Đề tài Ảnh hưởng của vận động hành lang tới vụ kiện cá tra, cá basa của Việt Nam

vËn ®éng hµnh lang (Lobby) ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi kinh tÕ cña m×nh, d­íi ¸p lùc cña c¸c lobby cña CFA buéc c¸c nghÞ sÜ ë c¸c tiÓu bang miÒn Nam ph¶i cã t¸c ®éng tíi Quèc héi Mü ra nghÞ quyÕt c¶n trë nhËp c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam vµo Mü. Tê Washington Post ngµy 10/9/2001 viÕt: “ ViÖt Nam ®ang b¸n ph¸ gi¸ sang Mü hµng ngµn tÊn c¸ basa trong n¨m nay, g©y thiÖt h¹i cho c¸c nhµ nu«i c¸ néi ®Þa. NhiÒu nghÞ sÜ muèn Quèc héi yªu cÇu g¾n nh·n s¶n phÈm ViÖt Nam cho mÆt hµng nµy”. Hai h¹ nghÞ sÜ D©n chñ, Marion Berry vµ Mike Ross cña bang Arkansar(n¬i cã nguån cung cÊp c¸ basa lín thø 3 ë Mü, sau Mississipi vµ Alabama) yªu cÇu c¸c h·ng b¸n bu«n kh«ng chØ x¸c ®Þnh râ xuÊt xø cña c¸ basa ViÖt Nam, mµ cßn g¾n cho s¶n phÈm nµy m¸c “basa Mekong”, “c¸ trª” hoÆc “c¸ trª basa” ®Ó ph©n biÖt víi c¸i mµ hä gäi lµ c¸ basa Mü “thø thiÖt”. H¹ nghÞ sÜ Berry ®· theo ®uæi vÊn ®Ò nµy víi giíi chøc th­¬ng m¹i cña Tæng thèng Mü vµ còng cã dÞp ®Ò cËp víi c¸c quan chøc ViÖt Nam. ¤ng Berry tuyªn bè, sÏ t×m c¸ch ®­a c¸c ®iÒu kho¶n trªn vµo dù luËt khi nã ®­îc tr×nh tr­íc H¹ viÖn hoÆc ®­îc ®­a ra th¶o luËn t¹i Th­îng viÖn Mü tíi ®©y. Duíi sù t¸c ®éng m¹nh mÏ cña lobby, th¸ng 9/2001 c¸c ®¹i biÓu miÒn Nam n­íc Mü ®· tr×nh lªn Quèc héi ®Ó tr¸nh dïng tõ catfish cho viÖc mua b¸n c¸ tra, c¸ basa trªn thÞ tr­êng Mü. Kh«ng nh÷ng thÕ, chÝnh quyÒn liªn bang cßn quyÕt ®Þnh chi 6 triÖu USD ®Ó mua catfish cho ch­¬ng tr×nh ¨n tr­a ë c¸c tr­êng häc, chiªu bµi nµy ®· lµm t¨ng h×nh ¶nh vÒ th­¬ng hiÖu catfish cho c¸ da tr¬n cña Mü. §Õn th¸ng 12/2001 Quèc héi Mü th«ng qua lÖnh cÊm t¹m thêi, theo ®ã, chØ cã catfish cña Mü míi ®­îc gäi lµ catfish, cßn c¸ cña ViÖt Nam ph¶i ®­îc gäi b»ng tªn basa hay tra. VËy do ®©u l¹i cã lÖnh cÊm o¸i ¨m vÒ tªn gäi nh­ vËy? C¸c nhµ vËn ®éng hµnh lang cho ng­ d©n Mü lËp luËn r»ng, c¸ cña ViÖt Nam kh«ng h¼n lµ catfish vµ ng­êi ViÖt Nam ®ang lîi dông thµnh qu¶ tiÕp thÞ cña nh÷ng ng­êi nu«i c¸ Mü. Tuy nhiªn, sau khi lÖnh cÊm trªn cã hiÖu lùc, c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü vÉn ®­îc ng­êi tiªu dïng chÊp nhËn, ®iÒu ®ã chøng tá r»ng s¶n phÈm nµy vÉn ®­îc ng­êi d©n Mü chÊp nhËn vµ còng kh¼ng ®Þnh r»ng c¸ ViÖt Nam kh«ng “lîi dông thµnh qu¶ tiÕp thÞ cña c¸c nhµ nu«i c¸ Mü”, c¸ cña ViÖt Nam ®­îc ng­êi tiªu dïng Mü chÊp nhËn lµ do cã lîi thÕ vÒ gi¸ c¶ vµ chÊt l­îng. Lo ng¹i tr­íc t×nh h×nh ®ã, CFA l¹i b¾t ®Çu mét chiÕn dÞch chèng c¸ tra, basa filª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam b»ng c¸ch kiÖn c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ s¶n phÈm nµy sang thÞ tr­êng Mü. ChiÕn dÞch ®­îc kh¬i mµo ë thµnh phè Indianola (bang Mississipi, n¬i ®ãng ®« cña CFA vµ chiÕm tíi 94% s¶n phÈm catfish cña toµn bé miÒn Nam n­íc Mü). Nhãm ng­ d©n nµy sÏ thuª h¼n mét vµi chuyªn gia tÇm cì tõ Washington hç trî cho c¸c v¨n phßng t­ vÊn luËt cña bang vµ vËn ®éng hµnh lang cho vô kiÖn. Chiªu bµi mµ hä sö dông trong cuéc chiÕn nµy ®ã lµ qui cho nh÷ng l« c¸ xuÊt khÈu cña ViÖt Nam lµ nh÷ng s¶n phÈm rÎ tiÒn, kÐm chÊt l­îng mµ ng­êi ta kh«ng thÓ nµo t×m thÊy ë mét x­ëng s¶n xuÊt cì gia ®×nh nh­ ë c¸c tr¹i c¸ cña Mü ( phã Chñ tÞch ®iÒu hµnh CFA). ¤ng nµy cho r»ng mÆc dï s¶n phÈm rÎ tiÒn cña ViÖt Nam ®ang chiÕm tíi 20% thÞ phÇn vµ rÊt hÊp dÉn c¸c nhµ hµng, kh¸ch s¹n, nh­ng “nh÷ng nhµ hµng kh¸ch s¹n nµy chØ quan t©m tíi gi¸ c¶ chø ch¼ng ®Ó ý tíi chÊt l­îng cña s¶n phÈm. Thªm vµo ®ã c¸c nhµ vËn ®éng hËu tr­êng cho vô kiÖn cßn cho r»ng c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam ®­îc nu«i trong m«i tr­êng bÞ nhiÔm chÊt ®éc mµu da cam g©y ¶nh h­ëng tíi søc khoÎ cña ng­êi tiªu dung, trong khi ®ã chÝnh ng­êi Mü ®· r¶i chÊt ®éc nµy trong cuéc chiÕn tranh víi ViÖt Nam. Ngµy 28/6/2002, CFA ®Ö ®¬n kiÖn lªn Uû ban hiÖp th­¬ng quèc tÕ Mü kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, c¸ basa sang thÞ tr­êng Mü. Cïng víi thêi gian ®ã, ngµy 2/7/2002, hai nghÞ sÜ Mike Ross vµ Ronnie Shows, ®¹i diÖn cho CFA l¹i göi th­ trùc tiÕp ®Õn bµ Deanna Tanner Okun, Chñ tÞch Uû ban HiÖp th­¬ng Quèc tÕ Mü, nªu luËn ®iÓm: “ §¹i diÖn cho nh÷ng ng­êi nu«i catfish Mü, chóng t«i khÈn cÊp ®Ò nghÞ Uû ban c©n nh¾c mét c¸ch cã thiÖn chÝ ®èi víi ®¬n kiÖn cña CFA vÒ viÖc c¸ tra, c¸ basa filª ®«ng l¹nh nhËp tõ ViÖt Nam ®­îc b¸n ph¸ gi¸, g©y c¹nh tranh vµ lµm thiÖt h¹i tíi c¸c nhµ nu«i c¸ catfish néi ®Þa.” Ngµy 28/1/2003, DOC ra quyÕt ®Þnh t¹m thêi x¸c ®Þnh møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi s¶n phÈm c¸ cña ViÖt Nam trong kho¶ng 31,45% - 63,88%, quyÕt ®Þnh nµy cña DOC ®­a ra ®· bÊt chÊp luËn ®iÓm cña ViÖt Nam ®­a ra: viÖc s¶n xuÊt c¸ tra, basa cña ViÖt Nam ®­îc thùc hiÖn theo quy tr×nh liªn hoµn, khÐp kÝn. DOC nãi ch­a xem xÐt ®Õn yÕu tè nµy do cßn nhiÒu khóc m¾c. §Õn th¸ng 3/2003, DOC ®· cö ®oµn quan chøc sang ViÖt Nam kh¶o s¸t, chÝnh hä ®· thõa nhËn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, chÕ biÕn c¸ tra, basa ë ViÖt Nam lµ theo chu tr×nh khÐp kÝn. Song, ë quyÕt ®Þnh cuèi cïng, DOC l¹i cho r»ng, ë Bangladesh kh«ng cã doanh nghiÖp nµo s¶n xuÊt theo chu tr×nh khÐp kÝn nh­ c¸c doanh nghiÖp t¹i ViÖt Nam, nªn gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®­îc tÝnh tõ giai ®o¹n chÕ biÕn. T¹i sao hä l¹i ®­a ra quyÕt ®Þnh tr¸i ng­îc l¹i víi nh÷ng g× hä ®· kh¼ng ®Þnh? §ã chÝnh lµ do ¸p lùc cña c¸c lobby cña c¸c tËp ®oµn nu«i c¸ da tr¬n Mü. Cuèi th¸ng 4/2003, Bé Th­¬ng m¹i Mü ®· gîi ý Bé Th­¬ng m¹i hai bªn sÏ tiÕn hµnh ®µm ph¸n “ vÒ mét tho¶ thuËn ®×nh chØ vô kiÖn” nµy. Tõ ngµy 2-9/5/2003, hai bªn ®· tiÕn hµnh ®µm ph¸n nh­ng do quan ®iÓm rÊt kh¸c nhau nªn cuéc ®µm ph¸n ®· kh«ng ®¹t ®­îc tho¶ thuËn cuèi cïng. Mü ®· ®­a ra h¹n møc xuÊt khÈu c¸ tra, basa filª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam vµo Mü víi møc rÊt thÊp vµ Ên ®Þnh gi¸ b¸n xuÊt khÈu rÊt cao, kh«ng thùc tÕ nh»m c¶n trë viÖc nhËp khÈu s¶n phÈm c¸ tra, basa cña ViÖt Nam. Trong cuéc ®µm ph¸n nµy, ViÖt Nam dùa vµo chu tr×nh s¶n xuÊt khÐp kÝn ®èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy vµ ®Ò xuÊt ¸p dông h¹n ng¹ch ®èi víi c¸ tra, c¸ basa ë c¸c møc: n¨m 2003 b»ng 90%; n¨m 2004 b»ng 95%; n¨m 2005 b»ng 100% møc n¨m 2002. Ngµy 23/7/2003, ITC tiÕn hµnh bá phiÕu ®Ó ®­a ra kÕt luËn, tham gia bá phiÕu cã 4 thµnh viªn cña ITC ( thiÕu 2 ng­êi) vµ c¶ 4 thµnh viªn nµy ®Òu bá phiÕu thuËn theo DOC vµ kh¼ng ®Þnh ViÖt Nam ®· b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, basa sang thÞ tr­êng Mü. VÒ phÝa ViÖt Nam, theo luËt cña Mü, c«ng ty ®¹i diÖn ph¸p lý kh«ng ®­îc sö dông vËn ®éng hµnh lang, v× vËy, VASEP ®· thuª hai c«ng ty næi tiÕng ®Ó thùc hiÖn viÖc nµy. Nhê viÖc sö dông vËn ®éng hµnh lang, chóng ta ®· cã ®­îc sù ñng hé cña 6 th­îng nghÞ sÜ, c¸c nghÞ sÜ nµy ®· yªu cÇu Quèc héi Mü xem xÐt l¹i c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh trong c¶ cuéc chiÕn vÒ tªn gäi catfish còng nh­ cuéc chiÕn chèng b¸n ph¸ gi¸, nh­ng nh÷ng yªu cÇu nµy ®· bÞ b¸c bá. Trong thêi gian diÔn ra vô kiÖn cã rÊt nhiÒu tê b¸o næi tiÕng lªn tiÕng ñng hé ViÖt Nam, vµ s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa ®· ®­îc rÊt nhiÒu d­ luËn Mü ñng hé. Ngµy 7/8/2003, DOC chÝnh thøc c«ng bè ¸p ®Æt thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi 11 doanh nghiÖp ViÖt Nam xuÊt khÈu c¸ tra, c¸ basa filª ®«ng l¹nh sang thÞ tr­êng n­íc nµy. Sau khi ®­a ra quyÕt ®Þnh, ®· cã rÊt nhiÒu d­ luËn trªn thÕ giíi ph¶n ®èi kÕt luËn nµy cña Mü, trong ®ã cã sù chØ trÝch cña Thñ t­íng Malayxia vµ cña Tæng Th­ kÝ Liªn Hîp Quèc. Còng trong ngµy 7/8, VASEP ®· göi ®¬n kiÖn lªn Toµ ¸n Quèc tÕ Th­¬ng m¹i Hoa Kú, c¸c thµnh viªn cña VASEP ®Òu nhÊt trÝ theo ®uæi vô kiÖn nµy tíi cïng . “VASEP sÏ kiÖn vÒ sù bÊt nhÊt gi÷a quyÕt ®Þnh s¬ bé vµ quyÕt ®Þnh cuèi cïng cña ITC, hä kh«ng t«n träng ngay chÝnh kÕt luËn vµ lêi cam kÕt cña hä” ( theo lêi cña «ng NguyÔn H÷u Dòng, Tæng Th­ kÝ VASEP). Ch­¬ng 2: ph©n tÝch ¶nh h­ëng cña vËn ®éng hµnh lang trong vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt nam 2.1 kh¸I niÖm vËn ®éng hµnh lang 2.1.1 §Þnh nghÜa vËn ®éng hµnh lang VËn ®éng hµnh lang hay cßn gäi lµ lobby lµ viÖc c¸c quan chøc chÝnh phñ, c¸c c¸ nh©n cã uy tÝn ®¹i diÖn cho mét céng ®ång ng­êi ®­a ra ý kiÕn ®ãng gãp vµo c¸c dù th¶o luËt cña chÝnh phñ, kªu gäi sù ñng hé cña c¸c c¸ nh©n kh¸c hoÆc th­¬ng l­îng c¸c vÊn ®Ò khi x¶y ra tranh chÊp nh»m ®¹t ®­îc lîi Ých cña céng ®ång mµ m×nh ®¹i diÖn. 2.1.2 ph­¬ng thøc vËn ®éng hµnh lang trªn thÞ tr­êng Mü Mü lµ quª h­¬ng cña chñ nghÜa lobby(lobbism), kh«ng chØ ë thÞ tr­¬ng Mü, mµ ngay t¹i c¸c thÞ tr­êng kh¸c lobby ®­îc coi lµ mét ho¹t ®éng b×nh th­êng vµ rÊt tÝch cùc. Washington lµ thñ ®« cña d©n chuyªn lobby, gåm 129 cùu nghÞ sÜ th­êng xuyªn “lo l¾ng” cña nh÷ng céng ®ång, chñng téc kh¸c nhau. Lobby ë Mü ®­îc thµnh lËp thµnh nhãm th­êng ®­îc gäi lµ “c¸c ®¹i lý cã ¶nh h­ëng”. C¸c nhãm lobby ë Washington ®¹t ®­îc rÊt nhiÒu hiÖu qu¶, khi mçi nhãm xuÊt ph¸t tõ quyÒn lîi b¶n th©n tiÕn hµnh gi¸m ®Þnh kÜ thuËt chi li tû mØ ( vµ biÕt r»ng c¸c ®èi thñ c¹nh tranh kh«ng hÒ kÐm c¹nh) vµ tr¶ gi¸ cho viÖc nµy. Theo thèng kª, hiÖn nay cã kho¶ng 3700 nhãm lîi Ých ®Æc biÖt ®¨ng kÝ vËn ®éng hµnh lang. ViÖc vËn ®éng hµnh lang ®­îc thùc hiÖn ë tÊt c¶ c¸c khÝa c¹nh trªn ®Êt Mü tõ kinh tÕ, chÝnh trÞ, ph¸p luËt...§èi víi c¸c nghÞ sÜ Quèc héi Mü th× vËn ®éng hµnh lang lµ ho¹t ®éng cÇn thiÕt vµ kh«ng thªt t¸ch rêi ®èi víi tiÕn tr×nh lËp ph¸p cña Hoa Kú. Theo thèng kª, cã h¬n 90% nç lùc cña c¸c lobby h­íng vµo gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò ®èi néi, tuy nhiªn cung cã kho¶ng 600 chuyªn gia th­êng xuyªn lµm viÖc víi Quèc héi Mü vÒ vÊn ®Ò ®èi ngo¹i. §èi víi tiÕn tr×nh lËp ph¸p, c¸c lobby th­êng trùc tiÕp ®­a ra c¸c dù th¶o luËt hoÆc ®ãng gãp ý kiÕn cña m×nh cho c¸c dù th¶o luËt vµ vËn ®éng ®Ó tranh thñ sù ñng hé cña c¸c nghÞ sÜ Quèc héi kh¸c nh»m ®¹t ®­îc lîi Ých cña nhãm céng ®ång do m×nh ®¹i diÖn. VÒ chÝnh trÞ, vËn ®éng hµnh lang ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi qu¸ tr×nh qu¸ tr×nh bÇu cö cña mét quèc gia, ®Æc biÖt lµ ë Mü bÇu cö theo phæ th«ng ®Çu phiÕu vµ H¹ viÖn ph¶i ra øng cö ®Þnh k× hai n¨m mét lÇn. C¸c cö tri cã thÓ thÓ hiÖn sù ñng hé cña m×nh cho mét nghÞ sÜ kh«ng chØ b»ng c¸c l¸ phiÕu mµ cã thÓ b»ng c¶ viÖc ®ãng gãp tiÒn cho quü bÇu cö cña nh©n vËt Êy. Tõ ®ã c¸c nghÞ sÜ quèc héi nhËn ra r»ng tr¸ch nhiÖm cña hä lµ lµm hµI lßng c¸c cö chi ®· bá phiÕu cho hä. §Ó lµm ®­îc ®iÒu ®ã, hä ph¶i bá l¸ phiÕu lËp ph¸p ph¶n ¸nh ®­îc phÇn lín mèi quan t©m cña c¸c cö chi hoÆc chuÈn bÞ ®Ó bµo ch÷a kh«ng bÞ bá phiÕu ph¶n ®èi khi thêi gian bÇu cö tíi gÇn. MÆc dï c¸c h¹ nghÞ sÜ ®­¬ng nhiÖm th­êng ®­îc giíi l·nh ®¹o H¹ viÖn vµ Th­îng viÖn chØ thÞ bá phiÕu theo quan ®iÓm cña §¶ng nh­ng hä vÉn chó ý tíi kÕt qu¶ cña c¸c cuéc th¨m dß d­ luËn quÇn chóng vµ quan ®iÓm cña c¸c cö tri ë c¸c quËn hoÆc c¸c bang cña hä. C¸c h¹ nghÞ sÜ ®­¬ng nhiÖm ®Æt tÇm quan träng rÊt lín vµo c¸c quan ®iÓm chÝnh s¸ch ®­îc bµy tá trong th­, c¸c cuéc ®iÖn tho¹i, c¸c th­ ®iÖn tö, c¸c cuéc gÆp gì c¸ nh©n víi nh÷ng cö tri khu vùc bÇu cö. Cø mçi c¸ nh©n gäi ®iÖn tho¹i hoÆc viÕt mét l¸ th­ cho quan chøc do m×nh bÇu ra cã thÓ cho r»ng cã thªm 10 c«ng d©n ®­îc quyÒn bÇu cö kh¸c ñng hé quan ®iÓm ®ã. Do vËy mµ ¶nh h­ëng cña vËn ®éng hµnh lang cã thÓ ®­îc nh©n lªn 10 lÇn. ë Mü, nÕu mét NghÞ sÜ Quèc héi nhËn ®­îc mét sè l­îng lín nh÷ng ý kiÕn ph¶n håi cña cö tri vÒ mét vÊn ®Ò vµ nhµ l·nh ®¹o yªu cÇu «ng ta bá phiÕu ng­îc l¹i víi nh÷ng ý kiÕn cña cö chi, th­êng lµ tiÕng nãi cña cö tri sÏ giµnh ®­îc sù ñng hé cuèi cïng cña l¸ phiÕu. C¸c cö chi còng cã thÓ t¨ng c­êng ¶nh h­ëng cña m×nh b»ng c¸ch tham gia mét nhãm lîi Ých ®Æc biÖt hoÆc mét hiÖp héi quèc gia. Lµ mét thµnh viªn cña mét hiÖp héi quèc gia, hä tham gia vµo qu¸ tr×nh ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch néi bé vµ dùa vµo c¸c quan chøc bÇu ra hoÆc nh÷ng nh©n viªn chuyªn nghiÖp cña hiÖp héi ®Ó thay mÆt cho hä vËn ®éng hµnh lang Quèc héi. Do vËy mµ mét nhµ vËn ®éng hµnh lang cho mét hiÖp héi ®¹i diÖn cho tiÕng nãi cña nhiÒu ng­êi ñng hé quan ®iÓm chÝnh s¸ch tr­íc quèc héi. Gi÷a c¸c quèc gia còng cã thÓ sö dông vËn ®éng hµnh lang ®Ó tranh thñ sù ñng hé vÒ mét chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, vÝ dô nh­ c¸ nh©n Tæng thèng Mü ®· gÆp gì víi Thñ t­íng NhËt ®Ó tranh thñ sù ñng hé cña NhËt trong chiÕn dÞch ®¸nh Afganistan. LuËt Mü cÊm chÝnh quyÒn n­íc ngoµi tham gia vËn ®éng hµnhlang nh­ng kh«ng cÊm ng­êi n­íc ngoµi tham gia vËn ®éng. V× thÕ c¸c Tæng thèng Mü vÉn cã thÓ mêi nhiÒu “b¹n n­íc ngoµi” vµo nhµ Tr¾ng råi vËn ®éng g©y quü bÇu cö cho ®¶ng m×nh, miÔn lµ sù ñng hé ®ã ph¶i lµ t­ nh©n. C¸c nhãm lobby n­íc ngoµi còng cã thÓ ¶nh h­ëng tíi qu¸ tr×nh bÇu cö ë Mü th«ng qua viÖc c¸c thµnh viªn trong nhãm gãp tiÒn ñng hé cho quü tranh cö cña nghÞ sÜ mµ hä ñng hé. N¨m 1996, ®· næ ra vô scandal quanh nç lùc cña B¾c Kinh g©y ¶nh h­ëng lªn qu¸ tr×nh bÇu cö, b»ng viÖc tµi trî cho c¸c quü vËn ®éng tranh cö cña Bill Clinton vµ vµi nghÞ sÜ. Nh­ng c¸c cuéc ®iÒu tra cho thÊy kh«ng cã sù dÝnh lÝu cña Trung Quèc vµo viÖc nµy. VËn ®éng hµnh lang còng lµm ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i, ®Æc biÖt lµ c¸c chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vÒ kinh tÕ cña Mü. Th«ng th­êng tai Mü c¸c nhãm lobby n­íc ngoµI ®­îc thµnh lËp theo tõng quèc gia