao hay thÊp phô thuéc trùc tiÕp vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm. H¹ thÊp gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÖn ph¸p c¬ b¶n ®Ó t¨ng c­êng doanh lîi, t¹o nªn tÝch luü ®Ó t¸i s¶n xuÊt më réng. §Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu cña qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch hãa gi¸ thµnh còng nh­ x©y dùng gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®­îc xem xÐt d­íi nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh­ trªn thùc tÕ, ngoµi c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt cßn cã c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh ph©n x­ëng, gi¸ thµnh c«ng x­ëng, gi¸ thµnh toµn bé… C¨n cø vµo thêi gian tÝnh vµ c¸ch tÝnh gi¸ vµ l­îng tiªu hao cña c¸c kho¶n môc CPSX mµ gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc vµ gi¸ thµnh thùc tÕ. III. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ 1. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n phÈm §Ó h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc chÝnh x¸c, phï hîp th× tr­íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc ®èi t­îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt - nghÜa lµ x¸c ®Þnh giíi h¹n nhÊt ®Þnh ®Ó tËp hîp chi phÝ mµ thùc chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ n¬i chÞu chi phÝ nh»m phôc vô cho viÖc kiÓm tra, ph©n tÝch chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm. §èi t­îng tËp hîp CPSX cã thÓ lµ toµn bé quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm(toµn xÝ nghiÖp), tõng giai ®o¹n c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm (tõng ph©n x­ëng) hoÆc cã thÓ lµ tõng chi tiÕt, côm chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm, tõng mÆt hµng hoÆc tõng nhãm s¶n phÈm. Tr×nh tù tËp hîp vµ ph©n bæ CPSX th­êng ®­îc kh¸i qu¸t qua 3 b­íc sau ®©y: B­íc 1: tËp hîp c¸c kho¶n chi phÝ c¬ b¶n, trùc tiÕp liªn quan ®Õn c¸c ®èi t­îng tËp hîp chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh. B­íc 2: TiÕn hµnh tÝnh to¸n vµ ph©n bæ c¸c kho¶n chi phÝ cã liªn quan chung ®Õn c¸c ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh nh­ CPSX kinh doanh phô, CPSXC. B­íc 3: X¸c ®Þnh gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang trªn c¬ së ®ã tÝnh ra gi¸ thµnh thùc tÕ cña tõng lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô theo ph­¬ng ph¸p phï hîp. 2. C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ: 2.1. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ theo c«ng viÖc: 2.1.1. Néi dung ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ theo c«ng viÖc: Ph­¬ng ph¸p chi phÝ x¸c ®Þnh theo c«ng viÖc ®­îc sö dông ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng, s¶n phÈm ®­îc s¶n xuÊt theo yªu cÇu cña kh¸ch hµng. C¸c ®¬n ®Æt hµng cã thÓ kh¸c nhau vµ cïng mét lóc, doanh nghiÖp cã thÓ s¶n xuÊt nhiÒu ®¬n ®Æt hµng kh¸c nhau nh­ trong x©y dùng, trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp… HÖ thèng kÕ to¸n cÇn ph¶n ¸nh nh÷ng ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp theo tõng ®¬n ®Æt hµng, ®ã lµ: - Kh¸ch hµng ®Õn doanh nghiÖp ®Æt hµng trong ®ã nªu râ yªu cÇu vÒ s¶n phÈm mµ kh¸ch hµng mong muèn. - Doanh nghiÖp cÇn ®¸nh gi¸ ®¬n ®Æt hµng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n cho s¶n phÈm trong ®¬n ®Æt hµng. C¨n cø vµo yªu cÇu cña kh¸ch hµng, ng­êi ta tÝnh to¸n cho viÖc h¹ch to¸n tõng ®¬n ®Æt hµng. - Céng dù to¸n võa tÝnh víi sè l·i mong muèn sÏ t¹o ra gi¸ b¸n cho s¶n phÈm trong ®¬n ®Æt hµng. - Doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng, trong khi s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng th× kÕ to¸n ®· tËp hîp chi phÝ theo tõng ®¬n ®Æt hµng. Nãi chung, ®¬n ®Æt hµng ®­îc göi ngay cho kh¸ch hµng khi nã kÕt thóc, do vËy doanh nghiÖp kh«ng cÇn sö dông tµi kho¶n “thµnh phÈm” trong hÖ thèng th«ng tin kÕ to¸n. Tuy nhiªn ®Ó ph¶n ¸nh sù vËn hµnh kÕ to¸n, doanh nghiÖp ®· sö dông tµi kho¶n thµnh phÈm ®Ó ph¶n ¸nh sù bµn giao mét ®¬n ®Æt hµng ®· s¶n xuÊt xong vµo kho thµnh phÈm. ViÖc ghi chÐp nµy cho phÐp x¸c ®Þnh ®¬n ®Æt hµng ®· xong, cã thÓ ®­îc göi ®i ngay cho kh¸ch hµng. 2.1.2. HÖ thèng sæ s¸ch sö dông Ngoµi viÖc tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ chi phÝ c«ng viÖc, chi phÝ nµy cßn ®­îc bé phËn kÕ to¸n ph¶n ¸nh vµo c¸c tµi liÖu liªn quan * Sö dông c¸c tµi kho¶n sau ®Ó ph¶n ¸nh chi phÝ theo c«ng viÖc - Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. - Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. - Chi phÝ s¶n xuÊt chung. - Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang - Thµnh phÈm a, C¨n cø vµo phiÕu xuÊt kho (b¶ng ph©n bæ vËt liÖu) doanh nghiÖp ph¶n ¸nh chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp dïng vµo s¶n xuÊt vµ cuèi k× kÕt chuyÓn chi phÝ nµy vµo tµi kho¶n tÝnh gi¸ thµnh Nî: Tµi kho¶n “chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp” Cã: tµi kho¶n “nguyªn liÖu, vËt liÖu” Nî: Tµi kho¶n “chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” Cã: Tµi kho¶n “chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp” b, Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp gåm cã tiÒn l­¬ng, c¸c kho¶n cã tÝnh chÊt l­¬ng, chi phÝ b¶ hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ vµ kinh phÝ c«ng ®oµn. C¸c chi phÝ nµy ®­îc ph¶n ¸nh nh­ sau: Nî: Tµi kho¶n “chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp” Cã: Tµi kho¶n “ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn” Cã: Tµi kho¶n “ph¶i tr¶ kh¸c” Nî : Tµi kho¶n “chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” Cã: Tµi kho¶n “chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp’ c, Chi phÝ s¶n xuÊt chung gåm chi phÝ nh©n viªn ph©n x­ëng, chi phÝ vËt liÖu, c«ng cô dông cô, chi phÝ khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh dïng trong ph©n x­ëng vµ c¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn. Chi