Đề án Thực trạng và giải pháp nâng cao chất lượng xuất khẩu tôm

ng¨n chÆn ®­îc ®Ò cËp râ trong T¹p chÝ thñy s¶n sè 4/2005*35 VÒ c¸c ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn nu«i t«m ch©n tr¾ng ®· ®­îc DOF lªn kÕ ho¹ch nh­ sau: +T¨ng c­êng c«ng suÊt s¶n xuÊt t«m ch©n tr¾ng bè mÑ t¹i ®Þa ph­¬ng. + ThiÕt lËp ch­¬ng tr×nh cÊp giÊy chøng nhËn cho c¸c tr¹i s¶n xuÊt gièng. SPF- gièng kh«ng mang nguån bÖnh ®Æc tr­ng. §©y lµ ch­¬ng tr×nh tù nguyÖn, c¸c tr¹i gièng t­ nh©n cã thÓ xin giÊy chøng nhËn SPF. +C¸c tr¹i gièng t­ nh©n ®­îc phÐp nhËp khÈu t«m ch©n tr¾ng bè mÑ, ph¶i gi÷ l¹i 10% t«m gièng t¹i 1 khu vùc riªng ®Ó ph¸t triÓn ®µn gièng SPF hoÆc SPR- gièng kh¸ng ®­îc nguån bÖnh ®Æc tr­ng. +LËp ch­¬ng tr×nh nghiªn cøu riªng ®Ó ph¸t triÓn ®µn gièng SPF hoÆc SPR. +§¸nh gi¸ vµ gi¸m s¸t m«i tr­êng sèng cña t«m ch©n tr¾ng t¹i c¸c vïng duyªn h¶i. T«m ch©n tr¾ng hiÖn ®ang ®­îc ph¸t triÓn ë Th¸i Lan , Mü vµ mét sè n­íc kh¸c. ë ViÖt Nam gièng t«m nµy míi ®ang ®­îc ¸p dông nu«i trång ë mét sè khu vùc. V× vËy ®©y sÏ lµ vÊn ®Ò mµ c¸c nhµ qu¶n lÝ cÇn ph¶i quan t©m. 2.VÒ khã kh¨n: Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi trªn lµm gãp phÇn t¨ng s¶n l­îng t«m xuÊt khÈu nhanh qua c¸c n¨m, vÊn ®Ò ®Çu vµo cña t«m xuÊt khÈu còng gÆp ph¶i nh÷ng trë ng¹i sau: Mét lµ: §iÒu kiÖn khÝ hËu, m«i tr­êng n­íc ta diÔn biÕn rÊt thÊt th­êng ¶nh h­ëng ®Õn sù sinh tr­ëng, ph¸t triÓn cña c¸c lo¹i t«m. §Æc biÖt cã thÓ cã n÷ng biÕn ®éng lín lµm thiÖt h¹i ®Õn søc ng­êi, søc cña. Hai lµ: VÊn ®Ò sö dông hãa chÊt, kh¸ng sinh cÊm kþ lµm gi¶m sót chÊt l­îng cña mÆt hµng t«m xuÊt khÈu. §©y lµ nguyªn nh©n mét m¨t do nhËn thøc cßn h¹n chÕ cña c¸c ng­ d©n hä chØ biÕt c¸i lîi tr­íc m¾t cña viÖc t¨ng n¨ng suÊt mµ kh«ng quan t©m ®Õn t¸c h¹i cña viÖc sö dông kh«ng hîp lÝ c¸c hãa chÊt, kh¸ng sinh cÊm kþ trong nu«i trång thñy s¶n. Bªn c¹nh ®ã lµ viÖc qu¶n lÝ láng lÎo cña c¸c cÊp chÝnh quyÒn vÒ vÊn ®Ò nµy. Do ®ã cÇn ph¶i quan t©m h¬n n÷a ®Ó ®¶m b¶o chÊt l­îng t«m kh«ng chØ cho mÆt hµng tiªu dïng trong n­íc mµ cho c¶ mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ kinh tÕ lín. Ba lµ: ThiÕu nguyªn liÖu s¶n xuÊt ë mét sè ®Þa ph­¬ng lµ khã kh¨n lín nhÊt mang tÝnh phæ biÕn ë c¸c ®Þa ph­¬ng. T×nh tr¹ng nµy béc lé trÇm träng nhÊt ë khu vùc phÝa b¾c vµ duyªn h¶i miÒn trung. Bèn lµ: C¸c céng ®ång ven biÓn nh×n chung cßn nghÌo, thiÕu vèn ®Çu t­ vµ c¬ s¬ h¹ tÇng s¶n xuÊt thñy s¶n kÐm: Tõ c¬ së ngiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ thñy s¶n, khu vùc b¶o tån biÓn vµ b¶o tån thñy s¶n néi ®Þa, thñy lîi ®Çu mèi, c¶ng c¸ vµ khu tr¸nh tró b·o, hÖ thèng th«ng tin qu¶n lÝ ngµnh nghÒ thñy s¶n. §iÒu nµy g©y ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng nu«i trång, khai th¸c, chÕ biÕn c¸c mÆt hµng thñy s¶n, tõ ®ã sÏ t¸c ®éng lín ®Õn mÆt hµng t«m xuÊt khÈu. N¨m lµ: VÒ ®¸nh b¾t vµ khai th¸c cßn nhiÒu bÊt cËp: møc ®é khai th¸c ch­a hîp lÝ, ph­¬ng tiÖn khai th¸c ch­a ®¶m b¶o. S¸u lµ: §éi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lÝ ®Çu t­ x©y dùng võa yÕu võa thiÕu, ch­a ®ñ ®iÒu kiÖn n¨ng lùc theo qui ®Þnh, tÊt c¶ c¸c chñ ®Çu t­ ®Òu kiªm nhiÖm ; qu¸ tr×nh ®Çu t­ tõ chñ tr­¬ng ®Õn qu¶n lÝ x©y dùng, quyÕt to¸n c«ng tr×nh ®Òu thô ®éng. ChÊt l­îng c¸c t­ vÊn dù ¸n kh¶ thi, thiÕt kÕ lËp tæng dù ¸n cßn h¹n chÕ. §©y chÝnh lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ®­îc ®¸nh gi¸ trong n¨m 2005: Tæng vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch cho ph¸t triÓn ngµnh thñy s¶n lµ 578,4 tØ ®ång, trong ®ã vèn do bé trùc tiÕp qu¶n lÝ lµ 172 tØ ®ßng. C¸c dù ¸n do bé trùc tiÕp qu¶n lÝ ®· hoµn thµnh khèi l­îng ­íc ®¹t 114810 triÖu ®ång, chØ b»ng kho¶ng 66,75% kÕ ho¹ch, gi¶i ng©n kho¶ng 74,441 triÖu ®ång, b»ng kho¶ng 43,45% kÕ ho¹ch. VËy nh÷ng khã kh¨n trªn cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p kh¾c phôc kÞp thêi chóng ta cïng ®Ò cËp ®Õn phÇn ba cña ®Ò ¸n nµy. 3. Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò ®Çu vµo: 3.1.Thùc tr¹ng vÒ nu«i trång thñy s¶n: HiÖn nay, c¸c loµi chñ lùc nh­ t«m só, t«m cµng xanh ®­îc tiÕp tôc tËp trung nghiªn cøu hoµn thiÖn theo h­íng s¶n xuÊt gièng chÊt l­îng cao, s¹ch bÖnh, ®ång thêi më réng chuyÓn giao c«ng nghÖ s¶n xuÊt gièng cho c¸c ®Þa ph­¬ng, khuyÕn khÝch ph¸t triÓn tr¹i gièng tËp trung. KÕt qu¶ lµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt t«m só ®· ®­îc më réng ¸p dông tõ Nam trung bé ra Nam bé vµ B¾c bé. Riªng vÒ t«m só n¨m 2003 ®¹t trªn 20 tØ gièng- ®©y lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh më ra h­íng ph¸t triÓn m¹nh mÏ vÒ nghÒ nu«i t«m só ë c¸c ®Þa ph­¬ng ven biÓn, phôc vô nu«i trång tËp trung , qui m«, n¨ng suÊt cao. §Õn n¨m 2004, víi h¬n 5000 t¹i gièng trong c¶ n­íc, ®· s¶n xuÊt gÇn 26 tØ t«m gièng PL15, gãp phÇn lµm nªn con sè s¶n l­îng t«m nu«i trªn 290.000 tÊn, t¨ng 22% c¶ vÒ gi¸ trÞ vµ s¶n l­îng so víi n¨m tr­íc. M¹ng l­íi trªn 50 tr¹i gièng t«m cµng xanh ë Nam Bé s¶n xuÊt kho¶ng 60 triÖu gièng phôc vô ®ñ nhu cÇu gièng cña khu vùc vµ hç trî cung cÊp cho c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c. §¶m b¶o chñ ®éng gièng lín, chÊt l­îng ®­îc c¶i thiÖn t¹o ®iÒu kiÖn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt thñy s¶n tËp trung quy m« lín, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi, t¨ng tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng quèc tÕ gãp phÇn më réng thÞ tr­êng vµ n©ng cao gi¸ trÞ s¶n l­îng xuÊt khÈu thñy s¶n. Thµnh c«ng lín trong nu«i trång thñy s¶n n÷a lµ ®· øng dông c¸c tiÕn bé kÜ thuËt sinh häc ph©n tö trong phßng vµ trÞ bÖnh nguy hiÓm ®èi víi c¸c lo¹i t«m c¸, sö dông c¸c chÕ phÈm sinh häc nh»m t¨ng kh¶ n¨ng chèng chÞu bÖnh vµ qu¶n lÝ chÊt l­îng. VÒ nu«i t«m n­íc lî, diÖn tÝch n¨m 1999 lµ 210.448 ha so víi n¨m 2005 lµ 604.479 ha víi møc t¨ng tr­ëng b×nh qu©n hµng n¨m lµ 31,2% ®©y lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng rÊt cao do vÊn ®Ò më réng diÖn tÝch gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n vµ trë ng¹i. §èi víi nu«i t«m n­íc lî – mÆn, s¶n l­îng n¨m 1999 lµ 63.644 tÊn. Song d­íi t¸c dông cña më réng diÖn tÝch vµ t¨ng c­êng ®Çu t­ khoa häc kÜ thuËt vµ vèn, s¶n luîng nu«i tr«ng ®· ®¹t 324.680 tÊn gÊp 5,1 lÇn ®em l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao. C¸c tØnh Nam Trung Bé th× diÖn tÝch nu«i t«m hïm lång ph¸t triÓn m¹nh vµ b­íc ®Çu ®­îc nu«i t¹i Qu¶ng Ninh víi kÕt qu¶ ®¹t ®­îc lµ tõ 7.290 (1999) víi tæng s¶n l­îng lµ 425 tÊn t¨ng lªn 43.510 lång víi s¶n l­îng lµ 4.800 tÊn vµ ®· chñ ®éng ®­îc gièng víi 3.061 lång ­¬m gièng, nu«i t«m hïm lµ h×nh thøc nu«i cã vèn ®Çu t­ lín vµ mang l¹i hiÖu qu¶ cao nªn mét sè doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n nu«i t«m hïm ®· thµnh c«ng nhanh chãng víi møc doanh thu hµng n¨m hµng tû ®ång vµ cã nh÷ng hé sau khi trõ chi phÝ vÉn cßn ®¹t lîi nhuËn tiÒn tû – T«m