Đề án Vụ kiện giày có mũ da của Việt Nam bán phá giá vào thị trường EU năm 2005-2006 và ảnh hưởng của nó đến các doanh nghiệp ngành sản xuất da giày Việt Nam

yÕu tham gia gia c«ng cho n­íc ngoµi, kh«ng thÓ quyÕt ®Þnh ®­îc gi¸ b¸n s¶n phÈm, do vËy kh«ng thÓ coi lµ cã hµnh vi b¸n ph¸ gi¸ vµo EU. Sau gÇn hai th¸ng kiÓm tra trùc tiÕp 08 doanh nghiÖp da giµy ViÖt Nam, EC ®· kh«ng c«ng nhËn 08 doanh nghiÖp nµy ®¹t ®­îc c¸c tiªu chÝ liªn quan ®Õn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. §¹i diÖn l©m thêi cña EC t¹i ViÖt Nam cho biÕt qua cuéc ®iÒu tra nµy cho thÊy nh÷ng b»ng chøng vÒ sù can thiÖp cña Nhµ n­íc ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt dµy gia ë ViÖt Nam, vÝ dô nh­ thuª ®Êt kh«ng theo gi¸ thÞ tr­êng, gi¶m thuÕ hoÆc miÔn thuÕ, ­u ®·i tÝn dông...EU cho r»ng c¸c can thiÖp cña nhµ n­íc nh­ vËy lµ kh«ng hîp víi luËt lÖ cña WTO. Lóc nµy ®· cã nguån tin EU sÏ t¨ng thuÕ nhËp khÈu ®èi víi giµy da nhËp khÈu tõ ViÖt Nam lªn ®Õn 20%, tøc lµ t¨ng gÊp 3 lÇn møc thuÕ hiÖn ®­îc ¸p dông. Ngµy 17/03/2006, sau cuéc bá phiÕu cña giíi chøc th­¬ng m¹i 25 n­íc EU, tr­ëng cao uû th­¬ng m¹i EU, «ng Madelson tuyªn bè vÉn tiÕp tôc ¸p dông møc thuÕ nhËp khÈu ®èi víi giµy mò da ViÖt Nam nh­ ®· ®Ò xuÊt. ¤ng cho biÕt sÏ kiªn quyÕt theo ®uæi kÕ ho¹ch ®¸nh thuÕ, vµ sÏ yªu cÇu Cao uû bá phiÕu ñng hé trong phiªn häp tiÕp theo. KÕt qu¶ bá phiÕu cho thÊy quan ®iÓm trong chuyÖn nµy lµ rÊt kh¸c nhau. Lóc nµy, cã hai kh¶ n¨ng cã thÓ x¶y ra: hoÆc EU sÏ gi÷ nguyªn quyÕt ®Þnh nh­ ®· c«ng bè t¨ng thuÕ lªn 16,8%, hoÆc sÏ bÞ ¸p h¹n ng¹ch dùa trªn kim ng¹ch xuÊt khÈu cña n¨n 2004 vµ t¨ng thªm 15% mçi n¨m. Ngµy 24/03/2006, bÊt chÊp nh÷ng quan ®iÓm chia rÏ, sù ph¶n ®èi tõ mét sè n­íc thµnh viªn, Liªn minh Ch©u ¢u cuèi cïng tuyªn bè chÝnh thøc ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi mÆt hµng giµy da nhËp khÈu tõ ViÖt Nam, gi¸ng mét ®ßn chÝ tö vµo ngµnh giµy ViÖt Nam. Møc thuÕ khëi ®Çu chØ cã 4,2%, nh­ng giíi h¹n sau lªn ®Õn 16,8%, tr­íc khi cã mét møc thuÕ cuèi cïng ®­îc ban hµnh. Møc thuÕ nµy sÏ b¾t ®Çu ®­îc ¸p dông tõ ngµy 7/4/2006. Ngµy03/06/2006, Côc qu¶n lý c¹nh tranh Bé Th­¬ng m¹i th«ng b¸o, Liªn minh Ch©u ¢u ®· chÝnh thøc ¸p dông møc thuÕ míi ®èi víi giµy da ViÖt Nam nhËp khÈu vµo thÞ tr­êng nµy. Ngµy 05/07/2006, EC ®Ò xuÊt EU ¸p dông hÖ thèng h¹n ng¹ch ®èi víi giµy da nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. §©y ®­îc xem nh­ mét gi¶i ph¸p cho nh÷ng bÊt ®ång gi÷a EU vµ ViÖt Nam xung quanh vÊn ®Ò b¸n ph¸ gi¸ giµy da. Theo ®Ò xuÊt, EU sÏ ¸p dông møc thuÕ b×nh th­êng 7,5% ®èi víi 95 triÖu ®«i giµy nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. Møc thuÕ sÏ ®­îc xem xÐt ®iÒu chØnh theo tõng n¨m. Tuy nhiªn, mét khi v­ît qua h¹n ng¹ch nµy, da giµy ViÖt Nam sÏ ph¶i chÞu møc thuÕ ph¹t lªn ®Õn 29,5%. §Ò suÊt nµy cÇn ®­îc th¶o luËn vµ ®­îc bé tr­ëng th­¬ng m¹i c¸c n­íc th«ng qua. Tuy nhiªn nã kh«ng nhËn ®­îc sù ®ång t×nh tõ c¸c n­íc thµnh viªn. Lóc nµy ViÖt Nam vÉn phñ nhËn viÖc giµy da trong n­íc b¸n ph¸ gi¸ vµo thÞ tr­êng EU. Tr­íc t×nh h×nh ®ã ®Ò xuÊt vÒ hÖ thèng thuÕ tr¶ chËm ®· ®­îc ®­a ra nh­ng còng kh«ng thµnh c«ng v× gÆp khã kh¨n vÒ mÆt ph¸p lý còng nh­ kh«ng ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn EU ñng hé. Ngµy 27/07/2006, Uû ban Ch©u ¢u ®­a ra kÕ ho¹ch míi vÒ biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi mÆt hµng giµy s¶n xuÊt t¹i ViÖt Nam sau khi kÕ ho¹ch cò kh«ng ®­îc c¸c n­íc thµnh viªn th«ng qua. §Ò xuÊt míi, cã tÝnh tíi nhu cÇu vÒ giµy dÐp nhiÒu khi tr¸i ng­îc nhau gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn, yªu cÇu ®¸nh thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ lµ 10% víi giµy mò da cña ViÖt Nam. Møc thuÕ nµy sÏ ®­îc ¸p dông trong 05 n¨m, thÊp h¬n kh¸ nhiÒu so víi møc s¬ khëi 16,8% ®­a ra håi ®Çu n¨m. Ngµy 04/10/2006, víi tû lÖ ®a sè (13/12), Uû ban ®¹i diÖn th­êng trùc cña 25 n­íc thµnh viªn Liªn minh Ch©u ¢u ®· bá phiÕu th«ng qua biÓu thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi s¶n phÈm giµy mò da nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. Theo ®ã EU sÏ ¸p møc thuÕ ®èi víi c¸c s¶n phÈm giµy da cña ViÖt Nam lµ 10% thay cho møc t¹m thêi tr­íc ®ã lµ 16,8%. BiÖn ph¸p nµy cã hiÖu lùc tõ 07/10/2006 vµ chØ ¸p dông trong vßng 02 n¨m, sau ®ã ®­îc xem xÐt l¹i, chø kh«ng ph¶i 05 n¨m nh­ ®Ò nghÞ ban ®Çu. II. §éng c¬ ®»ng sau vô kiÖn ViÖc EU biÓu quyÕt thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ lªn giµy mò da cña ViÖt Nam kh«ng nãi lªn nhiÒu vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cña n­íc ta, nh­ng l¹i béc lé nh÷ng ®iÓm yÕu nghiªm träng vÒ chÝnh trÞ cña EU: tr× trÖ, m©u thuÉn, bÕ t¾c vµ mÊt c©n b»ng. Thø nhÊt nã ®· thÓ hiÖn sù tr× trÖ cña Ch©u ¢u: Ai còng biÕt giµy lµ mét ngµnh c«ng nghiÖp sö dông nhiÒu lao ®éng. NÕu nh­ mét c«ng nh©n ngµnh giµy ë Trung Quèc hay ViÖt nam chØ cÇn l­¬ng kh«ng ®Õn 100USD/th¸ng, th× mét c«ng nh©n ë Ph¸p hay ý l¹i cã thÓ ®ßi Ýt nhÊt mçi th¸ng 2000 USD. Nh­ng n¨ng suÊt th× ch¼ng cã g× chªnh lÖch, thËm chÝ c«ng nh©n Trung Quèc hay ViÖt Nam cßn lµm ra nhiÒu s¶n phÈm h¬n trong mét thêi gian. HiÓn nhiªn thÊy râ sù yÕu kÐm vÒ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña giµy Ch©u ¢u. VËy t¹i sao c«ng nh©n Ch©u ¢u kh«ng chuyÓn sang nh÷ng ngµnh kh¸c mµ thÕ giíi vÉn ph¶i mua cña Ch©u ¢u, vÝ dô nh­ c«ng nghÖ cao hay c¸c ngµnh sö dông nhiÒu vèn? Qu¸ tr×nh héi nhËp vµ ph¸t triÓn ®ßi hái nh÷ng thay ®æi vÒ c¬ cÊu, nh­ng vÉn cã nh÷ng ng­êi kh«ng theo kÞp sù chuyÓn ®æi. Nh÷ng c«ng nh©n cña Ph¸p hay ý víi hµng chôc n¨m trong nghÒ giµy c¶m thÊy khã kh¨n khi ph¶i chuyÓn ®æi sang nghÒ kh¸c. Thay v× dïng c¸c biÖn ph¸p ®µo t¹o vµ khuyÕn khÝch ®Ó nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi sang nh÷ng ngµnh cã søc c¹nh tranh cao h¬n, th× nhiÒu chÝnh phñ l¹i dïng b¶o hé ®Ó cè duy tr× nh÷ng ngµnh cã søc c¹nh tranh yÕu kÐm. Mét cã g¾ng léi ng­îc dßng thêi ®¹i. Thø hai lµ ®· xuÊt hiÖn nh÷ng m©u thuÉn trong néi bé EU: §Çu tiªn lµ gi÷a c¸c quèc gia thµnh viªn. Trong qu¸ tr×nh biÓu quyÕt cña 25 n­íc trong EU, cã 12 n­íc (chñ yÕu ë B¾c ¢u) ph¶n ®èi viÖc ¸p thuÕ, chØ cã 09 n­íc (chñ yÕu lµ Nam ¢u) nh­ T©y Ban Nha, ý, Ph¸p hay Hungary biÓu quyÕt ¸p thuÕ. Cã 04 n­íc bá phiÕu tr¾ng, nh­ng ®­îc EU tÝnh lµ ®ång ý ¸p thuÕ. TiÕp ®Õn ph¶i kÓ tíi lµ m©u thuÉn gi÷a c¸c tæ chøc ngµnh nghÒ. Liªn ®oµn c«ng nghiÖp hµng thÓ thao Ch©u ¢u (FESI) vµ HiÖp héi Ngo¹i th­¬ng Ch©u ¢u (FTA) cùc lùc ph¶n ®èi viÖc ¸p thuÕ. C¸c ph©n tÝch cña FESI cho thÊy ¸p thuÕ cã thÓ lµm t¨ng ®Õn 25% gi¸ giµy ë Ch©u ¢u vµ thËm chÝ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c còng bÞ ¶nh h­ëng xÊu. Trong khi ®ã, Liªn ®oµn C«ng nghiÖp giµy Ch©u ¢u (CEC) cè g¾ng trÊn an d­ luËn lµ thuÕ sÏ kh«ng lµm t¨ng gi¸ giµy, kh«ng lµm gi¶m viÖc lµm, vµ kh«ng ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lùa chän cña ng­êi tiªu dïng. Mét