nh­ lobby §øc, Italia, Hylap, Nga... Ho¹t ®éng cña c¸c nhãm lobby nµy th­êng lµ vËn ®éng ®Ó thiÕt lËp c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ gi÷a hai quèc gia. VÝ dô nh­: vËn ®éng chÝnh phñ Mü t¨ng c­êng ®Çu t­ vÒ kinh tÕ, x©y dùng c¬ së h¹ tÇng cho quèc gia mµ c¸c nhãm lobby ®¹i diÖn. Kh«ng chØ cã nhãm lobby n­íc ngoµi, ngay c¶ lobby trong n­íc còng vËn ®éng hµnh lang cho n­íc kh¸c. VÝ dô nh­, Quèc héi Mü tù m×nh b¾t tay vµo vËn ®éng hµnh lang cho Nga hay V¨n phßng N«ng nghiÖp Mü ®· ®ãng gãp vai trß quan träng trong viÖc vËn ®éng hµnh lang ®Ó gia h¹n quy chÕ tèi huÖ quèc cho Trung Quèc. NgoµI ra c¸c “®¹i lý cã ¶nh h­ëng” còng vËn ®éng hµnh lang cho c¸c vÊn ®Ò x· héi, ®iÓn h×nh nh­ viÖc nhãm lobby Israel ®· thµnh c«ng trong viÖc tæ chøc tèt cho 6 triÖu ng­êi Do Th¸i ë Mü. 2.1.3 t¸c dông vµ ý nghÜa cña vËn ®éng hµnh lang 2.1.3.1 t¸c dông Sö dông lobby gióp c¸c cö chi cã thÓ b¶o ®¶m ®­îc lîi Ých hoÆc ®¹t ®­îc lîi Ých cña m×nh. §Æc biÖt lµ khi mét sè l­îng lín c¸c cö chi cã chung mét lîi Ých liªn kÕt l¹i víi nhau thµnh nh÷ng hiÖp héi ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. C¸c quan chøc còng nh­ c¸c chuyªn gia cña hiÖp héi sÏ xem xÐt c¸c dù luËt cã liªn quan, sau ®ã ®­a ra c¸c ý kiÕn ®ãng gãp vµo dù th¶o luËt ®ã theo h­íng cã lîi cho quyÒn lîi cña c¶ hiÖp héi. HoÆc tù hiÖp héi sÏ ®­a ra c¸c dù th¶o luËt tr×nh lªn Quèc héi ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh khi quyÒn lîi ®ã bÞ mét nhãm céng ®ång kh¸c ®e do¹. §¶m b¶o quyÒn lîi vµ mèi quan t©m cña c¸c c«ng d©n tr­íc khi mét dù th¶o luËt trë thµnh luËt, nã cho phÐp cö tri ®­îc lªn tiÕng ®©y lµ mét c¸ch b¶o ®¶m quyÒn c«ng d©n t¹i Mü. Th«ng th­êng mét dù th¶o luËt tr­íc khi ®­îc quèc héi th«ng qua b»ng viÖc bá phiÕu cña c¸c nghÞ sÜ th× c¸c c«ng d©n ®· trùc tiÕp gãp ý kiÕn hoÆc ®¹i diÖn cña hä lµ c¸c chuyªn gia vËn ®éng hµnh lang ®· gãp ý kiÕn cho c¸c nghÞ sÜ ®ã. C¸c nghÞ sÜ kh«ng thÓ kh«ng quan t©m tíi nh÷ng ý kiÕn cña c¸c cö tri cña m×nh, v× vËy viÖc hä cã bá phiÕu th«ng qua hay kh«ng th«ng qua dù luËt ®ã ®· chÞu sù gãp ý cña c¸c cö tri ®· bÇu hä vµ nã ®¶m b¶o quyÒn lîi cña nhãm cö tri nµy. Th«ng th­êng trong mét quèc gia, lîi Ých cña nhãm céng ®ång nµy sÏ lµ thiÖt h¹i cña céng ®ång kh¸c nÕu mét dù th¶o luËt ®­îc th«ng qua. Lµm gi¶m ¸p lùc vÒ c«ng viÖc trong c¸c ch­¬ng tr×nh vµ dù ¸n cña chÝnh phñ. Theo nhËn xÐt cña giíi chuyªn m«n nÕu kh«ng cã giíi lobby, chÝnh phñ Mü sÏ ngËp ®Çu trong c¸c ch­¬ng tr×nh vµ c¸c dù ¸n. C¸c nghÞ sÜ Quèc héi sÏ kh«ng ph¶i nghiªn cøu, ph©n tÝch c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n mét c¸ch cô thÓ vµ chi tiÕt , hä chØ cÇn xem xÐt tíi ¶nh h­ëng cña ch­¬ng tr×nh hay dù ¸n ®ã tíi nhãm cö chi ®· bá phiÕu cho hä vµ nhiÖm vô cña hä lµ h­íng c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n nµy theo h­íng cã lîi cho nhãm ng­êi ®ã. ViÖc nµy ®­îc thùc hiÖn víi c¶ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n mang tÝnh quèc gia còng nh­ quèc tÕ. Sö dông lobby cã thÓ dung hoµ lîi Ých gi÷a c¸c nhãm céng ®ång. C¸c nhãm céng ®ång cã thÓ sö dông lobby nh»m ®¹t ®­îc lîi Ých cña m×nh, tuy nhiªn trong thùc tÕ lîi Ých cña c¸c nhãm céng ®ång lu«n m©u thuÉn víi nhau v× vËy th­êng x¶y ra tranh chÊp gi÷a c¸c nhãm ng­êi nµy. §Ó gi¶i quyÕt tranh chÊp nµy, c¸c bªn cã thÓ sö dông søc Ðp tõ c¸c lobby ®Ó gi¶i quyÕ vô viÖc ngoµi toµ ¸n. Th«ng th­êng lµ cïng nhau ®µm ph¸n ®Ó dung hoµ lîi Ých sao cho c¶ hai ®Òu cã lîi, nh­ vËy c¶ hai bªn ®Òu cã thÓ ®¹t ®­îc lîi Ých cña m×nh ®ång thêi gi¶m chi phÝ nÕu ®­a nhau ra toµ ( ë Mü chi phÝ kiÖn tông th­êng lµ rÊt lín). §èi víi c¸c nhãm céng ®ång mang tÝnh quèc gia, nÕu vËn dông tèt lobby sÏ t¹o ®iÒu kiÖn tèt cho viÖc thiÕt lËp mèi quan hÖ gi÷a hai quèc gia, t¹o ®iÒu kiÖn cho viÖc ph¸t triÓn ®Êt n­íc. VËn ®éng hµnh lang cña c¸c nhãm céng ®ång d©n téc cã kh¶ n¨ng t¨ng c­êng viÖn trî hoÆc ®Çu t­ vÒ n­íc m×nh nh»m ph¸t triÓn ®Êt n­íc vÒ mäi mÆt nh­ vÒ c¬ së h¹ tÇng, kinh tÕ, gi¸o dôc, khoa hoc... §Iòu nµy ®· ®­îc chøng minh b»ng thùc tÕ bëi c¸c nhãm lobby Nga, Trung Quèc, Israel... trªn ®Êt Mü. C¸c nghÞ sÜ Mü ®Òu lµ nh÷ng ®¹i diÖn cho tiÕng nãi cña mét céng ®ång ng­êi, lµ nh÷ng ng­êi ®· bá phiÕu cho hä gi÷ chøc vô ®ã, v× vËy tham gia vËn ®éng hµnh lang mét mÆt lµ ®Ó thùc hiÖn tr¸ch nhiÖm cña hä ®èi víi nhãm cö tri ®· bÇu hä, ®ång thêi ®©y còng lµ mét c¸ch nh»m t¨ng kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng, tranh thñ sù ñng hé cña c¸c cö tri, ®iÒu nµy lµ rÊt quan träng nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi “ c¸i ghÕ” mµ hä ®ang ngåi nhÊt lµ khi thêi gian t¸i bÇu cö s¾p tíi gÇn. 2.1.3.2 ý nghÜa VËn ®éng hµnh lang lµ mét mÆt ho¹t ®éng cÇn thiÕt vµ kh«ng thÓ t¸ch rêi cña tiÕn tr×nh lËp ph¸p Mü. Nã ®¶m b¶o quyÒn vµ mèi quan t©m cña cña c«ng d©n Mü ®­îc xem xÐt, gãp ý kiÕn tr­íc khi mét dù th¶o luËt trë thµnh luËt. Nã cho phÐp cö tri ®­îc lªn tiÕng vµ th«ng qua ®ã ®¶m b¶o r»ng nguyªn t¾c cña nÒn d©n chñ t¹i Mü ®­îc tu©n thñ. §iÒu nµy lµ rÊt quan träng ®èi víi mét n­íc ®Ò cao tù do nh­ n­íc Mü. Khi mçi dù th¶o luËt ®­îc ®­a ra th¶o luËn, c¸c cö tri hoÆc ®¹i diÖn cña hä sÏ ®ãng gãp ý kiÕn cña m×nh vµo c¸c dù th¶o luËt ®ã, ®ång thêi c¸c nghÞ sÜ Quèc héi còng ®­a ra ý kiÕn cña m×nh nh»m ®¹t ®­îc lîi Ých cña mét nhãm ng­êi nµo ®ã. Nh­ vËy, vËn ®éng hµnh lang gióp gi¶i quyÕt tèt h¬n quyÒn vµ nghÜa vô cña c«ng d©n Mü còng nh­ quyÒn vµ nghÜa vô cña c¸c nghÞ sÜ Quèc héi. VËn ®éng hµnh lang rÊt cã ý nghÜa trong c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ c¶ vÒ kinh tÕ lÉn chÝnh trÞ. §èi víi kinh tÕ quèc tÕ, vËn ®éng hµnh lang cã thÓ lµ c¸ch dïng ®Ó kh¬i mµo c¸c cuéc chiÕn th­¬ng m¹i, cã thÓ gióp c¸c bªn chiÕm ®­îc ­u thÕ trong c¸c cuéc tranh chÊp vµ cã thÓ giµnh ®­îc th¾ng lîi khi sö dông vËn ®éng hµnh lang. Tuy nhiªn vËn ®éng hµnh lang còng lµ ph­¬ng ph¸p gióp c¸c bªn tranh chÊp chuyÓn tõ ®èi ®Çu sang ®èi tho¹i, gióp cho hai bªn cïng cã lîi. VÒ chÝnh trÞ, sö dông vËn ®éng hµnh lang cã thÓ lµm t¨ng c­êng sù ñng hé cña c¸c quèc gia kh¸c, nhÊt lµ nh÷ng n­íc cã tÇm ¶nh h­ëng réng r·I trªn thÕ giíi, ®iÒu nµy ®Æc biÖt quan träng trong t×nh h×nh bÊt æn ®Þnh cña thÕ giíi nh­ hiÖn nay. VËn ®éng hµnh lang gióp c¸c n­íc gi¶I quyÕt mèi bÊt hoµ trªn bµn ®µm ph¸n, nh­ c¸c vÊn ®Ò vÒ chiÕn tranh, h¹t nh©n, tõ ®ã th¸o gì dÇn c¸c mèi bÊt ®ång t¹o ®iÒu kiÖn cho quan hÖ giòa c¸c n­íc tiÕp tôc ph¸t triÓn, t¹o ®iÒu kiÖn cho thÕ giíi ngµy cµng ®i vµo æn ®Þnh, t¹o m«i tr­êng thu©n lîi cho viÖc hîp t¸c, ph¸t triÓn gi÷a c¸c quèc gia. Nh­ vËy vËn ®éng hµnh lang ®·, ®ang vµ sÏ ®ãng gãp rÊt nhiÒu cho sù æn ®Þnh hîp t¸c, ph¸t triÓn cho c¸c tæ chøc trong vµ ngoµi n­íc còng nh­ sù hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia. Tuy