cµng xanh n¨m 2005 ­íc ®¹t 6.400 tÊn trong ®ã tËp trung t¹i c¸c tØnh T©y Nam Bé, c¸c tØnh nµy cã s¶n l­îng lµ 6.612 tÊn (93,9%) thu lîi tõ 50 – 80 triÖu ®ång/ha vµ n¨ng xuÊt theo kh¶o s¸t t¹i huyÖn Cao L·nh, Tam N«ng th× n¨ng suÊt trung b×nh ®¹t tõ 1,2 – 2 tÊn/ha vµ c¸ biÖt cã nh÷ng x· n¨ng suÊt ®¹t 2,5 tÊn/ha vµ diÖn tÝch nu«i t«m cµng xanh trong nh÷ng n¨m tiÕp theo th× cã thÓ t¨ng lªn nhiÒu vµ n¨ng xuÊt tiÕp tôc t¨ng víi tèc ®é cao do tr×nh ®é ng­êi nu«i trång vµ kh¶ n¨ng ¸p dông khoa häc kÜ thuËt ngµy cµng m¹nh vµ cã hiÖu qu¶. B¶ng: S¶n l­îng t«m nu«i trång so víi tæng s¶n l­îng thñy s¶n nu«i trång ChØ tiªu Sản lượng (tấn) 2001 2002 2003 2004 2005 C¸ 421.019,0 486.420,7 604.401,0 761.600,0 933.500,0 T«m 154.911,0 186.215,6 237.880,0 281.800,0 330.200,0 Thñy s¶n kh¸c 133.960,2 172.173,4 160.814,0 159.100,0 173.700,0 Tæng sè 709.891,0 844.809,6 1.003.095,0 1.202.500,0 1.437.400,0 C¬ cÊu s¶n l­îng (%) C¸ 59,3 57,6 60,3 63,3 64,9 T«m 21,8 22 23,7 23,4 13,5 Thñy s¶n kh¸c 18,9 20,4 16 13,3 12 Tæng sè 100 100 100 100 100 ( Nguån tæng hîp tõ tæng côc thèng kª n¨m 2004 - 2005) 0 5 10 15 20 25 21,8% 22% 23,7% 23,4% 13,5% 2001 2002 2003 2004 2005 N¨m % BiÓu ®å c¬ cÊu s¶n l­îng t«m nu«i trång so víi tæng s¶n l­îng thuû s¶n nu«i trång. 3.2.Thùc tr¹ng vÒ chÊt l­îng c¸c lo¹i t«m: §Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò chÊt l­îng thóy s¶n. ¤ng Böu Huy- gi¸m ®èc c«ng ty Afiex ë An Giang kh¼ng ®Þnh: “Thùc chÊt khã kh¨n lín nhÊt cña xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam nãi chung lµ vÊn ®Ò chÊt l­îng chø kh«ng ph¶i chuyÖn ph¸ gi¸ hay kh«ng cã thÞ tr­êng”. T×nh h×nh ph¸t triÓn “qu¸ nãng” kh«ng kiÓm so¸t ®­îc diÖn tÝch, s¶n l­îng cña t«m c¸ ®· dÉn ®Õn nh÷ng yÕu kÐm vÒ qu¶n lÝ chÊt l­îng. Tû lÖ nhiÔm d­ l­îng kh¸ng sinh, hãa chÊt bÞ cÊm trong c¸ nu«i kh¸ cao, t×nh tr¹ng b¬m hãa chÊt vµo t«m ch­a ®­îc xö lÝ mét c¸ch triÖt ®Ó, kh¶ n¨ng ®¶m b¶o truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm kÐm do diÖn tÝch nu«i cßn manh món, tr×nh ®é s¶n xuÊt ch­a ®ång ®Òu ®· dÉn ®Õn nh÷ng bÊt lîi cho c¶ hai s¶n phÈm chñ lùc cña thñy s¶n ViÖt Nam tr­íc c¸c rµo c¶n “kÜ thuËt” cña c¸c n­íc c¹nh tranh. Trong ch­¬ng tr×nh cña VASEP- §¹i héi nhiÖm k× ba (2005-2001) diÔn ra ngµy 12/6/2005 «ng Hå Quèc Lùu ph¸t biÓu : “TÝnh an toµn s¶n phÈm ®· trë thµnh yÕu tè c¹nh tranh gi÷a c¸c n­íc xuÊt khÈu nãi chung, tõng doanh nghiÖp nãi riªng. T«i nghÜ, nh÷ng bµi häc x­¬ng m¸u ®· qua vµ hiÖn nay xung quanh vÊn ®Ò chÊt l­îng ®· nãi lªn r»ng, nÕu kh«ng cã sù liªn kÕt thËt sù th× thñy s¶n ViÖt Nam sÏ cßn tiÕp tôc bÞ tr¶ gi¸, kh«ng chØ vÒ kinh tÕ mµ cßn c¶ vÒ m«i tr­êng”. Thùc tÕ ®· chøng minh ®­îc ¶nh h­ëng m¹nh mÏ cña vÊn ®Ò chÊt l­îng cña thñy s¶n ®Õn kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. N¨m 2002 mét sè l« hµng thñy s¶n cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo EU kh«ng ®­îc an toµn (nhiÔm khuÈn, nhiÔm bÈn..) vµ chÊt l­îng ch­a æn ®Þnh; V× thÕ EU ®· cã qui ®Þnh míi cho ViÖt Nam vÒ l­îng d­ hãa chÊt: tõ 1.5 xuèng cßn 0.3 phÇn tØ. §iÒu nµykhiÕn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®iªu ®øng, hµng chôc l« hµng xuÊt khÈu bÞ hñy. NhiÒu ®¬n vÞ bÞ lo¹i khái danh s¸ch xuÊt khÈu thñy s¶n vµo thÞ tr­êng nµy, 100% l« hµng bÞ kiÓm tra, nÕu ph¸t hiÖn nhiÔm qu¸ møc d­ l­îng hãa chÊt, EU sÏ ®ãng cöa ngay hµng thñy s¶n ViÖt Nam, nh­ hä ®· tõng lµm víi Trung Quèc. Ngoµi vÊn ®Ò vÒ sö dông l­îng hãa chÊt qu¸ møc cho phÐp, c¸c lo¹i t«m th­êng m¾c mét sè bÖnh g©y ¶nh huëng kh«ng nh÷ng ®Õn n¨ng suÊt mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng t«m xuÊt khÈu. Mét vÝ dô cô thÓ lµ kÝ sinh trïng trªn t«m hïm b«ng nu«i lång, bÖnh ®á th©n, ®en mang ë vïng biÓn Phó Yªn, Kh¸nh Hßa. Thèng kª n¨m 2004 cña Së thñy s¶n Kh¸nh Hßa, Phó Yªn cho biÕt: s¶n l­îng t«m hïm nu«i lång cña tØnh Kh¸nh Hßa lµ 1655 tÊn, chiÕm 70,36% s¶n l­îng t«m hïm c¶ n­íc; TØnh Phó Yªn 647 tÊn, chiÕm 27,51% . Tuy nhiªn, hiÖn t­îng t«m hïm bÞ bÖnh cßn x¶y ra ë nhiÒu vïng nu«i trong ®ã hai bÖnh cã tÇn suÊt xuÊt hiÖn cao vµ g©y nhiÒu thiÖt h¹i cho t«m hïm nu«i lång lµ bÖnh ®á th©n vµ ®en mang. Sau khi sö dông ph­¬ng ph¸p cña V.A.Dogiel ( Hµ kÝ bæ sung ®Ó ®Þnh danh, t×m t¸c nh©n g©y bÖnh vµ x¸c ®Þnh tØ lÖ, c­êng ®é nhiÔm kÝ sinh trïng) S¬ ®å nghiªn cøu kÝ sinh trïng cô thÓ nh­ sau: T«m bÖnh cßn sèng Quan s¸t bªn ngoµi ®Ó x¸c ®Þnh c¸c kÝ sinh trïng cã kÝch th­íc lín nh×n ®­îc b»ng m¾t th­êng C¸c phÇn phô Nhít trªn th©n t«m Mang,Néi t¹ng Quan s¸t trªn kÝnh lóp Lµm tiªu b¶n, quan s¸t trªn kÝnh hiÓn vi cã ®é phãng ®¹i thÊp VÏ, chôp ¶nh ®Ó m« t¶ h×nh d¹ng vµ ph­¬ng thøc c¶m nhiÔm kÝ sinh trïng Qua ph©n tÝch 145 mÉu t«m ®á th©n vµ 40 mÉu t«m ®en mang cho thÊy tØ lÖ nhiÔm kÝ sinh trïng kh¸ cao, chiÕm 71% sè t«m cã dÊu hiÖu ®á th©n vµ 75% sè t«m cã dÊu hiªu ®en mang. Thµnh phÇn kÝ sinh trïng trªn t«m hïm bÖnh kh¸ ®a d¹ng, bao gåm zoothamnium, vorticella, balamus, nematoda vµ lo¹i ®éng vËt b¸m Pteria. Ngoµi ra cßn mét sè bÖnh kh¸c xuÊt hiÖn ë t«m ch©n tr¾ng nh­: bÖnh ®èm tr¾ng (wssv), bÖnh cßi ho¹i tö (IHHNV), bÖnh taura(TSV) vµ bÖnh ®Çu vµng (YHV). V× vËy c¸c nhµ qu¶n lÝ cÇn cã biÖn ph¸p tÝch cùc trong viÖc ph¸t triÓn nu«i trång thñy s¶n, c¸c lo¹i t«m. Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy, võa qua c«ng ty unipersident ( §µi Loan) ®· mêi «ng Liao I Chiu _ viÖn sü viÖn nghiªn cøu trung ­¬ng §µi Loan vµ bµ tiÕn sÜ Luo Chu Fang _ gi¶ng viªn tr­êng ®¹i häc §µi Loan, chuyªn gia vÒ bÖnh t«m ®Õn c«ng ty truyÒn ®¹t mét sè biÖn ph¸p kÜ thuËt vµ kinh nghiÖm cña §µi Loan trong viÖc nu«i t«m só bÒn v÷ng. ¤ng Liao I Chiu ®· mang tíi líp häc nh÷ng kiÕn thøc kinh nghiÖm cña §µi Loan trong viÖc nu«i t«m só ®¹t n¨ng suÊt cao. ¤ng ®· khuyÕn c¸o ng­êi nu«i t«m só §µi Loan còng nh­ ViÖt Nam kh«ng nªn th¶ nu«i mËt ®é trªn 30 con t«m gièng trªn/m2 ®Ó cã ®iÒu kiÖn qu¶n lÝ tèt m«i tr­êng vµ ng¨n chÆn kÞp thêi mÇm bÖnh cho t«m nu«i. Bµ Luo Chu Fang còng ®· mang tíi líp häc nh÷ng kiÕn thøc vÒ viÖc ng¨n ngõa c¸c bÖnh cho t«m trong qua tr×nh nu«i, biÖn ph¸p kÜ thuËt ®Ó ph¸t triÓn nu«i t«m só bÒn v÷ng. §­îc biÕt c«ng ty Unipresident cã gÇn 100 kÜ sö lµm viÖc tiÕo thÞ, b¸m s½n ®Þa bµn, hç trî kÜ thuËt cho bµ con trong mçi vô nu«i t«m nh»m h¹n chÕ nh÷ng rñi ro cho bµ con ng­ d©n. 3.3.Nguån nguyªn liÖu ®Çu vµo: Theo bé thñy s¶n, gi¸ x¨ng dÇu trong n­íc t¨ng m¹nh trong khi gi¸ c¸ kh«ng t¨ng, thËm chÝ cßn gi¶m theo xu h­íng chung cña thÞ tr­êng thÕ giíi, khiÕn nhiÒu tµu ®¸nh c¸ ph¶i ng­ng s¶n xuÊt ë mét sè thêi ®iÓm. §iÒu ®ã ®· dÉn ®Õn thiÕu nguyªn liÖu cung cÊp cho chÕ biÕn xuÊt khÈu thñy s¶n, nhÊt lµ c¸c th¸ng kh«ng ph¶i vô mïa thu ho¹ch. Bµn vÒ vÊn ®Ò nµy Tæng th­ kÝ hiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam (VASEP) NguyÔn H÷u Dòng nhËn xÐt : “ C¸i dë cña chóng ta lµ gi¸ nguyªn liÖu kh¸ cao so víi c¸c n­íc kh¸c. Kh©u yÕu