Đề tài Bàn về chế độ tài chính và kế toán thu nhập và phân phối thu nhập trong các doanh nghiệp Việt Nam

o hîp lý. ViÖc ph©n phèi thu nhËp ®óng ®¾n gãp phÇn thóc ®Èy tèc ®é ph¸t triÓn vµ t¨ng tr­ëng kinh tÕ, më réng quy m« s¶n xuÊt kh«ng chØ ®èi víi doanh nghiÖp mµ cßn c¶ víi nÒn kinh tÕ. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ph©n phèi thu nhËp ®­îc x¸c ®Þnh theo nguyªn t¾c së h÷u, n¨ng suÊt giíi h¹n vµ ph­¬ng tiÖn cung cÇu. §iÒu ®ã ®¶m b¶o tr¶ c«ng ®óng sù ®ãng gãp cña c¸c yÕu tè s¶n xuÊt do vËy thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp nhËp lµ vÊn ®Ò sèng cßn ®èi víi mçi doanh nghiÖp. Víi sù quan träng nh­ vËy th× mçi quèc gia ®Òu cã nh÷ng quy ®Þnh cña hä vÒ chÕ ®é tµi chÝnh vµ kÕ to¸n vÒ vÊn ®Ò nµy. ViÖt Nam còng kh«ng ph¶i lµ ngo¹i lÖ. §èi víi n­íc ta lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, ®ang cßn míi b­íc ®Çu t¹o dùng nÒn mãng v÷ng ch¾c cho nÒn kinh tÕ do vËy c¸c quy ®Þnh vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp vÉn cßn ®ang b­íc khëi ®Çu. §· cã sù thay ®æi th­êng xuyªn ®Ó phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ trong n­íc, trong khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi, tuy ®· cã sù chÆt chÏ nh­ng kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. Tõ nh÷ng thiÕu sãt nµy t¹o ra c¬ héi cho doanh nghiÖp ®· cè t×nh hay v« t×nh vi ph¹m c¸c quy ®Þnh cña Nhµ n­íc. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp, ®­îc sù h­íng dÉn tËn t×nh cña Th¹c sü Ph¹m BÝch Chi em ®· m¹nh d¹n nghiªn cøu ®Ò tµi "Bµn vÒ chÕ ®é tµi chÝnh vµ kÕ to¸n thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam" nh»m hoµn thiÖn h¬n c¸c quy ®Þnh vÒ vÊn ®Ò nµy. PhÇn I chÕ ®é tµi chÝnh vµ kÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp viÖt nam hiÖn nay I. Thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp: 1. 1. Kh¸i niÖm, vai trß vµ néi dung cña thu nhËp: 1. 1.1. Kh¸i niÖm, vai trß vµ ý nghÜa: Thu nhËp doanh nghiÖp lµ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp bao gåm lîi nhuËn ho¹t ®éng kinh doanh vµ ho¹t ®éng kh¸c ®­îc biÓu hiÖn b»ng chØ tiªu lîi nhuËn. Lîi nhuËn lµ môc tiªu hµng ®Çu ®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, nã lµ ®éng lùc thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp kh«ng ngõng c¶i tiÕn, ®æi míi, hîp lý ho¸ quy tr×nh c«ng nghÖ, sö dông tèt c¸c nguån lùc, phÊn ®Êu h¹ thÊp gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm vµ t×m mäi biÖn ph¸p lµm hµi lßng kh¸ch hµng. Mét doanh nghiÖp thu ®­îc lîi nhuËn tøc lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®ã ®ang diÔn ra tèt theo kÕ ho¹ch ®Ò ra. Tõ ®ã ngµy cµng kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng vµ sÏ t¹o lËp ®­îc nhiÒu mèi quan hÖ kinh doanh t¹o thuËn lîi cho ph¸t triÓn vµ lµm ¨n cña doanh nghiÖp l©u dµi. 1. 1. 2. Néi dung thu nhËp: Thu nhËp thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh bao gåm c¶ thu nhËp b¸n hµng, cung cÊp dÞch vô vµ thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh... + Thu nhËp tõ ho¹t ®éng kinh doanh lµ kho¶n thu do ho¹t ®éng kinh doanh mang l¹i, ®©y lµ thu nhËp chñ yÕu cña doanh nghiÖp nã ®­îc lÊy tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm, hµng ho¸, lao vô, dÞch vô cña kinh doanh chÝnh vµ kinh doanh phô. + Thu nhËp ho¹t ®éng tµi chÝnh lµ nh÷ng kho¶n thu nhËp do ho¹t ®éng ®Çu t­ tµi chÝnh hoÆc kinh doanh vÒ vèn mang l¹i. ChÝnh lµ chªnh lÖch gi÷a doanh thu vµ chi phÝ ho¹t ®éng tµi chÝnh. Thu nhËp nµy bao gåm: . Thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng gãp vèn liªn doanh, liªn kÕt; l·i gãp vèn cæ phÇn; l·i tiÒn göi ng©n hµng thuéc vèn kinh doanh; l·i tiÒn vay; tiÒn l·i tr¶ chËm do b¸n hµng tr¶ gãp; l·i tõ ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n ng¾n h¹n, dµi h¹n (c«ng tr¸i, tr¸i phiÕu, cæ phiÕu...) . Thu nhËp tõ cho thuª tµi s¶n kh«ng ph¶i lµ ho¹t ®éng kinh doanh th­êng xuyªn. . Thu nhËp vÒ kinh doanh bÊt ®éng s¶n. . Thu nhËp do ho¹t ®éng nh­îng b¸n ngo¹i tÖ, thu vÒ chªnh lÖch tû gi¸ ngo¹i tÖ ph¸t sinh trong kú. . Thu nhËp tõ c¸c kho¶n hoµn nhËp dù phßng gi¶m gi¸ chøng kho¸n trong ho¹t ®éng tµi chÝnh. . Thu tiÒn chiÕt khÊu thanh to¸n ®­îc h­ëng khi mua hµng tr¶ tiÒn tr­íc thêi gian quy ®Þnh. Theo th«ng t­ sè 64 TT-BTC ngµy 01/06/1999 th× thu nhËp ®­îc thùc hiÖn c¶ n¨m lµ kÕt qu¶ cña ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp bao gåm: - Thu nhËp tõ ho¹t ®éng kinh doanh: Thu nhËp thuÇn tõ = h® KD Lîi nhuËn + gép DT ho¹t ®éng tµi - chÝnh CP ho¹t ®éng - tµi chÝnh CP b¸n - hµng CP qu¶n lý DN ViÖc tæng hîp thu nhËp cña b¸n hµng vµ cung cÊp dÞch vô víi thu nhËp tµi chÝnh thµnh thu nhËp tõ ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét thay ®æi rÊt phï hîp víi nÒn kinh tÕ hiÖn nay v× hiÖn nay thu nhËp tõ ho¹t ®éng tµi chÝnh cã sè thu rÊt lín cã ¶nh h­ëng lín tíi tæng sè thu cña doanh nghiÖp. Do ®ã trªn b¸o c¸o tµi chÝnh ta cã thÓ ph¶n ¸nh râ t×nh h×nh thùc tµi chÝnh thùc tÕ cña doanh nghiÖp. - Ho¹t ®éng kh¸c: Lîi nhuËn = kh¸c Thu nhËp - kh¸c Chi phÝ kh¸c Lîi nhuËn kh¸c lµ c¸c kho¶n thu mµ doanh nghiÖp kh«ng dù tÝnh tr­íc hoÆc c¸c kho¶n thu th­êng kh«ng x¶y ra ®Òu ®Æn vµ th­êng xuyªn. Nh÷ng kho¶n thu kh¸c ®ã cã thÓ do chñ quan cña doanh nghiÖp hay kh¸ch quan ®­a tíi, bao gåm: + Thu vÒ nh­îng b¸n, thanh lý, trao ®æi TSC§. + Thu vÒ tiÒn ph¹t hîp ®ång kinh tÕ. + Thu c¸c kho¶n nî khã ®ßi ®· xö lý xo¸ sæ nay ®ßi ®­îc tiÒn. + Thu c¸c kho¶n ph¶i tr¶ nh­ng ch­a tr¶ do nguyªn nh©n tõ phÝa chñ nî. + Thu tõ b¸n vËt t­, hµng ho¸, tµi s¶n d«i thõa, b¸n c«ng cô dông cô ®· ph©n bæ hÕt gi¸ trÞ, bÞ h­ háng hoÆc kh«ng cÇn sö dông. + Hoµn nhËp sè d­ chi phÝ trÝch tr­íc vÒ b¶o hµnh s¶n phÈm, hµng ho¸, c«ng tr×nh vµ h¹ng môc c«ng tr×nh khi hÕt thêi h¹n b¶o hµnh. + Thu vÒ c¸c kho¶n thuÕ ph¶i nép ®­îc Nhµ n­íc gi¶m (trõ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp). + Thu nhËp cña nh÷ng n¨m tr­íc nh­ng bÞ bá sãt hay l·ng quªn ghi sæ. + Thu tõ tiÒn th­ëng cña kh¸ch hµng vµ tõ quµ biÕu tÆng. ViÖc thay ®æi tªn gäi tõ ho¹t ®éng bÊt th­êng thµnh thu nhËp kh¸c còng rÊt phï hîp t×nh h×nh thùc tÕ cña kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay. V× hiÖn nay sù bÊt th­êng lµ lÏ dÜ nhiªn, x¶y ra cã khi lµ th­êng xuyªn do vËy lµ mét doanh nghiÖp trong thÞ tr­êng th× ph¶i cã sù chuÈn bÞ ®èi phã mäi vÊn ®Ò n¶y sinh vµ tù g¸nh chÞu mäi rñi ro gÆp ph¶i. 1. 2. Ph©n phèi thu nhËp: 1. 2. 1. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch ph©n phèi thu nhËp. Thu nhËp ®­îc tÝnh vµo cuèi mçi kú kÕ to¸n (th¸ng, quý, n¨m) nh­ng chØ ®­îc xÐt duyÖt vµ x¸c ®Þnh chÝnh thøc khi kÕt thóc niªn ®é kÕ to¸n th­êng lµ cuèi n¨m. V× vËy, sè ph©n phèi chÝnh thøc thu nhËp chØ ®­îc thùc hiÖn khi kÕt qu¶ vÒ thu nhËp ®­îc xÐt duyÖt (b¸o c¸o kÕ to¸n ®­îc duyÖt). Tuy nhiªn ®Ó sö dông kÞp thêi kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cho c¸c môc ®Ých ®· ®Þnh cña doanh nghiÖp, trong n¨m, hµng th¸ng, hµng quý doanh nghiÖp ph¶i t¹m thêi ph©n phèi theo kÕ ho¹ch vµ ph©n phèi kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 70% sè thu nhËp thùc tÕ. Sang ®Çu n¨m sau, khi b¸o c¸o kÕ to¸n n¨m ®­îc duyÖt lóc ®ã doanh nghiÖp x¸c ®Þnh sè ph©n phèi chÝnh thøc, so víi sè ®· nép råi thanh to¸n c¸c kho¶n ®· t¹m ph©n phèi theo kÕ ho¹ch. 1. 2. 2. Néi dung cña ph©n phèi thu nhËp: Néi dung ph©n phèi thu nhËp doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc thùc hiÖn theo ®iÒu 32 cña NghÞ ®Þnh 59/CP ngµy 03/10/1996 vµ ®iÒu 14 cña NghÞ ®Þnh 27/CP ngµy 20/04/1999. Theo c¸c v¨n b¶n nµy th× ph©n phèi thu nhËp ®­îc quy ®Þnh nh­ sau: 1- Nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp. 2- Bï c¸c kho¶n lç n¨m tr­íc. 3 - TrÝch c¸c kho¶n thu trªn vèn (bæ sung nguån vèn kinh doanh) 4 - Tr¶ tiÒn ph¹t vi ph¹m ph¸p luËt Nhµ n­íc nh­ vi ph¹m luËt thuÕ giao th«ng, luËt m«i tr­êng, luËt th­¬ng m¹i vµ quy chÕ hµnh chÝnh.... sau khi ®· trõ tiÒn båi th­êng tËp thÓ hoÆc c¸ nh©n g©y ra (nÕu cã). 5 - Trõ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· chi nh­ng kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lý khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ. 6 - Chia l·i cho c¸c ®èi t¸c gãp vèn theo hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (nÕu cã). 7 - PhÇn lîi nhuËn cßn l¹i ®­îc ph©n phèi nh­ sau: + Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn: trÝch 50% trë lªn kh«ng h¹n chÕ møc tèi ®a. + Quü dù phßng tµi chÝnh: trÝch 10% (nÕu sè d­ cña quü nµy b»ng 25% vèn ®iÒu lÖ cña doanh nghiÖp th× kh«ng trÝch n÷a). + §èi víi nghµnh ®Æc thï (nh­ ng©n hµng th­¬ng m¹i, b¶o hiÓm,..) mµ ph¸p luËt quy ®Þnh ph¶i trÝch lËp c¸c quü ®Æc biÖt tõ lîi nhuËn sau thuÕ. + Chia l·i cæ phÇn trong tr­êng hîp ph¸t hµnh cæ phiÕu kh«ng vuît qu¸ l·i tiÒn göi. + Sè lîi nhuËn cßn l¹i trÝch lËp quü khen th­ëng vµ quü phóc lîi møc trÝch tèi ®a cho c¶ hai quü nµy c¨n cø vµo tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn cña Nhµ n­íc (vèn Nhµ n­íc nãi ®©y lµ sè trung b×nh céng sè d­ trªn vèn Nhµ n­íc t¹i c¸c thêi ®iÓm 1/1 - 31/12 vµ cuèi mçi quý cña n¨m) nh­ sau: . Doanh nghiÖp ®­îc trÝch vµo hai quü khen th­ëng vµ phóc lîi tèi ®a b»ng 3 th¸ng l­¬ng thùc hiÖn nÕu tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn Nhµ n­íc n¨m b»ng hoÆc cao h¬n n¨m tr­íc; hoÆc lµ khi doanh nghiÖp ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, më réng kinh doanh ®ang trong thêi gian ®­îc miÔn thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp theo luËt khuyÕn khÝch ®Çu t­ trong n­íc cã tû suÊt lîi nhuËn thÊp h¬n n¨m tr­íc khi ®Çu t­. . Doanh nghiÖp ®­îc trÝch vµo hai quü khen th­ëng vµ phóc lîi tèi ®a b»ng hai th¸ng l­¬ng thùc hiÖn, nÕu tû suÊt lîi nhuËn n¨m nay thÊp h¬n n¨m tr­íc. Héi ®ång ban qu¶n trÞ gi¸m ®èc sau khi lÊy ý kiÕn cña ban chÊp hµnh C«ng §oµn quyÕt ®Þnh ph©n chia sè tiÒn vµo quü. + Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn: sau khi trÝch ®ñ quü khen th­ëng vµ phóc lîi theo møc quy ®Þnh th× bæ sung toµn bé sè lîi nhuËn cßn l¹i vµo quü ®Çu t­ ph¸t triÓn. S¬ ®å vÒ m« h×nh ph©n phèi lîi nhuËn ë c¸c doanh nghiÖp Tæng doanh thu vµ thu nhËp kh¸c Nép thuÕ thu nhËp DN Tæng chi phÝ KD Vµ chi phÝ kh¸c Nép thuÕ vÒ sö dông vèn NSNN Lîi nhuËn thùc hiÖn C¸c kho¶n bï lç n¨m tr­íc kh«ng ®­îc trõ vµo lîi nhuËn tr­íc thuÕ 1. TrÝch 10% vµo quü dù phßng tµi chÝnh Tr¶ tiÒn ph¹t vi ph¹m PLNN LN cßn l¹i 2. TrÝch 50% vµo quü ph¸t triÓn KD C¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· chi nh­ng kh«ng ®­îc tÝnh vµo CP hîp lý 3. LËp quü ®Æc biÖt ë nghµnh ®Æc thï LN cßn l¹i sau khi trÝch c¸c quü (1) - (4) 4. Chia l·i cæ phÇn ph¸t hµnh cæ phiÕu Chia l·i cho c¸c ®èi t¸c gãp vèn Quü phóc lîi Quü khen th­ëng II. H¹ch to¸n thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp: 2. 1. §Æc ®iÓm vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n: Thu nhËp cña doanh nghiÖp thÓ hiÖn b»ng chØ tiªu l·i hoÆc lç vµ g¾n víi kú h¹ch to¸n. Ng­êi ta chØ cã thÓ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh cña mét kú kÕ to¸n khi kÕt thóc kú h¹ch to¸n ®ã. Theo chÕ ®é kÕ to¸n ViÖt Nam, kú h¹ch to¸n thu nhËp theo n¨m d­¬ng lÞch. Muèn ph©n phèi thu nhËp doanh nghiÖp th× ph¶i x¸c ®Þnh ®­îc thu nhËp trong n¨m, v× vËy viÖc ph©n phèi thu nhËp n¨m nay chØ lµ theo kÕ ho¹ch vµ ®­îc thùc hiÖn thùc tÕ ë n¨m sau khi b¸o c¸o tµi chÝnh ®­îc duyÖt. H¹ch to¸n thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp nh»m môc ®Ých chñ yÕu t¸i ®Çu t­ më réng n¨ng lùc ho¹t ®éng kinh doanh, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn cña doanh nghiÖp, ®ång thêi khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp. 2. 2. Tµi kho¶n sö dông: §Ó h¹ch to¸n thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp ta cÇn sö dông c¸c tµi kho¶n chÝnh sau: - Tµi kho¶n 421: Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi KÕt cÊu cña tµi kho¶n nµy nh­ sau: + Bªn Nî: . Sè lç tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ thu nhËp kh¸c. . Sè ph©n phèi c¸c kho¶n l·i. + Bªn Cã: . Sè l·i tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ thu nhËp kh¸c. . Sè tiÒn l·i cÊp d­íi nép lªn, sè lç ®­îc cÊp trªn bï. . Xö lý c¸c kho¶n lç vÒ kinh doanh. Tµi kho¶n 421 cuèi kú cã thÓ cã: . Sè lç ch­a xö lý . Sè l·i ch­a ph©n phèi TK 421 cã 2 tµi kho¶n cÊp 2: TK 4211 - Lîi nhuËn n¨m tr­íc: Ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, t×nh h×nh ph©n phèi lîi nhuËn n¨m tr­íc. TK 4212 - Lîi nhuËn n¨m nay: Ph¶n ¸nh kÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, t×nh h×nh ph©n phèi lîi nhuËn thuéc n¨m nay. Ngoµi tµi kho¶n trªn cßn cã c¸c tµi kho¶n liªn quan kh¸c nh­: TK 911, TK 414, TK 415, TK 431, TK 411,..... Sè lîi nhuËn ph©n phèi l¹i ®­îc ph©n tÝch theo tõng néi dung (nép Ng©n s¸ch, chia liªn doanh....). 2.3. Chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n: - Chøng tõ: KÕ to¸n ph©n phèi lîi nhuËn theo: + QuyÕt ®Þnh ph©n phèi lîi nhuËn cña Gi¸m ®èc hoÆc Héi ®ång qu¶n trÞ. + C¸c quyÕt ®Þnh, th«ng t­ cña bé Tµi ChÝnh h­íng dÉn chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ vµ quü qu¶n lý doanh nghiÖp, - Sæ kÕ to¸n: C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp m×nh mµ kÕ to¸n sÏ lùa chän h×nh thøc ghi sæ kh¸c nhau. Cã 4 h×nh thøc ghi sæ ®ã lµ: NhËt ký sæ c¸i, NhËt ký chung, Chøng tõ ghi sæ, NhËt ký chøng tõ. Trong h×nh thøc NhËt ký chøng tõ h¹ch to¸n kÕt qu¶ kinh doanh ®­îc theo dâi trªn NhËt ký chøng tõ sè 10 vµ ®­îc më chi tiÕt cho tõng ho¹t ®éng vµ qu¸ tr×nh ph©n phèi l·i. Trong h×nh thøc chøng tõ ghi râ h¹ch to¸n kÕt qu¶ vµ ph©n phèi kÕt qu¶ kinh doanh c¨n cø vµo c¸c chøng tõ gèc ph¸t sinh lËp chøng tõ ghi sæ vµo sæ ®¨ng ký chøng tõ ghi sæ vµo sæ chi tiÕt theo tõng ho¹t ®éng vµ qu¸ tr×nh ph©n phèi l·i. 2. 4. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n: - H¹ch to¸n thu nhËp. + Ph¶n ¸nh lîi nhuËn h×nh thµnh tõ c¸c ho¹t ®éng s¶n xu¸t kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c trong kú kÕ to¸n: Nî TK911 - X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh Cã TK4212 - Lîi nhuËn n¨m nay + Ph¶n ¸nh c¸c kho¶n lç h×nh thµnh tõ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ c¸c ho¹t ®éng kh¸c: Nî TK4212 - Lîi nhuËn n¨m nay Cã TK911 - X¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh - H¹ch to¸n ph©n phèi lîi nhuËn . + Trong n¨m khi ph©n phèi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp cho tõng néi dung theo kÕ ho¹ch, kÕ to¸n ghi: Nî TK 4212 - Lîi nhuËn n¨m nay Cã TK 3334 - ThuÕ vµ c¸c kho¶n nép Nhµ n­íc Cã TK 3335 - Thu trªn vèn ph¶i nép Cã TK 111, 112,... - TiÒn ph¹t vi ph¹m ph¸p luËt Nhµ n­íc Cã TK 111, 112, 511, 411 - Chia l·i cho ®èi t¸c gãp vèn Cã TK 414 - TrÝch quü ®Çu t­ ph¸t triÓn Cã TK 415 - TrÝch quü dù phßng tµi chÝnh Cã TK 431 - TrÝch quü khen th­ëng, quü phóc lîi . Khi nép thuÕ thu nhËp cho Ng©n s¸ch, kÕ to¸n ghi: Nî TK 3334 - ThuÕ thu nhËp doanh nghiÖp (Sè ®· t¹m nép) Cã TK 111 - TiÒn mÆt Cã TK 112 - TiÒn göi ng©n hµng Cã TK 311 - Vay ng¾n h¹n . T¹m chia l·i cho c¸c bªn liªn doanh, cho c¸c cæ ®«ng ghi: Nî TK 4212 - Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi Cã TK 111 - TiÒn mÆt Cã TK 112 - TiÒn göi ng©n hµng Cã TK 311 - Vay ng¾n h¹n Cã TK 338 - Ph¶i tr¶ ph¶i nép kh¸c Cã TK 511 - Doanh thu b¸n hµng Cã TK 411 - Nguån vèn kinh doanh .... . T¹m trÝch lËp c¸c quü doanh nghiÖp, kÕ to¸n ghi: Nî TK 4212 - Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi Cã TK 414 - Quü ®Çu t­ ph¸t triÓn Cã TK 415 - Quü dù phßng tµi chÝnh Cã TK 431 - TrÝch quü khen th­ëng, quü phóc lîi . Bæ sung nguån vèn kinh doanh (phÇn lîi nhuËn ®Ó l¹i): Nî TK 4212 - Bæ sung nguån vèn kinh doanh Cã TK 411 - Ghi t¨ng nguån vèn kinh doanh Cuèi n¨m N kÕ to¸n ph¶i x¸c ®Þnh sè d­ cuèi kú cña TK 4212 " Lîi nhuËn n¨m nay" ®Ó chuyÓn thµnh sè d­ ®Çu kú cña TK 4211 "Lîi nhuËn n¨m tr­íc" trªn sæ cña n¨m N+1. . Cuèi n¨m, kÕt chuyÓn lîi nhuËn ch­a ph©n phèi n¨m nay sang lîi nhuËn ch­a ph©n phèi n¨m tr­íc: Nî TK 4212 Cã TK 4211 . Tr­êng hîp lç n¨m nay (hoÆc ph©n phèi qu¸ sè l·i) sÏ ®­îc chuyÓn thµnh lç n¨m tr­íc: Nî TK 4211 Cã TK 4212 Khi b¸o c¸o quyÕt to¸n ®­îc c¬ quan cã thÈm quyÒn duyÖt. KÕ to¸n tÝnh to¸n sè ®­îc ph©n phèi theo tõng néi dung vµ so s¸nh víi sè t¹m ph©n phèi ®Ó ph©n phèi bæ sung (nÕu sè thùc tÕ > sè t¹m ph©n phèi) hoÆc thu håi l¹i (nÕu sè thùc tÕ < sè t¹m ph©n phèi). . NÕu ph¶i bæ sung, kÕ to¸n ghi: Nî TK 4211 - Ph©n phèi bæ sung Cã TK 3334 Cã TK 3335 Cã TK 414 Cã TK 415 Cã TK 431 Cã TK 111, 112, 511, 411, 338 V.v.... . NÕu sè ®· t¹m ph©n phèi theo kÕ ho¹ch lín h¬n sè ph¶i ph©n phèi th× sè chªnh lÖch nép thõa, ghi: Nî TK 3334 Nî TK 3335 Nî TK 138 Nî TK 414 Nî TK 415 Nî TK 431 Nî TK 111, 112, 511, 411 Cã TK 4211 - Sè l·i n¨m tr­íc + Tr­êng hîp doanh nghiÖp kinh doanh bÞ thua lç, tuú theo quyÕt ®Þnh cña cÊp cã thÈm quyÒn, sè lç ®­îc xö lý, kÕ to¸n ghi: Nî TK 411 - Nguån vèn kinh doanh Nî TK 415 - Quü dù phßng tµi chÝnh Nî TK 111, 112, 138, 152 - NÕu ®­îc cÊp bï lç hoÆc do cæ ®«ng, liªn doanh chÞu Cã TK 4211 - Sè lç ®­îc xö lý S¬ ®å h¹ch to¸n x¸c ®Þnh thu nhËp TK 632 K/C gi¸ vèn TK 635, 811 TK 911 TK 511, 512 K/C doanh thu TK 515, 711 K/C chi phÝ TC Vµ chi phÝ kh¸c K/C thu nhËp TC Vµ thu nhËp kh¸c TK 641, 642 K/C chi phÝ b¸n hµng Vµ chi QLDN TK 421 L·i TK 421 Lç S¬ ®å h¹ch to¸n ph©n phèi lîi nhuËn TK 333(4,5) ThuÕ, thu trªn vèn TK 421 TK 414, 415,... Sè t¹m nép thõa TK 111,112,511.... Chia cho ®èi t¸c gãp... TK 333(4,5) Sè t¹m nép thõa TK 411, 414, 415,... Bæ sung c¸c quü TK 411, 415 Xö lý lç S¬ ®å kÕ to¸n tæng qu¸t lîi nhuËn vµ ph©n phèi lîi nhuËn TK 911 TK 421 TK 911 KÕt chuyÓn lç vµ coi nh­ lç tõ c¸c ho¹t ®éng KD TK 333 KÕt chuyÓn lîi nhuËn tõ c¸c ho¹t ®éng KD  (ho¹t ®éng tiªu thô, ThuÕ thu nhËp DN ph¶i nép ng©n s¸ch (t¹m nép vµ nép bæ sung)  ho¹t ®éng tµi chÝnh,  ho¹t ®éng kh¸c) TK 338, 111,112 T¹m chia vµ chia bæ sung cho c¸c thµnh viªn (cæ ®«ng, liªn doanh...) TK 411, 138,415... QuyÕt ®Þnh xö lý lç (trõ vµo vèn KD, TK 415, 414, 431.... LËp quü xÝ nghiÖp (t¹m trÝch theo kÕ ho¹ch vµ trÝch bæ sung) quü dù phßng hay  c¸c thµnh viªn ph¶i bï lç TK 411 Bæ sung vèn kinh doanh  TK 333,431,415,414... TK 512 Gi¸ thanh to¸n Ph©n chia kh«ng thuÕ lîi nhuËn  Sè t¹m ph©n phèi cho c¸c lÜnh vùc  lín h¬n sè ph¶i TK 33311 cho c¸c ThuÕ GTGT thµnh viªn t­¬ng øng b»ng hiÖn vËt ph©n phèi khi quyÕt to¸n n¨m chÝnh  thøc ®­îc duyÖt ChÕ ®é tµi chÝnh vµ kÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp ë mét sè n­íc. I. Thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp ë Ph¸p A. KÕ to¸n vÒ thu nhËp 1. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n vÒ thu nhËp: 1.1. Kh¸i niÖm - Thu nhËp lµ sè tiÒn doanh nghiÖp ®· thu hoÆc sÏ thu ®­îc do b¸n hµng, s¶n phÈm, cung cÊp c¸c c«ng tr×nh, lao vô, dÞch vô mµ doanh nghiÖp ®· thùc hiÖn. C¸c kho¶n thu nhËp bao gåm mét phÇn lµ thu nhËp tõ b¸n hµng vµ mét phÇn kh¸c lµ thu nhËp ngoµi b¸n hµng. VÝ dô: TiÒn l·i thu ®­îc tõ cho vay, chiÕt khÊu thanh to¸n do tr¶ nî cho nhµ cung cÊp tr­íc thêi h¹n, thu nhËp do nh­îng b¸n TSC§, thu c¸c kho¶n nî kÓ ®· mÊt.... - Kh«ng tÝnh vµo thu nhËp cña doanh nghiÖp nh÷ng kho¶n tiÒn doanh nghiÖp nhËn ®­îc do ®i vay, kh¸ch hµng tr¶ kho¶n nî tr­íc ®©y.... 1.2. Ph©n lo¹i thu nhËp Theo chÕ ®é hiÖn hµnh thu nhËp cña doanh nghiÖp chia lµm 3 lo¹i: - Thu nhËp s¶n xuÊt kinh doanh lµ thu nhËp khi doanh nghiÖp b¸n c¸c s¶n phÈm, dÞch vô hoµn thµnh, b¸n hµng ho¸, thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng phô, gi¸ trÞ TSC§ tù s¶n xuÊt, trî cÊp kinh doanh, thu nhËp qu¶n lý th«ng th­êng.... - Thu nhËp tµi chÝnh lµ thu nhËp tõ tiÒn l·i cho vay, tiÒn l·i ®­îc chia tõ chøng kho¸n (dù phÇn hoÆc bÊt ®éng ho¸), tiÒn l·i do nh­îng, b¸n c¸c phiÕu l­u ®éng ®Çu c¬ ng¾n h¹n, chiÕt khÊu thanh to¸n ®­îc h­ëng do tr¶ cho nhµ cung cÊp tr­íc thêi h¹n, l·i hèi ®o¸i, l·i do kh¸ch hµng chÊp nhËn th­¬ng phiÕu sÏ thu míi.... - Thu nhËp ®Æc biÖt lµ c¸c thu nhËp tõ c¸c ho¹t ®éng ®Æc biÖt cña doanh nghiÖp nh­: thu tiÒn ®­îc båi th­êng, tiÒn ph¹t trong quan hÖ mua b¸n, tiÒn thu ®­îc c¸c kho¶n nî kÓ ®· mÊt, thu nhËp do nh­îng, b¸n TSC§ v« h×nh vµ h÷u h×nh, TSC§ tµi chÝnh.... Trong tõng lo¹i thu nhËp l¹i ®­îc ph©n chia theo b¶n chÊt, tøc lµ theo néi dung kinh tÕ cña chóng. C¸c tµi kho¶n thu thuéc lo¹i 7 vµ ghi t¨ng bªn Cã ghi gi¶m bªn Nî, cuèi kú ®­îc kÕt chuyÓn sang tµi kho¶n kÕt qu¶ cña niªn ®é. C¸ch ph©n lo¹i thu nhËp trªn ®­îc sö dông trong kÕ to¸n tæng qu¸t, do ®ã c¸c thu nhËp cña kÕ to¸n tæng qu¸t chuyÓn sang kÕ to¸n ph©n tÝch ph¶i ®­îc ph©n lo¹i l¹i theo yªu cÇu cung cÊp th«ng tin ®Ó ra quyÕt ®Þnh nh­: ph©n lo¹i thu nhËp theo ngµnh ho¹t ®éng, theo tõng lo¹i thµnh phÈm hµng ho¸.... 