nhiªn nÕu lam dông vËn ®éng hµnh lang qu¸ møc, sÏ n¶y sinh nhiÒu bÊt ®ång, lµm c¶n trë tíi viÖc hîp t¸c ph¸t triÓn cña c¸c bªn. §Iòu nµy ®· vµ ®ang x¶y ra khi mµ c¸c nhµ vËn ®éng hµnh lang, c¸c tæ chøc, chÝnh phñ coi ®¹o ®øc lµ thø yÕu trong kinh doanh, chØ b¶o vÖ hay b¶o hé quyÒn lîi cho mét nhãm ng­êi bÊt chÊp sù ph¶n ®èi m¹nh mÏ cña d­ luËn. ChÝnh nh÷ng hµnh ®éng nµy sÏ lµm tæn h¹i ®Õn quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c tæ chøc, c¸c quèc gia. 2.1.4 sù cÇn thiÕt cña vËn ®éng hµnh lang §èi víi c¸c chÝnh phñ, vËn ®éng hµnh lang gióp hä gi¶i quyÕt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ c¸c ch­¬ng tr×nh, dù ¸n, c¸c chÝnh s¸ch ®èi néi ®èi ngo¹i. VËn ®éng hµnh lang gióp gi¶m thiÓu g¸nh nÆng tõ c«ng viÖc gióp c¸c quan chøc chÝnh phñ minh mÉn tõ ®ã gióp hä lµm viÖc cã hiÖu qu¶ h¬n. §ång thêi vËn dông hµnh lang lµ mét ph­¬ng thøc tèt ®Ó hä quyÒn vµ nghÜa vô ®èi víi ng­êi d©n th«ng qua viÖc b¶o vÖ cho lîi Ých cña mét céng ®ång ng­êi, ®ång thêi nã còng ®¶m b¶o quyÒn tù do ®­îc tham gia , ®ãng gãp ý kiÕn vµo viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch chÝnh phñ cña c¸c cö chi. VËn ®éng hµnh lang gióp nhµ n­íc tiÕt kiÖm ®­îc tiÒn vµ c¸c nhµ lµm luËt chØ chê viÖc quyÕt ®Þnh ph­¬ng ¸n tèi ­u. §èi víi c¸c doanh nghiÖp hoÆc c¸c ngµnh, th× vËn ®éng hµnh lang sÏ gióp hä b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh, chèng l¹i sù c¹nh tranh cña c¸c ®èi thñ kh¸c. Th«ng qua vËn ®éng hµnh lang, c¸c tæ chøc cã thÓ g©y ¸p lùc ®èi víi chÝnh phñ tõ ®ã ®­a ra c¸c ®¹o luËt cã lîi cho ho¹t ®éng còng nh­ lîi Ých cña hä, ®ång thêi lµm gi¶m lîi Ých , lîi thÕ c¹nh tranh cña ®èi thñ. VËn ®éng hµnh lang còng lµ mét ph­¬ng thøc nh»m gi¶I quyÕt c¸c mèi bÊt ®ång gi÷a c¸c bªn, nÕu sö dung vËn ®éng hµnh lang ®óng c¸ch c¸c bªn cã thÓ gi¶i quyÕt m©u thuÉn víi nhau ngoµi toµ ¸n ( n¬i chØ cã mét bªn ®¹t ®­îc lîi Ých) sao cho c¶ hai bªn ®Òu ®¹t ®­îc lîi Ých vµ nã gióp cho c¸c bªn gi¶m chi phÝ khi ®­a nhau ra toµ. 2.2 vËn ®éng hµnh lang trong vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam 2.2.1. sù vËn ®éng hµnh lang cña vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa. Trong vô kiÖn nµy, c¶ hai bªn, HiÖp héi c¸c nhµ nu«i c¸ da tr¬n Mü (CFA) vµ HiÖp héi ChÕ biÕn vµ XuÊt khÈu Thuû s¶n ViÖt Nam (VASEP) ®Òu sö dông ho¹t ®éng vËn ®éng hµnh lang ®Ó giµnh lÊy lîi thÕ. Mét c«ng ty luËt cã uy tÝn ®¸nh gi¸ rÊt kh¸ch quan r»ng, ch­a bao giê thÊy cã mét vô kiÖn nµo ®­îc lobby s©u nh­ vô kiÖn nµy (theo b¸o Thanh Niªn ngµy 13/8/2003). §óng nh­ vËy, CFA ®· tËn dông hÕt kh¶ n¨ng, kinh nghiªm vµ nh÷ng lîi thÕ kh¸c nh­ vÒ tæ chøc, tµi chÝnh ®Ó r¸o riÕt vËn ®éng hµnh lang cã lîi cho m×nh. Ngay tõ khi thÊy nguy c¬ bÞ c¹nh tranh tõ phÝa c¸c s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa filª ®«ng l¹nh tõ ViÖt Nam, CFA ®· b¾t ®Çu chuÈn bÞ tµi liÖu cho cuéc chiÕn th­¬ng m¹i ®èi víi c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam. Nh­ vËy hä ®· tÝnh to¸n rÊt kÜ l­ìng vµ ®· v¹ch râ kÕ ho¹ch cho cuéc chiÕn lÇn nµy, so víi phÝa ViÖt Nam CFA ®· cã lîi thÕ ngay tõ ban ®Çu vÒ c¶ thêi gian chuÈn bÞ lÉn kÕ ho¹ch thùc hiÖn. Vô kiÖn b¾t ®Çu vµo 9/2001, CFA ®· sö dông ph­¬ng thøc vËn ®éng hµnh lang g©y ¸p lùc ®èi víi c¸c ®¹i biÓu miÒn Nam ( n¬i s¶n xuÊt c¸ da tr¬n lín nhÊt n­íc Mü) buéc hä ph¶i tr×nh lªn quèc héi mét dù th¶o luËt ®Ó tr¸nh dïng tõ catfish cho viÖc mua b¸n c¸ tra, c¸ basa trªn thÞ tr­êng Mü. Nh­ vËy khëi thuû cña viÖc khëi kiÖn c¸ tra, basa cña ViÖt Nam chÝnh lµ t¸c ®éng cña lobby ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi kinh tÕ cña c¸c HiÖp héi nu«i c¸ da tr¬n Mü. CFA ®· g©y ¸p lùc trùc tiÕp tíi c¸c ®¹i biÓu H¹ viÖn, n¬i mµ c¸c ®¹i biÓu ph¶i ra øng cö 2 n¨m mét lÇn v× vËy c¸c ®¹i biÓu miÒn Nam kh«ng thÓ kh«ng ®Ó ý tíi lîi Ých cña cö tri ®¬n vÞ m×nh. Thªm vµo ®ã, CFA ®· tËn dông ®­îc lîi thÕ vÒ thêi gian, khi mµ viÖc khëi sù viÖc tranh cö Tæng thèng sÏ diÔn ra trong n¨m tíi ®iÒu ®ã ®· lµm cho ¸p lùc cña lobby cµng lín h¬n. ChÝnh v× nh÷ng lÝ do ®ã mµ c¸c nghÞ sÜ ë c¸c tiÓu bang miÒn Nam kh«ng thÓ kh«ng bªnh vùc cho quyÒn lîi cña c¸c tËp ®oµn nu«i catfish. T«i ®ång ý víi ý kiÕn cho r»ng: ngay c¶ Tæng thèng Bush còng kh«ng thÓ kh«ng quan t©m tíi c¸c l¸ phiÕu cña céng ®ång nu«I c¸ catfish ( nh­ cuéc bÇu cö lÇn tr­íc «ng Bush chØ th¾ng Al Gore trªn d­íi 300 phiÕu ë bang Florida). §©y lµ chiÕn l­îc hÕt søc ®óng ®¾n vµ kh«n ngoan cña CFA, ®Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých cña m×nh do ®· g¾n lîi Ých ®ã víi lîi Ých cña c¸c ®¹i biÓu miÒn Nam. H¬n thÕ, d­íi t¸c ®éng cña lobby, chÝnh quyÒn liªn bang ®· chi 6 triÖu USD ®Ó mua catfish cho ch­¬ng tr×nh ¨n tr­a cña c¸c tr­êng häc, kho¶n tiÒn hç trî nµy ®· lµm t¨ng h×nh ¶nh catfish Mü trªn thÞ tr­êng. Th¸ng 12/2001, Quèc héi Mü th«ng qua lÖnh cÊm t¹m thêi vÒ tªn gäi catfish ®èi víi s¶n phÈm c¸ filª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam. LÝ do mµ c¸c nhµ vËn ®éng hµnh lang cña CFA ®­a ra kh«ng ph¶i lµ kh«ng cã lý khi hä cho r»ng: ViÖt Nam ®ang lîi dông thµnh qu¶ tiÕp thÞ cña nh÷ng ng­êi nu«i c¸ Mü, c¸c nhµ nu«i c¸ Mü ®· biÕt liªn kÕt víi nhau vµ më chiÕn dÞch tiÕp thÞ cho th­¬ng hiÖu catfish (chi phÝ ®ã lªn tíi 4,5 triÖu USD vµo n¨m ngo¸i) vµ trong khi khëi kiÖn vÒ tªn gäi hä l¹i ®­îc chÝnh quyÒn liªn bang hç trî 6 triÖu USD nh»m t¨ng c­êng h×nh ¶nh catfish Mü. Ngoµi ra víi c¸ch lËp luËn nµy hä ®· ®¸nh tróng vµo ®iÓm yÕu cña c¸ ViÖt Nam, mÆc dï c¸ cña ViÖt Nam cung lµ catfish nh­ng chóng ta kh«ng cã th­¬ng hiÖu riªng cho s¶n phÈm nµy khi xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü, thªm vµo ®ã, chiÕn l­îc tiÕp thÞ ®èi víi c¸ tra, basa cña chóng ta lµ hÇu nh­ kh«ng cã, chØ khi vô kiÖn diÔn ra th× míi cã nhiÒu ng­êi biÕt ®Õn s¶n phÈm nµy cña ViÖt Nam, nhiÒu ng­êi d©n Mü cßn viÕt th­ hoÆc gäi ®iÖn ®Ó t×m hiÓu s¶n phÈm nµy cña ViÖt Nam. Khi Quèc héi Mü ®­a ra lÖnh cÊm ®èi víi tªn gäi catfish vµ c¸ cña ViÖt Nam kh«ng h¼n lµ catfish th× kh«ng chØ ViÖt Nam mµ ngay c¶ d­ luËn Mü vµ thÕ giíi ®Òu cho r»ng ®¹o luËt ®ã lµ phi lÝ nh­ng kh«ng cã lÝ do g× b¾t bÎ hä v× quyÕt ®Þnh ®ã còng mét phÇn do sù thiÕu kinh nghiÖm cña ViÖt Nam: kinh doanh trªn thÞ tr­êng Mü mµ kh«ng n¾m râ luËt ch¬i. Sau khi chiÕn th¾ng ë cuéc chiÕn vÒ nh·n hiÖu s¶n phÈm, CFA tiÕp tôc chuÈn bÞ ®Ó ®­a ViÖt Nam ra toµ, lÇn nay CFA khëi kiÖn ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ c¸ tra, c¸ basa. Ngay tõ ®Çu n¨m 2002, CFA ®· tiÕn hµnh c¸c b­íc ®i ®Ó chuÈn bÞ kiÖn ViÖt NÈm toµ vµ trong c¸c b­íc di lÇn nµy CFA còng ®· ®¸nh gi¸ rÊt cao vai trß cña vËn ®éng hµnh lang. Th¸ng 2/2002 c¸c ng­ d©n thµnh phè Indianola (bang Mississipi, n¬i ®ãng ®« cña CFA vµ chiÕm tíi 94% s¶n phÈm catfish