Đề cương ôn tập môn pháp luật đại cương

1. Nhà nước do giai cấp thống trị lập nên để bảo vệ quyền và lợi ích của giai cấp mình là quan điểm của học thuyết: a. Mác-Lênin b. Thần học c. Gia trưởng d. Khế ước xã hội 2. Tổ chức có quyền phân chia lãnh thổ thành các đơn vị hành chính: a. Hội phụ nữ, b. Mặt trận tổ quốc, c. Công đoàn, d. Nhà nước 3. Kiểu Nhà nước mà trong đó giai cấp thống trị chiếm đa số trong xã hội: a. Chủ nô, b. Phong kiến, c. Tư sản, d. Xã hội chủ nghĩa. 4. Cách thức và trình tự thành lập ra các cơ quan quyền lực tối cao của nhà nước, đó là: a. Hình thức chính thể b. Hình thức cấu trúc nhà nước c. Chế độ chính trị d. Hình thức nhà nước 5. Hình thức cấu trúc Nhà nước đơn nhất có đặc điểm: a. Một hệ thống pháp luật, b. Hai hệ thống cơ quan Nhà nước, c. Lãnh thổ có chủ quyền riêng, d. Tất cả đều đúng. 6. Hình thức chính thể nào sau đây không tồn tại chức danh Thủ tướng: a. Cộng hòa đại nghị b. Quân chủ lập hiến c. Cộng hòa Tổng thống d. Cộng hòa lưỡng tính (hỗn hợp) 7. Hình thức chính thể cộng hòa dân chủ nhân dân là hình thức chính thể của quốc gia: a. Việt Nam, b. Pháp, c. Đức, d. Nhật. 8. Hình thức cấu trúc của Nhà nước Việt nam là: a. Nhà nước đơn nhất b. Nhà nước liên bang c. Nhà nước liên minh d. Tất cả đều đúng 9. Cơ quan quyền lực Nhà nước của Việt Nam là: a. Quốc hội, b. Hội đồng nhân dân, c. Chính phủ, d. Câu a và b đúng 10. Cơ quan thường trực của quốc hội là: a. Chính phủ b. Uỷ ban thường vụ Quốc hội c. Hội đồng nhân dân các cấp d. Uỷ ban nhân dân các cấp 11. Cơ quan quản lý Nhà nước cấp trung ương là: a. Bộ và cơ quan ngang bộ b. Uỷ ban thường vụ quốc hội c. Toà án nhân dân tối cao d. Viện kiểm sát nhân dân tối cao 12. Cơ quan nào sau đây có thẩm quyền quyết định việc chia, tách đơn vị hành chính cấp tỉnh: a. Quốc hội b. Chính phủ c. Chủ tịch nước d. Bộ Chính trị 13. Cơ quan nào sau đây có thẩm quyền quyết định đại xá: a. Quốc hội b. Chính phủ c. Chủ tịch nước d. Thủ tướng Chính phủ 14. Tính quy phạm phổ biến là đặc tính của: a. Pháp luật b. Đạo đức c. Tôn giáo d. Tổ chức xã hội 15. Hình thức pháp luật chủ yếu được áp dụng ở Việt Nam là: a. Văn bản quy phạm pháp luật b. Tập quán pháp c. Án lệ pháp d. Học lý 16. Pháp luật phát sinh và tồn tại trong xã hội: a. Có nhà nước, b. Không có giai cấp, c. Không có nhà nước, d. Câu b và c đúng. 17. Pháp luật tác động vào kinh tế: a. Tác động tiêu cực, b. Tác động tích cực, c. Tích cực hoặc tiêu cực, d. Tất cả đều sai. 18. Việt nam không áp dụng hình thức pháp luật: a. Tiền lệ pháp, b. Học lý, c. Văn bản quy phạm pháp luật, d. Câu a và b đúng. 19. Quy phạm pháp luật là những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc thể hiện ý chí của: a. Nhà nước b. Tổ chức xã hội c. Tổ chức chính trị - xã hội d. Tổ chức kinh tế 20. Nghị định là văn bản quy phạm pháp luật do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành là: a. Chính phủ b. Uỷ ban thường vụ quốc hội c. Thủ tướng chính phủ d. Chủ tịch nước 21. Bộ phận nào của quy phạm pháp luật nêu lên cách thức xử sự cho chủ thể được làm, không được làm, phải làm: a. Giả định b. Quy định c. Chế tài d. Tất cả đều sai 22. Bộ phận đảm bảo cho quy phạm pháp luật được thực hiện nghiêm chỉnh: a. Quy định, b. Giả định, c. Chế tài, d. Câu a và b đúng 23. Thời điểm năng lực pháp lụât và năng lực hành vi của Pháp nhân được Nhà nước công nhận là: a. Cùng một thời điểm b. Năng lực pháp luật được công nhận trước năng lực hành vi c. Năng lực hành vi được công nhận trước năng lực pháp luật d. Câu a & c đều đúng 24. Nội dung của quan hệ pháp luật là: a. Quyền và nghĩa vụ của các chủ thể trong quan hệ pháp luật b. Những giá trị mà các chủ thể quan hệ pháp luật muốn đạt được c. Là các bên tham gia vào quan hệ pháp luật 25. Khi nào pháp nhân có năng lực chủ thể: a. Khi Nhà nước cho phép hoặc công nhận sự thành lập của pháp nhân b. Khi tổ chức có đủ số thành viên c. Khi các thành viên thỏa thuận thành lập pháp nhân d. Khi một tổ chức có đủ vốn 26. Khả năng của chủ thể bằng chính hành vi của mình thực hiện được các quyền và nghĩa vụ mà pháp luật quy định, đó là: a. Năng lực pháp luật b. Năng lực hành vi c. Năng lực chủ thể d. Tất cả đều đúng 27. Cá nhân có năng lực hành vi đầy đủ khi: a. Từ đủ 15 tuổi trở lên b. Từ đủ 21 tuổi trở lên c. Từ đủ 18 tuổi trở lên d. Từ đủ 6 tuổi trở lên 28. Quan hệ xã hội nào sau đây không phải là quan hệ pháp luật: a. Quan hệ vợ – chồng b. Quan hệ mua – bán c. Quan hệ Cha mẹ – con d. Quan hệ tình yêu nam – nữ 29. Tổ chức được thành lập hợp pháp được gọi là: a. Pháp nhân, b. Thể nhân, c. Cá nhân, d. Tất cả đều sai. 30. Kết hôn là: a. Hành vi pháp lý, b. Sự biến pháp lý, c. Sự kiện thông thường d. Câu a và b đúng. 31. Chủ thể thực hiện vi phạm hình sự có thể là: a. Cá nhân có năng lực trách nhiệm hình sự b. Tổ chức là pháp nhân c. Tổ chức không là pháp nhân 32. Hành vi tổ chức đánh bạc của công chức, viên chức nhà nước bị công an bắt quả tang được xác định là hành vi: a. Vi phạm hình sự b. Vi phạm công vụ c. Vi phạm kỷ luật d. Vi phạm dân sự 33. Chế tài nào sau đây chỉ do Tòa án áp dụng: a. Chế tài hành chính b. Chế tài hình sư c. Chế tài kỷ luật d. Chế tài công vụ 34. Bồi thường thiệt hại là chế tài: a. Dân sự b. Hình sự c. Hành chính d. Kỷ luật 35. Việt nam không áp dụng hình thức pháp luật: a. Tiền lệ pháp, b. Học lý, c. Văn bản quy phạm pháp luật, d. Câu a và b đúng. 35. Việt nam không áp dụng hình thức pháp luật: a. Tiền lệ pháp, b. Học lý, c. Văn bản quy phạm pháp luật, d. Câu a và b đúng. 37. Hành vi vi phạm pháp luật là hành vi: a. Làm phiền người khác, b. Bị xã hội lên án, c. Vi phạm đạo đức xã hội, d. Tất cả đều sai 38. Hành vi tổ chức đánh bạc của công chức, viên chức nhà nước bị công an bắt quả tang được xác định là hành vi: a. Vi phạm hình sự b. Vi phạm công vụ c. Vi phạm kỷ luật d. Vi phạm dân sự 39. Trong các yếu tố cấu thành hệ thống pháp luật, yếu tố được xem là đơn vị cơ bản nhỏ nhất trong hệ thống pháp luật là: a. Quy phạm pháp luật b. Chế định pháp luật c. Ngành luật d. Tất cả đếu đúng 40. Các quy phạm pháp luật có đặc điểm chung giống nhau để điều chỉnh một nhóm quan hệ xã hội tương ứng, đó chính là: a. Quy phạm pháp luật b. Chế định pháp luật c. Ngành luật d. Hệ thống pháp luật 41. Tổng hợp các quy phạm pháp luật điều chỉnh một lĩnh vực nhất định của đời sống xã hội, đó chính là: a. Quy phạm pháp luật b. Chế định pháp luật c. Ngành luật d. Hệ thống pháp luật 42. Các trường hợp chiếm hữu nào sau đây là chiếm hữu không có căn cứ pháp luật: a. Chiếm hữu vật đánh rơi không khai báo b. Chiếm hữu của chủ sở hữu vật c. Chiếm hữu do chủ sở hữu vật uỷ quyền d. Chiếm hữu thông qua việc thuê vật của chủ sở hữu 43. Các trường hợp quyền định đoạt tài sản của chủ sở hữu bị hạn chế: a. Bán vật là di tích lịch sư b. Bán vật đang thế chấp c. Bán vật đang cầm cố d. Tất cả đều đúng 44. Hàng thừa kế thứ nhất theo quy định pháp luật về thừa kế: a. Vợ của người chết b. Con nuôi của người chết c. Em ruột của người chết d. Câu a và b đều đúng. 45. Người không được thừa kế di sản là: a. Người tâm thần, b. Người chết cùng thời điểm với người để di sản thừa kế, c. Người chưa thanh niên, d. Tất cả đều đúng 46. Hành vi phạm tội nào sau đây không bị xem là tội phạm: a. Không đăng ký tạm trú, tạm vắng b. Trộm cắp tài sản công dân c. Đua xe trái phép gây hậu quả nghiêm trọng d. Lừa đảo chiếm đoạt tài sản 47. Độ tuổi tối thiểu chịu trách nhiệm hình sự là từ đủ: a. 12 tuổi, b. 14 tuổi, c. 16 tuổi, d. 18 tuổi 48. Quan hệ pháp luật hình sự là: a. Quan hệ phát sinh khi có hành vi phạm tội, b. Quan hệ phát sinh giữa người phạm tội với người bị hại, c. Quan hệ phát sinh giữa Nhà nước và người phạm tội khi có một tội phạm xãy ra, d. Tất cả đều đúng 49. Hình phạt chính áp dụng trong xử phạt hành chính: a. Cảnh cáo và phạt tiền b. Phạt tiền và tịch thu tang vật c. Cảnh cáo và trục xuất ra khỏi lãnh thổ d. Tước quyền sử dụng giấy phép 50. Cơ quan được xử phạt hành chính đối với hành vi cản trở hoạt động xét xử của Tòa án: a. Tòa án b. Công an c. Viện kiểm sát d. Cơ quan thanh tra Nhà nước Lời giải: 1 . Học thuyết Mác Lê Nin với yếu tố nhận biết về nguồn gốc Nhà nước là giai cấp, Thuyết Thần học với yếu tố nhận biết về nguồn gốc Nhà nước là Thượng đế hoặc đấng quyền năng Thuyết Gia trưởng với yếu tố nhận biết về nguồn gốc Nhà nước là người đứng đầu gia đình. Thuyết Khế ước xã hội với yếu tố nhận biết về nguồn gốc Nhà nước là khế ước, giao kèo giữa các thành viên trong xã hội. 2. Việc phân chia lãnh thổ thành các đơn vị hành chính là 01 trong 05 đặc điểm của NN, cụ thể: 1) Nhà nước được quyền phân chia lãnh thổ thành từng đơn vị khác nhau trong phạm vi lãnh thổ. 2) Nhà nước là tổ chức có quyền lực công: Nhà nước thiết lập quyền lực đặc biệt cho phép Nhà nước có quyền lực bao trùm trên khắp các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa và xã hội... trong xã hội. 3) Nhà nước là tổ chức có chủ quyền quốc gia: Chủ quyền quốc gia là chủ quyền độc lập về lãnh thổ, dân cư và chính quyền, chủ quyền này được các nước trên thế giới tôn trọng. 4) Nhà nước có quyền ban hành Pháp luật và đảm bảo việc thực hiện Pháp luật 5) Nhà nước quy định các loại thuế và cách thức tiến hành thu thuế. 3. Trong lịch sử ghi nhận 4 kiểu Nhà nước tương ứng với 4 hình thái kinh tế xã hội và tương ứng 4 giai cấp thống trị xã hội (không đồng nghĩa với chiếm đa số trong xã hội): - Kiểu Nhà nước chủ nô  giai cấp chủ nô thống trị xã hội nhưng lực lượng chiếm đa số trong xã hội thời điểm là giai cấp nô lệ, - Kiểu Nhà nước phong kiến  giai cấp phong kiến thống trị xã hội nhưng lực lượng chiếm đa số trong xã hội là giai cấp nông dân, - Kiểu Nhà nước tư sản  giai cấp tư sản thống trị xã hội nhưng lực lượng chiếm đa số trong xã hội là giai cấp công nhân, - Kiểu Nhà nước XHCN giai cấp vô sản thống trị xã hội cũng chính là lực lượng chiếm đa số trong xã hội bao gồm: nông dân, công nhân... 4. Hình thức Nhà nước là: - cách thức tổ chức Nhà nước và - những biện pháp thực hiện quyền lực Nhà nước. Hình thức Nhà nước được thể hiện dưới 3 góc độ: hình thức chính thể, hình thức cấu trúc, chế độ chính trị. Góc độ 1. Hình thức chính thể: cách thức tổ chức và trình tự thiết lập các cơ quan tối cao của Nhà nước và xác lập mối quan hệ của các cơ quan đó. Hình thức chính thể có 2 dạng cơ bản: chính thể quân chủ và chính thể cộng hòa. • Chính thể quân chủ: Là hình thức trong đó quyền lực tối cao của Nhà nước tập trung trong tay người đứng đầu Nhà nước theo thế tập (cha truyền con nối) hoặc theo chỉ định. Chính thể quân chủ có nhiều hình thức biến dạng theo sự phát triển xã hội là chính thể quân chủ tuyệt đối (chuyên chế: vua là tối cao và là tuyệt đối ) và chính thể quân chủ tương đối (lập hiến : bên cạnh Vua còn có Nghị viện là tổ chức cùng chia sẻ quyền lực tối cao của Nhà). • Chính thể cộng hòa: Là hình thức trong đó quyền lực tối cao của Nhà nước được giao cho một cơ quan đại diện theo thể thức bầu cử trong thời hạn nhất định (nhiệm kỳ). Chính thể cộng hòa có 2 dạng: cộng hòa quý tộc và cộng hòa dân chủ. (Trên thế giới không còn nước nào theo hình thức chính thể cộng hòa quý tộc). 