Đề tài Bí mật đời tư – vấn đề lí luận và thực tiễn

§Ò tµi: BÝ mËt ®êi t­ – vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn KÕt CÊu Bµi ViÕt 1. PhÇn më ®Çu 2. Néi Dung a. PhÇn lý luËn I. Kh¸i niÖm “ BÝ mËt ®êi t­” II. QuyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­ III. Mét sè quy ®Þnh vÒ “ BÝ mËt ®êi t­” cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi. B. Thùc tÕ I. HiÓu thÕ nµo vÒ “bÝ mËt ®êi t­” liªn quan ®Õn t¸c nghiÖp b¸o chÝ. II. C¸c vô viÖc liªn quan ®Õn “ BÝ mËt ®êi t­”. 3. KÕt luËn PhÇn më ®Çu Trong ®êi sèng x· héi, mçi ng­êi ®Òu cã mét sè quyÒn mµ trong ®ã c¸c quyÒn nh©n th©n lµ bé phËn quyÒn ngµy cµng trë nªn quan träng. §ã lµ c¸c quyÒn cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn danh dù, uy tÝn, nh©n phÈm … Ph¸p luËt ®ang ngµy cµng chó träng ®Õn viÖc b¶o vÖ quyÒn nh©n th©n mµ ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc h×nh ¶nh c¸ nh©n, bÝ mËt ®êi t­ c¸ nh©n … Nãi chung, quyÒn nh©n th©n lµ thø quyÒn ®Ó b¶o vÖ c¸i “danh” cña mçi con ng­êi, bao gåm nhiÒu kh¸i niÖm danh dù, danh tiÕng, danh hiÖu, thanh danh, bót danh …Khi nãi ®Õn quyÒn nh©n th©n ng­êi ta th­êng quan t©m ®Õn nh÷ng quyÒn cô thÓ nh­ quyÒn ®èi víi hä, tªn ; quyÒn ®èi víi h×nh ¶nh cña m×nh ; quyÒn ®­îc b¶o vÖ danh dù, nh©n phÈm, uy tÝn ; quyÒn ®­îc b¶o vÖ bÝ mËt ®êi t­ … Mét x· héi cµng tiÕn bé bao nhiªu, quyÒn tù do d©n chñ cµng ®­îc më réng bao nhiªu, th× con ng­êi cµng ®­îc t«n träng bÊy nhiªu, vµ do ®ã c¸c quyÒn nh©n th©n cµng ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh ®Çy ®ñ, râ rµng h¬n cïng víi c¸c biÖn ph¸p b¶o vÖ ngµy cµng cã hiÖu qu¶. VÝ dô: ë n­íc ta, tr­íc ®©y c¸c quyÒn nh©n th©n ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh ch­a nhiÒu, trong cuéc sèng th­êng ngµy, tªn hä, h×nh ¶nh, ®êi t­ cña c¸ nh©n c«ng d©n dÔ bÞ bªu riÕu trªn mÆt b¸o víi nhiÒu ®éng c¬ kh¸c nhau ; ng­êi bÞ xóc ph¹m dï chÞu rÊt nhiÒu khã kh¨n, khæ së, nhôc nh· mµ kh«ng biÕt lµm c¸ch nµo ®Ó tù vÖ, buéc ng­êi vi ph¹m chÊm døt hµnh vi xóc ph¹m ®Õn b¶n th©n m×nh, gia ®×nh m×nh. Th­êng th× ng­êi x©m ph¹m chØ bÞ ®Òn bï t­îng tr­ng b»ng c¸ch xin lçi chø kh«ng cã biÖn ph¸p nµo ®Òn bï tho¶ ®¸ng vÒ vËt chÊt vµ tinh thÇn cho ng­êi ®ã. GÇn 10 n¨m nay, cïng víi nh÷ng thµnh qu¶ cña c«ng cuéc ®æi míi, sù ra ®êi cña bé luËt d©n sù (cã hiÖu lùc tõ ngµy 01. 07. 1996), nhiÒu quyÒn nh©n th©n cña c«ng d©n ®· ®­îc Nhµ n­íc long träng c«ng nhËn vµ thùc hiÖn nhiÒu biÖn ph¸p b¶o vÖ. Cô thÓ nh­ vÊn ®Ò hä tªn, h×nh ¶nh, bÝ mËt ®êi t­, uy tÝn, danh dù, nh©n phÈm cña c¸ nh©n ®· ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh ë nhiÒu v¨n b¶n, nhiÒu ngµnh luËt kh¸c nhau. NhiÒu vô ¸n ®· ®­îc Toµ ¸n thô lÝ xÐt xö, buéc ng­êi vi ph¹m dï lµ c¸ nh©n hay tæ choc, dï lµ t­ nh©n hay Nhµ n­íc ®Òu ph¶i cã nghÜa vô xin lçi vµ båi th­êng b»ng tiÒn cho ng­êi bÞ x©m ph¹m. Tõ c¸c c¬ quan Nhµ n­íc tiÕn hµnh tè tông g©y oan sai, tõ b¸o chÝ th«ng tin sai sù thËt, xuyªn to¹c, vu khèng ; tõ viÖc c¸ nh©n tæ choc ®¹o v¨n, ¨n c¾p nh¹c, x©m ph¹m b¶n