cña toµn bé miÒn Nam n­íc Mü) ®· thuª h¼n mét vµi chuyªn gia tÇm cì tõ Washington ®Ó h­íng dÉn c¸c thñ tôc ph¸p lÝ ®ång thêi thùc hiÖn chiÕn dÞch vËn ®éng hµnh lang cho catfish Mü. Chiªu bµi mµ hä ®­a ra ®Ó vËn ®éng lÇn nµy lµ qui cho c¸ cña ViÖt Nam rÎ mét c¸ch gi¶ t¹o, chÊt l­îng s¶n phÈm thÊp, ®­îc nu«i trong m«i tr­êng bÞ nhiÔm chÊt ®éc mµu da cam... Nh÷ng lËp luËn mµ hä ®­a ra lµ hÕt søc phi lý nh­ng d­íi t¸c ®éng cña lobby, DOC ®· kh«ng c«ng nhËn ViÖt Nam lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®ã lµ c¬ së cho viÖc xem xÐt viÖc b¸n ph¸ gi¸ cña ViÖt Nam, tõ ®ã kh«ng c«ng nhËn chu tr×nh s¶n xuÊt khÐp kÝn ®èi víi s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam. Ngµy 23/7/2003 ITC bá phiÕu thuËn theo ®Ò nghÞ cña DOC vµ kh¼ng ®Þnh ViÖt Nam b¸n ph¸ gi¸ s¶n phÈm nµy vµo thÞ tr­êng Mü. VÒ phÝa ViÖt Nam, VASEP ®· thuª 2 c«ng ty ®Ó vËn ®éng hµnh lang cho m×nh. ViÖc vËn ®éng hµnh lang cña VASEP còng ®· ®¹t ®­îc mét sè kÕt qu¶: ®­îc sù ñng hé cña 6 nghÞ sÜ Quèc héi Mü, ®­îc nhiÒu d­ lu©n ñng hé... tuy nhiªn nh÷ng kÕt qu¶ ®ã kh«ng ®ñ ®Ó chóng ta b¶o vÖ s¶n phÈm cña M×nh trªn thÞ tr­êng Mü. ViÖc th­¬ng l­îng gi÷a hai bªn còng ®· kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ v× bÊt ®ång vÒ lîi Ých. VASEP ®· ®Ò xuÊt viÖc ¸p dông h¹n ng¹ch trong 3 n¨m víi s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa trong 3 n¨m, tuy nhiªn ®Ò xuÊt ®ã ®· bÞ tõ chèi v× ®¬n gi¶n nã kh«ng ph¶i lµ gi¶i ph¸p tèt ®Ó ®¶m b¶o quyÒn lîi cho c¸c nhµ nu«i c¸ da tr¬n Mü. Theo t«i, ViÖt Nam thÊt b¹i trong vô kiÖn nµy lµ do ¶nh h­ëng cña vËn ®éng hµnh lang cña CFA, t«i tin r»ng giíi quan chøc cña DOC còng nh­ ITC còng biÕt r»ng nh÷ng kÕt luËn mµ hä ®­a ra lµ v« lÝ nh­ng hä ®· bÞ ¸p lùc cña lobby cña c¸c tËp ®oµn nu«i c¸ nheo Mü vµ ®ã còng lµ xuÊt ph¸t tõ lîi Ých cña b¶n th©n hä. Tuy nhiªn nh÷ng kÕt luËn ®ã còng xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nh­îc ®iÓm tõ phÝa ViÖt Nam. Thø nhÊt, ®ã lµ viÖc cßn qu¸ Ýt kinh nghiÖm khi kinh doanh trªn thÞ tr­êng Mü, s¶n phÈm cña chóng ta sang Mü mµ kh«ng cã th­¬ng hiÖu, VASEP ®· kh«ng ®iÒu chØnh sè l­îng xuÊt khÈu lµm cho l­îng nµy t¨ng ®ét biÕn, chÝnh ®iÒu nµy ®· lµm cho CFA c¶m thÊy nguy c¬ c¹nh tranh vµ lµ lÝ do ®Çu tiªn cho cuéc tranh chÊp. Thªm vµo ®ã, khi vô kiÖn diÔn ra, viÖc chuÈn bÞ th«ng tin cña chóng ta kh«ng chu ®¸o ®Ó DOC vÞn vµo ®ã vµ b¾t bÎ chóng ta. T«i ®ång ý víi quan ®iÓm cña TS. Bïi KiÕn Thµnh (Chuyªn gia t­ vÊn cao cÊp C«ng Ty t­ vÊn Ph¸t triÓn ®Çu t­ th­¬ng m¹i Mü, trô së t¹i ViÖt Nam) trong cuéc tr¶ lêi pháng vÊn cña VIETNAMNET: “ T«i kh«ng kh¼ng ®Þnh viÖc ViÖt Nam thÊt b¹i trong vô kiÖn c¸ basa lµ kh«ng sö dông lobby. VÊn ®Ò lµ ta ph¶i dïng lobby ®Ó dµn xÕp vô viÖc ngoµi toµ ¸n, t×m ph­¬ng thøc gi¶i quyÕt cho c¸c bªn cïng cã lîi. Trong vô kiÖn nµy, VASEP ®· sö dông lobby kh«ng ®óng c¸ch, VASEP ®· sö dông lobby nh»m môc ®Ých th¾ng kiÖn mÆc dï ®· biÕt c¸c vô kiÖn tr­íc Bé Th­¬ng m¹i Mü th× kÕt qu¶ lµ h¬n 90% ®Òu nghiªng vÒ phÝa Mü nh­ vËy kh¸c nµo chóng ta ®ang ®i vµo “câi chÕt”. T«i còng ®ång ý víi ý kiÕn cña «ng khi cho r»ng c¸i mµ chóng ta thiÕu trong vô kiÖn nµy lµ th­¬ng l­îng, tøc lµ viÖc dµn xÕp vô kiÖn nµy ngoµi toµ ¸n. §©y lµ mét c¸ch tèt nhÊt ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña VASEP còng nh­ t¹o ®iÒu kiÖn cho ®èi ph­¬ng cïng cã lîi. VËy vÊn ®Ò gi¶i ph¸p nµo cã thÓ dung hoµ ®­îc lîi Ých cña c¶ hai bªn? §Ó ®­a ra ®­îc mét gi¶i ph¸p hoµn thiÖn lµ mét viÖc kh«ng dÔ dµng nã ph¶i dùa vµo kh¶ n¨ng vµ t×nh h×nh thùc tÕ cña c¶ VASEP lÉn CFA, ®ång thêi gi¶i ph¸p ®ã ph¶i ®ñ hÊp dÉn ®Ó CFA g¹t vô kiÖn nµy sang mét bªn mµ vÉn cã thÓ gióp VASEP ph¸t triÓn ®­îc s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa trªn thÞ tr­êng Mü. TS Bïi KiÕn Thµnh ®· ®­a ra gi¶i ph¸p ®ã lµ: ViÖt Nam ®Ò xuÊt víi Mü r»ng hai bªn hai bªn sÏ hîp t¸c víi nhau ®Ó ph¸t triÓn nghÒ nu«i c¸ basa trªn s«ng Mississipi, Missouri, Tennesi ( ®©y lµ nh÷ng con s«ng lín ë miÒn Nam n­íc Mü, kh«ng kÐm g× TiÒn Giang, HËu Giang cña ViÖt Nam vµ hoµn toµn cã thÓ nu«i c¸ ®­îc) vµ cïng xuÊt khÈu s¶n phÈm nµy ra kh¾p thÕ giíi. Theo t«i ®©y lµ mét gi¶i ph¸p t­¬ng ®èi hÊp dÉn, nã kÕt hîp ®­îc kh¶ n¨ng tµi chÝnh dåi dµo cña CFA cïng víi kh¶ n¨ng kÜ thuËt trong viÖc nu«i thuû s¶n cña ViÖt Nam nh­ vËy lîi Ých cña c¶ hai bªn ®Òu ®­îc ®¶m b¶o, mÆt kh¸c gi¶I ph¸p nµy t¹o ®iÒu kiÖn c«ng ¨n viÖc lµm cho mét sè lín lao ®éng Mü, ®ång thêi gi¶m « nhiÔm m«i tr­êng khi nu«i c¸ trªn dßng n­íc ch¶y chø kh«ng ph¶i trªn c¸c ao tï, ®Çm lÇy nh­ ë Mü hiÖn nay. Tuy nhiªn, t«i kh«ng ®ång ý víi quan ®iÓm cña «ng khi cho r»ng viÖc gia nhËp WTO kh«ng ¶nh h­ëng g× ®Õn kÕt qu¶ cña vô tranh chÊp nµy. NÕu ViÖt Nam ®· lµ thµnh viªn cña WTO th× ch¾c ch¾n kinh nghiÖm kinh doanh quèc tÕ cña chóng ta sÏ nhiÒu h¬n so víi hiÖn nay, tÇm ¶nh h­ëng cña ViÖt Nam sÏ lín h¬n, nã t¹o ®iÒu kiÖn cho qu¸ tr×nh vËn ®éng hµnh lang nh­ thÕ c¬ héi ®Ó b¶o ®¶m lîi Ých c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam sÏ t¨ng lªn. Sau khi nhËn ®­îc kÕt luËn cuèi cïng cña DOC, VASEP ®· khëi kiÖn lªn Toµ ¸n Th­¬ng m¹i Quèc tÕ Mü, hiÖn nay vô kiÖn nµy vÉn ch­a kÕt thóc nh­ng theo t«i kh¶ n¨ng giµnh th¾ng lîi cña VASEP lµ rÊt nhá ngay c¶ dïng lobby ®Ó kiÖn tông hay ®Ó th­¬ng l­îng v× n­íc Mü kh«ng thÓ xö th¾ng cho ViÖt Nam trong c¬ chÕ bÇu cö theo phæ th«ng ®Çu phiÕu nh­ hiÖn nay, tÊt c¶ nghÞ sÜ Mü kÓ c¶ Tæng thèng ®Òu ph¶i b¶o vÖ lîi Ých cho cö chi cña m×nh; cßn dïng lobby ®Ó g©y ¸p lùc nh»m gi¶i quyÕt vô kiÖn ngoµi toµ ¸n lóc nµy th× ®· qu¸ trÔ. 2.2.2 ¶nh h­ëng cña vËn ®éng hµnh lang trong vô kiÖn NÕu theo dâi vô kiÖn tõ ®Çu cã thÓ thÊy r»ng, CFA ®· sö dông ho¹t ®éng vËn ®éng hµnh lang trong suèt tiÕn tr×nh cña vô kiÖn nµy. Vµ viÖc hä giµnh th¾ng lîi còng chÝnh lµ do t¸c ®éng cña vËn ®éng hµnh lang. Cßn viÖc con c¸ cña ViÖt Nam thua kiÖn trªn thÞ tr­êng Mü còng mét phÇn lµ do vËn ®éng hµnh lang lµ mét kh¸i niÖm qu¸ míi mÎ ®èi víi kh«ng chØ víi chÝnh phñ mµ cßn c¶ víi c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu lo¹i s¶n phÈm nµy. Trong vô kiÖn nµy, CFA ®· cã chiÕn l­îc vµ kÕ ho¹ch râ rµng cho viÖc vËn ®éng hµnh lang, nhê cã nã CFA ®· ®I tõ chiÕn th¾ng nµy tíi chiÕn th¾ng kh¸c, ®Çu tiªn lµ viÖc l«i s¶n phÈm c¸ tra, basa filª ®«ng l¹nh lªn bµn nghÞ sù cña quèc héi, sau ®ã lµ lÖnh cÊm viÖc sö dông tªn gäi catfish vµ cuèi cïng lµ ¸p ®Æt møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi s¶n phÈm cña ViÖt Nam. NÕu kh«ng cã viÖc vËn ®éng hµnh lang th× ngay c¶ viÖc c¸c nghÞ sÜ miÒn Nam tr×nh lªn quèc héi vÒ dù th¶o luËt vÒ tªn gäi catfish còng khã cã thÓ thùc hiÖn ®­îc chø ch­a nãi ®Õn viÖc Mü bá ngoµi tai bóa r×u d­ luËn, bá qua nh÷ng cam kÕt vÒ b×nh ®¼ng trong hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ®· kÝ gi÷a hai n­íc ®Ó ®­a ra c¸c quyÕt ®Þnh mang tÝnh b¶o hé ®èi víi s¶n phÈm c¸ tra, basa cña ViÖt Nam. NÕu kh«ng cã vËn ®éng hµnh lang th× Mü kh«ng thÓ cã c¬ së ®Ó lµm nh÷ng viÖc ®ã, v× thùc chÊt s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam b­íc vµo thÞ tr­êng Mü mét c¸ch sßng ph¼ng, ®óng theo quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. S¶n phÈm nµy cã lîi thÕ h¬n so víi Mü lµ do gi¸ nh©n c«ng rÎ, ®­îc s¶n xuÊt theo mét chu tr×nh khÐp kÝn, c«ng viÖc nu«i c¸ ®­îc tiÕn hµnh ë c¸c con s«ng cã dßng ch¶y, ng­îc l¹i, catfish Mü ®­îc nu«i trong c¸c ao tï ®Çm lÇy, gièng chñ yÕu lµ do ®¸nh b¾t, gi¸ nh©n c«ng vµ thuÕ l¹i cao , nh÷ng lîi thÕ ®ã míi chÝnh lµ lÝ do khiÕn cho c¸ cña ViÖt Nam ®­îc tiªu thô víi gi¸ thµnh rÎ h¬n vµ chÊt l­îng c¸ tèt h¬n so víi catfish cña Mü. Tuy nhiªn, bÊt chÊp nh÷ng c¨n cø ®ã c¸c nhµ vËn ®éng hµnh lang vÉn l«i ®­îc s¶n phÈm nµy cña ViÖt Nam ra toµ. T¹i sao hä cã thÓ lµm ®­îc viÖc ®ã? Theo t«i ®ã chÝnh lµ sù ®èi sö kh«ng b×nh ®¼ng cña mét n­íc lín víi mét n­íc nhá, mét mÆt hä kªu gµo tù do ho¸ th­¬ng m¹i, mÆt kh¸c hä l¹i b¶o hé cho c¸c s¶n phÈm néi ®Þa bÊt chÊp sù ph¶n ®èi cña d­ luËn quèc tÕ, vµ hËu thuÉn sau nã lµ mét c¬ chÕ bÇu cö theo phæ th«ng ®Çu phiÕu, lµ c¬ chÕ mµ c¸c nghÞ sÜ bÊt chÊp vÊn ®Ò ®¹o ®øc trong kinh doanh, kh«ng quan t©m tíi viÖc mÊt c«ng b»ng ®ang x¶y ra. C«ng viÖc cña c¸c nghÞ sÜ nµy chØ lµ b¶o ®¶m lîi Ých cho c¸c cö chi ®· bÇu hä nh»m gi÷ ®­îc “chiÕc ghÕ” mµ hä ®ang ngåi bÊt chÊp viÖc ®¹t ®­îc lîi Ých ®ã lµ ®óng hay sai. ChÝnh nh÷ng h¹n chÕ ®ã ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nh­îc ®iÓm cña ho¹t ®éng vËn ®éng hµnh lang n¶y në vµ ph¸t triÓn. Vµ mét khi c¸c nh­îc ®iÓm nµy ®­îc c«ng nhËn th× viÖc b¶o hé th­¬ng m¹i cµng trë nªn dÔ dµng ®Æc biÖt lµ ë Mü, bÊt chÊp viÖc nã ®· ®i ng­îc l¹i víi xu h­íng ph¸t triÓn cña thÕ giíi. Tuy nhiªn, ®©y lµ nh÷ng ®iÒu th­êng thÊy ë c¸c n­íc lín v× vËy muèn th©m nhËp vµo thÞ tr­êng c¸c n­íc nµy chóng ta ph¶i chÊp nhËn thùc tÕ ®ã. VASEP thua kiÖn trªn ®Êt Mü, mÆc dï chóng ta ®· nhËn ®­îc rÊt nhiÒu sù ñng hé cña d­ luËn Mü, cña thÕ giíi vµ mét sè nghÞ sÜ Quèc héi Mü. Nh­ng theo t«i, VASEP còng ph¶i xem xÐt l¹i c¸ch mµ hä ®· hµnh ®éng trong vô kiÖn, theo t«i VASEP ®· qu¸ tin t­ëng vµo viÖc DOC còng nh­ ITC sÏ xö kiÖn mét c¸ch c«ng b»ng nªn hä míi ®­a ra quyÕt ®Þnh theo ®uæi vô kiÖn cho tíi cïng, b»ng chøng ®­îc thÓ hiÖn ngay tõ c¸ch hä vËn ®éng hµnh lang: vËn ®éng hµnh lang ®Ó th¾ng kiÖn. NhiÒu nghÞ sÜ Quèc héi Mü ®· trùc tiÕp ®Ò nghÞ Quèc héi vµ c¸c uû ban xem xÐt l¹i nh÷ng quyÕt ®Þnh cña m×nh, nh­ng nh÷ng ®Ò nghÞ ®ã ®· bÞ b¸c bá, nh­ vËy cã thÓ kh¼ng ®Þnh ViÖt Nam thua kiÖn chÝnh lµ do thua ë c¸ch vËn ®éng hµnh lang. Sau khi nh÷ng quyÕt ®Þnh ®Çu tiªn ®­îc ®­a ra, VASEP vÉn tin t­ëng vµo sù ®èi xö c«ng b»ng cña Mü, ®iÒu nµy chØ chøng tá sù non nít trong kinh nghiÖm kinh doanh quèc tÕ cña chóng ta. Trong tiÕn tr×nh cña vô kiÖn nµy, VASEP ®· cã nh÷ng c¬ héi ®Ó thay ®æi côc diÖn nh­ng nh÷ng c¬ héi ®ã ®Òu bÞ bá qua. VÝ dô nh­ trong khi vô kiÖn vÉn ®ang ®­îc tiÕn hµnh, VASEP cã thÓ thuª lobby vËn ®éng cho ng­êi tiªu dïng Mü vµ c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu c¸ tra, basa cña ViÖt Nam thÊy ®­îc thiÖt h¹i cña hä khi ¸p dông thuÕ b¸n ph¸ gi¸ ®èi víi s¶n phÈm nµy cña ViÖt Nam, mÆt kh¸c t¨ng c­êng h×nh ¶nh cña c¸ tra, basa trªn thÞ tr­êng Mü, theo t«i, khi ®ã chÝnh ng­êi tiªu dïng vµ c¸c doanh nghiÖp nhËp khÈu s¶n phÈm nµy sÏ trùc tiÕp vËn ®éng vµ g©y ¸p lùc ng­îc l¹i ®èi víi Quèc héi vµ c¸c uû ban Th­¬ng mai cña Mü, nÕu lµm ®­îc ®iÒu ®ã th× ch­a ch¾c CFA ®­a ®­îc s¶n phÈm c¸ cña ViÖt Nam ra toµ (n¬I mµ 90% chiÕn th¾ng thuéc vÒ Mü). Tõ ®ã hai bªn cã thÓ ngåi l¹i víi nhau ®Ó ®­a ra c¸c gi¶i ph¸p sao cho c¶ hai bªn ®Òu cã lîi. Nh­ vËy ¶nh h­ëng cña vËn ®éng hµnh lang lªn vô kiÖn lµ rÊt râ rµng, cã thÓ kh¼ng ®Þnh chÝnh lµ do vËn ®éng hµnh lang mµ CFA ®· giµnh th¾ng lîi trong vô kiÖn nµy ( mÆc dï hiÖn nay vô kiÖn ch­a thËt sù kÕt thóc nh­ng kh¶ n¨ng thay ®æi t×nh thÕ cña ViÖt Nam lµ hÇu nh­ kh«ng thÓ nÕu vÉn sö dông ph­¬ng ph¸p kiÖn tông). Cuéc chiÕn th­¬ng m¹i nµy cã thÓ coi nh­ cuéc chiÕn vÒ vËn ®éng hµnh lang gi÷a c¸c bªn vµ bªn nµo sö dông vËn ®éng hµnh lang hiÖu qu¶ h¬n th× bªn ®ã sÏ giµnh th¾ng lîi. 2.3 Nguyªn nh©n, ­u ®iÓm, nh­îc ®iÓm cña vËn ®éng hµnh lang trong vô kiÖn 2.3.1 ­u ®iÓm ViÖc th¾ng kiÖn do vËn ®éng hµnh lang ®· gióp CFA b¶o vÖ ®­îc thÞ tr­êng trong n­íc, th«ng qua vËn ®éng hµnh lang CFA ®· nhËn ®­îc sù hç trî ®¸ng kÓ tõ chÝnh quyÒn liªn bang vµ Bé N«ng nghiÖp Mü tõ ®ã lµm t¨ng c­êng h×nh ¶nh catfish Mü trªn thÞ tr­êng vµ t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hä t¹i thÞ tr­êng néi ®Þa. MÆc dï lµ bªn thua kiÖn, nh­ng th«ng qua vËn ®éng hµnh lang c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam ®· ®­îc d­ luËn n­íc Mü còng nh­ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi biÕt ®Õn, ®©y lµ mét c¬ héi ®Ó c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam më réng s¶n phÈm cña m×nh sang nhiÒu thÞ tr­êng kh¸c. VËn ®éng hµnh lang lµ mét kh¸i niÖm cßn míi mÎ ®èi víi chÝnh phñ còng nh­ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam, qua vô kiÖn lÇn nµy ViÖt Nam sÏ cã thªm kinh nghiªm vÒ kinh doanh quèc tÕ còng nh­ kinh nghiÖm vÒ vËn ®éng hµnh lang trªn thÞ tr­êng Mü. Qua vô kiÖn lÇn nµy, ViÖt Nam sÏ lµm quen víi c¬ chÕ Mü vµ nh÷ng ph­¬ng thøc gi¶I quyÕt c¸c vô tranh chÊp vÒ kinh tÕ. Sau vô kiÖn nµy, th«ng qua vËn ®éng hµnh lang hä ®· tranh thñ ®­îc sù ñng hé cña c¸c tæ chøc th­¬ng m¹i quèc tÕ cña Mü, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c cuéc tranh chÊp th­¬ng m¹i cña hä sau nµy. 2.3.2 nh­îc ®iÓm VËn ®éng hµnh lang trong vô kiÖn nµy ®· “bãp mÐo” sù thËt. Thùc chÊt trong vô kiÖn nµy ViÖt Nam kh«ng b¸n ph¸ gi¸ s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa sang thÞ tr­êng Mü, nh­ng do t¸c ®éng cña vËn ®éng hµnh lang, c¸c Quèc héi Mü, còng nh­ c¸c uû ban th­¬ng m¹i Mü lµ DOC vµ ITC ®· bÊt chÊp sù thËt ®ã, ®Ó b¶o vÖ cho s¶n phÈm trong n­íc cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh kÐm h¬n. Ng­êi tiªu dïng Mü sÏ ph¶i tiªu thô s¶n phÈm c¸ tra, basa filª ®«ng l¹nh cña ViÖt Nam víi gi¸ cao h¬n do møc thuÕ chèng b¸n ph¸ gi¸ cho s¶n phÈm nµy cña ViÖt Nam lµ qu¸ cao, hoÆc lµ ph¶i tiªu dïng c¸c s¶n phÈm catfish cña Mü víi chÊt l­îng thÊp h¬n so víi s¶n phÈm cña ViÖt Nam. C¸c nhµ nhËp khÈu c¸ tra, basa ViÖt Nam cña Mü sÏ gÆp khã kh¨n khi ph¶i chÞu møc thuÕ nhËp khÈu cao ®èi víi s¶n phÈm nµy, ch¾c ch¾n sÏ lµm gi¶m lîi nhuËn cña hä. ViÖc xuÊt khÈu c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam sang thÞ tr­êng Mü trong thêi gian