5. Hình thức cấu trúc Nhà nước: là cách thức tổ chức các cơ quan Nhà nước theo các đơn vị hành chính lãnh thổ từ trung ương đến địa phương và xác lập mối quan hệ giữa các cơ quan này với nhau. Có 2 hình thức cấu trúc Nhà nước chủ yếu là: hình thức cấu trúc Nhà nước đơn nhất và hình thức cấu trúc Nhà nước liên bang. Hình thức cấu trúc Nhà nước đơn nhất: có chủ quyền chung, toàn vẹn lãnh thổ. Có một hệ thống cơ quan quyền lực, cơ quan quản lý Nhà nước được tổ chức thống nhất từ Trung ương đến địa phương. Có một hiến pháp, một hệ thống pháp luật áp dụng chung cho cả nước. Ví dụ: Việt Nam Hình thức cấu trúc Nhà nước liên bang: có từ 2 hay nhiều Nhà nước thành viên hợp lại. Có chủ quyền chung cho toàn liên bang và chủ quyền riêng cho mỗi thành viên. Có 2 hệ thống cơ quan quyền lực và cơ quan quản lý Nhà nước: một áp dụng chung cho toàn liên bang và một áp dụng cho mỗi thành viên. Có 2 loại Hiến pháp và pháp luật cùng tồn tại: Hiến pháp và pháp luật của liên bang; Hiến pháp và pháp luật của mỗi thành viên. Ví dụ: Hoa Kỳ 6. Cộng hòa đại nghị: (hay cộng hòa nghị viện) là một hình thức cộng hòa mà nguyên thủ quốc gia (người đứng đầu Nhà nước) được bầu ra và quốc gia đó có một nghị viện (hiểu nôm na như cơ quan quyền lực tối cao như Quốc hội của Việt Nam) mạnh và các thành viên chính của bộ phận hành pháp được chọn ra từ nghị viện đó. Nguyên thủ quốc gia thường không có quyền hành pháp rộng lớn bởi vì nhiều quyền trong đó được trao cho người đứng đầu cơ quan hành pháp (thường được gọi là thủ tướng). Ví dụ: CHLB Đức, Cộng hòa Séc, Ấn Độ, Singapore Quân chủ lập hiến: Coi lại câu 4. Cộng hòa Tổng thống: là một hệ thống Nhà nước mà trong đó có một ngành hành pháp (chính phủ) tồn tại và ngự trị (như tên gọi) tách biệt khỏi ngành lập pháp (Nghị viện). Ngành hành pháp này không có trách nhiệm gì đối với ngành lập pháp và trong mọi hoàn cảnh bình thường ngành lập pháp không thể giải tán nó. Tổng thống có quyền phủ quyết các đạo luật của ngành lập pháp, và rồi sau đó đến lượt ngành lập pháp, bằng một đa số phiếu, có thể được dùng đến để vô hiệu quá sự phủ quyết của tổng thống. Tổng thống có nhiệm kỳ nhất định. Các thành viên nội các chỉ phục vụ theo ý của tổng thống và phải thực thi các chính sách của ngành hành pháp và lập pháp. Ngành hành pháp là do một người nắm (Tổng thống) và do Tổng thống là người đứng đầu ngành hành pháp nên không tồn tại chức danh Thủ tướng. Ví dụ: Hoa Kỳ Cộng hòa lưỡng tính: (hay còn gọi là cộng hòa hỗn hợp) có đặc điểm là Tổng thống do dân bầu (trực tiếp hoặc gián tiếp); Tổng thống vừa là nguyên thủ quốc gia vừa là người lãnh đạo nội các; Nội các do Thủ tướng đứng đầu, do Nghị viện thành lập, vừa chịu trách nhiệm trước Nghị viện vừa chịu trách nhiệm trước Tổng thống; Tổng thống có quyền giải tán Nghị viện. Ví dụ: Nga, Pháp 7. Cộng hòa dân chủ nhân dân: quyền lực NN tối cao không phân chia ra mà tập trung thống nhất trong các cơ quan quyền lực do dân bầu ra (Quốc hội) và nhân dân tham gia vào công việc quản lý Nhà nước. Điển hình: Việt Nam. Đối với Nhà nước Việt Nam do Hiến pháp quy định về cách thức tổ chức thành lập các cơ quan Nhà nước và xác lập mối quan hệ giữa các cơ quan Nhà nước với nhau, đảm bảo có sự tham gia của Nhân dân vào việc tổ chức, thực hiện quyền lực Nhà nước. Từ Hiến pháp đầu tiên 1946 đến Hiến pháp 2013 đều khẳng định chính thể của Nhà nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là chính thể cộng hòa dân chủ nhân dân. Chính thể cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam có những đặc điểm sau: • Tổ chức và thực hiện quyền lực Nhà nước đặt dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, dựa trên cơ sở chủ nghĩa Mác -Lênin và tư tưởng HồChí Minh. • Quyền lực Nhà nước không theo nguyên tắc “tam quyền phân lập” mà theo nguyên tắc quyền lực Nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phân nhiệm, phối hợp giữa các cơ quan Nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp. • Bộ máy Nhà nước được tổ chức thể hiện bản chất Nhà nước của dân, do dân và vì dân. 8. Coi lại câu 5. Cấu trúc Nhà nước Việt Nam là Nhà nước đơn nhất, Nhà nước Việt Nam có chủ quyền quốc gia, có một lãnh thổ duy nhất, thống nhất không phân chia thành các Nhà nước tiểu bang. Nhà nước Việt Nam có một Hiến pháp, một hệ thống Pháp luật áp dụng chung trên toàn lãnh thổ và một hệ thống bộ máy Nhà nước. 9. Hệ thống cơ quan quyền lực nhà nước của Việt Nam gồm: Quốc Hội – cơ quan quyền lực trung ương và HĐND các cấp – cơ quan quyền lực địa phương. • Quốc hội: là cơ quan quyền lực cao nhất nước, do nhân dân cả nước bầu ra, thể hiện ý chí, nguyện vọng của toàn dân. Là cơ quan duy nhất có quyền lập hiến, lập pháp, có quyền quyết định những vấn đề quan trọng của đất nước, có quyền tổ chức bộ máy Nhà nước và giám sát các cơ quan Nhà nước. Quốc hội nước ta được tổ chức theo hình thức một viện, với số đại biểu tùy yêu cầu thực tế từng khóa do nhân dân bầu ra qua một cuộc bầu cử phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và kín với nhiệm kỳ là 5 năm. Quốc hội hoạt động theo các kỳ họp (2 kỳ/năm). Cơ cấu tổ chức của quốc hội gồm: Ủy ban thường vụ quốc hội, Hội đồng dân tộc, Các ủy ban quốc hội, đoàn đại biểu quốc hội và các đại biểu quốc hội. • Hội đồng Nhân dân các cấp: là cơ quan quyền lực Nhà nước ở địa phương, đại diện cho ý chí, nguyện vọng và quyền làm chủ của nhân dân, do nhân dân địa phương bầu ra, chịu trách nhiệm trước nhân dân địa phương và cơ quan Nhà nước cấp trên Hội đồng Nhân dân được tổ chức ở 3 cấp (cấp tỉnh, thành phố thuộc trung ương; cấp quận, huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh; cấp phường, xã, thị trấn), được bầu trong cuộc bầu cử phổ thông, bình đẳng, trực tiếp và kín. 10. • Ủy ban Thường Vụ Quốc hội (UBTVQH): Là cơ quan thường trực của Quốc hội, với chức năng này UBTVQH sẽ thay mặt Quốc hội thực hiện một số nhiệm vụ quyền hạn của Quốc hội khi Quốc hội không họp . UBTVQH gồm Chủ tịch (do Chủ tịch Quốc hội kiêm nhiệm), các Phó Chủ tịch và một số ủy viên do Quốc hội bầu trong số các đại biểu Quốc hội, có nhiệm kỳ 5 năm, không được kiêm nhiệm thành viên Chính phủ. 11. Hệ thống cơ quan quản lý Nhà nước gồm: Chính phủ, các cơ quan của Chính phủ, các cơ quan thuộc Chính phủ (cơ quan quản lý Nhà nước trung ương); Ủy ban nhân dân (UBND) các cấp và các Sở, Phòng, Ban chuyên môn thuộc UBND (cơ quan quản lý Nhà nước địa phương). • Chính phủ: là cơ quan chấp hành của Quốc hội và là cơ quan hành chính cao nhất của nước CHXHCNVN. Cơ cấu tổ chức của Chính phủ (các cơ quan của chính phủ) gồm: Bộ và các cơ quan ngang Bộ. Thành phần nhân sự của Chính phủ gồm: Thủ tướng, các Phó Thủ tướng, các Bộ trưởng và Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ. Thủ tướng là người lãnh đạo ,chính phủ có quyền trực tiếp điều hành, chỉ đạo việc thực hiện nhiệm vụ do Quốc hội phân công cho chính phủ. Thủ tướng phải là đại biểu Quốc hội do Quốc hội bầu theo đề nghị của Chủ tịch nước. Các thành viên khác do Quốc hội phê chuẩn theo đề nghị của Thủ tướng (không nhất thiết là Đại biểu Quốc hội). Nhiệm kỳ của Chính phủ theo nhiệm kỳ của Quốc hội. • Bộ và cơ quan ngang Bộ: là tên gọi chỉ các cơ quan của Chính phủ. Bộ hoặc cơ quan ngang Bộ có chức năng quản lý Nhà nước đối với ngành, lĩnh vực quan trọng trên phạm vi cả nước. Bộ quản lý theo ngành thực hiện chức năng quản lý nhà nước những ngành kinh tế, kỹ thuật hoặc sự nghiệp như: công nghiệp, nông nghiệp, giao thông vận tải, y tế, giáo dục... Bộ quản lý theo lĩnh vực thực hiện chức năng quản lý theo từng lĩnh vực ớn như: tài chính, công nghệ, khoa học, đầu tư, lao động... Bộ, cơ quan ngang Bộ được tổ chức theo nguyên tắc thủ trưởng do Bộ trưởng lãnh đạo. Bộ trưởng chịu trách nhiệm trước Thủ tướng và cùng Thủ tướng chịu trách nhiệm trước Quốc hội. • Cơ quan thuộc chính phủ: Ngoài Bộ và cơ quan ngang Bộ, còn có một số cơ quan khác cũng quản lý về ngành, lãnh vực chịu dưới sự chỉ đạo, quản lý của Chính phủ nhưng được xem là các ngành, lĩnh vực kém quan trọng hơn so với các ngành, lãnh vực do Bộ và cơ quan ngang Bộ quản lý (có vị trí pháp lý thấp hơn), đó là các cơ quan thuộc Chính phủ. Các cơ quan này có bộ máy tổ chức giống như Bộ, cơ quan ngang Bộ và mang các tên gọi như: Cục, Tổng cục, Viện, Trung tâm, Ban... Việc thành lập hoặc bãi bỏ các cơ quan này thuộc quyền quyết định của Chính phủ và Thủ trưởng các cơ quan này do Thủ tướng Chính phủ quyết định việc bổ nhiệm, miễn nhiệm. • Uỷ ban nhân dân các cấp: do Hội đồng Nhân dân bầu ra, là cơ quan chấp hành của Hội đồng nhân dân. Là cơ quan hành chính Nhà nước ở địa phương, chịu trách nhiệm chấp hành Hiến pháp, luật, các văn bản của cơ quan Nhà nước cấp trên và nghị quyết của Hội đồng nhân dân cùng cấp. Uỷ Ban Nhân dân được tổ chức ở 3 cấp như Hội đồng Nhân dân, làm việc theo chế độ kết hợp trách nhiệm của tập thể với trách nhiệm của cá nhân Chủ tịch Uỷ ban nhân dân. • Các cơ quan chuyên môn thuộc Uỷ ban nhân dân: là các cơ quan chuyên môn được thành lập ở địa phương để giúp Uỷ Ban Nhân dân cùng cấp thực hiện chức năng quản lý Nhà nước ở địa phương, bảo đảm sự thống nhất quản lý của ngành, lãnh vực từ trung ương đến cơ sở. Có tên là sở, phòng, ban... Về mặt tổ chức các cơ quan này chịu sự chỉ đạo và quản lý về tổ chức, biên chế, công tác của Uỷ ban nhân dân cấp mình đồng thời chịu sự chỉ đạo vềnghiệp vụ của cơ quan chuyên môn cấp trên (nguyên tắc 2 chiều trực thuộc). 12. Coi lại vai trò của Quốc hội ở câu 9. Quốc hội có quyền quyết định thành lập, bãi bỏ bộ, cơ quan ngang bộ của Chính phủ; thành lập, giải thể, nhập, chia, điều chỉnh địa giới hành chính tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương, đơn vị hành chính - kinh tế đặc biệt; thành lập, bãi bỏ cơ quan khác theo quy định của Hiến pháp và luật. Khoản 9 Điều 70 Hiến pháp 2013. 13. Coi lại vai trò của Quốc hội ở câu 9. Quốc hội có quyền quyết định đại xá. Khoản 11 Điều 70 Hiến pháp 2013. 14. Đặc tính của Pháp luật: • Tính quy phạm phổ biến: Trong xã hội cách hành xử của mỗi người trong cùng một quan hệ có thểkhác nhau do vậy nhằm hướng hành vi của mọi người theo cách xử sự chung phù hợp với lợi ích Nhà nước và xã hội, Nhà nước đã đặt ra Pháp luật • Tính cưỡng chế: pháp luật bắt buộc mọi người phải thực hiện và nó được đảm bảo bằng các hình thức chế tài của Nhà nước. • Tính tổng quát: khi Pháp luật đặt ra những quy tắc xử sự cho một trường hợp, hoàn cảnh nhất định mà bất kỳ ai rơi vào những trường hợp, hoàn cảnh đó đều phải áp dụng những quy tắc mà Pháp luật đã đặt ra, mọi người đều bình đẳng như nhau, đều chịu sự tác động của Pháp luật. • Tính hệ thống: Pháp luật bao gồm nhiều quy định khác nhau nhưng tất cả đều được sắp xếp theo một trật tự, thứ bậc, thống nhất với nhau trong một hệ thống. • Tính ổn định: Pháp luật có vai trò giúp ổn định xã hội nên nếu Pháp luật luôn thay đổi sẽ đánh mất sự ổn định của xã hội. Pháp luật luôn được đòi hỏi phải phù hợp với sự phát triển kinh tế nên khi các quan hệ kinh tế xã hội thay đổi, phát triển thì Pháp luật phải thay đổi theo nếu không Pháp luật sẽ trở thành yếu tố cản trở sự phát triển của xã hội nên tính ổn định của Pháp luật là tương đối. 15. Hình thức Pháp luật: là cách thức mà Nhà nước (giai cấp thống trị) sử dụng để nâng quan điểm, ý chí của giai cấp mình thành các quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung đối với mọi người, gồm: • Tập quán pháp: là hình thức Nhà nước do phê chuẩn hoặc thừa nhận một số tập quán đã lưu truyền trong xã hội, phù hợp với lợi ích của giai cấp thống trị, lợi ích xã hội và nâng lên thành những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung được Nhà nước bảo đảm thực hiện. Hình thức này được áp dụng phổ biến trong Pháp luật chủ nô, phong kiến và tư sản. Ví dụ: Đặt cọc trong giao kết hợp đồng dân sự là tập quán có từ lâu trong xã hội, ngày nay đã được các Nhà nước cho phép áp dụng có giá trị như luật. • Tiền lệ pháp: Là hình thức do Nhà nước thừa nhận các quyết định của cơ quan hành chính hoặc cơ quan xét xử trong khi giải quyết các vụ việc cụ thể để áp dụng đối với các vụ việc tương tự về sau. Ví dụ: Bản án hoặc quyết định của toà án cho một trường hợp cụ thể nào đó xem là pháp luật để làm căn cứ áp dụng cho các toà án xét xử vụ việc tương tự • Văn bản quy phạm Pháp luật: Là hình thức Pháp luật thể hiện thành văn bản do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ban hành theo thủ tục, trình tự nhất định, trong đó chứa đựng các quy tắc xử sự chung nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội. Đây là hình thức Pháp luật tiến bộ nhất thể hiện đầy đủ ý chí của Nhà nước. Hình thức Văn bản quy phạm Pháp luật là hình thức Pháp luật được áp dụng chủ yếu tại Việt Nam 16. Nguồn gốc của Pháp luật: • Thuyết thần học: Nhà nước là do đấng thiêng liêng tạo ra để quản lý xã hội và Nhà nước đặt ra Pháp luật để thực hiện chức năng này. • Thuyết tư sản: Pháp luật xuất hiện ngay khi xã hội hình thành . • Quan điểm học thuyết Mác – Lênin: Pháp luật và Nhà nước là hai hiện tượng cùng xuất hiện, tồn tại, phát triển và tiêu vong gắn liền nhau. Nguyên nhân hình thành Nhà nước cũng là nguyên nhân hình thành Pháp luật và Pháp luật chỉ tồn tại trong xã hội có giai cấp. Theo quan điểm học thuyết Mác - Lênin thì Pháp luật là tổng hợp những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc chung, do Nhà nước đặt ra hay thừa nhận và bảo đảm thực hiện, nhằm điều chỉnh các quan hệ xã hội theo ý chí của giai cấp thống trị 17. Coi lại câu 14. Tính ổn định của Pháp luật: Pháp luật luôn được đòi hỏi phải phù hợp với sự phát triển kinh tế nên khi các quan hệ kinh tế xã hội thay đổi, phát triển thì Pháp luật phải thay đổi theo nếu không Pháp luật sẽ trở thành yếu tố cản trở sự phát triển của xã hội nên tính ổn định của Pháp luật là tương đối. 18. Coi lại câu 15. 19. Quy phạm Pháp luật: là một loại quy phạm xã hội, là những quy tắc xử sự chung bắt buộc mọi người thực hiện, do nhà nước xác lập, ban hành và bảo đảm việc thực hiện, để điều chỉnh các hành vi của cá nhân hoặc tổ chức theo ý chí của nhà nước. Quy phạm Pháp luật là loại quy phạm có những đặc điểm như sau: -Là những quy tắc có tính chất bắt buộc chung. -Được thể hiện dưới hình thức xác định. -Thể hiện ý chí của Nhà nước, do các cơ quan có thẩm quyền ban hành. -Được bảo đảm thực hiện bằng sức mạnh cưỡng chế của Nhà nước. 20. Note: Hệ thống Văn bản quy phạm Pháp luật của Việt Nam: - Văn bản QPPL do Quốc hội ban hành: Hiến pháp, Bộ luật, Luật, Nghị quyết. - Văn bản QPPL do UBTV Quốc hội ban hành: Pháp lệnh, Nghị quyết. - Văn bản QPPL do Chủ tịch nước ban hành: Lệnh, Quyết định. - Văn bản QPPL do Chính phủ ban hành: Nghị quyết, Nghị định. - Văn bản QPPL do Thủ tướng ban hành: Quyết định, Chỉ thị. - Văn bản QPPL do Bộ hoặc cơ quan ngang Bộ ban hành: Quyết định, Chỉ thị, Thông tư. - Văn bản QPPL do Tòa án NDTC ban hành: Nghị quyết, Quyết định, Chỉ thị, Thông tư. - Văn bản QPPL do Viện kiểm sát NDTC ban hành: Quyết định, Chỉ thị, Thông tư. - Văn bản QPPL do Hội đồng ND các cấp ban hành: Nghị quyết. - Văn bản QPPL do Uỷ Ban ND các cấp ban hành: Quyết định, Chỉ thị. - Văn bản QPPL do Các cơ quan Nhà nước trong bộ máy Nhà nước phối hợp ban hành: Nghị quyết liên tịch, Thông tư liên tịch. Văn bản QPPL được chia thành: văn bản Luật (gồm Hiến pháp, Bộ luật, Luật, Nghị quyết do Quốc hội ban hành), văn bản dưới Luật (do các cơ quan Nhà nước khác ban hành). 21. Cơ cấu của quy phạm Pháp luật: Quy phạm Pháp luật gồm 3 bộ phận là giả định, quy định và chế tài. Giả định: là phần mô tả những tình huống thực tế, dự kiến, xảy ra trong đời sống xã hội cần phải áp dụng quy phạm Pháp luật đã có. Ví dụ: Điều 134 BLHS: “Người nào bắt người khác làm con tin nhằm chiếm đoạt tài sản, thì bị phạt tù từ 2 năm đến 7 năm”. Quy định: Là nêu lên các quy tắc xử sự bắt buộc các chủ thể phải thực hiện khi ở vào hoàn cảnh, trường hợp đã nêu trong phần giả định. Ví dụ: Điều 364 BLDS: “Bên bảo lãnh được hưởng thù lao nếu bên bảo lãnh và bên được bảo lãnh có thỏa thuận”. Chế tài: Là bộ phận quy định những biện pháp, những hậu quả tác động tới các chủ thể không tuân thủ các quy định của quy phạm Pháp luật. Ví dụ: Điều 117 BLHS: “Người nào biết mình bị nhiễm HIV mà cố ý lây truyền bệnh cho người khác, thì bị phạt tù từ 1 năm đến 3 năm” 22. Xem phần chế tài ở câu 21. 