m©u thuÉn n÷a còng ph¶i kÓ ®Õn lµ chÝnh s¸ch cña Eu. Khi b¾t ®Çu ®Ò cËp thuÕ chèng ph¸ gi¸, Cao uû Th­¬ng m¹i Ch©u ¢u ®· tuyªn bè kh«ng ¸p dông thuÕ lªn giµy cña trÎ em ®Ó trÎ em kh«ng ph¶i chÞu gi¸ giµy t¨ng(chÝnh «ng ®· c«ng nhËn lµ thuÕ sÏ lµm t¨ng gi¸). Nh­ng kÕt qu¶ lµ th¸ng 10 EU ®· quyÕt ®Þnh ¸p thuÕ lªn c¶ giµy trÎ em. Thø ba, nã còng thÓ hiÖn mét sù bÕ t¾c trong dµi h¹n: BÕ t¾c thø nhÊt ®· thÓ hiÖn ë trªn: Ch©u ¢u kh«ng ®ñ n¨ng ®éng ®Ó chuyÓn ®æi nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Ngµnh giµy Ch©u ¢u kh«ng ph¶i lµ ngµnh duy nhÊt kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh. Tõ viÖc ngµnh giµy thµnh c«ng trong viÖc ®ßi hái ®­îc b¶o hé, ®Õn l­ît c¸c ngµnh kh¸c còng nèi b­íc ®ßi hái ®­îc b¶o hé. Sù ®æ vì cña vßng ®µm ph¸n Doha lµ sù bÕ t¾c chung cña WTO, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn ®ãng gãp cña sù bÕ t¾c trong nh÷ng ngµnh cô thÓ: kh«ng cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh mµ còng kh«ng chÊp nhËn chuyÓn ®æi. BÕ t¾c thø hai: viÖc ¸p thuÕ kh«ng thÓ gióp b¶o hé trong dµi h¹n. Giµy cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam sÏ chuyÓn h­íng sang c¸c thÞ tr­êng mµ hä kh«ng bÞ ¸p thuÕ ph¸ gi¸, vÝ dô nh­ NhËt vµ Mü. Tr­íc t×nh h×nh ®ã, giµy cña Indonesia vµ vµi n­íc kh¸c sÏ rót bít ra khái c¸c thÞ tr­êng trªn ®Ó nh¶y vµo Ch©u ¢u lÊp chç trèng do Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®Ó l¹i. LiÖu EU cã thÓ diÔn m·i mµn "thuÕ chèng ph¸ gi¸" víi c¸c n­íc tiÕp theo? Trong c¸c vßng luÈn quÈn nµy, tÊt c¶ ®Òu thiÖt. Ng­êi tiªu dïng mÊt ®i nh÷ng s¶n phÈm quen thuéc vµ gi¸ thÊp. Ng­êi s¶n xuÊt mÊt thªm chi phÝ ®Ó ®iÒu chØnh vµ tiÕp thÞ s¶n phÈm vµo thÞ tr­êng míi. Ai ®­îc lîi: nh÷ng chÝnh trÞ gia ®¹i diÖn cho c¸c nhãm lîi Ých, ®· thµnh c«ng trong viÖc ®­a ra mét chÝnh s¸ch cã lîi cho riªng nhãm m×nh. Thø t­, c¸c quyÕt ®Þnh ®ã còng thÓ hiÖn sù mÊt c©n b»ng vÒ chÝnh trÞ: §iÒu nµy thÓ hiÖn ë viÖc lîi Ých cña ®«ng ®¶o ng­êi tiªu dïng ë Ch©u ¢u bÞ hy sinh, do nh÷ng tæ chøc ®¹i diÖn cho hä kh«ng m¹nh b»ng nh÷ng tæ chøc ®¹i diÖn cho mét nhãm thiÓu sè, ®ã lµ nh÷ng ng­êi bÞ tôt l¹i phÝa sau trong c«ng cuéc héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi. Khi nh÷ng tæ chøc ®¹i diÖn cho thiÓu sè l¹i th¾ng thÕ, ®ã lµ b»ng chøng hiÓn nhiªn vÒ sù mÊt c¨n b»ng vÒ chÝnh trÞ cña EU. Nh÷ng n­íc B¾c ©u biÕt râ ¸p thuÕ chèng ph¸ gi¸ lªn giµy kh«ng nh÷ng kh«ng c«ng b»ng cho c«ng nh©n Trung Quèc vµ ViÖt Nam, mµ cßn cã h¹i cho ng­êi tiªu dïng cña hä. Khi hä vÉn ph¶i chÊp nhËn mét quyÕt ®Þnh nh­ vËy, ®o còng lµ sù mÊt c©n b»ng vÒ chÝnh trÞ cña EU. §ã lµ ch­a tÝnh tr­êng hîp nÕu Trung Quèc ¸p dông biÖn ph¸p tr¶ ®òa, c¶ nh÷ng n­íc trong Eu ®· bá phiÕu ph¶n ®èi thuÕ giµy da còng bÞ tr¶ ®òa l©y. Trung Quèc ®· lµ c­êng quèc thø nh× thÕ giíi, Trung Quèc cã thÓ x©m nhËp mäi thÞ tr­êng, nh­ng EU kh«ng dÔ g× t×m ®­îc mét thÞ tr­êng nµo kh¸c hÊp dÉn h¬n Trung Quèc. §Õn thêi ®iÓm tr­íc khi cã nguy c¬ næ ra cuéc chiÕn tranh th­¬ng m¹i víi Trung Quèc th× EU vÉn cßn c¬ héi ®Ó quyÕt ®Þnh b·i bá thuÕ chèng ph¸ gi¸ lªn giµy mò da, ®Ó thóc ®Èy viÖc kh¾c phôc c¸c yÕu kÐm cña chÝnh m×nh. §©y lµ mét quyÕt ®Þnh chÝnh trÞ kh¸ khã kh¨n, nh­ng cã lîi cho EU nhiÒu h¬n lµ cho Trung Quèc vµ ViÖt Nam. §· cã qu¸ nhiÒu vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ nh»m vµo c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. Ng­êi ta ®· kh«ng ngÇn ng¹i gäi ®Ých danh ®ã lµ nh÷ng vô kiÖn nh»m môc ®Ých b¶o hé c¸c ngµnh s¶n xuÊt ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ®· mÊt h¼n tÝnh c¹nh tranh. V× thÕ sÏ khã cã ®­îc sù c«ng b»ng trong ph©n xö c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ v× môc tiªu cuèi cïng cña nã kh«ng ph¶i lµ sù c«ng b»ng mµ lµ b¶o hé. Khèi liªn minh Ch©u ¢u lo ng¹i cho r»ng hµng ho¸ gi¸ rÎ nhËp khÈu tõ ViÖt Nam trµn lan trªn thÞ tr­êng cã thÓ ®Èy c¸c nhµ s¶n xuÊt néi khèi ®Õn bê vùc ph¸ s¶n. EU biÖn hé r»ng kh«ng cã ý ®Þnh lîi dông c«ng cô b¶o vÖ th­¬ng m¹i ®Ó b¶o hé cho c¸c nhµ s¶n xuÊt Ch©u ¢u. Tuy nhiªn hä cho r»ng cÇn ph¶i ph©n biÖt r¹ch rßi c¸i g× lµ c¹nh tranh g¾t gao vµ c¸i g× lµ c¹nh tranh kh«ng b×nh ®¼ng. Nh­ng chóng ta cã thÓ nhËn thÊy môc ®Ých cña EU lµ muèn n©ng thuÕ giÇy nhËp khÈu lªn. QuyÕt ®Þnh cña EU hoµn toµn mang tÝnh chÊt chÝnh trÞ vµ chèng l¹i nh÷ng ng­êi tiªu dïng. Giµy dÐp ViÖt Nam xuÊt khÈu cã ®Õn 80% lµ c¸c c«ng ty n­íc ngoµi gia c«ng t¹i ®©y. Mµ c«ng ty n­íc ngoµi th× râ rµng kh«ng ®­îc chÝnh phñ ViÖt Nam b¶o hé vÒ gi¸ c¶. Trong qu¸ tr×nh ®iÒu tra EU tiÕn hµnh rÊt nhiÒu viÖc g©y bÊt lîi cho ViÖt Nam. Khi ®· x¸c ®Þnh ®­îc ®èi t­îng quyÕt ®Þnh gi¸ da giµy xuÊt sang EU lµ th­¬ng l¸i (trader) th× Ec l¹i kiÖn nhµ s¶n xuÊt. Cã doanh nghiÖp ch­a bao giê lµm giµy hoÆc kh«ng xuÊt khÈu vµo EU còng bÞ kiÖn. EC ¸p dông c¸c luËt lÖ cña WTO vµo vô kiÖn nµy trong khi ViÖt Nam ch­a ph¶i lµ thµnh viªn cña WTO. Khi cho r»ng c¸c n­íc bÞ kiÖn trî cÊp cho ngµnh da giµy hä kh«ng nghÜ r»ng ngay ë EU mét con bß còng ®­îc trî cÊp 07 euro. NghÜa lµ mét tæ chøc vÉn tån t¹i sù b¶o hé l¹i ®i kiÖn mét n­íc mµ kh«ng ch¾c ch¾n cã sù b¶o hé. Kh«ng ph¶i ngÉu nhiªn mµ EU chän Brazil nh­ lµ n­íc thay thÕ ®Ó tÝnh gi¸ trÞ th«ng th­êng. Sù lùa chän nµy bÊt lîi lín cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam khi ®iÒu kiÖn kinh tÕ cña Brazil cao h¬n nhiÒu so víi ViÖt Nam. §iÒu nµy lµ cã lîi cho EU. Mét bÊt lîi lín cña ViÖt Nam trong vô kiÖn nµy lµ cïng bÞ kiÖn víi Trung Quèc. EU chñ yÕu nh»m ®Õn hµng giµy dÐp rÎ tiÒn cña Trung Quèc chø kh«ng ph¶i cña ViÖt Nam. KÓ tõ khi xo¸ h¹n ng¹ch, sè l­îng giµy dÐp xuÊt khÈu cña Trung Quèc ®· t¨ng lªn tíi 700%. VÞ trÝ thÞ phÇn cña Trung Quèc lín h¬n nhiÒu so víi ViÖt Nam vµ do ®ã ®Ých ng¾m cña EU ®èi víi trung Quèc còng lín h¬n. Ch­¬ng II: Ph¶n øng cña c¸c n­íc ®èi víi vô kiÖn vµ t¸c ®éng cña vô kiÖn tíi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt da giµy ViÖt Nam I.Ph¶n øng tõ c¸c n­íc ®èi víi vô kiÖn cña EU ®èi víi giµy mò da ViÖt Nam 1.Ph¶n øng cña ViÖt Nam Tr­íc ®©y EU dµnh chÕ ®é ­u ®·i hµng ho¸ cho ViÖt Nam xuÊt khÈu sang víi møc thÕ giµy dÐp lµ 4,4%(trong khi cña Trung Quèc lµ 8,5%), nh­ng nay EU l¹i kiÖn, khiÕn nhiÒu doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng khái ngì ngµng. Ngay tõ khi cã th«ng tin vÒ vô kiÖn phÝa ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh kh«ng b¸n ph¸ gi¸ giµy da vµo thÞ tr­êng EU. Tr­íc t×nh h×nh nµy, nhiÒu doanh nghiÖp lóng tóng kh«ng biÕt cã nªn theo ®uæi vô kiÖn hay kh«ng. Cã doanh nghiÖp cho r»ng, nh÷ng ®iÒu kho¶n EC ®­a ra lµ rÊt v« lý, nªn hä kh«ng theo ®uæi vô kiÖn. C¸c doanh nghiÖp kh«ng theo ®uæi vô kiÖn nµy dù ®Þnh sÏ më thÞ tr­êng sang h­íng kh¸c. Tuy nhiªn cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nªn tham gia vô kiÖn ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña c¸ nh©n doanh nghiÖp vµ c¶ ngµnh da giµy nãi chung. ThËm