tíi sÏ gÆp nhiÒu khã kh¨n do møc thuÕ qu¸ cao lµm ¶nh h­ëng tíi l­îng xuÊt khÈu còng nh­ doanh thu cña s¶n phÈm nµy ë thÞ tr­êng Mü. Vµ nã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi ngµnh thuû s¶n vµ hµng ngµn hé nu«i c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam. Do vËn ®éng hµnh lang, c¸c ®¹i biÓu còng nh­ c¸c c¬ quan cã liªn quan cña Mü ®· ra nh÷ng quyÕt ®Þnh kh«ng c«ng b»ng víi c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam, ®I ng­îc l¹i víi nh÷ng cam kÕt trong hiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i song ph­¬ng giòa hai n­íc, tõ ®ã lµm c¶n trë quan hÖ song ph­¬ng giòa Mü vµ ViÖt Nam. CFA ®· sö dông vËn ®éng hµnh lang mét c¸ch th¸I qu¸, nh»m môc ®Ých b¶o hé th­¬ng m¹i cho s¶n phÈm cña m×nh, trong cuéc chiÕn nµy vËn ®éng hµnh lang ®­îc sö dông nh­ mét ph­¬ng thøc b¶o hé c¸c s¶n phÈm trong n­íc. Tõ ®ã tiÕp tôc kh¬I mµo cuéc chiÕn b¶o hé th­¬ng m¹i, ®I ng­îc l¹i víi xu h­íng toµn cÇu ho¸ vµ CFA ®ang tiÕp tôc lµm gi¶m uy tÝn cña Mü trªn tr­êng quèc tÕ. Sö dông vËn ®éng hµnh lang trong vô kiÖn nµy t¹o nªn sù bÊt b×nh ®¼ng trong th­¬ng m¹i quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ sù ®èi sö kh«ng ngang b»ng gi÷a c¸c n­íc ph¸t triÓn vµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn, trong ®ã phÇn lîi l¹i th­êng thuéc vÒ c¸c n­íc lín. VËn ®éng hµnh lang trong vô kiÖn nµy ®· cho thÊy râ r»ng, t¸c ®éng cña nã qu¸ to lín vµ ®· lµm lu mê vÊn ®Ò ®¹o ®øc trong kinh doanh. Bªn cã lÝ lÏ ®óng ch­a ch¾c ®· lµ ng­êi chiÕn th¾ng. 2.3.3 Nguyªn nh©n HiÖn nay t¹i Mü cã thÓ nãi r»ng kh«ng cã mét quèc gia nµo kh«ng sö dông lobby ®Ó ph¸t huy hay bªnh vùc cña m×nh trong chÝnh tr­êng còng nh­ trong th­¬ng tr­êng Mü. V× vËy viÖc CFA sö dông lobby trong vô kiÖn lµ ®iÒu tÊt yÕu kh«ng thÓ tr¸nh khái, phÝa ViÖt Nam ph¶i chÊp nhËn ®iÒu nµy vµ còng ph¶i sö dông lobby ®Ó t¹o ra lîi thÕ nh»m b¶o vÖ lîi Ých cña m×nh. Trong vô kiÖn nµy, CFA chØ cã thÓ sö dông vËn ®éng hµnh lang th× míi cã thÓ ®­a s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam ra toµ vµ giµnh th¾ng lîi ®­îc. V× tÊt c¶ c¸c lý lÏ mµ hä ®­a ra ®Òu kh«ng thuyÕt phôc, vµ chØ cã c¸ch vËn ®éng hµnh lang th× míi g©y ®­îc ¸p lùc lªn c¸c nghÞ sÜ quèc héi ë c¸c tiÓu bang miÒn Nam ®­a vô viÖc nµy tr×nh lªn quèc héi, ®ång thêi g©y ¸p lùc ®Õn DOC khiÕn uû ban nµy bá qua nh÷ng lÝ lÏ hîp lý tõ phÝa ViÖt Nam vµ ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®I ng­îc l¹i víi nh÷ng lêi kh¼ng ®Þnh tr­íc ®ã cña hä. Trong thêi ®iÓm diÔn ra vô kiÖn rÊt gÇn víi qu¸ tr×nh khëi sù cho viÖc tranh cö tæng thèng, v× vËy kh«ng chØ c¸c ®¹i biÓu mµ ngay c¶ tæng thèng còng kh«ng thÓ kh«ng b¶o vÖ quyÒn lîi cho CFA, viÖc sö dông lobby sÏ cµng g©y ®­îc ¸p lùc m¹nh h¬n lªn c¸c nghÞ sÜ, tøc lµ vËn ®éng hµnh lang sÏ t¹o ra mét lîi thÕ ®¸ng kÓ cho hä. ViÖt Nam cßn qu¸ Ýt kinh nghiÖm trong kinh doanh quèc tÕ vµ ®Æc biÖt lµ trong vËn ®éng hµnh lang, v× vËy viÖc sö dông vËn ®éng hµnh lang sÏ lµm t¨ng kh¶ n¨ng th¾ng kiÖn cho CFA. Tãm l¹i, trong vô kiÖn nµy vËn ®éng hµnh lang lµ ho¹t ®éng kh«ng thÓ thiÕu ®­îc, sö dông vËn ®éng hµnh lang ®èi víi CFA sÏ lµm t¨ng thªm kh¶ n¨ng cho hä v× nã tËn dông ®­îc c¸c ­u thÕ cña hä vµ khai th¸c tèt nh÷ng ®iÓm yÕu cña ViÖt Nam. Ch­¬ng 3: bµI häc kinh nghiÖm vµ gi¶I ph¸p vÒ vËn ®éng hµnh lang cho chÝnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp kinh doanh quèc tÕ. 3.1 bµI häc kinh nghiÖm Kh«ng chØ ®èi víi ngµnh thuû s¶n mµ ngay c¶ c¸c ngµnh kh¸c th× viÖc hiÓu biÕt vÒ luËt ph¸p Mü vµ luËt ch¬i trªn thÞ tr­êng Mü lµ ®iÒu hÕt søc quan träng. Qua vô kiÖn lÇn nµy, ViÖt Nam sÏ lµm quen víi c¬ chÕ cña Mü vµ nh÷ng ph­¬ng thøc ®Ó gi¶I quyÕt c¸c vô tranh chÊp vÒ kinh tÕ. Hîp chñng quèc Hoa Kú cã 50 tiÓu bang ®éc lËp, mçi tiÓu bang cã luËt lÖ riªng mµ ta cÇn ph¶i thÊu hiÓu. Mçi khi ®i vµo thÞ tr­êng míi, ta ph¶i n¾m v÷ng c¸c ®iÒu kiÖn ph¸p lý còng nh­ c¸c ph­¬ng thøc ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi cña m×nh. §Ó hiÓu lµm ®­îc ®iÒu ®ã, mçi c«ng ty nªn thuª luËt s­ cho riªng m×nh ®Ó t×m hiÓu luËt ph¸p cña mçi thÞ tr­êng mµ doanh nghiÖp ®Þnh kinh doanh ®ång thêi lµ nhµ t­ vÊn cho doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng nµy v× nÕu kh«ng n¾m ®­îc luËt ch¬i th× kh¶ n¨ng thÊt b¹i lµ rÊt cao. Nh­ tr­êng hîp c¸ tra, basa xuÊt khÈu sang thÞ tr­êng Mü, chóng ta xuÊt khÈu sang mµ kh«ng cã th­¬ng hiÖu (mét vÊn ®Ò hÕt søc quan träng), thªm vµo ®ã lµ kh«ng ph¸t triÓn kh¶ n¨ng tiÕp thÞ ®©y còng lµ mét lÝ do ®Ó CFA dùa vµo ®Ó kh¬i mµo cuéc chiÕn vÒ tªn gäi ®èi víi lo¹i s¶n phÈm nµy. CÇn ph¶i cã sù chuÈn bÞ kÜ l­ìng vÒ chiÕn l­îc kinh doanh trªn thÞ tr­êng Mü, ®©y lµ ®iÒu mµ VASEP con thiÕu khi ®­a s¶n phÈm c¸ tra, c¸ basa vµo thÞ tr­êng Mü. Cã vÎ nh­ VASEP chØ thÊy ®­îc lîi Ých ban ®Çu mµ ch­a ®­a ra ®­îc nh÷ng chiÕn l­îc kh«n ngoan vµ thÝch hîp khi kinh doanh t¹i Mü. §Iòu nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua viÖc VASEP ®· ®Ó cho s¶n l­îng c¸ tra, basa t¨ng ®ét biÕn, c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu å ¹t s¶n phÈm nµy vµo thÞ tr­êng Mü ®©y còng lµ mét nguyªn nh©n khiÕn cho CFA cã hµnh ®éng ®¸nh bËt s¶n phÈm cña ViÖt Nam ra khái thÞ tr­êng Mü. VËn ®éng hµnh lang lµ mét ho¹t ®éng quan träng vµ kh«ng thÓ thiÕu ®­îc trªn c¸c thÞ tr­êng lín, vµ nã ®Æc biÖt quan träng trong c¸c cuéc tranh chÊp th­¬ng m¹i, tuy nhiªn nã ch­a ®­îc ®¸nh gi¸ ®óng møc vµ cßn qu¸ míi mÎ ®èi víi chØnh phñ vµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. Nguyªn nh©n nµy ®· mét phÇn lµm gi¶m søc c¹nh tranh cña c¸c s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. ChÝnh phñ ch­a x©y dùng c¸c tæ chøc lobby cho riªng m×nh, c¸c tæ chøc theo ngµnh nh­ VASEP ®· ®­îc thµnh lËp nh­ng sù liªn kÕt cßn ch­a chÆt chÏ, thªm vµo ®ã nhµ n­íc vÉn ch­a x©y dùng khung ph¸p lý vÒ viÖc vËn ®éng hµnh lang, vÝ dô nh­ mét vÊn ®Ò vÉn cßn g©y nhiÒu tranh c·I trong HiÖp héi chÕ biÕn vµ xuÊt khÈu thuû s¶n ViÖt Nam lµ: chi phÝ thuª luËt s­ vµ chi phÝ ®ãng gãp cña c¸c doanh nghiÖp vµo viÖc thuª c¸c tæ chøc n­íc ngoµI vËn ®éng hµnh lang cã ®­îc h¹ch to¸n vµo trong chi phÝ s¶n xuÊt hay kh«ng? HiÖn t¹i Bé tµI chÝnh kh«ng chÊp nhËn h¹ch c¸c kho¶n chi phÝ nµy vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. QuyÕt ®Þnh nµy lµm cho nhiÒu doanh nghiÖp lóng tóng, g©y ra sù chËm trÔ trong viÖc vËn ®éng hµnh lang. ViÖc vËn ®éng hµnh lang trªn thÞ tr­êng Mü lµ hÕt søc quan träng, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i chó ý tíi vÊn ®Ò nµy ngay tõ khi b¾t ®Çu th©m nhËp vµo thÞ tr­êng, tiÕp thÞ, qu¶ng c¸o vÒ s¶n phÈm còng lµ mét ph­¬ng ph¸p vËn ®éng hµnh lang tèt nh»m tranh thñ sù ñng hé cña ng­êi tiªu dïng. Tuy nhiªn viÖc vËn ®éng hµnh lang kh«ng chØ ®¬n