nhÊt cña chóng ta hiÖn nay lµ ch­a cã mét thÞ tr­êng nguyªn liÖu cã tæ chøc”. Gi¸m ®èc c«ng ty chÕ biÕn thñy s¶n cÇn th¬ ( CAFATEX) NguyÔn V¨n KÞch cho biÕt : tr­íc ®©y, ngµnh thñy s¶n ®· lªn kÕ ho¹ch x©y dùng mét chî t«m B¹c Liªu, nh­ng kh«ng cã kinh phÝ. ¤ng kiÕn nghÞ chÝnh phñ hç trî vèn víi l·i xuÊt ­u ®·i ®Ó ng­êi d©n më chî nguyªn liÖu t«m, mµ tr­íc m¾t lµ 100 triÖu ®ång ®Ó x©y dùng 5 chî t¹i miÒn trung. Mét thèng kª n¨m 2003 cho thÊy: kh¶ n¨ng cung øng nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n ®· mÊt c©n ®èi trÇm träng. KÓ tõ n¨m 2002, tû träng khai th¸c thiÕt bÞ cña c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn thñy s¶n chØ ®¹t 30 – 60% c«ng suÊt tïy theo khu vùc vµ quy m« cña mçi doanh nghiÖp, tøc lµ d­ thõa 40- 70% c«ng suÊt. Nãi tãm l¹i nãng báng nhÊt cña vÊn ®Ò ®Çu vµo cña xuÊt khÈu t«m chÝnh lµ c¸c chñng lo¹i gièng t«m; thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò viÖc sö dông hãa chÊt kh«ng hîp lÝ, cña vÊn ®Ò nguyªn liÖu ®Çu vµo ®¾t vµ khan hiÕm. T×nh h×nh trªn ®ßi hái ph¶i cã sù qu¶n lÝ ®ång bé trªn tÊt c¶ c¸c mÆt cña c¸c nhµ qu¶n lÝ ®èi víi ®Çu vµo t«m xuÊt khÈu ®Ó ®¶m b¶o sù gia t¨ng sè l­îng trong ®iÒu kiÖn chÊt l­îng ®¶m b¶o ®óng tiªu chuÈn cho phÐp. II- Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña vÊn ®Ò ®Çu ra 1.Nh÷ng thuËn lîi: Mét doanh nghiÖp ®· nhËn ®Þnh “ T×nh h×nh cung cÇu thñy s¶n thÕ giíi sÏ tiÕp tôc cã lîi cho ViÖt Nam, do l­îng t«m só cña Th¸i Lan vµ Indonexia ®ang sôt gi¶m nhiÒu, s¶n xuÊt t«m cña ¢n §é còng bÊt lîi v× møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ cao h¬n ViÖt Nam, trong khi l­îng t«m só cña ViÖt Nam cßn kh¸ lín, ®Æc biÖt lµ t«m só cì lín, mét s¶n phÈm cã thÕ m¹nh c¹nh tranh cña ViÖt Nam tõ tr­íc ®Ðn nay”. VËy c¬ héi trªn lµ do nh÷ng yÕu tè thuËn lîi trªn thÞ tr­êng xuÊt khÈu thÕ giíi ®em l¹i? §ã chÝnh lµ nh÷ng thuËn lîi sau: Thø nhÊt: §èi víi c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt, kinh doanh, thÞ tr­êng thñy s¶n cã c¬ héi më réng vµ ph¸t triÓn. C¸c s¶n phÈm thñy s¶n ®¶m b¶o chÊt l­îng VSATTP vµ cã nguån gèc xuÊt xø râ vÉn tiªu thô tèt trªn thÞ tr­êng thÕ giíi. ThÞ tr­êng néi ®Þa cã søc mua ngµy cµng t¨ng. C¸c c«ng tr×nh, c¬ së h¹ tÇng ®­îc nhµ n­íc tËp trung ®Çu t­ trong nh÷ng n¨m qua cïng víi sù ®Çu t­ tõ c¸c nguån ODA , FDI, sù ®Çu t­ lín cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, c¬ s¬ vËt chÊt kÜ thuËt toµn ngµnh ®· t¨ng ®¸ng kÓ, lµ nÒn t¶ng thùc hiÖn qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp hãa hiÖn ®¹i hãa nghÒ c¸. Thø hai: Thùc hiÖn hiÖp ®Þnh hîp t¸c nghÒ c¸ VÞnh B¾c Bé- §· ban hµnh quy chÕ ho¹t ®éng cña ñy ban liªn hîp nghÒ c¸ VÞnh B¾c Bé. Côc khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån lùc thñy s¶n vÇ c¸c c¬ së thñy s¶n ®· tæ chøc tËp huÊn x©y dùng vµ in Ên c¸c néi dung lÉn tuyªn truyÒn ph¸t ®Õn ng­ d©n, phèi hîp c¸c lùc l­îng biªn phßng, c¶nh s¸t biÓn tæ chøc kiÓm tra, kiÓm so¸t ho¹t ®éng nghÒ c¸ t¹i c¸c vïng n­íc hiÖp ®Þnh. §· cÊp1543 giÊy phÐp khai th¸c cho tµu c¸ ViÖt Nam cïng 1004 giÊy phÐp cho tµu c¸ Trung Quèc, trong ®ã co 810 tµu khai th¸c trong vïng ®¸nh c¸ chung vµ 194 tµu khai th¸c ë vïng dµn xÕp qu¸ ®é. Thø ba:ViÖc tæ chøc l¹i s¶n xuÊt trªn biÓn ®· cã nh÷ng tiÕn bé ®¸ng khÝch lÖ trong n¨m 2005. Ng­ d©n ®· chó träng kh©u b¶o qu¶n s¶n phÈm sau khai th¸c ®Ó n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ tæ chøc c¸c h×nh thøc liªn kÕt, hîp t¸c trong s¶n xuÊt ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Thø t­: C¸c c¬ së s¶n xuÊt thñy s¶n ®ang tiÕn hµnh ®¨ng kÝ thùc hiÖn theo c¸c tiªu chuÈn quèc gia vµ tiªu chuÈn quèc tÕ. Theo sè liÖu thèng kª n¨m 2005 : Toµn ngµnh cã 439 c¬ së chÕ biÕn trong ®ã cã 320 c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n ®«ng l¹nh xuÊt khÈu cÊp ®«ng trªn 4262 tÊn/ ngµy. §· cã 171 doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn trong danh s¸ch 1 xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU, 300 doanh nghiÖp ¸p dông HACCP, §ñ tiªu chuÈn vµo thÞ tr­êng Mü, cã 295 doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn vµo thÞ tr­êng Trung Quèc, 251 doanh nghiÖp ®ñ tiªu chuÈn xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Hµn Quèc, nhê ®ã ®· t¹o ra ®Çu ra cho s¶n phÈm t«m xuÊt khÈu cã chÊt l­îng cao n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn tr­êng quèc tÕ. Thø n¨m: S¶n phÈm chÕ biÕn ngµy cµng ®a d¹ng, nhÊt lµ nh÷ng s¶n phÈm gi¸ trÞ gia t¨ng. NhiÒu mÆt hµng míi xuÊt hiÖn thÝch øng thÞ tr­êng, tû träng s¶n phÈm ¨n liÒn t¨ng, chiÕm tíi 40 – 50%. Chñ lùc vÉn lµ t«m, c¸ tra, c¸ basa, tû träng c¸c s¶n phÈm c¸ t¨ng nhanh, ®Õn nay chiÕm 22, 84%, c¸c mÆt hµng khi còng t¨ng m¹nh vÒ gi¸ trÞ vµ s¶n l­îng T©n xuÊt khÈu víi nhiÒu mÆt hµng: §å kh«, ®å ®«ng l¹nh víi ®ñ lo¹i kÝch cì tõ lo¹i to, lo¹i võa, ®Õn lo¹i nhá ®ang dÇn x©m nhËp vµo nhiÒu thÞ tr­êng quèc tÕ tiÒm n¨ng nh­ Th¸i Lan, NhËt B¶n, Mü, E4, Austrailia, Hång K«ng. . .… Thø saó: ChÕ biÕn thuû s¶n tiªu thô néi ®Þa cã nhiÒu ®æi míi, søc mua ngµy cµng gia t¨ng. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu më réng, ®Õn nay ®· cã ®Õn 80 n­íc vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ gݬi cã sù hiÖn diÖn cña s¶n phÈm Thuû s¶n ViÖt Nam. Céng thªm vµo ®ã c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn xuÊt khÈu ®Èy m¹nh c«ng t¸c x¸c biÕn th­¬ng m¹i, tiÕp thÞ s¶n phÈm, më réng vµ t¨ng tû träng xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng quèc tÕ. C¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn hµng khÈu ®· b­íc ®Çu ¸p dông tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, mÆc dï cßn nhiÒu h¹n chÕ, song nã còng më ra h­íng ph¸t triÓn réng lín cho hµng xuÊt khÈu ViÖt Nam. T«m c¸c lo¹i ®­îc xuÊt khÈu víi khèi l­îng lín ®Õn c¸c n­íc nh­ Mü, EU, NhËt B¶n...§©y lµ nh÷ng thÞ tr­êng kh¸ m¹nh vµ l«i cuèn c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam nh­ sù c¹nh tranh, thö th¸ch cña nã còng khiÕn ng­êi ta ph¶i ®au ®Çu. §iÓm h×nh ®ã lµ hµng lo¹t sù ph¸t triÓn t«m xuÊt khÈu ViÖt Nam ®Çu n¨m 2005. Chóng ta ®· thùc sù ®¸p øng ®­îc nh­ng yªu cÇu vÒ c¸c tiÒu chuÈn ®Ó n©ng cao søc c¹nh tranh cña T«m xuÊt khÈu hay ch­a? §ã cßn lµ bµi to¸n lan gi¶i cho c¸c nhµ qu¶n lý. Thø 7: Næi bËt trong xuÊt khÈu thñy s¶n n¨m 2005 lµ viÖc thñy s¶n ViÖt Nam v­ît qua rµo c¶n thÕ quan vµ thi thuÕ quan trªn hai thÞ tr­êng lín lµ Mü vµ EU. §©y chÝnh lµ c¬ héi lín cho c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt thuû s¶n ë ViÖt Nam. Bëi ®©y lµ hai thÞ tr­êng tiÒm n¨ng réng lín cho hµng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam. Nh­ng c¬ héi nµy kh«ng ph¶i dÔ dµng n¾m b¾t mµ nã buéc c¸c doanh nghiÖp ph¶i kh«n khÐo tr¸nh nh÷ng sù hiÖn nh­ xuÊt khÈu t«m ®Çu n¨m 2005. Sù hç trî vµ chØ ®¹o kÞp thêi cña c¸c bé, nghµnh, ®Þa ph­¬ng sÏ h­íng c¸c doanh nghiÖp ®i ®óng h­íng ph¸t triÓn, kh¾c phôc khã kh¨n, gãp phÇn lµm cho s¶n xuÊt vµ ®êi sèng ng­êi nu«i Ýt bÞ ¶nh h­ëng, ®¸p øng viÖc hoµn thµnh v­ît møc kÕ ho¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n. 2. Nh÷ng khã kh¨n DiÔn biÕn cña thÞ tr­êng xuÊt khÈu thñy s¶n ngµy cµng phøc t¹p, thÞ trõ¬ng quèc tÕ réng lín mét mÆt ®em l¹i thuËn lîi cho xuÊt khÈu thñy s¶n n­íc ta nh­ng mÆt kh¸c nã g©y ra nh÷ng khã kh¨n nhÊt ®Þnh, thÓ hiÖn râ rÖt qua c¸c sù viÖc sau: §èi víi thÞ tr­êng xuÊt khÈu vµo Mü mÆt hµng xuÊt khÈu t«m ®ang gÆp nh÷ng bÊt lîi nhÊt ®Þnh. Håi ®Çu n¨m 2005, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu t«m sang Mü bÞ yªu cÇu xÐt møc thuÕ. Th«ng tin tõ Vasep cho biÕt liªn minh T«m MiÒn Nam Hoa Kú (SSA) ®· nép ®¬n lªn bé Th­¬ng m¹i Mü (DDC) yªu cÇu xem xÐt l¹i møc thuÕ cña toµn bé c¸c doanh ngiÖp xuÊt khÈu T«m vµo Mü cña 6 nø¬c liªn quan ®Õn vô kiÖn t«m trong ®ã cã ViÖt nam , ViÖt Nam cã 54 doanh nghiÖp n»m trong danh s¸ch nµy, trong ®ã doanh nghiÖp hiÖn cã møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµo Mü thÊp nhÊt lµ 4,3% vµo nhÊt lªn tíi 26%. Nh÷ng doanh ngiÖp chÞu thuÕ cao thêi gian qua hÇu nh­ kh«ng xuÊt t«m vµo Mü. ChÝnh ¸p lùc trªn tõ Mü ®· lµm cho mÆt hµng t«m cña ta cã biÕn ®éng trong n¨m: + Khèi l­îng hµng tån kho lín trong khi ®ã mïa vô thu ho¹ch th× kh«ng thÓ rót ng¾n. V× lÝ do trªn gi¸ t«m ®· h¹ m¹nh, g©y bÊt lîi kh«ng nh÷ng cho c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu T«m sang thÞ tr­êng nµy mµ nã cßn ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi ng­êi mua t«m. §Õn th¸ng 3/2005 qui chÕ vÒ ®ãng bond (b¶o l·nh thanh to¸n )- Lµ mét kho¶n tiÒn t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ nhËp khÈu trong vßng 1 n¨m nh©n víi møc thuÕ chèng b¶n ph¸ gi¸. Kho¶n ký quü nµy ®ãng theo tõng n¨m, dùa trªn gi¸ trÞ nhËp khÈu cña n¨m tr­íc vµ chØ ®­îc tr¶ sau 3 n¨m khi cã ®­îc kÕt qu¶ tøc lµ xÐt tÝnh l¹i gi¸ thµnh, gi¸ b¸n. . .cña tõng l« hµng ®Ó quyÕt ®Þnh møc thuÕ míi. H¶i quan Mü ®· ¸p dông qui chÕ nµy lµm cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu thñy s¶n vµo thÞ tr­êng nµy gÇn nh­ ¸n binh bÊt ®éng. NhiÒu doanh nghiÖp thñy s¶n tr­íc ®©y cã kinh doanh xu¸t khÈu T«m vµo Mü lªn ®Õn vµi trôc triÖu USD, th× giê ®©y kh«ng ®­a ®­îc l« hµng nµo vµo thÞ trõ¬ng nµy. DiÔn biÕn cña thÞ tr­êng Mü cßn t¸c ®éng m¹nh mÏ ®Õn c¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu kh¸c nh­: NhËt, Hµn Quèc, Trung §«ng... Mét sè lµ hµng T«m xuÊt khÈu lÏ ra ®­a vµo thÞ tr­êng Mü, nay chuyÓn sang c¸c thÞ tr­êng ®ã, khiÕn gi¸ T«m kh«ng nh÷ng gi¶m mµ tiªu thô còng khã kh¨n h¬n. VËy t¹i sao kho¶n tiÒn “bond” trªn l¹i g©y ra t×nh tr¹ng trªn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViËt Nam? Mét gi¸m ®èc cña mét doanh nghiÖp chuyªn xuÊt khÈu T«m vµo thÞ tr­êng Mü kh¼ng ®Þnh: ChØ trõ khi cã sù can thiÖp cña chÝnh phñ hai n­íc hoÆc ng­êi tiªu dïng Mü ph¶n øng, nh÷ng r¾c rèi vÒ ®èng bond míi cã thÓ ®­îc th¸o gì. Theo c¸c doanh nghiÖp, víi sè vèn kh«ng nhiÒu, hÇu hÕt doanh nghiÖp xuÊt khÈu t«m ViÖt Nam ®Òu kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó mua bond, do ®ã viÖc xuÊt khÈu T«m vµo thÞ tr­êng Mü trong thêi gian tíi ®­îc cho lµ “ nhiÖm vô bÊt kh¶”. Cho ®Õn nay mÆc dï vÊn ®Ò xuÊt khÈu T«m ®· trë vÒ víi tr¹ng th¸i b×nh th­êng song víi con sè kh«ng kª ­íc tÝnh vÒ chi phÝ thiÖt h¹i kho¶ng 75.000 USD/ c«ng ty th× ®ã sÏ lµ mét bµi häc lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. VËy nh÷ng khã kh¨n g× cña hµng xuÊt khÈu T«m ®· g©y lªn nh÷ng biÕn ®éng cña mÆt hµng nµy ? Chóng ta cã thÓ tãm t¾t nh÷ng khã kh¨n chÝnh nh­ sau: Kh«ng cã sù qui ®Þnh thµnh luËt vÒ c¸c ®iÒu lÖ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu T«m Kh©u qu¶ lÝ tæ chøc s¶n xuÊt vµ qu¶n lÝ chÊt l­îng t¹i c¸c doanh nghiÖp cßn thÓ hiÖn nhiÒu yÕu kÐm. C¸c rµo c¶n Th­¬ng M¹i cña c¸c n­íc nhËp khÈu g©y nhiÒu khã kh¨n cho ta. ThÞ tr­êng tiªu thô réng lín song l¹i cã nhiÒu biÕn ®éng. C¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu T«m cña Viªt Nam cßn rÊt non yÕu c¸ vÒ uy vµ lùc do ®ã khã cã thÓ ®èi phã víi nh÷ng diÔn biÕn bÊt th­êng cña thÞ trõ¬ng xuÊt - nhËp khÈu T«m trªn thÕ giíi. 3. Thùc tr¹ng t«m xuÊt khÈu: Thùc tr¹ng cña vÊn ®Ò xuÊt khÈu thñy s¶n n¨m 2005 ®­îc thÓ hiÖn kh¸c ®Çy ®ñ qua b¶ng sè liÖu vÒ kÕt qu¶ thùc hiÖn c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch n¨m 2005 vµ thêi thêi kú 2001 - 2005 nh­ sau: ChØ tiªu N¨m 2005 So víi 2004 So víi 2000 Tæng 5 n¨m 2004 - 2005 Møc t¨ng tr­ëng (%) 5 n¨m Tõng n¨m 1 Tæng s¶n l­îng (ngh×n tÊn) 3.432,8 109,24 152,53 14.516,6 40,99 8,97 2. Gi¸ thÞ kinh ng¹ch XKTS (100 USD) 2.650.000 110,38 180,27 11.067.782 49,9 10,50 Nh­ vËy tæng s¶n l­îngthñy s¶n n¨m 2005 ®· t¨ng 109,29 ngh×n tÊn so víi n¨m 2004 t­¬ng øng víi tèc ®é t¨ng tr­ëng lµ 8,97%...Trong ®ã gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n n¨m 2005 t¨ng 110,39% ngh×n tÊn so víi n¨m 2004 víi tèc ®é t¨ng t­¬ng øng lµ 40,50%, cao h¬n c¶ møc t¨ng tr­ëng cña hµng thuû s¶n nãi chung. Cô thÓ cña hµng xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam ®­îc biÓu hiÖn ë nh÷ng mÆt sau: 3.1 Nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2005: -VÒ l­îng vµ gi¸ cña hµng xuÊt khÈu: Theo sè liÖu cña h¶i quan n¨m 2005 cho thÊy: Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n sang Austrailia trong th¸ng 4 ®¹t h¬n 4,8 triÖu USD, ®­a tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu 4 th¸ng ®Çu n¨m lªn 24,42 triÖu USD, t¨ng gÇn 50% so víi cïng kú. Mét vÝ dô vÒ chÕ biÕn t«m xuÊt khÈu t¹i c«ng ty Minh Phó: trong th¸ng4, mÆt hµng thñy s¶n xuÊt khÈu sang Austrailia chñ yÕu lµ t«m ®· chiÕm 44% trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu, c¸ tra, basa chiÕm 32%. Bªn c¹nh ®ã lµ nhiÒu hµng thñy s¶n kh¸c, nh­ng kim ng¹ch cßn ë møc thÊp, nh­ mùc vµ b¹ch tuéc ®«ng l¹nh (chiÕm 6% trong tæng kim ng¹ch) ch¶ giß t«m, ch¶ c¸, c¸ ng÷ ®ãng hép vµ nhiÒu lo¹i thñy s¶n chÕ biÕn kh¸c còng chiÕm tû lÖ kh«ng ®¸ng kÓ. HiÖn nay cã 64 doanh nghiÖp ViÖt Nam tham gia xuÊt khÈu sang Austrailia trong ®ã ®¹t kim ng¹ch cao nhÊt lµ c«ng ty Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n kinh doanh chÕ biÕn thñy s¶n vµ xuÊt nhËp khÈu Quèc ViÖt, víi kim ng¹ch ®¹t 553.480USD, tiÕp ®Õn lµ c«ng ty Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n Nam ViÖt víi 517.600 USD vµ c«ng ty TNHH VÜnh Hoµn gÇn 316.000 USD chiÕm lÇn l­ît lµ 11,53%; 10,75% vµ 6,58 trong tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu sang Australia cña toµn quèc. Theo nguån cña bé thuû s¶n cho thÊy b¶ng gi¸ cña mét sè mÆt hµng xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ: ChØ tiªu B¶ng gi¸ (®/kg) 1. C¸ tra nu«i bÌ kÝch cì 1 – 1,2kg/con 103.000® 2. C¸ tra nu«i hÇm thÞt th¾ng cì 1 – 1,2 kg/con 103.000 – 10.5000 3. C¸ tra nu«i hÇm thÞt vµng (mua x«) 