Đề án Xuất khẩu lao động Việt Nam sang thị trường malaysia

ớc khác. Cụ thể, nó chỉ bằng 49% so với Trung Quốc, 52% so với Thái Lan. Ø Ý thức kỉ luật của người lao động Đại bộ phận người lao động hiện nay của ta còn chưa được đào tạo về kỉ luật lao động công nghiệp. Phần lớn trong số họ là lao động xuất thân từ nông nghiệp hoặc nông thôn, còn mang nặng tác phong sản xuất của nền kinh tế tiểu nông lạc hậu, tùy tiện về giờ giấc và hành vi. Người lao động chưa được trang bị kiến thức và kỹ năng làm việc nhóm, không có khả nănghợp tác và gánh chịu rủi ro, ngại phát huy sáng kiến và chia sẽ kinh nghiệm làm việc. điều này thể hiện rỏ qua hiện tượng các xí nghiệp, công ty có vốn đầu tư nước ngoài, phải mất hàng tháng để đào tạo tác phong cho công nhân mới được tuyển. Thực trạng cầu lao động Cầu lao động là nhu cầu về sức lao động của một quốc gia, một điạ phương, một ngành hay một doanh nghiệp trong một khoảng thời gian xác định. Nhu cầu này thể hiện qua khả năng thuê mướn lao động. Xét từ giác độ số lượng, trong điều kiện năng suất lao động không đổi, cầu về lao động xã hội tỷ lệ thuận với qui mô và tốc độ sản xuất. Nếu qui mô sản xuất không đổi, cầu về lao động tỉ lệ nghịch với năng suất lao động. Còn xét từ giác độ chất lượng, việc nâng cao năng suất lao động, qui mô, tiền vốn, tri thức..của doanh nghiệp ngày càng đòi hỏi nâng cao cầu về chất lượng lao động. Theo báo cáo của Bộ LĐ-TB&XH, hiện nay, tổng số việc làm chỉ đáp ứng được cho 75% tổng số lao động. Như vậy có nghĩa là một phần tư số lao động không thể tìm được việc làm trong nước. Thêm vào đó, khủng hoảng kinh tế kéo dài từ năm 2008 đến nay khiến cho hàng loạt người lao động bị thất nghiệp. Điều này càng khiến cho khoảng cách giữa cung và cầu ngày càng lớn. Giá lao động Trên thị trường lao động, giá cả lao động được thể hiện dưới dạng tiền lương. Cũng giống như các loại hàng hóa khác, giá cả sức lao động không chỉ bị qui định bởi giá trị của nó mà còn chịu ảnh hưởng của quan hệ cung- cầu. Việt Nam luôn đối mặt với tình trạng dư thừa lao động, cung luôn vượt quá cầu, do đó, giá cả sức lao động của nước ta nói riêng và hầu hết các nước đang phát triển nói chung là thấp so với mặt bằng chung của thế giới. Và chúng ta vẫn thường xem việc giá nhân công rẻ là một lợi thế để cạnh tranh và thu hút đầu tư nước ngoài. Tuy nhiên, đó cũng là một bất lợi cho người lao động trong nước khi giá cả sức lạo động của mình luôn thấp hơn nước khác. Tình hình xuất khẩu lao động ở Việt Nam 2.1 Khái niệm xuất khẩu lao động Ø Khái niệm Xuất khẩu lao động (XKLĐ) được hiểu là hoạt động trao đổi, mua bán hay thuê mướn hàng hóa sức lao động giữa các chính phủ, các quốc gia với nhau trên cơ sở hiệp định hay hợp đồng cung ứng lao động. Quốc gia đưa lao động đi làm việc là nước xuất khẩu lao động, và quốc gia thuê mướn lao động là nước nhập khẩu lao động. Ø Các hình thức XKLĐ: có 2 hình thức XKLĐ Thứ nhất là hình thức đưa lao động ra nước ngoài làm việc nhằm thu hút ngoại tệ về nước Thứ hai là hình thức lao động sống ngay tại nước sở tại, nhưng cung cấp sức lao động tạo ra giá trị cho nước ngoài, còn gọi là XKLĐ tại chỗ. Trong khuôn khổ bài viết này, chỉ xin đề cập đến loại hình XKLĐ thứ nhất. 2.2. Sự cần thiết của XKLĐ- lợi ích từ hoạt động XKLĐ của Việt Nam Ø Xuất phát từ vấn đề dân số và giải quyết việc làm Một trong những vấn đề lớn mà VN nói riêng cũng như các nước đang phát triển nói chung phải đương đầu đó là dân số quá đông. Với một đất nước nhỏ bé, một nền kinh tế non trẻ thì 86 triệu dân thật sự là một thách thức lớn. Trong khi đó, các quốc gia phát triển với một nền sản xuất qui mô lớn lại cần một lực lượng lớn lao động trong khi dân số và tỉ lệ lao động của họ lại tăng không đáng kể. Xuất phát từ nhu cầu thực tế đó, hoạt động XKLĐ đóng một vai trò quan trọng là di chuyển lao động từ nơi thừa sang nơi thiếu. Từ năm 2001 đến hết năm 2008 đã có hơn 500 nghìn lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài, trong đó, chỉ riêng 3 năm (từ 2006 đến hết năm 2008), đã có khoảng 250.000 lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài (bình quân khoảng 83.000 người/năm), chiếm khoảng 5% tổng số lao động được giải quyết việc làm hàng năm. Hiện nay có khoảng gần 500 nghìn lao động Việt Nam đang làm việc ở trên 40 nước và vùng lãnh thổ với hơn 30 nhóm ngành nghề các loại. Như vậy, XKLĐ thực sự là một biện pháp hữu hiệu để giái quyết sức ép lao động dư thừa của nước ta. Ø Xuất phát từ vấn đề kinh tế Ngoài ra, XKLĐ còn mang lại một lợi ích lớn về mặt kinh tế. Không có hoạt động XKLĐ thì một bộ phận lao động dư thừa không thể tìm được việc làm trong nước hay nếu có thì mức lương lại quá thấp. Vì vậy họ không đem lại một lợi ích kinh tế nào cho quốc gia, chưa kể những hệ lụy xấu từ việc thất nghiệp. Khi tham gia XKLĐ, những người lao động tìm được việc làm cho mình với thu nhập cao hơn, không những thế họ còn góp phần làm tăng trưởng đáng kể cho thu nhập quốc dân. Theo ước tính của Cục quản lí lao động ngoài nước, mỗi năm, lực lượng lao động nước ngoài đem về cho đất nước từ 1.6 đến 2 tỷ USD. Thu nhập bình quân của người lao động ngoài nước cũng cao hơn trong nước trung bình từ 5 đến 7 lần. Ví dụ như ở Hàn Quốc thu nhập trung bình là hơn 12 triệu đồng/người/tháng; Trung Đông là 7-10 triệu đồng/người/tháng. Ø Xuất phát từ vấn đề công nghiệp hóa- hiện đại hóa đất nước Trước khi tham gia XKLĐ, người lao động được đào tạo tay nghề. Nếu như tại thời điểm cuối năm 2003, số lượng lao động được đào tạo nghề trước khi đi làm việc ở nước ngoài mới đạt khoảng 35%, thì đến cuối năm 2008 tỷ lệ này đã đạt trên 50%. Người lao động sẽ học được tác phong công nghiệp hiện đại cũng như trình độ tay nghề được nâng cao. Với những kinh nghiệm, học hỏi được ở nhiều nơi trên thế giới (từ nghề nghiệp cụ thể đến tác phong công nghiệp, trình độ quản lý...), cùng với số vốn tích lũy được sau những năm làm việc ở nước ngoài, nhiều lao động đã và đang trở về quê hương đầu tư xây dựng nhà cửa, lập ra những doanh nghiệp vừa và nhỏ, góp phần xóa đói giảm nghèo và thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Đây sẽ là lực lượng lao động có chất lượng trong tương lai khi họ hết hợp đồng trở về nước. 2.3. Thuận lợi của Việt Nam trong hoạt động xuất khẩu lao động Ø Thứ nhất, VN có nguồn lao động dồi dào, tuổi bình quân rất