chÝ, nh­ «ng Vò V¨n Minh, Chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ C«ng ty Vina Giµy, thµnh viªn Héi da giµy Thµnh phè Hå ChÝ Minh (S.L.A), HiÖp héi Da giµy ViÖt Nam (LEFASO), th× c¸c doanh nghiÖp kh«ng cã tªn trong danh s¸ch bÞ kiÖn, còng nªn liªn hÖ víi EC ®Ó tham gia vô kiÖn, b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh. Ngay tõ khi EC b¾t ®Çu vô kiÖn, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· cã tinh thÇn hîp t¸c tèt víi EC. Nh­ng g¸o n­íc l¹nh ®Çu tiªn ®· déi th¼ng vµo tinh thÇn hîp t¸c Êy khi 08 doanh nghiÖp n»m trong danh s¸ch ®iÒu tra mÉu cña EC ®· kh«ng ®­îc c«ng nhËn lµ ho¹t ®éng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. VÉn kh«ng n¶n lßng, mét chiÕn dÞch “hîp t¸c toµn diÖn” cña c¸c doanh nghiÖp ®· ®­îc thùc hiÖn nh»m minh oan cho ngµnh da giµy trong n­íc. Nh÷ng doanh nghiÖp t©m huyÕt còng cè g¾ng chøng minh hä tù b­¬n ch¶i kinh doanh ch¼ng ®­îc ai hç trî. Liªn tôc trong gÇn mét th¸ng rßng r· gi÷a trêi T©y gi¸ rÐt (th¸ng 12/2005), ®oµn doanh nghiÖp ®i ®Õn tõng n­íc thµnh viªn chñ chèt cña EU chØ ®Ó nãi chóng ta s¶n xuÊt theo c¬ chÕ nµo, v× sao gi¸ c¶ cña chóng ta c¹nh tranh, ngµnh da giµy kh«ng ®­îc nhµ n­íc trî gi¸ mµ hÇu hÕt lµ tù th©n vËn ®éng. Tuy nhiªn kÕt qu¶ kh«ng vÉn hoµn kh«ng. ChÝnh phñ ViÖt Nam còng kh¼ng ®Þnh kh«ng can thiÖp vµ kh«ng trî gi¸ cho c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp da giµy. Lîi thÕ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ do chi phÝ lao ®éng thÊp vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i. C¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt giµy da ViÖt Nam ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c kinh tÕ thÞ tr­êng, hä ®­îc tù do kinh doanh vµ c¹nh tranh c«ng b»ng. ViÖc miÔn gi¶m tiÒn thuª ®Êt nÕu cã còng chØ lµ sù khuyÕn khÝch ®Çu t­ mµ kh«ng nªn xem lµ sù bãp mÐo chi phÝ s¶n xuÊt. ActionAid ViÖt Nam vµ HiÖp héi Da giµy ViÖt Nam (LEFASO) ®· tiÕn hµnh kh¶o s¸t vµ ®¸nh gi¸ nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña vô kiÖn ®èi víi ®êi sèng vµ viÖc lµm cña c«ng nh©n t¹i 21 doanh nghiÖp s¶n xuÊt giµy mò da xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU ë 07 tØnh thµnh trong c¶ n­íc. B¸o c¸o nghiªn cøu nµy cïng víi l¸ th­ tËp thÓ víi 2000 ch÷ kÝ cña cña c¸c c«ng nh©n da giµy ®· ®­îc göi tíi phiªn ®iÒu trÇn tai EC vÒ vô kiÖn t¹i Brussels (BØ) vµo ngµy 02/06/2006. ActionAid (AAV) ®· lªn tiÕng kªu gäi EC xem xÐt l¹i quyÕt ®Þnh ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi giµy mò da ViÖt Nam mét c¸ch thÊu t×nh ®¹t lý, trªn c¬ së th­¬ng m¹i c«ng b»ng, b×nh ®¼ng vµ nh©n ®¹o. Ngµy 06/10, Bé Th­¬ng m¹i còng chÝnh thøc cã ph¶n øng tr­íc viÖc EC ¸p thuÕ 10% ®èi víi giµy mò da ViÖt Nam. Thø tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i Lª Danh VÜnh ®· ®Ò nghÞ EC kh«ng ¸p dông biÖn ph¸p nµy. Theo «ng møc thuÕ nµy lµ qu¸ cao. Mét lÇn n÷a «ng kh¼ng ®Þnh c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hoµn toµn kh«ng b¸n ph¸ gi¸ giµy cã mò da vµo EU, xuÊt khÈu giµy cã mò da cña ViÖt Nam kh«ng ph¶i lµ nguyªn nh©n g©y thiÖt h¹i vµ ®e do¹ g©y thiÖt h¹i vËt chÊt cho ngµnh c«ng nghiÖp giµy da cña EU, mäi quyÕt ®Þnh ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ víi giµy da ViÖt Nam ®Òu kh«ng c«ng b»ng, kh«ng ph¶n øng ®óng thùc tÕ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu giµy da ë ViÖt Nam. Thø tr­ëng Bé Th­¬ng m¹i Phan ThÕ RuÖ ®· cho r»ng: viÖc c¸c nhµ s¶n xuÊt Ch©u ¢u vµ Uû ban Ch©u ¢u ®Ò xuÊt ¸p dông thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ lµ ®i ng­îc víi tinh thÇn tù do ho¸ th­îng m¹i céng ®ång Ch©u ¢u khëi x­íng vµ thóc ®Èy. §iÒu nµy còng tr¸i víi môc tiªu cña c¸c tr­¬ng tr×nh trî gióp xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo mµ Uû ban Ch©u ¢u vµ c¸c n­íc dµnh cho ViÖt Nam. Bµ §inh ThÞ Mü Loan, Côc tr­ëng Côc qu¶n lý c¹nh tranh, Bé th­¬ng m¹i ngay sau khi cã ph¸n quyÕt ¸p thuÕ ®· kh¼ng ®Þnh r»ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng b¸n ph¸ gi¸. Theo bµ th× viÖc ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ s¬ bé cña EC lµ kh«ng ph¶n ¸nh thùc tÕ. §¹i diÖn HiÖp héi da giµy ViÖt nam, «ng NguyÔn Gia Th¶o- Chñ tÞch HiÖp héi Da giµy ViÖt Nam còng ®· cã ý kiÕn ph¶n ®èi viÖc EU ¸p møc thuÕ 10% ®èi víi giµy mò da nhËp tõ ViÖt Nam vµ cho ®©y lµ biÖn ph¸p b¶o hé m©ô dÞch. Ngµy 10/8/2006, ng­êi ph¸t ng«n Bé ngo¹i giao ViÖt Nam Lª Dòng kh¼ng ®Þnh c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt giµy daViÖt Nam kh«ng b¸n ph¸ gi¸ vµo thÞ tr­êng EU vµ cho r»ng ®Ò xuÊt cña EC vÒ ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi v¬Ý ViÖt Nam ®i ng­îc víi chñ tr­¬ng tù do ho¸ th­¬ng m¹i. ViÖc ¸p thuÕ nµy còng bÞ c¸c c«ng ty ®Õn tõ Ch©u ¢u ®Æt c¬ së s¶n xuÊt ë ViÖt Nam ph¶n ®èi. 2.Ph¶n øng cña c¸c n­íc thµnh viªn EU 2.1.C¸c ý kiÕn ñng hé ViÖt Nam Khi EU ®­a ra møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi giµy da nhËp khÈu tõ ViÖt Nam th× ®· cã nh÷ng bÊt ®ång s©u s¾c gi÷a c¸c n­íc B¾c ¢u vµ Nam ¢u. 13 n­íc, chñ yÕu lµ c¸c n­íc B¾c ¢u, ®øng ®Çu lµ Thuþ §iÓn, còng nh­ giíi nhËp khÈu vµ b¸n lÎ da giµy EU ph¶n ®èi viÖc ¸p thuÕ nµy v× cho r»ng ®©y lµ hµnh ®éng b¶o hé vµ lµm ¶nh h­ëng ®Õn tiªu dïng Ch©u ¢u do gi¸ t¨ng. Thuþ §iÓn ®· ®­a ra ®Ò nghÞ chØ ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ khi sè l­îng nhËp khÈu v­ît qu¸ Quotas. C¸c quèc gia thµnh viªn kh¸c nh­ Anh, Ireland, Ph¸p, Hµ Lan ph¶n ®èi quyÕt ®Þnh nµy v× thuÕ nµy cã thÓ ®Èy gi¸ lªn cao vµ khiÕn cho c¸c nhµ b¸n lÎ chÞu thiÖt h¹i. Trong ®ã, 06 n­íc gåm Ireland, BØ, Anh, Ph¸p, §anh M¹ch, Hµ Lan quyÕt ®Þnh thµnh lËp Liªn minh giµy trÎ em ®Ó chèng l¹i viÖc EU ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ tõ giµy da tíi giµy trÎ em. ChÝnh phñ c¸c n­íc thµnh viªn EU ®· nhiÒu lÇn b¸c bá ®Ò nghÞ cña EC vÒ viÖc ¸p dông c¸c møc ¸p thuÕ chèng ph¸ gi¸ ®èi víi s¶n phÈm giµy da cu¶ ViÖt Nam. Ph¸t biÓu tr­íc b¸o giíi t¹i Brusels ( BØ), ngµy 04/08, ng­êi ph¸t ng«n cña EU, «ng Peter Power cho biÕt Uû ban cè vÊn chèng ph¸ gi¸ kh«ng t¸n thµnh ®Ò xuÊt ngµy 26/07 cña EC, theo ®ã ¸p dông møc thuÕ 10% ®èi víi giµy da nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. ¤ng Power thõa nhËn r»ng néi bé EU ®ang bÞ chia rÏ trong vÊn ®Ò nµy. Mét sè n­íc ñng hé tù do th­¬ng m¹i trong khi mét sè kh¸c l¹i yªu cÇu ph¶i b¶o hé ngµnh giµy da cña ch©u ¢u tr­íc lµn sãng hµng nhËp khÈu gi¸ rÎ. Tr­íc ®ã, c¸c n­íc EU còng ®· nãi “kh«ng” víi mét ®Ò nghÞ kh¸c cña EC vÒ ¸p dông mét hÖ thèng thuÕ quy ®Þnh møc h¹n ng¹ch ®èi víi giµy da nhËp khÈu tõ ViÖt Nam. Chñ tÞch HiÖp héi c¸c nhµ nhËp khÈu vµ b¸n lÎ giµy dÐp Ch©u ¢u (FAIR) Paul Verrips cho r»ng hÖ thèng th­¬ng m¹i cña EU cßn tån t¹i nhiÒu sai lÇm mang tÝnh thñ tôc vµ cÇn ®­îc ®iÒu tra tæng thÓ. QuyÕt ®Þnh ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ nµy lµ mét trong nh÷ng sai lÇm nh­ vËy. ¤ng cho biÕt FAIR quyÕt t©m lµm râ vÊn ®Ò nµy. Liªn minh ngµnh hµng thÓ thao ch©u ¢u (FESI), víi c¸c thµnh viªn lín vµ næi tiÕng thÕ giíi nh­ Nike vµ Adidas, ®· lªn tiÕng c¶nh b¸o Uû ban Ch©u ¢u r»ng viÖc ®¸nh thuÕ nhËp khÈu chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi c¸c s¶n phÈm giµy thÓ thao s¶n xuÊt t¹i Trung Quèc vµ ViÖt Nam cã thÓ khiÕn ngµnh hµng nµy cu¶ Ch©u ¢u mÊt ®i 640000 viÖc lµm thu nhËp cao ®Æc biÖt lµ trong c¸c bé phËn thiÕt kÕ, tiÕp thÞ vµ hËu cÇn. C¸c c«ng ty Ch©u ¢u ®· tÝnh tíi kh¶ n¨ng khëi kiÖn EU vÒ quyÕt ®Þnh ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ víi giµy da nhËp tõ ViÖt Nam. HiÖp héi c¸c nhµ b¸n lÎ Anh (BRC) nªu râ viÖc ¸p thuÕ chèng ph¸ gi¸ nµy chØ nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña mét sè nhµ s¶n xuÊt kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh ë Ch©u ¢u, trong khi l¹i g©y thiÖt h¹i cho ng­êi tiªu dïng vµ c¸c nhµ ph©n phèi lÎ. T¸n ®ång quan ®iÓm nµy, Liªn ®oµn ngµnh s¶n xuÊt ®å thÓ thao Ch©u ¢u kh¼ng ®Þnh ¸p thuÕ chèng ph¸ gi¸ sÏ ¶nh h­ëng tiªu cùc tíi quan hÖ EU- ViÖt Nam. H·ng s¶n xuÊt giµy Clarks, nhµ b¸n lÎ lín nhÊt cña Anh, ®· chØ trÝch quyÕt ®Þnh cña Uû ban Th­¬ng m¹i cña EU vÒ ¸p ®Æt møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ víi giµy da xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Gi¸m ®èc tµi chÝnh cña h·ng, «ng Martin Salisbury cho r»ng quyÕt ®Þnh nµy ®ang ®e do¹ ®Õn ho¹t ®éng cña hä t¹i ViÖt Nam. Chñ tÞch HiÖp héi da giµy §øc còng kh¼ng ®Þnh quyÕt ®Þnh nµy cña EU lµ mét sai lÇm. Theo «ng, biÖn ph¸p EU ®­a ra lµ nh»m b¶o vÖ ngµnh da giµy cu¶ EU tr­íc nguån hµng rÎ tõ ViÖt Nam. B¸o Th­¬ng m¹i cña §øc còng cã bµi viÕt chØ trÝch quyÕt ®Þnh cña EU vµ c¶nh b¸o quyÕt ®Þnh ®ã cã thÓ lµm 10000 c«ng nh©n ë c¸c n­íc EU mÊt viÖc. 2.2.C¸c ý kiÕn ñng hé viÖc ®¸nh thuÕ Khi EU ®­a ra biÖn ph¸p ¸p thuÕ th× ®· nhËn ®­îc sù ñng hé tuyÖt ®èi cña c¸c n­íc nh­ Italia vµ Bå §µo Nha, nh÷ng n­íc muèn b¶o vÖ ngµnh s¶n xuÊt giµy néi ®Þa. Hä kiªn quyÕt ®ßi ¸p thuÕ víi ViÖt Nam víi lý do mÆt hµng da giµy cña chóng ta ®· b¸n ph¸ gi¸ lµm gi¶m møc c¹nh tranh trong n­íc. ThËm chÝ khi EU ®­a ra yªu cÇu ®¸nh thuÕ 10% víi giµy da ViÖt Nam, ®Ò xuÊt nµy ®· vÊp ph¶i nh÷ng sù ph¶n ®èi tõ mét sè n­íc s¶n xuÊt giµy t¹i Ch©u ¢u, vÝ nh­ Italia. N­íc nµy cho r»ng møc thuÕ trªn lµ thÊp vµ ®Ò nghÞ n©ng lªn n÷a. Cã mét sè n­íc tr­íc ®©y ph¶n ®èi quyÕt ®Þnh ¸p thuÕ còng ®· tá ý tháa hiÖp, nh­ n­íc Aã. Hä ®Ò xuÊt ¸p dông møc thuÕ 10% trong vßng mét n¨m sau ®ã sÏ xem xÐt ®iÒu chØnh l¹i. §Ò nghÞ cña Aã ®· t¸c ®éng m¹nh ®Õn liªn minh c¸c n­íc ñng hé th­¬ng m¹i tù do. 3.Ph¶n øng cña c¸c tæ chøc quèc tÕ vµ c¸c n­íc kh¸c HiÖp héi dÖt may da giµy Mü (AAFA) ®· kªu gäi thµnh viªn cña Liªn minh Ch©u ¢u cïng s¸t c¸nh víi Hµ Lan, §an M¹ch, Thuþ §iÓn ®Ó ph¶n ®èi viÖc ¸p thuÕ chèng ph¸ gi¸ giµy xuÊt xø tõ ViÖt Nam v× cho r»ng ®iÒu nµy tiÒm Èn nhiÒu t¸c h¹i. AAFA c¶nh b¸o viÖc ¸p thuÕ nµy cã thÓ sÏ mang l¹i nh÷ng thiÖt h¹i cho ng­êi tiªu dïng Ch©u ¢u, hä sÏ ph¶i mua giµy dÐp víi gi¸ rÊt cao, h¬n n÷a nh÷ng lùa chän ­a thÝch cña hä l¹i bÞ thu hÑp. Thªm vµo ®ã, viÖc ¸p thuÕ nµy còng sÏ g©y t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn hµng tr¨m ngµn ng­êi lao ®éng cña c¸c c«ng ty giµy dÐp ë Ch©u ¢u. C¸c tæ chøc tiªu dïng, nhµ b¸n lÎ vµ chÕ t¹o s¶n xuÊt hµng ho¸ ë Ch©u ¸ chØ trÝch EU t×m c¸ch ®¹t môc tiªu cña riªng m×nh b»ng c¸ch trõng ph¹t c¸c n­íc, n¬i ch©u ¢u cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt ngµy cµng t¨ng. Trung Quèc-quèc gia cïng bÞ khëi kiÖn víi ViÖt Nam ®· khëi kiÖn EU vÒ møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ víi n­íc nµy. Tuy vËy, còng cã quèc gia lîi dông viÖc ¸p thuÕ nµy mét c¸ch triÖt ®Ó. Bé th­¬ng m¹i Ên §é ®· chuÈn bÞ mét ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cho ngµnh s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu cña n­íc nµy nh»m tËn dông lîi thÕ tõ quyÕt ®Þnh cña EU. ¤ng Joosim Ramesh, Quèc vô khanh Bé th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp Ên §é cho r»ng viÖc ¸p thuÕ nµy t¹o c¬ héi cho ngµnh da giµy cña Ên §é. Bëi gÇn 63% c¸c s¶n phÈm giµy da xuÊt khÈu cña n­íc nµy lµ sang thÞ tr­êng EU. ¤ng ®· khuyÕn c¸o c¸c nhµ s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu giµy da cña Ên §é tranh thñ c¬ héi nµy ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng EU. II.T¸c ®éng cña vô kiÖn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi tiªu dïng 1.T¸c ®éng cña vô kiÖn ®èi víi c¸c doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng ViÖt Nam Thø nhÊt, vô kiÖn ®· t¸c ®éng tiªu cùc ®Õn viÖc s¶n xuÊt vµ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp da giµy ViÖt Nam. ViÖc ¸p thuÕ g©y nhiÒu khã kh¨n cho doanh nghiÖp ViÖt Nam. §Çu tiªn lµ phÇn lín c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu giµy dÐp vµo thÞ tr­êng Ch©u ¢u d­íi h×nh thøc gia c«ng, lîi nhuËn thÊp. H¬n thÕ n÷a møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ 10% céng víi møc thuÕ hiÖn hµnh th× c¸c s¶n phÈm giµy mò da ViÖt Nam sÏ ph¶i chÞu møc thuÕ tæng céng trung b×nh trªn 14%. §iÒu nµy sÏ lµm cho doanh nghiÖp ViÖt Nam khã kh¨n trªn c¶ hai ph­¬ng diÖn: c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng Céng §ång Ch©u ¢u vµ lîi nhuËn cña doanh nghiÖp, ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn viÖc lµm vµ thu nhËp cña ng­êi lao ®éng trong ngµnh c«ng nghiÖp giµy dÐp vèn ®· thÊp. Ngay khi cã tin kh¶ n¨ng x¶y ra vô kiÖn, c¸c doanh nghiÖp da giµy ®· bÞ mÊt hµng lo¹t hîp ®ång, bëi kh¸ch hµng lo l¾ng sÏ bÞ ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ nªn kh«ng d¸m ®Æt hµng- ®ã lµ ý kiÕn cña hÇu hÕt doanh nghiÖp da giµy khi nãi vÒ t¸c ®éng cña vô kiÖn. Ngay lËp tøc c¸c ®èi t¸c cã c¸c ph¶n øng tiªu cùc nh­ rót ®¬n hµng, dÞch chuyÓn viÖc thuª gia c«ng sang Indonesia, Th¸i Lan,.. khiÕn doanh nghiÖp võa mÊt lu«n kh¸ch hµng. Cã kho¶ng 20% ®¬n hµng cña Trung Quèc vµ ViÖt Nam ®­îc chuyÓn sang thÞ tr­êng Indonesia. NhiÒu tËp ®oµn giµy dÐp lín ®· tÝnh ®Õn chuyÖn chuyÓn nhµ m¸y sang Indonesia ®Ó tËn dông chÝnh s¸ch th«ng tho¸ng vµ nguån lao ®éng rÎ t¹i ®©y. §· cã 02 tËp ®oµn c«ng bè ®Çu t­ x©y dùng hai nhµ m¸y cì lín t¹i n­íc nµy. NhiÒu ®èi t¸c n­íc ngoµi ®· rót ®¬n hµng vµ dÞch chuyÓn s¶n xuÊt sang c¸c n­íc kh¸c nh­ Indonesia, Th¸i Lan, Ên §é … Sè ®¬n hµng ®· gi¶m 30-50% so víi n¨m 2004. Theo ph©n tÝch cña mét doanh nghiÖp chuyªn s¶n xuÊt giµy da, møc l·i trung b×nh cña mét ®«i giµy chØ tõ 5-8%/ gi¸ FOB, t­¬ng ®­¬ng 0.3-0.7euro/1®«i, rÊt thÊp do víi sè tiÒn ph¶i t¨ng thªm do t¨ng thuÕ. Víi ®iÒu ®ã c¸c ®¬n hµng sÏ khã lßng cßn ®­îc thùc hiªn t¹i ViÖt Nam. Thay vµo ®ã, c¸c nhµ nhËp khÈu sÏ chuyÓn sang Th¸i Lan, Indonesia. ViÖc ¸p thuÕ nµy g©y t¸c ®éng tiªu cùc tíi ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña toµn ngµnh da giµy, víi kinh ng¹ch xuÊt khÈu tíi 2.1 tû euro (n¨m 2005) cña ViÖt Nam vµo thÞ tr­êng EU. Thèng kª ban ®Çu cho thÊy, bÞ ¶nh h­ëng nÆng nÒ nhÊt lµ c¸c doanh nghiÖp gia c«ng 100% cho c¸c ®èi t¸c n­íc ngoµi, víi s¶n l­îng giµy da chiÕm 80% l­îng giµy dÐp xuÊt vµo EU vµ chiÕm kho¶ng 80-100% tæng sè ®¬n hµng. §iÒu ®¸ng lo lµ khã kh¨n thiÕu hôt hîp ®ång trong n¨m 2006, v× cho ®Õn thêi ®iÓm nµy lµ thêi ®iÓm chuÈn bÞ kÕ ho¹ch cho n¨m tíi mµ vÉn ch­a cã nhiÒu ®¬n ®Æt hµng. C¸c kh¸ch hµng kh«ng d¸m ®Æt hµng trong ®iÒu kiÖn nh­ hiÖn nay v× tû lÖ rñi ro rÊt cao nÕu EC ra ph¸n quyÕt ¸p thuÕ b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp da giµy ViÖt Nam. NhiÒu kh¸ch hµng lo ng¹i, chØ ®Æt hµng cÇm chõng cho n¨m 2006 v× ch­a biÕt diÔn biÕn vô viÖc tíi ®©u, ch­a biÕt gi¸ c¶ thÕ nµo. Theo Lefaso, trong quý I/2006, sè ®¬n hµng cña c¸c doanh nghiÖp da giµy ®· gi¶m 20-50% so víi cïng kú n¨m 2005, Dù b¸o quý III sè ®¬n ®Æt hµng cßn gi¶m m¹nh. Do vËy, trªn 50% doanh nghiÖp trong diÖn nghiªn cøu ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt hoÆc s¶n xuÊt cÇm chõng, chuyÓn ®æi c¬ cÊu s¶n xuÊt. 76% sè doanh nghiÖp bÞ gi¶m thu nhËp so víi cïng kú n¨m ngo¸i, møc thu nhËp gi¶m tõ 15-60%. Cßn theo «ng DiÖp Thµnh KiÖt, phã chñ tÞch HiÖp héi Da giµy TP.HCM(SLA), c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam sÏ mÊt kh¶ n¨ng c¹nh tranh víi nhiÒu n­íc cã ngµnh c«ng nghiÖp giµy m¹nh nh­ Th¸i Lan, Phillippines, Indonesia, Ên §é, … “Ngay c¶ Trung Quèc dï còng bÞ ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸, nh­ng ViÖt Nam còng kh«ng thÓ c¹nh tranh khi mµ møc thuÕ cña hä chØ cao h¬n ViÖt Nam cã 2.4% trong khi tr­íc ®ã trong ®¬n kiÖn EU ®· ®Ò ra lµ møc b¸n ph¸ gi¸ cña Trung Quèc cao h¬n gÊp ba lÇn so víi VN ", «ng KiÖt nãi. Ngay tõ n¨m 2005, kinh ng¹ch xuÊt khÈu giµy da cña nhiÒu doanh nghiÖp gi¶m m¹nh. S¶n l­îng giµy xuÊt khÈu cña c«ng ty Tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n (TNHH) Sao Vµng (H¶i Phßng) n¨m 2005 chØ ®¹t trªn 5,3 triÖu ®«i, b»ng 88,7% so víi n¨m 2004 nªn kinh ng¹ch xuÊt khÈu cña doanh nghiÖp gi¶m 8% so víi n¨m 2004. Cßn «ng NguyÔn Ngäc L©m- Tæng Gi¸m ®èc c«ng ty da giµy H¶i Phßng cho biÕt: C¶ n¨m 2005, c«ng ty chØ ®¹t 83% s¶n l­îng so víi n¨m 2004, nhiÒu ®¬n vÞ thµnh viªn chØ ®¹t 60%. NÆng nÒ h¬n lµ c«ng ty cæ phÇn giµy H¶i D­¬ng, Gi¸m ®èc c«ng ty NguyÔn V¨n Vinh cho biÕt: Ngay tõ th¸ng11/2005, ®¬n hµng ®· gi¶m m¹nh vµ ®Õn thêi ®iÓm ®ã s¶n l­îng chØ cßn kho¶ng 30% so víi cïng kú mäi n¨m. Cßn hµng lo¹t nhµ m¸y nh­ giµy Barotex, cty liªn doanh Kainan, giµy Th¸i Nguyªn, … ®· ph¶i ngõng s¶n xuÊt bëi c¸c kh¸ch hµng kh«ng ký hîp ®ång ®Æt hµng, c«ng nh©n ph¶i nghØ chê viÖc. NhiÒu doanh nghiÖp ph¶n ¸nh, míi chØ ¸p dông thuÕ cã 4.2% mµ hµng lo¹t c¸c doanh nghiÖp ®· lao ®ao, nÕu EC ¸p dông thuÕ tíi 16.8% vµo thêi ®iÓm 15/09/2006, t×nh h×nh cßn hÕt søc tåi tÖ. Gi¸m ®èc mét doanh nghiÖp ®· bøc xóc nãi : Vô kiÖn ch¼ng kh¸c g× "c¬n sãng thÇn" ®ang tµn ph¸ ngµnh c«ng nghiÖp da giµy ViÖt Nam. C¸c doanh nghiÖp nh­ C«ng ty giµy An Giang bÞ gi¶m tíi 66% s¶n l­îng. C«ng ty TNHH s¶n xuÊt, gia c«ng hµng xuÊt khÈu 30/4 ë T©y Ninh, chuyªn gia c«ng giµy c¸c läai cho ®èi t¸c §µi Loan, bÞ gi¶m tíi 60% s¶n l­îng. C«ng ty Gia §Þnh gi¶m 56% … C¸c doanh nghiÖp cßn bÞ r¬i vµo t×nh tr¹ng ph¶i s¶n xuÊt cÇm chõng, tr¶ l­¬ng chê viÖc nh»m gi÷ c«ng nh©n cã tay nghÒ. Thø hai, quyÕt ®Þnh nµy ®· t¸c ®éng lín ®Õn ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt da giµy ViÖt Nam. §· cã kho¶ng 30% doanh nghiÖp ph¶i thu hÑp s¶n xuÊt, c¾t gi¶m lao ®éng, cã doanh nghiÖp c¾t gi¶m tíi 1.000 lao ®éng nh­ C«ng ty giµy da H¶i Phßng… ­íc tÝnh sÏ cã kho¶ng 100 ngµn ng­êi lao ®éng mÊt viÖc do ¶nh h­ëng tiªu cùc ®Õn vô kiÖn. ¶nh h­ëng nghiªm träng nhÊt lµ lao ®éng trong ngµnh da giµy, lÜnh vùc mµ lao ®éng n÷ chiÕm tíi 80%, l¹i chñ yÕu lµ phô n÷ n«ng th«n. C«ng nh©n thÊt nghiÖp hµng lo¹t kÐo theo nh÷ng ng­êi th©n trong gia ®×nh còng bÞ ¶nh h­ëng. TiÒn l­¬ng cña c«ng nh©n ®· bÞ c¾t gi¶m mét nöa (cßn 400.000 ®ång/th¸ng ) , kh«ng ®ñ chi tiªu trong gia ®×nh vµ nu«i con ¨n häc. Nh­ vËy hµng tr¨m ngh×n lao ®éng n÷ trong ngµnh da giµy. Kh«ng biÕt nhiÒu vÒ vô kiÖn, nh­ng biÕt râ r»ng miÕng c¬m manh ¸o cña m×nh bÞ ®e do¹ hµng ngµy. 2.T¸c ®éng cña vô kiÖn ®èi víi doanh nghiÖp, ng­êi lao ®éng vµ ng­êi tiªu dïng EU Vô kiÖn ®· t¸c ®éng tíi c¸c nhµ nhËp khÈu EU: Khi quyÕt ®Þnh ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi giµy mò da cña ViÖt Nam c¸c nhµ nhËp khÈu giµy EU còng gÆp khã kh¨n trong kinh doanh. Hä ®· quen víi viÖc ®Æt hµng t¹i ViÖt Nam, kh«ng ph¶i chØ viÖc chuyÓn ®¬n ®Æt hµng sang n­íc kh¸c lµ xong mäi chuyÖn. Khi ®Æt hµng t¹i ViÖt Nam hä cã thÓ yªn t©m vÒ chÊt l­îng, thêi h¹n giao hµng, nÕu chuyÓn sang n¬i kh¸c coi nh­ lµm ph¶i l¹i tõ ®Çu tõ viÖc t×m kiÕm ®èi t¸c ®Õn x©y dùng mèi quan hÖ víi ®èi t¸c ®ã. Ng­êi lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp EU còng bÞ ¶nh h­ëng: Cã kho¶ng trªn d­íi 500.000 lao ®éng cña EU lµm viÖc trong c¸c lÜnh vùc thiÕt kÕ, ph©n phèi … bÞ ¶nh h­ëng, thËm chÝ mÊt viÖc. Nh­ng chÞu ¶nh h­ëng lín nhÊt vÉn lµ ng­êi tiªu dïng EU:  Do l­îng giµy nhËp khÈu tõ ViÖt Nam vµ Trung Quèc lªn tíi gÇn 300 triÖu ®«i (n¨m 2005) nªn kho¶n tiÒn mµ ng­êi tiªu dïng Ch©u ¢u ph¶i chi ra lµ rÊt lín. Ng­êi d©n EU sÏ ph¶i chi thªm 2-5 euro ®Ó mua giµy dÐp nhËp khÈu tõ ViÖt Nam lÉn Trung Quèc.  NÕu lóc tr­íc ng­êi tiªu dïng Anh bá ra kho¶ng 20 b¶ng ®Ó mua ®«i dÐp chÊt liÖu da ®i trong nhµ th× b©y giê sè tiÒn ®ã ph¶i lµ 27-28 b¶ng. §ã lµ thiÖt h¹i mµ ng­êi tiªu dïng ë c¸c n­íc Ch©u ¢u ph¶i g¸nh chÞu. Ch­¬ng III: Bµi häc kinh nghiÖm tõ vô kiÖn vµ gi¶i ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp I.Bµi häc kinh nghiÖm ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam Thø nhÊt lµ ph¶i ®¶m b¶o c¸c tiªu chÝ kinh tÕ thÞ tr­êng, ®©y lµ kinh nghiÖm tõ vô da giµy. §­îc c«ng nhËn ho¹t ®éng theo c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ mét ®iÒu quan trong ®Ó gi¶m bít c¸c thiÖt h¹i khi x¶y ra c¸c vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸, thËm chÝ nÕu chøng minh ®­îc ®iÒu nµy, cã thÓ tr¸nh ®­îc nh÷ng vô kiÖn bÊt lîi. §iÒu nµy sÏ cßn cã ý nghÜa trong thêi gian tíi v× cho ®Õn thêi ®iÓm gia nhËp WTO, ViÖt Nam vÉn ch­a ®­îc c«ng nhËn lµ mét n­íc cã nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn cñng cè quan hÖ hîp t¸c víi chÝnh quyÒn EU ®Ó thu ®­îc nhiÒu th«ng tin chi tiÕt h¬n liªn quan ®Õn c¸c tiªu chuÈn c«ng nhËn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Ó cã chuÈn ho¸ trong c¸c ho¹t ®éng cña m×nh còng nh­ chuÈn bÞ nh÷ng th«ng tin khi cã yªu cÇu ®iÒu tra. C¸c doanh nghiÖp còng cÇn sím ph¸t triÓn hÖ thèng kÕ to¸n theo c¸c tiªu chuÈn quèc tÕ. Thø hai, ®iÓm mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn hÕt søc chó ý lµ héi nhËp th«ng tin vµ m· sè th«ng tin víi thÕ giíi. Th«ng tin vÒ vô ph¸ gi¸ mµ c¸c doanh nghiÖp nhËn ®­îc tõ chÝnh phñ th­êng rÊt chung chung, ai còng biÕt. C¸c th«ng tin tõ kh¸ch hµng hay b¸o chÝ th­êng thiÕu chÝnh x¸c, ®«i khi cßn tr¸i ng­îc nhau . ChÝnh v× thÕ c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i x©y dông ®­îc hÖ thèng th«ng tin ®¸ng tin cËy. M· sè th«ng tin còng lµ vÊn ®Ò ®¸ng l­u ý. VÝ dô nh­ m· sè hµng bÞ ¸p thuÕ cña chóng ta chØ ghi chung chung lµ 6403, trong khi ë EU dïng ®Õn 08 m· sè. ViÖc kh«ng ®èi chiÕu ®­îc víi nhau còng g©y khã kh¨n trong ®µm ph¸n. Thø ba, ®Ó kÞp thêi x¸c ®Þnh nguy c¬, mçi HiÖp héi ngµnh hµng cÇn ®¸nh gi¸ n¨ng lùc vµ lîi thÕ c¹nh tranh cña s¶n xuÊt trong n­íc víi cïng ngµnh hµng t¹i thÞ tr­êng n­íc nhËp khÈu. Muèn thùc hiÖn ®­îc ®iÒu nµy, mçi ngµnh cÇn x©y dùng mét hÖ thèng c¬ së d÷ liÖu th«ng tin, ph¶i ph©n tÝch tõng s¶n phÈm øng víi tõng thÞ tr­êng xuÊt khÈu. §©y lµ c«ng viÖc ®ßi hái nç lùc vµ sù tham gia cña nhiÒu bªn nh­ hiÖp héi s¶n xuÊt vµ tiªu dïng, thèng kª, h¶i quan, ®¹i diÖn th­¬ng m¹i VN ë n­íc ngoµi. Thø t­, c¸c doanh nghiÖp còng nªn häc c¸ch øng phã tõ xa víi c¸c rµo c¶n cña n­íc nhËp khÈu. Trong thêi kú héi nhËp chèng b¸n ph¸ gi¸ sÏ lµ mét viÖc sÏ x¶y ra kh¸ th­êng xuyªn. Trong nh÷ng vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ tr­íc ®©y, th­êng lµ chuyÖn "cña ai ng­êi nÊy biÕt". Cßn c¸c doanh nghiÖp ch­a bÞ kiÖn vÉn v« t­ kh«ng nghÜ ®Õn phßng chèng. V× ch­a ®Ó ý ®Õn nh÷ng ®iÒu nµy, nªn b©y giê chóng ta ®· ph¶i nhËn mét "quµ tÆng" ®¾ng ch¸t tõ ng­êi b¹n truyÒn thèng EU vµ ch¾c ch¾n nÕu kh«ng c¶i thiÖn t×nh h×nh chóng ta sÏ cßn ph¶i chÞu nhiÒu vô kiÖn nh­ vô kiÖn nµy n÷a. Thø n¨m lµ kinh nghiÖm øng phã khi c¸c vô kiÖn x¶y ra. Kinh nghiÖm trong c¸c vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ mò da ViÖt Nam cña EU n¨m ngo¸i doanh nghiÖp ph¶i hîp t¸c 100% víi Liªn minh Ch©u ¢u ®Ó th«ng tin hÕt søc râ rµng vÒ t×nh h×nh kinh doanh cña c«ng ty, trong tr­êng hîp tiÕp tôc nh÷ng vô kiÖn kh¸c ®èi víi mÆt hµng nµy. Giµy dÐp ViÖt Nam vÉn ch­a ra khái danh s¸ch nguy c¬ tiÕp tôc bÞ kiÖn ph¸ gi¸ ë EU, trong khi giµy mò da ®· bÞ ¸p thuÕ ph¸ gi¸ 10% ®Õn n¨m 2008. Khi vô kiÖn x¶y ra, c¸ch ®èi phã hiÖu qu¶ nhÊt ph¶i chuÈn bÞ sæ s¸ch, tµi liÖu, kiÓm to¸n h¹ch to¸n mét c¸ch ®Çy ®ñ vµ minh b¹ch. C¸c doanh nghiÖp cÇn phèi hîp thuª chung luËt s­ ®Ó bít ®i g¸nh nÆng chi phÝ, ®ång thêi thèng nhÊt trong viÖc tr¶ lêi ®Ó v­ît qua nh÷ng c¸i bÉy ®­îc ®Æt s½n trong c¸c b¶n c©u hái. II.Gi¶i ph¸p cho c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam nãi chung vµ doanh nghiÖp giµy da nãi riªng ®Ó øng phã víi c¸c vô kiÖn chèng b¸n ph¸ gi¸ 1.VÒ mÆt s¶n phÈm, thÞ tr­êng vµ nguån nh©n lùc Ngµnh da giµy cÇn nhanh chãng tiÕn hµnh t¸i cÊu tróc thÞ tr­êng vµ s¶n phÈm còng nh­ chó ý ®Õn vÊn ®Ò nguån nh©n lùc. VÒ mÆt thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp cÇn chuyÓn h­íng xóc tiÕn xuÊt khÈu sang c¸c thÞ tr­êng ngoµi EU. Khi EC kiÖn da giµy ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· hÕt søc lóng tóng. §ã lµ kÕt qu¶ cña viÖc lÖ thuéc qu¸ lín vµo mét thÞ tr­êng. Tû lÖ xuÊt khÈu vµo EU cña ngµnh giµy dÐp ViÖt Nam lªn ®Õn 60-70%, v× thÕ khi x¶y ra vô kiÖn, c¶ ngµnh giµy da r¬i vµo thÕ lao ®ao. §ã lµ hËu qu¶ cña viÖc thiÕu chiÕn l­îc, mµ ®iÓm quan träng lµ ®· kh«ng x©y dùng ®­îc hÖ thèng ph©n phèi. C¸c doanh nghiÖp cÇn chó ý hai thÞ tr­êng Hoa Kú vµ NhËt B¶n v× nhu cÇu nhËp khÈu giµy dÐp cña hai thÞ tr­êng nµy ®ang t¨ng m¹nh. §Æc biÖt thÞ tr­êng NhËt B¶n cÇn c¸c lo¹i giµy dÐp cã ®Õ ngoµi vµ mò giµy b»ng cao su hoÆc plastic, da thuéc hoÆc da tæng hîp, dÐp xèp, dÐp quai hËu… Theo sè liÖu thèng kª cña Bé Th­¬ng m¹i Hoa Kú, n¨m 2006, nhu cÇu nhËp khÈu giµy dÐp vµ phô kiÖn giµy dÐp vµo thÞ tr­êng Hoa Kú rÊt cao, ®¹t kho¶ng 20 tû USD, ®©y lµ mét thÞ tr­êng lín cho ngµnh giµy dÐp xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, thÞ phÇn giµy dÐp cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thi tr­êng nµy chØ chiÕm kho¶ng 5%. Ngoµi ra, viÖc ViÖt Nam lµ thµnh viªn cña Tæ chøc WTO vµ Quèc héi Mü th«ng qua quy chÕ Th­¬ng m¹i b×nh th­êng vÜnh viÔn (PNTR) víi ViÖt Nam ®· t¹o c¬ héi më cöa cho c¸c nhµ nhËp khÈu cña Hoa Kú th©m nhËp vµo thÞ tr­êng xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. HiÖn nay, c¸c nhµ nhËp khÈu dÐp cña Hoa Kú ®· cã nh÷ng kÕ ho¹ch më réng thÞ tr­êng nhËp khÈu tõ ViÖt Nam, nhÊt lµ c¸c chi tiÕt s¶n xuÊt phøc t¹p, chÊt l­îng tõ trung b×nh kh¸ trë lªn, v× ViÖt Nam cã ®éi ngò lao ®éng khÐo tay s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm phøc t¹p, ®©y lµ c¬ héi cho c¸c s¶n phÈm da giµy cña ViÖt Nam xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng.  Ngoµi ra, cßn nhiÒu yÕu tè ®Ó kh¼ng ®Þnh ngµnh giµy dÐp cña ViÖt Nam trong n¨m 2007 sÏ cã c¬ héi xuÊt khÈu m¹nh vµo thÞ tr­êng nµy nh­: do viÖc th©m hôt th­¬ng m¹i cña Hoa Kú víi Trung Quèc ngµy cµng lín vµ thÞ phÇn giµy dÐp cña Trung Quèc t¹i thÞ tr­êng Hoa Kú qu¸ lín, ngµy cµng t¨ng. §Ó tr¸nh phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo nhËp khÈu tõ Trung Quèc, ®ång thêi chñ ®éng ®èi phã víi kh¶ n¨ng thiÕu nguån lao ®éng ®ang xuÊt hiÖn, gia t¨ng trong ngµnh giµy dÐp cña Trung Quèc, mét sè c«ng ty cña Hoa Kú ®ang cã xu h­íng t×m thªm nguån hµng tõ c¸c n­íc kh¸c, trong ®ã cã ViÖt Nam. §Ó thùc hiÖn vµ ®Èy m¹nh ®­îc nh÷ng c¬ héi nµy, c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ngµnh giµy dÐp ViÖt Nam cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó ph¸t triÓn vµ më réng t¹i thÞ tr­êng nµy. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn lîi dông lîi thÕ nguån lao ®éng cã tay nghÒ khÐo lÐo ®Ó tËp trung s¶n xuÊt c¸c mÆt hµng cã chÊt l­îng tõ cÊp trung b×nh kh¸ trë lªn ®Ó c¹nh tranh xuÊt khÈu vµo thÞ tr­êng Hoa Kú.  Ngoµi ra, cÇn ®Èy m¹nh viÖc xóc tiÕn th­¬ng m¹i, Lefaso cÇn hç trî, lµm ®Çu mèi ®Ó tæ chøc cho c¸c doanh nghiÖp trong ngµnh th­êng xuyªn tham gia c¸c kú héi chî quèc tÕ giµy dÐp ®­îc tæ chøc th­êng niªn t¹i Las Vegas. Ch©u Phi còng lµ mét thÞ tr­êng míi ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. B¾t ®Çu tõ n¨m 2004, giµy dÐp ViÖt Nam ®· khai th¸c thµnh c«ng thÞ tr­êng Ch©u Phi, b»ng c¸ch tËp trung th©m nhËp vµo Nam Phi. Tõ Nam Phi, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®· b¾t ®Çu ®­a hµng qua c¸c n­íc kh¸c nh­ Mozambique (§«ng Phi), T©y Phi… Tuy kim ng¹ch xuÊt khÈu t¹i c¸c n­íc nµy cßn nhá bÐ vµ kh¸ thÊt th­êng nh­ng qua th¨m dß thÞ tr­êng c¸c doanh nghiÖp rÊt tin t­ëng vµo kh¶ n¨ng thµnh c«ng trªn thÞ tr­êng nµy. VÊn ®Ò ë thÞ tr­êng Ch©u Phi lµ cÇn tiÕp tôc lµm tèt c«ng t¸c xóc tiÕn, t×m kiÕm c¸c ®èi t¸c ph©n phèi hµng ho¸ ®Ó xuÊt khÈu ®­îc nhiÒu h¬n. Bªn c¹nh ®ã, c¸c doanh nghiÖp cung cÊp chó ý tíi viÖc vËn chuyÓn còng nh­ thiÕt lËp ®­îc c¸c h×nh thøc thanh to¸n ®­îc thuËn lîi vµ an toµn h¬n. VÒ c¬ cÊu s¶n phÈm, viÖc ¸p dông møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ vµo thÞ tr­êng EU chØ míi ¸p dông ®èi víi c¸c m· giµy cã mò da. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn nghiªn cøu chuyÓn h­íng c¬ cÊu s¶n phÈm, chó ý s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm b»ng c¸c loaÞ nguyªn liÖu thay thÕ kh¸c. Ph¶i chñ ®éng s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu c¸c mÆt hµng kh«ng n»m trong diÖn ¸p thuÕ. NÕu t¸ch c¸c lo¹i giµy thÓ thao ra th× sè l­îng mò giµy cã da cßn l¹i Ýt, c¸c doanh nghiÖp nªn tÝnh to¸n tËp trung t×m c¸c ®¬n hµng mµ EC kh«ng cÊm vµ kh«ng ¸p dông luËt chèng ph¸ gi¸. Mét sè doanh nghiÖp ®ang t×m c¸ch t¨ng s¶n l­îng giµy v¶i ®Ó t¹o viÖc lµm æn ®Þnh vµ thu nhËp cho c«ng nh©n. Mét gi¶i ph¸p kh¸c lµ t×m c¸ch lo¹i bít c¸c s¶n phÈm ra khái nhãm 33 m· hµng b»ng c¸ch chøng minh tÝnh t­¬ng tù cña c¸c lo¹i giµy mò da. Tr¸nh bÞ ¸p thuÕ ph¸ gi¸ trong mét cuéc ®iÒu tra chèng b¸n ph¸ gi¸ ®· khã, nh­ng dì bá mét biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ cßn khã h¬n. LÞch sö cña EU cho thÊy, biÖn ph¸p chèng b¸n ph¸ gi¸ chØ bÞ dì bá khi xuÊt khÈu cña n­íc bÞ ¸p thuÕ gi¶m cßn rÊt thÊp, trong nhiÒu tr­êng hîp gÇn nh­ kh«ng cßn xuÊt khÈu n÷a. Mét møc thuÕ b¸n ph¸ gi¸ cao cã thÓ tån t¹i m·i m·i. B¶n th©n c¸c doanh nghiÖp cÇn c©n nh¾c c¸c h×nh thøc gia c«ng ®Ó tõng b­íc chän cho m×nh nh÷ng c«ng ®o¹n nhÊt ®Þnh nh»m t¨ng tû lÖ gi¸ trÞ gia t¨ng mµ doanh nghiÖp nhËn ®­îc. Tõng b­íc ph¸t triÓn vµ kh¼ng ®Þnh th­¬ng hiÖu ®Ó tû träng mua ®øt, b¸n ®o¹n hµng da giµy cao h¬n. Tr­íc m¾t lµ nªn tËp trung ®Çu t­ kü vµo kh©u thiÕt kÕ mÉu vµ tÝnh to¸n gi¸ thµnh, tiÕp cËn c¸c nguån cung cÊp nguyªn liÖu tin cËy ®Ó ®¸p øng nhanh yªu cÇu vµ gi¸ s¸t víi gi¸ thÕ giíi cña kh¸ch hµng. §©y lµ ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu ®Ó tõng b­íc ngµnh da giµy ViÖt Nam tho¸t khái t×nh tr¹ng gia c«ng thuÇn tuý, t¨ng tèi ®a lîi nhuËn vµ cã ®iÒu kiÖn t×m c¸ch gi¶m gi¸ thµnh s¶n phÈm, t¨ng tÝnh c¹nh tranh h¬n. §ã còng lµ nh÷ng b­íc ®i ®Ó ngµnh da giµy ViÖt Nam tiÕn gÇn ®Õn c¬ chÕ thÞ tr­êng, s½n sµng øng phã víi nh÷ng bÊt tr¾c th­êng x¶y ra khi gia nhËp WTO. Doanh nghiÖp còng cÇn tiÕp tôc ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm cao cÊp vµ tr¸nh c¸c loaÞ s¶n phÈm cã mò da. Qu¸ tr×nh nµy sÏ gióp c¸c doanh nghiÖp tõng b­íc x©y dùng th­¬ng hiÖu, ®Çu t­ s¶n xuÊt nguyªn phô liÖu vµ s¸ng t¸c mÉu mèt… C¸c doanh nghiÖp nhá cÇn ph¸t triÓn s¶n phÈm theo h­íng kh¸c, mang tÝnh riªng biÖt, nh»m th©m nhËp thÞ tr­êng nµy. §ã lµ viÖc ph¸t triÓn c¸c s¶n phÈm siªu cao cÊp, s¶n phÈm cã thiÕt kÕ ®éc ®¸o mµ thÞ tr­êng cÇn, kh«ng chØ víi thÞ tr­êng quèc tÕ mµ c¶ víi thÞ tr­êng tiªu dïng trong n­íc. VÒ nguån nh©n lùc, c¸c doanh nghiÖp cÇn ®­a ra c¸c chÝnh s¸ch hîp lý ®èi víi ng­êi lao ®éng, nh»m n¾m v÷ng nguån lao ®éng cã tay nghÒ, tr¸nh t×nh tr¹ng ng­êi lao ®éng rêi bá doanh nghiÖp ®i t×m viÖc kh¸c, dÉn ®Õn t¹o ra søc Ðp lao ®éng, khi cã ®¬n hµng s¶n xuÊt doanh nghiÖp l¹i ph¶i tèn nhiÒu chi phÝ ®Ó thu hót, ®µo t¹o nguån lao ®éng míi, ®¸nh mÊt c¬ héi tiÕp nhËn c¸c ®¬n hµng. 2.VÒ mÆt ph¸p lý Trong qu¸ tr×nh héi nhËp, kh¨ n¨ng bÞ kiÖn b¸n ph¸ gi¸ cña hµng ho¸ ViÖt Nam lµ rÊt cao. TÝnh tõ n¨m 1994, khi ViÖt Nam ®èi mÆt víi vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ ®Çu tiªn ®Õn nay ®· cã kho¶ng 28 vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ h­íng vµo hµng ho¸ ViÖt Nam. Vô kiÖn lín nhÊt liªn quan ®Õn thÞ tr­êng EU lµ vô kiÖn da giµy mµ ViÖt Nam ®ang theo ®uæi. C¸c vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ lµ mét phÇn cña th­¬ng m¹i thÕ giíi. Nh­ng nÕu cã sù hiÓu biÕt ph¸p luËt sÏ t×m ra nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó gi¶m thiÓu nh÷ng thiÖt h¹i. Nh­ vËy, ®Çu tiªn lµ chóng ta ph¶i t×m hiÓu kÜ cµng vÒ hÖ thèng ph¸p luËt cña c¸c n­íc cã ho¹t ®éng giao th­¬ng víi chóng ta vµ phßng tr¸nh c¸c rñi ro ph¸p lý cã thÓ x¶y ra. EC lµ mét liªn minh kh«ng ph¶i lµ mét n­íc nªn ph¸p luËt cã nh÷ng sù phøc t¹p vµ ®Ó ra ®­îc mét ph¸n quyÕt lµ mét qu¸ tr×nh kÐo dµi víi sù tham gia cña rÊt nhiÒu bªn. Cô thÓ, trong mçi vô kiÖn, 25 n­íc thµnh viªn sÏ tham gia trong mét Uû ban t­ vÊn ®Ó ®­a ra c¸c ý kiÕn cña m×nh vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña Uû Ban Ch©u ¢u. Uû ban t­ vÊn ho¹t ®éng theo nguyªn t¾c quyÕt ®Þnh theo ®a sè vµ ®iÒu tÊt nhiªn sÏ x¶y ra nh÷ng bÊt ®ång gi÷a c¸c nhãm lîi Ých liªn quan trong 1 vô kiÖn. Trong vô kiÖn da giµy cña ViÖt Nam, ®· cã nh÷ng n­íc nh­ Italia ñng hé c¸c quyÕt ®Þnh chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi ViÖt Nam vµ Trung Quèc. Nh­ng cã nh÷ng n­íc chñ yÕu tiªu thô hµng nhËp khÈu l¹i kh«ng ®ång ý vµ cã ý kiÕn ph¶n ®èi nh­ B¾c ¢u. Chóng ta cÇn tËn dông sù ñng hé cña c¸c n­íc nµy. Trong qu¸ khø EU ®· tõng ¸p thuÕ chãng b¸n ph¸ gi¸ cho nhiÒu ngµnh hµng cña ViÖt Nam nh­ bét ngät, quÑt gas, xe ®¹p. NÕu chóng ta kh«ng cã nh÷ng ®éng th¸i tÝch cùc h¬n th× trong t­¬ng lai gÇn, nh÷ng ngµnh nghÒ kh¸c còng sÏ bÞ thiÖt h¹i bëi chñ nghÜa b¶o hé th«ng qua chiªu bµi chèng b¸n ph¸ gi¸. Héi nhËp kinh tÕ, t¨ng c­êng giao th­¬ng quèc tÕ lu«n g¾n liÒn víi sù gia t¨ng rñi ro ph¸p lý. Kh«ng thÓ lo¹i bá hÕt ®­îc c¸c rñi ro nh­ng doanh nghiÖp hoµn toµn cã thÓ h¹n chÕ nã b»ng chÝnh sù hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt vµ sù tØnh t¸o trong khi thùc hiÖn mçi giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ. PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay ch­a nhËn diÖn hÕt c¸c rñi ro, ch­a chuÈn bÞ phßng ngõa vµ s½n sµng ®èi mÆt víi m«i truêng kinh doanh quèc tÕ, thùc tÕ thêi gian qua cho thÊy, do ch­a cã sù am hiÓu ®Çy ®ñ vÒ c¸c yÕu tè ph¸p luËt n­íc ngoµi vµ quèc tÕ, viÖc qu¶n lý rñi ro ph¸p lý cña c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam trong quan hÖ th­¬ng m¹i quèc tÕ ch­a ®­îc thùc hiÖn tèt, nhiÒu doanh nghiÖp ®· ph¶i ®èi mÆt víi nh÷ng rñi ro vµ chÞu nh÷ng thiÖt h¹i kh«ng ®¸ng cã. Cã nhiÒu nguyªn nh©n dÉn ®Õn rñi ro trong th­¬ng m¹i quèc tÕ ®èi víi Doanh nghiÖp ViÖt Nam nhu ch­a cã thãi quen tu©n thñ ph¸p luËt vµ coi nhÑ yÕu tè ph¸p lý trong kinh doanh, do kh«ng hiÓu biÕt vÒ ph¸p luËt n­íc ngoµi vµ th«ng lÖ quèc tÕ, ch­a cã thãi quen sö dông dÞch vô ph¸p lý vµ t­ vÊn cña luËt s­, kh«ng cã sù chuÈn bÞ kü cµng hoÆc thiÕu kinh nghiÖm trong th­¬ng th¶o hîp ®ång, lùc chän ®èi t¸c kh«ng cã n¨ng lùcvµ t­ c¸ch ph¸p lÝ mµ Doanh nghiÖp ViÖt Nam l¹i kh«ng hiÓu biÕt vµ kh«ng cã ®iÒu kiÖn kiÓm tra. Rñi ro ph¸p lÝ lµ mét phÇn cña ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Hay nãi c¸ch kh¸c ho¹t ®éng trong nã ®· chøa ®ùng nh÷ng rñi ro tiÒm Èn mµ kh«ng cã c¸ch g× lo¹i trõ hoµn toµn ®­îc. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ gi¶m thiÓu rñi ro vµ h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña nã l¹i lµ ®iÒu cã thÓ lµm ®­îc vµ phô thuéc vµo nç lùc cña Doanh nghiÖp vµ sù hç trî gióp hiÖu qu¶ cña Nhµ N­íc. Héi nhËp ngµy cµng s©u réng th× c¸c rñi ro ph¸p lý sÏ gia t¨ng. Doanh nghiÖp ViÖt Nam cÇn ph¶i tØnh t¸o h¬n trong c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i quèc tÕ. Tr­íc hÕt, kh«ng ai kh¸c ngoµi chÝnh b¶n th©n doanh nghiÖp ph¶i tù ý thøc ®­îc rñi ro vµ tõ ®ã cã biÖn ph¸p phßng tr¸nh vµ kh¾c phôc hiÖu qu¶. Víi quan ®iÓm ®ã gi¶ ph¸p quan träng ®Ó phßng tr¸nh rñi ro ph¸p lý cho doanh nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp chÝnh lµ viÖc x©y dùng hÖ thèng ph¸p lý minh b¹ch vµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. §iÒu nµy lµ tÊt yÕu, khi gia nhËp WTO, mçi Doanh nghiÖp ViÖt Nam trë thµnh mét tæ chøc kinh doanh trong m«i tr­êng ph¸p lý toµn cÇu vµ buéc ph¶i ho¹t ®éng theo m«i tr­êng ph¸p lý quèc tÕ. Bªn c¹nh ®ã, viÖc n©ng cao tinh thÇn t«n träng ph¸p luËt cña Doanh nghiÖp ViÖt Nam còng lµ mét yªu cÇu quan träng ®Ó phßng tr¸nh nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng th­¬ng m¹i. Trong m«i tr­êng th­¬ng m¹i toµn cÇu, viÖc n©ng cao hiÓu biÕt cña c¸c Doanh nghiÖp ViÖt Nam vµ ph¸p luËt trong n­íc vµ quèc tÕ lµ mét tÊt yÕu. Kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c, Doanh nghiÖp ph¶i tù trang bÞ cho m×nh nh÷ng hiÓu biÕt tr­íc khi b­íc ra lµm ¨n víi n­íc ngoµi. C¸c Doanh nghiÖp còng cÇn cã thãi quen sö dông t­ vÊn cña luËt s­ trong c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i nhÊt lµ quan hÖ cã yÕu tè n­íc ngoµi. §©y lµ ®iÒu cÇn thiÕt, dï cã thÓ tiªu tèn mét Ýt chi phÝ nh­ng l¹i nh¨n chÆn nh÷ng rñi ro g©y thiÖt h¹i vÒ vËt chÊt vµ uy tÝn. Tr­íc ®©y chóng ta tõng cã quan ®iÓm hÕt søc sai lÇm vÒ c¸c vô kiªn chèng ph¸ gi¸ ®ã lµ theo h­íng cè chøng minh r»ng c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam kh«ng b¸n ph¸ gi¸ vµ khi kh«ng ®¹t ®­îc ®iÒu nµy th× nghÜ r»ng chóng ta thua kiÖn vµ bÞ xö Ðp. Cã thÓ nãi r»ng mét khi ®· bÞ kiÖn th× khã cã thÓ chøng minh kh«ng b¸n ph¸ gi¸. N­íc nµo còng vËy, hä cø rªu rao lµ tù do ho¸ th­¬ng m¹i nh­ng thùc ra ®Òu t×m c¸ch b¶o hé mËu dÞch trong n­íc. Chõng nµo c¸c doanh nghiÖp cña hä ch­a kªu ca th× hä cßn ®Ó yªn cho ta nhËp hµng. Nh­ng mét khi quyÒn lîi, thÞ phÇn bÞ ®ông ch¹m vµ doanh nghiÖp trong n­íc hä kªu lªn th× hµng rµo b¶o hé mËu dÞch, trong ®ã cã c«ng cô chèng b¸n ph¸ gi¸, lËp tøc sÏ ®­îc dùng lªn ngay. Thø hai lµ cÇn cã tiÕng nãi chung cña kh«ng chØ riªng ngµnh giµy mµ c¶ céng ®ång doanh nghiÖp ViÖt Nam, ®Æc biÖt lµ nh÷ng ai ®ang xuÊt khÈu sang EU tõ may mÆc ®Õn hµng thñ c«ng mü nghÖ, ®å gç, thùc phÈm… Kh«ng nh÷ng thÕ, ViÖt Nam cÇn phèi hîp víi tiÕng nãi cña céng ®ång ng­êi tiªu dïng EU, nh÷ng nhµ nhËp khÈu giµy t¹i EU, nh÷ng tæ chøc ®¹i diÖn cho ng­êi tiªu dïng t¹i EU… Bëi v× quyÒn lîi cña hä còng ®ang bÞ hy sinh ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cho mét thiÓu sè nhá. NÕu lµm ®­îc viÖc nµy, kh«ng nh÷ng chØ gióp cho ngµnh giµy da ViÖt Nam mµ cßn cho c¸c ngµnh kh¸c cã kh¶ n¨ng bÞ kiÖn ph¸ gi¸ trong t­¬ng lai. Thø ba, mét ®iÓm còng rÊt quan träng lµ chóng ta cÇn x©y dùng chÝnh s¸ch lobby (vËn ®éng hµnh lang) t¹i ViÖt Nam. ë Mü lobby ®­îc xem nh­ mét nghÒ, ®­îc ph¸p luËt c«ng nhËn lµ ho¹t ®éng hîp ph¸p, c«ng khai vµ ho¹t ®éng nµy ®· th©m nhËp vµo toµn bé c¸c lÜnh vùc vµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt kinh doanh. C¸c chuyªn gia vËn ®éng hµnh lang (lobbyist) lµ nh÷ng c¸ nh©n ®¹i diÖn cho kh¸ch hµng thùc hiÖn viÖc xóc tiÕn trùc tiÕp víi c¸c quan chøc cã thÈm quyÒn. ViÖt Nam ®· vËn ®éng vµ ®µm ph¸n thµnh c«ng ®Ó vµo WTO, th«ng qua PNTR … Song ®· vµo biÓn lín th× cuéc ch¬i cµng khã kh¨n h¬n, doanh nghiÖp muèn ra biÓn th× ph¶i biÕt ®­êng ®i vµ mét trong nh÷ng con ®­êng ®ã lµ lobby. CÇn biÕt sö dông nhiÒu kªnh ®Ó tiÕn hµnh lobby, cã chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch râ rµng, chñ ®éng vµ tÝch cùc trong mäi giai ®o¹n tr­íc, trong vµ sau vô kiÖn. C¸c vô kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ basa, t«m, da giµy… ®Òu cã liªn quan ®Õn vËn ®éng hµnh lang. Cßn t¹i ViÖt Nam ®· ®Õn lóc cÇn cã luËt lobby, cÇn cã nh÷ng cuéc vËn ®éng hµnh lang chÝnh thèng ®Ó c¸c l·nh ®¹o hiÓu h¬n vÒ doanh nghiÖp. Trong thêi ®¹i Internet hiÖn nay ®· xuÊt hiÖn kiÓu th«ng tin ®a chiÒu, hay gäi lµ hiÖn t­îng nhiÔu th«ng tin do vËy chÝnh s¸ch lobby sÏ gióp cho doanh nghiÖp cã c¬ héi tiÕp cËn giíi chÝnh tr­êng. KÕt luËn Qua vô kiÖn giµy cã mò da cña ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ vµo EU chóng ta cÇn nh×n nhËn ®©y lµ vÊn ®Ò b×nh th­êng trong th­¬ng m¹i toµn cÇu. C¸c doanh nghiÖp ph¶i trang bÞ cho m×nh sù hiÓu biÕt vÒ luËt lÖ, hoµn chØnh hÖ thèng sæ s¸ch kÕ to¸n, kh«ng tranh mua tranh b¸n kh«ng lµnh m¹nh víi nhau ®Ó kh¸ch hµng n­íc ngoµi cã ®iÒu kiÖn Ðp gi¸, cßn chóng ta l¹i r¬i vµo kiÖn tông. Víi thÞ tr­êng EU, hä vÉn cßn rÊt nhiÒu doanh nghiÖp nhá trùc tiÕp s¶n xuÊt giµy theo kiÓu truyÒn thèng víi gi¸ thµnh rÊt cao. V× vËy c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i ph¸t huy nh÷ng g× ®· lµm sau vô kiÖn víi EU, ®ã lµ ®a d¹ng ho¸ thÞ tr­êng xuÊt khÈu, ®æi míi thiÕt bÞ vµ c«ng nghÖ ®Ó thu hót kh¸ch hµng n­íc ngoµi… §èi víi chÝnh phñ, chÝnh phñ cÇn tiÕp tôc ®µm ph¸n víi Mü vµ EU ®Ó hä c«ng nhËn qui chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng cho ViÖt Nam ®Ó cho doanh nghiÖp ViÖt Nam cã ®iÒu kiÖn tù vÖ trong c¸c vô kiÖn. Chóng ta cÇn thùc hiÖn triÖt ®Ó nh÷ng ®iÒu nµy ®Ó tiÕp tôc ®Èy m¹nh xuÊt khÈu cña ViÖt Nam nãi chung, cña ngµnh da giµy nãi riªng, ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ®èi mÆt víi c¸c tranh chÊp th­¬ng m¹i tèt h¬n. Mét lÇn n÷a em xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c thµy c« trong khoa Kinh tÕ vµ Kinh doanh quèc tÕ ®Æc biÖt lµ TiÕn sÜ Bïi Huy Nh­îng ®· tËn t×nh gióp ®ì em hoµn thµnh b¶n ®Ò ¸n nµy. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. KiÖn da giµy: CÇn mét ph¸n quyÕt c«ng b»ng tõ EU- 2. Göi ®¬n kiÕn nghÞ EC vÒ vô kiÖn da giµy - 3. Th¸ng 9 cã quyÕt ®Þnh cuèi cïng cho vô kiÖn da giµy - 4. XuÊt khÈu da giµy sang Mü t¨ng m¹nh - 5. ThuÕ chèng ph¸ gi¸ giµy mò da cña EC: ¶nh h­ëng 1 triÖu c«ng nh©n ViÖt Nam - 6.S¶n phÈm da giµy vµo thÞ tr­êng EU: Doanh nghiÖp cÇn “con c¸” hay cÇn “cÇn c©u”- 7. XuÊt khÈu dÖt may, da giµy s¾p vÒ ®Ých - 8. Ngµnh da giµy ®iªu ®øng - 9. EC quyÕt ®Þnh møc thuÕ da giµy nhËp tõ Trung Quèc vµ ViÖt Nam - 10.Ngµnh da giµy tr­íc th¸ch thøc chèng b¸n ph¸ gi¸ - 11.Vô kiÖn b¸n ph¸ gi¸ giµy da:10% ch­a ph¶i lµ møc thuÕ cuèi cïng - 12.EC ¸p thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ lªn giµu mò da ViÖt Nam: khã kh¨ng cho c¸c doanh nghiÖp nhá - 13. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt giµy da bÞ b¾t chÑt - 14.EU ¸p thuÕ giµy mò da ViÖt Nam : “ Th¾ng lîi cña chñ nghÜa b¶o hé” - 15.Ngµnh da giµy øng phã víi vô kiÖn ph¸ gi¸ cña EC - 16. C¸c c«ng ty EU cã thÓ kiÖn vÒ thuÕ da giµy - 17. EU b¸c bá thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ giµy mò da - 18. ThuÕ chèng ph¸ gi¸ ®em kÕt qu¶ ng­îc cho EU - môc lôc