Đề án Tình hình huy động vốn đầu tư phát triển ở Việt Nam

éng vèn nµy. HÖ sè tÝn nhiÖm cña ViÖt Nam rÊt thÊp, thËm chÝ ViÖt Nam ch­a ®­îc c¸c tæ chøc quèc tÕ xÕp h¹ng ®é tÝn nhiÖm. ChÝnh v× vËy, nÕu ph¸t hµnh th× tr¸i phiÕu cña ViÖt Nam sÏ ph¶i chÞu l·i suÊt ë møc cao. ViÖt Nam vÉn cßn qu¸ Ýt kinh nghiÖm trong lÜnh vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã, so víi mét sè h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c th× thêi gian chuÈn bÞ vÉn cßn t­¬ng ®èi dµi. Bëi vËy ®Ó ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra thÞ tr­êng vèn quèc tÕ, ViÖt Nam ph¶i nghiªn cøu, xem xÐt kü l­ìng, lùa chän cÈn thËn h×nh thøc tr¸i phiÕu ph¸t hµnh, thêi gian ®¸o h¹n, thÞ tr­êng ph¸t hµnh vµ nhµ bao tiªu phï hîp víi ®iÒu kiÖn cña bªn ViÖt Nam. H¬n n÷a, còng cÇn c©n nh¾c thËn träng gi÷a viÖc huy ®éng vèn qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu víi c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c, nh­ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ vay nî qua hÖ thèng ng©n hµng. Ngoµi ra, bªn c¹nh viÖc x©y dùng dù ¸n cho viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, ViÖt Nam còng cÇn x©y dùng mét kÕ ho¹ch chi tiÕt cho viÖc sö dông vèn cã hiÖu qu¶. PhÇn II thùc tr¹ng huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam trong giai ®o¹n võa qua I. T×nh h×nh huy ®éng nguån vèn trong n­íc 1. TiÕt kiÖm cña ChÝnh phñ Vèn ®Çu t­ tõ Ng©n s¸ch nhµ n­íc (NSNN): HiÖn nay chñ yÕu tËp trung ®Çu t­ cho c¸c dù ¸n x©y dung c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ, v¨n ho¸, x· héi, an ning quèc phßng, ®Çu t­ hç trî vèn cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc, hç trî cho nguån vèn tÝn dông Nhµ n­íc vµ Quü hç trî ®Çu t­ Quèc gia…C¸c dù ¸n ®Çu t­ b»ng nguån vèn NSNN chñ yÕu lµ c¸c dù ¸n giao th«ng, thuû lîi, trång rõng ®Çu nguån, rõng phßng hé, b¶o tån thiªn nhiªn, c¸c c«ng tr×nh v¨n ho¸, x· héi, gi¸o dôc y tÕ, phóc lîi c«ng céng, nghiªn cøu khoa häc, quèc phßng an ninh. Nguån vèn ®Çu t­ tõ NSNN nh×n chung lµ t¨ng dÇn trong c¸c n¨m tiÕp theo nh­ng so víi tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi th× tû träng nµy l¹i gi¶m. NÕu nh­ giai ®o¹n 1991-1995 nguån vèn nµy trong GDP chiÕm kho¶ng 6% th× giai ®o¹n 1996-1997 ®¹t 6,6%. NÕu so s¸nh nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn tõ NSNN trong tæng sè vèn ®Çu t­ toµn x· héi th× tû träng nµy ®¹t 23,6% trong thêi kú 1991-1995 (vèn NSNN lµ 54.830 tû ®ång) vµ ®¹t 21,9% trong thêi kú 1996-2000 (87.360 tû ®ång), gi¶m so víi thêi kú 1986-1990, do trong c¬ cÊu tæng nguån vèn ®Çu t­ toµn x· héi xuÊt hiÖn l­îng vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t­¬ng ®èi lín. Nh­ vËy, tû träng b×nh qu©n cña nguån vèn NSNN so víi tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi trong thêi kú 1991-2000 ®¹t 22,5% (vèn NSNN trong thêi kú nµy ®¹t 142.194 tû ®ång). Trong 2 n¨m 1996-1997 tû träng nguån vèn nµy cã xu h­íng t¨ng nh­ng ®Õn n¨m 1998, do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh-tiÒn tÖ, kh¶ n¨ng thùc hiÖn t­¬ng ®èi thÊp. §Ó t¨ng c­êng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn tõ NSNN CÝnh phñ ®· ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Çu t­ ph¸t triÓn. Tr¸i phiÕu ®Çu t­ ph¸t triÓn cña ChÝnh phñ gãp phÇn huy ®éng c¸c nguån lùc nhµn rçi trong x· héi cho ®Çu t­. MÆt kh¸c, nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn nµy sÏ gãp phÇn lµm s«i ®éng l¹i qu¸ tr×nh ®Çu t­, t¨ng “cÇu”, t¹o c¬ héi ®Çu t­ míi cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c, kh¾c phôc t×nh tr¹ng suy tho¸i cña nÒn kinh tÕ. H¬n n÷a, nguån vèn nµy gãp phÇn gi¶i quyÕt, kh¾c phôc phÇn nµo hËu qu¶ chÝnh s¸ch ®Çu t­ trong nh÷ng n¨m qua (®Çu t­ dµn tr¶i, trµn lan, hiÖu qu¶ thÊp, c¸c c«ng tr×nh dë dang nhiÒu…). Tû lÖ ®éng viªn GDP vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc t¨ng trung b×nh 13,1% GDP trong thêi kú 1986-1990 lªn 20,5% GDP thêi kú 1991-1995 vµ hiÖn nay kho¶ng 22% GDP. Thu ng©n s¸ch nhµ n­íc cã sù chuyÓn biÕn tÝch cùc, nguån thu trong n­íc t¨ng nhanh vµ chiÕm phÇn chÝnh trong tæng thu ng©n s¸ch nhµ n­íc. Cô thÓ lµ n¨m 1991 thu trong n­íc chiÕm 76,7% thu ng©n s¸ch nhµ n­íc ®Õ 1998 chiÕm 97,2%. Nh­ vËy n¨m 1991 thu ng©n s¸ch nhµ n­íc 13,5% GDP th× n¨m 1998 b»ng 20% GDP. Chi ng©n s¸ch c¶ n¨m 1998 gi¶m cßn 21,5% thÊp h¬n n¨m 1997. Do ®ã, viÖc ®iÒu hµnh ng©n s¸ch cña nhµ n­íc ta chñ ®éng h¬n kh«ng nh÷ng ®ñ ®¸p øng nhu cÇu chi th­êng xuyªn, mµ cßn ®Ó dµnh mét tû lÖ ®¸ng kÓ cho chi ®Çu t­ oh¸t triÓn. Tû lÖ chi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn t¨ng lªn tõ møc 2,3% GDP n¨m 1991 lªn møc 6,1% GDP n¨m 1996 (nÕu kÓ c¶ møc khÊu hao c¬ b¶n lµ 7,9% GDP). Trong ®iÒu kiÖn nguån vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc dµnh cho ®Çu t­ x©y dùng c¬ b¶n cßn h¹n chÕ vµ ph¶i tËp trung cho c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm phôc vô CNH-H§H ®Êt n­íc, song ®Çu t­ cho n«ng nghiÖp n«ng th«n vÉn ngµy cµng t¨ng. Sè vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc dµnh cho n«ng nghiÖp (më réng) n¨m 1996 ®¹t 3.043 tû ®ång chiÕm 10% tæng vèn ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc. N¨m 1997 ®¹t 11,3% vµ n¨m 1998 kho¶ng 18.000 tû ®ång, b»ng 15,3%. Vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn tõ NSNN tham gia trùc tiÕp ®ång thêi hç trî vèn, lµm “måi” ®Ó thu hót c¸c nguån vèn kh¸c ®Çu t­ vµo ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh. ViÖc gia t¨ng nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn tõ NSNN, thùc hiÖn th©m hôt ng©n s¸ch kh«ng v­ît chi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kh¼ng ®Þnh xu h­íng tiÕt kiÖm trong c¸c chi tiªu tõ NSNN. §©y sÏ vÉn lµ nguån vèn ®ãng vai trß cùc kú quan träng trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò t¨ng tr­ëng kinh tÕ – x· héi c¶u ®Êt n­íc. Do vËy, më réng th¸i qu¸ nguån vèn ®Çu t­ nµy sÏ h¹n chÕ vµ lµm thui chét c¸c kh¶ n¨ng cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. MÆt kh¸c, nguån vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn tõ NSNN th­êng cã hiÖu qu¶ kinh tÕ trùc tiÕp t­¬ng ®èi thÊp, th­êng Ýt n¨ng ®éng nªnviÖc sö dung nguån vèn nµy cÇn ph¶i ®­îc c©n nh¾c kü l­ìng, theo quan ®iÓm chØ ®Çu t­ vµo nh÷ng c«ng tr×nh, dù ¸n, lÜnh vùc quan träng cã ý nghÜa quèc gia, quèc tÕ, mang tÝnh ®Þnhh­íng cho toµn bé nÒn kinh tÕ, mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh«ng ®ñ n¨ng lùc ®Çu t­, hoÆc ®Çu t­ kh«ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ trùc tiÕp cao. Vèn tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc: Giai ®o¹n 1991-1995, nguån vèn tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc lµ 14.279 tû ®ång míi chiÕm 6,13% tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi th× giai ®o¹n 1996-2000 ®· lµ 62.210 tû ®ång chiÕm 15,57% vµ riªng n¨m 2000, nguån vèn nµy ®· ®¹t ®Õn 19,92% tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi. Trong 5 n¨m 1991-1995 vèn tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn kh«ng t¨ng ®¸ng kÓ, dao ®éng trong gi¸ trÞ trung b×nh 2.854 tû ®ång. Tuy nhiªn, chuyÓn sang giai ®o¹n 1996-2000 vèn tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn nhµ n­íc ®· cã b­íc t¨ng tr­ëng ®¸ng kÓ, n¨m 1996 lµ 7.640 tû ®ång vµ ®Õn n¨m 2000 con sè nµy ®· lµ 17.620 tû ®ång. Vèn trung b×nh giai ®o¹n 1996-2000 lµ 12.442 tû ®ång, t¨ng ®Õn 4,4 lÇn so víi thêi kú 1991-1996. Cho ®Õn nay, nguån vèn tÝn dông ®Çu t­ ph¸t triÓn cña nhµ n­íc ®Çu t­ vµo ngµnh c«ng nghiÖp trªn 60% tæng vèn ®Çu t­ (gÇn 55% sè dù ¸n) ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ®Çu t­ vµ c¬ cÊu kinh tÕ. Vèn ®Çu t­ tõ Doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN): HiÖn nay ë n­íc ta cã kho¶ng 35.000 doanh nghiÖp ho¹t ®éng, trong ®ã cã kho¶ng 5.740 DNNN, xÐt vÒ mÆt sè l­îng chØ chiÕm kho¶ng 17%, nh­ng hµng n¨m ®ãng gãp tõ 40-46% GDP. C¸c DNNN n¾m gi÷ hÇu hÕt c¸c nguån lùc c¬ b¶n trong x· héi: 86,6% tæng vèn, 85% tµi s¶n cè ®Þnh, 100% má, 80% rõng, 90% lao ®éng ®­îc ®µo t¹o cã hÖ thèng vµ ®­îc nhËn hÇu hÕt c¸c ­u ®·i c¶u nhµ n­íc so víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. Song hiÖu qu¶ kinh doanh ®¹t thÊp, nªn møc tiÕt kiÖm cña DNNN cßn h¹n chÕ. ThÓ hiÖn: c¸c chØ sè hiÖu qu¶ cña khu vùc DNNN cã chiÒu h­íng ngµy cµng gi¶m. tû suÊt lîi nhuËn/vèn gi¶m tõ 14,5% n¨m 1996 xuèng 10,8% n¨m 1997; tû suÊt lîi nhuËn/doanh thu gi¶m tõ 6,9% xuèng 4,8% n¨m 1997. §Æc biÖt n¨m 1998, khu vùc c«ng nghiÖp nhµ n­íc chiÕm 47,4% vèn, 28,5% lao ®éng vµ s¶n xuÊt ra 48% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh, nh­ng chØ gãp 40,7% thu ng©n s¸ch trong lÜnh vùc c«ng nghiÖp. Vèn ®Çu t­ tõ DNNN cã xu h­íng t¨ng dÇn c¶ vÒ tû träng so víi tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi còng nh­ quy m«. L­îng vèn b×nh qu©n thêi kú 1991-1995 lµ 5.064 tû ®ång chiÕm 10,89% tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi, gi¸ trÞ nµy thêi kú 1996-2000 lµ 12.906 tû ®ång chiÕm 16,15% tæng vèn toµn x· héi. Trong giai ®o¹n 1991-1995, tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ 11,7% gÊp 1,5 lÇn tèc ®é t¨ng tr­ëng b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ. Tõ n¨m 1998 trë l¹i ®©y (2001), tèc ®é t¨ng tr­ëng cña doanh nghiÖp nhµ n­íc chËm l¹i nh­ng vÉn chiÕm tû träng lín trong GDP cña toµn bé nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, ®Õn n¨m 2003 nguån vèn nµy ®ang cã xu h­íng gia t¨ng l¹i. Nguån vèn nµy bao gåm khÊu hao c¬ b¶n ®Ó l¹i, mét phÇn lîi nhuËn sau thuÕ ®Ó tÝch luü. ViÖc qu¶n lý nguån vèn nµy sÏ dÇn ®­îc më réng vµ Ýt nhÊt lµ trong viÖc khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp ®Çu t­ ®æi míi c¸c thiÕt bÞ, c«ng nghÖ, ®Çu t­ chiÒu s©u. ViÖc ®¸nh gi¸ l¹i tµi s¶n trong c¸c doanh nghiÖp ®Ó trÝch khÊu hao c¬ b¶n ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c tµi s¶n khÊu hao ®óng, trong khu«n khæ “khung” ®· ®­îc Bé Tµi chÝnh quy ®Þnh. Nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n ph¶i ®­îc qu¶n lý thèng nhÊt theo h­íng ®¶m b¶o khÊu hao nhanh, ®¶m b¶o khÊu hao ®ñ nguån vèn ®Ó t¸i ®Çu t­ khi tµi s¶n ®· ®­îc khÊu hao hÕt. ViÖc ph©n phèi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp ph¶i trªn c¬ së nguyªn t¾c b¶o toµn vèn, tr¸nh hiÖn t­îng “l·i gi¶ khÊu lç thËt”, ¨n vµo vèn vµ cuèi cïng, nguån vèn khÊu hao c¬ b¶n kh«ng ®ñ ®Ó t¸i ®Çu t­ gi¶n ®¬n, phôc chÕ tµi s¶n ban ®Çu. CÇn cã chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch qu¸ tr×nh t¸i ®Çu t­ tõ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp. §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸, c¬ cÊu l¹i DNNN sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp huy ®éng ®­îc nguån vèn nhµn rçi, hoÆc ®ang sö dông kÐm hiÖu qu¶ trong x· héi. Nhµ n­íc chØ nªn gi÷ l¹i nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ vµ nh÷ng doanh nghiÖp ho¹t ®éng trong lÜnh vùc quan träng, then chèt, quyÕt ®Þnh, cã vai trß quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. 2. TiÕt kiÖm cña doanh nghiÖp Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn trong c¶ n­íc cã b­íc ph¸t triÓn kh¸. Nhê cã quy m« lín, s¶n xuÊt æn ®Þnh nªn vÉn ®¹t tèc ®é t¨ng tr­ëng 9-10%/n¨m. Do ®ã, ®· cã nh÷ng ®ãng gãp kh«ng nhá trong viÖc huy ®éng c¸c kho¶n tiÕt kiÖm tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cho ph¸t triÓn kinh tÕ. Khèi tiÓu thñ c«ng nghiÖp, hîp t¸c x· t¨ng tõ 5-6%; c¸c tiÓu chñ, hé c¸ thÓ chiÕm tû träng h¬n 70%, t¨ng 4-5%/n¨m trong 2 n¨m 1997 vµ 1998. Chóng ta cã trªn 3 v¹n doanh nghiÖp ngoµi Nhµ n­íc (bao gåm doanh nghiÖp t­ nh©n, doanh nghiÖp cæ phÇn, HTX, c«ng ty TNHH, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi) vµ kho¶ng 1,5 triÖu hé kinh doanh c¸ thÓ phi n«ng nghiÖp. Vèn cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh th­êng nhá, tõ 10.000 USD ®Õn 100.000 USD, sè doanh nghiÖp cã vèn trªn 1 triÖu USD rÊt Ýt. Vèn cña hé kinh doanh c¸ thÓ tõ vµi ngµn USD ®Õn trªn d­íi 50.000 USD. Sè doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh vµ hé kinh doanh c¸ thÓ cã vèn lín chñ yÕu tËp trung ë c¸c thµnh phè lín nhu Tp. Hå ChÝ Minh vµ Hµ Néi. C¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh chñ yÕu ho¹t ®éng ë tr×nh ®é c¬ khÝ vµ b¸n c¬ khÝ víi phÇn lín m¸y mãc cã thêi gian sö dông tõ 10 ®Õn 20 n¨m. Nh­ vËy, nhu cÇu ®æi míi trang thiÕt bÞ tiÕn lªn b¸n tù ®éng vµ tù ®éng ho¸ cña c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh lµ rÊt lín, trong 3 ®Õn 5 n¨m tíi ®ßi hái mét l­îng vèn ®Çu t­ ®¸ng kÓ, ®Æc biÖt khi chóng ta ph¶i nhanh chãng c¶i thiÖn vµ t¨ng søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ®Ó cã thÓ ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn tr­íc nh÷ng th¸ch thøc cña héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. LuËt doanh nghiÖp cã hiÖu lùc tõ 1/1/2000 ®· tiÕp thªm ®éng lùc cho khu vùc t­ nh©n ph¸t triÓn, tuy nhiªn, muèn ph¸t triÓn m¹nh h¬n c¶ vÒ sè l­îng vµ nhÊt lµ chÊt l­îng th× m«i tr­êng kinh doanh cÇn ph¶i ®­îc n©ng lªn mét tr×nh ®é cao h¬n n÷a, t¹o ®­îc niÒm tin v÷ng ch¾c vµ tinh thÇn phÊn khëi cña c¸c nhµ kinh doanh th«ng qua sù ®¸nh gi¸ ®óng vai trß cña khu vùc t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi h¬n n÷a cho khu vùc nµy ph¸t triÓn. Theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia kinh tÕ, vèn d­ thõa cña doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh cã tíi 1-2 tû USD d­íi d¹ng tiÒn mÆt (néi vµ ngo¹i tÖ ngoµi hÖ thèng ng©n hµng), nh­ng, chñ yÕu lµ d­íi d¹ng bÊt ®éng s¶n kh«ng hoÆc Ýt cã kh¶ n¨ng sö dông vµo kinh doanh (do gi¸ bÊt ®éng s¶n sôt gi¶m tõ 1996-1997, sau giai ®o¹n “sèt ®Êt” 1991-1995) Thùc tr¹ng trªn cho chóng ta thÊy ®­îc sù nç lùc chung cña khu vùc t­ nh©n nh­ng ®Ó huy ®éng ®­îc nguån tiÕt kiÖm cña khu vùc t­ nh©n cã hiÖu qu¶ th× ngoµi hÖ thèng ng©n hµng chÝnh quy, cÇn ph¶i tæ chøc thùc hiÖn c¸c hiÖp héi hoÆc c¸c tæ chøc huy ®éng tiÕt kiÖm phi chÝnh thøc nh­: hiÖp héi tÝn dông, tiÕt kiÖm quay vßng… ë c¸c vïng, ®Æc biÖt lµ ë n«ng th«n b»ng hÖ thèng c¸c quü. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi n¨m 2000 cña Tæng côc Thèng kª, cho thÊy, LuËt Doanh nghiÖp tuy míi ban hµnh ®Çu n¨m 2000 nh­ng b­íc ®Çu ®· ph¸t huy ®­îc t¸c dông tÝch cùc. ¦íc tÝnh n¨m 2000, c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®· ®Çu t­ XDCB vµ söa ch÷a lín tµi s¶n cè ®Þnh víi sè vèn 6,5 ngh×n tû ®ång, t¨ng 17,8% so víi n¨m 1999 vµ lµ mét trong nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn vµo lo¹i cao trong n¨m 2000. Tuy nhiªn, sè vèn ®Çu t­ nh­ vËy vÉn ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng hiÖn cã cña thµnh phÇn kinh tÕ nµy. 3. TiÕt kiÖm cña khu vùc d©n c­ Nguån tiÕt kiÖm cña d©n c­ phô thuéc rÊt lín vµo thu nhËp vµ chi tiªu cña c¸c hé gia ®×nh. HiÖn nay ViÖt Nam cã kho¶ng 15 triÖu hé gia ®×nh víi thu nhËp b×nh qu©n 1.500-2000 USD/hé/n¨m. NhiÒu hé gia ®×nh lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ n¨ng ®éng trong c¸c lÜnh vùc kinh doanh th­¬ng m¹i, dÞch vô, s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ tiÓu thñ c«ng nghiÖp víi nh÷ng nguån thu nhËp mµ Nhµ n­íc khã cã thÓ kiÓm so¸t ®­îc, kÓ c¶ ®èi víi hé gia ®×nh cã ®¨ng ký kinh doanh còng nh­ kh«ng cã ®¨ng ký kinh doanh. V× vËy, cÇn c¨n cø vµo c¬ cÊu løa tuæi cña d©n c­ vµ tû lÖ t¨ng tr­ëng cña thu nhËp ®Ó cã chÝnh s¸ch ­u tiªn thÝch hîp. ViÖc gia t¨ng thu nhËp vµ gia t¨ng tû lÖ lùc l­îng lao ®éng (cã viÖc lµm)/tæng sè d©n c­ cã thÓ thóc ®Èy gia t¨ng tiÕt kiÖm. Theo ®iÒu tra vµ ­íc tÝnh cña Bé KÕ ho¹ch - §Çu t­ vµ Tæng côc Thèng kª, nguån vèn trong d©n hiÖn cã tõ 6-8 tû USD, trong ®ã: 44% ®Ó dµnh cña d©n lµ mua vµng, ngo¹i tÖ 20% ®Ó dµnh cña d©n lµ ®Ó mua nhµ ®Êt, c¶i thiÖn ®iÒu kiÖn sinh ho¹t 17% ®Ó dµnh cña d©n lµ göi tiÒn tiÕt kiÖm, chñ yÕu lµ lo¹i ng¾n h¹n 19% ®Ó dµnh cña d©n lµ dïng trùc tiÕp cho c¸c dù ¸n ®Çu t­, chñ yÕu lµ ng¾n h¹n Nh­ vËy, chØ cã kho¶ng 36% vèn hiÖn cã trong d©n ®­îc huy ®éng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. NÕu tÝnh theo hµng n¨m, møc huy ®éng vèn trong d©n n¨m sau lu«n cao h¬n n¨m tr­íc, cô thÓ : N¨m Møc huy ®éng (tû ®ång) Møc t¨ng so víi n¨m tr­íc % 1991 6430 181,4 1992 10.864 170 1993 13000 120 1994 17000 130 1995 20000 117,7 1996 24000 120,6 1997 28000 116,7 Nguån: T¹p chÝ Nghiªn cøu Kinh tÕ, Sè 4/1999 trang 4. Tû lÖ tiÕt kiÖm trong d©n c­ lµ t­¬ng ®èi cao. Theo c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch th× giai ®o¹n 1996-2000, tû lÖ tiÕt kiÖm cña d©n c­ ®¹t kho¶ng 15% GDP, song chØ ®­îc 1/2 sè ®ã ®­îc huy ®éng cho ®Çu t­, trong khi ®ã, thêi kú 1996-1997, chóng ta míi chØ huy ®éng ®­îc xÊp xØ 7,8% GDP cho ®Çu t­ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp, ®¹t 52% tæng sè nguån tiÕt kiÖm. Tuy nhiªn, gi¸ trÞ huy ®éng vèn thùc tÕ so víi l­îng vèn nhµn rçi trong d©n c­ lµ rÊt thÊp. Mét cuéc ®iÒu tra c¸ch ®©y ch­a l©u cho thÊy, ®ång tiÒn tÝch luü cña t­ nh©n n­íc ta ®­îc huy ®éng th«ng qua c¸c tæ chøc tµi chÝnh chØ chiÕm 11,8%, cßn l¹i lµ tÝch luü d­íi d¹ng c¸c lo¹i tµi s¶n kh¸c. §i s©u vµo th× thÊy, trong khi tÇng líp cã thu nhËp cao nhÊt cña x· héi chØ ®­a ®­îc 12,3% kho¶n tÝch luü cña m×nh vµo c¸c tæ chøc tµi chÝnh th× l¹i gi÷ d­íi d¹ng tiÒn mÆt, vµng vµ mua s¾m nhµ cöa tíi 82,1%. Víi tÇng líp cã thu nhËp thÊp nhÊt x· héi, kho¶n tiÕt kiÖm cña hä chñ yÕu n»m d­íi d¹ng thãc, g¹o, hoa mµu vµ c¸c h×nh thøc kh¸c, cßn göi vµo tiÕt kiÖm chØ ®­îc 9,3% kho¶n tÝch luü. Thùc tÕ trªn cho chóng ta thÊy râ ®­îc sù ®ãng gãp cña d©n c­ trong thêi gian qua. Nh­ng ®Ó huy ®éng ®­îc nguån vèn cña d©n c­ cã kÕt qu¶ tèt th× nhµ n­íc cÇn cã chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ®óng ®¾n, tæ chøc thùc hiÖn nghiªm tóc, cñng cè lßng tin cña d©n ®Ó nh©n d©n tin t­ëng bá vèn ®Çu t­ kinh doanh cã hiÖu qu¶. ViÖc huy ®éng vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån tiÕt kiÖm cña d©n c­ b»ng c¸ch khuyÕn khÝch t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, nh»m t¨ng tû lÖ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña d©n c­ sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ cña viÖc sö dông ®ång vèn nãi chung (ng­êi cã vèn ®Çu t­ cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi vµ hiÖu qu¶ nhÊt “gÆp gì” trùc tiÕp víi ng­êi cã nhu cÇu ®Çu t­ hoÆc lµ mét). NÕu chóng ta kh«ng cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Çu t­ tho¶ ®¸ng th× chØ mét phÇn tiÕt kiÖm cña d©n c­ sÏ ®­îc huy ®éng vµo tÝn dông, cßn mét phÇn sÏ bÞ “®«ng cøng” d­íi d¹ng “tiÒn trong hÇu bao”, “tiÒn gèi ®Çu gi­êng” hoÆc chñ yÕu dïng ®Ó mua s¾m nh÷ng tµi s¶n kh«ng cã kh¶ n¨ng sinh lêi hoÆc sinh lêi kh«ng ®¸ng kÓ. Do ®ã, ngoµi viÖc t¹o ®iÒu kiÖn, hµnh lang ph¸p lý thuËn lîi, Nhµ n­íc cÇn tËp trung ®Çu t­ vµo nh÷ng dù ¸n, c«ng tr×nh mang tÝnh h­íng dÉn, phô trî vµ hç trî nguån vèn trong tr­êng hîp cÇn thiÕt, nh»m n©ng dÇn tû lÖ ®Çu t­ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp trong tæng nguån tiÕt kiÖm d©n c­. II. T×nh h×nh huy ®éng nguån vèn n­íc ngoµi Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI) Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®ãng vai trß quan träng ®èi víi t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam. §Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®i liÒn víi chuyÓn giao vèn, c«ng nghÖ, thÞ tr­êng vµ c¸c kinh nghiÖm qu¶n lý. §ång thêi t¹o c«ng ¨n viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng; chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. Víi chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch ®Çu t­ n­íc ngoµi, trong thêi gian tõ 1991-2000, vèn FDI ®· chiÕm hko¶ng 24,11% tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi, trong ®ã thêi kú 1991-1995 chiÕm 24,44% vµ thêi kú 1996-2000 chiÕm kho¶ng 23,92%. Nguån vèn FDI chñ yÕu bao gåm tiÌn mÆt (76,7%), phÇn cßn l¹i bao gåm thiÕt bÞ (15,4%) vµ c¸c dÞch vô kh¸c.Nguån vèn ®· ®­îc thùc hiÖn chiÕm kho¶ng 39% tæng sè vèn ®¨ng ký. Khu vùc cã vèn ®Çu t­ trùc tiÕp ngµy cµng ph¸t triÓn, trë thµnh bé phËn h÷u c¬ cña nÒn kinh tÕ, ®ãng gãp tÝch cùc vµo CNN-H§H ®Êt n­íc. §Æc biÖt c«ng nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi t¨ng tr­ëng nhanh, n¨m 1996 : 21,7%, 1997: 23,2%, 1998: 13,3%, 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999: 22,6% vµ chiÕm tû träng ngµy cµng lín trong gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn ngµnh t­¬ng øng lµ: 24,1%, 28,7%, 31,8% vµ 35,2%. N¨m 1998: c«ng nghiÖp cã vèn FDI víi 46,7% vèn, 8,2% lao ®éng ®· s¶n xuÊt ra 31,8% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ ®ãng gãp 56,8% tæng sè nép ng©n s¸ch cña toµn ngµnh, gãp phÇn gi÷ v÷ng nhÞp ®é t¨ng tr­ëng trong ngµnh c«ng nghiÖp kh¸ cao vµ æn ®Þnh. Cô thÓ sè l­îng viÖc lµm trong khu vùc FDI ngµy mét t¨ng. Cuèi n¨m 1993 sè lao ®éng trong khu vùc nµy chØ cã 49.892 ng­êi, ®Õn n¨m 1994 lµ 80.059 ng­êi t¨ng 1,76 lÇn, n¨m 1996: 172.928 ng­êi, 1997: 250.000 ng­êi vµ ®Õn 1998 lµ 269.500 ng­êi. Doanh thu ë khu vùc FDI trong toµn x· héi ®· t¨ng tõ 150 triÖu USD n¨m 1991 lªn 1558 triÖu USD n¨m 1995 vµ 3271 triÖu USD n¨m 1998. Do t¨ng tr­ëng nhanh, tû träng doanh thu cña khu vùc nµy trong GDP ®· t¨ng