8 – 8.000 4. T«m su cì 20con/kg 140.000 5. T«m cì 30 con/kg 90.000 MÆc dï gi¸ b¸n c¸c lo¹i thñy s¶n lµ kh¸ cao nh­ng trong n¨m 2005 x¶y ra vô kiÖn T«m gi÷a c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi Mü ®· lµm cho gi¸ thñy s¶n trong n­íc kh«ng æn ®Þnh, ng­êi nu«i lo ng¹i vÒ gi¸ c¶ vÒ ®Çu sa, ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng nguyªn liÖu cho chÕ biÕn xuÊt khÈu. Ban ®Çu khi sù kiÖn trªn x¶y ra lµm c¸c l« hµng thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam bÞ ø ®äng, thªm vµo ®ã lµ s¾p ®Õn mïa vô thu ho¹ch cña ng­êi d©n nu«i trång thuû s¶n ®iÒu ®ã lµm cho gi¸ nguyªn liÖu gi¶m m¹nh. Nh­ng sau khi doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i ®ãng nh÷ng kho¶n tiÒn “bond” vµ chÞu thuÕ “chèng b¸n ph¸ gi¸” do H¶i quan Mü ®­a ra, céng víi viÖc ®iÒu chØnh §ång B»ng S«ng Cöu Long cÊm nu«i nghÞch vô dÉn ®Õn thiÕu nguyªn liÖu thu mua, ®iÒu ®ã ®· lµm cho gi¸ nguyªn liÖu lªn cao. Cô thÓ: T¹i Cµ Mau, Sãc Tr¨ng, CÇn Th¬, gi¸ T«m só nguyªn liÖu ®Ó chÕ biÕn XK t¨ng m¹nh, tõ 10.000 – 20.000 ®ång/kg so víi håi th¸ng 2. Gi¸ t«m só nguyªn con b¸n t¹i ®Çm lo¹i 2o – 25 con/kg lªn ®Õn 160.000 – 170.000 ®ång/kg T«m cì 45 – 50 con/kg còng lªn 125.000 – 130.000 ®ång/kg (sè liÖu 2/5/2005). VÒ c¸c vÊn ®Ò kh¸c: Khai th¸c ven bê t¹i Thanh Ho¸: T¹i Héi nghÞ chiÕm l­îc cho qu¶n lý thñy s¶n vµ ph¸t triÓn nghÒ khai th¸c c¸ biÓn, do Bé thñy s¶n tæ chøc h«m 26/4/2005 t¹i Hµ Néi, «ng Vò V¨n TriÖu, Vô tr­ëng Vô hîp t¸c quèc tÕ, cho biÕt ®Ó ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng nghµnh 11,2%, tr­íc hÕt trong n¨m 5 tíi, ViÖt Nam cÇn duy tr× æn ®Þnh l­îng khai th¸c c¸ biÓn lµ 1,7 triÖu tÊn/n¨m ®ång thêi phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010, s¶n l­îng nu«i trång thñy s¶n ®¹t 2 triÖu tÊn. Song, ®i cïng viÖc ®¹t môc tiªu t¨ng tr­ëng lµ nguy c¬ c¹n kiÖt ®ang ®e do¹ sù ph¸t triÓn cña nghµnh. Trong vßng 10 n¨m (1994 - 2004), tæng c«ng suÊt m¸y tµu t¨ng tõ 1,44 triÖu CV lªn 4,7 triÖu CV gÊp 3,3 lÇn, nh­ng s¶n l­îng khai th¸c chØ t¨ng tõ 848.000 tÊn lªn 1,7 triÖu tÊn t¨ng cã 1,96 lÇn. §iÒu nÇy cã nghÜa s¶n l­îng kahi th¸c c¶u mét m· lùc bÞ gi¶m sót liªn tôc, tõ 0,61 triÖu/CV/n¨m xuèng cßn 0,36 tÊn/CV/n¨m. Sè l­îng lao ®éng nghÒ c¸ còng t¨ng gÇn 100%, nh­ng häc vÊn rÊt thÊp: 68% ch­a tèt nghiÖp tiÓu häc. 3 .2. Nh÷ng th¸ng cuèi n¨m 2005 ®Õn nay: ThÞ tr­êng xuÊt khÈu T«m cã biÕn chuyÓn tèt: xuÊt khÈu T«m t¨ng trë l¹i HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thñy s¶n ViÖt Nam (VASEP), cho biÕt, tõ cuèi th¸ng 5 vµ ®Çu th¸ng 6 ®Õn nay, nhiÒu nhµ nhËp khÈu T«m cña Mü vµ NhËt B¶n ®· quay trë l¹i mua T«m cña ViÖt Nam. Sè ®¬n hµng vµ khèi l­îng ®Æt mua t«m t¨ng lªn râ rÖt sau nhiÒu th¸ng c¸c thÞ trõ¬ng nµy nhËp t«m rÊt h¹n chÕ. NhiÒu nhµ nhËp khÈu t«m NhËt B¶n còng ®· mua t«m cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam víi khèi l­îng kh¸ lín, víi gi¸ cao h¬n. xuÊt khÈu T«m cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng EU còng ®ang tiÕp tôc t¨ng víi sè viÖc xuÊt hiÖn mét sè c«ng ty míi nhËp khÈu t«m ViÖt Nam. Gi¸ t«m só cì trung vµ cì lín ®· cã c¶i thiÖn: Cì 30 – 40 cm/kg gi¸ t¨ng gÇn 2% VASEP cho biÕt, t«m só cì lín: Tõ d­íi 20 ®Õn 20 con/kg th­êng b¶o ®¶m gi¸ xuÊt khÈu æn ®Þnh. Bé thñy s¶n ­íc tÝnh gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n mét th¸ng trong n¨m ®¹t 205 triÖu USD, ®­a kÕt qu¶ thùc hiÖn tõ ®Çu n¨m lªn 2,12tØ USD gÇn b»ng 82% kÕ ho¹ch n¨m vµ t¨ng 4% so víi cïng kú. Nh­ vËy kim ng¹ch xuÊt khÈu cña th¸ng 11 – 2005 ®· gi¶m 20 triÖu USD so víi th¸ng tr­íc. Kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n cña toµn nghµnh chØ ®¹t 96 – 97% kÕ ho¹ch. Theo bé, vµi th¸ng tr­íc khi ph¸n quyÕt cuèi cïng vÒ vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ t¹i Mü ®­îc c«ng bè, c¸c nhµ nhËp khÈu n­íc nµy ®· chuÈn bÞ l­îng hµng lín dù phßng nh»m tr¸nh rñi ro khi cã kÕt luËt chÝnh thøc. §ång thêi hä chuyÓn sang nhËp khÈu thÕ t«m ch©n tr¾ng cã gi¸ thÊp h¬n. Thêi gian tõ nay ®Õn khi c¸c n­íc thuÕ U hiÖu lùc kh«ng cßn nhiÒu. V× vËy, ho¹t ®éng nhËp khÈu t«m cña Mü ®· nghiªng h¼n sang c¸i thÞ tr­êng kh«ng bÞ ®¸nh thuÕ chèng ph¸ gi¸. Lóc nµy, hÇu hÕt c¸c kho dù ch÷ cña Mü b¸n ra ch­a hÕt nªn còng kh«ng cã nhu cÇu nhËp khÈu nhiÒu. Trong khi ®ã, H¶i qua Mü l¹i ®ang so¹n th¶o quy ®Þnh míi, trong ®ã yªu cÇu c¸c nhµ nhËp khÈu ph¶i ®¨ng ký quü cho c¬ quan H¶i quan theo tØ lÖ 10% gi¸ trÞ nhËp khÈu tõ c¸c n­íc bÞ kiÖn cña n¨m tr­íc. V× vËy, hÇu hÕt c¸c nhµ nhËp khÈu ®Òu ng¹i mua t«m cña c¸c n­íc bÞ kiÖn. N¨m b¾t ®­îc khã kh¨n nµy, nhiªu doanh nghiÖp t«m ViÖt Nam ®· chñ ®éng chuyÓn h­íng thÞ tr­êng xuÊt khÈu sang NhËt, EU vµ c¸c n­íc kh¸c, nh­ng theo bé thñy s¶n, viÖc t¨ng gi¸ trÞ xuÊt khÈu vµo c¸c thÞ tr­êng nµy vÉn kh«ng bï l¹i ®­îc khã kh¨n cña thÞ tr­êng Mü, ¶nh h­ëng ®Õn tæng gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu thñy s¶n.. Gi¸ t«m nguyªn liÖu ®Çu th¸ng 11 gi¶m trªn d­íi 10,000 ®ång/kg. Sau ®ît gi¶m gi¸ g©y cho ng­êi nu«i håi cuèi th¸ng 10 ®Õn nay, c¸ tra, basa nguyªn liÖu ë §ång b»ng s«ng Cöu Long b¾t ®Çu lªn gi¸ trë l¹i. Víi møc t¨ng 1.000 – 2.000 ®ång/kg. S¶n l­îng c¸ tra, basa hiÖn nay c¬ b¶n ®¸p øng ®ñ nhu cÇu trong c¸c c¬ së chÕ biÕn trong dÞp cuèi n¨m. ThÞ tr­êng thñy s¶n thÕ giíi tiÕp tôc biÕn ®éng trong th¸ng 2/2006. Trªn thÞ tr­êng NhËt B¶n, gi¸ t«m gi¶m nhÑ trong tÕt v× nhu cÇu gi¶m, trong khi ®ã trªn thÞ tr­êng Mü, gi¸ t«m t­¬ng ®èi æn ®Þnh khi c¸n c©n ®óng/ cÇu c©n ®èi. Sang n¨m 2006, Mü më cöa thuû s¶n cña m×nh cho s¶n phÈm chÊt l­îng cao nhËp khÈu tõ Ch©u Phi. §Ó xuÊt khÈu sang Mü, c¸c c«ng ty thñy s¶n cña ch©u phi ph¶i tu©n thñ c¸c quy ®Þnh qu¶n lý chÊt l­îng cña Mü vÒ ®ãng gãi, chÊt thuû s¶n vµ hµm l­îng c¸c chÊt l©y nhiÔm. Mùc sang, c¸ ng÷, t«m sÏ lµ c¸c mÆt hµng ®­îc ­a chuéng nhÊt. §©y lµ c¬ héi ®Ó nghµnh thñy s¶n ch©u phi më réng thÞ tr­êng, ngoµi mét sè hiÖp ®Þnh song ph­¬ng ®· ký víi ch©u ¢u. TriÓn väng xuÊt khÈu T«m cña Th¸i Lan n¨m 2006 tiÕp tôc kh¶ quan. Nh÷ng khã kh¨n sau sãng thÇn ®· ®­îc kh¾c phôc tèt ngay tõ n¨m 2005. C¸c thÞ tr­êng nhËp khÈu t«m cña Th¸i Lan ®ang cã xu h­íng chuyÓn sang sö dông c¸c s¶n phÈm t«m chÕ biÕn, vµ Th¸i Lan nhanh chãng ®¸p øng xu h­íng míi nµy. XuÊt khÈu t«m sang thÞ tr­êng EU dù b¸o sÏ t¨ng ®¸ng kÓ trong n¨m 2006 vµ Th¸i Lan sÏ tiÕp tôc dÉn ®Çu vÒ xuÊt khÈu T«m sang Mü nhê thøc chèng b¸n ph¸ gi¸ ¸p ®Æt víi T«m Th¸i Lan thÊp h¬n so víi c¸c n­íc xuÊt khÈu lín kh¸c. HiÖn nay Th¸i Lan ®ang h­íng tíi thÞ tr­êng NhËt B¶n ®Ó tËn dông c¬ héi nÒn kinh tÕ nµy b¾t ®Çu håi phôc. Th¸i Lan ®ang cè g¾ng duy tr× vÞ thÕ dÉn ®Çu thÕ giíi vÒ xuÊt khÈu t«m chÊt l­îng b»ng c¸ch n©ng cao s¶n l­îng song song víi chÊt l­îng. Ên §é ®ang phÊn ®Êu trë thµnh trung t©m thñy s¶n §«ng Nam ¸ b»ng c¸ch ph¸t huy tèi ®a n¨ng lùc s¶n xuÊt cña 320 c¬ së chÕ biÕn thñy s¶n cña