quyÒn ; tõ viÖc tù ý sö dông hä tªn hay h×nh ¶nh cña c«ng d©n trªn c¸c mÉu qu¶ng c¸o, in lÞch mµ kh«ng hái ý kiÕn hoÆc kh«ng ®­îc sù ®ång ý cña ng­êi ®ã hoÆc th©n nh©n cña hä (nÕu hä ®· chÕt, mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù). Hµnh vi x©m ph¹m quyÒn nh©n th©n cña c«ng d©n kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i g©y ra thiÖt h¹i cho c¸ nh©n ®ã mµ kÓ c¶ tr­êng hîp ng­êi bÞ x©m ph¹m kh«ng bÞ thiÖt h¹i g×, thËm chÝ lµ cã lîi cho hä, nh­ng vÒ nguyªn t¾c hÔ kh«ng cã sù ®ång ý cña ng­êi ®ã th× bÞ coi lµ vi ph¹m. HiÖn nay ph¸p luËt ®· quy ®Þnh c¸c biÖn ph¸p ®Ó b¶o vÖ vµ kh«i phôc c¸c quyÒn nh©n th©n cña c«ng d©n. Theo ®ã, ng­êi x©m ph¹m nh©n th©n cña ng­êi kh¸c th× dï cè ý hay v« ý th× ®Òu ph¶i cã nghÜa vô chÊm døt hµnh vi vi ph¹m, xin lçi c¶i chÝnh c«ng khai; nÕu x© ph¹m danh dù nh©n phÈm, uy tÝn th× ph¶i båi th­êng b»ng mét kho¶n tiÒn bï ®¾p tæn thÊt vÒ tinh thÇn cho ng­êi bi x©m ph¹m. NÕu chØ x©m ph¹m ®anh dù, nh©n phÈm, uy tÝn th× båi th­êng thiÖt h¹i tinh thÇn tèi ®a b»ng 10 th¸ng l­¬ng tèi thiÓu (do ChÝnh phñ quy ®Þnh trong tong thêi kú, hiÖn nay lµ 290. 000 ®ång /th¸ng). NÕu viÖc x©m ph¹m g©y ¶nh h­ëng ®Õn søc khoÎ, thiÖt h¹i tÝnh m¹ng, ng­êi bÞ xóc ph¹m lo l¾ng, buån phiÒn sinh ra bÖnh tËt, tù tö … th× riªng møc båi th­êng thiÖt h¹i tinh thÇn cã thÓ ®Õn tèi ®a 60 th¸ng l­¬ng tèi thiÓu. §ã lµ tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ gi÷a ng­êi víi ng­êi – gi÷a ng­êi vi ph¹m víi ng­êi bÞ x©m ph¹m ; cßn ®èi víi x· héi nãi chung th× Nhµ n­íc ®¹i diÖn cho x· héi sÏ xö ph¹t hä. ViÖc x©m ph¹m nh©n th©n cña ng­êi kh¸c lµ hµnh vi nguy hiÓm cho x· héi, nÕu ë møc ®é thÊp, tÝnh nguy hiÓm ch­a ®¸ng kÓ th× cã thÓ bÞ Nhµ n­íc xö lý hµnh chÝnh ; nÕu nguy hiÓm ë møc ®é ®¸ng kÓ th× ng­êi thùc hiÖn hµnh vi Êy cã thÓ bÞ xö lý h×nh sù. Nãi tãm l¹i, quyÒn nh©n th©n cña con ng­êi ®· ®­îc ph¸p luËt quan t©m ngµy cµng nhiÒu. Tuy nhiªn, ë mét vµi lÜnh vùc th× vÉn ch­a ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch thÝch ®¸ng, cßn nhiÒu bÊt cËp. Do tÇm hiÓu biÕt vµ ph¹m vi tµi liÖu cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt nµy chØ t×m hiÓu tíi mét khÝa c¹nh nhá cña quyÒn nh©n th©n - ®Ò tµi: “ BÝ mËt ®êi t­ - vÊn ®Ò lÝ luËn vµ thùc tiÔn. ” Néi dung A. PhÇn lý luËn I. Kh¸i niÖm “bÝ mËt ®êi t­” HiÖn nay Bé luËt d©n sù n­íc ta ®· cã nh÷ng quy ®Þnh vÒ quyÒn b¶o vÖ ®èi víi bÝ mËt ®êi t­. Theo ®ã, viÖc thu thËp, c«ng bè th«ng tin, t­ liÖu vÒ ®êi t­ cña c¸ nh©n ph¶i ®­îc ng­êi ®ã ®ång ý, trong tr­êng hîp ng­êi ®ã ®· chÕt, mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, ch­a ®ñ 15 tuæi th× ph¶i ®­îc cha, mÑ, vî, chång, con ®· thµnh niªn hoÆc ng­êi ®¹i diÖn cña ng­êi ®ã ®ång ý, trõ tr­êng hîp thu thËp, c«ng bè th«ng tin, t­ liÖu theo quyÕt ®Þnh cña c¬ quan cã thÈm quyÒn. Quy ®Þnh lµ vËy nh­ng xem ra ®Ó x¸c ®Þnh thÕ nµo lµ “®êi t­” vµ “bÝ mËt ®êi t­” th× cßn nhiÒu vÊn ®Ò ch­a ®­îc lµm râ. Ph¸p luËt ViÖt Nam hiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh râ rµng vÒ ph¹m vi kh¸i niÖm “BÝ mËt ®êi t­”, ®ång thêi còng ch­a cã v¨n b¶n ph¸p luËt nµo gi¶i thÝch kh¸i niÖm “bÝ mËt ®êi t­” râ rµng. Kh¸i niÖm “ BÝ mËt ®êi t­” lµ côm tõ H¸n – ViÖt, cã nguån gèc ch÷ H¸n vµ ®­îc ViÖt ho¸. Do ®ã, cã thÓ hiÓu “bÝ mËt” lµ nh÷ng chuyÖn kÝn ®¸o, chuyÖn muèn che giÊu, kh«ng cho ai biÕt. “T­” cã nghÜa lµ riªng, viÖc riªng, cña riªng. Nh­ vËy “bÝ mËt ®êi t­”lµ chuyÖn thÇm kÝn cña mét c¸ nh©n nµo ®ã. Theo TiÕn sÜ Lª Thu Hµ (Häc ViÖn T­ Ph¸p), hiÖn nay ViÖt Nam ch­a cã ®Þnh nghÜa vÒ bÝ mËt ®êi t­: “Theo chóng t«i, cã thÓ hiÓu “bÝ mËt” lµ nh÷ng g× ch­a ®­îc tiÕt lé, chØ mét hoÆc mét sè ng­êi nµo ®ã biÕt, cßn “®êi t­’ lµ nh÷ng g× liªn quan ®Õn sinh ho¹t riªng t­ cña c¸ nh©n nµo ®ã mµ ng­êi ®ã kh«ng muèn nhiÒu ng­êi biÕt (tÆng bå tiÒn, ngo¹i t×nh, t×nh tr¹ng h«n nh©n, sù dÞch chuyÓn tµi s¶n, di chóc thõa kÕ hoÆc ®¬n gi¶n lµ ai hay lui tíi nhµ …). Nghiªn cøu c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt ban hµnh tõ tr­íc tíi nay, chóng t«i còng nhËn thÊy, ch­a cã bÊt kú mét quy ®Þnh nµo “gi¶i thÝch” thÕ nµo lµ bÝ mËt ®êi t­ vµ danh môc bÝ mËt ®êi t­. Theo chóng t«i, “bÝ mËt ®êi t­” lµ nh÷ng th«ng tin mµ chØ c¸ nh©n ng­êi ®ã hoÆc mét sè ng­êi th©n thÝch biÕt ®­îc vÒ cuéc sèng riªng cña m×nh mµ hä kh«ng muèn tiÕt lé cho nhiÒu ng­êi. ” TiÕn sÜ Lª Thu Hµ cho r»ng tÊt c¶ nh÷ng ®iÒu vÒ c¸ nh©n ng­êi ®ã nh­ nh©n th©n, tµi s¶n, kÓ c¶ tµi s¶n riªng t­ mµ ng­êi ®ã cã ®­îc do ho¹t ®éng hîp ph¸p, ph¸p luËt kh«ng b¾t buéc hä ph¶i c«ng khai th× ®ã ®­îc x¸c ®Þnh lµ bÝ mËt ®êi t­ cña hä. Theo quan ®iÓm cña mét sè ng­êi lµm c«ng t¸c ph¸p luËt, bÝ mËt ®êi t­ cã thÓ hiÓu lµ nh÷ng g× g¾n víi nh©n th©n con ng­êi, lµ quyÒn c¬ b¶n. §ã cã thÓ lµ nh÷ng th«ng tin vÒ h×nh ¶nh, cuéc sèng gia ®×nh, tªn gäi, con c¸i, c¸c mèi quan hÖ g¾n liÒn víi mét c¸ nh©n mµ ng­êi nµy kh«ng muèn cho ng­êi kh¸c biÕt. Nh÷ng bÝ mËt ®êi t­ nµy chØ cã b¶n th©n ng­êi ®ã biÕt hoÆc nh÷ng ng­êi th©n thÝch, nh÷ng ng­êi cã mèi liªn hÖ víi ng­êi ®ã biÕt vµ hä ch­a tõng c«ng bè ra ngoµi víi bÊt k× ai. “BÝ mËt ®êi t­” cã thÓ ®­îc hiÓu lµ “chuyÖn trong nhµ” cña c¸ nh©n nµo ®ã. VD: con ngoµi gi¸ thó, di chóc, h×nh ¶nh c¸ nh©n, t×nh tr¹ng søc khoÎ, bÖnh tËt, c¸c lo¹i th­ tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn. v. v. . II. QuyÒn ®èi víi “BÝ mËt ®êi t­” Theo ®iÒu 24 Bé luËt d©n sù th×, quyÒn nh©n th©n lµ quyÒn d©n sù g¾n liÒn víi mçi c¸ nh©n, kh«ng thÓ chuyÓn giao cho ng­êi kh¸c, trõ tr­êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh kh¸c. VÉn theo Bé luËt d©n sù th×, quyÒn vÒ nh©n th©n bao gåm: quyÒn ®èi víi hä tªn, quyÒn x¸c ®Þnh d©n téc, quyÒn khai sinh, khai tö, quyÒn cña c¸ nh©n ®èi víi h×nh ¶nh, quyÒn ®­îc b¶o ®¶m an toµn vÒ tÝnh m¹ng, søc khoÎ, th©n thÓ, quyÒn ®­îc b¶o vÖ danh dù, nh©n phÈm … Trong ®ã, quyÒn vÒ bÝ mËt ®êi t­ còng lµ mét quyÒn vÒ nh©n th©n. Xin ®¬n cö mét vÝ dô: quyÒn vÒ h×nh ¶nh râ rµng lµ quyÒn cña nh©n th©n, tuy nhiªn chØ nh÷ng h×nh ¶nh “nãng” ghi l¹i sinh ho¹t riªng t­ cña c¸ nh©n bÞ ng­êi kh¸c “tr­ng” ra cho