tõ 6,3% n¨m 1995 lªn 9,8% n¨m 1998. §ãng gãp cña khu vùc nµy vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· t¨ng tõ 128 triÖu USD n¨m 1994 lªn 316 triÖu USD n¨m 1998. Nguån vèn FDI thËt sù lµ c¸nh cöa cho nÒn kinh tÕ n­íc ta trong giai ®o¹n võa qua. Nh÷ng dù ¸n ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ®· ®ãng gãp 43% GDP, t¹o ra 25% gi¸ trÞ s¶n l­îng ngµnh c«ng nghiÖp, thu hót h¬n 25 v¹n lao ®éng trùc tiÕp vµ ho¹t ®éng trªn nhiÒu lÜnh vùc kinh tÕ kh¸c nhau nh­ khai th¸c dÇu khÝ, « t« xe m¸y, viÔn th«ng, kh¸ch s¹n, c«ng nghiÖp… Nguån vèn FDI lµ rÊt quan räng nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tiÒn tÖ cña c¶ n­íc trong khu vùc võa qua. Vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi gi¶m m¹nh trong c¸c n¨m x¶y ra khñng ho¶ng, n¨m 1998, ®¹t kho¶ng 19.280 ngh×n tû ®ång so víi 26.150 ngh×n tû n¨m 1997, n¨m 1999 vµ 200 con sè nµy chØ cßn lÇn l­ît lµ 14.170 vµ 15.100, kÐo theo nã tû träng so víi tæng vèn ®Çu t­ toµn x· héi còng gi¶m m¹nh tõ 31,27% n¨m 1997 cßn 25,21% n¨m 1998, 18,19% n¨m 1999 vµ 17,07% n¨m 2000. TÝnh ®Õn th¸ng 12/2000 ViÖt Nam ®· thu hót ®­îc kho¶ng 37 tû USD vèn ®¨ng ký, trong ®ã vèn thùc hiÖn lµ 17,6 tû USD, chiÕm 47,6% vèn ®¨ng ký. §Çu t­ n­íc ngoµi vµo ViÖt Nam n¨m 2002 tÝnh cho c¶ ®¨ng ký cÊp míi vµ bæ sung ®¹t gÇn 2,3 tû USD, so víi n¨m 2001 gi¶m 23%, mÆc dï sè dù ¸n t¨ng. §iÒu nµy ph¶n ¸nh thùc tÕ lµ nhiÒu dù ¸n cÇn cã quy m« vèn ®Çu t­ lín trong mét sè lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nh­ : s¾t thÐp, xi m¨ng, ®iÖn… hoÆc nhu cÇu t¹m b·o hoµ, hoÆc trong n­íc ®Çu t­ nªn kh¶ n¨ng cÊp phÐp ®Çu t­ n­íc ngoµi bÞ h¹n chÕ. MÆt kh¸c, tuy m«i tr­êng ®Çu t­ ®­îc c¶i thiÖn, kinh tÕ-x· héi ®­îc gi÷ v÷ng (®øng ®Çu thÕ giíi) nh­ng chi phÝ ®Çu vµo cßn cao, luËt ph¸p ch­a hoµn thiÖn vµ ®«i khi ch­a nhÊt qu¸n, thñ tôc cßn phiÒn hµ, ho¹t ®éng hµnh chÝnh c«ng ch­a hiÖu qu¶. Ngoµi ra, ®©y lµ hÖ qu¶ cña t×nh h×nh c¹nh tranh m¹nh mÏ nh»m thu hót §TNN cña c¸c n­íc trong khu vùc, nhÊt lµ Trung Quèc sau khi ra nhËp WTO. B¶ng 3 : Nguån vèn n­íc ngoµi ODA & FDI N¨m FDI ODA Céng 1991 432 - 432 1992 478 - 478 1993 871 413 1.284 1994 1.936 752 2.661 1995 2.363 737 3.100 1996 2.447 900 3.347 1997 2.768 1.000 3.768 1998 2.062 1.242 3.304 1999 1.758 1.350 3.108 2000 1.900 1.650 3.550 S¬ bé 2001 2.100 1.711 3.811 Uíc 8 th¸ng 2002 1.450 836 2.286 Tæng céng 20.717 10.564 31.281 Nguån : T¹p chÝ Kinh TÕ vµ Dù b¸o 2/2003 Vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp Tr­íc thËp kû 90, ViÖt Nam tiÕp nhËn ODA cßn rÊt h¹n chÕ, tæng sè kho¶ng 12,6 tû Róp chuyÓn nh­îng vµ 1,6 tû USD (1976-1990). Sang thËp kû 90, c¸c n­íc lín vµ c¸c tæ chøc quèc tÕ b×nh th­êng ho¸ quan hÖ víi ViÖt Nam , ODA t¨ng lªn nhanh chãng. Qua 6 Héi nghÞ tµi trî b¾t ®Çu tõ n¨m 1994, ODA vµo ViÖt Nam ®· t¨ng nhanh qua c¸c n¨m vµ ®Õn hÕt n¨m 2000 tæng ODA ®· ®¹t ®­îc kho¶ng 17,5 tØ USD vèn cam kÕt, trong ®ã ®· gi¶i ng©n ®­îc gÇn 8 tØ USD, chiÕm 45,7% vèn cam kÕt. TØ lÖ ODA viÖn trî kh«ng hoµn l¹i chiÕm kho¶ng 15% tæng vèn cam kÕt. TØ träng nµy t­¬ng ®èi thÊp so víi nhiÒu n­íc tiÕp nhËn ODA trong vïng. Sè cßn l¹i (kho¶ng 85%) lµ vèn vay ­u ®·i. S¾p xÕp theo gi¸ trÞ ODA cam kÕt t¹i Héi nghÞ Nhãm t­ vÊn c¸c nhµ tµi trî n¨m 1999, hiÖn cã 11 nhµ tµi trî lín, trong tæng sè 45 nhµ tµi trî song ph­¬ng vµ 350 tæ chøc phi chÝnh phñ (NGO), xÕp theo thø tù: NhËt B¶n, Ng©n hµng ThÕ giíi (WB), Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸ (Adb), c¸c tæ chøc Liªn Hîp quèc, Ph¸p, T©y Ban Nha, Céng hoµ Liªn bang §øc, Thôy §iÓn, óc, §an M¹ch vµ EC. NhËt B¶n, WB, vµ ADB chiÕm 76% tæng vèn ODA ®· kÝ kÕt, trong ®ã NhËt B¶n gÇn b»ng WB vµ ADB céng l¹i. N¨m 2002, nguån vèn ODA ®­îc hîp thøc ho¸ b»ng viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh víi nhµ tµi trî ®¹t trÞ gi¸ 1,574 tû USD, b»ng 74% tæng gi¸ trÞ hiÖp ®Þnh ký kÕt cña c¶ n¨m 2001; Trong ®ã, bao gåm vèn vay lµ 1,33469 tû USD vµ viÖn trî kh«ng hoµn l¹i lµ 239,41 triÖu USD. N¨m 2002, gi¸ trÞ ODA ®· ký kÕt tËp trung chñ yÕu vµo 3 nhµ tµi trî lµ NhËt b¶n (536,18 triÖu USD), Ng©n hµng thÕ giíi WB (499,53 triÖu USD) vµ Ng©n hµng Ph¸t triÓn Ch©u ¸- ADB (264,15 triÖu USD), víi tæng sè vèn lµ 1.299,86 triÖu USD, chiÕm 83% tæng gi¸ trÞ hiÖp ®Þnh. VÒ c¬ cÊu ngµnh, c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n ODA tËp trung chñ yÕu vµo ph¸t triÓn c¬ së h¹ tÇng kinh tÕ-x· héi, t¨ng tr­ëng xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo. VÒ t×nh h×nh gi¶ ng©n n¨m 2002 ®¹t kho¶ng 1.527 triÖu USD, trong ®ã vèn vay kho¶ng 1.207 triÖu USD (riªng vãn vay cña 3 nhµ tµi trî – JBIC, WB, ADB kho¶ng 843 triÖu USD, chiÕm 85% tæng sè gi¶i ng©n vèn vay ODA), viÖn trî kh«ng hoµn l¹i kho¶ng 320 triÖu USD. Møc gi¶ ng©n cña c¶ n¨m 2002 ®¹t kho¶ng 85% so víi kÕ ho¹ch c¶ n¨m. ViÖc thùc hiÖn vµ gi¶i ng©n nguån vèn ODA ch­a ®¹t môc tiªu ®Ò ra do nh÷ng v­íng m¾c ®· tån t¹i trong thêi gian dµi ch­a gi¶i quyÕt døt ®iÓm, ®ã lµ : quy tr×nh duyÖt, thÈm ®Þnh dù ¸n, kÕ ho¹ch vµ kÕt qu¶ ®Êu thÇu cßn chËm vµ qua nhiÒu cÊp; C«ng t¸c gi¶i phãng mÆt b»ng kÐo dµi do chÝnh s¸ch ®Òn bï ch­a phï hîp; Vèn ®èi øng cho c¸c dù ¸n ch­a ®¶m b¶o c©n ®èi vµ kÞp thêi; N¨ng lùc thùc hiÖn cña c¸c ban qu¶n lý cßn yÕu. 3. Nguån vèn tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i Cïng víi c¸c chÝnh s¸ch, ®inh chÕ ®èi víi c¸c nguån vèn n­íc ngoµi trªn, trong thêi gian gÇn ®©y cã kh¸ nhiÒu c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn qu¶n lý vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi, trong ®ã cã mét sè v¨n b¶n ®¸ng chó ý lµ : Quy chÕ Qu¶n lý vµ tr¶ nî n­íc ngoµi (ban hµnh kÌm theo NghÞ ®Þnh 90/1998/N§-CP); QuyÕt ®Þnh cña Bé tr­ëng Bé Tµi chÝnh sè 72/1999/Q§-BTC, ngµy 9/7/1999 vÒ viÖc ban hµnh Quy chÕ lËp, sö dông vµ qu¶n lý quü tÝch luü tr¶ nî n­íc ngoµi; QuyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ sè 233/1999/Q§-TTg, ngµy 20/12/1999 ban hµnh Quy chÕ b¶o l·nh cña ChÝnh phñ ®èi víi c¸c kho¶n vay n­íc ngoµi cña doanh nghiÖp vµ tæ chøc tÝn dông; Th«ng t­ sè 3/1999/TT-NHNN, ngµy 12/8/1999 vÒ H­íng dÉn viÖc vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi cña c¸c doanh nhgiÖp. Theo c¸c chÝnh s¸ch, ®Þnh chÕ trªn, vay n­íc ngoµi lµ c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n (thêi h¹n vay ®Õn 1 n¨m) hoÆc trung vµ dµi h¹n (cã vµ kh«ng ph¶i tr¶ l·i) do Nhµ N­íc ViÖt Nam hoÆc lµ doanh nghiÖp lµ ph¸p nh©n ViÖt Nam (kÓ c¶ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi) vay cña tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, cña chÝnh phñ, cña ng©n hµng n­íc ngoµi hoÆc cña tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi kh¸c. vay n­íc ngoµi cña chÝnh phñ lµ c¸c kho¶n vay do c¬ quan ®­îc uû quyÒn cña nhµ n­íc hoÆc ChÝnh phñ ViÖt Nam ký vay víi bªn cho vay n­íc ngoµi d­íi danh nghÜa Nhµ n­íc hoÆc ChÝnh phñ Céng hoµ X· héi Chñ nghÜa ViÖt Nam, bao gåm c¸c kho¶n vay: ODA, tÝn dông th­¬ng m¹i, ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ. Vay n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp lµ c¸c kho¶n vay do doanh nghiÖp ®­îc thµnh lËp vµ ho¹t ®éng theo luËt ph¸p hiÖnhµnh cña ViÖt Nam (kÓ c¶ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi) trùc tiÕp víi bªn cho vay n­íc ngoµi theo ph­¬ng thøc tù vay, tù chÞu tr¸ch nhiÖm tr¶ nî hoÆc vay th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ra n­íc ngoµi. C¸c v¨n b¶n trªn cã nh÷ng ®iÓm tÝch cùc lµ : h×nh thµnh ®­îc khung ph¸p lý cÇn thiÕt cho c¸c ho¹t ®éng vay vµ tr¶ nî n­íc ngoµi; ®· cã c¸c quy ®Þnh h­íng dÉn chi tiÕt, kh¸ râ rµng cña c¸c bé ngµnh h÷u quan vÒ thùc hiÖn c¸c quy chÕ vay, tr¶ nî n­íc ngoµi cña ChÝnh phñ. Tuy nhiªn, qua qu¸ tr×nh triÓn khai thùc hiÖn c¸c v¨n b¶n còng béc lé mét sè khã kh¨n h¹n chÕ nh­ kiÓm so¸t qu¸ chÆt chÏ ®èi víi c¸c kho¶n vay n­íc ngoµi cña c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n; thiÕu c¸c v¨n b¶n cÇn thiÕt ®Ó t¨ng c­êng tÝnh tr¸ch nhiÖm cña c¸c chñ nî (nhÊt lµ c¸c tæ chøc, doanh nghiÖp Nhµ n­íc); mét sè quy ®Þnh gi÷a c¸c v¨n b¶n cßn ch­a thèng nhÊt víi nhau. §Õn cuèi n¨m 2000, tæng nî n­íc ngoµi thùc tÕ xö lý t¹i C©u l¹c bé Pari, Lu©n §«n, vµ Nga ë møc 12,8 tû USD, trong ®ã nî doanh nghiÖp lµ h¬n 4 tû USD (doanh nghiÖp FDI gÇn 3 tû, doanh nghiÖp quèc doanh vµ c¸c thµnh phÇn kh¸c h¬n 1 tû), sè cßn l¹i lµ nî Nhµ n­íc. Møc nî nµy chiÕm 39% GDP, 105% gi¸ trÞ xuÊt khÈu n¨m 2000. 4. Vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp cña t­ nh©n n­íc ngoµi th«ng qua thÞ tr­êng vèn quèc tÕ Trong ®iÒu kiÖn toàn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay, viÖc tham gia ho¹t ®éng trªn thÞ tr­êng vèn quèc tÕ th«ng qua ph¸t hành tr¸i phiÕu ra thÞ tr­êng vèn quèc tÕ ®­îc nhiÒu n­íc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶. §èi víi ViÖt Nam, do nguån vèn trong n­íc cßn h¹n hÑp, viÖc huy ®éng vèn tõ n­íc ngoài d­íi h×nh thøc ODA, FDI gÆp nhiÒu khã kh¨n nªn chóng ta ®· sím nghÜ ®Õn viÖc huy ®éng vèn th«ng qua ph¸t hành tr¸i phiÕu quèc tÕ và coi ®ã là nguån vèn cã tÇm quan träng vµ l©u dài. NghÞ ®Þnh 23/CP cña ChÝnh phñ ngày 23/03/1995 vÒ viÖc ph¸t hành tr¸i phiÕu quèc tÕ ®· quy ®Þnh tr¸i phiÕu quèc tÕ bao gåm 3 lo¹i: tr¸i phiÕu chÝnh phñ, tr¸i phiÕu ng©n hàng th­¬ng m¹i quèc doanh và tr¸i phiÕu doanh nghiÖp nhà n­íc. §iÒu kiÖn ®Ó doanh nghiÖp, ng©n hàng th­¬ng m¹i quèc doanh ph¸t hành tr¸i phiÕu quèc tÕ theo NghÞ ®Þnh này gåm: §· ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh theo c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ thµnh lËp doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i liªn tiÕp trong 3 n¨m tr­íc khi ph¸t hành tr¸i phiÕu, t×nh h×nh tµi chÝnh lành m¹nh, và cã triÓn väng ph¸t triÓn, kh«ng vi ph¹m ph¸p luËt và kû luËt tài chÝnh, cã chøng nhËn cña C«ng ty kiÓm to¸n ®éc lËp. Dù ¸n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ ®­îc cÊp cã thÈm quyÒn phª duyÖt. Ph­¬ng ¸n ph¸t hành tr¸i phiÕu quèc tÕ ®­îc ChÝnh phñ cho phÐp. Tuy nhiªn, trªn trùc tÕ ch­a cã doanh nghiÖp ViÖt Nam nào ph¸t hành tr¸i phiÕu quèc tÕ. §iÒu này là do bªn ViÖt Nam cã ®Þnh møc tÝn nhiÖm rÊt thÊp trªn thÞ tr­êng vèn quèc tÕ (Nhà n­íc ViÖt Nam ®­îc ®¸nh gi¸ ®Þnh møc tÝn nhiÖm ë møc B1 theo Moddy’s và møc CCC theo Standart & Poor). Do ®ã, c¸c doanh nghiÖp nhà n­íc ViÖt Nam muèn ph¸t hành tr¸i phiÕu ra thÞ tr­êng Eurobond hoÆc thÞ tr­êng Yankee bond th× sÏ ph¶i chÞu møc l·i suÊt cao, céng thªm c¸c chi phÝ ph¸t hành kh¸c th× tæng møc chi phÝ sÏ là rÊt cao (theo tÝnh to¸n cña c¸c chuyªn gia, nÕu doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t hành tr¸i phiÕu quèc tÕ th× l·i suÊt thÊp nhÊt còng kho¶ng 10%/n¨m. Trong khi ®ã, l·i suÊt huy ®éng USD trong n­íc cïng thêi ®iÓm còng chØ kho¶ng 6,5%/n¨m. §iÒu này ®· h¹n chÕ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¸t hành tr¸i phiÕu ra thÞ tr­êng vèn quèc tÕ. §èi víi viÖc ph¸t hành tr¸i phiÕu chÝnh phñ ra thÞ tr­êng quèc tÕ, ViÖt Nam cã c¸c ®iÒu kiÖn thuËn lîi nh­ : æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ, tû lÖ t¨ng tr­ëng kinh tÕ kh¸ cao, l¹m ph¸t ®· ®­îc kiÒm chÕ. Ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 Bé Tài chÝnh ®· xóc tiÕn viÖc nghiªn cøu x©y dùng ®Ò ¸n ph¸t hành tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ViÖt Nam ra thÞ tr­êng vèn quèc tÕ (®· cã ®Ò ¸n ph¸t hành tr¸i phiÕu ChÝnh phñ ra n­íc ngoài vào n¨m 1995 víi khèi l­îng tõ 100 ®Õn 150 triÖu USD). Tuy nhiªn, do nh÷ng trë ng¹i vÒ vÊn ®Ò nî ChÝnh phñ (viÖc ®àm ph¸n nî t¹i C©u l¹c bé LonDon ch­a døt ®iÓm), và do thêi ®iÓm ch­a thuËn lîi (theo c¸c chuyªn gia quèc tÕ, hiÖn t¹i ViÖt Nam kh«ng nªn ph¸t hành tr¸i phiÕu quèc tÕ mà nªn triÖt ®Ó sö dông vèn vay ­u ®·i ODA, h¹n chÕ vay th­¬ng m¹i, gi¶m bít g¸nh nÆng tr¶ nî n­íc ngoài), viÖc ph¸t hành tr¸i phiÕu quèc tÕ t¹m thêi ch­a thùc hiÖn ®­îc. VÒ l©u dài, khi ®iÒu kiÖn thuËn lîi, ch¾c ch¾n ChÝnh phñ và c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ tham gia vào thÞ tr­êng vèn quèc tÕ, v× ®©y là nguån vèn dåi dào và Ýt bÞ ràng buéc h¬n rÊt nhiÒu so víi c¸c kho¶n vèn ®Çu t­ trùc tiÕp tõ n­íc ngoài và c¸c kho¶n vay ODA. III. NhËn xÐt chung vÒ t×nh h×nh huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn toµn x· héi XÐt vÒ mÆt ®Þnh l­îng : Tæng hîp t×nh h×nh qua b¶ng sau: 1990 1991 1992 1993 1994 1995 5 n¨m 91-95 Tæng sè 18.090 22.720 34.030 51.470 56.130 68.100 232.450 Tû lÖ (%) (100) (100) (100) (100) (100) (100) (100) 1 Vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc 4.700 4.220 10.850 16.860 9.300 13.600 54.830 (25,98) (18,57) (31,88) (32,76) (16,57) (19,97) (23,59) 2 Vèn tÝn dông nhµ n­íc - 2.320 1.160 3.480 4.210 3.100 14.270 (-) (10,21) (3,41) (6,76) (7,50) 4,55) (6,14) 3 Vèn c¸c DNNN 2.055 3.300 1.760 3.860 7.000 9.400 25.320 (11,36) (14,52) (5,17) (7,50) (12,47) (13,80) (10,89) 4 Vèn cña t­ nh©n vµ d©n c­ 8.86 10.68 15.17 16.25 19.12 20 81.22 (48,98) (47,01) (44,58) (31,57) (34,06) (29,37) (34,94) 5 Vèn ®Çu t trùc tiªp n­íc ngoµi 2.475 2.200 5.090 11.020 16.500 22.000 56.810 (13,68) (9,68) (14,96) (21,41) (29,40) (32,31) (24,44) Vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn 1991-2000 ph©n theo nguån vèn (mÆt b»ng gi¸ n¨m 1995) 1996 1997 1998 1999 2000 5 n¨m 10 n¨m Tæng sè Tû lÖ (%) 73.05 83.63 76.48 77.92 88.45 399.53 631.98 (100) (100) (100) (100) (100) (100) (100) 1 Vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc 15.18 17.78 16.42 19.5 18.48 87.36 142.19 (20,78) (21,26) (21,47) (25,03) (20,89) (21,87) (22,50) 2 Vèn tÝn dông nhµ n­íc 7.64 10.96 11.74 14.25 17.62 62.21 76.48 (10,46) (13,11) (15,35) (18,29) (19,92) (15,57) (12,10) 3 Vèn c¸c DNNN 10.21 11.48 12.77 14.25 15.82 64.53 89.85 (13,98) (13,73) (16,71) (18,29) (17,89) (16,15) (14,22) 4 Vèn cña t­ nh©n vµ d©n c­ 19.14 17.26 16.27 15.75 21.43 89.85 171.07 (26,20) (20,64) (21,27) (20,21) (24,23) (22,49) (27,07) 5 Vèn ®Çu t­ trùc tiªp n­íc ngoµi 20.880 26.150 19.280 14.170 15.100 95.580 152.390 (28,58) (31,27) (25,21) (18,19) (17,07) (23,92) (24,11) XÐt vÒ mÆt ®Þnh tÝnh : víi tÊt c¶ nh÷ng h¹n chÕ cña c«ng t¸c thèng kª, kh¶o s¸t, ph©n tÝch vµ dù b¸o kinh tÕ - tµi chÝnh ë n­íc ta, vÉn cã thÓ ®­a ra mét sè nhËn xÐt vÒ thùc tÕ vµ tiÒm n¨ng huy ®éng c¸c nguån vèn cho t¨ng truëng kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi nh­ sau: Thø nhÊt, vÒ ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt : c¸c nguån vèn cã thÓ huy ®éng cho ®Çu t­ ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc míi chØ ®­îc khai th¸c kh«ng ®¸ng kÓ, mµ chñ yÕu cßn ë d¹ng tiÒm n¨ng vµ ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ ®Çy ®ñ vµ chÝnh x¸c. H¬n n÷a, chóng tån t¹i vµ ®­îc huy ®éng víi quy m« nhá bÐ, trong t×nh tr¹ng chia c¾t, manh món, rêi r¹c vµ nÆng tÝnh tù ph¸t, thiÕu sù hîp t¸c vµ g¾n bã hç trî nhau trong mét kÕ ho¹ch cã môc tiªu nhÊt qu¸n vµ ®ång bé nh­ mét chØnh thÓ, nÕu kh«ng muèn nãi lµ ®«i khi cßn chÌn Ðp vµ lµm gi¶m t¸c ®éng tÝch cùc cña nhau ®Õn môc tiªu thóc ®Èy t¨ng tr­ëng, tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. Thø hai, ®Õn nay vÉn cßn kh¸ ®Ëm nÐt sù lóng tóng, ph©n biÖt ®èi xö vµ “sù nghi kþ” lÉn nhau gi÷a c¸c nguån vèn kh¸c nhau, mµ sù tån t¹i cña qu¸ nhiÒu c¸c ®¹o luËt kh¸c nhau ®iÒu chØnh c¸c nguån vèn kh¸c nhau cho thÊy ®iÒu ®ã (hiÖn cã tíi h¬n 5 ®¹o luËt ®iÒu chØnh vèn ®Çu t­ x· héi: LuËt Doanh nghiªp t­ nh©n, LuËt C«ng ty, LuËt DNNN, LuËt §Çu t­ n­íc ngoµi, LuËt KhuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc, LuËt Ph¸ s¶n…). VÉn cßn sù thiÕu c«ng b»ng trong quyÒn lîi vµ nghÜa vô mµ c¸c chñ së h÷u c¸c nguån vèn nµy nhËn ®­îc, râ nÐt nhÊt lµ gi÷a DNNN – Doanh nghiÖp t­ nh©n, gi÷a doanh nghiÖp trong n­íc víi doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi; gi÷a n«ng th«n vµ thµnh thÞ. ThËm chÝ sù thiÕu c«ng b»ng cßn tån t¹i c¶ trong c¬ cÊu chi NSNN cho ®Çu t­ ph¸t triÓn, cho tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi. Nh×n chung, hÖ thèng ph¸p lý vµ c¬ së h¹ tÇng cïng dÞch vô nh»m khuyÕn khÝch, hç trî vµ ®Þnh h­íng ®Çu t­ ph¸t triÓn vÉn cßn ch­a ph¸t triÓn, thËm chÝ nhiÒu bÊt cËp. Thø ba, hËu qu¶ chung lµ vèn x· héi bÞ chi tiªu dïng nhiÒu h¬n chi ®Çu t­ ph¸t triÓn. H¬n n÷a ®ang cã xu h­íng sôt gi¶m dÇn chØ sè hiÖu qu¶ ®Çu t­ x· héi K= ∆GDP (n¨m sau)/tæng ®Çu t­ x· héi (n¨m tr­íc). Cô thÓ: trong khi c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn ngµy cµng ®a d¹ng vµ hiÖu qu¶ h¬n, khiÕn tæng ®Çu t­ vµ chØ sè ®Çu t­/GDP t¨ng liªn tôc tõ n¨m 1991-1997 th× K vËn ®éng theo h­íng ng­îc l¹i. NghÜa lµ, nÕu nh­ 1 USD ®Çu t­ n¨m 1992 lµm t¨ng 1,47 USD GDP n¨m 1993 th× 1 USD ®Çu t­ n¨m 1996 sÏ chØ cßn lµm t¨ng 0,29 USD GDP n¨m 1997. Ngoµi ra, cßn ph¶i kÓ ®Õn sù gia t¨ng t×nh tr¹ng vèn ®Çu t­ x· héi “bÞ ®ãng b¨ng” trong bÊt ®éng s¶n vµ n»m ø ®äng trong ng©n hµng v× kh«ng cho vay ®­îc, hoÆc hao hôt d­íi nhiÒu d¹ng thÊt thu, thÊt tho¸t chi NSNN, nî ®äng khã ®ßi (lªn tíi tõ 9-10% tæng d­ nî ng©n hµng)… T×nh tr¹ng nhËp hµng xa xØ (xe m¸y, «t« du lÞch, r­îu, bia…) vµ tiªu dïng v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cho phÐp ë bé phËn d©n thµnh thÞ vÉn kh«ng gi¶m. t×nh tr¹ng n»m im hoÆc rót vèn ®Çu t­, kÓ c¶ chuyÓn ®æi së h÷u tõ d¹ng doanh nghiÖp liªn doanh thµnh doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, t×nh tr¹ng nhËp khÈu c«ng nghÖ vµ thiÕt bÞ l¹c hËu hoÆc bÞ ®éi gi¸ ®ang ngµy cµng phæ biÕn còng lµ nh÷ng tÝn hiÖu thiÕu lµnh m¹nh trong ho¹t ®éng cña §TNN nh÷ng n¨m gÇn ®ay nãi riªng, trong bøc tranh toµn c¶nh vÒ huy ®éng vèn ®Çu t­ nãi chung ë ViÖt Nam. Thø t­, vÒ triÓn väng vËn ®éng, trong sè c¸c nguån vèn nªu trªn th× l­îng ODA vµ kiÒu hèi cã xu h­íng gi¶m dÇn do xu h­íng gi¶m ODA trªn thÕ giíi, ®i ®«i víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc sÏ gi¶m bít “tÝnh ­u tiªn” cña ViÖt Nam trong danh s¸ch c¸c n­íc nhËn ODA thÕ giíi. Cßn sù gi¶m sót kiÒu hèi lµ do sù “nh¹t dÇn” c¸c quan hÖ th©n h÷u gi÷a l­îng ng­êi ViÖt ë n­íc ngoµi víi ng­êi th©n trong n­íc. ChØ cã kªnh kiÒu hèi cña viÖc xuÊt khÈu lao ®éng cña ViÖt Nam ®i c¸c n­íc vµ kªnh FDI cã nguån gèc tõ ng­êi ViÖt Nam sèng ë n­íc ngoµi cã thÓ t¨ng lªn. L­îng vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn tõ NSNN vµ vèn vay th­¬ng m¹i còng cã giíi h¹n do sù quy ®Þnh nghiªm ngÆt cña giíi h¹n ®éng viªn GDP vµo NSNN vµ sù an toµn tÝn dông quèc tÕ (mµ chóng ta ®ang s¾p ®¹t tíi “ng­ìng” cña c¸c giíi h¹n nµy). Cã thÓ cã sù gia t¨ng vèn ®Çu t­ cho ph¸t triÓn tõ bé phËn tµi s¶n c«ng vµ tµi s¶n quèc gia vÉn cßn n»m ë d¹ng tiÒm n¨ng hoÆc Ýt ®­îc khai th¸c. Rót côc, sù linh déng, tiÒm tµng vµ triÓn väng dåi dµo nhÊt cña nguån vèn cho ®Çu t­ ph¸t triÓn chÝnh lµ FDI vµ vèn trong d©n c­ (mµ vèn trong d©n c­ sÏ ngµy cµng chiÕm vÞ trÝ quan träng) nÕu ®­îc nu«i d­ìng vµ ®éng viªn thÝch hîp b»ng m«i tr­êng kinh doanh ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn vµ cã tÝnh c¹nh tranh quèc tÕ cao. Tãm l¹i, suèt 10 n¨m ®æi míi ®Õn nay, chóng ta ®· thu ®­îc nhiÒu thµnh tÝch kh«ng thÓ phñ nhËn vµ kinh nghiÖm quý b¸u trong huy ®éng c¸c nguån vèn cho ph¸t trÓn kinh tÕ vµ c«ng b»ng x· héi. Song vÒ c¬ b¶n, nÒn kinh tÕ míi t¨ng tr­ëng dùa trªn viÖc khai th¸c c¸c nh©n tè ph¸t triÓn bÒ réng vµ ®ang c¹n dÇn (xuÊt khÈu tµi nguyªn, n«ng phÈm, vèn n­íc ngoµi vµ n¨ng suÊt gia t¨ng do t×nh thÇn lµm chñ cña ng­êi lao ®éng ®­îc n©ng lªn nhê thay ®æi së h÷u…) mµ ch­a coi träng c¸c nh©n tè ph¸t triÓn bÒ s©u (n¨ng suÊt, hiÖu qu¶ nhê ph¸t triÓn khoa häc-kü thuËt, nguån tiÕt kiÖm trong n­íc…). T­ t­ëng “¨n xæi”, kinh doanh chôp giËt vÉn ®Ì n¨ng lªn ®a sè c¸c nhµ ®Çu t­ trong n­íc lÉn mét bé phËn ngoµi n­íc, thËm chÝ c¶ trong d©n chóng, lÉn mét bé phËn c¸c nhµ qu¶n lý. C¬ chÕ chung cña nÒn kinh tÕ vÉn cßn ®Ëm nÐt c¬ chÕ hao phÝ: hao phÝ lao ®éng, hao phÝ nguyªn vËt liÖu, hao phÝ tÝn dông, chÊt x¸m, hao phÝ tµi s¶n c«ng vµ tµi nguyªn quèc gia. Tiªu dïng vÉn ®­îc ®Æt cao h¬n tÝch luü ph¸t triÓn s¶n xuÊt… PhÇn III Mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn nguån vèn trong n­íc TiÕp tôc qu¶n lý tèt nguån thu cña NSNN tõ thuÕ, phÝ, lÖ phÝ…mµ ®Æc biÖt lµ c¸c kho¶n thu tõ thuÕ. Hµng n¨m, thu tõ thuÕ chiÕm tíi kho¶ng 94% thu ng©n s¸ch nhµ n­íc. §©y lµ l­îng vèn lín ®Ó ph©n phèi cho c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ cña Nhµ n­íc, tuy nhiªn, nguån thu nµy vÉn ®ang trong t×nh tr¹ng thÊt thu lín do c¸c ho¹t ®éng trèn lËu thuÕ diÔn ra ngµy cµng m¹nh mÏ vµ tinh vi h¬n. V× vËy, cÇn t¨ng c­êng kiÓm so¸t, ph¸t hiÖn nh÷ng hµnh vi gian lËn trong th­¬ng m¹i, tiÕp tôc söa ®æi c¸c luËt vÒ thuÕ Tiªu thô ®Æc biÖt, VAT, thuÕ NhËp khÈu… ®Ó tr¸nh bÞ lîi dông c¸c khe hë nh»m l¸ch luËt, trèn lËu thuÕ. TiÕt kiÖm trong chi NSNN, chi cña doanh nghiÖp vµ d©n c­. ë ®©y, tiÕt kiÖm kh«ng cã nghÜa lµ keo kiÖt, bñn xØn, kh«ng d¸m tiªu dïng mµ thùc chÊt, tiÕt kiÖm lµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông ®ång vèn, kÕt hîp tèt vµ hîp lý c¸c ®µu vµo ®Ó ®em l¹i kÕt qu¶ cao nhÊt. §èi víi khu vùc t­ nh©n-khu vùc cã tiÒm n¨ng rÊt lín, cÇn t¹o ®iÒu kiÖn cho khu vùc nµy tiÕp cËn víi thÞ tr­êng tµi chÝnh, c¸c tæ chøc trung gian nh­ ng©n hµng, c¸c c«ng ty b¶o hiÓm… Tuy nhiªn, cÇn thèng nhÊt quan ®iÓm, kh«ng ph¶i mäi nguån vèn trong x· héi cø ph¶i tËp trung vµo c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM), mµ ph¶i khuyÕn khÝch ng­êi d©n tù ®Çu t­, bá vèn ra kinh doanh, më ra nhiÒu h×nh thøc ®Çu t­ kh¸c nhau. Nhµ n­íc cÇn t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ thuËn lîi, râ rµng vµ nhÊt qu¸n ®Ó cho mäi ng­êi d©n an t©m ®Çu t­, kinh doanh, ng¨n chÆn c¸c tr­êng hîp hôi hä cã ®éng c¬ xÊu, nghiªm trÞ nh÷ng kÎ lõa ®¶o vèn vay trong d©n c­, cã chÝnh s¸ch thuÕ vµ tæ chøc thu thuÕ nhÊt qu¸n… §Ó huy ®éng nguån vèn trong d©n cã hiÖu qu¶ ®ßi hái mét sè yªu cÇu ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng nh­: Ng©n hµng Nhµ n­íc tiÕn tíi ®æi míi thªm mét b­íc c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt theo h­íng tù do ho¸, ®Ó l·i suÊt thùc sù lµ c«ng cô ®iÒu tiÕt cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. §ång thêi sím kh¾c phôc mét sè bÊt hîp lý vÒ c¸c møc trÇn l·i suÊt cho vay hiÖn nay. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i (NHTM) khÈn tr­¬ng øng dông réng r·i dich vô ng©n hµng, tr­íc hÕt thùc hiÖn nèi m¹ng víi c¸c Tæng cong ty 90, 91 nhÊt lµ c¸c ngµnh xi m¨ng, x¨ng dÇu, b­u ®iÖn… ®Ó gióp cho héi së c¸c Tæng c«ng ty cã thÓ ®iÒu hµnh nguån vèn tiÒn göi, thanh to¸n, tiÒn vay linhho¹t gi÷a c¸c ®¬n vÞ thµnh viªn th«ng qua hÖtèng tµi kho¶n trong c¸c ng©n hµng. C¸c NHTM cÇn linh ho¹t h¬n trong viÖc ®iÒu hoµ vèn gi÷a c¸c chi nh¸nh trong toµn hÖ thèng,kh«ng nªn ®iÒu hµnh theo h×nh thøc giao chØ tiªu huy ®éng vèn t¹i chç, hay kÕ ho¹ch ®iÒu hoµ vèn cho tõng chi nh¸nh mét c¸ch cøng nh¾c. CÇn cã chiÕn l­îc tiÕp cËn nhanh víi nghiÖp vô tiÒn göi ng¾n h¹n víi c¸c ng©n hang n­íc ngoµi trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ. Cã gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ tÝnh linh ho¹t cña thÞ tr­êng tr¸i phiÕu Kho b¹c nhµ n­íc, mua b¸n l¹i c«ng tr¸i, thÞ tr­êng liªn ng©n hµng vµ giao dÞch chu chuyÓn vèn thanh to¸n trùc tiÕp gi÷a c¸c NHTM. §Èy m¹nh h¬n n÷a qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, khuyÕn khÝch viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu: chÝnh phñ, doanh nghiÖp, x©y dùng kªnh huy ®éng vèn th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n, ph¸t triÓn thÞ tr­êng cæ phiÕu, tr¸i phiÕu nh»m thay ®æi c¸ch tÝch tr÷ vèn nhµn rçi trong d©n c­. nguån vèn n­íc ngoµi Thø nhÊt: TiÕp tôc æn ®Þnh chÝnh trÞ- kinh tÕ- x· héi §©y lµ môc tiªu quan träng hµng ®Çu vµ lÇ c¬ së cña sù t¨ng tr­ëng, lµ c¬ së ®Ó t¨ng c­êng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi . bëi v× khi nhµ ®Çu t­ quyÕt ®inh bá vèn ®Çu t­ dµi h¹n th× vÊn ®Ò æn ®Þnh chÝnh trÞ- kinh tÕ- x· héi ViÖt Nam cÇn tiÕn hµnh ®æi míi trªn tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc cho phï hîp víi thùc tiÔn, t¨ng c­êng vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam trong sù nghiÖp ®æi míi, coi ®©y lµ nh©n tè cèt lâi. Sù l·nh ®¹o ®óng ®¾n vµ s¸ng suèt cña §¶ng trong suèt 7 thËp kû qua lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh mäi th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Tõ khi ViÖt Nam thùc hiÖn sù nghiÖp ®æi míi th× æn ®Þnh chÝnh trÞ- kinh tÕ- x· héi ®­îc gi÷ v÷ng. Tuy nhiªn, t×nh h×nh x· héi cßn nhiÌu tiªu cùcvµ nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ph¶i tiÕp gi¶i quyÕt nh­: tham nhòng, bu«n lËu, trèn thuÕ, thÊt nghiÖp gia t¨ng, ph©n ho¸ giµu nghÌo… ®ang lµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng m¹nh tíi sù æn ®Þnh. §©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò cÇn gi¶i quyÕt xö lý nghiªm minh, kÞp thêi ë mäi cÊp, mäi n¬i, mäi c­¬ng vÞ. CÇn thùc hiÖn ®ång bé c¸c biÖn ph¸p gi¸o dôc, kinh tÕ hµnh chÝnh vµ ph¸p luËt ®Ó ®¶y lïi nh÷ng tiªu cùc vÒ mÆt x· héi, gãp phÇn lµm trong s¹ch m«i tr­êng ®Çu t­. ®Æc biÖt chó träng c¶i thiÖn m«i tr­êng ph¸p lý, t¹o ®iÒu kiÖn th«ng tho¸ng vÒ ph¸p lý cho ho¹t ®éng ®Çu t­ phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam vµ th«ng lÖ quèc tÕ ë mäi giai ®o¹n ph¸t triÓn. X©y dùng hÖ thèng luËt thèng nhÊt vµ hoµn chØnh, sím ban hµnh nh÷ng luËt cßn thiÕu nh­ luËt kinh doanh bÊt ®éng s¶n, luËt th­¬ng m¹i, luËt c¹nh tranh vµ ®éc quyÒn. M«i tr­êng chÝnh trÞ- kinh tÕ- x· héi æn ®Þnh ®ang tr¬e thµnh nh©n tè cí b¶n ®em l¹i lîi thÕ cho ViÖt Nam , l«i kÐo ngµy cµng nhiÒu c¸c nhµ ®Çu t­ vµo h¹ot ®éng, t¹o cho chóng ta cã c¬i héi ®Ó lùa chän ®èi t¸c, m¹ng l¹i hiÖu qu¶ trong kinh doanh cÇn tiÕp tôc cñng cè. Thø hai: X©y dùng vµ ph¸t triÓn hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng §©y lµ mét nç lùc t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ vµ kinh doanh hÊp dÉn. §iÒu nµy hÕt søc quan trängkhi c¸c nhµ ®Çu t­ quyÕt ®Þnh ®­a vèn cña m×nh vµo ho¹t ®éng. C¬ së h¹ tÇng tèt, thuËn lîi sÏ thóc ®Èy vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ ®Çu t­ thùc hiÖn dù ¸n ®¹t hiÖu qu¶. Ng­îc l¹i, c¬ së h¹ tÇng yÕu kÐm sÏ lµm gi¶m hiÖu lùc thu hót c¸c nhµ ®Çu t­. HiÖn nay, hÖ thèng c¬ së h¹ tÇng cña ViÖt Nam cßn nhiÒu yÕu kÐm nh­: ®­êng x¸, cÇu cèng, bÕn c¶ng, s©n bay, th«ng tin liªn l¹c… ch­a ®¸p øng ®­îc ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng. V× vËy, nhµ n­íc cÇn ®Çu t­ x©y dùng ph¸t triÓn b»ng nhiÒu h×nh thøc vµ cã c¸c ­u ®·i vÒ thuÕ so víi c¸c lÜnh vùc kh¸c. ChÝnh phñ cÇn giµnh mét khèi l­îng lín tµi chÝnh ®Ó më réng hoÆc n©ng cÊp c¸c tuyÕn ®­êng giao th«ng, ®Æc biÖt lµ c¸c thµnh phè lín. V× ®©y lµ lÜnh vùc cÇn vèn ®Çu t­ lín mµ thêi gian thu håi vèn l¹i dµi, do ®ã t­ nh©n kh«ng thÓ lµm ®­îc. Tr­íc m¾t cÇn tËp trung c¸c nguån lùc vµo x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë c¸c vïng, ngµnh träng ®iÓm, ®Çu mèi giao th«ng quan träng. Cô thÓ, ®Çu t­ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng ë c¸c vïng cã t¸c dông thóc ®Èy nhanh sù tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ, d¶m b¶o an ninhquèc phßng, ®¹t hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao, ®em l¹i GDP vµ tÝch luü lín, cã tû träng chi phèi nÒn kinh tÕ quèc d©n, ®¶m b¶o c©n ®èi chñ yÕu vÒ kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc; nh÷ng ngµnh, vïng t¹o ra nhiÌu c«ng ¨n viÖc lµm ®Ó t¨ng thu nhËp cho ng­êi d©n, tõ ®ã cã t¸c ®éng thóc ®Èy vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c vïng, ngµnh kh¸c ph¸t triÓn. Thø ba : TiÕp tôc huy ®éng triÖt ®Ó c¸c nguån vèn ®Çu t­. §Æc biÖt lµ nguån vèn FDI, vèn trong d©n vµ c¸c doanh nghiÖp. KhuyÕn khÝch thóc ®Èy mäi thµnh phÇn kinh tÕ s¶n xuÊt, t¨ng thu cho ng©n s¸ch, huy ®éng ®Õn møc tèi ®a nguån vèn trong n­íc, t¹o ®iÒu kiÖn vÒ c¬ së h¹ tÇng ®Ó huy ®éng tèt h¬n n÷a nguån vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. Hai nguån vèn nµy sÏ hç trî lÉn nhau cïng ph¸t triÓn, t¨ng quy m«. MÆt kh¸c cÇn n©ng cao nhËn thøc cho tÊt c¶ mäi ng­êi ý thøc ®­îc vai trß cña viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­. NhËn thøc ®­îc râ rµng t¨ng c­êng ®Çu t­ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn ®Çu t­ ®Ó ®¶m b¶o mét sù ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng, ®­a ®Êt n­íc ngµy cµng phån