trẻ; lao động Việt Nam cũng đã có uy tín trên thị trường lao động quốc tế. Ø Thứ hai, chúng ta đã có một hành lang pháp luật đầy đủ, tương đối phù hợp với pháp luật các nước nhận lao động. Ø Thứ ba, ta cũng đã xây dựng được một hệ thống thị trường xuất khẩu lao động rộng và ổn định, trong đó có những thị trường nhận số lượng rất lớn lao động Việt Nam như Hàn Quốc, Ma-lai-xi-a, Nhật Bản, Đài Loan (Trung Quốc) và một số nước khu vực Trung Đông. Ø Thứ tư, người sử dụng lao động tại một số nước đánh giá rất cao và thích nhận lao động của Việt Nam. Ta đã ký nhiều thỏa thuận với các nước về tiếp nhận lao động, tạo được khung pháp lý để hợp tác đưa lao động đi và bảo vệ quyền lợi của người lao động. Ø Thứ năm, giá nhân công của VN rẻ hơn so với nhiều nước trong khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, đây là một thuận lợi trước mắt nhưng nó sẽ là khó khăn trong tương lai nếu như chúng ta không chú trọng nâng cao chất lượng lao động để tăng giá thành mà chỉ chú trọng đến giá thành rẻ thì lao động Việt Nam bị xem như là lao động chất lượng kém nhưng giá rẻ. 2.4. Những khó khăn trong hoạt động XKLĐ Ø Khó khăn lớn nhất hiện nay là nhu cầu nhập khẩu lao động tại các quốc gia suy giảm mạnh do khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Cục quản lý lao động nước ngoài cho hay là số lượng xuất khẩu lao động đang sút giảm rõ rệt từng tháng một. Đầu năm nay cả nước đưa được gần 13.000 người đi nước ngoài làm việc, thì qua tháng 2 số lao động xuất khẩu hạ xuống còn 5.300, đến tháng 3 vừa qua, chỉ còn 3.700 lên đường xuất ngoại. Một số thị trường quốc tế lâu nay tiếp nhận lao động Việt Nam , nay quyết định ngưng nhận thêm người nước ngoài để bảo vệ công ăn việc làm cho người bản xứ như Malaysia hay cộng hòa Czek. Bi kịch hơn nữa đó là những người xuất khẩu lao động chủ yếu là người nông dân nghèo, để có tiền đặt cọc cho các công ty để được đi nước ngoài họ phải cầm cố, bán đất, vay lãi. Thế nhưng khi đã sang nước ngoài, lại bị trả về nước, bị hủy hợp đồng do công ty cắt giảm nhân công hoặc vi phạm kỉ luật lao động. Như vậy, toàn bộ thiệt hại người lao động phải gánh chịu và hầu như chưa có một tổ chức cũng như bộ luật hoàn chỉnh nào để bảo vệ quyền lợi của họ. Ø Bên cạnh đó, việc xuất khẩu lao động nước ta gặp phải sự cạnh tranh gay gắt từ các nước xuất khẩu lao động trong khu vực, trong khi chất lượng lao động xuất khẩu của ta còn nhiều hạn chế, thể hiện ở khả năng ngoại ngữ, ý thức chấp hành kỷ luật lao động yếu; tình trạng lao động tự ý bỏ hợp đồng ra ngoài làm việc, cư trú bất hợp pháp ngày một gia tăng ở một số thị trường trọng điểm, ảnh hưởng xấu đến việc giữ vững và phát triển thị trường, thậm chí dẫn đến nguy cơ mất thị trường. Ø Một hạn chế nữa đó là thiếu biện pháp thẩm tra chặt chẽ thực lực của các đơn vị xin cấp phép xuất khẩu lao động, chưa chú trọng quản lý hoạt động của các doanh nghiệp đã được cấp phép và thẩm định các hợp đồng cung ứng lao động do các doanh nghiệp đăng ký. Số liệu của Cục quản lý lao động ngoài nước cho thấy trong số 164 doanh nghiệp được cấp phép hoạt động xuất khẩu lao động, chỉ có 30% số doanh nghiệp hoạt động hiệu quả. Nhiều doanh nghiệp chủ yếu tìm hợp đồng thông qua lực lượng môi giới, thiếu trách nhiệm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người lao động ở nước ngoài, giá dịch vụ thiếu minh bạch. Về phía người lao động, do ít tìm hiểu pháp luật, lại thêm tâm lý cần việc làm chi phối, nên dễ bị nhà môi giới lợi dụng. 2.5. Tình hình xuất khẩu lao động sang Malaysia và một số nước khác 2.5.1. Malaysia Malaysia là nước nhập khẩu lao động hàng đầu châu Á với hơn 2 triệu lao động nước ngoài, chủ yếu đến từ Indonesia, Ấn Độ, Sri Lanka, Bangladesh và Việt Nam, chiếm 20% lực lượng lao động nước này. Việt Nam bắt đầu xuất khẩu lao động sang Malaysia từ nằm 2003, tính đến nay đã có hơn 100.000 lao động Việt Nam đang làm việc tại Malaysia. Thị trường Malaysia là một thị trường dễ tính, cần nhiều lao động phổ thông, không cần tay nghề cao. Các ngành chủ yếu là điện, điện tử, dệt may, dịch vụ… Vì là thị trường dễ tính, không đòi hỏi tay nghề nên thu nhập của người lao động cũng không cao, trung bình từ 3-7 triệu đồng/tháng trong điều kiện làm việc hết sức vất vả. Thời gian gần đây xảy ra nhiều vụ việc không hay cho người lao động tại Malaysia như xô xát với chủ, lao động bị trả về trước thời hạn do bị sa thải, lao động quá vất vả…. Đầu năm 2009, do khủng hoảng kinh tế, các doanh nghiệp Malaysia sa thải hàng loạt công nhân, đồng thời chính phủ ban hành lệnh cấm tuyển lao động nước ngoài để ưu tiên việc làm cho người dân trong nước. Điều này khiến không ít doanh nghiệp XKLĐ Việt nam sang Malaysia lao đao. Tuy nhiên vào những tháng cuối năm, thị trường này đã ấm trở lại. Rất nhiều nhà máy, xí nghiệp, cơ sở sản xuất, dịch vụ có nhu cầu tuyển dụng lao động nước ngoài nói chung và lao động Việt Nam nói riêng đến làm việc. Số liệu thống kê của cơ quan này cho biết, nhu cầu sử dụng lao động nước ngoài đang gia tăng ở hầu hết các ngành nghề tại Malaysia. Hiện có khoảng 28.000 chỗ làm đang chờ lực lượng lao động nước ngoài. Đây vẫn là thị trường lớn của lao động xuất khẩu Việt Nam. 2.5.2. Một số thị trường châu Á khác Thị trường trọng điểm của xuất khẩu lao động Việt nam ngoài Malaysia còn có Đài Loan, Nhật Bản, Hàn Quốc và Trung Đông. Ø Đài Loan Đài Loan là nơi tiếp nhận nhiều lao động Việt Nam với khoảng 30.000 người, theo số liệu của Bộ LĐ–TB&XH. Tuy nhiên, thị trường này thời gian gần đây đã cắt giảm đến 70% nhu cầu tiếp nhận lao động. Không chỉ vậy, đến giờ đã có khoảng 1.500 lao động làm việc phải về nước trước thời hạn vì không có việc làm. Với tình hình trên, hoạt động xuất khẩu lao động Việt Nam sang vùng lãnh thổ Đài Loan chắc chắn sẽ bị ảnh hưởng khá mạnh do đây là thị trường hàng đầu mà các doanh nghiệp xuất khẩu lao động Việt nam nhắm tới. Mặc dù có thu nhập không cao như Hàn Quốc, và một số nước Đông Âu nhưng đây là thị trường khá ổn định và có nhu cầu lớn lao động nhập cư. Môi trường làm việc, khí hậu dễ chịu, phong tục, tập quán khá gần gũi với người Việt Nam cũng là thế mạnh của thị trường Đài Loan. Ø Nhật Bản Ðến nay, đã có hơn 40.000 tu nghiệp sinh (TNS) được đưa sang tu nghiệp tại các xí nghiệp vừa và nhỏ của Nhật Bản. Hiện nay, số TNS đang tu nghiệp tại Nhật Bản là gần 