phÝ s¶n xuÊt chung thùc tÕ ph¸t sinh ®­îc ph¶n ¸nh vµo bªn nî tµi kho¶n “chi phÝ s¶n xuÊt chung” Bªn cã tµi kho¶n nµy ph¶n ¸nh chi phÝ s¶n xuÊt chunng ®­îc ph©n bæ ®Çu k×, ®©y lµ sè ph©n bæ ­íc tÝnh. Ph¶n ¸nh sè ph©n bæ ­íc tÝnh nµy nh­ sau: Nî: Tµi kho¶n “Chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” Cã: Tµi kho¶n “Chi phÝ s¶n xó©t chung” Cuèi k× so s¸nh ph¸t sinh Nî vµ ph¸t sinh Cã tµi kho¶n “chi phÝ s¶n xuÊt chung” NÕu sè bªn nî b»ng sè bªn cã nghÜa lµ sè ph¸t sinh thùc tÕ ®· ph©n bæ hÕt. NÕu ph¸t sinh bªn nî mµ lín h¬n ph¸t sinh bªn cã chi phÝ s¶n xuÊt chung thùc tÕ nhiÒu h¬n chi phÝ s¶n xuÊt chung ph©n bæ. NÕu ph¸t sinh bªn nî nhá h¬n bªn cã, sè ph©n bæ ®· nhiÒu h¬n sè chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh. C¸c ph­¬ng ph¸p gi¶I quyÕt sè ph©n bæ thõa hoÆc thiÕu cña chi phi s¶n xuÊt chung lµ: NÕu møc chªnh lÖch nhá th× ph©n bæ c¶ møc chªnh lÖch ®ã vµo tµi kho¶n “gi¸ vèn hµng b¸n cña k× ®ã” NÕu møc chªnh lÖch lín, th× ph©n bæ chªnh lÖch vµo tµi kho¶n: Tµi kho¶n “chi phi s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” Tµi kho¶n “thµnh phÈm” Tµi kho¶n “gi¸ vèn hµng b¸n” Theo tØ lÖ sè d­ cña c¸c tµi kho¶n nµy d, Khi ®¬n ®Æt hµng ®· thùc hiÖn, s¶n phÈm hoµn thµnh ®­îc chuyÓn kho thµnh phÈm.NghiÖp vô nµy ®­îc ph¶n ¸nh nh­ sau: Nî: Tµi kho¶n “thµnh phÈm” Cã: Tµi kho¶n: “chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” * GÝa trÞ thµnh phÈm chuyÓn giao cho kh¸c hµng ®­îc ph¶n ¸nh trªn tµi kho¶n nh­ sau: Nî: Tµi kho¶n “gi¸ vèn hµng b¸n” Cã: Tµi kho¶n “thµnh phÈm” 2.2. Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: 2.2.1. Néi dung ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt: Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®­îc øng dung trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt mét lo¹i s¶n phÈm, s¶n phÈm lÇn l­ît ®i qua nhiÒu giai ®o¹n kh¸c nhau, s¶n phÈm hoµn chØnh cña b­íc nµy sÏ lµ ®èi t­îng chÕ biÕn cña b­íc sau. VÝ dô, trong c«ng nghÖp ho¸ häc,dÖt, chÕ biÕn dÇu, s¶n xuÊt xi m¨ng,s¶n xuÊt «t«… Kh¸c víi s¶n phÈm ®­îc tËp hîp chi phÝ theo c«ng viÖc, s¶n phÈm ®­îc tËp hîp chi phÝ theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã ®Æc ®iÓm: Cã cïng h×nh th¸i, kÝch cì Cã kÝch cì nhá Kh«ng cã gi¸ trÞ cao nh­ ®­êng, s÷a…. §­îc ®Æt mua sau khi s¶n xuÊt. §èi t­îng tËp hîp chi phÝ theo ph­¬ng ph¸p nµy kh«ng ph¶i tõng l« hµng s¶n phÈm cô thÓ, mµ lµ c¸c c«ng ®o¹n hoÆc tõng bé phËn s¶n xuÊt kh¸c nhau cña doanh nghiÖp, th­êng lµ c¸c ph©n x­ëng s¶n xuÊt. ë ®©y, chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh trùc tiÕp th­êng ®­îc xuÊt dïng ë ngay ph©n x­ëng s¶n xuÊt ®Çu tiªn, cßn c¸c ph©n x­ëng tiÕp theo ph¶i chi c¸c chi phÝ ®Ó gia c«ng, chÕ biÕn s¶n phÈm hoµn thµnh cña b­íc tr­íc 2.2.2. HÖ thèng sæ s¸ch sö dông: Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt sö dông c¸c tµi kho¶n sau ®Ó ph¶n ¸nh chi phÝ s¶n xuÊt: Tµi kho¶n “chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp” Tµi kho¶n “chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp” Tµi kho¶n “chi phÝ s¶n xuÊt chung” Tµi kho¶n “thµnh phÈm” Tµi kho¶n “chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” Tµi kho¶n “gi¸ vèn hµng b¸n” Theo ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, mçi c«ng ®o¹n s¶n xuÊt, hoÆc mçi ph©n x­ëng s¶n xuÊt më mét tµi kho¶n “chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh dë dang” riªng ®Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña mçi b­íc hay cña mçi ph©n x­ëng. Thµnh phÈm hoµn thµnh cña mçi b­íc hay ph©n x­ëng cuèi cïng ®­îc chuyÓn giao vµo kho thµnh phÈm. IV. §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm: 1. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ k× tÝnh gia thµnh a/ Đối tượng tÝnh gi¸ thành cô thể là một chi tiết thành phẩm, thành phẩm, nhãm thành phẩm, c«ng việc cụ thể hoặc gi¸ thành bộ phận lĩnh vực. Doanh nghiệp cã thể dựa vào một hoặc một số căn cứ sau để x¸c định đối tượng tÝnh gi¸ thành phï hợp: + Đặc điểm tổ chức sản xuất, quản lý; + Đặc điểm quy tr×nh c«ng nghệ sản xuất; + Điều kiện và tr×nh độ kế to¸n, yªu cầu quản lý của doanh nghiệp. §èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh th­êng cã c¸c d¹ng sau ®©y: S¶n phÈm riªng lÎ, s¶n phÈm hµng lo¹t, chi tiÕt s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm… b/ Kỳ tÝnh gi¸ thành thông thường là theo th¸ng, quý, hoặc theo năm. Doanh nghiệp căn cứ vào loại h×nh sản xuất sản phẩm, quy tr×nh sản xuất sản phÈm và đặc điểm sản xuất sản phẩm để x¸c định kỳ tÝnh gi¸ thành. Đối với sản phẩm đơn chiếc th× kỳ tÝnh gi¸ thành là khi sản phẩm đơn chiếc hoàn thành. 2. Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh: Tr­íc khi tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kÕ to¸n cÇn tÝnh chi phÝ s¶n phÈm dë dang. §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang lµ tÝnh to¸n x¸c ®Þnh phÇn CPSX mµ s¶n phÈm dë dang ph¶i chÞu. C¸c ph­¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú th­êng gåm cã: §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh. §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo ph­¬ng ph¸p ­íc l­îng t­¬ng §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ s¶n xuÊt ®Þnh møc hoÆc chi phÝ kÕ ho¹ch… Ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh lµ mét ph­¬ng ph¸p hoÆc hÖ thèng ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh cña ®¬n vÞ s¶n phÈm, nã mang tÝnh thuÇn tuý kü thuËt tÝnh to¸n chi phÝ cho tõng ®èi t­îng tÝnh gi¸ thµnh. §èi víi kÕ to¸n chi phÝ cña c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ng­êi ta chØ x¸c ®Þnh hÖ thèng tÝnh gi¸ theo c«ng viÖc hay theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, cßn viÖc tÝnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ nh­ thÕ nµo tuú thuéc vµo t×nh huèng cô thÓ cña quy tr×nh, tÝnh chÊt s¶n xuÊt vµ ®iÒu kiÖn qu¶n lý cña c«ng ty. §èi