c«ng chóng th× míi bÞ coi lµ x©m ph¹m bÝ mËt ®êi t­… Còng cã tr­êng hîp Bé luËt d©n sù quy ®Þnh mét c¸ch râ rµng, ch¼ng h¹n nh­ bÝ mËt th­ tÝn, ®iÖn tÝn. Ch¼ng h¹n nh­ nÕu vî (hoÆc chång) v× ghen tu«ng mµ nghe lÐn, ghi ©m ®iÖn tho¹i, ®iÖn b¸o, ®äc tin nh¾n cña ng­êi b¹n ®êi m×nh còng ®­îc coi lµ hµnh vi vi ph¹m. Tuy nhiªn, nÕu nh­ v× vî (hoÆc chång) nãi qu¸ to mµ ng­êi bªn c¹nh nghe ®­îc th× khã cã thÓ coi lµ x©m ph¹m … Theo th«ng t­ sè 09/2005/TT - BCA ngµy 05. 09. 2005: “H­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh sè 38/2005/N§ - CP ngµy 18. 03. 2005 cña chÝnh phñ quy ®Þnh mét sè biÖn ph¸p b¶o ®¶m trËt tù c«ng céng”, n¬i c«ng céng lµ c¸c khu vùc, ®Þa ®iÓm phôc vô chung cho mäi ng­êi nh­ vØa hÌ, lßng ®­êng, qu¶ng tr­êng, c¬ së kinh tÕ, v¨n ho¸, n¬i sinh ho¹t céng ®ång; t¹i khu vùc trô së c¬ quan Nhµ n­íc, tæ choc chÝnh trÞ - x· héi hoÆc t¹i nh÷ng n¬i ®­îc tr­ng dông ®Ó phôc vô cho nhiÒu ng­êi: trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh ( n¬i tæ chøc héi chî, triÓn l·m …) hoÆc khu thÓ thao (s©n bãng, s©n quÇn vît, chî næi …) Nh­ vËy nh÷ng g× c¸ nh©n ph« diÔn ra n¬i c«ng céng th× kh«ng cßn gäi lµ bÝ mËt ®êi t­ n÷a vµ nh÷ng g× c¸ nh©n kh¸c cã quyÒn vÒ n¬i c«ng céng Êy b×nh ®¼ng nh­ nhau. VÝ dô: h×nh ¶nh mét c¸ nh©n nµo ®ã ( chop t¹i nhµ hay studio) muèn ®¨ng b¸o, ph¸t hµnh ph¶i xin phÐp c¸ nh©n ®ã. Nh­ng nÕu ai ®ã ®ang tham gia phiªn toµ, chop h×nh chung nhiÒu ng­êi (bÞ c¸o, nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n, héi ®ång xÐt xö, ng­êi dù kh¸n … ) th× nh÷ng h×nh ¶nh ®Êy kh«ng cßn bÝ mËt ®êi t­ n÷a mµ lµ h×nh ¶nh vÒ sinh ho¹t céng ®ång, t¸c gi¶ bøc ¶nh ®Êy cã quyÒn sö dông mµ kh«ng cÇn ph¶i xin phÐp nh÷ng ng­êi cã mÆt trong ¶nh. T­¬ng tù, h«n nh©n vµ gia ®×nh lµ chuyÖn riªng t­ cña c¸ nh©n víi nhau, nh­ng ®· ®em nh÷ng chuyÖn riªng t­ Êy tr×nh bµy tr­íc phiªn toµ c«ng khai th× nh÷ng lêi Êy kh«ng cßn lµ bÝ mËt ®êi t­ n÷a, vµ nã ®· ®­îc chÝnh nh÷ng ng­êi trong cuéc tù nguyÖn c«ng khai ho¸ cho nªn, kh«ng cã c¸i bÝ mËt ®êi t­ “chung chung” mµ bÝ mËt ®êi t­ ph¶i ®­îc cô thÓ trong tõng tr­êng hîp râ rµng. C«ng d©n muèn ph¸p luËt b¶o vÖ quyÒn vÒ bÝ mËt ®êi t­ th× c«ng d©n ®ã ph¶i cã nghÜa vô chøng minh bÝ mËt ®ã thuéc vÒ c¸ nh©n ng­êi ®ã mag ch­a tõng c«ng bè, c«ng khai ë n¬i c«ng céng. Ph¸p luËt ViÖt Nam ®· quy ®Þnh mét sè quyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­: - HiÕn ph¸p n¨m 1946, §iÒu 11: T­ ph¸p ch­a quyÕt ®Þnh th× kh«ng ®­îc b¾t bí, giam cÇm c«ng d©n ViÖt Nam. Nhµ ë vµ th­ tÝn cña c«ng d©n ViÖt Nam, kh«ng ai ®­îc x©m ph¹m mét c¸ch tr¸i ph¸p luËt. - HiÕn ph¸p n¨m 1959, ®iÒu 28: Ph¸p luËt b¶o ®¶m nhµ ë cña c«ng d©n n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ kh«ng bÞ x©m ph¹m, th­ tÝn ®­îc gÜ­ bÝ mËt. C«ng d©n n­íc ViÖt Nam d©n chñ céng hoµ cã quyÒn tù do c­ tró vµ ®i l¹i. - HiÕn ph¸p n¨m 1980, §iÒu 70, 71: §iÒu 70: C«ng d©n cã quyÒn ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ vÒ tÝnh m¹ng, tµi s¶n, danh dù, nh©n phÈm. §iÒu 71: C«ng d©n cã quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë. Kh«ng ai ®­îc tù ý vµo chç ë cña ng­êi kh¸c nÕu ng­êi ®ã kh«ng ®ång ý, trõ tr­êng hîp ®­îc ph¸p luËt cho phÐp. ViÖc kh¸m xÐt chç ë ph¶i do ®¹i diÖn c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. BÝ mËt th­ tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn ®­îc b¶o ®¶m. QuyÒn tù do ®i l¹i vµ c­ tró ®­îc t«n träng, theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. - HiÕn ph¸p n¨m 1992, §iÒu 73: C«ng d©n cã quyÒn bÊt kh¶ x©m ph¹m vÒ chç ë. Kh«ng ai ®­îc tù ý vµo chç ng­êi kh¸c nÕu ng­êi ®ã kh«ng ®ång ý, trõ tr­êng hîp ®­îc ph¸p luËt cho phÐp. Th­ tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n ®­îc ®¶m b¶o an toµn vµ bÝ mËt. ViÖc kh¸m xÐt chç ë, viÖc bãc më, kiÓm so¸t, thu gi÷ th­ tÝn, ®iÖn tÝn cña c«ng d©n ph¶i do ng­êi cã thÈm quyÒn tiÕn hµnh hoÆc do ph¸p luËt quy ®Þnh. - Bé luËt d©n sù n¨m 1995, §iÒu 34: 1. QuyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­ cña c¸ nh©n ®­îc t«n träng vµ ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ. 2. ViÖc thu thËp, c«ng bè th«ng tin, t­ liÖu vÒ ®êi t­ c¸ nh©n ph¶i ®­îc ng­êi ®ã ®ång ý hoÆc nh©n th©n ng­êi ®ã ®ång ý, nÕu ng­êi ®ã ®· chÕt, mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, trõ tr­êng hîp thu thËp, c«ng bè th«ng tin, t­ liÖu theo quy ®Þnh cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vµ phai ®­îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luË. - Bé luËt d©n sù n¨m 2005, §iÒu 38 “ QuyÒn vÒ bÝ mËt ®êi t­”: 1. QuyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­ cña c¸ nh©n ®­îc t«n träng vµ ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ. 2. ViÖc thu thËp, c«ng bè th«ng tin, t­ liÖu vÒ ®êi t­ cña c¸ nh©n ph¶i ®­îc ng­êi ®ã ®ång ý hoÆc nh©n th©n ng­êi ®ã ®ång ý, nÕu ng­êi ®ã ®· chÕt, mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, trõ tr­êng hîp thu thËp, c«ng bè th«ng tin, t­ liÖu theo quy ®Þnh cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn vµ ph¶i ®­îc thùc hiÖn theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt. 3. Th­ tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn, c¸c h×nh thøc th«ng tin ®iÖn tö kh¸c cña c¸ nh©n ®­îc ®¶m b¶o an toµn vµ bÝ mËt. ViÖc kiÓm so¸t th­ tÝn, ®iÖn tho¹i, ®iÖn tÝn, c¸c h×nh thøc th«ng tin ®iÖn tö kh¸c cña c¸ nh©n ®­îc thùc hiÖn trong tr­êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. III. Quy ®Þnh vÒ “QuyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­” cña mét sè quèc gia trªn thÕ giíi 1. Hîp chñng quèc Hoa Kú: “QuyÒn lîi cña c¸c c«ng d©n ®­îc ®¶m b¶o vÒ b¶n th©n, nhµ cöa, giÊy tê vµ tµi s¶n khái mäi sù kh¸m xÐt vµ tÞch thu v« lý, sÏ kh«ng bÞ x©m ph¹m vµ sÏ kh«ng bÞ tr¸t kh¸m nhµ nµo ®­îc cÊp nÕu kh«ng ph¶i lµ cã lÝ do ch¾c ch¾n, c¨n cø vµo lêi tuyªn thÖ hoÆc sù x¸c nhËn, cÇn nhÊt tr¸t ®ã phØa t¶ râ n¬I vµ chèn ph¶i kh¸m xÐt vµ chØ râ ng­êi hay vËt ph¶i b¾t gi÷. ” (§iÒu 4 - HiÕn ph¸p Hîp chñng quèc Hoa Kú). 