10.000 người, số thực tập sinh là 6.740 người. TNS Việt Nam tại Nhật Bản tu nghiệp, làm việc chủ yếu trong các lĩnh vực dệt, may, điện tử, cơ khí, chế biến, xây dựng, thủy sản. Số lượng TNS Việt Nam tăng qua các năm, nhưng cuối năm 2008 và đầu năm 2009 do khủng hoảng kinh tế toàn cầu và Nhật Bản cũng bị ảnh hưởng nặng vì 40% GDP của Nhật Bản phụ thuộc vào xuất khẩu, do vậy số lượng TNS sang Nhật năm 2008 chỉ tăng 5% và sáu tháng đầu năm 2009 giảm 13,4% so với cùng kỳ năm trước. TNS Việt Nam được phía Nhật Bản đánh giá cao về tay nghề, tính cần cù, chịu khó và khả năng tiếp thu nhanh về kỹ năng, kỹ thuật. Thu nhập bình quân của TNS Việt Nam khoảng từ 700 đến 1.100 USD/tháng. Cá biệt, có trường hợp thu nhập đến hơn 1.700 USD/tháng. Ø Hàn Quốc Hiện có khoảng trên 27.000 lao động Việt Nam đang làm việc tại Hàn Quốc theo chương trình EPS. Nếu tính cả số tu nghiệp sinh sau khi kết thúc hợp đồng tu nghiệp ở lại thì tổng số lao động Việt Nam ở Hàn Quốc hiện là 48.000 người. Theo tính toán, thu nhập bình quân của người lao động Việt Nam kể cả làm thêm giờ khoảng 1.100- 1.300 USD/tháng. Tuy nhiên, do tỷ lệ thất nghiệp trong nước tăng cao nên hiện nay chỉ tiêu của Hàn Quốc giành cho lao động nước ngoài đã giảm đi đáng kể. Ø Trung Đông Trung Đông gồm 6 nước vùng vịnh: Oman, Bahrain, Qatar, Saudi Arabia, UAE, Kuwait là thị trường xuất khẩu lao động duy nhất không bị ảnh hưởng mấy trong bối cảnh khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Trong khi nhiều quốc gia trên thế giới đều lên kế hoạch giảm nhu cầu tiếp nhận lao động nhập cư và ban hành một số chính sách hỗ trợ lao động nước ngoài về nước trước hạn, thì tại các nước Trung Đông, nhiều chủ sử dụng lao động vẫn có nhu cầu lớn nhận lao động nước ngoài vào làm việc. So với nhiều thị trường khác, thu nhập của thị trường này không cao nhưng ổn định, từ 5 – 7 triệu đồng tháng, và không đóng bất kỳ khoản phí hay thuế nào. Các nước Trung Đông đều có nhu cầu lao động nước ngoài lớn, trung bình mỗi nước cần khoảng 100.000 LĐ/năm. Hiện, chỉ tính riêng tại UAE đãcó khoảng 10.000 LĐVN đang làm việc. Con số này vẫn quá khiêm tốn so với nhu cầu của UAE. Tuy nhiên trở ngại lớn nhất đối với lao động VN là khó thích nghi với điều kiện sống tại đây khi khí hậu quá nóng, toàn bộ dân số theo đạo Hồi nên phong tục tập quán của họ khác VN rất nhiều. 3. Thị trường lao động Malaysia 3.1. Khái quát 3.1.1. Dân số Theo số liệu tính đến tháng 7/2007, Malaysia có hơn 24 triệu người, tỉ lệ tăng dân số hằng năm làkhoảng 1.8%, trong đó lực lượng lao động là 11 triệu người, chiến gầm 50% tổng số dân. Malaysia là một rong những nước đang phát triển có nền kinh tế tăng trưởng mạnh ở khu vực Đông Nam Á. 3.1.2. Nhu cầu về lao động tại Malaysia Malaysia là một quốc gia Á châu giàu có. Với thu nhập bình quân 13 ngàn đôla/người/ năm, Malaysia là nước công nghiệp hóa mới, và đang có mục tiêu trở thành quốc gia phát triển vào năm 2020. Nền kinh tế của Malaysia, với tốc độ phát triển cao trên 5% mỗi năm suốt thập niên qua, đòi hỏi một lượng nhân công lớn mà trong nước không thể thỏa mãn nổi. Vì vậy, nước này phải nhập khẩu lao động nước ngoài. Thành công kinh tế của Malaysia không thể thiếu một phần đóng góp vô cùng to lớn của lao động nước ngoài. Có thể nói không ngoa rằng kinh tế Malaysia phụ thuộc rất nhiều vào công nhân nhập ngoại. Nước này đang thiếu khoảng ba triệu nhân công và theo thống kê của Công đoàn Malaysia, con số lao động nhập cư hợp pháp ở đây là khoảng hai triệu. Tuy nhiên, cũng có một lượng lớn không có thống kê lao động bất hợp pháp, những người không có giấy tờ chính thức. Nếu tính cả số người này, thì từ 30%-50% lực lượng lao động ở Malaysia là người nước ngoài, chủ yếu hoạt động trong ngành gia công sản xuất, xây dựng và dịch vụ. 3.2. Yêu cầu về trình độ lao động Có thể nói rằng Malaysia là một thị trường rất dễ xâm nhập. họ không đòi lao động phải có trình độ chuyên môn cao, thậm chí sẵn sàng đào tạo khi người lao động không có bất cứ tay nghề gì. Những công việc cần tuyển lao động nước ngoài tại Malaysia chủ yếu là các công việc phổ thông, đòi hỏi cơ bắp. Người lao động nhập cư ở Malaysia thường làm những công việc được gọi là 3D, tức dirty, dangerous and difficult - bẩn thỉu, nguy hiểm và khó khăn. Vì vậy, mức lương tại thị trường này khá thấp. 3.3. Tình hình nhập cư lao động nước ngoài của Malaysia: Malaysia là nước có nhu cầu sử dụng lao động nước ngoài lớn, hiện có khoảng 2,3 triệu lao động nước ngoài, trong đó 1,9 triệu lao động hợp pháp, chiếm 21% trong lực lượng lao động hùng hậu gần 11 triệu người của nước này, chủ yếu làm việc trong các lĩnh vực nhà máy, nông nghiệp, giúp việc gia đình, xây dựng và dịch vụ. Lĩnh vực sản xuất và dịch vụ chiếm hơn 50% số lao động nước ngoài tại Malaysia. Lao động nước ngoài tập trung chủ yếu vùng Penusular đặc biệt ở vùng thành thị và các khu công nghiệp ở thung lũng Kelang, thủ đô Kuala Lumpur, trung tâm công nghiệp, thương mại và hành chính là mục tiêu chủ yếu của lao động nhập cư. Số lao động nước ngoài ở đây chiếm gần 70% tổng số lao động nước ngoài trên toàn lãnh thổ Malaysia. Lao động nước ngoài ở Malaysia chủ yếu là từ Indonesia, Ấn Độ, Sri Lanka, Bangladesh và Việt Nam. Trong đó, người Indonexia chiếm tỉ lệ lớn nhất, 2 triệu lao động trên tổng số 2.3 triệu lao động nước ngoài tại đây, chủ yếu làm nghề giúp việc gia đình. Đầu năm 2009, kinh tế suy thoái khiến tỉ lệ thất nghiệp hiện nay ở Malaysia là 3.5%. Để giải quyết tình trạng này, từ tháng 1-2009, chính quyền Malaysia cấm các doanh nghiệp ngành sản xuất và dịch vụ thuê thêm nhân công nước ngoài sau khi các chuyên gia lao động dự báo 45.000 người tại Malaysia sẽ mất việc. Năm 2008, khoảng 2,2 triệu người nước ngoài, chủ yếu từ Indonesia, Bangladesh, Nepal, Ấn Độ, Myanmar và Việt Nam, làm việc hợp pháp tại Malaysia. Đến tháng 3-2009, số lượng lao động nước ngoài có giấy phép đã giảm xuống còn 1,9 triệu. Chính quyền Malaysia còn muốn giảm con số này xuống còn 1,5 triệu vào năm 2015. Nhiều người cho rằng giảm số lượng lao động nước ngoài sẽ giúp tăng mức lương cơ bản của lao động trong nước. 3.4. Rào cản khi xuất khẩu lao động sang Malaysia Có thể nói rào cản lớn nhất đối với người lao động Việt Nam đó là trình độ lao động. người đi xuất khẩu lao động thường là những người nông dân nghéo, trình độ văn hóa thấp, tay nghề chuyên môn không có. Do đó, họ chỉ có thể tìm được các công việc phổ thông, với mức lương thấp và điều kiện làm việc vất vả. trong khi đó, lao động VN rất khó tiếp cận các thị trường lao động thu nhập cao như Mỹ, Canada, Ôxtrâylia, Ba Lan… Rào cản thứ hai khi làm việc tại nước ngoài nói chungn và Malaysia nói riêng đó là khả năng ngoại ngữ. Người lao động trình độ đã thấp, lại không thể giao tiếp được với chủ của mình, do đó bị thiệt thòi về nhiều mặt. Mặt khác, chi phí để đi xuất khẩu lao động là quá cao so với khả năng của những người dân nghèo muốn đi tìm một vùng đất mới. Để đi làm việc tại Nhật Bản phải tốn khoảng 2.000 USD và khoảng 6.000-10.000 USD đặt cọc. Đi Hàn Quốc chi phí từ 6.000-7.500 USD. Làm công nhân tại Đài Loan nếu như năm 2002 chỉ tốn khoảng 1.500 USD, thì nay đã lên đến 4.800- 5.600 USD. Ngay cả thị trường Malaysia, mỗi LĐ cũng phải chi khoảng 17 triệu đồng. Và thêm một vấn đề nữa đó là thủ tục giấy tờ. nhiều nước đang cố gắng cắt giảm lao động nước ngoài bằng cách đưa ra nhiều thủ tục xuất cảnh rườm rà, phức tạp cho người lao động. tại Malaysia, từ tháng 4, các doanh nghiệp phải quảng cáo tuyển dụng nhân lực trong nước trong vòng hai tháng, trước khi xin được giấy phép tuyển lao động nước ngoài. Các doanh nghiệp phải trả thuế thường niên 1.800 ringgit (510 USD) với mỗi lao động nước ngoài họ thuê. 4. Phân tích lợi thế cạnh tranh của Việt Nam 4.1 Giới thiệu mô hình Kim cương của Michael Porter Khi phân tích lợi thế cạnh tranh của ngành XK lao động Việt Nam bằng mô hình kim cương của Michael Porter, chúng ta lưu tâm đến 4 biến số chính và 2 biến số phụ. Ø 4 biến số chính là : Yếu tố thâm dụng Điều kiện nhu cầu Các ngành liên quan bổ trợ Cấu trúc, chiến lược của công ty và cạnh tranh của ngành. Ø 2 biến số phụ là Cơ hội,may rủi Chính phủ 4.2. Ứng dụng vào dịch vụ xuất khẩu lao động của Việt Nam 4.2.1.Yếu tố thâm dụng: Các nhân tố chính ngành xuất khẩu lao động cần:Nguồn nhân lực, địa điểm Ø Nguồn nhân lực: Số dân của cả nước là 84,156 triệu người(trong đó, nông dân chiếm khoảng hơn 73% dân số của cả nước(9/2009). Số liệu trên đây phản ánh một thực tế là nông dân nước ta chiếm tỷ lệ cao về lực lượng lao động xã hội. Lao động Việt Nam cần cù, khéo léo nhưng chất lượng làm việc còn chưa cao. Ngay cả lao động làm các công việc phổ thông như thợ điện, thợ sửa ống nước, nhân viên phục vụ... để tìm ra người lành nghề không hề dễ. Lao động xuất khẩu đa phần có trình độ chuyên môn kỹ thuật thấp hoặc mới chỉ qua giáo dục ngắn hạn,cấp tốc.Tính chung, lực lượng lao động xuất khẩu đã qua đào tạo mới đạt 24%; trong số này, lao động được đào tạo nghề chỉ khoảng 17%. Nguồn lao động xuất khẩu nước ta phần lớn xuất thân là nông dân, họ được gọi là những lao động “3 không” ( không nghề, không ngoại ngữ, không ý thức và tác phong công nghiệp). Sau khi đăng ký đi XKLĐ, họ mới được học một khóa nghề và ngoại ngữ cấp tốc. Trên thực tế, không phải doanh nghiệp XKLĐ nào cũng có thể đầu tư cho việc đào tạo một cách bài bản.. Ngoài ra, một số doanh nghiệp không tạo được đủ nguồn, tự ý “nới lỏng” điều kiện cho người lao động, đã bị “tắc” ở khâu làm visa. Điều đó không những gây thiệt hại về kinh tế cho người lao động, bản thân doanh nghiệp mà còn làm ảnh hưởng đến uy tín lao động quốc gia.  Là một nước xuất khẩu lao động lớn trong khu vực nhưng tỷ lệ vi phạm hợp đồng của lao động Việt Nam ở nước ngoài cao. Dù quy định hiện hành về xử phạt vi phạm trong lĩnh vực XKLĐ là rất rõ ràng nhưng việc xử lý vi phạm của cơ quan chức năng còn nhẹ tay, dẫn đến doanh nghiệp bị “lờn thuốc”. Theo quy định, trường hợp đưa lao động ra nước ngoài làm việc mà không đăng ký hợp đồng cung ứng lao động theo quy định, doanh nghiệp sẽ bị phạt từ 10 triệu đến 15 triệu đồng, bị đình chỉ hoạt động từ 6 đến 12 tháng hoặc thu hồi giấy phép, buộc bồi thường thiệt hại và mọi chi phí phát sinh nếu gây rủi ro cho người lao động. Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, chưa có doanh nghiệp XKLĐ nào bị rút giấy phép dù sai phạm đã rành rành. Ø Địa điểm: Việc làm thời vụ tại nước ngoài chỉ phù hợp với lao động các vùng lân cận, đi lại dễ dàng, không mất phí visa và vận chuyển.Với vị trí địa lý của mình,Việt Nam sẽ rất thuận tiện cho việc xuất khẩu lao động ra các nước trong khu vực đang cần lưc lượng lao động lớn như:Malaysia,Đài Loan,Hàn Quốc… 4.2.2. Những điều kiện về nhu cầu Ø Đối với thị trường nội địa: Tình hình chung sau khủng hoảng kinh tế,nhu cầu về lao động của các doanh nghiệp Việt Nam đều tăng. Chẳng hạn như tại TPHCM, các doanh nghiệp cần phải tuyển thêm khoảng 100.000 lao động. Qua tính toán sơ bộ(8/2009), cơ cấu lao động cần tuyển dụng sẽ bao gồm: lao động phổ thông chiếm ít nhất là 50%, lao động có trình độ đại học - cao đẳng khoảng 30%, còn lại 20% là công nhân lành nghề, thợ bậc cao. Tuy nhiên,đối với các ngành thâm dụng lao động, khó có thể nói rằng nhu cầu sử dụng nhân lực của các doanh nghiệp tăng lên, mà chủ yếu là chỉ nhằm bù đắp vào những thiếu hụt do lao động nghỉ việc và dòng luân chuyển lao động giữa các doanh nghiệp đang diễn ra khá mạnh mẽ. Nguyên nhân dẫn đến sự thiếu hụt lao động hiện nay là do hạn chế về kỹ năng của người lao động, cùng với tình trạng giá nhân công chưa tương xứng. Rất nhiều doanh nghiệp đã phải “chữa cháy” bằng cách tuyển lao động “trắng”, tức hoàn toàn chưa có tay nghề, đưa về đào tạo. Và theo đánh giá chung, tồn tại nhiều tình trạng, người tuyển dụng thì tìm lao động “đỏ mắt” còn người lao động tìm việc lại ra về tay không. Có nhiều lý giải cho vấn đề nay, song một thực tế cần phải nhìn nhận, dù có nhu cầu tuyển dụng nhiều nhưng chính sách ưu đãi tại các doanh nghiệp dành cho người lao động, đặc biệt là lao động phổ thông vẫn thiếu hấp dẫn. Với mức thu nhập trung bình được phổ biến tại các bàn tuyển dụng là 1,8 – 2 triệu đồng/tháng, tính cả tăng ca thì với một người lao động trong thời điểm hiện nay, họ chỉ đủ để trang trải tiền trọ và những chi tiêu tối thiểu chứ không thể dành cho tích lũy. Vì vậy, người lao động vẫn không mặn mà với những băng rôn, biểu ngữ mà các nhà tuyển dụng đưa ra. Nhu cầu nhân lực đang đứng trước khả năng tăng “nóng” . Một vấn đề mang tính chất cốt yếu là tương quan giữa tiền lương thực tế với chỉ số giá cả. Đang tồn tại một sự chênh lệch đáng kể giữa giá tiêu dùng