víi c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch tr­íc ®©y, c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo truyÒn thèng bao gåm c¸c ph­¬ng ph¸p nh­: Ph­¬ng ph¸p trùc tiÕp (cßn gäi lµ ph­¬ng ph¸p gi¶n ®¬n): Ph­¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ, ph­¬ng ph¸p hÖ sè, ph­¬ng ph¸p tû lÖ, ph­¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ thµnh s¶n phÈm phô, ph­¬ng ph¸p liªn hîp… Tuỳ theo đặc điểm của sản phẩm hoặc mối quan hệ giữa đối tượng hạch to¸nn chi phÝ và đối tượng tÝnh gi¸ thành sản phẩm để doanh nghiệp lựa chọn một phương ph¸p hoặc kết hợp nhiều phương ph¸p tÝnh gi¸ thành sản phẩm. C¸c phương ph¸p tÝnh gi¸ thành chủ yếu là: a/ Phương ph¸p tÝnh gi¸ thành theo c«ng việc, sản phẩm TÝnh gi¸ thành theo c«ng việc (hoặc sản phẩm) là qu¸ tr×nh tập hợp và ph©n bổ chi phÝ nguyªn liệu, vật liệu trực tiếp, chi phÝ nh©n c«ng trực tiếp và chi phÝ sản xuất chung cã liªn quan đến một c«ng việc, một sản phẩm riªng biệt hoặc một nhãm sản phẩm cụ thể, một đơn đặt hàng: + Chi phÝ nguyªn liệu, vật liệu trực tiếp, chi phÝ nh©n c«ng trực tiếp được tập hợp trực tiếp cho từng công việc, sản phẩm riªng biệt. + Chi phÝ sản xuất chung: Khi cã chi phÝ sản xuất chung ph¸t sinh được tập hợp chung cho c¸c c«ng việc, sản phẩm sau đã tiến hành ph©n bổ. Áp dụng phương ph¸p này doanh nghiệp căn cứ vào t×nh h×nh cụ thể để chọn một trong những phương ph¸p ph©n bổ chi phÝ sản xuất chung, như sau: + Ph©n bổ chi phÝ sản xuất chung theo mức thực tế; Theo phương ph¸p này doanh nghiệp sẽ điều chỉnh số chªnh lệch giữa số ước tÝnh ph©n bổ và chi phÝ chung thực tế ph¸t sinh ghi tăng hoặc giảm “Gi¸ vốn hàng b¸n” trong kỳ (Nếu số chªnh lệch nhỏ kh«ng đ¸ng kể) hoặc sẽ ph©n bổ số chªnh lệch cho số chi phÝ sản xuất, kinh doanh dở dang, thành phẩm và gi¸ vốn hàng b¸n trªn cơ sở tỷ lệ với số dư (hoặc số luỹ kế) của c¸c tài khoản này trước khi ph©n bổ mức chªnh lệch chi phÝ sản xuất chung. + Ước tÝnh chi phÝ sản xuất chung của từng c«ng việc, sản phẩm,... ngay từ đầu kỳ, cuối kỳ tiến hành điều chỉnh chªnh lệch giữa chi phÝ thực tế ph¸t sinh và mức chi phÝ sản xuất chung đã ước tÝnh. b/ Phương ph¸p tÝnh gi¸ thành theo qu¸ tr×nh sản xuất (Phương ph¸p tổng cộng chi phÝ); c/ Phương ph¸p tÝnh gi¸ thành theo định mức; d/ Phương ph¸p hệ số; đ/ Phương ph¸p loại trừ chi phí theo c¸c sản phẩm phụ. V. Thèng kª chøng tõ sö dông vµ sæ s¸ch kÕ to¸n ®Ó cung cÊp th«ng tin cho qu¶n lý: 1. C¸c chøng tõ sö dung cung cÊp th«ng tin ®Ó cung cÊp th«ng tin cho qu¶n lý: - Chøng tõ ph¶n ¸nh hao phÝ vÒ ®èi t­îng lao ®éng gåm + B¶ng ph©n bæ vËt liÖu, c«ng cô, dông cô. + B¶ng ph©n bæ chi phÝ tr¶ tr­íc, chi phÝ ph¶i tr¶. + B¶ng kª, ho¸ ®¬n, chøng tõ (tr­êng hîp mua ngoµi vÒ dïng th¼ng cho s¶n xuÊt kh«ng qua kho). - Chøng tõ ph¶n ¸nh hao phÝ vÒ lao ®éng sèng gåm b¶ng ph©n bæ tiÒn l­¬ng. - Chøng tõ ph¶n ¸nh vÒ t­ liÖu lao ®éng gåm b¶ng tÝnh vµ ph©n bæ khÊu hao vÒ tµi s¶n cè ®Þnh. - Chøng tõ ph¶n ¸nh dÞch vô mua ngoµi gåm ho¸ ®¬n b¸n hµng, phiÕu chi b¸o nî, chøng tõ thanh to¸n t¹m øng. - Chøng tõ ph¶n ¸nh chi kh¸c b»ng tiÒn - B¶ng kª sè 3 vÒ tÝnh gÝa thµnh thùc tÕ vËt liÖu vµ c«ng cô dông cô 2. C¸c h×nh tøc sæ kÕ to¸n sö dông: Còng nh­ trong KTTC, víi môc ®Ých cung cÊp th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt cho nhµ qu¶n trÞ trong viÖc ra quyÕt ®Þnh nh»m qu¶n lý chi phÝ mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt, KTQT còng cã mét hÖ thèng sæ kÕ to¸n chi tiÕt ®Ó thu thËp, xö lý c¸c th«ng tin vÒ chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong hiÖn t¹i, còng nh­ dù ®o¸n trong t­¬ng lai gåm: 2.1. C¸c sæ chi tiÕt chi phÝ nguyªn vËt liÖu, chi phÝ nh©n c«ng, chi phÝ s¶n xuÊt chung theo ®èi t­îng nÕu doanh nghiÖp ph©n lo¹i chi phÝ theo chøc n¨ng ho¹t ®éng 2.2. C¸c sæ chi tiÕt chi phÝ kh¶ biÕn vµ bÊt biÕn nÕu doanh nghiÖp ph©n lo¹i chi phÝ theo c¸ch øng xö cña chi phÝ. 2.3. C¸c b¶ng tÝnh, b¶ng ph©n bæ tõ ®ã tÝnh to¸n ra c¸c chØ tiªu chi phÝ s¶n xuÊt. 2.4. ThÎ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm Khi ghi sæ chi tiÕt chi phÝ thi ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c sau: - Nh÷ng chi phÝ trùc tiÕp ph¸t sinh sÏ ®ù¬c ph¶n ¸nh trùc tiÕp vµo sæ kÕ to¸n chi tiÕt t­¬ng øng - §èi víi nh÷ng chi phÝ chung khi ph¸t sinh ®­îc tËp hîp chung. §Þnh k× ph©n bæ chi phÝ cho c¸c ®èi t­îng liªn quan. Ngoµi ra mçi doanh nghiÖp cã thÓ tù thiÕt kÕ c¸c mÉu sæ phï hîp cung cÊp th«ng tin cho nhµ qu¶n trÞ Ngoµi c¸c sæ kÕ to¸n nhµ qu¶n trÞ cßn cã thÓ lÊy th«ng tin tõ b¸o c¸o chi tiÕt khèi l­îng s¶n phÈm (dÞch vô) hoàn thành, tiªu thô; - B¸o c¸o chÊp hành danh môc hàng tån kho; - B¸o c¸o t×nh h×nh sö dông lao ®éng và n¨ng suÊt lao ®éng; - B¸o c¸o chi tiÕt s¶n phÈm, c«ng viÖc hoàn thành; - B¸o c¸o c©n ®èi nhËp, xuÊt, tån kho nguyªn liÖu, vËt liÖu, s¶n phÈm, hàng ho¸. - B¸o b¸o gi¸ thµnh s¶n phÈm VII. Mét sè kinh nghiÖm tæ chøc kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phi_gi¸ thµnh cña mét sè quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi: Môc lôc Lêi më ®Çu Néi dung cña ®Ò ¸n PhÇn I: C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm trong hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp B¶n chÊt, néi dung cña chi phÝ Kh¸i niÖm chi phÝ Ph©n lo¹i chi phÝ Ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ X¸c ®Þnh chi phÝ trung t©m B¶n chÊt, néi dung cña gi¸ thµnh s¶n phÈm Kh¸i niÖm gÝa thµnh s¶n phÈm Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña gi¸ thµnh s¶n phÈm III H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt IV §èi t­îng vµ c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm 1. §èi t­îng vµ k× tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 2. C¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm V. Thèng kª chøng tõ vµ sæ s¸ch sö dông ®Ó cung cÊp th«ng tin cho nhµ qu¶n lý VI 1. KÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ, gi¸ thµnh Céng hoµ Ph¸p a, Giíi thiÖu vÒ m« h×nh kÕ to¸n ¸p dông: Céng hoµ Ph¸p lµ mét n­íc T©y ¢u cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn tõ l©u ®êi, c«ng t¸c qu¶n lÝ kinh tÕ nãi chung vµ kÕ to¸n nãi riªng ë tr×nh ®é cao. M« h×nh kÕ to¸n Ph¸p dung hoµ c¸c nhu cÇu th«ng tin vÒ quan hÖ bªn trong vµ bªn ngoµi lµm dÔ dµng nhu cÇu thu thuÕ. Theo hÖ thèng kÕ to¸n Céng hoµ Ph¸p bao gåm kÕ to¸n tæng qu¸t( kÕ to¸n tµi chÝnh) vµ kÕ to¸n ph©n tÝch(kÕ to¸n qu¶n trÞ). KÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ vµ gi¸ thµnh thuéc kÕ to¸n ph©n tÝch. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña m« h×nh kÕ to¸n Ph¸p lµ m« h×nh kÕ to¸n tÜnh. KÕ to¸n tæng qu¸t vµ kÕ to¸n ph©n tÝch ®­îc tæ chøc t¸ch rêi nhau, ®éc lËp t­¬ng ®èi. KÕ to¸n ph©n tÝch ®­îc tæ chøc thµnh mét bé m¸y riªng (phßng kÕ to¸n qu¶n trÞ hoÆc bé m¸y kÕ to¸n qu¶n trÞ), sö dông tµi kho¶n riªng, sæ kÕ to¸n vµ b¸o c¸o néi bé t¸ch rêi nhau víi b¸o c¸o tµi chÝnh. KÕ to¸n ph©n tÝch lµ c«ng cô ®Ó c¸c nhµ qu¶n lÝ doanh nghiÖp kiÓm so¸t mét c¸ch cã hiÖu qu¶ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp m×nh. KÕ to¸n ph©n tÝch lµ c«ng cô ®Ó xö lÝ c¸c d÷ kiÖn vµ ®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu : X¸c ®Þnh chi phÝ cña trung t©m ph©n tÝch ®Ó tËp hîp chi phÝ. ThiÕt lËp c¸c kho¶n dù to¸n chi phÝ vµ kÕt qu¶ cña tõng trung t©m ph©n tÝch. Cung cÊp c¸c yÕu tè c¬ b¶n cho viÖc ®­a ra quyÕt ®Þnh qu¶n lÝ. §iÒu phèi vµ hoµ gi¶i gi÷a kÕ to¸n tæng qu¸t vµ kÕ to¸n ph©n tÝch vÒ chi phÝ thu nhËp vµ kÕt qña cuèi cïng. * Ph©n lo¹i chi phÝ: Chi phÝ ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc ®Ó phôc vô cho yªu cÇu qu¶n lÝ: - Chi phÝ theo chøc n¨ng: C¸c chi phÝ trong kÕ to¸n tæng hîp ®­îc ph©n lo¹i b¶n chÊt kinh tÕ hay cßn gäi lµ chi phÝ th«ng th­êng. ViÖc ph©n lo¹i nµy cã tÝnh chÊt tæng qu¸t mµ ch­a cung cÊp th«ng tin ®Çy ®ñ ®Ó tÝnh to¸n c¸c lo¹i gi¸ phÝ trong kÕ toÊn ph©n tÝch. V× vËy, c¸c chi phÝ cña kÕ to¸n tæng qu¸t khi chuyÓn sang kÕ to¸n ph©n tÝch ph¶i t¸i hiÖn chi phÝ theo chøc n¨ng, tuú theo ®Æc tÝnh vµ quy m« cña tõng doanh nghiÖp cã c¸c chøc n¨ng sau: + Chøc n¨ng qu¶n lÝ hµnh chÝnh, tµi chÝnh + Chøc n¨ng qu¶n lÝ m¸y mãc thiÕt bÞ , dông cô nhµ x­ëng + Chøc n¨ng cung øng vËt t­ (tiÕp liÖu) + Chøc n¨ng s¶n xuÊt vµ chøc n¨ng ph©n phèi. Chi phÝ ®­îc t¸i hiÖn ë kÕ to¸n tæng qu¸t b»ng tæng chi phÝ theo c¸c chøc n¨ng ë kÕ to¸n ph©n tÝch. - Chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp + Chi phÝ trùc tiÕp lµ c¸c chi phÝ cã liªn quan trùc tiÕp viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n phÈm, c«ng viÖc, lao vô khi ph¸t sinh cã thÓ kÕt chuyÓn trùc tiÕp vµo gi¸ phÝ cña c¸c ®èi t­îng hoÆc ®­a vµo gi¸ thµnh + Chi phÝ gi¸n tiÕp lµ c¸c chi phÝ liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t­îng mµ khi ph¸t sinh kh«ng thÓ tËp hîp trùc tiÕp ®­îc. Chi phÝ gi¸n tiÕp ®­îc ph©n chia lÇn ®Çu vµo c¸c trung t©m chÝnh vµ trung t©m phô; Ph©n chia lÇn hai c¸c chi phÝ ë trung t©m phô ph©n bæ cho c¸c trung t©m chÝnh; - Chi phÝ ph©n bæ, chi phÝ kh«ng ph©n bæ vµ chi phÝ bæ sung C¸c chi phÝ thùc tÕ ®· ghi trong kÕ to¸n tæng qu¸t khi chuyÓn sang kÕ to¸n ph©n tÝch sÏ cã sè ®­îc ®­a vµo gäi lµ chi phÝ ®­îc ph©n bæ, nh÷ng chi phÝ kh«ng ®­îc ®­a vµo gäi lµ chi phÝ kh«ng ®­îc ph©n bæ. + Chi phÝ ®­îc ph©n bæ lµ nh÷ng chi phÝ thùc tÕ mµ doanh nghiÖp ®· chi tr¶ theo ®óng chÕ ®é kÕ to¸n, gi¸ thµnh quy ®Þnh nh­ chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ tiÒn l­¬ng ph¶i tr¶ cho CNSX, chi phÝ khÊu hao TSC§.... + Chi phÝ kh«ng ®­îc ph©n bæ lµ c¸c chi phÝ nh­ chi phÝ thµnh lËp ,khÊu hao chi phÝ t¨ng vèn, c¸c kho¶n giÈm tµi s¶n, c¸c kho¶n tiÒn ph¹t, bÞ truy thu thuÕ, c¸c kho¶n nî, vay qu¸ h¹n. + Chi phÝ bæ sung lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng ph¸t sinh ë kÕ to¸n tæng qu¸t nh­ng chØ tÝnh gi¸ phÝ, gi¸ thµnh KTPT l¹i ®­îc tÝnh vµo nh­ : tiÒn l·i tÝnh trªn vèn tù cã cña doanh nghiÖp, tiÒn l­¬ng chñ nh©n... - Chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi(®Þnh phÝ vµ biÕn phÝ) * C¸c lo¹i gi¸ phÝ vµ gi¸ thµnh: - Gi¸ phÝ: Th«ng th­êng trong mét doanh nghiÖp s¶n xuÊt cã ba lo¹i sau: + Gi¸ phÝ tiÕt liÖu: gåm trÞ gi¸ nguyªn vË liÖu mua vµo ghi trªn ho¸ ®¬n vµ c¸c chi phÝ mua nh­ vËn chuyÓn, bèc dì, b¶o hiÓm, b¶o qu¶n.... + Gi¸ phÝ s¶n xuÊt : gåm gi¸ phÝ v¹t liÖu, chi phÝ nh©n c«ng... + Gi¸ phÝ ph©n phèi bao gåm chi phÝ vÒ tiªu thô s¶n phÈm, chi phÝ vËn chuyÓn, bao b× ®ãng gãi, thuÕ, b¶o hiÓm... - Gi¸ thµnh bao gåm gi¸ phÝ s¶n xuÊt céng (+) gi¸ phÝ ph©n phèi. Ngoµi ra trong kÕ to¸n Ph¸p chi phÝ, gi¸ phÝ vµ gi¸ thµnh cßn ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc kh¸c phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lÝ. b, Mèi quan hÖ cña kÕ to¸n tæng qu¸t vµ kÕ to¸n ph©n tÝch thÓ hiÖn( xem b¶n bªn d­íi): KÕ to¸n tæng qu¸t KÕ to¸n ph©n tÝch Chi phÝ ®· ghi ë kÕ to¸n tæng qu¸t Chi phÝ tÝnh vµo gi¸ phÝ gi¸ thµnh ë kÕ to¸n ph©n tÝch C¸c chi phÝ kh«ng ®­îc ph©n bæ C¸c chi phÝ bæ sung C¸c chi phÝ ®­îc ph©n bæ c. Tµi kho¶n kÕ to¸n ph©n tÝch: Trong kÕ to¸n ph©n tÝch cña Ph¸p sö dông mét lo¹i tµi kho¶n riªng(lo¹i 9) ®Ó tæ chøc ph¶n ¸nh ghi chÐp h¹nh to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ cña c¸c trung t©m ph©n tÝch tÝnh to¸n gi¸ phÝ, gi¸ thµnh vµ ®Ó thu thËp c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cho viÖc kiÓm tra, kiÓm so¸t chi phÝ phôc vô cho viÖc ph©n tÝch, dù ®o¸n, dù b¸o vµ cho viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh. Tãm l¹i, qua viÖc ph©n tÝch néi dung, quy tr×nh h¹ch to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh theo m« h×nh kÕ to¸n Ph¸p cã thÓ thÊy r»ng: viÖc ph©n tÝch chi phÝ theo chøc n¨ng h×nh thµnh nªn c¸c trung t©m chi phÝ nh­ trung t©m chÝnh, trung t©m phô ®Ó tËp hîp chi phÝ trùc tiÕp vµ chi phÝ gi¸n tiÕp nh»m x¸c ®Þnh c¸c lo¹i gi¸ phÝ, gi¸ thµnh t­¬ng øng mét c¸ch