24. Thành phần quan hệ Pháp luật: Các bộ phận hợp thành quan hệ Pháp luật, bao gồm: Chủ thể của quan hệ Pháp luật, khách thể của quan hệ Pháp luật và nội dung của quan hệ Pháp luật. - Chủ thể quan hệ Pháp luật: Là các bên tham gia vào quan hệ Pháp luật trên cơ sở quyền và nghĩa vụ do Nhà nước quy định. Chủ thể QHPL có thể là cá nhân hoặc tổ chức (Pháp nhân, Hộ gia đình, Tổ hợp tác và tổ chức không có tư cách pháp nhân). Chủ thể QHPL khi tham gia vào quan hệ pháp luật phải được Nhà nước thừa nhận khả năng của chủ thể trong QHPL. Những điều kiện mà cá nhân, tổ chức đáp ứng được để có thể trở thành chủ thể của quan hệ pháp luật được gọi là năng lực chủ thể. Năng lực chủ thể gồm hai yếu tố: năng lực pháp luật và năng lực hành vi. +Năng lực pháp luật: là khả năng hưởng quyền và thực hiện nghĩa vụ theo quy định của pháp luật. +Năng lực hành vi: là khả năng của cá nhân, tổ chức được Nhà nước thừa nhận, bằng hành vi của chính mình xác lập và thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý cũng như độc lập chịu trách nhiệm về những hành vi của mình - Khách thể quan hệ Pháp luật: Là những giá trị vật chất, tinh thần và các giá trị xã hội khác mà các chủ thể tham gia vào quan hệ Pháp luật mong muốn đạt được nhằm thỏa mãn nhu cầu, lợi ích của mình. Thí dụ: Hàng hóa mua bán, sức khỏe, tác quyền - Nội dung quan hệ Pháp luật: Là quyền và nghĩa vụ của các bên tham gia vào quan hệ Pháp luật. Là những các xử sự mà luật pháp quy định bắt buộc các chủ thể phải thực hiện khi tham gia vào một quan hệ Pháp luật. Quyền chủ thể được thực hiện theo ý chí của chủ thể nhưng trong sự giới hạn của luật pháp, để đảm bảo trật tự xã hội và quyền của các chủ thể khác. Nghĩa vụ chủ thể là khả năng xử sự của chủ thể bắt buộc phải làm để thực hiện quyền của chủ thể khác về mặt pháp lý hoặc phải thực hiện vì nghĩa vụ đối với cộng đồng. 26 Coi lại câu 24. Năng lực hành vi: là khả năng của cá nhân, tổ chức được Nhà nước thừa nhận, bằng hành vi của chính mình xác lập và thực hiện các quyền và nghĩa vụ pháp lý cũng như độc lập chịu trách nhiệm về những hành vi của mình. 28. Quan hệ Pháp luật: là một loại quan hệ xã hội do các quy phạm Pháp luật điều chỉnh, trong đó các bên tham gia quan hệ có quyền và nghĩa vụ chủ thể, được Nhà nước đảm bảo thực hiện bằng các biện pháp tổ chức, cưỡng chế Nhà nước. Quan hệ Pháp luật là một loại quan hệ xã hội đặc biệt nên có những đặc điểm riêng của nó mà các quan hệ xã hội khác không có. Đó là các đặc điểm sau: - Quan hệ Pháp luật là quan hệ thể hiện ý chí của Nhà nước. - Quan hệ Pháp luật là quan hệ được xác lập trên cơ sở của quy phạm Pháp luật. - Quan hệ Pháp luật là quan hệ phát sinh giữa các chủ thể được xác định rõ nội dung thực hiện. - Quan hệ Pháp luật xuất hiện, thay đổi hay chấm dứt gắn liền với sự kiện pháp lý Túm lại nhớ giùm: quan hệ xã hội được Pháp luật điều chỉnh thì sẽ trở thành quan hệ pháp luật, không được PL điều chỉnh thì không trở thành quan hệ pháp luật. Pháp luật không điều chỉnh quan hệ tình yêu nam – nữ nên không phải là quan hệ pháp luật. 30. Sự kiện pháp lý là những sự việc, tình huống, hiện tượng xảy ra trong đời sống xã hội, phù hợp với những điều kiện Pháp luật dự kiến, do đó làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt một quan hệ Pháp luật. - Căn cứ vào hậu quả pháp lý của sự kiện pháp lý: chia thành 2 loại: • Sự kiện pháp lý đơn giản: Là sự kiện chỉ duy nhất làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt một quan hệ Pháp luật. Ví dụ: Người lao động làm đơn xin nghỉ việc, cơ quan có quyết định cho nghỉ đã làm chấm dứt quan hệ lao động giũa 2 bên. • Sự kiện pháp lý phức tạp: Là sự kiện cùng lúc làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt nhiều quan hệ Pháp luật. Ví dụ: Sự kiện một người chết. - Căn cứ vào ý chí chủ thể: chia thành 2 loại: • Sự biến pháp lý: Là sự kiện pháp lý phát sinh không phụ thuộc vào ý chí của chủ thể làm phát sinh, thay đổi hay chấm dứt một quan hệ Pháp luật. Ví dụ: Hỏa hoạn, việc sinh hay chết của một người. • Hành vi pháp lý: Là cách xử sự của chủ thể (làm hoặc không làm) làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt một quan hệ Pháp luật. Ví dụ: Việc kết hôn, mua bán. 31. Vi phạm Pháp luật được chia thành: Vi phạm hình sự (tội phạm), vi phạm dân sự, vi phạm hành chính, vi phạm kỷ luật và vi phạm công vụ. - Vi phạm hình sự (tội phạm): Là hành vi nguy hiểm cho xã hội được quy định trong bộ Luật Hình sự, do người có năng lực trách nhiệm thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý các quan hệ xã hội được Nhà nước bảo vệ. Chủ thể vi phạm hình sự (tội phạm) là các cá nhân. - Vi phạm dân sự: Là những hành vi nguy hại cho xã hội, xâm hại tới những quan hệ tài sản, những quan hệ nhân thân phi tài sản có liên quan với các chủ thể khác trong lĩnh vực hợp đồng hoặc ngoài hợp đồng. Chủ thể vi phạm dân sự là cá nhân hoặc tổ chức. - Vi phạm hành chính: Là những hành vi nguy hại cho xã hội, nhưng khác với tội phạm ở mức độ nguy hiểm, thiệt hại cho xã hội do nó gây ra.Chủ thể vi phạm hành chính là cá nhân hoặc tổ chức. - Vi phạm kỷ luật: Là những hành vi xâm hại tới chế độ kỷ luật lao động, nội quy, quy chế của cơ quan, tổ chức và gây thiệt hại đối với hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức đó. Chủ thể vi phạm kỷ luật là cá nhân làm việc trong cơ quan, tổ chức. - Vi phạm công vụ: Là hành vi vi phạm Pháp luật của công chức, viên chức, cơ quan Nhà nước gây ra trong hoạt động công vụ làm thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân hay tổ chức trong xã hội. 32. Coi lại câu 31. Hành vi tổ chức đánh bạc không phải là hành vi gây ra trong hoạt động công vụ nên không là vi phạm hành chính. Hành vi tổ chức đánh bạc thường không được quy định trong nội quy, quy chế của cơ quan, tổ chức nên không là vi phạm kỷ luật. Hành vi tổ chức đánh bạc