với giá trị nhân lực.:thời gian trước có không ít người lao động chấp nhận mức lương thấp để có việc làm. Nhưng bây giờ, khi hầu hết các doanh nghiệp đều “chào” mức lương ngang với mức trước khủng hoảng kinh tế, thì nhiều người lại tỏ ra không mặn mà. Tình hình giá cả tăng đột biến trong thời gian gần đây đã khiến không ít người phải cân nhắc, tính toán. Các doanh nghiệp đứng trước nguy cơ khan hiếm lao động càng trầm trọng hơn. Ø Thị trường MALAYSIA Đặc biệt, thị trường này đang “sốt” lao động nữ làm việc trong các lĩnh vực may mặc, điện tử và chế biến thủy sản. Với một số ưu điểm nổi trội, đa số chủ sử dụng lao động tại Malaysia đều muốn nhận lao động Việt Nam, nhất là nữ vào làm việc bởi sự khéo tay, nhận thức nhanh, “thuần” hơn nam giới và lợi thế ngoại hình. Ngoài ra, hiện nay, Malaysia có nhu cầu cao tiếp nhận lao động nước ngoài trong các lĩnh vực sản xuất chế tạo, giúp việc gia đình. Theo Ban quản lý lao động Việt Nam tại Malaysia, bên cạnh những ưu thế vượt trội về sự khéo tay, thông minh - nhận thức nhanh thì lao động nam người Việt còn nhiều tồn tại: khả năng ngoại ngữ giao tiếp yếu; tổ chức uống rượu, đánh bạc dẫn đến đánh nhau không chỉ giữa lao động Việt Nam với nhau mà với cả với lao động nước ngoài khác. Ngoài ra, thái độ ứng xử đôi khi gây cho người quản lý và những người cùng làm hiểu lầm. Đặc biệt, thay vì thương lượng, một số lao động, chủ yếu là lao động nam coi đình công là biện pháp duy nhất đòi quyền lợi. 4.2.3 Những ngành công nghiệp hỗ trợ và liên quan: Bên cạnh hỗ trợ về vay vốn, ngành LÐ-TB và XH cần tăng cường phối hợp ngành giáo dục tổ chức đào tạo những nghề khó, thợ tay nghề cao, có tính đặc thù mà thị trường đang cần, đào tạo theo địa chỉ cụ thể, đáp ứng nhu cầu thực tế của thị trường. Các cơ quan ngoại giao tăng cường phối hợp và đưa ra dự báo về biến động thị trường XKLÐ để định hướng cho các doanh nghiệp, nhất là việc mở rộng thị trường mới. 4.2.4. Cấu trúc, chiến lược của công ty và cạnh tranh trong ngành: Ø Cấu trúc, chiến lược của công ty Hình thức hoạt động của các doanh nghiệp xuất khẩu lao đông Việt Nam hiện nay là tuyển lao động trực tiếp hoặc khoán trắng ,môi giới.Quy mô các doanh nghiệp còn nhỏ,thiếu chuyên nghiệp. Xu thế hiện nay số lượng đơn vị khoán trắng cho chi nhánh hoặc trung tâm thực hiện hợp đồng; tuyển chọn lao động thông qua môi giới, liên kết tràn lan, công tác tuyển dụng qua môi giới, tư vấn nhiều hơn doanh nghiệp tuyển trực tiếp. Với "mô thức" khoán trắng, nhiều Cty XKLĐ đã dựng lên các cơ sở đào tạo và cho tư nhân núp bóng, thuê biển hoạt động. Điều đáng nói là chính các công ty mẹ đôi khi cũng không "quản" được các chi nhánh con khi đã khoán, đã cho thuê giấy phép theo kiểu - mua đứt - bán đoạn.Vì thế, giá dịch vụ không thống nhất, kinh phí tuyển dụng và các khoản đóng góp thiếu minh bạch. Thậm chí, tại nhiều chi nhánh, chi phí cho đi lao động xuất khẩu gấp tăng gấp 1,5 đến 2 lần, thậm chí có thị trường gấp đến 10 lần so với thông báo của các doanh nghiệp tuyển dụng. Ø Cạnh tranh trong ngành Doanh nghiệp xuất khẩu Việt Nam không chỉ cạnh tranh với nhau trong nhận hợp đồng xuất khẩu, mà còn phải cạnh tranh gay gắt với các doanh nghiệp nước ngoài trong thị trường xuất khẩu lao động rộng lớn. Mặc dù được nhiều thị trường đánh giá cao, nhưng sức cạnh tranh của lao động Việt Nam còn chưa cao, chủ yếu cạnh tranh do mức lương thấp, công việc nặng nhọc, lao động Việt Nam vẫn tập trung ở những thị trường mà lao động các nước khác không muốn đến. Không những Việt Nam mà còn khá nhiều quốc gia xuất khẩu lao động như Indonesia,Philipin,Trung Quốc...Thị trường càng béo bở,tiềm năng,thì càng có nhiều nước muốn ký hợp đồng,mức độ cạnh tranh khốc liệt hơn. Đòi hỏi chất lượng lao động của các nước nhập khẩu cũng cao hơn:tuyển đúng người,đúng việc,có trình đô,biết ngoại ngữ…một ví dụ điển hình là việc đưa lao động Việt Nam sang Thụy Điển thực hiện hợp đồng thời vụ hái dâu trong 2 tháng. Lao động Việt Nam xem như bị thất bại trong hợp đồng này trong khi lao động Thái Lan,Indonesia lại làm rất tốt.Nguyên nhân là: doanh nghiệp đã tuyển không đúng người, đúng việc, tuyển phần lớn là người quen, người nhà, chủ yếu là dân thành phố cho các đơn hàng này.Những hợp đồng thời vụ mặc dù đã được nhiều nước triển khai rất thành công nhưng đối với Việt Nam mới chỉ mang tính chất thí điểm nên về mặt pháp lý chưa có quy định chặt chẽ. doanh nghiệp xuất khẩu lao động trong nước chưa có nhiều kinh nghiệm đối với những đơn hàng này, đã dẫn đến việc thiếu bài bản trong khâu tạo nguồn cũng như thẩm định hợp đồng. Do thiếu năng lực, hoạt động kém hiệu quả, không chịu đầu tư mở thị trường mới, một số doanh nghiệp xuất khẩu lao động VN thường áp dụng “chiêu” kinh doanh và cạnh tranh thiếu lành mạnh như giành giật đối tác nước ngoài lẫn hợp đồng bằng cách nâng mức phí môi giới cao hơn thực tế. Thực tế là có doanh nghiệp đã tuyển được người nhưng đến phút cuối lại bị doanh nghiệp khác chiếm mất vì họ sẵn sàng trả phí dịch vụ tuyển dụng cao hơn. Đó là chưa kể hiện tượng cạnh tranh thiếu lành mạnh giữa các tổ chức và cá nhân môi giới cũng như việc bưng bít thông tin về tuyển dụng, chi phí ban đầu đi nước ngoài làm việc… Điều này đã tạo ra kẽ hở cho những đường dây trung gian, cò mồi xuất khẩu lao động bành trướng hoạt động ngầm, nâng phí môi giới, phí tuyển dụng lên cao gấp nhiều lần so với thực tế. 4.2.5 Chính phủ: Bộ Lao động Thương binh và Xã hội và Bộ Tài chính ban hành Thông tư liên tịch 31 hướng dẫn Quyết định 71/2009/QĐ-TTg về phê duyệt đề án “Hỗ trợ các huyện nghèo đẩy mạnh xuất khẩu lao động, góp phần giảm nghèo bền vững giai đoạn 2009-2020” với tổng kinh phí lên đến 4.715 tỷ đồng, trong đó, phần vốn hỗ trợ người lao động là 1.542 tỷ đồng, Chỉ tiêu này trong giai đoạn 2016 – 2020 được nâng lên hơn 70.000 lao động xuất khẩu, góp phần giảm khoảng 19% số hộ nghèo của 61 huyện nghèo:   Ø Theo đó, lao động thuộc hộ nghèo, dân tộc thiểu số được hỗ trợ 100% phí học nghề, ngoại ngữ, bồi dưỡng kiến thức theo mức học phí được Bộ Lao động Thương binh và Xã hội quy định. Người lao động cũng được hỗ trợ tiền ăn, sinh hoạt phí trong thời gian học với mức 40.000 đồng/người/ngày, tiền ở 200.000 đồng/người/tháng. Ngoài ra còn có tiền trang cấp đồ dùng cá nhân, tiền tàu xe và được hỗ trợ chi phí làm thủ tục trước khi đi làm việc ở nước ngoài theo các mức quy định hiện hành. Riêng với người lao động thuộc hộ nghèo, dân tộc thiểu số tốt nghiệp từ bậc tiểu học trở lên nhưng trình độ văn hoá chưa đáp ứng yêu cầu sẽ được bổ túc thêm văn hoá với thời gian học tối đa không quá 12 tháng. Học phí, tài liệu học tập, sách giáo khoa, vở viết, dụng cụ học tập được hỗ trợ toàn bộ.  