Đề án Vận dụng phương pháp dãy số thời gian nghiên cứu sự biến động kim ngạch xuất khẩu gạo Việt Nam giai đoạn 1995-2004 và dự báo giai đoạn 2005-2007

kinh tÕ n­íc nhµ .víi ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi , thiªn nhiªn ­u ®·i víi nÒn n«ng nghiÖp rÊt l©u ®êi nªn n«ng nghiÖp ®· vµ ®ang trë thµnh mét ngµnh kinh tÕ mòi nhän . Hµng n¨m , s¶n l­îng l­¬ng thùc tõ hai ®ång b»ng S«ng Cöu Long vµ ®«ng b»ng S«ng Hång cung cÊp ®ñ nhu cÇu l­¬ng thùc trong n­íc mµ cßn cho c¶ viÖc xuÊt khÈu . Ngµy nay cïng víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña cuéc c¸ch m¹ng khoa häckÜ thuËt víi tr×nh ®é cao lµm t¨ng nhanh lùc l­îng s¶n xuÊt vµ quèc tÕ ho¸ nÒn kinh tÕ vµ ®êi sèng x· héi trªn thÕ giíi . Xu thÕ ®ã ¶nh h­ëng lín , t¹o ra thêi c¬ lín cho phÐp ®é ph¸t triÓn cña tÊt c¶ c¸c d©n téc , nh­ng còng ®Æt ra nh­ng thö th¸ch lín ®èi víi nh÷ng n­íc nghÌo kinh tÕ ch­a ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam (80% n«ng nghiÖp). Tr­íc t×nh h×nh ®ã §¶ng vµ nhµ n­íc lu«n coi träng ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ , hiÖn ®¹i ho¸ ,thùc hiÖn nhÊt qu¸n chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn .§Æc biÖt ph¶i biÕt tËn dông nh÷ng ngµnh kinh tÕ mòi nhän ®Ó n©ng cao kh¼ n¨ng c¹nh tranh .G¹o còng ®­îc coi lµ thÕ m¹nh cña n­íc ta . Chóng ta kh«ng chØ xuÊt khÈu g¹o cho nhu cÇu trong n­íc mµ cßn xuÊt khÈu g¹o mét khèi l­îng lín g¹o ra n­íc ngoµi .Cho ®Õn nay ViÖt Nam lµ n­íc xuÊt khÈu g¹o ®øng thø 2 trªn thÕ giíi sau Th¸i Lan . Tuy nhiªn , chÊt l­îng g¹o cña chóng ta ch­a cao do ch­a cã nhiÒu c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®Ó xö lý v× thÕ ch­a ph¸t huy hÕt thÕ m¹nh c¹nh tranh. ChÝnh v× vËy cho nªn sau khi häc xong m«n lý thuyÕt thèng kª em ®· quyÕt ®Þnh chän vÊn ®Ò : ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o dùa vµo d·y sè thêi gian giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 2004-2007 , ®Ó lµm ®Ò tµi ®Ò ¸n m«n häc Lý thuyÕt thèng kª . ®Ò ¸n gåm hai phÇn : PhÇn I : Nh÷ng lý luËn c¬ b¶n vÒ d·y sè thêi gian PhÇn II : VËn dông ph­¬ng ph¸p d·y sè thêi gian ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng dÖt may vµ dù b¸o cho n¨m 2004-2007. Ch­¬ng I Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ d·y sè thêi gian vµ dù b¸o thèng kª ng¾n h¹n I. Ph­¬ng ph¸p d·y sè thêi gian 1. Kh¸i niÖm vÒ d·y sè thêi gian Kh¸i niÖm: DSTG lµ mét d·y c¸c trÞ sè cña chØ tiªu thèng kª ®­îc x¾p xÕp theo thø tù thêi gian. VÝ dô: cã tµi liÖu vÒ gi¸ trÞ kim g¹ch xuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam nh­ sau: N¨m 1999 2000 2001 2002 2003 2004 Kim ng¹ch g¹o 3825 3476 3721 3236 3810 3932 Qua d·y sè thêi gian cã thÓ nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm vÒ sù biÕn ®éng cña sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng ,v¹ch râ xu h­íng vµ tÝnh quy luËt cña sù ph¸t triÓn ,®ång thêi ®Ó dù b¸o møc ®é cña hiÖn t­îng trong t­¬ng lai . 1.1. Mçi d·y sè thêi gian ®­îc cÊu t¹o bëi hai thµnh phÇn lµ thêi gian vµ chØ tiªu vÒ hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu. Thêi gian cã thÓ lµ ngµy ,tuÇn th¸ng .quý ,n¨m…§é dµi gi÷a hai thêi gian liÒn nhau ®­îc gäi lµ kho¶ng c¸ch thêi gian . ChØ tiªu vÒ hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu cã thÓ lµ sè tuyÖt ®èi ,sè t­¬ng ®èi ,sè b×nh qu©n .TrÞ sè cña chØ tiªu gäi lµ møc ®é cña d·y sè . C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm tån t¹i vÒ quy m« cña hiÖn t­îng qua thêi gian cã thÓ ph©n biÖt d·y sè thêi kú d·y sè thêi ®iÓm . D·y sè thêi kú lµ d·y sè mµ c¸c møc ®é cña nã ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn t­îng trong mét ®é dµi ,kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.C¸c møc ®é cña d·y sè thêi kú lµ nh÷ng sè tuyÖt ®èi thêi kú ,do ®ã ®é dµi cña kho¶ng c¸ch thêi gian ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn trÞ sè cña chØ tiªu vµ cã thÓ céng c¸c trÞ sè cña chØ tiªu ®Ó ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn t­îng trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi h¬n. D·y sè thêi ®iÓm biÓu hiÖn quy m« cña hiÖn t­îng t¹i nh÷ng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh. Møc ®é cña hiÖn t­îng ë thêi ®iÓm sau th­êng bao gåm toµn bé hoÆc mét bé phËn møc ®é cña hiÖn t­îng tai thêi ®iÓm tr­íc .V× vËy viÖc céng c¸c trÞ sè cña chØ tiªu kh«ng ph¶n ¸nh quy m« cña hiÖn t­îng. C¨n cø vµo c¸c lo¹i chØ tiªu ®­îc chia thanh 3 lo¹i : D·y sè chØ tiªu tuyÖt ®èi :lµ d·y sè trÞ sè chØ tiªu lµ sè tuyÖt ®èi D·y sè t­¬ng ®èi :lµ d·y sè mµ c¸c trÞ sè cña nã t­¬ng ®èi D·y sè b×nh qu©n :lµ d·y sè mµ c¸c trÞ sè cña chØ tiªu lµ sè b×nh qu©n 1.2. Yªu cÇu khi x©y dùng d·y sè thêi gian ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÊt cã thÓ so s¸nh ®­îc , gi÷a c¸c møc ®é trong d·y sè, cô thÓ: - Thèng nhÊt vÒ néi dung ph­¬ng ph¸p tÝnh chØ tiªu qua thêi gian - Ph¶i thèng nhÊt vÒ ph¹m vi tæng thÓ nghiªn cøu - C¸c kho¶ng c¸ch thêi gian trong d·y sè nªn b»ng nhau ( ®Æc biÖt lµ d·y sè thêi kú) 2. C¸c chØ tiªu ph©n tÝch d·y sè thêi gian 2.1. Møc ®é trung b×nh qua thêi gian ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh ®é dµi ®¹i biÓu cña møc ®é tuyÖt ®èi trong mét d·y sè thêi gian. Tïy theo d·y sè thêi k× hay d·y sè thêi ®iÓm mµ ta cã c«ng thøc tÝnh kh¸c nhau. §èi víi d·y sè thêi k× , møc ®é trung b×nh theo thêi gian ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y : Trong ®ã :(i = 1,2,3 ...n) lµ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi k×. §èi víi d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau .Ta gi¶ thiÕt lµ c¸c l­îng biÕn cña chØ tiªu d·y sè thêi gian lµ biÕn ®éng t­¬ng ®èi ®Òu ®Æn trong kho¶ng thêi gian cña d·y sè. Tõ ®ã ta cã c«ng thøc ®Ó tÝnh møc ®é trung b×nh theo thêi gian tõ mét d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau lµ: Trong ®ã: (i = 1,2,3 ...n) lµ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian b»ng nhau . §èi víi d·y sè thêi ®iÓm cã kho¶ng c¸ch thêi gian kh«ng b»ng nhau th× møc ®é trung b×nh theo thêi gian ®­îc tÝnh b»ng c«ng thøc sau ®©y: Trong ®ã: (i=1,2,...n) lµ ®é dµi thêi gian cã møc ®é 2.2. L­îng t¨ng ( gi¶m) tuyÖt ®èi ChØ tiªu ph¶n ¸nh sù thay ®æi vÒ møc ®é tuyÖt ®èi gi÷a hai thêi gian nghiªn cøu. NÕu møc ®é cña hiÖn t­îng t¨ng lªn th× trÞ sè cña chØ tiªu mang dÊu (+) vµ ng­îc l¹i mang dÊu ©m (-) Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu , ta cã c¸c chØ tiªu vÒ sè l­îng t¨ng (gi¶m) sau ®©y: L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn (hoÆc tõng k× ):Lµ hiÖu sè gi÷a møc ®é kú nghiªn cøu vµ møc ®é cña mét kú nµo ®ã ®­îc chän lµm gèc th­êng lµ møc ®é ®Çu tiªn trong d·y sè vµ møc ®é ®øng liÒn tr­íc ®ã . ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc t¨ng (gi¶m ) tuyÖt ®èi gi÷a hai thêi gian liÒn nhau: (i:=2,3..n), trong ®ã: lµ l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn. L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc ( hay tÝnh dån): Lµ hiÖu sè gi÷a møc ®é kú nghiªn cøu vµ møc ®é cña mét kú nµo ®ã ®­îc chän lµm gèc th­êng lµ møc ®é ®Çu tiªn trong d·y sè .ChØ tiªu nµy ®­îc ph¶n ¸nh møc t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi. NÕu ký hiÖu lµ c¸c l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc, ta cã: (i=2,3..n) DÔ nhËn thÊy r»ng : Tøc lµ tæng c¸c l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn b»ng l­îng t¨ng(gi¶m) ®Þnh gèc. L­îng t¨ng( gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh: Lµ møc trung b×nh cña c¸c l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn. NÕu kÝ hiÖu lµ l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh, ta cã: 2.3. Tèc ®é ph¸t triÓn Tèc ®é ph¸t triÓn lµ con sè t­¬ng ®èi (th­¬ng xuyªn ®­îc biÓu hiÖn b»ng lÇn hoÆc %)ph¶n ¸nh tèc ®é vµ xu h­íng biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian. Tuú theo môc ®Ých nghiªn cøu, ta cã c¸c lo¹i tèc ®é ph¸t triÓn sau ®©y: Tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng gi÷a hai thêi gian liÒn nhau: Trong ®ã : : tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn cña thêi gian i so víi thêi gian i-1 Møc ®é cña hiÖn t­îng nghiªn cøu ë thêi gian i-1 Møc ®é cña hiÖn t­îng nghiªn cøu ë thêi gian i Tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc: Ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng trong nh÷ng kho¶ng thêi gian dµi. Trong ®ã : T: tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc : møc ®é ®Çu tiªn cña d·y sè : møc ®é cña hiÖn t­îng qua thêi gian i Gi÷a tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn vµ tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc cã mèi liªn hÖ sau : a> TÝch c¸c ®é ph¸t triÓn liªn hoµn b¨ng tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc hay b> Th­¬ng cña c¸c tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc liÒn nhau b»ng tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn gi÷a hai thêi gian ®ã . (i=2,3…n) Tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh: Lµ trÞ sè ®ai biÓu cña c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn.V× c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn cã quan hÖ tÝch ,nªn ®Ó tÝnh tèc ph¸t triÓn b×nh qu©n,ta ph¶i sö dông c«ng thøc sè trung b×nh qu©n. : lµ tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh Tõ c«ng thøc trªn ta thÊy: chØ nªn tÝnh chØ tiªu tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh ®èi víi nh÷ng hiÖn t­îng biÕn ®éng theo mét xu h­íng nhÊt ®Þnh . 2.4. Tèc ®é t¨ng ( hoÆc gi¶m ) ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh møc ®é cña hiÖn t­îng gi÷a 2 thêi gian ®· t¨ng ( gi¶m) liªn hoµn víi møc ®é k× gèc liªn hoµn víi møc ®é kú gèc liªn hoµn .NÕu kÝ hiÖu (i=2,3..,n) lµ tèc ®é t¨ng (gi¶m) liªn hoµn th×: CT: (i=2,3..n) Hay: hoÆc: Tèc ®é t¨ng (gi¶m)®Þnh gèc: Lµ tû sè gi÷a l­îng t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc víi møc ®é kú gèc cè ®Þnh. NÕu kÝ hiÖu Ai (i=2,3…n)lµ c¸c tèc ®é t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc th×: (i=2,3..n) Hay: HoÆc (%)=Ti(%)-100 Tèc ®é t¨ng (gi¶m) trung b×nh: Lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh tèc ®é t¨ng (gi¶m) ®¹i biÓu trong suèt thêi gian nghiªn cøu. NÕu ký hiÖu lµ tèc ®é t¨ng(gi¶m) trung b×nh th× : hoÆc 2.5. Gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña 1% t¨ng( hoÆc gi¶m ) ChØ tiªu nµy ph¶n ¸nh cø 1% t¨ng(hoÆc gi¶m) cña tèc ®é t¨ng gi¶m liªn hoµn th× t­¬ng øng víi trÞ sè tuyÖt ®èi lµ bao nhiªu lÇn . (i=2,3…n) lµ gi¸ trÞ tuyÖt ®èi cña 1%t¨ng (gi¶m) HoÆc ChØ tiªu nµy chØ tÝnh cho tèc ®é t¨ng gi¶m liªn hoµn ,®èi víi møc ®é t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc th× kh«ng tÝnh v× nã lu«n lµ mét sè kh«ng ®æi vµ b»ng . 3. Mét sè ph­¬ng ph¸p biÓu hiÖn xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng . Sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian chÞu sù t¸c ®éng cña nhiªï nh©n tè, cã 2 lo¹i nh©n tè c¬ b¶n lµ: Nh÷ng nh©n tè c¬ b¶n t¸c ®«ng vµo hiÖn t­îng,quyÕt ®Þnh xu h­íng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña hiÖn t­îng ( biÓu hiÖn tÝnh quy luËt cña hiÖn t­îng ). Nh÷ng nh©n tè ngÉu nhiªn t¸c ®éng vµo hiÖn t­îng ë nh÷ng thêi gian kh¸c nhau theo chiÒu h­íng kh¸c nhau vµ møc ®é kh«ng gièng nhau g©y ra nh÷ng sai lÖch khái xu h­íng c¬ b¶n. NhiÖm vô cña nghiªn cøu thèng kª lµ t×m ra ®­îc xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng. V× vËy ,cÇn sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p thÝch hîp ®Ó phÇn nµo lo¹i bá t¸c ®éng cña nh÷ng nh©n tè ngÉu nhiªn ®Ó nªu lªn xu h­íng vµ tÝnh quy luËt vÒ sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng . Sau ®©y lµ mét sè ph­¬ng ph¸p th­êng ®­îc sö dông ®Ó biÓu hiÖn xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng. 3.1. Ph­¬ng ph¸p më réng kho¶ng c¸ch thêi gian Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc sö dông khi mét d·y sè thêi kú cã kho¶ng c¸ch thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n vµ cã nhiÒu møc ®é mµ qua ®ã ch­a ph¶n ¸nh ®­îc xu h­íng biÕn ®éng cña hiÖn t­îng .Do kho¶ng c¸ch thêi gian ®­îc më réng nªn trong mçi møc ®é cña d·y sè míi th× sù t¸c ®éng cña c¸c nh©n tè ngÉu nhiªn ,víi chiÒu h­íng kh¸c nhau phÇn nµo ®· ®­îc bï trõ , triÖt tiªu vµ do ®ã ta thÊy râ ®­îc xu h­íng biÕn ®éng c¬ b¶n cña hiÖn t­îng ®­îc nghiªn cøu .Ta cã thÓ më réng kho¶ng c¸ch thêi gian tõ tuÇn sang th¸ng, quý, n¨m, t­ quý sang n¨m… 3.2.Ph­¬ng ph¸p håi quy theo thêi gian Ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng qua thêi gian cã d¹ng tæng qu¸t nh­ sau: Trong ®ã: møc ®é lý thuyÕt :c¸c cÆp tham sè t: thø tù thêi gian §Ó lùa chän ®óng ®¾n d¹ng cña ph­¬ng tr×nh håi quy ®ßi hái ph¶i ph©n tÝch ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiªn t­îng qua thêi gian ,®«ng thêi kÕt hîp víi mét sè ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n kh¸c nh­ : d­ dùa vµo ®å thÞ , dùa vµo ®é t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi , dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn … C¸c tham sè (i=1,2,..,n) th­êng ®­îc x¸c ®Þnh b¨ng ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhá nhÊt: Sau ®©y lµ mét sè d¹ng ph­¬ng tr×nh håi quy ®¬n gi¶n th­êng ®­îc sö dông : Ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng Ph­¬ng tr×nh ®­êng th¼ng ®­îc sö dông khi l­îng t¨ng, gi¶m tuyÖt ®èi liªn hoµn (cßn gäi lµ sai ph©n bËc mét) xÊp sØ nhau, ¸p dông ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhë nhÊt sÏ cã ph­¬ng tr×nh sau ®©y ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña tham sè vµ : Ph­¬ng tr×nh parabal bËc 2 : Ph­¬ng tr×nh parabol bËc 2 ®­îc sö dông khi c¸c sai ph©n bËc 2 ( tøc lµ sai ph©n cña sai ph©n bËc mét )xÊp xØ nhau . C¸c tham sè ®­îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph­¬ng tr×nh nh­ sau : Ph­¬ng tr×nh hµm mò: Ph­¬ng tr×nh hµm mò ®­îc sö dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn xÊp xØ nhau. C¸c tham sè ®­îc x¸c ®Þnh bëi hÖ ph­¬ng tr×nh sau: BiÕn t lµ biÕn thø tù thêi gian (t=1,2,3…,n) ®Ó viÖc tÝnh to¸n ®¬n gi¶n, nh­ng vÉn ®¶m b¶o tÝnh thø tù , ta cã thÓ thay thÕ b»ng t’. Cã hai tr­êng hîp sau: TH1: Thø tù thêi gian lµ mét sè lÎ th× lÊy thêi gian ®øng ë gi÷a b»ng 0 ,c¸c thêi gian ®øng tr­íc lµ -1,-2,-3,..vµ c¸c thêi gian ®øng sau lÇn l­ît lµ 1,2,3… TH2: Thø tù thêi gian lµ mét sè ch½n th× lÊy hai thêi gian ®øng ë gi÷a lµ -1vµ 1, c¸c thêi gian lÇn l­ît lµ -3,-5,-7…vµ c¸c thêi gian ®øng sau lÇn l­ît lµ 3,5,7… 3.3. Ph­¬ng ph¸p sè trung b×nh tr­ît (di ®éng) Sè trung b×nh tr­ît lµ sè trung b×nh céng cña mét nhãm c¸c møc ®é cña d·y sè ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lÇn l­ît lo¹i dÇn c¸c møc ®é , ®ång thêi thªm vµo c¸c møc ®é tiÕp theo ,sao cho tæng sè l­îng c¸c møc ®é tham gia tÝnh sè trung b×nh kh«ng thay ®æi . Gi¶ sö cã d·y sè thêi gian : Tõ ®ã ta cã mét d·y sè míi gåm c¸c sè trung b×nh tr­êng lµ: . ViÖc lùa chän bao nhiªu møc ®é ®Ó tÝnh trung b×nh tr­ît ®ßi hái ph¶i dùa vµo ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiÖn t­îng vµ sè l­îng cña c¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian .NÕu sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng t­¬ng ®èi ®Òu ®Æn vµ sè l­îng møc ®é cña d·y sè kh«ng nhiÒu th× cã thÓ tÝnh trung b×nh tr­ît cho nhãm ba hoÆc bèn møc ®é .NÕu sù biÕn ®éng cña hiÖn t­îng lín vµ d·y sè cã nhiÒu møc ®é th× cã thÓ tÝnh trung b×nh tr­ît tõ 5 ®Õn 7 møc ®é. Trung b×nh tr­ît ®­îc tÝnh tõ cµng nhiÒu møc ®é th× cµng cã t¸c dông san b»ng ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè ngÉu nhiªn .Nh­ng , mÆt kh¸c l¹i lµm gi¶m ®i sè l­îng c¸c møc ®é cña d·y sè trung b×nh tr­ît . 3.4. Ph­¬ng ph¸p biÕn ®éng thêi vô Kh¸i niÖm: Sù biÕn ®éng cña mét sè hiÖn t­îng kinh tÕ ,x· héi th­êng cã tÝnh thêi vô ,nghÜa lµ h»ng n¨m trong tõng thêi gian nhÊt ®Þnh ,sù biÕn ®éng ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i. VÝ dô ,c¸c s¶n phÈm cña ngµnh n«ng nghiÖp phô thuéc rÊt nhiÒu vµo mïa vô ,thêi tiÕt, khÝ hËu ,ho¹t ®éng mét sè ngµnh nh­ c«ng nghiÖp ,x©y dùng c¬ b¶n ®Òu Ýt nhiÒu cã biÕn ®éng thêi vô ,phong tôc tËp qu¸n sinh ho¹t cña x· héi .BiÕn ®éng thêi vô lµm cho ho¹t ®éng cña mét sè ngµnh khi c¨ng th¨ng ,khÈn tr­¬ng ,khi nhµn rçi ,bÞ thu hÑp l¹i . Nghiªn cøu biÕn ®éng thêi vô nh»m ®Ò ra nh÷ng chñ tr­¬ng , biÖn ph¸p phï hîp, kÞp thêi h¹n chÕ nh÷ng ¶nh h­ëng cña biÕn ®éng thêi vô ®èi víi s¶n xuÊt vµ sinh ho¹t cña x· héi .NhiÖm vô cña nghiªn cøu thèng kª lµ dùa vµo sè liÖu cña nhiÒu n¨m (Ýt nhÊt lµ 3 n¨m ) ®Ó x¸c ®Þnh biÕn ®éng thêi vô , nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®¬n gi¶n nhÊt vµ ®­îc sö dông lµ tÝnh c¸c tÝnh chØ sè thêi vô .Cã hai tr­êng hîp sau : Tr­êng hîp 1: BiÕn ®éng thêi vô qua nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña c¸c n¨m t­¬ng ®èi æn ®Þnh ,ko cã hiÖn t¨ng gi¶m râ rÖt th× chØ sè thêi vô ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau ®©y : Trong ®ã : lµ chØ sè thêi vô cña thêi gian t lµ sè trung b×nh cña c¸c møc ®é cña c¸c thêi gian cïng tªn i sè trung b×nh chung cña tÊt c¶ c¸c møc ®é trong d·y sè Sè trung b×nh chung cña tÊt c¶ c¸c møc ®é lµ : Tr­êng hîp 2: BiÕn ®éng thêi vô qua nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña c¸c n¨m cã sù t¨ng (gi¶m ) râ rÖt th× chØ sè thêi vô ®­îc tÝnh theo c«ng thøc sau : Trong ®ã : n: lµ sè n¨m nghiªn cøu møc ®é tÝnh to¸n (cã thÓ lµ sè trung b×nh tr­ît hoÆc dùa vµo ph­¬ng tr×nh håi quy ë thêi gian i n¨m j ) møc ®é thùc tÕ ë thêi gian i cña n¨m j 4. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña d·y sè thêi gian C¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian yt cã thÓ ®­îc ph©n chia theo ba thµnh phµn sau ®©y: Xu thÕ (ft) nãi lªn xu h­¬ng ph¸t triÓn chñ yÕu cña hiÖn t­îng , mét sù tiÕn triÓn qua thêi gian . BiÕn ®éng thêi vô (St) lµ sù biÕn ®éng cã tÝnh chÊt lÆp ®i lÆp l¹i trong nh÷ng thêi gian nhÊt ®Þnh cña n¨m . BiÕn ®éng ngÉu nhiªn (Zt) lµ c¸c sai lÖch ngÉu nhiªn khái xu thÕ . Ba phÇn thµnh phÇn trªn ®­îc kÕt hîp theo hai d¹ng sau: D¹ng céng : D¹ng nh©n : D¹ng phï hîp víi biÕn ®éng thêi vô cã biªn ®é Ýt thay ®æi theo thêi gian . D¹ng nh©n phï hîp vêi biÕn ®éng thêi vô cã biªn ®é thay ®æi lín theo thêi gian 4.1. Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn theo d¹ng céng Gi¶ sö xu thÕ lµ hµm tuyÕn tÝnh: ft = BiÕn ®éng thêi vô: St=Cj (j=1,2…,m) BiÕn ®éng gÉu nhiªn Zt cã trung b×nh b»ng 0 Trong viÖc ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn cña d·y sè thêi gian ng­êi ta th­êng quan t©m ®Õn hai thµnh phÇn lµ xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô . Do ®ã trong thùc tÕ ng­êi ta th­êng sö dông m« h×nh: C¸c tham sè vµ hÖ sè thêi vô Cj th­êng ®­îc ­íc l­îng b»ng ph­¬ng ph¸p b×nh ph­¬ng nhá nhÊt. Trong thùc tÕ ®­îc thùc hiÖn b»ng b¶ng d­íi ®©y (gäi lµ b¶ng BUYS –BALLOT) . quý N¨m 1 … j … m Tæng dßng (TI) i.TI 1 … I … N Tæng cét TJ CJ CJ ) 4.2.Ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn d­íi d¹ng nh©n Tr­íc tiªn ,tõ c¸c møc ®é cña d·y sè , ng­êi ta tÝnh c¸c sè trung b×nh tr­ît ( cã thÓ tÝnh trung b×nh tr­ît mét hoÆc hai lÇn ).Ng­êi ta hy väng r»ng viÖc tÝnh c¸c sè trung b×nh tr­ît sÏ nãi lªn xu thÕ biÕn ®éng cña hiÖn t­îng ft .Ta cã §Ó x¸c ®Þnh chØ sè thêi vô St , ta cÇn lo¹i bá Zt b»ng c¸ch tÝnh sè trung vÞ hoÆc trung b×nh xÐn ( trung b×nh ®­îc tÝnh b»ng c¸ch lo¹i bá gi¸ trÞ lín nhÊt vµ nhá nhÊt ). Sau ®ã x¸c ®Þnh hÖ sè ®iÒu chØnh (kÝ hiÖu H). Tæng trung b×nh mong ®îi lµ tæng trung b×nh trong ®iÒu kiÖn kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô .Nh­ vËy ®èi víi tµi liÖu quý th× tæng trung b×nh mong ®îi lµ 4 (hoÆc 4%),tµi liÖu lµ 12 (hoÆc 1200%) Tæng trung b×nh thùc tÕ lµ tæng trung b×nh xÐn cña c¸c quý hoÆc th¸ng . Sau ®ã ta x¸c ®Þnh chØ sè thêi vô ®iÒu chØnh ChØ sè thêi vô ®iÒu chØnh = St = Trung b×nh xÐn *H II. Ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n 1. Kh¸i niÖm vÒ dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n Ngµy nay dù ®o¸n ®­îc sö dông réng r·i trong mäi lÜnh vùc khoa häc kÜ thuËt , kinh tÕ , chÝnh trÞ , x· héi víi nhiÒu lo¹i vµ ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau . Dù ®o¸n lµ ®­a ra nh÷ng th«ng tin cã c¬ së khoa häc vÒ møc ®é hoÆc tr¹ng th¸i cña hiÖn t­îng trong t­¬ng lai. Cã nhiÒu lo¹i dù ®o¸n, ngµy tuÇn , n¨m cã d­ ®o¸n ng¾n h¹n ,trung h¹n ,dµi h¹n . §èi víi nghiªn cøu thèng kª,lo¹i mµ dù ®o¸n thèng kª th­êng lµm lµ dù ®o¸n ng¾n h¹n .Dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n l¹ dù ®o¸n qu¸ tr×nh tiÕp theo cña hiÖn t­îng trong nh÷ng kho¶n thêi gian t­¬ng ®èi ng¾n ,nèi tiÕp víi thùc t¹i b»ng viÖc sö dông c¸c tµi liÖu thèng kª vµ ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch hîp.TÇm dù ®o¸n thèng kª ng¾n h¹n nhá h¬n hoÆc b»ng 1/3®é dµi d·y sè thêi gian . Dù ®o¸n cã thÓ biÓu hiÖn d­íi 2 d¹ng : Dù ®o¸n chÊt l­îng :lµ ng­êi ta dïng lêi v¨n ®Ó miªu t¶ xu h­íng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai ,hoÆc miªu t¶ sù xuÊt hiÖn tr¹ng th¸i míi sÏ nÈy sinh trong t­¬ng lai . Dù ®o¸n sè l­îng : lµ x¸c ®Þnh ®¸nh gi¸ vÒ t­¬ng lai b»ng con sè cô thÓ , kh¸ch quan ,®é tin cËy cho tr­íc 1.2. Kh¶ n¨ng dù ®o¸n thèng kª Thèng kª cã kh¶ n¨ng dù ®o¸n kinh tÕ x· héi v× Thèng kª d÷ vai trß chñ ®¹o trong viÖc thu nhËp th«ng tin Thèng kª n¾m phÇn lín c¸c th«ng tin kinh tÕ x· héi trong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau. Th«ng kª cã hÖ thèng c¸c ph­¬ng ph¸p chuyªn m«n thÝch hîp cho c¶ ph©n tÝch dù ®o¸n . 1.3. §Æc ®iÓm cña dù ®o¸n thèng kª TÝnh chÊt nhiÒu ph­¬ng ¸n Chóng ta cã thÓ sö dông nhiÒu ph­¬ng ph¸p kh¸c nhau ®Ó dù ®o¸n cho cïng mét ®èi t­îng ,v× mçi ph­¬ng ph¸p ®Òu cho kh¸c nhau kÕt qu¶ xÊp xØ nµo ®ã .V× vËy ng­êi ta ®Æt ra mét vµi ph­¬ng ¸n víi x¸c xuÊt tin cËy nhÊt ®Þnh trªn c¬ së ®ã , ng­êi sö dông chän ra mét ph­¬ng ¸n ,mµ qua ph©n tÝch bæ xung cho thÊy lµ tèt nhÊt .ThËm chÝ trong tr­êng hîp ng­êi ta chØ chän ra mét ph­¬ng ¸n duy nhÊt hay tèt nhÊt ,mµ chØ lµ mét trong nh÷ng ph­¬ng ¸n cã thÓ cã . TÝnh chÊt x¸c suÊt : Trong thèng kª cã nhiÒu nh©n tè kh¸c nhau ®ång thêi còng t¸c ®éng víi c¸c møc ®é vµ chiÒu h­íng kh¸c nhau vµ theo thêi gian cã nhiÒu nh©n tè yÕu mÊt ®i , cã nhiÒu nh©n tè míi xuÊt hiÖn nh­ mÇm mèng , nh­ng trong t­¬ng lai nã sÏ lµ nh÷ng nh©n tè chñ yÕu v× vËy cã thÓ cho mét dù ®o¸n chÝnh x¸c vÒ t­¬ng lai ®iÒu ®ã dÉn ®Õn dù ®o¸n cã x¸c xuÊt . 1.4.C¸c lo¹i dù ®o¸n thèng kª Dù ®o¸n dµi h¹n( >=10 n¨m), Dù ®o¸n môc tiªu chiÕn l­îc Dù ®o¸n trung h¹n Th­êng lµ dù ®o¸n c¸c ch­¬ng tr×nh trung h¹n ,môc tiªu nhá (3,5,7,n¨m) Dù ®o¸n ng¾n h¹n (=<3 n¨m) 1.5. C¸c ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n: C¸c ph­¬ng ph¸p lÊy ý kiÕn chuyªn gia C¸c ph­¬ng ph¸p m« h×nh ho¸ : M« h×nh ho¸ logÝc M« h×nh ho¸ to¸n häc M« h×nh th«ng tin Ph­¬ng ph¸p håi quy (ph­¬ng ph¸p kinh tÕ l­îng) 1.6. Mét sè thuËt ng÷ Dù ®o¸n ®iÓm: Lµ kÕt qu¶ dù ®o¸n ®­îc biÓu hiÖn d­íi d¹ng con sè duy nhÊt nµo ®ã. Dù ®o¸n kho¶ng: Lµ chØ sè dù ®o¸n cã thÓ n»m trong mét kho¶ng gi¸ trÞ víi x¸c xuÊt gi¸ trÞ nhÊt ®Þnh, kho¶ng dù ®o¸n ®ã cßn gäi lµ kho¶ng tin cËy 2. Mét sè ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n ®¬n gi¶n 2.1. Dù ®o¸n dùa vµo l­îng t¨ng hoÆc gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh Ta cã m« h×nh dù ®o¸n lµ: (h=1,2,3..lµ tÇm dù ®o¸n ) §iÒu kiÖn ®Ó dù ®o¸n m« h×nh nµy lµ c¸c l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi liªn hoµn xÊp xØ nhau. 2.2.Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ Ph­¬ng tr×nh håi quy theo thêi gian : M« h×nh dù ®o¸n lµ: Víi : lµ møc ®é dù ®o¸n theo thêi gian t+h (h =1,2,3..) Sö dông ph­¬ng ph¸p nµy ta ph¶i t×m ®­îc m« h×nh hµm xu thÕ tèt nhÊt (lµ hµm xu thÕ cã SE min ) Trong ®ã: p lµ sè l­îng c¸c tham sè cã trong m« h×nh n lµ sè tr­êng hîp nghiªn cøu . 2.3. Dù ®o¸n dùa vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh M« h×nh dù ®o¸n lµ : Ph­¬ng ph¸p nµy ®­îc sö dông khi c¸c tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn xÊp xØ b»ng nhau . 3. Dù ®o¸n dùa vµo hµm xu thÕ vµ biÕn ®éng thêi vô Dùa vµo hµm xu thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp céng vµ biÕn ®éng thêi vô M« h×nh dù ®o¸n : Dùa vµo hµm xu thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp nh©n vµ biÕn ®éng thêi vô M« h×nh dù ®o¸n: 4. Dù b¸o b»ng ph­¬ng ph¸p san b»ng mò Trong c¸c m« h×nh dù ®o¸n trªn ,khi x©y dùng m« h×nh dù ®o¸n th× c¸c møc ®é cña d·y sè ®­îc xem lµ nh­ nhau (quyÒn sè lµ nh­ nhau).Trong thùc tÕ ,ë nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau c¸c nh©n tè t¸c ®éng ®Õn mÆt l­îng hiÖn t­îng kh¸c nhau :Cã nh©n tè t¸c ®éng m¹nh lªn ,cã yÕu tè t¸c ®éng yÕu ®i vµ qua thêi gian cã c¸c yÕu tè mÊt ®i cã ûÕu tè míi n¶y sinh .V× vËy c¸c møc ®é trong d·y sè khi x©y dùng m« h×nh ph¶i cã sù chó ý kh¸c nhau Nh÷ng møc ®é cµng lín cÇn ®­îc chó ý nhiÒu h¬n so víi c¸c møc ®é cò .§©y lµ ý t­ëng chñ yÕu cña mét lo¹i c¸c ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n cã tªn gäi chung lµ c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch nghi .Môc tiªu cña ph­¬ng ph¸p thich nghi lµ x©y dùng c¸c m« h×nh tù ®iÒu chØnh ,cã kh¶ n¨ng ph¶n ¸nh ®­îc nh÷ng thay ®æi cña d·y sè thêi gian vµ ®­a ra nh÷ng dù ®o¸n t­íng ®èi chÝnh x¸c .Mét ph­¬ng ph¸p c¬ b¶n trong c¸c ph­¬ng ph¸p thÝch nghi lµ ph­¬ng ph¸p san b»ng mò.. 4.1.M« h×nh gi¶n ®¬n M« h×nh nµy ®­îc sö dông khi d·y sè thêi gian kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô vµ xu thÕ (hay biÕn ®éng thêi vô vµ xu thÕ kh«ng râ rµng ).GØa sö ë thêi gian t , møc ®é thùc tÕ cña hiÖn t­îng lµ ,møc ®é dù ®o¸n lµ vµ dù ®o¸n møc ®é cña hiÖn t­îng ë thêi ®iÓm tiÕp theo lµ (1) §Æt ta cã (2) lµ c¸c tham sè san b»ng vµ 0 Nh­ vËy lµ trung b×nh céng gia quyÒn cña c¸c møc ®é thùc tÕ vµ møc ®é dù ®o¸n . T­¬ng tù ta cã : (3) Thay (3)vµo (2) ta cã : (4) B»ng c¸ch tiÕp tôc thay c¸c møc ®é dù ®o¸n vµo c«ng thøc (4) ta sÏ cã : (5) V× 1-a = b <1 nªn khi i ® ¥ th× bi+1 tiÕn ®Õn 0 vµ , khi ®ã: Nh­ vËy lµ tæng cña tÊt c¶ c¸c møc ®é cña d·y sè thêi gian tÝnh theo quyÒn sè mµ c¸c quyÒn sè gi¶m dÇn theo thêi gian hµm mò tuú thuéc vµo møc ®é cò trong d·y sè. Tõ (1) ta cã: §Æt et=lµ sai sè dù ®o¸n ë thêi gian t th×: Tõ c«ng thøc trªn ®Æt ra hai vÊn ®Ò: Thø nhÊt lµ chän tham sè san b»ng a: vÒ nguyªn t¾c a cµng lín th× c¸c møc ®é míi cµng ®­îc chó ý vµ ng­îc l¹i. NÕu a ®­îc chän nhá th× c¸c møc ®é cò ®­îc chó ý mét c¸ch tho¶ ®¸ng. §Ó x¸c ®Þnh d­îc a ph¶i dùa vµ ®Æc ®iÓm biÕn ®éng cña hiÖn t­îng vµ nh÷ng kinh nghiÖm nghiªn cøu ®· qua. Gi¸ trÞ a tèt nhÊt lµ gi¸ trÞ lµm cho tæng b×nh ph­¬ng sai sè dù ®o¸n nhá nhÊt. Thø hai lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu y0 v× ph­¬ng ph¸p san b»ng mò ®­îc thùc hiÖn theo phÐp ®Ö quy, tøc lµ ®Ó tÝnh ta ph¶i cã … cã nhiÒu c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ ban ®Çu nh­: cã thÓ lÊy gi¸ trÞ ®Çu tiªn trong d·y sè hoÆc sè trung b×nh cña mét sè gi¸ trÞ ®Çu tiªn hoÆc tham sè cña hµm xu thÕ … Tuy nhiªn, dï ®iÒu kiÖn ban ®Çu ®­îc chän theo c¸ch nµo nh­ng qua mét sè b­íc sÏ héi tô vÒ t­¬ng ®­¬ng nhau. 4.2.M« h×nh xu thÕ tuyÕn tÝnh kh«ng biÕn ®éng thêi vô (HOLT) M« h×nh HOLT lµ : a, g : l¸ c¸c tham sè san b»ng víi 0£a , g £ 1 Chän ®iÒu kiÖn ban ®Çu : ao(0)=yt ,a1(0) lµ l­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh. M« h×nh xu thÕ tuyÕn tÝnh kh«ng biÕn ®éng thêi vô 4.3.M« h×nh thÕ tuyÕn tÝnh kÕt hîp biÕn ®éng thêi vô 4.3.1.KÕt hîp nh©n ( m« h×nh WINTER) Víi là c¸c tham sè vµ 0£ £1 4.3.2.KÕt hîp céng Víi Chän ®iÒu kiÖn ban ®Çu: a0(0)=yt, a1(0) lµ l­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh. Ch­¬ng II VËn dông d·y sè thêi gian ®Ó ph©n tÝch sù biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam giai ®o¹n 1995-2004 vµ dù b¸o giai ®o¹n 2004-2007 I. XuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam - vÊn ®Ò chung 1.Thùc tr¹ng xuÊt nhËp g¹o ë ViÖt Nam 2. Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n N­íc ta tõ mét n­íc thuéc ®Þa nghÌo kh«ng ®ñ ¨n ph¶i viÖn trî cña n­íc ngoµi,nh­ng nay chóng ta ®· ®ñ ¨n no m¨c Êm …vµ cßn xuÊt khÈu ra n­íc ngoµi ,vµ trong nh÷ng ngµnh xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam . HiÖn nay chung ta ®ang ®øng thø 2 vÒ xuÊt nhËp khÈu vÒ g¹o lín thø 2,3 trªn thÕ giíi , chØ sau Th¸i Lan .§­îc nh­ vËy chóng ta cã nh÷ng thuËn lîi nh­ lµ mét n­íc n«ng nghiÖp cã tõ l©u ®êi , víi ®Êt ®ai mµu mì ,cã 3/4 lµ ®ång b»ng ,phï sa cña 2 con s«ng lín ®ã lµ s«ng Hång s«ng Th¸i B×nh båi ®¾p ,nãi chung lµ ®­îc tù nhiªn ­u ®·i . cã nguån nh©n lùc dåi dµo nh©n d©n cÇn cï , chÞu khã .§©y lµ ®iÒu kiÖn rÊt thuËn lîi cho ph¸t triÓn n«ng nghiÖp . Nh­ng thuËn lîi hiÖn nay. ChÝnh phủ Th¸i Lan vẫn tiếp tục thực hiện chương tr×nh can thiệp vào thị truờng lóa gạo vụ chÝnh (từ T11/2005 - T2/2006), đã hỗ trợ cho gi¸ chào gạo xuất khẩu của Th¸i Lan tiếp tục đứng ở mức cao trong 20 ngày đầu th¸ng: gạo 100%B là 287 USD/tấn, 5% tấm là 281 USD/tấn, 25% tấm là 253 USD/tấn. Gi¸ chào gạo xuất khẩu của Việt Nam cũng kh¸ ổn định: gạo 5% tấm là 255 USD/tấn, 25% tấm là 236 USD/tấn. Trong 9 th¸ng đầu năm, tuy còng nhiều khã khăn nhưng thị trường xuất khẩu gạo của Việt Nam tiếp tục được mở rộng với mức gi¸ xuất khẩu gạo cã hiệu quả. Theo dự b¸o mới của Bộ N«ng nghiệp Mỹ, sản lượng gạo toàn cầu niªn vụ 2005/2006 ước đạt 405,6 triệu tấn (tăng 1% so với niªn vụ 2004/2005), tiªu thụ toàn cầu 2005/2006 ước đạt 413,4 triệu tấn (giảm 1,3 triệu tấn so với năm trước), ước tồn kho cuối vụ 2005/2006 ở mức 65,6 triệu tấn, đ©y là mức tồn kho thấp nhất từ niªn vụ 1982/1983. Do vậy trong dài hạn gi¸ gạo thế giới còng duy tr× ở mức cao. Những th¸ng cuối năm 2005, do nhu cầu nhập khẩu gạo tiếp tục tăng từ nhiều nước (đ¸ng chú ý là Indonesia đã bắt đầu cho phÐp nhập khẩu 250.000 tấn gạo từ th¸ng 10/2005), nªn gi¸ gạo thế giới khả năng sẽ còng tăng, trước mắt trong th¸ng 10/2005 gi¸ lương thực sẽ ổn định do ChÝnh phủ Th¸i Lan quyết định b¸n gạo tồn kho. Trong nước, một số tỉnh phÝa Bắc đã bắt đầu thu hoạch vụ lóa Mïa. Tuy bị ảnh hưởng của b·o, nhiều địa phương cã mưa, nhưng gi¸ lương thực chiều hướng giảm 50 - 150 đ/kg tại một số tỉnh. C¸c tỉnh phổ biến: 2.450 -2.600 đ/kg (thóc tẻ) và 3.800 - 4.500 đ/kg (gạo tẻ). Th¸ng tới, mặc dù c¸c tỉnh bước vào thu hoạch rộ lóa Mïa nhưng gi¸ lương thực khã cã khả năng giảm do còng phụ thuộc vào diễn biến của thời tiết tới tiến độ thu hoạch và nhu cầu tiªu dïng tăng. TÝnh đến 15/9/2005, c¸c tỉnh phÝa Nam đã thu hoạch hoạch được 1,663 triệu ha, bằng 76,9% diện tÝch gieo cấy và đã gieo cấy lóa Mïa đạt 490.400 ha. Nh×n chung lóa HÌ Thu tại Nam Bộ ®ang bị ảnh hưởng lớn của lũ, do c¸c tỉnh đầu nguồn đã thu hoạch xong. Hiện c¸c doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang đẩy mạnh thu mua để thực hiện c¸c hợp đồng đã ký, tuy nhiªn do nước lũ tăng cao, n«ng d©n tăng cường b¸n thãc, gạo để chạy lũ, gi¸ lương thực ở một vài nơi giảm 50 - 100 đ/kg, hiện c¸c tỉnh phổ biến ở mức: 2.200 - 2.300 đ/kg (thóc tẻ) và 3.400 - 3.800 đ/kg (gạo tẻ). Dự b¸o th¸ng 10/2005 gi¸ lương thực đứng và Ýt khả năng giảm tiếp. Diễn biến gi¸ lương thực 9 th¸ng đầu năm cho thấy, thị trường tiªu thụ và gi¸ cả lương thực được cải thiện, nguồn cung bảo đảm, đ¸p ứng đủ nhu cầu. Do chi phÝ đầu vào tăng (ph©n bãn, xăng dầu, giống, nh©n c«ng...) cïng với gi¸ gạo thế giới tăng nªn gi¸ lương thực năm nay lu«n trong chiều hướng tăng (chỉ giảm trong thời gian ngắn khi thu hoạch rộ vụ lóa Đ«ng Xu©n). Đã xuất khẩu hơn 4,6 triệu tấn gạo Theo Bộ Thương mại, đến cuối tháng 10, cả nước đã xuất khẩu trên 4,6 triệu tấn gạo, đạt trên 1,2 tỷ USD, tăng 30% về lượng và gần 50% về kim ngạch xuất khẩu so với cùng kỳ năm ngoái. Bộ Thương mại cho biết, thời gian qua gạo xuất khẩu của Việt Nam không chỉ tăng nhanh về lượng, mà chất lượng cũng được nâng cao. Hiện trên thị trường, một số loại gạo thơm Việt Nam đang được giá. Gần đây nhất, Nhật Bản - một thị trường vào loại khó tính nhất thế giới - đã nhập 90.000 tấn gạo thơm của Việt Nam, đưa Việt Nam vào danh sách các quốc gia có thể cung cấp gạo thường xuyên cho thị trường Nhật Bản. Cũng theo Bộ Thương mại, 10 tháng qua tổng kim ngạch xuất khẩu của cả nước đạt gần 26,5 tỷ USD, tăng khoảng 22% so với cùng kỳ năm ngoái. Theo TTXVN Nh÷ng khã kh¨n Khã kh¨n hiÖn nay Trong nước, một số tỉnh phía Bắc đã bắt đầu thu hoạch vụ lóa Mùa. Tuy bị ảnh hưởng của b·o, nhiều địa phương có mưa, nhưng gi¸ lương thực chiều hướng giảm 50 - 150 đ/kg tại một số tỉnh. C¸c tỉnh phổ biến: 2.450 -2.600 đ/kg (thóc tẻ) và 3.800 - 4.500 đ/kg (gạo tẻ). Th¸ng tới, mặc dù c¸c tỉnh bước vào thu hoạch rộ lóa Mïa nhưng gi¸ lương thực khó có khả năng giảm do còng phụ thuộc vào diễn biến của thời tiết tới tiến độ thu hoạch và nhu cầu tiªu dïng tăng. TÝnh đến 15/9/2005, c¸c tỉnh phÝa Nam đã thu hoạch hoạch được 1,663 triệu ha, bằng 76,9% diện tÝch gieo cấy và đã gieo cấy lóa Mùa đạt 490.400 ha. Nh×n chung lóa Hè Thu tại Nam Bộ không bị ảnh hưởng lớn của lũ, do c¸c tỉnh đầu nguồn đã thu hoạch xong. Hiện c¸c doanh nghiệp xuất khẩu gạo đang đẩy mạnh thu mua để thực hiện c¸c hợp đồng đã ký, tuy nhiªn do nước lũ tăng cao, n«ng d©n tăng cường b¸n thóc, gạo để chạy lũ, gi¸ lương thực ở một vài nơi giảm 50 - 100 đ/kg, hiện c¸c tỉnh phổ biến ở mức: 2.200 - 2.300 đ/kg (thóc tẻ) và 3.400 - 3.800 đ/kg (gạo tẻ). Dự b¸o th¸ng 10/2005 gi¸ lương thực đứng và ít khả năng giảm tiếp. Diễn biến gÝa lương thực 9 tháng đầu năm cho thấy, thị trường tiªu thụ và gÝa cả lương thực được cải thiện, nguồn cung bảo đảm, ph©n ứng đủ nhu cầu. Do chi phÝ đầu vào tăng (ph©n bãn, xăng dầu, giống, nh©n c«ng...) cïng với gi¸ gạo thế giới tăng nªn gi¸ lương thực năm nay lu«n trong chiều hướng tăng (chỉ giảm trong thời