khoa häc cho phÐp doanh nghiÖp dÔ dµnh kiÓm tra vµ ®¸nh gÝa hiÖu qña ho¹t ®éng cña tõng bé phËn chøc n¨ng trong mèi liªn hÖ chung cña doanh nghiÖp lµ ph¶i tiÕt kiÖm chi phÝ vµ h¹ gi¸ thµnh. MÆt kh¸c, quy tr×nh h¹ch to¸n cña Ph¸p cßn cho phÐp doanh nghiÖp chñ ®éng trong viÖc vËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p, ph­¬ng ¸n h¹ch to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh ë n­íc ta. VÒ l©u dµi nã sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thùc hiÖn thuËn lîi cho viÖc øng dông m« h×nh ABC( x¸c ®Þnh gi¸ phÝ trªn c¬ së ho¹t ®éng) v× theo m« h×nh ABC, ®èi t­îng h¹ch to¸n vµ ph©n bæ chi phÝ chung lµ c¸c trung t©m h¹ch to¸n mét h×nh thøc chi tiÕt vµ cô thÓ h¬n so víi c¸c trung t©m chi phÝ cña Ph¸p. 2. KÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ - gi¸ thµnh Mü. a, Giíi thiÖu vÒ m« h×nh kÕ to¸n chi phÝ, gi¸ thµnh s¶n phÈm cña Mü Mü lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph¸t triÓn, tiÒm lùc kinh tÕ vµ phong c¸ch qu¶n lÝ theo thÞ tr­êng më. C¸c trung t©m tµi chÝnh, c¸c së giao dÞch, thÞ tr­êng tµichÝnh ph¸t triÓn m¹nh. M« h×nh kÕ to¸n cña Mü thiªn vÒ tµi chÝnh nh»m ®¸p øng th«ng tin cña thÞ tr­êng tµi chÝnh. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña hÖ thèng kÕ to¸n Mü ®ã lµ m« h×nh kÕt hîp gi÷a KTTC vµ KTQT. KÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ kh«ng tæ chøc thµnh mét bé phËn riªng mµ tæ chøc chung víi kÕ to¸n tµi chÝnh. Th«ng th­êng kÕ to¸n tµi chÝnh sö dông c¸c tµi kho¶n tæng hîp, b¸o c¸o tµi chÝnh, kÕ to¸n qu¶n trÞ sö dông kÕ to¸n chi tiÕt, c¸c b¸o c¸o bé phËn vµ c¸c ph­¬ng ph¸p kh¸c ®Ó thu nhËn vµ xö lÝ th«ng tin phôc vô cho qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh trong kinh doanh. b, Néi dung c¬ b¶n cña kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm - Cung cÊp th«ng tin cho viÖc kiÓm tra, kiÓm s¸t chi phÝ phôc vô, cho lËp c¸c b¸o c¸o cho viÖc ®iÒu hµnh ho¹t ®éng ë c¸c bé phËn s¶n xuÊt, b¸o c¸o tiÒn thuª ph©n x­ëng, tæng hîp giê c«ng lao ®éng thùc tÕ cña tõng bé phËn, b¶ng tæng hîp CPSX vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph©n tÝch sè liÖu ®Ó lËp kÕ ho¹ch ng¾n h¹n vµ dµi h¹n. - Theo hÖ thèng kÕ to¸n Mü chi phÝ còng ®­îc ph©n lo¹i theo nhiÒu tiªu thøc ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lÝ vµ kiÓm so¸t chi phÝ. Tuy nhiªn theo hÖ thèng kÕ to¸n nµy, ®Æc biÖt quan t©m ®Õn viÖc ph©n tÝch mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ, khèi l­îng vµ lîi nhuËn, ph©n tÝch b¸o c¸o bé phËn vµ ¸p dông ph­¬ng thøc tÝnh l·i theo biÕn phÝ trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n chi phÝ, x©y dùng ®Þnh møc chi phÝ còng nh­ kÕ ho¹ch ®Þnh møc linh ®éng, ph©n tÝch chi phÝ chung tõ ®ã cã thÓ tÝnh ®­îc gi¸ phÝ, t¸c ®éng lªn gi¸ phÝ vµ cung cÊp th«ng tin phôc vô cho c¸c qu¸ tr×nh quyÕt ®Þnh trong qu¶n lÝ - VÒ hÖ thèng x¸c ®Þnh chi phÝ vµ tÝnh gÝa thµnh cã thÓ vËn dông mét trong ba hÖ thèng ®ã lµ: gi¸ thµnh thùc tÕ; gi¸ thµnh ®Þnh møc( gi¸ thµnh theo chi phÝ tiªu chuÈn) vµ gi¸ thµnh kÕt hîp gi÷a chi phÝ thùc tÕ vµ chi phÝ ®Þnh møc. Tãm l¹i qua néi dung, quy tr×nh h¹ch to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh cña Mü cã thÓ thÊy r»ng: ViÖc tæ chøc h¹ch to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh rÊt linh ho¹t, tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ, kÕ to¸n doanh nghiÖp cã thÓ lùa chän ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n theo ph­¬ng ph¸p kª khai th­êng xuyªn hay ph­¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh k×. Lùa chän ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ vµ gi¸ thµnh theo chi phÝ thùc tÕ hay chi phÝ ®Þnh møc hoÆc kÕt hîp gi÷a chi phÝ thùc tÕ vf chi phÝ ®Þnh møc trong ®ã viÖc sö dông d÷ liÖu vµo cuèi kú ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch ®¬n gi¶n, thiÕt thùc trªn c¬ së t«n träng nguyªn t¾c träng yÕu, tõ ®ã tr¸nh ®­îc c¸c b­íc to¸n r­êm rµ, kh«ng cÇn thiÕt trong tr­êng hîp sö dông chi phÝ ®Þnh møc. 3. KÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë 1 sè n­íc ë ch©u ¸ Trong xu thÕ më cöa nÒn kinh tÕ, Trung Quèc ®· nhËn thÊy tÇm quan träng cña kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ vµ häc tËp c¸c c¸ch thøc KTQT chi phÝ cña ph­¬ng T©y. C¸c c«ng ty n­íc ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh t¹i Trung Quèc ®· mang l¹i hÖ thèng KTQT chi phÝ cña hä du nhËp vµo Trung Quèc.C¸c lÝ thuyÕt vÒ ph©n biÖt gi÷a chi phÝ cè ®Þnh vµ chi phÝ biÕn ®æi, ph©n tÝch lîi nhuËn gãp, ph©n tÝch CVP, dù tÝnh linh ho¹t, ngµy cµng ®­îc nh×n nhËn lµ h÷u Ých vµ ®­îc ¸p dông trong thùc tiÔn t¹i Trung Quèc. T¹i c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸, ph­¬ng ph¸p chi phÝ tiªu chuÈn còng ®­îc sö dông kh¸ phæ biÕn ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ phÝ s¶n phÈm, lËp dù to¸n, kiÓm so¸t chi phÝ vµ ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng. TØ lÖ c¸c doanh nghiÖp Trung Quèc ¸p dông ph­¬ng ph¸p chi phÝ tiªu chñ©n ®Æc biÖt cao( 93%) do tõ n¨m 1950, Trung Quèc ®· ¸p dông m« h×nh kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ cña Liªn X« cò víi c¸c lÝ thuyÕt vÒ chi phÝ tiªu chñ©n, tuy nhiªn, hÖ thèng chi phÝ tiªu chuÈn thêi k× nµy chØ ®­îc sö dông chñ yÕu lµ c«ng cô ®Ó lËp kÕ ho¹ch. Ngµy nay, hÖ thèng chi phÝ tiªu chuÈn ngµy cµng ®­îc sö dông nh­ lµ mét c«ng cô kiÓm so¸t ho¹t ®éng, ®Æc biÖt lµ trong c¸c doanh nghiÖp n­íc ngßai vµ c¸c doanh nghiÖp liªn doanh ë Trung Quèc. Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch CVP mÆc dï cã nhiÒu h¹n chÕ vµ cã nhiÒu nhµ qu¶n lÝ cho r»ng nã Ýt h÷u Ých trong thùc tÕ nh­ng còng ®­îc ¸p dông kh¸ phæ biÕn ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸. T¹i Trung Quèc, ph©n tÝch CVP ®­îc c¸c nh©n viªn kÕ to¸n ®¸nh gi¸ cao, do mét phÇn m«i tr­êng kinh tÕ cña Trung Quèc tõ nh÷ng n¨m 1980 cã tØ lÖ chi phÝ cè ®Þnh t¨ng cao t¹o ra vÊn ®Ò vÒ c«ng suÊt ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Ph­¬ng ph¸p ABC ®­îc coi lµ ph­¬ng ph¸p kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ hiÖn ®¹i nh­ng viÖc ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy t¹i c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn ë ch©u ¸ cßn kh¸ khiªm tèn so víi c¸c ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng. T¹i Singapo, chØ cã 13% trong tæng c¸c doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu tra ¸p dông ph­¬ng ph¸p nµy, víi môc ®Ých chñ yÕu lµ ®Ó x¸c ®Þnh nguån ho¹t ®éng ph¸t sinh chi phÝ. Tai Malaysia, tû lÖ nµy lµ 18% n¨m 2002, cßn t¹i Trung Quèc, tû lÖ nµy chØ vµo kho¶ng 1% ®Õn 2%. MÆc dï c¸c lÝ thuyÕt vÒ KTQT chi phÝ cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn rÊt dµi nh­ng viÖc ¸p dông vµo thùc tÕ ë c¸c n­íc rÊt ®a d¹ng. Kh«ng ph¶i tÊt c¶ nh÷ng lÝ thuyÕt vÒ KTQT hiÖn ®¹i khi ra ®êi ®Òu ¸p dông ®­îc ngay vµ còng kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c lÝ thuyÕt vÒ KTQT cæ ®iÓn ®Òu kh«ng cßn ¸p dông thùc tiÔn mµ viÖc ¸p dông c¸c lÝ thuyÕt KTQT phô thuéc vµo m«i tr­êng kinh doanh, ®iÒu kiÖn kinh tÕ vµ tr×nh ®é cña nh©n viªn kÕ to¸n. . PHÇN HAI THùC TR¹NG vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn kÕ to¸n CHI PHÝ S¶N XUÊT vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm víi hÖ thèng chØ tiªu qu¶n trÞ doanh nghiÖp trong c¸c doanh nghiÖp viÖt nam I. Kh¸i qu¸t h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam - §Ó cã thÓ xem xÐt thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm víi viÖc cung cÊp th«ng tin phôc vô qu¶n trÞ doanh nghiÖp trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, tõ ®ã cã c¸c nhËn xÐt , ®¸nh gi¸, kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn hÖ thèng chØ tiªu qu¶n trÞ doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ®Ò ¸n ®· giíi thiÖu mét c¸ch cã hÖ thèng c«ng t¸c h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta qua c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau. Cô thÓ, thêi k× tr­íc th¸ng 12 n¨m 1998 ®Æc ®iÓm bao trïm trong giai ®o¹n nay, ¶nh h­ëng ®Õn m«i tr­êng kÕ to¸n ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ vËn hµnh theo c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung. Nhµ n­íc thùc hiÖn qu¶n lý toµn diÖn c¸c xÝ nghiÖp trªn c¬ së quy ®Þnh vµ giao nhiÖm vô kÕ ho¹ch s¶n xuÊt th«ng qua c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh vÒ s¶n l­¬ng, chÊt l­îng, mÆt hµng, nhiÖm vô t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, tÝch luü cho Nhµ n­íc. C¸c c¬ quan chøc n¨ng cña Nhµ n­íc ph¶i qu¶n lý chi phÝ rÊt chÆt chÏ, thÓ hiÖn cã nhiÒu b¸o c¸o chi phÝ ph¶i nép lªn cÊp trªn xÐt duyÖt theo nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i kh¸c nhau. Trong ®ã cã gi¸ thµnh s¶n phÈm, c¸c chi phÝ s¶n xuÊt theo yªu tè. Quy ®Þnh CPSX gåm 8 yÕu tè. Nh­ vËy, qu¸ tr×nh h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy g¾n liÒn víi “chØ tiªu gi¸ phÝ lÞch sö” nh»m cung cÊp th«ng tin chñ yÕu cho c¸c c¬ quan qu¶n lÝ chøc n¨ng Nhµ n­íc kiÓm tra, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c chØ tiªu ph¸p lÖnh vÒ CPSX, GTSP, ho¹ch ®Þnh “gi¸ bµn giao” vµ kÕ ho¹ch ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh kÕ tiÕp cho c¸c xÝ nghiÖp. Qu¶n trÞ chi phÝ kh«ng ph¶I lµ viÖc néi bé cña doanh nghiÖp mµ chÞu sù chi phèi th­êng xuyªn cña c¸c c¬ quan qu¶n lÝ chøc n¨ng, yÕu tè c¹nh tranh ch­a h×nh thµnh trong doanh nghiÖp. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n gi¶I thÝch ch­a h×nh thµnh quan ®iÓm vÒ kÕ to¸n tµi chÝnh vµ kÕ to¸n qu¶n trÞ trong c«ng t¸c kÕ to¸n còng nh­ h¹ch to¸n CPSX vµ GTSP. Cßn trong giai ®o¹n tõ th¸ng 12/1986 lµ giai ®o¹n x©y dùng c¬ chÕ kÕ to¸n ho¸ theo ph­¬ng thøc h¹nh to¸n kinh doanh x· héi chñ nghÜa. §Æc ®iÓm næi bËt trong giai ®o¹n nµy lµ sù ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lÝ víi néi dung lµ x©y dùng c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ theo ph­¬ng thøc kinh doanh x· héi chñ nghÜa ®óng nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ. N¨m 1989, Bé Tµi chÝnh ban hµnh HÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n míi thay thÕ hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n ban hµnh n¨m 1970. Theo ®ã ,kÕt cÊu GTSP ®­îc quy ®Þnh l¹i cßn 9 kho¶n môc. Tõ n¨m 1996 ®Ðn nay: theo hÖ thèng kÕ to¸n míi ban hµnh th¸ng 11/1995 thay thÕ hÖ thèng tµi kho¶n tr­íc ®ã vµ ¸p dông tõ ®Çu n¨m 1996, th× kÕt cÊu cña GTSP quy ®Þnh gåm 3 kho¶n môc chi phÝ sau: Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. Qu¸ tr×nh h¹ch to¸n CPSX vµ tÝnh GTSP ë c¸c doanh nghiÖp so víi c¸c giai ®o¹n tr­íc ®©y ®· cã nh÷ng thay ®æi c¬ b¶n. VÊn ®Ò næi bËt ë lÇn thay ®æi nµy chÝnh lµ: Quan niÖm vÒ CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh lóc nµy chØ bao gåm chi phÝ liªn quan ®Õn viÖc thùc hiªn s¶n xuÊt s¶n phÈm ®ã lµ chi phÝ nguyªn vËt liªu trùc tiÕp, chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung. CÊu tróc th«ng tin chi phÝ ®· tinh gi¶m kh¸ nhiÒu. LÇn ®Çu tiªn ë n­íc ta ®· thay ®æi quy tr×nh h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh GTSP theo h­íng cung cÊp th«ng tin cho kÕ to¸n tµi chÝnh (th«ng tin CPSX vµ gi¸ thµnh thùc tÕ trªn tµi kho¶n 154) vµ kÕ to¸n qu¶n trÞ (th«ng tin chi phÝ trªn tµi kho¶n trung gian 621, 622, 627). Quy tr×nh h¹ch to¸n chia lµm 2 giai ®o¹n ®ã lµ : + Giai ®o¹n 1: tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt trªn tµi kho¶n chi phÝ 621, 622, 627 ®Ó lµm trung gian ph©n tÝch chi phÝ s¶n xuÊt + Giai ®o¹n 2: tæng hîp chi phÝ s¶n xuÊt (154) ®Ó ®Þnh gi¸ thµnh phÈm s¶n phÈm dë dang (phô lôc 1, 2, 3 ,4) II.Thùc tr¹ng kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay: Thø nhÊt: ViÖc x¸c ®Þnh ranh giíi gi÷a kÕ to¸n qu¶n trÞ vµ kÕ to¸n tµi chÝnh ch­a ®­îc râ rµng. C«ng t¸c kÕ to¸n doanh nghiÖp