Ø Các chính sách hỗ trợ của đề án bao gồm: hỗ trợ người lao động học bổ túc văn hóa, học nghề, ngoại ngữ, bồi dưỡng kiến thức cần thiết để tham gia xuất khẩu lao động; cho người lao động vay tín dụng ưu đãi với lãi suất bằng 50% lãi suất cho vay hiện hành của Ngân hàng Chính sách xã hội áp dụng cho đối tượng chính sách đi xuất khẩu lao động; các cơ sở dạy nghề cho XKLĐ cũng sẽ được vay vốn tín dụng ưu đãi để đầu tư tăng quy mô đào tạo.   Ø Trường hợp người lao động có thời gian làm việc thực tế dưới 12 tháng phải về nước thì được hỗ trợ bằng 1 lượt vé máy bay khi gặp một trong các lý do: vì sức khỏe không phù hợp với yêu cầu công việc, vì chủ sử dụng lao động gặp khó khăn trong sản xuất, kinh doanh nên người lao động bị mất việc làm, vì chủ sử dụng lao động đơn phương chấm dứt hợp đồng lao động. Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội vừa có công văn gửi Ngân hàng Chính sách xã hội Việt Nam về nội dung mức trần chi phí đối với lao động huyện nghèo vay vốn đi làm việc ở nước ngoài. Theo đó, Bộ này cung cấp mức trần chi phí ở một số thị trường và đề nghị quy định mức trần cho vay theo từng khu vực thị trường tiếp nhận.Cụ thể, mức trần chi phí đi lao động mọi ngành nghề ở Trung Đông là 45 triệu đồng, Bắc Phi là 40 triệu đồng, Malaysia và Brunei là 25 triệu đồng, Lào là 15 triệu đồng; Macao giúp việc gia đình là 25 triệu đồng, làm bảo vệ, nhà hàng là 45 triệu đồng; Đài Loan làm công nhân, hộ lý là 65 triệu đồng; đi tu nghiệp sinh Nhật Bản là 75 triệu đồng.Mức trần chi phí nói trên được xác định trên cơ sở các khoản chi phí theo hợp đồng ký giữa doanh nghiệp dịch vụ và người lao động hoặc trong văn bản thông báo chi phí của các tổ chức sự nghiệp đưa lao động đi làm việc ở nước ngoài, và các chi phí khác ngoài hợp đồng như lệ phí làm visa, hộ chiếu, khám sức khỏe, lý lịch tư pháp và 50% học phí học nghề, ngoại ngữ và bồi dưỡng kiến thức cần thiết và phí bảo hiểm. 4.2.6. Cơ hội vận may rủi: Cuộc khủng hoảng tài chính dẫn đến suy giảm kinh tế toàn cầu ảnh hưởng nghiêm trọng đến việc làm và đời sống của hàng triệu lao động trên toàn thế giới. Nhiều công ty đa quốc gia sử dụng hàng vạn lao động và cả doanh nghiệp nhỏ và vừa đã phải tuyên bố phá sản hoặc bắt buộc phải sa thải bớt hoặc giảm giờ làm của số lượng lớn người lao động và coi đây là một cứu cánh để tồn tại. Các nước nhận nhiều lao động nước ngoài khẩn cấp ban hành chính sách ưu tiên dành việc làm cho người lao động bản địa và do sức ép của các tổ chức đại diện người lao động trong nước, nên chủ sử dụng lao động đã nhắm đến đối tượng sa thải đầu tiên là người lao động nước ngoài. Ø Theo tổ chức lao động quốc tế, trong năm 2008 toàn thế giới cắt giảm khoảng 210 triệu chỗ làm điều đáng chú ý là việc cắt giảm này sẽ tập trung vào các ngành nghề vốn là thế mạnh của lao động Việt Nam. Rất nhiều công ty Việt Nam xuất khẩu lao động sang Đài Loan,Nhật Bản,Hàn Quốc…đã phải làm thủ tục thanh lý hợp đồng cho lao động về nước trước thời hạn vì nhà máy thu hẹp sản xuất, cắt giảm nhân công. Ø Tính đến những tháng đầu năm 2009, khi tác động của khủng hoảng ngày càng toàn diện và sâu rộng,thông tin chưa đầy đủ cho thấy số lượng lao động Việt Nam đã phải về nước trước hạn cho đến nay phải đến 4-5 nghìn người. ØMặc dù có được vài hỗ trợ từ nước nhập khẩu(cấp vé máy bay và bồi thường 1 tháng lương cơ bản theo hợp đồng một năm làm việc )nhưng việc phải quay về nước ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống cũng như gia đình người lao động.Người dân Việt Nam mong muốn sang nước ngoài để kiếm đồng lương khấm khá hơn, trang trải,nuôi sống gia đình thế nhưng thực tế biến họ thành gánh nặng,nợ nầng chông chất.Điều này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến nền kinh tế Việt Nam,tỷ lệ người nghèo,thất nghiệp tăng.Xét trong lĩnh vực xuất khẩu lao động,cung dư thừa,trong khi đó cầu lại ảm đạm. Ø Đối với doanh nghiệp xuất khẩu lao động: bị đặt vào hoàn cảnh hết sức khó khăn, một mặt là do nhiều thị trường giảm nhu cầu nhận lao động, mặt khác phải tốn nhiều công sức và kinh phí để thanh lý hợp đồng đối với lao động về trước hạn,đặc biêt trở ngại lớn khi thỏa thuận đối tác hoàn lại ngay một phần tiền môi giới cho người lao động. Ø Tuy nhiên,giai đoạn hiện nay khi nền kinh tế đang gượng dậy,xuất khẩu lao động có chiều hướng sáng sủa hơn mặc dầu đòi hỏi chất lượng lao động khắt khe hơn. 4.3. Đối thủ cạnh tranh. 4.3.1. Lợi thế cạnh tranh của Philippin. Từ lâu, Philippin vẫn nỗi tiếng là một trong những nước xuất khẩu lao động nhiều và chuyên nghiệp nhất thế giới. Hiếm có quốc gia nào có nhiều công dân sống và làm việc ở nước ngoài và nền kinh tế phụ thuộc vào nguồn nhân lực xuất khẩu lớn như Philippines. Đó là cả một ngành công nghiệp “xuất khẩu nhân lực” bài bản và hiệu quả, trong đó chú trọng vào việc tạo thương hiệu cho đội ngũ lao động bằng uy tín và chất lượng, những người biết tôn trọng kỷ luật và cũng được bảo vệ quyền lợi tối ưu. Nếu đem ra so sánh thí nước ta còn thua xa họ về lĩnh vực này, họ không chỉ hơn ta về số lượng xuất khẩu về quy mô mà còn hơn cả về chất lượng nguồn nhân lực. Nguyên nhân là từ đâu, cụ thể những yếu tố nào đã mang lại cho Philippin một ngành xuất khẩu nhân lực mạnh như thế ? Ta thử điểm qua vài nét nổi bật của họ để thấy họ có gì và ta cần học gì. Ø Xét về mặt nhân lực, theo thống kê Philippines là nước đông dân thứ mười hai trên thế giới, dân số của họ là 86.241.697 người vào năm 2005. Tăng trưởng dân số khoảng 1,92%, với 26,3 trẻ em trên 1.000 dân. Trong 100 năm từ cuộc điều tra dân số năm 1903, dân số đã tăng mười một lần. Hệ thống giáo dục có hiệu quả và dựa theo chương trình giảng dạy của Hoa Kỳ. Tỷ lệ biết chữ là 95.9%, một trong những nước cao nhất châu Á, với tuổi thọ bình quân là 72,28 năm đối với nữ và 66,44 đối với nam. Nền giáo dục của Philippin không chỉ thừa hưởng mà còn phát triển lên nhiều lần dựa trên nền tảng giáo dục Hoa Kỳ. Nền giáo dục của họ còn biết tập trung vào yếu tố