m×nh. C«ng suÊt s¶n xuÊt cña nghµnh chÕ biÕn thñy s¶n n­íc nµy hiÖn kho¶ng 10.000 tÊn/ ngµy, míi chØ b»ng 20 % tæng n¨ng suÊt tiÒm n¨ng. Ngoµi ra, trong sè c¸c c¬ së chÕ biÕn nãi trªn, míi cã 145 c¬ së ®­îc EU cÊp phÐp xuÊt khÈu. Träng t©m cña nghµnh trong thêi gian tíi lµ më réng diÖn tÝch nu«i trång thñy s¶n n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ x©y dùng c¸c kinh xuÊt – nhËp khÈu hiÖu qu¶ h¬n. Ngoµi ta Ên §é còng nç lùc më réng thÞ phÇn ë thÞ tr­êng NhËt B¶n n¬i xuÊt khÈu thñy s¶n cña Ên §é ®ang gÆp r¾c rèi vÒ vÊn ®Ò d­ l­îng kh¸ng sinh vµ nhiÔm khuÈn. Trong gia ®o¹n nµy,ngoµi t«m th× cã 2 mÆt hµng xuÊt khÈu cÊn chó ý ®Õn ®ã lµ mùc vµ b¹ch tuéc. Trªn thÞ tr­êng mùc, sau khi t¨ng nhanh trong gÝa IV/2005, gi¸ mùc trªn thÕ giíi t­¬ng ®èi æn ®Þnh suèt 2 th¸ng ®Çu n¨m 2006 v× kh«ng ph¶i lµ thêi kú tiªu thô mùc m¹nh ë c¸c thÞ tr­êng lín nh­ NhËt B¶n, T©y Ban Nha vµ Australia. Nguån cung lóc nµy vÉn kh¸ dåi dµo v× l­îng khai Th¸i ë T©y Nam §¹i T©y D­¬ng n¨m 2005 t¨ng cao h¬n møc dù ®o¸n. Mùc ®· trë thµnh mÆt hµng kinh doanh quan träng cña Mü víi tæng gi¸ trÞ nhËp khÈu kho¶ng 150 triÖu mçi n¨m, kh«ng chØ dµnh riªng cho tiªu thô néi ®Þa mµ cßn t¸i xuÊt. Th«ng th­êng th× t×nh h×nh thÞ phô thuéc vµo s¶n l­îng khai th¸c mùc ë T©y Nam §¹i T©y D­¬ng, nh­ng hiÖn nay vÉn cßn lµ qu¸ sím ®Ó ®­a ra bÊt kú b¸o c¸o nµo cho mïa khai th¸c s¾p tíi. ë thÞ tr­êng b¹ch tuéc thÕ giíi gi¸ liªn tôc gi¶m trong n¨m 2005, nhê nguån cung dåi dµo. T¹i NhËt B¶n gi¸ ®· gi¶m trªn 10% lo¹i 2 – 3 kg/con gi¶m xuèng 11,5 USD/kg trong khi t¹i T©y Ban Nha gi¶m m¹nh h¬n trªn 20 % víi lo¹i 1,5 – 2kg/con xuèng 7,8 USD/kg. Tuy nhiªn xu h­íng gi¸ b¾t ®Çu ®æi chiÒu tõ cuèi n¨m 2005 khi t×nh h×nh nguån cung cÊp b¹ch tuéc trong n¨m 2006 dù ®o¸n sÏ khã kh¨n h¬n n¨m tr­íc. B¹ch tuéc cì nhá sÏ t¸i ®«ng tíi c¶ s¶n l­îng xuÊt khÈu. Trong nöa ®Çu n¨m 2006, nguån cung cÊp b¹ch tuéc sÏ ph¶i chÞu ¶nh h­ëng tõ c¸c quy ®Þnh nµy. Ngoµi ra, c¸c b¸o c¸o ban ®Çu cho thÊy s¶n l­îng khai th¸c b¹ch tuéc cña Marèc – n­íc xuÊt khÈu b¹ch tuéc chÝnh trªn thÕ giíi- Trong n¨m 2006 kh«ng thÊy kh¶ quan. Dù b¸o gi¸ thñy s¶n thÕ giíi sÏ v÷ng ®Õn t¨ng trong th¸ng 3/2006 v× nguån cung gi¶m dÇn mÆc dï nhu cÇu kh«ng t¨ng lªn. Tr¶ lêi pháng vÊn vÒ t×nh h×nh t«m xuÊt khÈu cña ViÖt Nam trong giai ®o¹n nµy «ng Tr­êng §×nh HoÌ – phã tæng th­ ký VASEP cho biÕt: Tr­íc hÕt cÇn l­u ý, viÖc xem xÐt chØ ¸p dông c¸c l« hµng ®· xuÊt sang Mü trong thêi gian tõ 16/7/2006. Nh­ng l« hµng xuÊt khÈu kh«ng n»m trong thêi gian trªn th× kh«ng bÞ xem xÐt trong ®ît nµy. ý nghÜa cña viÖc nµy lµ xem l¹i møc thuÕ chÝnh thøc cña nh÷ng l« hµng ®· xuÊt sang Mü, nÕu thuÕ cao h¬n møc ®ang ¸p dông th× nhµ nhËp khÈu ph¶i ®ãng thªm phÇn thuÕ nµy, ng­îc l¹i, nÕu thuÕ thÊp h¬n th× nhµ nhËp khÈu ®­îc truy hoµn phÇn thuÕ ®· nép cao h¬n. Cßn víi nh÷ng l« hµng xuÊt sau 31/1/2006 th× viÖc xem xÐt sÏ tiÕn hµnh trong n¨m 2007 (nÕu cã). Tr­íc mÆt viÖc xem xÐt t¹i møc thuÕ sÏ kh«ng ¶nh h­ëng nhiÒu l¾m ®Õn ho¹t ®éng XK T«m (hiÖn, Mü lµ thÞ tr­êng tiªu thô tíi 50% T«m xuÊt khÈu cña ViÖt Nam). Bëi sau Ýt nhÊt 1 n¨m (hoÆc 1 n¨m r­ìi) n÷a míi cã kÕt qu¶ viÖc xem xÐt hµnh chÝnh. Tõ nay ®Õn khi biÕt hÕt kÕt qu¶ ®ã, møc thuÕ vÉn ¸p dông nh­ ph¸n quyÕt vµ DOC (®åi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, møc thuÕ hiÖn tõ 4,3% ®Õn 25%) Cho nªn ho¹t ®éng xuÊt khÈu T«m trong thêi gian nµy vÉn diÔn ra b×nh th­êng. Tuy nhiªn, cã thÓ s¾p tíi, viÖc nµy sÏ khiÕn cÊc nhµ nhËp khÈu Mü h¹n chÕ giao dÞch mua b¸n t«m víi ViÖt Nam ®Ó tr¸ch rñi ro vµ tÊt nhiªn, theo quy luËt cung cÇu, gi¸ t«m sÏ gi¶m, ng­êi nu«i t«m sÏ khã kh¨n…. Nh­ vËy, nãi chung t×nh h×nh xuÊt khÈu t«m vÉn diÔn theo xu h­íng biÕn ®éng cña c¸c nghµnh thñy s¶n kh¸c trªn thÕ giíi. Nh­ng qua nh÷ng biÕn ®éng trong nh÷ng thêi gian qua buéc c¸c nhµ qu¶n lÝ cÇn ph¶i c©n nh¾c kü l­ìng trong mäi ho¹t ®éng ®Ó tr¸ch nh÷ng t×nh huèng t­¬ng tù x¶y ra trong thêi gian tíi. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã Bé thñy s¶n nãi chung vµ nghµnh ®Þa ph­¬ng nãi riªng ®· cã biÖn ph¸p ph­¬ng h­íng g× míi trong giai ®o¹n 2005 – 2010? Chóng ta cïng ®Ò cËp vÊn ®Ò nµy trong phÇn tiÕp theo cña ®Ò ¸n nghiªn cøu nµy. PhÇn III Gi¶i ph¸p - nh÷ng h­íng ®i míi. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn giai ®o¹n 2006 -2010. I. Gi¶i ph¸p - nh÷ng h­íng ®i míi cho mÆt hµng t«m xuÊt khÈu ViÖt Nam. §Ó nghÒ nu«i t«m, ph¸t triÓn hiÖu qu¶ vµ bªn v÷ng, b¶o ®¶m an toµn m«i tr­êng sinh th¸i vµ n©ng cao ®êi sèng ng­êi lao ®éng, thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu s¶n xuÊt theo tinh thÇn nghÞ quyÕt sè 09/2000/ NQ – CP, cÇn qu¸n triÖt 4 nguyªn t¾c chØ ®¹o t¹i quyÕt ®Þnh sè 224/1990/Q§ - TTg thùc hiÖn ®ång bé c¸c nhãm gi¶i ph¸p víi néi dung chñ yÕu sau: 1. VÒ quy ho¹ch: -C¨n cø t×nh h×nh ph¸t triÓn nu«i t«m n­íc thêi gian qua, c¬ së h¹ tÇng hiÖn cã, nhÊt lµ hÖ thèng thuû lîi, t×nh h×nh chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt….. ®Ó chØ ®¹o thùc hiÖn vµ ®iÒu chØnh quy ho¹ch (hµng n¨m cÇn rµ so¸t, ®iÒu chØnh vµ bæ sung quy ho¹ch) Sím h×nh thµn vµ chuyÓn khai c¸c dù ¸n x©y dùng c¸c vïng chuyªn canh nu«i t«m b¸n th©m canh vµ th©m canh, c¸c dù ¸n chuyÓn ®æi diÖn tÝch s¶n xuÊt n«ng nghiÖp kÐm hiÖu qu¶ sang nu«i t«m. 2. VÒ ®Çu t­: - Chó träng viÖc ®Çu t­ c¬ së h¹ tÇng cho nghÒ nu«i t«m – CÇn x¸c ®Þnh hÖ thèng gièng, hÖ thèng kiÓm ®Þnh cïng lµ c¬ së h¹ tÇng cña nghÒ nu«i t«m. - Cã b­íc ®i phï hîp trong viÖc ®Çu t­ c¸c dù ¸n theotinh thÇn ph¸t huy søc m¹nh néi lùc tæng hîp cña ®Þa ph­¬ng, ®ång thêi quan t©m chØ ®¹o c«ng t¸c qu¶n lý c¸c c«ng tr×nh sau ®Çu t­. 3. HÖ thèng thuû lîi ChØ ®¹o thµnh c¸c dù ¸n ®Çu t­ thñy lîi hiÖn cã ®Ó ®­a c¸c dù ¸n vµo ho¹t ®éng. TËn dông tèi ®a kh¶ n¨ng c¶i t¹o hÖ thèng thuû n«ng hiÖn cã cho môc ®Ých nu«i NTTS nãi chung vµ nu«i t«m nãi riªng. 