2. NhËt B¶n: “Nhµ ë, th­ tõ vµ c¸c ®å vËt ®Òu ®­îc ®¶m b¶o chèng l¹i sù kh¸m xÐt, t×m tßi vµ tÞch thu, trõ cã tr¸t cña toµ ¸n tr×nh bµy lý do, ghi chç kh¸m xÐt, ®å vËt cã thÓ bÞ tÞch thu theo ®iÒu kiÖn trong kho¶n 33. Mäi sù kh¸m xÐt vµ tÞch thu ph¶i do lÖnh cña thÈm ph¸n lÝ tr¸t riªng biÖt. ” (§iÒu 35 - HiÕn ph¸p NhËt B¶n). 3. Trung Quèc: “C«ng d©n cã quyÒn ®­îc tù do vÒ ng«n luËn, th­ tÝn, b¸o chÝ, héi häp, tuÇn hµnh, biÓu t×nh, tù do b·i c«ng, tù do tÝn ng­ìng vµ tù do kh«ng tÝn ng­ìng vµ tuyªn truyÒn chñ nghÜa v« thÇn. Tù do c¸ nh©n cña c«ng d©n vµ nhµ ë cña hä lµ bÊt kh¶ x©m ph¹m. Kh«ng mét c«ng d©n nµo cã thÓ bÞ b¾t nÕu kh«ng cã quyÕt ®Þnh cña toµ ¸n, chøng nhËn hoÆc phª chuÈn cña mét c¬ quan an ninh”. (§iÒu 28 - HiÕn ph¸p CHND Trung Hoa). 4. Thuþ §iÓn: “Mäi c«ng d©n ®­îc b¶o vÖ chèng l¹i mäi biÖn ph¸p do mét nhµ chøc tr¸ch thùc hiÖn ®èi víi hä thuéc lo¹i kh¸m xÐt ng­êi hoÆc mét sù x©m ph¹m c­ìng bøc ®èi víi th©n thÓ thuéc lo¹i kh¸m xÐt, mäi viÖc xen vµo nh÷ng quan hÖ t«n gi¸o hoÆc th­ tÝn, ®iÖn tÝn hoÆc nghe ®iÖn bÝ mËt”. (§iÒu 3 - HiÕn ph¸p Thuþ §iÓn). 5. Ph¸p: “Mçi ng­êi cã quyÒn ®­îc t«n träng ®êi t­ cña m×nh. ThÈm ph¸n cã thÓ ngoµi viÖc quyÕt ®Þnh båi th­êng thiÖt h¹i, quyÕt ®Þnh mäi biÖn ph¸p, nh­ quyÒn trõ, kª biÖn vµ c¸c biÖn ph¸p kh¸c n»m ng¨n chÆn hoÆc chÊm døt viÖc vi ph¹m ®Õn sù s©u kÝn cña ®êi t­, c¸c biÖn ph¸p nµy trong tr­êng hîp cÊp b¸ch cã thÓ ®­îc quy ®Þnh theo thñ tôc cÊp thÈm”. (§iÒu 9 - LuËt D©n sù Ph¸p). Nh×n chung, quy ®Þnh cña c¸c quèc gia kh¸c vÒ c¬ b¶n còng gièng nh­ ViÖt Nam ®Òu kh¼ng ®Þnh quyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­ c¸ nh©n ®­îc t«n träng vµ ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ. BÝ mËt ®êi t­ cña mét ng­êi cã mèi quan hÖ h÷u c¬ víi danh dù, uy tÝn, nh©n phÈm cña ng­êi ®ã. Ng­êi cã hµnh vi lµm lé bÝ mËt ®êi t­ cña ng­êi kh¸c bÞ coi lµ vi ph¹m quyÒn nh©n th©n cña c¸ nh©n. Ng­êi cã hµnh vi lµm lé bÝ mËt ®êi t­ cña ng­êi kh¸c ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm d©n sù, khi cã ®ñ 4 ®iÒu kiÖn sau: Cã hµnh vi lµm lé bÝ mËt ®êi t­ tr¸i víi ý chÝ cña ng­êi cã bÝ mËt ®êi t­. Cã hËu qu¶ lµ sù gi¶m sót vÒ uy tÝn, danh dù, nh©n phÈm (cã thÓ x¸c ®Þnh ®­îc)cña ng­êi cã ®êi t­ vµ lµm cho nh÷ng ng­êi kh¸c h×nh dung sai vÒ nh©n phÈm, danh dù cña ng­êi ®ã. Cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ gi÷a hµnh vi cè ý lµm lé bÝ mËt ®êi t­ cña mét ng­êi víi nh÷ng tæn h¹i vÒ uy tÝn, nh©n phÈm cña ng­êi cã ®êi t­. Ng­êi lµm lé bÝ mËt ®êi t­ cña ng­êi kh¸c cã lçi cè ý víi hµnh vi lµm lé. B. Thùc tÕ xung quanh vÊn ®Ò viÖc vi ph¹m “BÝ mËt ®êi t­” ë n­íc ta I. HiÓu thÕ nµo vÒ quyÒn ®èi víi “ BÝ mËt ®êi t­” liªn quan ®Õn t¸c nghiÖp b¸o chÝ Theo c¸c chuyªn gia ph¸p lý, hiÖn nay ch­a cã mét danh môc nµo liÖt kª c¸c bÝ mËt ®êi t­ cÇn ®­îc b¶o vÖ. §©y còng lµ mét khã kh¨n khiÕn Toµ ¸n lóng tóng trong viÖc x¸c ®Þnh ph¹m vi cña luËt bÝ mËt ®êi t­. Ch¼ng h¹n nh­: LuËt b¸o chÝ cho phÐp theo dâi, ®­a tin c¸c phiªn toµ xÐt cö c«ng khai, phãng viªn N t¸c nghiÖp t¹i mét phiªn toµ xÐt xö ly h«n víi nhiÒu t×nh tiÕt