gian ngắn khi thu hoạch rộ vụ lóa Đ«ng Xu©n).. C¸c tỉnh phÝa Bắc đang thu hoạch vụ lóa Mùa (đến nay đã thu hoạch được 800 ngàn ha trên 1,2 triệu ha gieo cấy) và triển khai sản xuất c©y vụ Đ«ng, nhưng do ảnh hưởng của cơn b·o số 6&7 th× sản lượng lương thực giảm khoảng 300.000 tấn (theo b¸o c¸o ban đầu của c¸c tỉnh bị thiªn tai với đoàn c«ng t¸c), nªn gi¸ lương thực trong thÊng nh×n chung kh«ng giảm. Gi¸ phổ biến ở mức 2.500 – 2.600 đ/kg (thóc tẻ) và 3.800 – 4.500 đ/kg (gạo tẻ). Một số tỉnh ĐBSCL thu hoạch vét lóa vụ 3 và chuẩn bị gieo cấy lóa vụ §«ng Xu©n 2005/2006. Theo b¸o c¸o của Bộ NN và PTNT, sản lượng lóa cả năm 2005 ước đạt 35,9 triệu tấn trong đã lóa Đ«ng Xu©n 17,3 triệu tấn (tăng 208 ngàn tấn); lóa HÌ Thu 10,4 triệu tấn (tăng 100.000 tấn). Riªng vụ Mïa do ảnh hưởng của thiªn tai nªn sản lượng chỉ 8,2 triệu tấn (giảm gần 300.000 tấn so với vụ Mïa năm 2004). Bªn c¹nh nh÷ng thuËn lîi vÉn cã nhiÒu khã kh¨n nh­ b·o, lôt, h¹n h¸n mÊt mïa liªn tôc .Nh­ trËn b·o võa qua ®· lµm h­ h¹i hµng ngh×n ha g¹o §ång B»ng S«ng Cöu Long ,§ång B»ng S«ng Hång ..Cã nh÷ng n¨m thiÖt h¹i rÊt lín ,®Èy gi¸ g¹o trong n­íc lªn rÊt cao . C«ng nghÖ s¶n xuÊt cßn nghÌo nµn chñ yÕu dùa vµo søc ng­êi, Quan hÖ hîp thu hót b¹n hµng xuÊt khÈu ch­a thùc sù tèt. Ph©n bãn t¨ng trªn thị trường ( ph¶i nhÈp khÈu nhiÒu ) ph©n bãn thế giới, tăng cao ChÊt l­îng g¹o vÉn cßn thua g¹o Th¸i Lan 3.XuÊt khÈu vµ sù biÖn ®éng Nh÷ng vÊn ®Ò cÇn tËp trung gi¶i quyÕt trong quý 4 n¨m 2005 Để đạt được kim ngạch xuất khẩu b×nh qu©n 3 tỷ USD/th¸ng trong những th¸ng cuối năm, c¸c mặt hàng xuất khẩu phải phấn đấu đạt kim ngạch b×nh qu©n th¸ng như dự kiến trong bảng sau: Mặt hàng  ¦íc t.hiÖn T9/05 ¦íc t.hiÖn 9T/05 (%)9T/05 so 9T/04 9T/05 so KH05 (%) NhiÖm vô XK b×nh qu©n th¸ng trong quÝ IV/05 S.lùong (ngh×n tÊn) Tr.gi¸ (tr. USD) S.lù¬ng (ngh×n tÊn) Tr.gi¸ (tr. USD) S.l­îng (ngh×n tÊn) Tr.gi¸ (tr. USD) S.l­îng ngh×n tÊn Tr.gi¸ tr. USD QIV tr. USD Bq 1 tháng tr. USD Tæng kim ng¹ch (tr. USD) 2,800 23,496 121.1 74.6 3,000 1. Thñy s¶n 270 1,925 113.1 71.3 720 240 2. G¹o 300 76 4,381 1,179 132.6 152.5 109.5 117.9 31 10 3. Cµ phª 35 33 623 499 81.7 98.6 69.2 79.2 135 45 4. Rau qu¶ 17 173 134.1 96.1 45 15 5. Cao su 60 83 353 452 106.0 117.2 67.9 75.4 150 50 6. H¹t tiªu 9 11 83 113 88.3 89.0 72.2 70.6 30 10 7. Nh©n ®iÒu 9 40 69 326 91.3 109.0 62.3 73.3 60 20 8. ChÌ c¸c lo¹i 9 10 57 61 75.0 84.7 57.0 62.2 24 8 9. L¹c nh©n 5 3.0 56 34 143.6 141.7 93.3 91.9 11 4 10. DÇu th« 1,400 650 13,298 5,450 90.7 132.7 68.2 100.0 1,500 500 11. Than ®¸ 1,000 36 11,341 437 135.6 179.1 103.1 132.4 99 33 12. Hµng dÖt vµ may mÆc 460 3,531 104.3 67.9 1,350 450 13. Giµy dÐp c¸c lo¹i  250 2,224 113.0 71.7 720 240 14. Hµng ®/tö & LK m/tÝnh  125 1,001 132.2 74.1 330 110 15. Hµng thñ c«ng mü nghÖ 45 405 109.8 90.0 45 15 16. S¶n phÈm gç  110 1,076 144.4 76.9 300 100 17. S¶n phÈm nhùa (plastics) 30 257 141.2 80.3 60 20 18. Xe ®¹p vµ phô tïng 7 111 64.2 38.3 135 45 19. D©y ®iÖn vµ c¸p ®iÖn  45 357 132.7 79.3 75 25 20.Tói x¸ch, va li, mò, « dï  40 358 114.3 71.6 90 30 Hµng ho¸ kh¸c 459 3,527 122.8 51.8 3,090 1,030 Ghi chó: (*)Cha kÓ XK dÞch vô 330 2,860 111.7 - Nh×n vào tiến độ thực hiện kế hoạch xuất khẩu c¸c mặt hàng chủ lực cô thể thấy một số điểm đ¸ng chú ý cần quan t©m như sau: Gạo: cả năm xuất khẩu được 4,5 triệu tấn (theo chỉ đạo mới nhất của ChÝnh phủ) th× trong quý IV chỉ còng được xuất khẩu trªn 120 ngàn tấn (đến hết 9 th¸ng đã xuất khẩu trªn 4,38 triệu tấn). Như vậy kim ngạch xuất khẩu gạo quý IV chỉ cã thể đạt được khoảng 31 triệu USD, kim ngạch cả năm cã thể đạt khoảng gần 1,2 tỷ USD. Như vậy, đ©y kh«ng phải là mặt hàng cã thể gióp kim ngạch xuất khẩu tăng mạnh trong quý IV. 4. ThÞ tr­êng xuÊt khÈu g¹o Th«ng tin th­¬ng m¹i -> tra cøu sè liÖu xuÊt nhËp khÈu g¹o(tõ 2004 ®Õn 2005) Thị trường Năm 2004 Năm 2005 Tổng Ai Len 11,190 11,190 Anh 592 592 Áo 1,700 1,700 Ba Lan 63,668 63,668 Bỉ 176 176 Campuchia 3,139 3,139 Canada 509 509 Đức 5,033 5,033 Hà Lan 10,041 10,041 Lào 2,317 2,317 Malaysia 719,920 719,920 Mianma 32 32 Mỹ 1,321 1,321 Nam Phi 109,775 109,775 Nauy 1,901 1,901 New Zealand 986 986 Nga 182,830 182,830 Nhật Bản 94,604 94,604 Pháp 1,038 1,038 Philippin 1,171,974 1,171,974 Singapore 181,450 181,450 Tây Ban Nha 526 526 Thổ Nhĩ Kỳ 9,144 9,144 Trung Quốc 113,494 113,494 Các tiểu VQ AR.T.N 6,832 6,832 Đài Loan 2,362 2,362 Hồng Kông 4,240 4,240 I rắc 955,997 955,997 Indonexia 153,099 153,099 Ôxtrâylia 7,076 7,076 Thuỵ Điển 62 62 Thuỵ Sĩ 204,918 204,918 Ucraina 11,819 11,819 Ai xơ len 2,540 2,540 C¸c n­íc theo b¶ng thèng kª trªn ta thÊy , n­íc m×nh xuÊt khÈu nhiÒu nhÊt ë c¸c n­íc nh­: I rắc (955,997 ) , Thuỵ Sĩ (204,918 ) Philippin (1,171,974), Ba Lan (63,668 ). China (113,494) … Chóng ta ®ang ®­îc nhiÒu n­íc quan t©m vµ xuÊt khÈu víi sè l­îng nµy cµng nhiÒu Sau ®©y la b¼ng sè liÖu xuÊt khÈu g¹o theo th¸ng: Sè 198 /GP-BVHTT-Do Bé V¨n Ho¸ -Th«ng tin cÊp ngµy 4/7/2000 XuÊt khÈu g¹o (®¬n vÞ tÊn) ThÞ tr­êng 1 th¸ng 2 th¸ng 3 th¸ng 4 th¸ng 5 th¸ng 6 th¸ng 7 th¸ng 8 th¸ng 9 th¸ng 10 th¸ng 11 th¸ng 12 th¸ng Ai Len 0 0 6 6 6 6 6 2.244 2.244 2.244 2.244 2.244 Ai x¬ len 0 0 0 0 0 0 0 0 635 635 635 635 Anh 0 83 1.242 1.636 1.643 1.643 1.709 1.735 1.734.9 1.766 1.777 1.858 Áo 0 286 456 456 456 456 596 596 999.7 2.115 2.115 2.115 Ba Lan 59 10.843 15.939.5 19.264 21.531 26.339 27.342 27.662 31.356.8 32.016 32.016 32.067 BØ 21 21 21 21 75 75 76 91 90.5 921 921 921 Bå ®ào Nha 0 0 0 0 0 0 6 6 6 6 6 6 C¸c tiÓu VQ AR.T.N 0 0 208 563 611 874 882 882 881.8 882 882 1.183 Campuchia 736 1.382 2.016.6 2.217 2.217 2.480 3.119 4.002 6.516 7.191 7.432 8.888 Canada 0 27 27 27 34 53 59 59 100.2 100 112 130 §ài Loan 10 29 38.3 56 85 184 380 426 492.7 517 757 870 §øc 13 13 458 481 494 551 566 566 568 595 631 665 Hà Lan 92 162 330 477 1.310 1.464 2.040 2.228 2.365.5 2.365 2.638 2.829 Hàn Quèc 0 0 21 39 73 2.048 3.748 3.793 2.925.9 2.926 2.926 2.926 Hång K«ng 1.023 1.438 2.563.2 3.480 4.844 6.249 7.182 8.207 9.401 9.456 9.653 9.898 II. VËn dông lý thuyÕt d·y sè thêi gian ®Ó ph©n tÝch biÕn ®éng cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o ViÖt Nam giai ®o¹n 1995 – 2004 Ph©n tÝch sù biÕn ®éng qua thêi gian cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trong giai ®o¹n 1995 - 2004 Ta cã b¶ng sè liÖu: N¨m Kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o (triÖu USD) 1995 1988 1996 3033 1997 3575 1998 3730 1999 3825 2000 3477 2001 3721 2002 3236 2003 3810 2004 3932 1.1. Ph©n tÝch c¸c chØ tiªu d·y sè thêi gian 1.1.1. L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi tõng kú (di) d2 = y2 - y1 = 3033 – 1988 = 1045 (triÖu USD) d3 = y3 - y2 = 3575 – 3033 = 542 (triÖu USD) T­¬ng