hiÖn nay chñ yÕu kÕ to¸n tµi chÝnh víi nh÷ng néi dung ®· ®ù¬c quy ®Þnh ë c¸c v¨n b¶n ph¸p quy. C¸c doanh nghiÖp ch­a chñ ®éng viÖc thùc hiÖn c¸c néi dung cña KTQT theo yªu cÇu kiÓm so¸t cña chi phÝ. Thø hai: Mét sè c¸ch ph©n lo¹i phôc vô cho qu¶n trÞ doanh nghiÖp ch­a ®­îc coi träng vµ thùc hiÖn tõ ®ã h¹n chÕ kh¶ n¨ng ph©n tÝch phôc vô cho kiÓm tra, kiÓm so¸t vµ qu¶n trÞ chi phÝ. Thø ba: viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ nh×n chung ch­a chi tiÕt theo c¸c ®èi t­îng chÞu chi phÝ( s¶n phÈm, chñng lo¹i s¶n phÈm). ViÖc qu¶n lÝ vµ kiÓm tra chi phÝ theo c¸c trung t©m chi phÝ cßn nhiÒu h¹n chÕ do doanh nghiÖp ch­a x©y dùng ®­îc c¸c ®Þnh møc, kÕ ho¹ch chi phÝ cho tõng s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm. Thø t­: ViÖc tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t­îng, viÖc x¸c ®Þnh CPSX cho khèi l­îng s¶n phÈm dë dang cuèi k× ch­a ®­îc thùc hiÖn mét c¸ch khoa häc, ¶nh h­ëng ®Õn møc ®é tin cËy cña th«ng tin kÕ to¸n vµ ®Õn qu¸ tr×nh ra quyÕt ®Þnh. Thø n¨m: Tæ chøc hÖ thèng chøng tõ, hÖ thèng tµi kho¶n kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm ë c¸c doanh nghiÖp cßn ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu. Néi dung vµ ph­¬ng ph¸p vËn dông ch­a cô thÓ, ch­a thËt g¾n víi ®Æc ®iÓm cña ®¬n vÞ s¶n xuÊt, kinh doanh cã ®Æc ®iÓm vµ quy m« kh¸c nhau, thiÕu sù thèng nhÊt trong h­íng dÉn. Thø s¸u: c¸c b¸o c¸o kÕ to¸n néi bé ch­a khoa häc, ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu qu¶n lÝ C¸c yªu cÇu cña kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ vµ gÝa thµnh trong c¸c doanh nghiÖp Tæ chøc kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ vµ gi¸ thµnh ph¶i phï hîp víi ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp. Tæ chøc kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ sÈn xuÊt vµ gi¸ thµnh ph¶i phï hîp víi yªu cÇu vµ tr×nh ®é qu¶n lÝ nãi chung, tr×nh ®é vµ n¨ng lùc cña kÕ to¸n nãi riªng. Tæ chøc kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i phï hîp víi ®iÒu kiÖn vËt chÊt vµ ph­¬ng diÖncña kÕ to¸n. Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ®¶m b¶o cung cÊp th«ng tin mét c¸ch nhanh chãng, chÝnh x¸c vµ ®Çy ®ñ, kÞp thêi phôc vô cho qu¶n trÞ. Tæ chøc kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm ®¶m b¶o nguyªn t¾c tiÕt kiÖm vµ hiÖu qu¶. III. Nh÷ng biÖn ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh trong doanh nghiÖp ViÖt Nam. 1. X¸c ®Þnh trung t©m chi phÝ tõ ®ã hoµn thiÖn viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. §Ó qu¶n lÝ doanh nghiÖp ng­êi ta tæ chøc c¸c bé phËn qu¶n lÝ kh¸c nhau nh÷ng bé phËn nµy cã chøc n¨ng nhiÖm vô riªng biÖt, th«ng th­êng cã c¸c bé phËn: c¸c v¨n phßng, c¸c ph©n x­ëng, c¸c kho hµng... C¸c chi phÝ ®­îc tËp hîp theo c¸c bé phËn trªn gäi lµ c¸c trung t©m chi phÝ. C¸c trung t©m nµy chia lµm hai lo¹i: Trung t©m chÝnh vµ trung t©m phô. C¸c trung t©m nµy ngoµi viÖc tËp hîp chi phÝ cßn ph¶i tËp hîp theo s¶n phÈm nh»m kiÓm tra, kiÓm so¸t ghi chó vµ lËp b¸o c¸o CPSX theo bé phËn. 2. Hoµn thiÖn viÖc ph©n lo¹i CPSX cho kÕ to¸n qu¶n trÞ doanh nghiÖp. ViÖc ph©n lo¹i CPSX trong doanh nghiÖp se thùc hiÖn theo nhiÒu tiªu chuÈn kh¸c nhau. §Ó phôc vô cho viÖc ra quyÕt ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh cÇn ph©n lo¹i chi phÝ theo møc ho¹t ®éng thµnh c¸c biÕn phÝ, ®Þnh phÝ vµ chi phÝ hçn hîp. 3. Hoµn thiÖn viÖc ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo môc ®Ých cña KTQT Nh»m cung cÊp th«ng tin cho nhµ qu¶n trÞ ra quyÕt ®Þnh ®Æc biÖt trong viÖc ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm, gi¸ chuyÓn nh­îng néi bé, KTQT cÇn thiÕt ph¶i ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo 4 gi¸ sau: Gi¸ thµnh s¶n xuÊt toµn bé( ®Þnh phÝ toµn bé) GÝa thµnh s¶n xuÊt theo biÕn phÝ GÝa thµnh s¶n xuÊt cã ph©n bæ hîp lÝ chi phÝ cè ®Þnh 4. Hoµn thiÖn hÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n Sö dông lµ nh÷ng chøng tõ ®· ®­îc quy ®Þnh cña Nhµ n­íc trong kÕ to¸n tµi chÝnh. §ång thêi thiªt kÕ mét sè chøng tõ kÕ to¸n cÇn thiÕt ®Ó ph¶n ¸nh c¸c néi dung th«ng tin thÝch hîp theo yªu cÇu vµ môc ®Ých qu¶n trÞ néi bé vÝ dô nh­ c¸c chøng tõ trung gian ®Ó tæng hîp ®Þnh møc c¸c chi phÝ vËt liÖu, nh©n c«ng vµ s¶n chóng ®Ó tËp hîp chi phÝ theo tõng ®èi t­îng. 4.1.VÒ hÖ thèng tµi kho¶n ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ. Trªn c¬ së hÖ thèng tµi kho¶n cña kÕ to¸n tµi chÝnh cÇn x©y dùng 1 hÖ thèng tµi kho¶n chi phÝ chi tiÕt ®Ó tËp hîp, xö lÝ vµ cung cÊp th«ng tin phôc vô cho qu¶n trÞ néi bé mét c¸ch cã hÖ thèng vµ khoa häc, VÝ dô nh­ tµi kho¶n 621-chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp ®­îc më hÖ thèng chi tiÕt nh­ sau: 6211- chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp PXI 6211 01- chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp cho SPA 6211 02 – chi phÝ vËt liÖu trùc tiÕp cho SPB C¸c tµi kho¶n 622, 627 còng vËy 4.2.C¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vµ ph©n bæ chi phÝ Trø¬c hÕt ph¶i tæ chøc x©y dùng hoµn chØnh hÖ thèng c¸c ®Þnh møc chi phÝ mang tÝnh tiªn tiÕn ®Ó phôc vô cho viÖc lËp kÕ hoach, kiÓm tra vµ ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Khi cã ®Þnh møc chi phÝ cÇn ph¶i lËp dù to¸n CPSX nh­: dù to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp,dù to¸n nh©n c«ng s¶n xuÊt chung. Lùa chän vµ hoµn thiÖn c¸c tiªu chuÈn ph©n bæchi phÝ cho phï hîp víi tõng yÕu tè chi phÝ cÇn ph©n bæ. Lùa chän tiªu chuÈn ph©n bæ thÝch hîp vµ kÕt qña ®­îc trung thùc, hîp lÝ. 4.3.Hoµn thiÖn viÖc ®¸nh gÝa s¶n phÈm dë dang cuèi k× §¸nh gi¸ hµng tån kho phï hîp víi ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, tæ chøc qu¶n lÝ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®­îc chÝnh x¸c tõ ®ã ®­a c«ng t¸c ®Þnh gi¸ b¸n s¶n phÈm trong kh©u b¸n hµng vµ c¸c quyÕt ®Þnh vÒ quan lÝ. IV. Kinh nghiÖm rót ra ®­îc tõ kinh nghiÖm