gi¶n nh­ vËy, chóng ta ph¶i biÕt c¸ch vËn ®éng sao cho ®¹t ®­îc hiÖu qu¶. Nh­ trong tr­êng hîp c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam, VASEP ®· sö dông vËn ®éng hµnh lang ®Ó th¾ng kiÖn ( mét ®iÒu rÊt khã ®¹t ®­îc trªn ®Êt Mü) trong khi ®ã chóng ta l¹i bá qua viÖc vËn ®éng hµnh lang nh»m gi¶i quyÕt vô kiÖn ngoµi toµ ¸n, mét c¸ch tèt h¬n ®Ó b¶o ®¶m lîi Ých cña m×nh. Thªm vµo ®ã, sù vËn ®éng hµnh lang cña VASEP lµ ch­a m¹nh mÏ vµ ch­a cã kÕ ho¹ch râ rµng cho vËn ®éng hµnh lang, ®· cã rÊt nhiÒu ng­êi tiªu dïng Mü viÕt th­ hoÆc gäi ®iÖn ®Ó hái c¸c th«ng tin liªn quan ®Õn c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam. Trong qu¸ tr×nh diÔn ra vô kiÖn, ®Æc biÖt lµ khi DOC cñ ®oµn quan chøc sang ®iÒu tra t×nh h×nh s¶nh xuÊt vµ chÕ biÕn ë c¸c doanh nghiÖp xuÊt khÈu c¸ t¹i DBSCL, sù chuÈn bÞ th«ng tin cña VASEP ch­a ®­îc kÜ vµ chu ®¸o t¹o c¬ héi cho DOC dùa vµo ®ã mµ b¾t bÎ c¸c doanh nghiÖp. §©y còng lµ mét bµi häc ®Ó c¸c ngµnh, c¸c doanh nghiÖp kh¸c rót kinh nghiÖm. 3.2 Gi¶I ph¸p Qua cuéc chiÕn th­¬ng m¹i vÒ c¸ tra, c¸ basa chóng ta ®· thÊy ®­îc tÇm ¶nh h­ëng cña vËn ®éng hµnh lang trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c vô tranh chÊp vÒ kinh tÕ, ®ång thêi còng thÊy ®­îc sù non nít vÒ kinh ngiÖm kinh doanh quèc tÕ cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. V× vËy ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam ph¶i tù m×nh nghiªn cøu kÜ luËt ph¸p, c¸ch ch¬i trªn thÞ tr­êng ®ã. Cô thÓ, trªn thÞ tr­êng Mü, c¸c cuéc tranh chÊp th­¬ng m¹i x¶y ra th­êng xuyªn theo t«i th­¬ng l­îng lµ ph­¬ng thøc tèt nhÊt ®Ó ®¶m b¶o lîi Ých ®Æc biÖt lµ khi ®èi thñ cña chóng ta lµ ng­êi Mü. HiÖn t¹i vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam ch­a kÕt thóc nh­ng kh¶ n¨ng ViÖt Nam lËt ng­îc ®­îc t×nh h×nh, tøc lµ chiÕn th¾ng trong vô kiÖn nµy lµ rÊt khã, mÆc dï thêi gian chuÈn bÞ cho vô kiÖn lµ 1 n¨m. Tuy nhiªn, t«i tin r»ng chóng ta sÏ cßn gÆp ph¶i nhiÒu vô tranh chÊp trªn thÞ tr­êng Mü trong thêi gian tíi ®©y( nhÊt lµ vÒ vô kiÖn t«m mµ ch¾c ch¾n sÏ x¶y ra vµo cuèi n¨m nay), v× vËy ngay tõ lóc nµy, t¨ng c­êng kh¶ n¨ng vËn ®éng hµnh lang lµ ®iÒu rÊt quan träng, chØ cã sö dông vËn ®éng hµnh lang cã hiÖu qu¶ th× míi cã thÓ g©y ¸p lùc víi ®èi thñ cña m×nh nh»m gi¶i quyÕt vô kiÖn trªn bµn ®µm ph¸n, ®ã lµ c¬ së cho viÖc b¶o ®¶m lîi Ých cña chóng ta. Sau ®©y lµ mét sè gi¶i ph¸p: Thø nhÊt, thµnh lËp c¸c tæ chøc quèc tÕ ng­êi ViÖt, dïng ng©n s¸ch hç trî kinh phÝ cho ho¹t ®éng cña tæ chøc còng nh­ c¸c ho¹t ®éng cña ViÖt kiÒu. Trªn c¬ së ®ã t¨ng c­êng t×nh ®oµn kÕt, tinh thÇn d©n téc t¹o mèi quan hÖ ngµy cµng s©u s¾c víi kiÒu bµo ë n­íc ngoµi. Trªn c¬ së ®ã míi cã thÓ thµnh lËp nhãm lobby cña céng ®ång ViÖt chuyªn vËn ®éng c¸c vÊn ®Ò liªn quan tíi ViÖt Nam c¶ vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi... Ho¹t ®éng nµy cÇn ph¶i ®­îc thùc hiÖn ngay vµ cã thÓ thùc hiÖn nã th«ng qua c¸c ®¹i diÖn cña chÝnh phñ ViÖt Nam ë n­íc ngoµi, nh­ §¹i sø qu¸n. Thø hai, sau khi x©y dùng ®­îc tæ chøc vËn ®éng hµnh lang chÝnh phñ cÇn ph¶i trùc tiÕp chØ ®¹o tæ chøc nµy nh»m ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ trong viÖc vËn ®éng hµnh lang, ®ång thêi gi¸m s¸t nh»m tr¸nh sù lîi dông cña chÝnh quyÒn n­íc ngoµI can thiÖp vµo vÊn ®Ò néi bé cña quèc gia. Thø ba, ChÝnh phñ cã thÓ thµnh lËp c¸c phßng th­¬ng m¹i t¹i n­íc ngoµI nh»m hç trî c¸c doanh nghiÖp kinh doanh quèc tÕ vÒ mÆt th«ng tin, nh­ luËt ph¸p hay c¸ch ch¬I trªn thÞ tr­êng ®ã. §Iòu nµy sÏ gióp doanh nghiÖp cã ®­îc nh÷ng th«ng tin, kinh nghiÖm ban ®Çu khi kinh doanh trªn thÞ tr­êng ®ã. Thø t­, ChÝnh phñ ph¶i chØ ®¹o c¸c bé ban ngµnh cã liªn quan nh»m x©y dùng bé khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng vËn ®éng hµnh lang, vÝ dô nh­ x©y dùng chÝnh s¸ch vÒ viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chi phÝ liªn quan tíi viÖc thuª luËt s­ còng nh­ chi phÝ liªn quan tíi vËn ®éng hµnh lang. Thø n¨m, c¸c doanh nghiÖp kinh doanh quèc tÕ trong cïng mét ngµnh nªn liªn kÕt l¹i víi nhau ®Ó t¹o nªn søc m¹nh trong c¹nh tranh còng nh­ trong c¸c vô tranh chÊp quèc tÕ. ViÖc liªn kÕt nµy sÏ lµm t¨ng tÇm ¶nh h­ëng cña c¸c ho¹t ®éng lobby trªn thÞ tr­êng n­íc ngoµi. §ång thêi, viÖc ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc ph¸t triÓn theo ngµnh trªn thÞ tr­êng quèc tÕ cã thÓ gi¶m thiÓu c¸c tranh chÊp quèc tÕ ®¶m b¶o tèt h¬n lîi Ých cña c¶ ngµnh. Tuy nhiªn b¶n th©n c¸c doanh nghiÖp, c¸c ngµnh cÇn ph¶i tù m×nh nghiªn cøu kÜ th«ng tin vÒ thÞ tr­êng trong kinh doanh quèc tÕ, ®ång thêi c¸c chiÕn l­îc kinh doanh ®­a ra cÇn ph¶i ®­îc c©n nh¾c mét c¸ch chu ®¸o. KÕt luËn MÆc dï vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam ch­a thùc sù kÕt thóc nh­ng cã thÓ thÊy r»ng “con ®­êng” toµn cÇu ho¸ nãi chung vµ th­¬ng m¹i ho¸ nãi riªng lµ “con ®­êng” kh«ng b»ng ph¼ng. Lu«n lu«n x¶y ra nh÷ng bÊt ®ång gi÷a nh÷ng ng­êi ®i trªn con ®­êng ®ã, ®ã chÝnh lµ nh÷ng tranh chÊp th­¬ng m¹i. Th«ng qua vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa nµy t«i muèn ®Ò cËp tíi mét ph­¬ng thøc, mét ph­¬ng ph¸p nh»m gi¶i quyÕt c¸c vô tranh chÊp vÒ kinh tÕ ®ã lµ VËn ®éng hµnh lang, cã thÓ nãi ®©y lµ mét ph­¬ng ph¸p tèt ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vô tranh chÊp kinh tÕ nÕu nã ®­îc sö dông ®óng møc vµ dùa trªn sù thiÖn chÝ vÒ hîp t¸c b×nh ®¼ng gi÷a c¸c bªn. Tuy nhiªn, nã sÏ ph¶n t¸c dông nÕu viÖc sö dông nã cho môc ®Ých b¶o hé nÒn s¶n xuÊt néi ®Þa, ®i ng­îc l¹i víi xu h­íng toµn cÇu ho¸ cña thÕ giíi. Mét trong nh÷ng tr­êng hîp ®ã lµ vô kiÖn c¸ tra, basa cña Mü ®èi víi ViÖt Nam, khi mµ vËn ®éng hµnh lang ®· ®­îc sö dông ®Ó nh»m b¶o hé cho s¶n phÈm catfish cña Mü. §©y lµ sù b¶o hé tr¾ng trîn cña Mü bÊt chÊp sù ph¶n ®èi cña d­ luËn trong n­íc vµ thÕ giíi. Nã còng chøng tá r»ng ®ang cã mét sù bÊt b×nh ®¼ng trong th­¬ng m¹i gi÷a c¸c n­íc giµu vµ c¸c n­íc ngoµI, trong ®ã ng­êi bÞ thiÖt h¹i th­êng lµ c¸c n­íc ngoµi. Trong bµI viÕt nµy, t«i ®· ®­a ra mét sè ý kiÕn cña m×nh vÒ t¸c ®éng cña VËn ®éng hµnh lang trong vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa cña ViÖt Nam vµ ®­a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña ho¹t ®éng vËn ®éng hµnh lang cho ViÖt Nam trong thêi ®iÓm hiÖn t¹i. Danh môc tµI liÖu tham kh¶o T¹p chÝ ThÞ tr­êng gi¸ c¶ sè 10/2003 . Ph¸t hµnh 5/10/2003 Bµi : C¸ tra, c¸ basa - mÊt thÞ tr­êng Mü l¹i bõng tØnh mét thÞ tr­êng tiÒm n¨ng T¹p chÝ ®iÖn tö VNEXPRESS.NET Môc: vô kiÖn c¸ tra, c¸ basa T¹p chÝ ®iÖn tö VIETNAMNET>> Giao l­u trùc tuyÕn . Ngµy 20/6/2003 T¹p chÝ ®iÖn tö cña Bé Ngo¹i giao Mü Ch­¬ng tr×nh NghÞ sù cho ChÝnh s¸ch §èi ngo¹i cña Mü, th¸ng 9/2000 Thêi b¸o kinh tÕ ViÖt Nam B¸o Sµi Gßn tiÕp thÞ B¸o Lao §éng B¸o Thanh Niªn