1.3. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n vÒ thu nhËp - Trong kú khi ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô ghi t¨ng thu nhËp Nî c¸c TK kh¸c cã liªn quan Cã TK lo¹i 7 - Trong kú ph¸t sinh c¸c nghiÖp vô ghi gi¶m thu nhËp Nî TK lo¹i 7 Cã c¸c TK kh¸c cã liªn quan - Cuèi kú kÕt chuyÓn thu nhËp sang tµi kho¶n KÕt qu¶ niªn ®é Nî TK lo¹i 7 Cã TK 12 - KÕt qu¶ niªn ®é 2. KÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ cña niªn ®é 2.1. Kh¸i niÖm vµ c¸ch x¸c ®Þnh - KÕt qu¶ cña niªn ®é lµ chªnh lÖch gi÷a thu nhËp vµ chi phÝ cña c¸c ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp, nÕu: + Thu nhËp > Chi phÝ: Doanh nghiÖp cã l·i + Thu nhËp < Chi phÝ: Doanh nghiÖp bÞ lç - Ph­¬ng ph¸p x¸c ®Þnh kÕt qu¶ niªn ®é: Cã thÓ x¸c ®Þnh kÕt qu¶ chung cho c¸c ho¹t ®éng hoÆc x¸c ®Þnh kÕt qu¶ riªng cho tõng ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp: + X¸c ®Þnh kÕt qu¶ chung cña niªn ®é KÕt qu¶ niªn ®é (l·i, lç) = Thu nhËp cña niªn ®é - Chi phÝ cña niªn ®é + X¸c ®Þnh kÕt qu¶ theo tõng ho¹t ®éng trong doanh nghiÖp KÕt qu¶ ho¹t ®éng kinh = doanh (l·i, lç) KÕt qu¶ tµi chÝnh (l·i, lç) = KÕt qu¶ ®Æc biÖt (l·i, lç) = Thu nhËp kinh doanh vµ hoµn nhËp KH, DP thuéc - thu nhËp kinh doanh Thu nhËp tµi chÝnh vµ hoµn nhËp KH, DP thuéc - thu nhËp tµi chÝnh Thu nhËp ®Æc biÖt vµ hoµn nhËp KH, DP thuéc - thu nhËp ®Æc biÖt Chi phÝ kinh doanh vµ niªn kho¶n KH, DP thuéc chi phÝ kinh doanh Chi phÝ tµi chÝnh vµ niªn kho¶n KH, DP thuéc chi phÝ tµi chÝnh Chi phÝ ®Æc biÖt vµ niªn kho¶n KH, DP thuéc chi phÝ ®Æc biÖt 2.2. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n - TK sö dông: TK 12 - KÕt qu¶ niªn ®é TK 120 - KÕt qu¶ niªn ®é (l·i) D­ Cã TK 129 - KÕt qu¶ niªn ®é (lç) D­ Nî TK 128 - X¸c ®Þnh kÕt qu¶ chung cña c¸c ho¹t ®éng - S¬ ®å x¸c ®Þnh kÕt qu¶ niªn ®é TK lo¹i 6 (C¸c TK CP) K/c chi phÝ vµo cuèi kú (Ghi theo tõng TK) TK 120 (KQ niªn ®é l·i) Ph©n K/c l·i cuèi kú chia l·i TK 128 TK lo¹i 7 (X§ KQ chung) (C¸c TK thu nhËp) K/c thu nhËp cuèi kú (Theo tõng TK) TK 129 (KQ niªn ®é lç) K/c lç cuèi kú Xö trÝ lç B. KÕ to¸n vÒ ph©n phèi thu nhËp 1. Ph©n phèi thu nhËp t¹i c«ng ty hîp danh a. Nguyªn t¾c ph©n phèi - Tr­êng hîp c«ng ty cã l·i. Cã thÓ ph©n chia: + Theo tû lÖ vèn gãp (nÕu ®iÒu lÖ kh«ng Ên ®Þnh c¸ch chia kh¸c). + Theo møc kh«ng ®ång ®Òu, nÕu ®iÒu lÖ cã ghi dù kiÕn ph­¬ng thøc ph©n phèi nµy. + LËp quü dù tr÷ ®Þnh luËt, dù tr÷ ®iÒu lÖ, theo dù kiÕn ghi trong ®iÒu lÖ, tr­íc khi ph©n chia tiÒn lêi. Theo dù kiÕn ®iÒu lÖ víi møc l·i chia cè ®Þnh cho c¸c phÇn hïn tr­íc khi ph©n chia tiÒn lêi theo tû lÖ phÇn hïn hoÆc theo møc chia kh«ng ®ång ®Òu. Nh­ vËy, trong tr­êng hîp c«ng ty kinh doanh cã l·i, th× sè tiÒn l·i cã thÓ tr­íc hÕt dïng ®Ó lËp c¸c quü dù tr÷, chia l·i cè ®Þnh cho c¸c phÇn hïn, chªnh lÖch l·i cßn l¹i sÏ hoÆc chia theo tû lÖ víi phÇn hïn vèn hoÆc chia møc kh«ng ®ång ®Òu cho héi viªn, khi ®ã ph¶i tr¸nh nh÷ng ®iÒu kho¶n ph©n chia bÊt c«ng, thiªn vÞ. - Tr­êng hîp c«ng ty bÞ lç: Khi thua lç, th­êng theo tÝnh chÊt liªn tôc ho¹t ®éng, c«ng ty treo sè lç ®Ó trõ vµo sè l·i niªn ®é míi. NÕu ph¶i bï lç, th× còng chia cho c¸c héi viªn theo tû lÖ sè vèn ®· gãp vµo c«ng ty. b. C¸c bót to¸n c¬ b¶n - Tµi kho¶n sö dông: TK 120: KÕt qu¶ niªn ®é TK 119: KÕt qu¶ chuyÓn sang niªn ®é míi - H¹ch to¸n ph©n chia kÕt qu¶ + H¹ch to¸n ph©n chia tiÒn l·i . Ph¶n ¸nh trÝch lËp c¸c quü theo dù kiÕn: Nî TK 120: KÕt qu¶ niªn ®é Cã TK 1061 : Dù tr÷ ®Þnh luËt (5%) Cã TK 1063: Dù tr÷ ®iÒu lÖ (10%) . Ph¶n ¸nh tiÒn th­ëng sè cßn l¹i chia ®Òu theo tû lÖ vèn gãp: Nî TK 120: KÕt qu¶ niªn ®é Cã TK 455 (1, 2, 3): TiÒn lêi chia + th­ëng + H¹ch to¸n ph©n chia kÕt qu¶ lç . Theo vèn gãp cña mçi héi viªn ®Ó bï lç Chia lç theo tû lÖ vèn gãp cña mçi héi viªn: Nî TK 455 (1, 2, 3): Chia lç Cã TK 120: KÕt qña niªn ®é"N" . KÕt chuyÓn niªn ®é sau ®Ó trõ l·i niªn ®é sau Nî TK 119: KÕt chuyÓn sang niªn ®é míi Cã TK 120: KÕt qu¶ niªn ®é 2. Ph©n phèi tiÒn lêi t¹i c«ng ty TNHH VÒ nguyªn t¾c, tiÒn lêi cña c«ng ty tr­íc hÕt ®­îc chia 5% ®Ó thµnh lËp "Quü dù tr÷ luËt ®Þnh". Khi sè dù tr÷ cña quü ®¹t møc 100% vèn héi th× kh«ng b¾t buéc ph¶i trÝch lËp quü nµy hµng n¨m. Sè tiÒn lêi sau khi trÝch lËp quü dù tr÷ cã thÓ lín h¬n 5% sè tiÒn lêi chia hµng n¨m vµ tång møc quü cã thÓ lín h¬n 10% vèn héi, nÕu ®­îc c¸c héi viªn quyÕt ®Þnh: Quü dù tr÷ luËt ®Þnh kh«ng thÓ chia cho c¸c héi viªn mµ ®­îc dïng ®Ó bï lç. 3. Ph©n phèi tiÒn lêi t¹i C«ng ty cæ phÇn KÕt qu¶ c«ng ty ®¹t ®­îc tÝnh ®Õn cuèi n¨m ®­îc chia theo quy ®Þnh trong luËt lÖ vµ ®iÒu lÖ c«ng ty. - Dù tr÷ luËt ®Þnh ph¶i trÝch 5%, møc quü cÇn ph¶i ®¹t 10% vèn cña c«ng ty. -Tr¶ l·i cæ tøc theo tû lÖ l·i chia cè ®Þnh trªn mÖnh gi¸ cña cæ phiÕu. - LËp c¸c quü dù tr÷ kh¸c (dù tr÷ ®iÒu lÖ). - Tr¶ thï lao cho Héi ®ång qu¶n trÞ, møc ph©n phèi kh«ng qu¸ 10% sè l·i ph©n phèi cßn l¹i sau khi lËp quü dù tr÷ tù do ®· nªu trªn. - Tr¶ l·i cho cæ phÇn s¸ng lËp. - Sè lîi tøc nÕu cßn sÏ chia ®Òu cho c¸c cæ phÇn. PhÇn chia nµy cã thÓ kh«ng thùc hiÖn hµng n¨m, nÕu ®¹i héi ®ång cæ ®«ng quyÕt ®Þnh t¨ng møc quü dù tr÷ tù do cña c«ng ty. - NÕu d­ l·i cã thÓ kÕt chuyÓn sang niªn ®é míi - KÕ to¸n ph©n chia kÕt qu¶ ®­îc thùc hiÖn c¸c bót to¸n qua s¬ ®å sau: TK 1061- Dù tr÷ luËt ®Þnh TK 88 - KÕt qu¶ chê ph©n bæ LËp quü dù tr÷ luËt ®Þnh TK 1063- Dù tr÷ ®iÒu lÖ LËp quü dù tr÷ ®iÒu lÖ TK 457- Cæ ®«ng- cæ tøc sÏ tr¶ Tr¶ cæ tøc cè ®Þnh, cæ tøc s¸ng lËp TK 110- KÕt chuyÓn niªn ®é míi Sè d­ l·i chuyÓn cho niªn ®é sau II. KÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp cña Mü A. KÕ to¸n vÒ thu nhËp 1. B¶n chÊt cña thu nhËp Thu nhËp cßn ®­îc gäi lµ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp biÓu hiÖn b»ng kh¶ n¨ng sinh lêi cña doanh nghiÖp trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh. VÒ mÆt kÕ to¸n, kh¶ n¨ng sinh lêi ®­îc ®o l­êng sau mét kú nhÊt ®Þnh cã thÓ lµ mét th¸ng, mét quý hay mét n¨m b»ng c¸ch so s¸nh doanh thu ®­îc t¹o ra víi c¸c chi phÝ ph¸t sinh. Doanh thu lµ gi¸ trÞ ®­îc thùc hiÖn do viÖc b¸n s¶n phÈm, hµng ho¸, hoÆc cung cÊp dÞch vô cho kh¸ch hµng. Doanh thu ®­îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch lÊy gi¸ b¸n ®¬n vÞ, s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cung cÊp nh©n víi sè l­îng cña hµng ho¸ dÞch vô cung cÊp. Chi phÝ kinh doanh lµ c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh t¹o ra doanh thu. PhÇn chªnh lÖch gi÷a tæng doanh thu vµ chi phÝ ph¸t sinh ®­îc gäi lµ thu nhËp thuÇn tõ ho¹t ®éng kinh doanh. Do ®ã: Thu nhËp thuÇn = Tæng doanh thu - Tæng chi phÝ Ng­îc l¹i nÕu chi phÝ lín h¬n doanh thu th× phÇn chªnh lÖch nµy ®­îc