tù ta tÝnh ®­îc: d4, d5,…,d10 víi kÕt qu¶ ë b¶ng 1 L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi ®Þnh gèc (Di) D2 = y2 - y1 =3033 – 1988 =1045 ( triÖu USD) D3 = y3 - y1 = 3575 – 1988 = 1587 (triÖu USD) T­¬ng tù ta tÝnh ®­îc: D4, D5, …, D10 víi kÕt qu¶ ë b¶ng 1 L­îng t¨ng (gi¶m) tuyÖt ®èi trung b×nh triÖu USD 1.1.2. Tèc ®é ph¸t triÓn Tèc ®é ph¸t triÓn liªn hoµn (ti) 6 (lÇn) = 152.56% T­¬ng tù ta tÝnh ®­îc t3, t4,…, t10 víi kÕt qu¶ tÝnh ë b¶ng 1 Tèc ®é ph¸t triÓn ®Þnh gèc (Ti) (lÇn) = 152.56% (lÇn) = 179.83% T­¬ng tù ta tÝnh ®­îc T4, T5, …, T10 víi kÕt qu¶ b¶ng 1 Tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh =1.05 (lÇn) = 105% 1.1.3. Tèc ®é t¨ng (gi¶m) Tèc ®é t¨ng (gi¶m) tõng kú (ai) a2 = t2 – 1 = 1.5256-1=0.5256 (lÇn) =52.56% T­¬ng tù ta tÝnh ®­îc a3, a4, …, a10 víi kÕt qu¶ b¶ng 1 Tèc ®é t¨ng (gi¶m) ®Þnh gèc (Ai) A2 = T2- 1 =1.5256-1=0.5256 (lÇn) =52.56 % A3 = T3 - 1 = 1.9783-1=0.9785 (lÇn) =97.85 % T­¬ng tù tÝnh ®­îc A4, A5, …, A10 víi kÕt qu¶ ë b¶ng 1 Tèc ®é t¨ng (gi¶m) trung b×nh 1.08-1=0.8(lÇn) =80% 1.1.4. Gi¸ trÞ tuyÖt ®èi 1% t¨ng (gi¶m) cña tèc ®é t¨ng (gi¶m) cña tèc ®é t¨ng (gi¶m) tõng kú g2= ==19.88 (triÖu USD) T­¬ng tù ta tÝnh ®­îc g3, g4, …, g10 víi kÕt qu¶ tÝnh ë b¶ng 1 C¸c chØ tiªu tÝnh to¸n trªn sÏ ®­îc cho ë b¶ng sau: N¨m(t) y di Di ti (%) Ti(%) ai(%) Ai(%) gi(triÖu USD) 1995 1988 1996 3033 1045 1045 152.56 152.56 52.56 52.56 19.88 1997 3575 542 1587 117.87 179.83 17.87 79.83 30.33 1998 3730 155 1742 104.34 187.63 4.34 87.63 35.75 1999 3825 95 1832 102.55 192.40 2.55 92.40 37.30 2000 3477 -348 1489 90.90 174.90 -9.1 74.90 38.25 2001 3721 224 1733 107.02 187.17 7.02 87.17 34.77 2002 3236 -485 1248 86.97 162.77 -13.03 62.77 37.21 2003 3810 574 1822 117.74 191.65 17.74 91.65 38.10 2004 3932 122 1944 103.20 197.78 3.20 97.87 39.32 (B¶ng 1) NhËn xÐt tõ c¸c kÕt qu¶ tÝnh to¸n ë trªn ta cã c¸c nhËn xÐt sau: NhËn xÐt 1: Gi¸ trÞ kim g¹ch xuÊt khÈu g¹o n¨m 1996 so víi n¨m 1995 t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 1045 (triÖu USD) ,tèc ®é ph¸t triÓn n¨m 1996 so víi n¨m 1995 lµ 152.56 % tèc ®é t¨ng lµ 52.56 .cao h¬n rÊt nhiÒu móc trung b×nh cña n¨m ( =1.05 (lÇn) = 105% ) , Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o n¨m 1997 so víi n¨m 1996 t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 542 (TriÖu USD ), tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 1997 so víi n¨m 1996 lµ 117.87 % hay tèc ®é t¨ng lµ 17.87 , cao h¬n møc trung b×nh n¨m. Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o n¨m 1998 so víi n¨m 1997 t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 155 (TriÖu USD ), tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 1998 so víi n¨m 1997 lµ 104.34 % hay tèc ®é t¨ng lµ 4.34, gÇn b»ng møc trung b×nh n¨m. …… Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o n¨m 2003 so víi n¨m 2002 t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 574 (TriÖu USD ), tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 2003 so víi n¨m 2002 lµ 117.74% hay tèc ®é t¨ng lµ 17.74, cao h¬n møc trung b×nh n¨m. Gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o n¨m 2004 so víi n¨m 2003 t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 122 (TriÖu USD ), tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 2004 so víi n¨m 2003 lµ 103.20 % hay tèc ®é t¨ng lµ 3.20 ,thÊp h¬n møc trung b×nh n¨m. MÆc dï møc ®é t¨ng cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o lµ kh¸c nhau nh­ng nh×n chung cã mét xu h­íng lµ gi¸ trÞ nµy ngµy cµng t¨ng lªn , biÓu hiÖn sù ph¸t triÓn cña ngµnh xuÊt khÈu g¹o lµ râ rÖt . NhËn xÐt 2 -NÕu lÊy n¨m 1995 lµm n¨m gèc ®Ó xo s¸nh , th× n¨m 1996 so víi n¨m 1995 , gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 1045 (triÖu USD ), tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 1996 so víi n¨m gèc nµy lµ 152.56% ,t­¬ng øng tèc ®é t¨ng lµ 52.56 %. -N¨m 1997 so víi n¨m 1995 ,gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 1587 (TriÖu USD ),tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 1997 so víi n¨m gèc nµy lµ 179.83 % t­¬ng øng víi tèc ®é t¨ng lµ 79.83 %. -N¨m 1998 so víi n¨m 1995 gi¸ trÞ xuÊt khÈu g¹o t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 17429 (triÖu USD), tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 1998 so víi n¨m gèc lµ 187.63 % t­¬ng øng víi tèc ®é t¨ng lµ 87.63% … -N¨m 2003 so víi n¨m 1995,gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 1822 ( triÖu USD),tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 2003 so víi n¨m gèc nµy lµ 191.65 % t­¬ng øng víi tèc ®é t¨ng lµ 91.65 % -N¨m 2004 so víi n¨m 1995,gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o t¨ng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 1944 ( triÖu USD), tèc ®é ph¸t triÓn cña n¨m 2004 so víi n¨m gèc nµy lµ 197.78 % t­¬ng øng víi tèc ®é t¨ng lµ 97.87 %. NhËn xÐt 3 Trong thêi k× tõ n¨m 1995 ®Õn 2004 gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trung b×nh n¨m sau cao h¬n n¨m tr­íc lµ 216 (triÖu USD) Tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh cña gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trong thêik× tõ n¨m 1995 ®Õn 2004 ®¹t 1.05 (lÇn) hay 105% Tèc ®é gi¸ trÞ kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o trong thêi k× tõ 1995 ®Õn 2004 ®¹t 0.8(lÇn) hay 80% NhËn xÐt 4 Cø 1% t¨ng (hoÆc gi¶m ) cña tèc ®é t¨ng tõng k× th× t­¬ng øng víi nã mét l­îng tuyÖt ®èi lµ : -N¨m 1996 so víi 1995 th× t­¬ng øng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 19.88 ( TriÖu USD ) -N¨m 1997 so víi 1996 th× t­¬ng øng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 30.33 ( TriÖu USD ) -N¨m 1998 so víi 1997 th× t­¬ng øng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 35.75 ( TriÖu USD ) …. -N¨m 2004 so víi 2003 th× t­¬ng øng mét l­îng tuyÖt ®èi lµ 39.32 ( TriÖu USD ) Sau ®©y ta sÏ ph©n tÝch c¸c thµnh phÇn c¬ b¶n cña d·y sè thêi gian nµy , ®ã lµ thµnh phÇn xu thÕ v× d·y sè thêi gian nµy kh«ng xuÊt hiÖn thµnh phÇn thêi vô 1.2 Håi quy theo thêi gian Sù biÕn ®éng cña hiªn t­îng theo thêi gian chÞu sù t¸c ®éng vµo hiÖn t­îng vµ x¸c lËp xu h­íng ph¸t triÓn c¬ b¶n .Cã nhiÒu c¸ch ®Ó x¸c ®Þnh xu h­íng ph¸t triÓn cña hiÖn t­îng nh­ :më réng kho¶ng c¸ch thêi gian , d·y sè trung b×nh tr­ît , håi quy theo thêi gian ,chØ sè thêi vô .Sau ®©y sÏ sö dông ph­¬ng ph¸p håi quy theo thêi gian ®Ó x¸c ®Þnh xu h­íng ph¸t triÓn c¬ b¶n cña kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o qua c¸c n¨m 1995 ®Õn 2004 .M« h×nh håi quy theo thêi gian tèt nhÊt lµ m« h×nh cã SE min . SE = n :sè l­îng møc ®é cña d·y sè p :sè l­îng c¸c tham sè cña hµm xu thÕ t y t2 t3 t4 t*y t2*y lgy t*lgy 1 1988 1 1 1 1988 1988 3.298 3.298 