Ðo le. Phãng viªn nµy ®· thu thËp nh÷ng t­ liÖu ®ã viÕt bµi ®¨ng b¸o nh­ng sau ®ã ®· bÞ khëi kiÖn ra toµ v× téi tiÕt lé bÝ mËt ®êi t­. MÆc dï phãng viªn chØ t­êng thuËt l¹i nh÷ng lêi khai cña ®­¬ng sù t¹i phiªn toµ. Tuy nhiªn, mét sè chuyªn gia cho r»ng nh÷ng t×nh tiÕt liªn quan ®Õn ®êi sèng vî chång hoµn toµn riªng t­, chØ ®­îc c«ng khai khi ng­êi ®ã ®ång ý. Mét sè quan ®iÓm kh¸c l¹i cho r»ng nh÷ng g× c¸ nh©n ph« diÔn ra ë n¬i c«ng céng th× kh«ng cßn lµ bÝ mËt ®êi t­ n÷a vµ nh÷ng c¸ nh©n Êy cã quyÒn vÒ n¬i c«ng céng b×nh ®¼ng nh­ nhau. VÝ dô: h×nh ¶nh mét c¸ nh©n nµo ®ã (chôp t¹i nhµ hay studio) muèn ®¨ng b¸o, ph¸t h×nh ph¶i xin phÐp c¸ nh©n ®ã. Nh­ng nÕu c¸ nh©n ®ã ®ang tham gia phiªn toµ, h×nh chôp chung nhiÒu ng­êi (bÞ c¸o, nguyªn ®¬n, bÞ ®¬n, héi ®ång xÐt xö, ng­êi dù kh¸n …) th× h×nh ¶nh Êy kh«ng cßn lµ bÝ mËt ®êi t­ n÷a mµ lµ h×nh ¶nh vÒ sinh ho¹t céng ®ång, t¸c gi¶ bøc ¶nh Êy cã quyÒn sö dông mµ kh«ng cÇn xin phÐp nh÷ng ng­êi cã mÆt trong ¶nh. Mét tr­êng hîp kh¸c, luËt quy ®Þnh c¸ nh©n cã quyÒn vÒ h×nh ¶nh cña m×nh. Tuy nhiªn, luËt còng kh«ng quy ®Þnh râ lµ c¸ nh©n sÏ thùc hiÖn quyÒn nµy trong tr­êng hîp nµo ? Theo th«ng lÖ, quyÒn vÒ c¸c h×nh ¶nh c¸ nh©n ®ã ®­îc hiÓu lµ h×nh chôp ch©n dung, nhê ng­êi kh¸c chôp ¶nh ch©n dung cña m×nh, nh÷ng h×nh ¶nh sinh ho¹t riªng t­ nh­ t¾m, sinh ho¹t vî chång … NÕu nh÷ng h×nh ¶nh ®ã diÔn ra ë n¬i c«ng céng th× viÖc chôp ¶nh cña c¸c phãng viªn lµ kh«ng x©m ph¹m quyÒn n¨ng nµy. Mét vÊn ®Ò n¶y sinh trong tr­êng hîp nµy, gi¶ sö mét c¸ nh©n ®ang tham gia giao th«ng, phãng viªn chôp riªng khu«n mÆt ng­êi nµy, sau ®ã ®­a lªn b¸o chÝ th× cã x©m ph¹m quyÒn vÒ h×nh ¶nh cña c¸ nh©n hay kh«ng? Hay nh­ võa qua, mét sè “c¶nh nãng” cña mét ®«i nam n÷ ®ang t×nh tù trong c«ng viªn Thñ LÖ ®· ®­îc ai ®ã lÐn chôp råi tung lªn m¹ng. ViÖc lµm nµy cã ®­îc coi lµ x©m ph¹m quyÒn, lîi Ých hîp ph¸p cña ng­êi kh¸c hay kh«ng ? XÐt mét c¸ch tæng thÓ th× do nh÷ng quy ®Þnh vÒ quyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­ cßn ch­a ®­îc quy ®Þnh mét c¸ch cô thÓ vµ râ rµng nªn vÉn ®ang cßn rÊt nhiÒu ®iÒu b¨n kho¨n xung quanh vÊn ®Ò nµy. II. C¸c vô viÖc cã liªn quan ®Õn viÖc x©m ph¹m quyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­ Vô viÖc thø nhÊt: B¸o ®iÖn tö VietNamNet cã ®­a tin: ChiÒu 20. 09. 2006, TAND QuËn 3 ®· tuyªn b¸o Tuæi TrÎ, NXB TrÎ vµ nhµ b¸o Thuû Cóc ®· x©m ph¹m ®êi t­ «ng TrÇn TiÕn §øc khi xÊt b¶n, ph¸t hµnh cuèn ký sù ph¸p ®×nh cña nhµ b¸o Thuû Cóc cã bµi viÕt “Tæ Êm” - ®©y lµ ký sù viÕt vÒ phiªn toµ xÐt xö trong ®ã cã tªn cña «ng §øc ®· ®­îc viÕt t¾t lµ T. T. §. Vô viÖc diÔn ra nh­ sau: N¨m 1996, NXB TrÎ vµ nhµ b¸o Thuû Cóc (tªn thËt lµ TrÞnh ThÞ Hång Thä – phãng viªn b¸o Tuæi TrÎ ) liªn kÕt xuÊt b¶n cuèn “Ký sù ph¸p ®×nh” trong ®ã cã t¸c phÈm “Tæ Êm” viÕt vÒ vô ly h«n gi÷a vî chång «ng TrÇn TiÕn §øc ( ngô t¹i ph­êng 10, quËn Phó NhuËn). Vô ly h«n nµy ®­îc TAND quËn Phó NhuËn xÐt xö ngµy 15. 12. 