gäi lµ lç 2. Néi dung cña thu nhËp §¸nh gi¸ thu nhËp cña mçi doanh nghiÖp liªn quan ®Õn 3 yÕu tè. C¸c yÕu tè ®ã gåm doanh thu, chi phÝ vµ thu nhËp thuÇn. Thu nhËp thuÇn, th­íc ®o chÝnh vÒ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp ®­îc x¸c ®Þnh b»ng chªnh lÖch gi÷a doanh thu vµ chi phÝ liªn quan. Doanh thu ®­îc ®Þnh nghÜa trong ph¸p lÖnh kÕ to¸n Mü nh­ sau: Doanh thu lµ tæng sù gia t¨ng tµi s¶n hay lµ sù gi¶m gép c¸c kho¶n nî ®­îc c«ng nhËn vµ ®­îc ®Þnh l­îng theo ®óng c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n ®­îc chÊp nhËn, lµ kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng cã lîi nhuËn cña doanh nghiÖp vµ cã thÓ lµm thay ®æi vèn chñ së h÷u. Doanh thu ®­îc cÊu thµnh tõ ba ho¹t ®éng chung ®ã lµ: . B¸n s¶n phÈm . Thùc hiÖn c¸c dÞch vô vµ c¸c dÞch vô ®­îc phÐp kh¸c trong khi sö dông c¸c tµi s¶n cña doanh nghiÖp. . B¸n c¸c nguån tµi s¶n kh¸c ngoµi s¶n phÈm. Cuèi kú kho¸ sæ kÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh lµ qu¸ tr×nh ®iÒu chuyÓn sè d­ cña c¸c tµi kho¶n chi phÝ, tµi kho¶n thu nhËp sang tµi kho¶n L·i l­u gi÷ NÕu l·i: Nî TK "Tæng hîp thu nhËp" Cã TK "L·i l­u gi÷" NÕu lç: Nî TK "L·i l­u gi÷" Cã TK "Tæng hîp thu nhËp" - H¹ch to¸n qu¸ tr×nh kho¸ sæ ®­îc kh¸i qu¸t theo s¬ ®å sau: TK "Chi phÝ" TK "Tæng hîp thu nhËp" TK "Doanh thu" Sè d­ Sè d­ tr­íc Kho¸ sæ c¸c TK Kho¸ sæ c¸c TK tr­íc kho¸ sæ chi phÝ thu nhËp kho¸ sæ TK "L·i l­u gi÷" Chªnh lÖch Doanh thu > Chi phÝ Chªnh lÖch Doanh thu < Chi phÝ B. KÕ to¸n ph©n phèi thu nhËp KÕ to¸n ph©n phèi thu nhËp t¹i C«ng ty hîp danh Lîi nhuËn cña c«ng ty hîp danh ®­îc ph©n chia theo sù nhÊt trÝ ban ®Çu cña nh÷ng ng­êi chung vèn. §iÒu nµy th­êng ®Ò cËp mét c¸ch cô thÓ trong c¸c ®iÒu kho¶n cña c«ng ty hîp danh. Tho¶ ­íc cã thÓ quy ®Þnh lç sÏ ®­îc ph©n phèi kh¸c víi l·i hoÆc cã thÓ theo cïng mét c¸ch. Khi x©y dùng mét tho¶ ­íc vÒ c¸c vÊn ®Ò nµy nh÷ng ng­êi chung vèn th­êng xem xÐt hai yÕu tè quan träng sau: -Thêi gian vµ c«ng søc ®ãng gãp vµo c«ng ty cña tõng ng­êi chung vèn. - Tæng vèn cña tõng ng­êi trong c«ng ty. Tuy nhiªn, hÇu hÕt c¸c tho¶ thuËn vÒ ph©n chia lîi nhuËn ®Òu theo mét trong c¸c c¸ch sau: - Tû lÖ cè ®Þnh lµ ph­¬ng ph¸p c¸c thµnh viªn cã thÓ tho¶ thuËn theo tû lÖ cè ®Þnh ®Ó chia lîi nhuËn. - Tr¶ l­¬ng cho c¸c thµnh viªn, thu nhËp rßng hoÆc lç cßn l¹i ®­îc chia theo tû lÖ cè ®Þnh. - Tr¶ l·i ®èi víi vèn ®Çu t­ cña c¸c thµnh viªn phÇn thu nhËp rßng hoÆc lç ®­îc chia theo tû lÖ cè ®Þnh. - Tr¶ l­¬ng cho c¸c thµnh viªn, tr¶ l·i ®èi víi vèn cña c¸c thµnh viªn vµ kho¶n thu nhËp rßng hoÆc lç cßn l¹i ®­îc chia theo tû lÖ cè ®Þnh. PhÇn II §¸nh gi¸ ­u nh­îc ®iÓm cña c¸c quan ®iÓm tµi chÝnh vµ kÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp T¹i c¸c doanh nghiÖp viÖt nam Tõ khi nÒn kinh tÕ n­íc ta chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc víi nhiÒu biÖn ph¸p vÜ m« ®­îc thùc hiÖn ®· t¹o m«i tr­ßng kinh doanh lµnh m¹nh cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Tuy vËy bªn c¹nh nh÷ng doanh nghiÖp lµm ¨n kh¸ víi lîi nhuËn thu ®­îc cao cã ®iÒu kiÖn më réng s¶n xuÊt vµ ®ãng gãp lín cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, cßn cã nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh thua lç lµm cho nÒn kinh tÕ sa sót. Sau thêi gian ®æi míi th× hiÖn nay n­íc ta ®· vµ ®ang cã nh÷ng thµnh tùu to lín vÒ kinh tÕ, ®· gi÷ v÷ng vµ ph¸t huy nh÷ng thµnh tùu ®ã ®ßi hái chóng ta cÇn cã nh÷ng quy chÕ chÆt chÏ cho mäi lÜnh vùc kinh tÕ vµ ®Æc biÖt lµ c¸c quy ®Þnh vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp. Trong qu¸ tr×nh thùc thi c¸c quy ®Þnh ®· n¶y sinh mét vÊn ®Ò kh«ng phï hîp víi th«ng lÖ phæ biÕn quèc tÕ vµ t×nh h×nh thay ®æi kinh tÕ trong vµ ngoµi n­íc. §ßi hái chóng ta ph¶i tiÕp tôc cñng cè vµ hoµn thiÖn h¬n n÷a chÝnh s¸ch tµi chÝnh, kÕ to¸n. I. VÒ c«ng t¸c kÕ to¸n: Theo chÕ ®é kÕ to¸n hiÖn hµnh ®Ó ph¶n ¸nh kÕt qu¶ l·i hay lç trong kú kÕ to¸n cña mét doanh nghiÖp ta ph¶i sö dông TK 412 "Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi". Theo em viÖc sö dông TK 421 võa ®Ó ph¶n ¸nh l·i võa ®Ó ph¶n ¸nh lç trong qu¸ tr×nh kinh doanh lµ ch­a thuËn lîi vµ râ rµng cho c«ng t¸c kÕ to¸n. §èi víi nh÷ng c¬ së kinh doanh nhá víi tr×nh ®é kÕ to¸n ch­a cao th× viÖc dïng chung TK 421 sÏ rÊt dÔ g©y ra nhÇm lÉn gi÷a l·i vµ lç. H¬n n÷a viÖc dïng chung TK 421 còng g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý, tõ ®ã sÏ dÉn tíi viÖc sai sãt trong c«ng t¸c lËp b¸o c¸o tµi chÝnh vµ còng nh­ viÖc ®äc c¸c b¸o c¸o ®ã. Lîi nhuËn ch­a ph©n phèi cña n¨m N: Lîi nhuËn n¨m N ch­a ph©n phèi = Lîi nhuËn thùc hiÖn n¨m N - Lîi nhuËn n¨m N ®· ph©n phèi §iÒu nµy khiÕn cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng thÓ theo dâi ®Çy ®ñ t×nh h×nh lîi nhuËn cña doanh nghiÖp m×nh. Mét trong nh÷ng yªu cÇu th«ng tin kÕ to¸n lµ ph¶i chÝnh x¸c, kÞp thêi, toµn diÖn vµ kh¸ch quan. §èi víi mét doanh nghiÖp, lîi nhuËn thùc hiÖn n¨m N cho biÕt t×nh h×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cã hiÖu qu¶ kh«ng, qua ®ã doanh nghiÖp sÏ cã nh÷ng ®iÒu chØnh thÝch hîp. V× vËy, yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i chi tiÕt TK 4212 thµnh c¸c tµi kho¶n cÊp 3 ®Ó theo dâi riªng lîi nhuËn thùc hiÖn vµ t×nh h×nh t¹m ph©n phèi, t¹o ®iÒu kiÖn cho cung cÊp th«ng tin còng nh­ trong c«ng t¸c theo dâi kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp. Ta cã thÓ cã 2 tµi kho¶n cÊp 3 nh­ sau: TK 42121: Lîi nhuËn thùc hiÖn n¨m tr­íc TK 42122: Lîi nhuËn ®· ph©n phèi n¨m tr­íc VÒ kÕt cÊu tµi kho¶n nµy cã sè d­ bªn Nî ph¶n ¸nh lç ch­a xö lý, cã sè d­ bªn Cã ph¶n ¸nh l·i ch­a ph©n phèi. Sang ®Çu niªn ®é kÕ to¸n n¨m sau lóc ®ã xuÊt hiÖn TK 4211 - Lîi nhuËn n¨m tr­íc - khi kÕ to¸n chuyÓn sè chªnh lÖch cña TK 42121 víi TK 42122 sang lµ sè lîi nhuËn cña n¨m tr­íc ch­a ph©n phèi hÕt, ®Ó chê quyÕt ®Þnh ph©n phèi chÝnh thøc ®Ó xö lý. Khi t¹m ph©n phèi lîi nhuËn trong n¨m, kÕ to¸n ghi: Nî TK 42122 Cã TK 333 (4,5), 414, 415, 431,... NÕu sè t¹m ph©n phèi nµy lín h¬n lîi nhuËn thùc hiÖn n¨m N th× TK 4212 sÏ cã sè d­ bªn Nî, tøc lµ cuèi kú doanh nghiÖp s¶n xuÊt bÞ lç nh­ng thùc chÊt trong n¨m ®ã doanh nghiÖp vÉn cã l·i. ViÖc nµy th­êng g©y nhÇm lÉn cho nh÷ng kÕ to¸n cã tr×nh ®é thÊp hay nh÷ng ng­êi Ýt am hiÓu kÕ to¸n, ®Æc biÖt trong tr­êng hîp cÇn ®­a ra c¸c th«ng tin qu¶n trÞ. ë hÇu hÕt c¸c n­íc cã nÒn kÕ to¸n ph¸t triÓn trªn thÕ giíi hä ®· t¸ch thµnh 2 tµi kho¶n l·i lç kh¸c nhau. ViÖc ®¬n gi¶n hÖ thèng tµi kho¶n mét mÆt rÊt thuËn tiÖn cho c«ng t¸c kÕ to¸n, nh­ng mÆt kh¸c lîi nhuËn lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. L·nh ®¹o doanh nghiÖp, nhµ ®Çu t­, ng©n hµng, c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp ®Òu quan t©m ®Õn chØ tiªu nµy. V× vËy nghiÖp vô nµy cÇn ph¶i h¹ch to¸n râ rµng, ®­a ra kÕt qu¶ chÝnh x¸c vµ hîp lý. §Ó h¹ch to¸n thu nhËp ®­îc râ rµng h¬n, chi tiÕt h¬n theo em nªn cÇn t¸ch TK 421 thµnh 2 tµi kho¶n l·i lç kh¸c nhau vµo hÖ thèng tµi kho¶n. Khi ®ã sÏ kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm chung cña TK 421, sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý còng nh­ khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c c¬ së s¶n xuÊt kinh doanh nhá víi ®éi ngò kÕ to¸n phï hîp. II. VÒ chÕ ®é tµi chÝnh 2. 