lao động, xây dựng giựa trên chiến lược xuất khẩu nguồn nhân lực.Với một số lượng lượng lớn và chất lượng cũng được đánh giá tốt, đây có lẽ là lợi thế cạnh tranh lớn nhất của Philippin trên thị trường lao động quốc tế. Ø Về lịch sử, những năm trước 1940 kinh tế Philippin từng được đánh giá là nước giàu thứ hai châu Á chỉ sau Nhật Bản, họ chỉ thật sự “nghèo” đi sau khi độc lập khỏi Mỹ từ năm 1946. Tuy hiện là nước đang phát triển, nhưng những gì Philippin còn lại sau thời kỳ thịnh vượng là cả một gia tài lớn, một tiềm năng để họ phát triển. Gia tài đó không phải là một con số về Dollar, đó là những yếu tố thúc đẩy sự phát triển nguồn nhân lực hiên tại của họ. Những gì họ có đó là một nền giáo dục tốt được phát triển tiếp nối từ nền giáo dục theo phong cách Tây Ban Nha và Mỹ, tác phong nhân công làm việc một cách chuyên nghiệp rất phương Tây hơn hẳn các nước đang phát triển khác. Ø Một nét lợi thế về mặt văn hoá cũng tạo nhiều thuận lợi cho ngành công nghiệp nhân lực Philipin, do từng là thuộc địa của Tây Ban Nha trong hơn 350 năm và của Mỹ trong hơn 50 năm. Nền văn hoá Philipping được hoà trộn một cách hoàn hảo giữa phương Tây và phương Đông. Nền tảng của văn hoá Philippines dựa trên các truyền thống văn hoá của nhiều nhóm dân bản địa trong vùng, gồm Tagalogs, Ilokanos, Visayans, Bikolanos và các nhóm khác. Tuy nhiên, nó cũng bị ảnh hưởng lớn từ các văn hoá của người Trung Quốc, người Tây Ban Nha, người Mỹ, và các nền văn hoá khác tuy ở mức độ nhỏ hơn. Ảnh hưởng văn hoá Hoa Kỳ đối với Philippines chỉ bắt đầu từ hơn một thế kỷ nay. Di sản lớn nhất là việc sử dụng rộng rãi tiếng Anh.Với một nền văn hoá hoà trộn giữa Đông và Tây một cách hoàn hảo, có thể thấy khả năng hoà nhập của lao động Philippin là rất tốt, lợi thế này rất có giá trị với xuất khẩu lao động của Philippin. Ø Nhân lực Philipin còn có một yếu tố lợi thế khác đó là khả năng ngoại ngữ của nhân lực rất tốt. Tại Philippin, ngoài tiếng Philipines(tiếng Tagalog) thì tiếng Anh được coi là ngôn ngữ chính thức tại Philippin. Chỉ thế thôi, cũng đủ để thấy lợi thế ngoại ngữ của họ. Nhưng họ không chỉ có vây, người Philipin còn có thể dùng tiếng Tây Ban Nha, tuy số lượng người dùng tiếng Tây Ban Nha đã giảm sút song, con số này vẫn không nhỏ, đây có thề là một di sản để lại sau 350 năm là thuộc địa của Tây Ban Nha. Theo cuộc điều tra dân số năm 1990, có 2.658 người nói tiếng Tây Ban Nha và 292.630 người nói tiếng Chavacano, một một ngôn ngữ lai Tây Ban Nha. Hàng nghìn từ vay mượn từ tiếng Tây Ban Nha đã được chấp nhận trong ngôn ngữ của Philippines, và có khoảng 13 triệu tài liệu bằng tiếng Tây Ban Nha trong các thư viện tại Philippines. Toà án vẫn chấp nhận các tài liệu được viết bằng tiếng Tây Ban Nha. Tuy nhiên, người dân nói chung không còn coi tiếng Tây Ban Nha là thứ ngôn ngữ dùng trong sinh hoạt và lao động hàng ngày ở Philippines. Đây chỉ là số người dùng, chưa kể số ngươi biết sử dụng tiếng Tây Ban Nha là rất lớn. Một hệ thống pháp luật tốt quy định nghiệp về việc xuất khẩu nhân lực cũng là thành công của Philippines trong việc thúc đẩy nền công nghiệp nhân lực phát triển. Trong khi tỷ lệ người lao động xuất khẩu ở Philippines phần lớn do khu vực tư nhân thực hiện nhưng Nhà nước giữ vai trò quan trọng khác, đó là bảo vệ quyền lợi của người lao động và ngăn chặn tuyển người bất hợp pháp. Cụ thể, để được cấp phép, doanh nghiệp tuyển người lao động phải do công dân Philippines làm chủ, có những yêu cầu về vốn điều lệ và không được thu phí của người lao động quá một tháng lương gọi là phí giao dịch việc làm (trung bình mỗi lao động chỉ phải đóng 700 USD/người đi tất cả các thị trường). Các tòa lãnh sự quán của Philippines ở các nước quy định rất rõ các điều khoản hợp đồng của người lao động với chủ người nước ngoài, nếu chủ sử dụng lao động vi phạm, đơn vị tuyển người sẽ phải chịu trách nhiệm pháp lý sau khi lao động về nước. Ngoài ra, Chính phủ thực hiện nghiêm lệnh cấm công dân ở quá hạn visa và thường xuyên cập nhật danh sách những công nhân bị cấm trong các hợp đồng lao động xuất khẩu trong tương lai, đó là một phần nỗ lực để giữ “thương hiệu” về XKLĐ. Ø Và yếu tố cuối cùng tạo nên một nền xuất khẩu lao động phát triển đó có lẽ là chính sách của nhà nước Philippin khi họ rất chú trọng phát triển việc đưa lao động ra nước ngoài. Chiến lược xuất khẩu lao động của Philippines bắt đầu từ những năm 1970, thời điểm mà nước này đang ngập nợ và cũng là thời kỳ bùng nổ nhu cầu lao động làm việc tại các nước Trung Đông khi giá dầu thế giới tăng. Bộ Lao động nước này đã đầu tư những chương trình đào tạo chuyên nghiệp cho lao động bởi một lao động có nghề mức thu nhập gấp 2 đến 3 lần lao động phổ thông. Sau nhiều năm, ngành nghề XKLĐ của Philippines trở nên đa dạng hơn bao giờ hết: từ người giúp việc, công nhân nhà máy, ca sĩ hát trong các khách sạn, trung tâm giải trí tới quản lý công ty trong khi thế mạnh vẫn là công nhân xây dựng, thủy thủ, y tá... Trong số này, có tới xấp xỉ 30% là lao động chất lượng cao, thường đảm nhiệm các vị trí quan trọng trong quản lý và điều hành các công ty. Trong bất kỳ lĩnh vực nào họ cũng đều thể hiện được trình độ giỏi tiếng Anh, chịu khó, tận tâm với công việc, ý thức kỷ luật cao… nên lao động Philippines rất được “chuộng”.Philippines có một cơ chế hoàn chỉnh thống nhất từ Trung ương đến địa phương, cả trong và ngoài nước về chính sách ưu đãi XKLĐ, nhất là đảm bảo phúc lợi cao cho lao động làm việc ở nước ngoài như: Đào tạo trước khi đi lao động, các kế hoạch hưu trí và bảo hiểm nhân thọ, bảo hiểm y tế, hỗ trợ học phí cho người lao động và gia đình họ, hỗ trợ vốn vay khẩn cấp… Ngoài ra là các hoạt động tăng cường sợi dây liên hệ của người lao động với quê hương như tài trợ cho các chuyến biểu diễn nghệ thuật hay thành lập trường học tại vùng có nhiều người Philippines sinh sống, tập trung vào “giá trị của người Philippines” trong cộng đồng người xa quê hương. Gần đây, Chính phủ nước này còn quyết định cho phép người đi XKLĐ có quyền bầu cử với điều kiện họ sẽ về nước trong vòng 2 năm tiếp theo.Kinh nghiệm ở Philippines cho thấy, ngoài một hệ thống quản lý XKLĐ hết sức thuận tiện nhưng cũng rất chặt chẽ, đảm bảo thu nhập tối thiểu cho người đi XKLĐ cũng như chất lượng lao động khi đi làm việc ở nước ngoài, còn có những lớp học về đất nước, con người, phong tục tập quán, pháp luật ở những nước mà người lao động sẽ tới làm việc để tránh những xung đột lao động và văn hóa có thể xảy ra, đặc biệt tránh được những hậu quả nghiêm trọng làm ảnh hưởng tới hình ảnh đất nước cũng như quan hệ ngoại giao. So với nhiều nước ở khu vực Đông Nam á, đầu vào của họ không giỏi nhưng hơn hẳn về tính chuyên nghiệp. 