4. Gièng vµ ®èi t­îng nu«i - TriÓn khai ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn s¶n xuÊt gièng thuû s¶n ®Õn n¨m 2010 ®· ®­îc phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh sè 112/2004/Q§ - TTg. - KhuyÕn khÝch tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng nu«i t«m t¨ng vèn ®Çu t­, ¸p dông quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt t«m gièng chÊt l­îng tèt ®Ó cung cÊp gièng t«m ®óng thêi vô víi gi¸ c¶ phï hîp, tõng b­íc ®¸p øng t«m gièng t¹i chç cho nhu cÇu nu«i. - CÇn x¸c ®Þnh t«m só lµ ®èi t­îng t«m nu«i chñ ®éng, ®ång thêi nªn ®a d¹ng ho¸ ®èi t­îng nu«i, trong ®ã ­u tiªn ph¸t triªn nu«i c¸c loµi t«m b¶n ®Þa. Riªng ®èi víi t«m ch©n tr¾ng (Litopenaeus van - namei) lµ loµi t«m ngo¹i lai, cã mét sè ­u ®iÓm nh­ kh¶ n¨ng cho n¨ng suÊt cao, hÖ sè sö dông thøc ¨n thÊp, kh«ng ®ßi hái thøc ¨n cã chÊt l­îng cao nh­ t«m só, thêi gian nu«i ng¾n, cx¬ t«m khi thu ho¹ch t­¬ng ®èi ®ång ®Òu,..vv nh­ng còng cã nh÷ng nh­îng ®iÓm c¬ b¶n nh­ dÔ nhiÔm vµ mang mÇm bÖnh nguy hiÓm, kh¶ n¨ng thÝch nghi víi nh÷ng ®iÒu kiÖn bÊt lîi cu¶ m«i tr­êng lín h¬n t«m só (réng muèi, réng nhiÖt, ¨n nhiÒu lo¹i thøc ¨n khÊc nhau) nÕu t«m ch©n tr¾ng ph¸t t¸n ra m«i tr­êng tù nhiªn th× cã thÓ g©y hËu qu¶ nghiªm träng vÒ m«i tr­êng sinh th¸i. Do ®ã, cÇn c©n nh¾c tr­íc khi quyÕt ®Þnh ®­a t«m ch©n tr¾ng vµo nu«i trªn ®Þa bµn vµ chØ nu«i c¸c khu vùc t¸ch biÖt nh»m ®¶m b¶o kh«ng g©y l©y lan mÇm bÖnh nguy hiÓm cho c¸c ®èi t­îng nu«i kh¸c. Cã sù hç trî kü thuËt vµ kiÓm so¸t chÆn chÏ cña Chi côc b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n vµ c¸c c¬ quan chøc n¨ng ë ®Þa ph­¬ng trong viÖc triÓn khai nu«i ®èi t­îng nµy. 5. C«ng nghÖ nu«i - X©y dùng vµ nh©n réng m« h×nh nu«i t«m an toµn theo quy ph¹m thùc hµnh nu«i tèt (GAP), tiÕn tíi x©y dùng vµ ph¸t triÓn m« h×nh nu«i t«m cã tr¸ch nhiÖm (CoC). - Tu©n thñ mïa vô nu«i theo h­íng dÉn cña Së qu¶n lý thuû s¶n ®Þa ph­¬ng. ChØ nu«i ë n¨ng suÊt cao phï hîp víi c¬ së h¹ tÇng, tr×nh ®é kü thuËt, kh¶ n¨ng qu¶n lý ®Ó b¶o ®¶m ph¸t triÓn bÒn v÷ng. - Trong thêi gian kh«ng canh t¸c, nÕu cã ®iÒu kiÖn, nªn xíi vµ ph¬i ¶i ®¸y ao nu«i, t­¬ng tù nh­ ®èi víi canh t¸c lóa vµ hoa mµu ®Ó c¶i t¹o vµ phôc håi chÊt ®¸y ao nu«i, biÕn c¸c chÊt h÷u c¬ d­ thõa, p vµ lµm theo. 6. C¬ chÕ chÝnh s¸ch - TiÕp tôc thùc hiÖn NghÞ quyÕt 09, QuyÕt ®Þnh 224, QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ sè 103/2000/Q§ - TTg phª duyÖt Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn gièng thuû s¶n ®Õn n¨m 2010 vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c vÒ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn NTTS nãi chung, nu«i t«m nãi riªng. - C¨n cø ®iÒu kiÖn cô thÓ vµ vai trß, vÞ trÝ cña ng­êi nu«i t«m ë ®Þa ph­¬ng ®Ó ban hµnh c¬ chÕ, chÝnh s¸ch sö dông ®Êt (bao gåm c¶ mÆt n­íc, mÆt biÓn), chuyÓn ®æi môc ®Ých sö dông ®Êt phï hîp víi ®Æc thï ®Þa ph­¬ng, khuyÕn khÝch, hç trî tæ chøc, c¸ nh©n tham gia ph¸t triªn nu«i t«m – trång lóa bÒn v÷ng vµ nu«i t«m theo quy ho¹ch. 7. Qu¶n lý nu«i trång vïng nu«i vµ tæ chøc s¶n xuÊt B¶o vÖ rõng ngËp mÆn, tæ chøc trång rõng ph©n t¸n theo bê kªnh cÊp vµ tho¸t n­íc ë c¸c vïng nu«i ®Ó chèng lë bê vµ gi¶m thiÓu « nhiÔm n­íc th¶i tõ vïng nu«i .C©n nh¾c vµ x¸c ®Þnh møc ®é dïng n­íc ngÇm ®Ó nu«i t«m . X©y dùng vµ hoµn thiÖn ,tæ chøc l¹i s¶n xuÊt ,nh©n réng m« h×nh tæ chøc hîp t¸c theo ph­¬ng thøc kinh tÕ hîp t¸c ,tæ vµ hîp t¸c x· ,doanh nghiÖp nu«i t«m . T¨ng c­êng c«ng t¸c chØ ®¹o s¶n xuÊt,®Æc biÖt lµ vÒ lÞch mïa vô.CÇn cã sù phèi hîp hç trî cña c¸c ban,nghµnh chøc n¨ng vµ cña c¸c héi ,®oµn thÓ th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh chØ ®¹o s¶n xuÊt, ®Æc biÖt lµ vÒ lÞch mïa vô vµ nu«i r¶i vô. CÇn cã sù phèi hîp, hç trî cña c¸c ban, nghµnh chøc n¨ng vµ cña c¸c héi, ®oµn thÓ th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh liªn tÞch, trong ®ã cã vÊn ®Ò kiÓm so¸t chÊt l­îng con gièng. CÇn x©y dùng Quü d©n lËp Hç trî rñi ro trong NTTS cña vïng nu«i cã t«m bÞ bªnh theo c«ng v¨n sè 746/TS – NTTS ngµy 19/4/2004 cña Bé tr­ëng Bé Thuû s¶n vÒ viÖc t¨ng c­êng qu¶n lý, chØ ®¹o nu«i t«m n¨m 2004. Tuú theo ®iÒu kiÖn cña m×nh, c¸c ®Þa ph­¬ng cã chÝnh s¸ch hç trî ban ®Çu phï hîp ®Ó thóc ®Èy viÖc thµnh lËp c¸c quü nµy trong c¸c céng ®ång NTTS 8. Hîp t¸c quèc tÕ vµ tiªu thô s¶n phÈm. - T¨ng c­êng hîp t¸c mét c¸ch toµn diÖn trong nghÒn nu«i t«m, nhÊt lµ trong lÜnh vùc s¶n xuÊt gièng chÊt l­îng cao vµ phßng ngõa dÞch bÖnh. - C¸c nhµ m¸y chÕ biÕn cÇn ®a d¹ng ho¸ s¶n phÈm tõ t«m nu«i vµ më réng thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm. II. Ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn nghµnh THñy S¶n giai ®o¹n 2006 - 2010. Cïng víi ph­¬ng h­íng ph¸t triÓn cña nghµnh thñy s¶n trong n¨m 2005 lµ: TiÕp tôc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nghµnh, ®Çy m¹nh t¨ng tr­ëng víi tèc ®é nhanh, hø¬ng m¹nh vµo xuÊt khÈu, g¾n víi b¶o vÖ m«i tr­êng, nguån lîi thuû s¶n, b¶o ®¶m hiÖu qu¶, æn ®Þnh, bÒn v÷ng. thñy s¶n ®· xo¸ ®Þnh cho m×nh nh÷ng ph­¬ng h­íng, c¬ b¶n: §Èy m¹nh sù nghiÖp C«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i hãa, tiÕp tôc chuyÓn ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ nghµnh, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng bªn v÷ng víi tèc ®é cao ®Ó ®Õn 2010 ®¹t tæng s¶n l­îng thñy s¶n 4 triÖu tÊn vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu phÊn ®Êu ®¹t 4 tû USD, g¾n víi b¶o vÖ m«i tr­êng vµ nguån lîi tù nhiªn, hiÖu qu¶ vµ søc m¹nh c¹nh tranh cao, gãp phÇn ®¶m b¶o an ninh x· héi. TiÕp tôc n©ng cao vai trß cña khoa häc, c«ng nghÖ, t¹o ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ ®Ó thu hót vèn ®Çu t­, tiÕp tôc c«ng nghÖ míi vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Huy ®éng réng r·i c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ ph¸t triÓn nghµnh g¾n víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi vïng n«ng th«n ven biÓn. §Ó ph¸t huy vai trß cña nghµnh, tiÕn tíi x©y dùng mét nghÒ c¸ cã tr¸ch nhiÖm, cã qu¶n lý, ph¸t triÓn bÒn v÷ng, C«ng nghiÖp hãa – HiÖn ®¹i hãa vµ tr­íc m¾t chuÈn bÞ cho viÖc x©y dùng kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ – x· héi giai ®o¹n 2006 – 2010, nghµnh thñy s¶n x¸c ®Þnh cho m×nh nh÷ng ph­¬ng hø¬ng c¬ b¶n: §Èy m¹nh sù nghiÖp C«ng nghiÖp hãa – HiÖn ®¹i hãa, tiÕp tôc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nghµnh, ®¶m b¶o t¨ng tr­ëng bªn v÷ng víi tèc ®é cao ®Ó ®Õn n¨m 2010 ®¹t tæng s¶n l­îng thuû s¶n 4 triÖu tÊn vµ kim ng¹ch, xuÊt khÈu phÊn ®Êu ®¹t 4 tØ USD, g¾n víi b¶o vÖ m«i tr­êng vµ nguån lîi tù nhiªn, hiÖu qu¶ vµ søc m¹nh c¹nh tranh cao, gãp phÇn ®¶m b¶o an ninh x· héi. TiÕp tôc n©ng cao vai trß cña khoa häc - c«ng nghÖ, t¹o ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn, ®Èy m¹nh hîp t¸c quèc tÕ ®Ó thu hót nguån vèn ®Çu t­, tiÕp tôc c«ng nghÖ míi vµ ®µo t¹o nguån nh©n lùc. Huy ®éng réng r·i c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t­ ph¸t triÓn nghµnh g¾n víi xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi vïng n«ng th«n, ven biÓn. C¸c gi¶i ph¸p c¬ b¶n ®Ó thùc hiÖn nh÷ng ph­¬ng h­íng trªn lµ: 1.Thùc hiÖn kÞp thêi c¸c chØ tiªu. - Ph¶i x©y dùng c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó thóc ®Èy t¨ng trö¬ng, phÊn ®Êu hoµn thµnh c¸c chØ tiªu kÕ ho¹ch kinh tÕ – x· héi c¬ b¶n. - Trong khai th¸c vµ b¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n, triÓn khai thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh B¶o vÖ nguån lîi thuû s¶n ®Õn n¨m 2010 theo QuyÕt ®Þnh sè 131/2004Q§ - TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. TiÕp tôc chuyÓn ®æi c¬ cÊu ®éi tau ®Ó æn ®Þnh khai th¸c vïng ven bê vµ h­íng ra khai th¸c xa bê.Tæ chøc l¹i s¶n xuÊt trªn biÓn, x©y dùng quan hÖ s¶n xuÊt tËp thÓ víi c¸c h×nh thøc hîp t¸c thÝch hîp. Tõng b­íc ¸p dông m« h×nh qu¶n lý nguån