1. Nh÷ng h¹n chÕ trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc (DNNN): ChÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã sù thay ®æi ®¸ng kÓ b¾t ®Çu tõ n¨m 1997, nã ®­îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc Nhµ n­íc ra NghÞ ®Þnh 59/CP ngµy 03/10/1996 vµ NghÞ ®Þnh 27/CP ngµy 30/04/1999 söa ®æi bæ sung NghÞ ®Þnh 59/CP vÒ quy chÕ qu¶n lý tµi chÝnh vµ h¹ch to¸n kinh doanh ®èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, víi mét quan ®iÓm c¬ b¶n lµ viÖc ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ ph¶i phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña s¶n xuÊt, phï hîp víi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa, vµ gi¶i quyÕt tèt mèi quan hÖ gi÷a ba lîi Ých: Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng. Nh­ng tõ khi ra ®êi ®· cã nhiÒu ý kiÕn kh¸c nhau vÒ chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn nµy. cho tíi nay ®· qua 6 n¨m thùc hiÖn, ng­êi ta ®· thÊy râ mÆt h¹n chÕ cña nã c¶ vÒ khÝa c¹nh lý luËn vµ thùc tiÔn, nhÊt lµ sù kh¸c biÖt gi÷a m« h×nh ph©n phèi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc víi c¸c doanh nghiÖp thuéc thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c. MÆt kh¸c, chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn hiÖn nay sÏ lµ mét h¹n chÕ vÒ ph¸t huy néi lùc trong viÖc ®Çu t­, trang bÞ thªm n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp b»ng nguån vèn tõ lîi nhuËn sau thuÕ. Sau n÷a, chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn nh­ hiÖn nay cßn dÉn ®Õn mÊt c«ng b»ng, kh«ng b×nh ®¼ng ngay c¶ gi­· c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Vµ sau cïng, vÒ mÆt lý luËn ch­a hîp lý. 2. 1. 1. VÒ nép tiÒn sö dông vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc: ChÕ ®é sö dông vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc thùc hiÖn tõ n¨m 1991 tíi nay chia lµm 2 giai ®o¹n. - Tõ n¨m 1991 tíi 1996: sè tiÒn nép thu vÒ sö dông vèn ®­îc ®ua vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh, kh«ng ph©n biÖt doanh nghiÖp cã l·i hay lç (víi tû lÖ tuú thuéc nghµnh nghÒ kinh doanh, tõ 0,2%/th¸ng tíi 0,5%/th¸ng). - Tõ 1996 tíi nay: Theo Th«ng t­ sè 70 - TC/TCDN ngµy 05/11/1996 sè tiÒn nép thu vÒ sö dông vèn ng©n s¸ch ®­îc ®­a vµo lîi nhuËn sau thuÕ, vµ ®­îc ph©n ®Þnh râ: NÕu kinh doanh bÞ lç th× kh«ng ph¶i nép, cßn nÕu kinh doanh cã l·i th× míi ph¶i nép, nh­ng l¹i ®­îc chia ra: nÕu sè l·i sau thuÕ cßn l¹i (sau khi ®· bï kho¶n lç c¸c n¨m tr­íc kh«ng ®ùîc trõ vµo lîi nhuËn sau thuÕ) lín h¬n sè tiÒn thu sö dông vèn ph¶i nép th× ph¶i nép ®ñ, ng­îc l¹i, nÕu nhá h¬n th× cßn bao nhiªu nép bÊy nhiªu. KÓ tõ khi cã chÕ ®é thu tiÒn sö dông vèn ng©n s¸ch tíi nay ®· cã nhiÒu tranh c·i ®Ò cËp tíi vÊn ®Ò nµy. Nh­ng theo em kh«ng nªn duy tr× chÕ ®é thu trªn vèn vµ kho¶n nµy nªn ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp bæ sung nguån vèn kinh doanh, v× c¸c lý do sau: Thø nhÊt: Còng lµ vèn ng©n s¸ch Nhµ n­íc, nÕu ®Çu t­ vµo doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× doanh nghiÖp nµy ph¶i nép tiÒn thu sö dông vèn, cßn nÕu ®Çu t­ vµo c¸c c«ng ty cæ phÇn th× doanh nghiÖp nµy l¹i kh«ng ph¶i nép. Doanh nghiÖp Nhµ n­íc th× Nhµ n­íc lµ chñ së h÷u, kh«ng ai l¹i ®i thu chi phÝ tiÒn sö dông vèn cña m×nh bá ra. Thø hai: Theo chÕ ®é thu sö dông vèn hiÖn nay th× kh«ng ®¶m b¶o ®­îc c«ng b»ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong viÖc sö dông vèn ng©n s¸ch. Do ®ã kh«ng khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Thø ba: Tû lÖ thu vÒ chi phÝ sö dông vèn ng©n s¸ch còng ch­a hîp lý gi÷a c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc thuéc c¸c nghµnh nghÒ kh¸c nhau vµ so víi l·i suÊt ng©n hµng hiÖn hµnh. 2. 1. 2. VÒ chia l·i cho c¸c ®èi t¸c gãp vèn theo hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh (nÕu cã). §Çu tiªn cÇn ph©n biÖt râ hai h×nh thøc lµ liªn doanh vµ hîp t¸c kinh doanh. Cã rÊt nhiÒu ®iÓm ®Ó ph©n biÖt sù kh¸c nhau cña hai h×nh thøc nµy, nh­ng ®iÓm kh¸c nhau c¬ b¶n lµ h×nh thøc liªn doanh sÏ ra ®êi mét ph¸p nh©n míi, cßn h×nh thøc hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh th× kh«ng. Do vËy hai hay nhiÒu doanh nghiÖp hîp t¸c kinh doanh th× ph¶i dùa vµo mét t­ c¸ch ph¸p nh©n cña mét doanh nghiÖp thµnh viªn ®Ó tiÕn hµnh kinh doanh. Theo chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ th× lîi nhuËn sau thuÕ ®­îc ph©n phèi theo tr×nh tù sau: Bï lç c¸c n¨m tr­íc, nép tiÒn sö dông vèn ng©n s¸ch, tr¶ tiÒn vi ph¹m Ph¸p luËt Nhµ n­íc, trõ c¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· chi nh­ng kh«ng ®­îc tÝnh vµo chi phÝ hîp lý khi x¸c ®Þnh thu nhËp chÞu thuÕ, råi phÇn cßn l¹i míi chia cho c¸c ®èi t¸c gãp vèn theo hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. §iÒu bÊt hîp lý sù ph©n phèi theo tr×nh tù trªn. Theo em nÕu cã thu trªn vèn th× kho¶n nµy ph¶i n»m sau kho¶n chia cho c¸c ®èi t¸c kinh doanh. 2. 1. 3. VÒ quü ®Çu t­ ph¸t triÓn: Theo th«ng t­ sè 64/TT - BTC ngµy 07/06/1999, ta thÊy ®iÓm tiÕn bé nhÊt tõ tr­íc tíi nay trong chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn sau thuÕ lµ ®· giµnh ®­îc mét tû lÖ rÊt cao (tèi thiÓu 50% lîi nhuËn sau thuÕ, sau khi ®· bï lç, nép tiÒn sö dông vèn ng©n s¸ch, tr¶ tiÒn ph¹t, bï ®¾p chi phÝ,chia l·i cho ®èi t¸c) ®Ó h×nh thµnh nªn quü ®Çu t­ ph¸t triÓn, vµ môc ®Ých cña kho¶n nµy kh«ng bao gåm c¸c kho¶n kh«ng mang tÝnh "®Çu t­ ph¸t triÓn" mµ chñ yÕu dïng ®Ó bæ sung nguån vèn kinh doanh. §iÒu nµy thÓ hiÖn râ quan t©m tíi viÖc n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt, t¨ng søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong kinh tÕ thÞ tr­êng. Tuy vÒ sè th× lín (50%) nh­ng sè lîi nhuËn sau thuÕ ®· trõ ®i 5 kho¶n trªn th× sè cßn l¹i qu¸ nhá, nªn phÇn lîi nhuËn sau thuÕ b»ng sè tuyÖt ®èi trÝch vµo quü ®Çu t­ ph¸t triÓn qu¸ Ýt, rÊt khã thùc hiÖn môc tiªu nµy. 2. 1. 4. VÒ chia l·i cæ phÇn trong tr­êng hîp ph¸t hµnh cæ phiÕu. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu kh«ng? Theo em th× chØ cã c«ng ty cæ phÇn míi ®­îc ph¸t hµnh cæ phiÕu. NÕu doanh nghiÖp Nhµ n­íc ph¸t hµnh cæ phiÕu th× Nhµ n­íc ®· ®a d¹ng ho¸ së h÷u doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®iÒu nµy tr¸i víi NghÞ ®Þnh 27/CP lµ: "viÖc huy ®éng vèn kh«ng ®­îc lµm thay ®æi h×nh thøc së h÷u cña doanh nghiÖp", ®ång thêi khi ph¸t hµnh cæ phiÕu th× doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®· chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. Tõ nh÷ng bÊt cËp cña thùc tiÔn ph©n phèi lîi nhuËn ®· ph©n tÝch trªn, chÕ ®é ph©n phèi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc cÇn ®æi míi theo h­íng t¨ng c­êng quyÒn tù chñ cho c¸c doanh nghiÖp (Nhµ n­íc chØ ®­a ra mét khung quy ®Þnh chung), t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp võa b¶o toµn vèn kinh doanh võa t¨ng kh¶ n¨ng tÝch luü, b¶o ®¶m lîi Ých cho Nhµ n­íc, doanh nghiÖp vµ c¶ ng­êi lao ®éng vµ h¹n chÕ sù kh¸c nhau trong ph©n phèi lîi nhuËn gi÷a c¸c doanh nghiÖp. Theo ®Þnh h­íng ®ã em xin ®­a ra m« h×nh ph©n phèi lîi nhuËn theo mét tr×nh tù sau: 1 - Nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp 2 - C¸c kho¶n bï lç n¨m tr­íc kh«ng ®­îc trõ vµo lîi nhuËn tr­íc thuÕ. 3 - Tr¶ tiÒn vi ph¹m ph¸p luËt Nhµ n­íc. 4 - C¸c kho¶n chi phÝ thùc tÕ ®· chi nh­ng kh«ng tÝnh vµo chi phÝ hîp lý. 5 - Chia l·i cho c¸c ®èi t¸c gãp vèn theo hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh. 6 - PhÇn cßn l¹i trÝch vµo c¸c quü nh­ cò theo Th«ng t­ sè 64/1999/TB - BTC ngµy 07/06/1999. 7 - Sè lîi nhuËn cßn l¹i (nÕu cã) ®­îc bæ sung hÕt vµo quü ®Çu t­ ph¸t triÓn. 2. 2. ViÖc h×nh thµnh c¸c quü tõ lîi nhuËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp liªn doanh (DNLD) vµ doanh nghiÖp kh¸c cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi: §iÒu 41 LuËt DNLD (1996) quy ®Þnh: "Sau khi nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, DNLD trÝch 5% lîi nhuËn cßn l¹i ®Ó lËp quü dù phßng. Quü dù phßng giíi h¹n ë møc 10% vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp....". NÕu so víi quy ®Þnh cña luËt söa ®æi bæ sung n¨m 1992 quy ®Þnh nµy cña luËt DNLD n¨m 1996 ®· gi¶m nhÑ nghÜa vô trÝch lËp quü dù phßng cña doanh nghiÖp liªn doanh (Gi¶m møc tèi ®a tõ 25% xuèng cßn 10% vèn ph¸p ®Þnh cña doanh nghiÖp). Kh«ng thÓ phñ ®Þnh tÝnh quan träng cña quü dù phßng cña DNLD nh»m duy tr× ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh b×nh th­êng, liªn tôc trong tr­êng hîp rñi ro, bÊt tr¾c, hoÆc trong thêi gian chuyÓn sang kinh doanh s¶n phÈm kh¸c... cã thÓ cã biÕn ®éng lín vÒ vèn kinh doanh. Tuy nhiªn trong luËt DNLD cã quy ®Þnh viÖc h×nh thµnh quü dù phßng, nh­ng quy ®Þnh nµy cßn thiÕu tÝnh cô thÓ, ch­a lµm râ môc ®Ých còng nh­ c¬ chÕ sö dông quü dù phßng. MÆt kh¸c møc trÝch lËp quü dù phßng cßn cao, nhÊt lµ c¸c dù ¸n cã vèn ®Çu t­ cao vµ thùc sù kh«ng cã ý nghÜa ®èi víi nh÷ng dù ¸n thua lç kÐo dµi trong nhiÒu n¨m. Quy ®Þnh nµy kh«ng nh÷ng can thiÖp vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña DNLD, mµ cßn h¹n chÕ nh÷ng kh¶ n¨ng sö dông lîi nhuËn cña c¸c bªn liªn doanh. Trªn thùc tÕ cã rÊt nhiÒu DNLD rÊt cÇn vèn ®Ó më réng kinh doanh nh­ng vÉn ph¶i dµnh mét kho¶n tiÒn kh«ng nhá ®Ó lËp quü dù phßng. MÆt kh¸c, ®èi víi c¸c DNLD ho¹t ®éng trong lÜnh vùc ng©n hµng, b¶o hiÓm th× ph¸p luËt ®· quy ®Þnh râ viÖc trÝch lËp quü dù tr÷ b¾t buéc ®Ó duy tr× ho¹t ®éng kinh doanh cña hä vµ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ. Sù bÊt hîp lý vµ ch­a râ rµng cña quy ®Þnh nµy, cïng víi viÖc kh«ng ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi ®· g©y nªn nhiÒu b¨n kho¨n th¾c m¾c cho c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi kh¸c muèn liªn doanh víi doanh nghiÖp ViÖt Nam. LuËt doanh nghiÖp hiÖn hµnh còng kh«ng quy ®Þnh nghÜa vô trÝch lËp dù phßng ®èi víi doanh nghiÖp trong n­íc (Quy ®Þnh nµy chØ ¸p dông cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc). §Ó gãp phÇn t¹o sù b×nh ®¼ng vÒ nghÜa vô gi÷a doanh nghiÖp liªn doanh vµ doanh nghiÖp 100% vèn n­íc ngoµi, còng nh­ doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ doanh nghiÖp trong n­íc, §iÒu 41 LuËt söa ®æi bæ sung mét sè ®iÒu cña LuËt ®Çu t­ n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam n¨m 2000 ®· b·i bá vÒ tû lÖ b¾t buéc tõ lîi nhuËn cßn l¹i cña DNLD ®Ó lËp quü dù phßng, ®ång thêi cho phÐp doanh nghiÖp: "Sau khi nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c, viÖc trÝch lËp c¸c quü dù phßng, quü phóc lîi, quü më réng s¶n xuÊt vµ c¸c quü kh¸c do doanh nghiÖp tù quyÕt ®Þnh". MÆc dï ®· cã sù ®æi míi c¨n b¶n trong c¬ chÕ ph©n phèi lîi nhuËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp, c¬ chÕ nµy vÉn béc lé mét sè tån t¹i, mét sè ®iÓm ch­a thËt phï hîp víi doanh nghiÖp liªn doanh. Nh­ ta ®· biÕt, LuËt thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp hiÖn hµnh th× c¸c doanh nghiÖp kh«ng ®­îc h¹ch to¸n c¸c lo¹i tiÒn th­ëng, kÓ c¶ vÒ tiÒn th­ëng vÒ ph¸t minh s¸ng chÕ hay gi¶i ph¸p c¶i tiÕn kü thuËt hîp lý ho¸ c«ng nghiÖp.... vµo chi phÝ s¶n xuÊt. Do vËy, ®Ó khuyÕn khÝch c¸n bé, nh©n viªn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm c¸c doanh nghiÖp liªn doanh vµ c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi sö dông mét phÇn lîi nhuËn sau thuÕ ®Ó trÝch lËp c¸c quü cña doanh nghiÖp, tr­íc hÕt lµ quü khen th­ëng, quü phóc lîi. V× vËy, theo em §iÒu 41 LuËt §TNN nªn söa thµnh: "Sau khi nép thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp vµ thùc hiÖn c¸c nghÜa vô tµi chÝnh kh¸c, viÖc trÝch thu nhËp cßn l¹i ®Ó lËp c¸c quü dù phßng, quü khen th­ëng vµ quü phóc lîi vµ c¸c quü kh¸c trong doanh nghiÖp''. 2. 3. C¸c kiÕn nghÞ vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp. 2.3.1. KiÕn nghÞ vÒ thu nhËp §èi víi kÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ë c¸c cöa hµng thuéc c¸c doanh nghiÖp: HiÖn nay, mét sè doanh nghiÖp kÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh ë c¸c cöa hµng míi chØ ®­îc h¹ch to¸n tæng hîp, ch­a ph¶n ¸nh ®­îc cô thÓ l·i, lç tõng cöa hµng. NÕu chØ nh×n vµo sè liÖu tæng hîp vÒ kÕt qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp chØ mang tÝnh chÊt chung chung kh«ng cô thÓ nªn ¶nh h­ëng ®Õn c«ng t¸c qu¶n lý cña doanh nghiÖp. V× thÕ, c¸c doanh nghiÖp nªn h¹ch to¸n kÕt qu¶ kinh doanh theo tõng cöa hµng, x¸c ®Þnh l·i, lç ®èi víi tõng cöa hµng gióp cho ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp biÕt ®­îc cöa hµng nµo lµm ¨n cã hiÖu qu¶, cöa hµng nµo cßn ch­a ®¹t yªu cÇu tõ ®ã cã nh÷ng biÖn ph¸p chØ ®¹o thÝch hîp. §Ó x¸c ®Þnh kÕt qu¶ kinh doanh theo tõng cöa hµng, kÕ to¸n doanh nghiÖp cÇn ph¶i më chi tiÕt TK 911 theo tõng cöa hµng. KÕ to¸n c¸c cöa hµng sÏ tÝnh to¸n vµ tËp hîp toµn bé doanh thu tiªu thô, gi¸ vèn hµng b¸n, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp ph¸t sinh trùc tiÕp t¹i cöa hµng m×nh. §èi víi c¸c chi phÝ ph¸t sinh chung trong toµn doanh nghiÖp th× kÕ to¸n ph¶i tiÕn hµnh ph©n bæ cho tõng cöa hµng. Tiªu thøc ph©n bæ mµ kÕ to¸n cã thÓ chän lµ doanh thu thuÇn hoÆc gi¸ vèn hµng b¸n. Cã thÓ tiÕn hµnh ph©n bæ theo c«ng thøc sau: Chi phÝ b¸n hµng Tæng chi phÝ cÇn ph©n bæ (QLDN) ph©n bæ = x DT thuÇn