4.3.2. Những diễn biến xuất khẩu lao động của Philipin trong thời gian qua Theo thống kê chính thức của Chính phủ Philippines, từ năm 1990 đến 2001, riêng số tiền kiều hối gửi về chiếm 20,3% thu nhập xuất khẩu của cả nước. Thời điểm cuối tháng 12-2008, khoảng 9 triệu người, chiếm gần 10% dân số Philippines đang sống và làm việc ở 140 nước. Một nửa số này là lao động hợp đồng, thường tập trung ở Saudi Arabia, Nhật Bản, Hong Kong, UAE, Đài Loan, một nửa còn lại chủ yếu di cư ở các nước như Mỹ, Canada, Australia, Nhật Bản, Anh quốc.Philippin có hơn 8 triệu lao động làm việc ở nước ngoài vào năm 2007, đã gửi về nước11,8 tỷ USD kiều hối qua các kênh chuyển tiền chính thức. Ước tính, tổng số kiều hối do lao động nước này gửi về qua các kênh khoảng từ 14 tỷ đến 21 tỷ USD, lớn hơn cả số vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài FDI và viện trợ quốc tế vào Philippines. Dự kiến vào năm 2010, con số này sẽ tăng lên 21,4 tỷ USD.. Những con số ấn tượng đó phần nào lý giải vai trò và vị trí của người lao động đối với chính sách và văn hóa của quốc gia này. Mỗi năm, Tổng thống Philippines thường kỷ niệm Ngày Công nhân di cư bằng cách trao giải thưởng “Baygong Bayani” (Anh hùng thời hiện đại) cho 20 lao động xuất khẩu xuất sắc nhất về phẩm hạnh, tính chăm chỉ và kỷ lục gửi tiền về quê hương. 5. Những thuận lợi và khó khăn trong thời gian tương lai. 5.1. Khó khăn. Ø Khó khăn lớn trước mắt mà ngành xuất khẩu lao động của ta phải đối mặt tại thị trường Malayxia có lẽ đến từ cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu. Sau khủng hoảng, Chính phủ Malaysia đã quyết định ngừng thuê lao động nước ngoài vào làm việc tại Malaysia trong 2 lĩnh vực sản xuất và dịch vụ. Theo quyết định này, Malaysia sẽ ngừng thuê lao động nước ngoài cho 2 lĩnh vực trên và số đang làm việc tại 2 lĩnh vực này sẽ được phép làm việc cho đến khi giấy phép lao động của họ hết hạn hoặc cho đến khi bị doanh nghiệp cắt giảm. Động thái này nhằm đối phó với khó khăn do ảnh hưởng của khủng hoảng kinh tế thế giới. Do ảnh hưởng của khủng hoảng, năm 2008 đã có trên 33.451 lao động bị cắt giảm so với 26.417 lao động năm 2007. Trong khoảng thời gian từ tháng 10 năm 2008 đến 20 tháng 1 năm 2009 đã có 13,040 lao động bị cắt giảm bao gồm 2.955 lao động nước ngoài và đã có 45.000 lao động bị tạm ngừng việc. Hiện tại có 2,1 triệu lao động nước ngoài làm việc hợp pháp tại Malaysia trong đó khoảng một triệu đang làm việc ở lĩnh vực sản xuất và dịch vụ. Việc cắt giảm lao động nước ngoài là do ảnh hưởng bởi khủng hoảng kinh tế thế giới và còn có mục đích lấy chỗ làm cho lao động người Malaysia bị cắt giảm do ảnh hưởng bới khủng hoảng (bao gồm cả số bị cắt giảm trong nước và 150.000 lao động làm việc hàng ngày ở Singapore đang bị cắt giảm dần do Singpore bị ảnh hưởng bởi khủng hoảng kinh tế). Ø Một khó khăn đến từ chính nguồn cung lao động của chúng ta, hiện tại thị trường Malayxia đang dần dần mất tính hấp dẫn với người lao động xuất khẩu.Hiện ở trong nước vẫn tồn tại thông tin sang làm việc tại Malaysia thu nhập không cao, tiềm ẩn nhiểu rủi ro đã tác động mạnh đến tâm lý người lao động, khiến họ quay lưng lại với thị trường Malaysia. Nhiều doanh nghiệp xuất khẩu lao động đã than phiền: có nhiều trường hợp đã đăng ký, được cấp calling visa, hoàn tất thủ tục xuất cảnh, thậm chí đến giờ bay... người lao động vẫn hủy hợp đồng. Có những doanh nghiệp xuất khẩu lao động trước đây mỗi năm cung ứng hơn 1.000 lao động sang Malaysia như Airseco, Châu Hưng, Hiteco, Sovilaco... thì nay đều rơi vào tình trạng khó tuyển lao động.Vấn đề này đôi khi xuất phát từ một vài công ty xuất khẩu lao động của ta, cũng như từ chính sách xuất khẩu lao động của ta chưa thật sự chuyên nghiệp theo lối “đem con bỏ chợ”, sau khi có tiền thì không đoái hoài đến lợi ích của công nhân Việt ta nữa.Tình hình này kéo dài có thể gây ra việc trì trệ xuất khẩu lao động dẫn đến mất luôn thị trường ổn định và dể tính như Malayxia. 5.2. Thuận lợi. Ø Tuy có nhiều khó khăn nhưng bên cạnh đó ta cũng có nhiều điều thuận lợi. Trước mắt, theo như thông tin thì hiện Chính phủ Malaysia đang có kế hoạch đầu tư, phát triển hành lang kinh tế phía Bắc và vùng duyên hải, rất cần nhiều lao động nước ngoài sang làm việc đến năm 2015. Đây là thời cơ rất thuận lợi cho việc tiếp nhận lao động Việt Nam sang làm việc.Về phía Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, đã chỉ đạo các công ty chuyên đưa lao động sang làm việc tại thị trường Malaysia, khi ký hợp đồng cung ứng lao động cho phía bạn phải đảm bảo mỗi lao động thu nhập không dưới 19 Ringit/ngày/người. Ø Thuận lợi tiếp theo đến từ việc khôi phục mạnh mẽ sau khủng hoảng của nền kinh tế các nước châu Á, trong đó có Malayxia. Nền kinh tế khôi phục thì nhu cầu lao động của Malayxia lại khôi phục mạnh, những khó khăn đến từ suy thoái kinh tế sẽ không còn nữa. C.KẾT LUẬN -Trong quá trình toàn cầu hoá hiện nay, xuất khẩu lao động ngày càng đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển của quốc gia. Xuất khẩu lao động vừa là phương tiện thu hút ngoại tệ thông qua tiền gửi của người lao động làm việc ở nước ngoài, vừa là cơ hội tăng việc làm cho người dân, giảm bớt nạn thất nghiệp ở trong nước. Xuất khẩu lao động được coi là một trong những chiến lược phát triển của nhiều quốc gia Đông Nam Á trong đó có Việt Nam.Nhận thức được tầm quan trọng của Xuất khẩu lao động như thế,Việt Nam cần phải đề ra những chiến lược toàn diện hơn nữa nhằm củng cố và phát huy những lợi thế và giảm thiểu những bất lợi,khó khăn trong lĩnh vực này,đưa Xuất khẩu lao động trở thành một trong những yếu tố quan trọng góp phần vào công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Tài liệu tham khảo TS. Nguyễn Thị Hồng Bích -“Xuất khẩu lao động của một số nước Đông Nam Á kinh nghiệm và bài học”-2007 Website bộ Lao động-thương binh-xã hội www.molisa.gov.vn Website www.thongtinxuatkhaulaodong.com/vn/ Wikipedia Tuổi trẻ online www.tuoitre.com.vn