2 3033 4 8 16 6066 12132 3.482 6.996 3 3575 9 27 81 10725 32175 3.553 10.659 4 3730 16 64 256 14920 59680 3.572 14.288 5 3825 25 125 625 19125 95625 3.583 17.915 6 3477 36 216 1296 20862 125172 3.541 21.246 7 3721 49 343 2401 26047 182329 3.571 24.57 8 3236 64 512 4096 25888 207104 3.510 28.08 9 3810 81 729 6561 34290 308610 3.581 32.23 10 3932 100 1000 10000 39320 393200 3.595 35.95 55 34327 385 3025 25333 199231 1418015 35.286 195.232 ( B¶ng 2) 1.2.1 M« h×nh tuyÕn tÝnh Ta cã : Gi¶i hÖ ph­¬ng tr×nh trªn ta ®­îc :b0=2732.2 , b1=126.45 Do ®ã : Thay t vµo m« h×nh ta t×m ®­îc SSE==1705895.56 Ta t×m ®­îc SE= 1.2.2 M« h×nh parabol Ta cã : Gi¶i hÖ ph­¬ng tr×nh trªn ta cã nghiÖm : Hµm xu thÕ : Thay t vµo m« h×nh ta ®­îc :SSE =1069161.57 Ta t×m ®­îc SE = 1.2.3 M« h×nh hµm mò Hµm xu thÕ lµ Thay t vµo m« h×nh ta ®­îc: SSE = 1809894.28 SE = t yt PT ®êng th¼ng PT Parabol PT hµm mò y^t (yt-y^t)2 y^t (yt-y^t)2 y^t (yt-y^t)2 1 1988 2858.7 758031.422 2447 210699.36 2918.101 865087.9 2 3033 2985.1 2294.41 2851.2 33040.3329 3014.3984 346.0205 3 3575 3111.6 214785.903 3186 151321 3113.8735 212637.6 4 3730 3238 242064 3451.3 77656.9689 3216.6313 263547.4 5 3825 3364.5 212106.303 3647.2 31605.7284 3322.7802 252224.7 6 3477 3490.9 193.21 3773.7 88013.0889 3432.4319 1986.313 7 3721 3617.4 10743.3225 3830.7 12029.7024 3545.7022 30729.33 8 3236 3743.8 257860.84 3818.3 339015.063 3662.7104 182081.7 9 3810 3870.3 3630.0625 3736.4 5419.9044 3783.5798 698.0273 10 3932 3996.7 4186.09 3585.1 120360.425 3908.4379 555.1713 55 1705895.56 1069161.57 1809894.28 (B¶ng 3 ) Nh­ vËy trong 3 m« h×nh héi quy trªn th× m« h×nh parabol lµ m« h×nh cã SE nhá nhÊt. V× vËy ta sÏ chän m« h×nh parabol 2. Dù B¸o 2.1Mét sè ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n gi¶n ®¬n 2.1.1Dù b¸o dùa vµo l­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh M« h×nh dù ®o¸n : (h=1,2,3,4 lµ tÇm dù ®o¸n ) lµ l­îng t¨ng gi¶m tuyÖt ®èi trung b×nh vµ Dù ®o¸n: y2005 = y^10+1 = 3932 + 216*1= 4148 y2006 = y^10+2 = 3932 + 216*2= 4364 y2007 = y^10+3 = 3932 + 216*3= 4580 y2008 = y^10+4 = 3932 + 216*4= 4796 (®¬n vÞ : triÖu USD) 2.1.2. Dù b¸o vµo tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh M« h×nh dù ®o¸n: y^n+h = yn.( )h _ tèc ®é ph¸t triÓn trung b×nh vµ = 1.054(lÇn) = 105.4% Y2005 = y^10+1 =3932 (1.054)1 = 4144.328 Y2006 = y^10+2 =3932 (1.054)2 = 4368.12171 Y2007 = y^10+3 =3932 (1.054)3 =4604.00028 Y2008 = y^10+4 =3932 (1.054)4 =4852.6163 (®¬n vÞ: triÖu USD) 2.1.3. Dù b¸o dùa vµo hµm xu thÕ Nh­ ta ®· ph©n tÝch ë trªn, hµm xu thÕ tèt nhÊt (SE = min) lµ t­¬ng ®­¬ng Parabol. Dù b¸o n¨m 2005 th× t =11 M« h×nh dù b¸o tèt nhÊt lµ m« h×nh cã SSE min. N¨m y ht M« h×nh theo M« h×nh theo y^t SSE=(yt-y^t)2 y^t SSE=(yt-y^t)2 1995 1988 -9 1988 0 2449.334 212829.06 1996 3033 -8 2204 687241 2581.598 203763.732 1997 3575 -7 2420 1334025 2721.0043 729308.603 1998 3730 -6 2636 1196836 2867.9386 743149.918 1999 3825 -5 2852 946729 3022.8072 643513.213 2000 3477 -4 3068 167281 3186.0388 84658.3974 2001 3721 -3 3284 190969 3358.0849 131707.344 2002 3236 -2 3500 69696 3539.4215 92064.6203 2003 3810 -1 3716 8836 3730.5503 6312.25727 2004 3932 0 3932 0 3932 0 4601613 2847307.14 (b¶ng 4) Theo b¶ng 3 vµ b¶ng4 ta thÊy, m« h×nh dù b¸o theo t- cã SSE = 2847307.14 ®¹t min. V× vËy dù b¸o theo m« h×nh nµy lµ tèt nhÊt. 2.2. Dù b¸o b»ng ph­¬ng ph¸p san b»ng mò 2.2.1. M« h×nh gi¶n ®¬n M« h×nh dù b¸o: Chän ®iÌu kiÖn ban ®Çu: a= 0.9 y0 =(y1+y2)/2 = (1988+3033)/2 = 2510.5 cho t = 0 -> (triÖu USD) T­¬ng tù ta sÏ tÝnh ®­îc c¸c gÝa trÞ ë b¶ng 5 2.2.2.M« h×nh tuyÕn tÝnh kh«ng cã biÕn ®éng thêi vô (M« h×nh HOLT) Víi Chän ®iÒu kiÖn ban ®Çu: a=0.5 ,g =0.4 ¸p dông ch­¬ng tr×nh häc SPSS ta cã b¶ng dù b¸o sau : t y M« h×nh HOLT y^ 1995 1988 2,096.00000 1996 3033 2,204.00000 1997 3575 3,249.00000 1998 3730 3,791.00000 1999 3825 3,946.00000 2000 3477 4,041.00000 2001 3721 3,693.00000 2002 3236 3,937.00000 2003 3810 3,452.00000 2004 3932 4,026.00000 2005 4,148.00000 2006 4,364.00000 2007 4,580.00000 ( B¶ng 5 ) MODEL: MOD_1. Initial values: Series Trend 1880.00000 216.00000 DFE = 8. The 10 smallest SSE's are: Alpha Gamma SSE 1.000000 .0000000 1770824.0000 .9000000 .0000000 1778513.7081 .8000000 .0000000 1832985.5623 .7000000 .0000000 1933069.6053 .9000000 .2000000 2031647.0484 1.000000 .2000000 2040913.5106 .6000000 .0000000 2079209.0613 .8000000 .2000000 2097654.9424 .9000000 .4000000 2195838.3838 .7000000 .2000000 2235507.3818 Chän a = 0.9 vµ g =0.0 cho SSE =11770824.00 Chän SSE nhá nhÊt (min) Vµ cho n¨m 2005 ,2006 vµ 2007 nh­ b¶ng ë trªn : N¨m 2005 : 4148.00000 N¨m 2006 : 4364.00000 N¨m 2007 : 4580.00000 KÕt luËn Ph©n tÝch thèng kª lµ ®ßi hái tÊt yÕu mäi qu¸ tr×nh kinh tÕ x· héi .§Ó hiÓu ®­îc hiÖn t­îng kinh tÕ x· héi ta ph¶i ph©n tÝch vµ t×m ra xu h­íng biÕn ®éng cña nã còng nh­ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng .Trong thèng kª cã rÊt nhiÒu ph­¬ng ph¸p ®Ó ph©n tÝch nh­ : Håi quy t­¬ng quan ,d·y sè thêi gian ,ph©n tæ chØ sè ..D·y sè thêi gian lµ ph­¬ng ph¸p th­êng xuyªn ®­îc sö dông trong ph©n tÝch thèng kª .Nã lµ mét c«ng cô hùu hiÖu trong ph©n tÝch thèng kª ,b»ng ph­¬ng ph¸p d·y sè thêi gian ta cã thÓ t×m thÊy quy luËt ph¸t triÓn cña hiÖn t­îng qua thêi gian tõ ®ã ta cã thÓ dù ®o¸n ®­îc c¸c møc ®é cña hiÖn t­îng trong t­¬ng lai .Trong ®Ò ¸n m«n häc nµy em ®· sö dông ph­¬ng ph¸p d·y sè thêi gian ,vµ thÊy r»ng kim g¹ch xuÊt khÈu g¹o biÕn ®éng víi xu h­íng t¨ng lªn , víi tèc ®é ph¸t triÓn b×nh qu©n lµ 105% .Cµng ngµy kim ng¹ch xuÊt khÈu g¹o n­íc ta cµng t¨ng cao ,®Æc biÖt lµ nh÷ng n¨m 1996 lµ 3003 triÖu USD (1995 lµ 1988 triÖu USD ) vµ n¨m 2003 lµ 3810 triÖu USD , n¨m 2004 lµ 3932 triÖu USD .Cã nh÷ng thµnh qu¶ nµy lµ viÖc më réng quan hÖ hîp t¸c vµ nh÷ng thuËn lîi s½n cã cña n­íc ta. §Æc biÖt lµ sù kiÖn ViÖt Nam sÏ gia nhËp WTO , cã r©t nhiÒu thuËn lîi ,®©y lµ c¬ héi lín ®Ó ta x©m nhËp vµo nhiÒu thÞ tr­êng lín kh¸c ,víi møc ®é t¨ng tr­ëng nµy th× xuÊt khÈu g¹o sÏ ®øng ®Çu khu vùc vµ thÕ giíi , song nã còng lµ mét th¸ch thøc c¹ch tranh n­íc ta .V× vËy ®Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy phÈi cã nh÷ng biÖn ph¸p mang tÝnh chiÕn l­îc . Tãm l¹i cïng víi sù ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc ngµnh xuÊt nhËp khÈu g¹o lµ mét trong nh÷ng mÆt hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña n­íc ta.Trong xu thÕ héi nhËp ngµnh g¹o ®ang ®øng tr­íc c¬ héi thuËn lîi vµ th¸ch thøc kh«ng nhá . Tµi liÖu tham kh¶o 5.1. Gi¸o tr×nh lý thuyÕt thèng kª 5.2. T¹p chÝ th­¬ng nghiÖp thÞ tr­êng ViÖt Nam 5.3. T¹p chÝ kinh tÕ ph¸t triÓn 5.4. Niªn gi¸m thèng kª Trang webside:www.mot.gov.vn (Bé th­¬ng M¹i,Bé V¨n Ho¸) 5.5 gi¸o tr×nh SPSS