cña cöa hµng cho cöa hµng Tæng doanh thu thuÇn Sau ®ã kÕ to¸n doanh nghiÖp sÏ tiÕn hµnh c¸c bót to¸n kÕt chuyÓn doanh thu thuÇn, gi¸ vèn hµng b¸n, chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp cña tõng cöa hµng ®Ó x¸c ®Þnh l·i, lç. 2.3.2. KiÕn nghÞ vÒ ph©n phèi thu nhËp Nh­ nh÷ng phÇn ®· ph©n tÝch ë trªn theo em ®Ó cã mét quy ®Þnh hoµn chØnh h¬n vÒ ph©n phèi thu nhËp chóng ta cÇn lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò sau: - Chóng ta nªn bá phÇn thu trªn vèn vµ cho phÇn nµy, nªn ®Ó cho doanh nghiÖp gi÷ l¹i bæ sung nguån vèn kinh doanh t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp thùc hiÖn c¸c dù ¸n ®Çu t­ tµi s¶n n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt kinh doanh, chÊt l­îng s¶n phÈm, hiÖu qu¶ vµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp nhµ n­íc. - HiÖn nay ë mét sè c¸c doanh nghiÖp 2 quü: Quü khen th­ëng vµ Quü phóc lîi còng kh«ng ®­îc më chi tiÕt v× do lîi nhuËn cßn l¹i sau thuÕ cña c¸c doanh nghiÖp lµ qu¸ Ýt nªn kÕ to¸n kh«ng tiÕn hµnh ph©n phèi ®ñ c¸c quü theo ®óng N§ 59/CP cña ChÝnh phñ. V× vËy, chóng ta nªn quy ®Þnh râ vÒ sù cÇn thiÕt ph¶i cã c¸c quü ®­îc ph©n phèi tõ lîi nhuËn sau thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp ë c¸c doanh nghiÖp kh«ng thuéc thµnh phÇn kinh tÕ Nhµ n­íc tõ c¸c doanh nghiÖp lín cho ®Õn c¸c doanh nghiÖp nhá. Cã nh­ vËy míi t¹o ra sù c©n b»ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ n­íc ta. - Chóng ta nªn huû bá hai møc thuÕ suÊt , thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp trong n­íc 28% vµ doanh nghiÖp n­íc ngoµi lµ 25% thµnh mét møc thuÕ chung lµ 25%, ®Ó t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh lµnh m¹nh trong kinh doanh, kh¾c phôc t×nh tr¹ng "l·i thËt lç gi¶" cña doanh nghiÖp muèn trèn thuÕ. Vµ ®iÒu nµy nhanh chãng ®­a vµo ¸p dông trong thùc tiÔn. KÕt luËn Thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp lu«n gi÷ mét vÞ trÝ rÊt quan träng trong c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. §èi víi ViÖt Nam chóng ta lµ mét n­íc ®ang ph¸t triÓn, cã nÒn kinh tÕ víi xuÊt ph¸t ®iÓm thÊp ®ang gÆp khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm vèn ®Çu t­ vµ x©y dùng c¬ së h¹ tÇng. Do ®ã hiÖn nay Nhµ n­íc ®ang thùc hiÖn ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u víi nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc cïng víi viÖc thùc thi chÝnh s¸ch héi nhËp më cöa nÒn kinh tÕ, nªn c¸c quy ®Þnh tµi chÝnh rÊt cëi më vµ th«ng tho¸ng. Sù cëi më ®· thu hót sù ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc tuy ®· cã sù thay ®æi th­êng xuyªn nh­ng d­êng nh­ ë mét khÝa c¹nh nµo ®ã vÉn ch­a theo kÞp sù thay ®æi nhanh nh­ vò b·o cña nÒn kinh tÕ hiÖn nay. §Ó ®­a ra nh÷ng quy ®Þnh tµi chÝnh kÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp phï hîp thËt kh«ng ph¶i lµ vÊn ®Ò ®¬n gi¶n cho chóng ta. Lµm sao cho c¸c quy ®Þnh ®ã võa th«ng tho¸ng võa chÆt chÏ võa theo kÞp sù thay ®æi cña nÒn kinh tÕ th× míi cã lîi cho ®Êt n­íc ta ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh­ng víi sù quan t©m cña mäi tÇng líp trong x· héi, ®Æc biÖt lµ tÇng líp trÝ thøc ®­îc ®µo t¹o trong c¸c tr­êng §¹i häc. Víi t­ c¸ch lµ mét sinh viªn em còng cè g¾ng hÕt søc ®Ó ®­a ra mét sè kiÕn nghÞ vÒ chÝnh s¸ch, c¬ chÕ cña thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp n­íc ta hiÖn nay nh»m hoµn thiÖn h¬n n÷a vÊn ®Ò nµy. §Ò tµi thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp lµ mét ®Ò tµi kh«ng mÊy míi mÎ nh­ng l¹i hãc bóa v× ph¹m vi cña nã kh¸ réng cÇn truy cËp nhanh nh¹y c¸c th«ng tin tµi chÝnh kÞp thêi v× sù thay ®æi cña c¸c quy ®Þnh nµy rÊt nhanh chãng. VËy nªn tµi liÖu lu«n bÞ h¹n chÕ, vµ víi kiÕn thøc tµi chÝnh vµ kÕ to¸n cßn thiÕu thùc tÕ, em chØ ®­a ra ý kiÕn m×nh cho lµ ®óng lµ cÇn thiÕt vÒ mét khÝa c¹nh cña ®Ò tµi. Em thùc sù mong cã sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®äc. Em c¶m ¬n c« Ph¹m BÝch Chi ®· gióp ®ì em hoµn thµnh ®Ò tµi nµy. Tµi liÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh kÕ to¸n tµi chÝnh trong c¸c doanh nghiÖp - NXB Gi¸o dôc 2. HÖ thèng kÕ to¸n doanh nghiÖp - NXB Thèng kª 3. N§ 59/CP ngµy 03/10/1996 4. N§ 27/CP ngµy 20/04/1999 5. N§ 22/H§BT ngµy 24/01/1991 6. Th«ng t­ sè 64/TT - BTC ngµy 07/06/1999 7. Th«ng t­ 70 - TC/TCDN ngµy 05/11/1996 8.T¹p chÝ kÕ to¸n, kiÓm to¸n 9. T¹p chÝ tµi chÝnh 10. T¹p chÝ th«ng tin tµi chÝnh 11. Gi¸o tr×nh KÕ to¸n quèc tÕ - Khoa KÕ to¸n Tr­êng §HKTQD Môc lôc Lêi më ®Çu 1 PhÇn i - chÕ ®é tµi chÝnh kÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp viÖt nam 2 I. Thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp 2 1.1. Kh¸i niÖm,vai trß, ý nghÜa vµ néi dung cña thu nhËp 2 1.1.1 Kh¸i niÖm, vai trß vµ ý nghÜa 2 1.1.2. Néi dung cña thu nhËp 2 1.2. Ph©n phèi thu nhËp 5 1.2.1 Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch thu nhËp 5 1.2.2. Néi dung cña ph©n phèi thu nhËp 5 II. H¹ch to¸n thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp 8 2.1. §Æc ®iÓm vµ nhiÖm vô h¹ch to¸n 8 2.2. Tµi kho¶n sö dông 8 2.3. Chøng tõ, sæ s¸ch kÕ to¸n 9 2.4. Ph­ong ph¸p h¹ch to¸n 9 ChÕ ®é tµi chÝnh vµ kÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp ë 1 sè n­íc 15 I. Thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp trong c¸c doanh nghiÖp ë Ph¸p 15 A. KÕ to¸n vÒ thu nhËp 15 1. Kh¸i niÖm, ph©n lo¹i vµ ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n vÒ TN vµ ph©n phèi TN 15 1.1. Kh¸i niÖm 15 1.2. Ph©n lo¹i TN 15 1.3. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n thu nhËp 16 2. KÕ to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ niªn ®é 16 2.1. Kh¸i niÖm vµ c¸ch x¸c ®Þnh 16 2.2. Ph­¬ng ph¸p h¹ch to¸n 17 B. KÕ to¸n vÒ ph©n phèi thu nhËp 18 1. Ph©n phèi thu nhËp t¹i C«ng ty hîp danh 18 2. Ph©n phèi tiÒn lêi t¹i C«ng ty TNHH 19 3. Ph©n phèi tiÒn lêi t¹i C«ng ty cæ phÇn 19 II. KÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp cña Mü 20 A. KÕ to¸n vÒ thu nhËp 20 1. B¶n chÊt cña thu nhËp 20 2. Néi dung cña thu nhËp 21 B. KÕ to¸n vÒ ph©n phèi thu nhËp 22 KÕ to¸n vÒ ph©n phèi thu nhËp t¹i C«ng ty hîp danh 22 PhÇn ii - ®¸nh gi¸ ­u nh­îc ®iÓm cña c¸c quan ®iÓm tµi chÝnh vµ kÕ to¸n vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp 23 I. VÒ c«ng t¸c kÕ to¸n 23 II. VÒ chÕ ®é tµi chÝnh 25 2.1. Nh÷ng h¹n chÕ trong DNNN 25 2.1.1. VÒ nép tiÒn sö dông vèn NSNN 26 2.1.2. VÒ chia l·i cho c¸c ®èi t¸c 27 2.1.3. VÒ quü ®Çu t­ ph¸t triÓn 27 2.1.4. VÒ chia l·i cæ phÇn trong tr­êng hîp ph¸t hµnh cæ phiÕu 28 2.2. ViÖc h×nh thµnh c¸c quü tõ lîi nhuËn cßn l¹i cña DNLD vµ DN kh¸c cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi. 28 2.3. C¸c kiÕn nghÞ vÒ thu nhËp vµ ph©n phèi thu nhËp 30 2.3.1. KiÕn nghÞ vÒ thu nhËp 30 2.3.2. KiÕn nghÞ vÒ ph©n phèi thu nhËp 31 KÕt luËn 33