vinh. CÇn qu¸n triÖt theo tinh thÇn §¹i héi §¶ng VIII ®Ò ra lµ nhµ n­íc hç trî tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vµ khuyÕn khÝch nh©n d©n: LÊy môc tiªu d©n giµu n­íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng v¨n minh lµ ®iÓm t­¬ng ®ång… ChÊp nhËn nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau, miÔn lµ kh«ng tr¸i víi môc tiªu chung cña d©n téc cïng h­íng tíi ph¸t triÓn. Thø t­: viÖc huy ®éng c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi n­íc ph¶i ®ång bé, ®¶m b¶o nguyªn t¾c b×nh ®¼ng, g¾n bã, bæ sung, hç trî nhau cïng ph¸t triÓn. §ång thêi qu¶n lý vµ sö dông vèn ®Çu t­ cã hiÖu qu¶: Trong ®iÒu kiÖn cung vÒ vèn cã h¹n, cÇu vÒ vèn l¹i lín th× cµn ph©n bæ vèn mét c¸ch hî lý, ®Çu t­ vµo nh÷ng ngµnh (lÜnh vùc) then chèt, träng ®iÓm, vïa gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò tr­íc m¾t, võa gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ì l©u dµi thiÐt thùc nh­: x©y dùng c¬ së h¹ tÇng, ®Çu t­ cho gi¸o dôc-®µo t¹o, khoa häc-c«ng nghÖ, m«i tr­êng…Gi¶i quyÕt nhanh mäi v­íng m¾c khã kh¨n, t¨ng c­êng sù gióp ®ì hç trî cho dù ¸n ®ang ho¹t ®éng, nh»m t¨ng c­êng tÝnh thuyÕt phôc, l«i cuèn, thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ míi, c¸c dù ¸n míi. Thø n¨m: Ph¸t triÓn nh÷ng ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian, hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch vÒ §TNN §©y lµ viÖc lµm cÇn thiÕt, ®Æc biÖt ë n­íc ta viÖc x©y dùng c¬ chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c¸c quü ®Çu t­ ph¸t triÓn quèc gia lµ quan träng. §©y sÏ lµ trung t©m cung cÊp vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cho tÊt c¶ c¸ dù ¸n ®Çu t­ cña nhµ n­íc, c¸c dù ¸n cña doanh nghiÖp nhµ n­íc, c¸c Tæng c«ngty, c¸c c«ng ty liªn doanh, c«ng ty cæ phÇn…MÆt kh¸c, cÇn c¶i tiÕn c¸c thñ tôc hµnh chÝnh theo h­íng ®¬n gi¶n ho¸ viÖc cÊp giÊy phÐp, ®¨ng ký ®Çu t­ , hoµn thiÖn c¬ chÕ, chÝnh s¸ch theo chuÈn quèc tÕ Thø s¸u: Më réng vµ t¨ng c­êng hîp t¸c quèc tÕ CÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh vµ ph¸t triÓn mèi quan hÖ víi c¸c tæ chøc tµi chÝnh, tÝn dông quèc tÕ còng nh­ ng©n hµng c¸c n­íc nh»m tranh thñ nguån tµi trî cña c¸c tæ chøc. Nhanh chãng hoµn thiÖn hÖ thèng tµi chÝnh-tiÒn tÖ phï hîp. Thóc ®Èynhnh sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó nhanh chãng héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. Thø b¶y: CÇn ®µo t¹o, båi d­ìng n¨ng lùc, kiÕn thøc cho déi ngò c¸n bé lµm c«ng t¸c h­íng dÉn ®Çu t­ §éi ngò c¸n bé qu¶n lý kinh tÕ, qu¶n trÞ kinh doanh, kü thuËt…ph¶i cã b¶n lÜnh chÝnh trÞ v÷ng vµng, cã tr×nh ®é chuyen m«n, ®¹o ®øc tèt, giái ngo¹i ng÷, ®ñ m¹nh ®Ó chuÈn bÞ tiÕp nhËn c¸c dù ¸n trong thêi gian tíi, tr¸nh nguy c¬ tôt hËu, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong khu vùc vµ trªn tr­êng quèc tÕ. KÕt luËn Qua ph©n tÝch vai trß vµ thùc tr¹ng cña vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn phÇn nµo cho thÊy vai trß quan träng cña ®Çu t­ ®èi víi sù ph¸t triÓn cña mét quèc gia, ®Æc biÖt lµ nh÷ng quèc gia ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam . Tõ ®ã, ta cã thÓ cã mét c¸i nh×n tæng quan trªn ph­¬ng diÖn vÜ m« vÒ t×nh h×nh thu hót vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn cña ViÖt Nam trong thêi gian qua. Tuy nhiªn, so víi tiÒm n¨ng vµ nhu cÇu th× gi¸ trÞ huy ®éng ®­îc lµ ch­a nhiÒu, nhÊt lµ trong t­¬ng lai, khi mµ nhu cÇu vÒ vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn t¨ng nhanh theo cÊp sè nh©n. §Ò ¸n còng ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c­êng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn ®Çu t­ cho thêi gian tíi, nh»m c¶i thiÖn ho¹t ®éng huy ®éng vèn ®Çu t­ ®¸p øng yªu cÇu sù nghiÖp CNH-H§H ®Êt n­íc, phÊn ®Êu ®­a ViÖt Nam c¬ b¶n trë thµnh mét n­íc c«ng nghiÖp vµo n¨m 2020. Tuy nhiªn, c¸c gi¶i ph¸p chØ xÐt trªn ph­¬ng diÖn vÜ m« ë thêi ®iÓm hiÖn t¹i, viÖc ¸p dông trong thùc tÕ cÇn ph¶i linh ho¹t vµ chñ ®éng theo t×nh h×nh cô thÓ tõng thêi kú ®i kÌm sù biÕn ®æi kh«ng ngõng cña kinh tÕ toµn cÇu. Ch¾c ch¾n ®Ò ¸n nµy sÏ cßn chøa ®ùng nhiÒu thiÕu sãt, rÊt mong ®­îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh Kinh tÕ §Çu t­ 2. Gi¸o tr×nh LËp dù ¸n ®Çu t­ Gi¸o tr×nh ThÞ tr­êng vèn T¹p chÝ Ng©n hµng T¹p chÝ Céng s¶n T¹p chÝ Nh÷ng vÊn ®Ò kinh tÕ thÕ giíi T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ T¹p chÝ X©y dùng T¹p chÝ Kinh tÕ vµ Dù b¸o T¹p chÝ Con sè vµ Sù kiÖn T¹p chÝ Chøng kho¸n ViÖt Nam T¹p chÝ Th­¬ng NghiÖp vµ ThÞ tr­êng ViÖt Nam Môc lôc Tªn ®Ò môc sè trang Lêi më ®Çu……………….…………………………………………………….. …1 PhÇn I : Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung……………..….……………………. …..… 2 I.Mét sè vÊn ®Ò lý luËn chung vÒ ®Çu t­ ph¸t triÓn……………………………….. 2 1. Kh¸i niÖm ®Çu t­ vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn…………………………………...2 2. Vai trß cña ®Çu t­ ph¸t triÓn………………………………….……….... 2 2.1 §Çu t­ t¸c ®éng ®Õn tæng cung, tæng cÇu ……………………….……...2 §Çu t­ t¸c ®éng ®Õn tèc t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ………….….4 2.3 §Çu t­ t¸c ®éng tíi khoa häc vµ c«ng nghÖ cña ®Êt n­íc………….…...4 2.4 §Çu t­ t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ…………….…..5 III. Néi dung cña vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn………………………………….…. 8 1. Nguån vèn trong n­íc ……………………………………………….....8 1.1 TiÕt kiÖm cña ChÝnh phñ (nguån vèn Nhµ n­íc)…………………...…..9 TiÕt kiÖm cña doanh nghiÖp…………………………………………...11 1.3 TiÕt kiÖm cña khu vùc d©n c­……………...……………………….…..11 2. Vèn n­íc ngoµi……………………………………………………..… 12 2.1 Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI)……………………………..… 12 2.2 Vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp ……………………………………………….…..13 2.3 Nguån vèn tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i …………….….…..13 2.4 Vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp cña t­ nh©n …………………………….…….….14 PhÇn II Thùc tr¹ng huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn ë ViÖt Nam ………….….…16 I. T×nh h×nh huy ®éng nguån vèn trong n­íc…………………………..…..16 TiÕt kiÖm cña ChÝnh phñ………………………………………….….…16 TiÕt kiÖm cña doanh nghiÖp …………………………………….….…..19 TiÕt kiÖm cña khu vùc d©n c­………………………………….….…… 20 II. T×nh h×nh huy ®éng nguån vèn n­íc ngoµi ………………….…….….22 1. Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi (FDI)……………………………...…. 22 2. Vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp …………………………………………….…..….24 3. Nguån vèn tÝn dông tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i…………….…..….. 25 4. Vèn ®Çu t­ gi¸n tiÕp cña t­ nh©n…………………………………...…. 26 III. NhËn xÐt chung vÒ t×nh h×nh huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn……...…. 27 PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p t¨ng c­êng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn……………....... 32 I. Nguån vèn trong n­íc…………………………………………….….…32 Nguån vèn n­íc ngoµi …………………………………………..…..…33 KÕt luËn ………………………………………………………………….……...36 Tµi liÖu tham kh¶o………………………………………………………..….…. 37