xâm phạm đến trật tự công cộng, mà trực tiếp xâm phạm đến trật tự nếp sống văn minh của xã hội, vì tổ chức đánh bạc là một tệ nạn của xã hội. Trật tự công cộng không là quan hệ về nhân thân và tài sản nên hành vi tổ chức đánh bạc không là vi phạm dân sự. Trật tự công cộng là quan hệ xã hội được PLHS bảo vệ nên đây là vi phạm hình sự. 33. Tương ứng với hành vi vi phạm Pháp luật là các dạng trách nhiệm pháp lý như sau: - Trách nhiệm hình sự : được xác định khi Tòa án áp dụng đối với chủ thể có hành vi vi phạm Pháp luật được quy định trong Luật Hình sự do Quốc hội ban hành. Chế tài đối với trách nhiệm hình sự là chế tài nghiêm khắc nhất (chế tài hình sự). - Trách nhiệm dân sự : được Tòa án áp dụng đối với các chủ thể có hành vi vi phạm Pháp luật dân sự. Chủ thể chịu trách nhiệm dân sự phải dùng tài sản hoặc công sức của mình bồi thường thiệt hại đã gây ra cho bên bị thiệt hại (thiệt hại do vi phạm hợp đồng và thiệt hại ngoài hợp đồng). - Trách nhiệm hành chính : do các cơ quan Nhà nước áp dụng đối với cá nhân hoặc tổ chức thực hiện hành vi vi phạm Pháp luật hành chính. Chế tài đối với trách nhiệm hành chính ít nghiêm khắc so với chế tài hình sự. - Trách nhiệm kỷ luật : Là loại trách nhiệm do các cơ quan Nhà nước áp dụng đối với các chủ thể (cán bộ, nhân viên, người lao động) khi họ có hành vi vi phạm kỷ luật (kỷ luật lao động, kỷ luật Nhà nước). Chế tài kỷ luật thường được áp dụng như: khiển trách, cảnh cáo, hạ bậc lương, buộc thôi việc... - Trách nhiệm công vụ : Là loại trách nhiệm do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền áp dụng đối với chủ thể (công chức, viên chức Nhà nước và cơ quan công quyền) trong khi thi hành công vụ có hành vi hoặc quyết định hành chính gây thiệt hại đến quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, tổ chức trong xã hội, bị khiếu nại, khiếu kiện đòi bồi thường. 34. Coi lại câu 33. Trách nhiệm dân sự : được Tòa án áp dụng đối với các chủ thể có hành vi vi phạm Pháp luật dân sự. Chủ thể chịu trách nhiệm dân sự phải dùng tài sản hoặc công sức của mình bồi thường thiệt hại đã gây ra cho bên bị thiệt hại (thiệt hại do vi phạm hợp đồng và thiệt hại ngoài hợp đồng). 35. Xem lại câu 15. 36. Xem lại câu 20. 37. Vi phạm Pháp luật: là hành vi của cá nhân hoặc tổ chức cụ thể được thể hiện dưới dạng hành động hay không hành động trái với Pháp luật, gây thiệt hại cho xã hội hoặc các quan hệ xã hội được Nhà nước bảo vệ. Các dấu hiệu cơ bản của vi phạm Pháp luật -Vi phạm Pháp luật phải thể hiện bằng một hành vi cụ thể của chủ thể: Chỉ những hành động hay không hành động cụ thể mới bị coi là vi phạm Pháp luật còn những ý nghĩ của chủ thể dù tốt hay xấu cũng không bị xem là vi phạm Pháp luật. - Hành vi thể hiện là hành vi trái với quy định của Pháp luật: Khi luật pháp quy định nhưng chủ thể hành động ngược lại với quy định đó thì xem là trái quy định Pháp luật nhưng nếu những hành vi gây phiền toái, không lịch sự nhưng không trái luật thì không xem là vi phạm Pháp luật. - Hành vi có lỗi của chủ thể được thực hiện: Lỗi là thái độ, trạng thái tâm lý của chủ thể khi thực hiện hành vi trái Pháp luật và làm phương hại đến xã hội. - Chủ thể của hành vi trái Pháp luật phải có năng lực hành vi: Dấu hiệu này đòi hỏi chủ thể phải có đủ điều kiện về nhận thức đối với hành vi thực hiện. 39. Hệ thống Pháp luật: là tổng thể các quy phạm Pháp luật có mối liên hệ nội tại thống nhất với nhau được phân định thành các chế định Pháp luật và các ngành luật và được thể hiện trong các văn bản do Nhà nước ban hành theo những trình tự và hình thức nhất định. Các bộ phận cấu trúc bên trong hệ thống Pháp luật gồm: Quy phạm Pháp luật, Chế định Pháp luật và Ngành luật. Quy phạm Pháp luật là những quy tắc xử sự mang tính bắt buộc do Nhà nước ban hành nhằm điều chỉnh các hành vi trong xã hội theo định hướng của Nhà nước. Là phần tử nhỏ nhất trong hệ thống Pháp luật. Chế định Pháp luật là nhóm những quy phạm Pháp luật điều chỉnh một nhóm các quan hệ xã hội cùng loại có quan hệ mật thiết với nhau. Ngành luật là tổng thể các quy phạm Pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội trong một lĩnh vực nhất định của đời sống. Mặt thể hiện bên ngoài của hệ thống Pháp luật: là hệ thống văn bản quy phạm Pháp luật, bao gồm các văn bản luật và văn bản dưới luật được sắp xếp theo trật tự thứ bậc, hiệu lực pháp lý trong một hệ thống 40. Xem lại câu 39. Chế định Pháp luật là nhóm những quy phạm Pháp luật điều chỉnh một nhóm các quan hệ xã hội cùng loại có quan hệ mật thiết với nhau. 41. Xem lại câu 39. Ngành luật là tổng thể các quy phạm Pháp luật điều chỉnh các quan hệ xã hội trong một lĩnh vực nhất định của đời sống 44. Thừa kế theo Pháp luật là trường hợp chuyển dịch di sản cho các thừa kếlà cá nhân theo quy định của Pháp luật. Áp dụng khi tài sản (hoặc phần tài sản) không có di chúc, di chúc không hợp pháp, những người thừa kế theo di chúc đều chết trước hoặc chết cùng thời điểm với người để lại di sản, tổ chức, cơ quan được hưởng di sản theo di chúc nhưng không còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế; những người được chỉ định thừa kế theo di chúc mà từ chối hưởng di sản hoặc không có quyền hưởng di sản. Những người được thừa kế gọi là diện thừa kế. Diện thừa kế được xếp vào các hàng thừa kế theo thứ tự 1, 2, 3. Những người trong cùng một hàng được hưởng phần thừa kế bằng nhau. Những người thừa kếở hàng sau chỉ được hưởng thừa kế nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước. Hàng và diện hưởng thừa kế: - Hàng thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha ruột, mẹ ruột, cha nuôi, mẹ nuôi, con ruột, con nuôi của người chết. - Hàng thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh chị em ruột của người chết. - Hàng thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột và cháu ruột của người chết Thừa kế thế vị: Trường hợp con của người để lại di sản chết trước người để lại di sản thì cháu được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của cháu được hưởng nếu còn sống; nếu cháu cũng chết trước người để lại di sản thì chắt được hưởng phần di sản mà cha hoặc mẹ của chắt được hưởng nếu còn sống 45. Thừa kế là việc chuyển dịch tài sản (gọi là di sản) của người chết (gọi là người để lại di sản) cho người, tổ chức khác (gọi là người thừa kế) theo di chúc hoặc theo quy định của Pháp luật. Quyền thừa kế là tổng hợp các quy phạm Pháp luật về thừa kế, quy định về việc bảo vệ và điều chỉnh trình tự dịch chuyển tài sản và quyền tài sản của người chết cho người sống. Di sản bao gồm tài sản riêng của người chết và phần tài sản của người chết trong tài sản chung với người khác, quyền về tài sản và nghĩa vụ về tài sản của người chết. Thời điểm mở thừa kế là thời điểm người để lại tài sản chết. Cá nhân thừa kế là cá nhân còn sống vào thời điểm mở thừa kế hoặc sinh ra và còn sống sau thời điểm mở thừa kế nhưng đã thành thai trước khi người đểlại di sản chết. Tổ chức thừa kế là tổ chức này phải còn tồn tại vào thời điểm mở thừa kế. Những người không được quyền hưởng di sản thừa kế thuộc một trong các trường hợp sau : - Người bị kết án có hành vi cố ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe hoặc về hành vi ngược đãi nghiêm trọng, hành hạ người để lại di sản, xâm phạm nghiêm trọng nhân phẩm, danh dự của người đó. - Người vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ nuôi dưỡng người để lại di sản. - Người bị kết án có hành vi cố ý xâm phạm tính mạng người thừa kế khác nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ phần di sản mà người thừa kế đó có quyền hưởng. - Người có hành vi lừa dối, cưỡng ép hoặc ngăn trở việc lập di chúc, giả mạo di chúc, sửa chữa di chúc, hủy di chúc nhằm hưởng một phần hoặc toàn bộ di sản trái với ý chí của người để lại di sản. - Các trường hợp trên vẫn được thừa kế, nếu người để lại di sản qua di chúc vẫn cho người bị tước quyền thừa kế hưởng di sản 46. Hành vi không đăng ký tạm trú, tạm vắng không thỏa yếu tố mặt khách thể (không xâm phạm quan hệ được PLHS bảo vệ) và không được quy định trong luật hình sự nên không là tội phạm. 48. Đối tượng điều chỉnh của Luật Hình sự: Là những quan hệ xã hội phát sinh giữa Nhà nước và người phạm tội khi người này thực hiện hành vi được quy định là tội phạm. Cơ quan đại diện Nhà nước trong những quan hệ phát sinh với người thực hiện tội phạm gồm: Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án. Người phạm tội là cá nhân thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội bị Luật Hình sự coi là tội phạm 49. Các hình thức xử phạt hành chính: - Cảnh cáo: Áp dụng đối với cá nhân, tổ chức vi phạm hành chính nhỏ, lần đầu, có tình tiết giảm nhẹ hoặc đối với mọi hành vi vi phạm. Phạt cảnh cáo do cơ quan Nhà nước có thẩm quyền thể hiện dưới dạng văn bản. - Phạt tiền: Được áp dụng phổ biến trong nhiều trường hợp vi phạm và cũng thể hiện sựđánh giá phủ nhận của cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đối với hành vi vi phạm nhưng tác động đến vật chất người vi phạm, gây hậu quả bất lợi về mặt vật chất cho người này. Theo quy định của Pháp lệnh xử lý vi phạm hành chính năm 2002, mức phạt tiền áp dụng trong xử phạt hành chính là từ 5.000 đồng đến 500 triệu đồng và thẩm quyền áp dụng tùy theo từng cơ quan được cho phép. Ngoài hình phạt chính, các cá nhân, tổ chức có thể chịu một trong các hình thức phạt bổ sung hoặc các biện pháp khắc phục hậu quả như: - Tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề (có thời hạn hoặc vô thời hạn). - Tịch thu tang vật, phương tiện được sử dụng để vi phạm hành chính. - Buộc khôi phục lại tình trạng ban đầu đã bị thay đổi do vi phạm hành chính gây ra hoặc buộc tháo dỡ công trình xây dựng trái phép. - Buộc khắc phục tình trạng ô nhiễm môi trường, lây lan dịch bệnh do vi phạm hành chính gây ra. - Buộc tiêu hủy vật phẩm gây hại cho sức khỏe con người, vật nuôi và cây trồng, văn hóa phẩm độc hại. - Buộc đưa ra khỏi lãnh thổ Việt Nam hoặc buộc tái xuất hàng hóa, vật phẩm, phương tiện. - Trục xuất ra khỏi lãnh thổ. 50. Các cơ quan, cá nhân có thẩm quyền quyết định xử phạt hành chính - Ủy ban nhân dân các cấp: Chủ tịch UBND cấp phường, xã, thị trấn được quyết định phạt cảnh cáo và phạt tiền đến 500.000đ. + Chủ tịch UBND cấp quận huyện, thị xã, thành phố thuộc tỉnh được áp dụng các hình thức phạt và biện pháp hành chính khác, phạt tiền đến mức 20 triệu đồng. + Chủ tịch UBND tỉnh, thành phố thuộc trung ương được phạt tiền đến mức 500 triệu đồng. - Cơ quan cảnh sát, bộ đội biên phòng, hải quan, kiểm lâm, thuế vụ, quản lý thị trường, cơ quan thanh tra Nhà nước chuyên ngành: Có thẩm quyền xử phạt trong lãnh vực cụ thể mà các cơ quan này quản lý. - Tòa án nhân dân các cấp: Có thẩm quyền xử phạt hành chính đối với các hành vi cản trở hoạt động xét xử. Ngoài ra, theo Pháp lệnh xử lý hành chính năm 2002, trong một số trường hợp đặc biệt, cơ quan hành chính Nhà nước còn được quyền áp dụng các biện pháp xử lý hành chính đặc biệt như: giáo dục tại xã phường, đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục, đưa vào cơ sở chữa bệnh, quản chế hành chính.