lîi, qu¶n lý hîp ®éng khai th¸c víi sù tham gia cña céng ®ång nh÷ng ng­êi sö dông nguån lîi. - Trong NTTS, tiÕp tôc thùc hiÖn Ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn NTTS ®Õn n¨m 2010 ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh 224/1999/ Q§ - TTg, QuyÕt ®Þnh sè 103/2002 Q§ - TTg vÒ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn gièng thuû s¶n vµ QuyÕt ®Þnh sè 112/2004 Q§ - TTg phª duyÖt Ch­¬ng tr×nh gièng thñy s¶n ®Õn n¨m 2010, øng dông m¹nh mÏ thµnh tùu c«ng nghÖ sinh häc trong b¶o tån c¸c nguån gen vµ t¹o ra nh÷ng con gièng míi víi nh÷ng tÝnh n¨ng v­ît tréi. H×nh thµnh c¸c vïng nu«i quy m« tËp trung, ¸p dông Thùc hµnh nu«i tèt (GAP) ®¶m b¶o vÖ sinh an toµn s¶n phÈm g¾n víi c¸c m« h×nh hîp t¸c s¶n xuÊt vµ qu¶n lý, kiÓm tra c¸c ho¹t ®éng l­u th«ng con gièng, cung cÊp thøc ¨n, thuèc phßng trÞ bÖnh thuû s¶n. - Ho¹t ®éng tiªu thô, xuÊt khÈu lµ yÕu tè hÕt søc quyÕt ®Þnh ®Ó ®¶m b¶o hiÖu qu¶ vµ tÝnh bÒn v÷ng cña s¶n xuÊt. H×nh thµnh c¸c mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn, tõ ng­êi khai th¸c, nu«i trång ®Õn c¸c nhµ chÕ biÕn, th­¬ng m¹i, c¸c nhµ ®Çu t­ vµ qu¶ lý ®Ó t¹o c¸c ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu cho s¶n xuÊt ph¸t triÓn, t¹o ra khèi l­îng hµng ho¸ lín, chÊt l­îng cao, gi¸ thµnh hîp lý, tõ ®ã lµm cho thuû s¶n ViÖt Nam cã søc c¹nh tranh, ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng dï cho bÊt kú ®iÒu kiÖn nµo. TiÕp tôc hç trî c¸c doanh nghiÖp n©ng cÊp ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt, phÊn ®Êu ®Ó ®¹t 100% c¸c doanh nghiÖp ®¹t tiªu chuÈn nghµnh vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm. Gi¶m nhanh tØ lÖ s¶n phÈm tiªu thô th«, t¨ng tØ lÖ s¶n phÈm chÕ biÕn gi¸ trÞ gia t¨ng lªn Ýt nhÊt lµ 60% trong c¬ cÊu s¶n phÈm xuÊt khÈu. Xóc tiÕn c¸c nghiªn cøu thÝ nghiÖm, t¹o ra nh÷ng mÆt hµng míi. ®éc ®¸o, mang nh·n hiÖu ViÖt Nam, th«ng qua ho¹t ®éng thóc tiÕn th­¬ng m¹i lµm cho thÞ tr­êng bݪt vµ chÊp nhËn. T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý chÊt l­îng vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm, ph©n ®Êu thùc hiÖn yªu cÇu truy nguyªn nguån gèc s¶n phÈm thùc phÈ. 2. X©y dùng c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu ®Ó ph¸t triÓn nghµnh mét c¸ch hiÖu qu¶, chÊt l­îng cao vµ bÒn v÷ng, ¸p dông Quy t¾c øng xöa nghÒ c¸ cã tr¸ch nhiÖm (CoC), trong ®ã ph¸t huy vai trß cña khoa häc c«ng nghÖ kh«ng chØ cÇn huy ®éng ®­îc sù tham gia cña c¸c nhµ khoa häc trong vµ ngoµi nghµnh mµ cßn ph¶i l«i cuèn vµ khai th¸c ®­îc søc s¸ng t¹o cña mäi ng­êi, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi lao ®éng thuû s¶n, trë thµnh mét lùc l­îng s¶n xuÊt thùc sù. Trong khoa häc c«ng nghÖ, chó träng tiÕp cËn nh÷ng thµnh tùu khoa häc c«ng nghÖ tiªn tiÕn, ®Æc biÖt lµ c«ng nghÖ sau thu ho¹ch, c«ng nghÖ sinh häc, tù ®éng ho¸, th¸m vµ c«ng nghÖ th«ng tin ®Ó ®­a tr×nh ®é khoa häc c«ng nghÖ nghÒ c¸ n­íc ta vµo hµng nh÷ng n­íc tiªn tiÕn cña khu vùc vµ cã tªn b¶n ®å thÕ giíi. C«ng t¸c th«ng tin khoa häc c«ng nghÖ ph¶i ®­îc chó träng ®Ó mét mÆt, cung cÊp sù lùa chän réng r·i nh÷ng ®Þnh h­íng ph¸t triÓn, gi¶i ph¸p c«ng nghÖ cho c¸c nhµ nghiªn cøu vµ s¶n xuÊt. MÆt kh¸c, cïng víi ho¹t ®éng khuyÕn ng­ truyÒn b¸ thanh nh÷ng kiÕn thøc, kinh nghiÖm, kÕt qu¶ nghiªn cøu khoa häc c«ng nghÖ øng dông vµo thùc tiÔn ®îi sèng s¶n xuÊt. Bªn c¹nh ®ã lµ c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn doanh nghiÖp theo h­íng C«ng nghiÖp hãa – hiÖn ®¹i hãa, ph¸t triÓn quan hÖ s¶n xuÊt phô hîp víi lùc l­îng s¶n xuÊt theo ®Æc thï cña nghµnh vµ ®Þnh h­íng X· Héi Chñ NghÜa , g¾n víi m« h×nh qu¶n lý cã sù tham gia cña nhiÒu thµnh phÇn trong céng ®ång d©n c­, thóc ®Èy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c¸c m« h×nh doanh nghiÖp d©n doanh trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng. X©y dùng c¬ chÕ phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a bé m¸y quµn lý nhµ n­íc víi c¸c héi, hiÖp héi, c©u l¹c bé, céng ®ång c­ d©n, khuyÕn khÝch mäi thµnh phÇn kinh tÕ cïng ®Çu t­ ph¸t triÓn nghÒ c¸, cïng tham gia qu¶n lý m«i tr­êng, nguån lîi thuû s¶n. §©y m¹nh hîp t¸c quèc tÕ, khai th¸c vµ sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi ®Ó n©ng cao n¨ng lùc hµnh chÝnh vµ thu hót vèn, kü thuËt ®Ó ph¸t triÓn nghµnh, ®ång thêi t¹o dùng nh÷ng mèi quan hÖ thÞ tr­êng bÒn v÷ng, l©u dµi. 3. TriÓn khai ®ång bé LuËt Thuû s¶n trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña ®êi sèng, chó träng c¶i thiÖn n¨ng lùc, chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña c«ng t¸c qu¶n lý nghµnh. §Çy m¹nh c¶i thiÖn c¸c nghµnh chÝnh theo ch­¬ng tr×nh chung cña Nhµ n­íc ®­îc phª duyÖt t¹i QuyÕt ®Þnh sè 136/2001/ Q§ - TTg cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ QuyÕt ®Þnh sè 557/ Q§ - BTS ngµy 3/7/2002 cña Bé tr­ëng Bé Thuû s¶n. §Æc biÖt chó träng c«ng t¸c båi d­ìng, ®µo to¹ nguån nh©n lùc, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó bé m¸y qu¶n lý b¾t kÞp nh÷ng ®ßi hái cña thùc tiÔn ®êi sèng kinh tÕ – x· héi cña nghµnh. MÆc dï cßn nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc trong nh÷ng chÆng ®­êng phÝa trø¬c, song víi tinh thÇn ®oµn kÕt, víi ý chÝ tù c­êng vµ quyÕt t©m cao, cïng víi sù quan t©m chØ ®¹o cña §¶ng, Nhµ n­íc, sù phèi hîp chÆt chÏ cña c¸c nghµnh b¹n vµ sù gióp ®ì v« t­ cña b¹n bÌ quèc tÕ, nghµnh thuû s¶n nhÊt ®Þnh sÏ gi÷ v÷ng vÞ thÕ cña nghµnh kinh tÕ mòi nhän, tiÕp tôc ph¸t triÓn nhanh, hiÖu qu¶, bÒn v÷ng trong giai ®o¹n 2006 – 2010 vµ c¶ nh÷ng n¨m sau. kÕt luËn ViÖt Nam ra nhËp WTO sÏ lµ mét c¬ héi lín cho xuÊt khÈu nãi chung. Nh­ng ®Ó n¾m b¾t kÞp thêia vµ hiÖu qu¶ nh÷ng c¬ héi ®ã ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu T«m ph¶i tù ®iÒu chØnh hoµn thiÖn m×nh. N©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm t¨ng c­êng lîi thÕ c¹nh tranh bëi thÞ tr­êng thÕ giíi - ®iÓm ®Õn cña tÊt c¶ c¸c s¶n phÈm xa, nh­ng nã còng mang trong m×nh nh÷ng th¸ch thøc nguy hiÓm. §Ò ¸n nghiªn cøu khÐp l¹i, cho thÊy ®­îc thùc tr¹ng nh÷ng biÕn ®éng võa qua cña xuÊt khÈu thñy s¶n nãi chung vµ xuÊt khÈu nãi riªng, thÊy ®­îc xu h­íng ph¸t triÓn kh¸ æn ®Þnh lóc nµy cña thñy s¶n trªn thÕ giíi còng nh­ ë ViÖt Nam. Nh÷ng mÆt ®­îc vµ ch­a ®­îc, nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n cña xuÊt khÈu T«m còng ®­îc ®Ò cËp kh¸ kÜ trong ®Ò ¸n nµy. Nh­ng gi¶i ph¸p dï ®øng trªn quan s¸t hiÖn diÖn cña b¶n th©n cïng víi nh÷ng phÇn kiÕn thøc, dù liÖu s­u tÇm ®­îc. Nh­ng mong r»ng nã sÏ gãp mét phÇn nhá ®Ó h¹n chÕ nh÷ng ®iÓm yÕu cña nghµnh. Kh«ng nh÷ng thÕ, ®­îc sù h­íng dÉn cña Gi¸o Viªn H­íng DÉn ®· gióp t«i thÊy ®­îc c¸ch thøc hoµn thµnh mét ®Ò ¸n nghiªn cøu. Nhê vËy t«i ®· trang bÞ cho m×nh nh÷ng phÇn kiÕn thøc c¬ b¶n qua ®Ò ¸n nµy. Mong r»ng ®Ò ¸n nghiªn cøu nµy sÏ ®­îc sù ñng hé vµ sù tiÕp nhËn cña tÊt c¶ mäi ng­êi. Môc lôc