cña c¸c quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi ë ViÖt Nam, kh¸i niÖm vÒ KTQT chi phÝ ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn kho¶ng h¬n 10 n¨m nay vµ ®­îc chÝnh thøc thõa nhËn trong LuËt kÕ to¸n ®­îc Quèc héi th«ng qua ngµy 17/6/2003. TÝnh ®Õn hÕt th¸ng 1/2006, Bé Tµi ChÝnh còng nh­ Héi kÕ to¸n vµ kiÓm to¸n ViÖt Nam vÉn ch­a cã nh÷ng h­íng dÉn thùc hiÖn KTQT trong c¸c doanh nghiÖp. Cã thÓ nãi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay hÇu nh­ ch­a ¸p dông KTQT chi phÝ. ChÝnh v× vËy, mÆc dï ®­îc tiÕp cËn víi nhiÒu lÝ thuyÕt KTQT hiÖn ®¹i nh­ng viÖc ¸p dông ngay nh÷ng lÝ thuyÕt ®ã vµo thùc tiÔn ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ mét vÊn ®Ò thùc sù khã kh¨n. Theo kinh nghiÖm ¸p dông KTQT, ngay t¹i c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, cã bÒ dµy ph¸t triÓn KTQT chi phÝ trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn lÝ luËn vµ thùc tiÔn th× viÖc ¸p dông nh÷ng lÝ thuyÕt KTQT chi phÝ hiÖn ®¹i cßn kh¸ h¹n chÕ. ChÝnh v× vËy, víi ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÊp h¬n vµ nÒn mãng vÒ KTQT chi phÝ hÇu nh­ ch­a cã, nh÷ng lÝ thuyÕt vÒ KTQT chi phÝ hiÖn ®¹i( ph­¬ng ph¸p ABC, ph­¬ng ph¸p target costing, ph­¬ng ph¸p Kaizen costing...) ch­a thÓ ¸p dông mét c¸ch triÖt ®Ó trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Tr­íc m¾t, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn ¸p dông c¸c lÝ thuyÕt KTQT chi phÝ truyÒn thèng nh­ng vÉn cã Ých trong viÖc x©y dùng hÖ thèng th«ng tin qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Hi väng, mÆc dï ch­a cã nh÷ng h­íng dÉn cô thÓ nh­ng xuÊt ph¸t tõ tÝnh c¹nh tranh ngµy cµng cao trong ho¹t ®éng kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ thÊy nhu cÇu thiÕt yÕu ®èi víi hÖ thèng th«ng tin KTQT chi phÝ vµ cã nh÷ng vËn dông linh ho¹t lÝ thuyÕt KTQT chi phÝ cho phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng kinh doanh cña ®¬n vÞ m×nh KÕT LUËN ViÖc x©y dùng nÒn kinh tÕ kinh tÕ thÞ tr­ßng ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam ®· t¸c ®éng rÊt lín ®Õn viÖc gia t¨ng quyÒn chñ ®éng vµ tr¸ch nhiÖm trong ho¹t ®éng kinh tÕ cña doanh nghiÖp. QuyÕt ®Þnh kinh tÕ ®ßi hái ph¶i ®¶m b¶o th«ng tin c¨n cø chÝnh x¸c, ®Çy ®ñ, kÞp thêi. HÖ thèng h¹ch to¸n CPSX lµ trung t©m quan träng chñ yÕu cung cÊp th«ng tin cho nh÷ng quyÕt ®Þnh liªn quan ®Õn chi phÝ doanh nghiÖp. Trªn c¬ së lý luËn, kÕt hîp víi nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm thùc tr¹ng chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm víi viÖc x©y dùng vµ hoµn thµnh hÖ thèng chØ tiªu qu¶n trÞ doanh nghiÖp ë ViÖt Nam V× môc tiªu cña kÕ tãan qu¶n trÞ chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ x¸c ®Þnh ®ù¬c gÝa phÝ cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ®Ó gióp nhµ qu¶n trÞ ®­a ra ®­îc c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp. Do ®ã viÖc nghiªn cøu, t×m hiÓu néi dung còng nh­ thùc tr¹ng vÒ kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm rÊt quan träng. Tõ ®ã chóng ta ®­a ra ®­îc c¸c gi¶i ph¸p ®Ó hoµn thiÖn hÖ thèng h¬n. Tuy cßn thiÕu sãt nh­ng qua nh÷ng g× ®· ®Ò cËp trong ®Ò ¸n ®· gióp t«i hiÓu râ h¬n vÒ kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm./. Môc lôc Lêi më ®Çu Néi dung cña ®Ò ¸n PhÇn I: C¬ së lý luËn vÒ h¹ch to¸n chi phÝ vµ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm trong hÖ thèng qu¶n trÞ doanh nghiÖp B¶n chÊt, néi dung cña chi phÝ Kh¸i niÖm chi phÝ Ph©n lo¹i chi phÝ Ph­¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ X¸c ®Þnh chi phÝ trung t©m B¶n chÊt, néi dung cña gi¸ thµnh s¶n phÈm Kh¸i niÖm gÝa thµnh s¶n phÈm Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm C¸c chøc n¨ng c¬ b¶n cña gi¸ thµnh s¶n phÈm III H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ c¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt C¸c ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh chi phÝ s¶n xuÊt IV §èi t­îng vµ c¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm 1. §èi t­îng vµ k× tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm 2. C¸c ph­¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm V. Thèng kª chøng tõ vµ sæ s¸ch sö dông ®Ó cung cÊp th«ng tin cho nhµ qu¶n lý VI. Mét sè kinh nghiÖm tæ chøc kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë mét sè quèc gia trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi KÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ, gi¸ thµnh Céng hoµ Ph¸p KÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ-gi¸ thµnh Mü. KÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ë 1 sè n­íc ë ch©u ¸ PHÇN HAI: Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm víi hÖ thèng chØ tiªu qu¶n trÞ doanh nghiÖp trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam Kh¸i qu¸t h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam Thùc tr¹ng kÕ to¸n qu¶n trÞ chi phÝ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay: Nh÷ng biÖn ph¸p hoµn thiÖn hÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh trong doanh nghiÖp ViÖt Nam X¸c ®Þnh trung t©m chi phÝ tõ ®ã hoµn thiÖn viÖc x¸c ®Þnh ®èi t­îng kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt. Hoµn thiÖn viÖc ph©n lo¹i CPSX cho kÕ to¸n qu¶n trÞ doanh nghiÖp. 3. Hoµn thiÖn viÖc ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo môc ®Ých cña KTQT 4. Hoµn thiÖn hÖ thèng chøng tõ kÕ to¸n 5. VÒ hÖ thèng tµi kho¶n ®Ó phôc vô cho c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ. 6. C¶i tiÕn vµ hoµn thiÖn ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh vµ ph©n bæ chi phÝ. 7. Hoµn thiÖn viÖc ®¸nh gÝa s¶n phÈm dë dang cuèi k×. IV. Kinh nghiÖm rót ra ®­îc tõ nghiªn cøu vÒ hÖ thèng kÕ to¸n chi phÝ vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm cña c¸c quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi KÕt luËn