1994. Sau gÇn 10 n¨m cuèn s¸ch ®­îc ph¸t hµnh, «ng §øc ®· khëi kiÖn NXB TrÎ, B¸o Tuæi TrÎ vµ nhµ b¸o Thuû Cóc ra toµ, ®ßi båi th­êng vµ xin lçi «ng do x©m ph¹m bÝ mËt ®êi t­. VÒ phÝa nguyªn ®¬n vµ bÞ ®¬n: ¤ng §øc cho r»ng cuèn s¸ch kÓ l¹i vµ b×nh luËn vÒ diÔn biÕn phiªn toµ xÐt xö vô ly h«n cña vî chång «ng lÇcn thiÖp phi ph¸p vµo chuyÖn h«n nh©n gia ®×nh «ng, xóc ph¹m bÝ mËt ®êi t­. Tõ ®ã, «ng yªu cÇu: NXB TrÎ vµ b¸o Tuæi TrÎ kh«ng ®­îc l­u hµnh vµ kh«ng ®­îc t¸i b¶n cuèn s¸ch nµy, NXB TrÎ vµ b¸o Tuæi Tre liªn ®¬ibåi th­êng cho «ng 10 triÖu ®ång tiÒn tæn thÊt tinh thÇn (nhµ b¸o Thuû Cóc båi th­êng 3 triÖu ®ång, NXB TrÎ vµ b¸o Tuæi TrÎ mçi ®¬n vÞ 3, 5 triÖu ®ång). §¹i diÖn nhµ b¸o Thuû Cóc t¹i phiªn toµ cho r»ng: yªu cÇu cña nguyª ®¬n lµ vo lý kh«ng thÓ chÊp nhËn. Bµi viÕt “Tæ Êm” lµ Ên phÈm “Ký sù ph¸p ®×nh”, kh«ng nh»m b«i nhä danh dù x©m ph¹m ®êi t­ cña ai. Mµ ®ã lµ nhiÖm vô cña ng­êi cÇm bót víi c¸i t©m trong s¸ng thÓ hiÖn nh÷ng th«ng tin c«ng khai t¹i phiªn toµ chø kh«ng ph¶i lµ bÝ mËt ®êi t­. Th«ng qua mét hiÖn t­îng kh¸ch quan cña cuéc sèng, ng­êi viÕt b¸o göi ®Õn ng­êi ®äc mét th«ng ®iÖp. bµi viÕt kh«ng vi ph¹m thuÇn phong mü tôc, ®iÒu cÊm cña luËt. Ng­êi viÕt còng ®· cÈn träng viÕt t¾t tªn nhh÷ng ng­êi cã liªn quan. §¹i diÖn b¸o Tuæi TrÎ tr×nh bµy: B¸o Tuæi TrÎ kh«ng ®¨ng bµi b¸o nµy trªn b¸o Tuæi TrÎ, còng kh«ng liªn quan ®Õn NXB TrÎ ph¸t hµnh Ên phÈm trªn nªn kh«ng liªn quan g× ®Õn viÖc xóc ph¹m «ng §øc vµ yªu cÇu ®­îc ®­a ra khái vô kiÖn. NXB TrÎ còng kh«ng ®ång ý ®¨ng c¶i chÝnh trªn b¸o. Theo NXB TrÎ bÝ mËt lµ nh÷ng g× kh«ng ®­î c«ng khai. Nh÷ng th«ng tin ®· ®­îc c«ng bè c«ng khai t¹i phiªn toµ th× kh«ng cßn ®­îc xem lµ bÝ mËt ®êi t­ n÷a. H¬n n÷a ®©y lµ bµi ký sù nªn t¸c gi¶ cã thÓ lång ý kiÕn, quan ®iÓm cña c¸ nh©n m×nh vµo. Trong phÇn tranh luËn, «ng §øc cho r»ng cuèn “Ký sù ph¸p ®×nh” cã bµi viÕt “Tæ Êm” chÝnh lµ Ên phÈm cña b¸o Tuæi TrÎ v× trªn trang b×a cña cuèn s¸ch cã in logo cña b¸o Tuæi TrÎ. Trong quyÓn s¸ch còng cã ghi “NXB TrÎ vµ b¸o Tuæi TrÎ phèi hîp”. Theo «ng §øc ®ã lµ sù liªn kÕt gi÷a 2 ®¬n vÞ nµy, nªn c¶ 2 ®¬n vÞ ph¶i liªn ®íi båi th­êng. ¤ng §øc còng cho r»ng, bµi viÕt t¾t tªn nh­ng l¹i ®Ò cËp ®Õn c«ng viÖc, cßn vÒ «ng kh«ng ph¶i lµ sù ®Ò cao nh­ phÝa bÞ ®¬n tr×nh bµy mµ lµ ®Ó mäi ng­êi nhËn ra «ng. ThËm chÝ, b×a viÕt cßn vÏ h×nh biÕm ho¹ 3 ®­a con cña «ng - ®ã lµ sù xóc ph¹m. H¬n n÷a nÕu bµi viÕt nµy cßn tiÕp tôc ®­îc ph¸t hµnh sÏ ¶nh h­ëng ®Õn cuéc sèng cña c¸c con «ng vÒ sau. VÒ phÝa Toµ ¸n: Ngµy 14. 09. 2006, TAND QuËn 3 ®· më phiªn toµ s¬ thÈm vô kiÖn vµ ngµy 20. 09. 2006 Héi ®ång xÐt xö s¬ thÈm ®· tuyªn buéc nhµ b¸o Thuû Cóc, b¸o Tuæi TrÎ, NXB TrÎ, buéc 3 bÞ ®¬n nµy ph¶i båi th­êng cho «ng §­c 1, 75 triÖu ®ång tiÒn tæn thÊt tinh thÇn (nhµ b¸o Thuû Cóc 1 triÖu ®ång, NXB TrÎ 500 ngh×n ®ång vµ b¸o Tuæi TrÎ 250 ngh×n ®ång ). Toµ ¸n còng tuyªn NXB TrÎ kh«ng ®­îc l­u hµnh vµ kh«ng ®­îc t¸i b¶n cuèn “Ký sù ph¸p ®×nh”cña nhµ b¸o Thuû Cóc cã bµi viÕt “Tæ Êm”. Sau khi b¶n ¸n s¬ thÈm ®· tuyªn, c¶ 3 ®ång bÞ ®¬n ®ång lo¹t kh¸ng c¸o ®Ò nghÞ cÊp phóc thÈm xem xÐt l¹i b¶n ¸n s¬ thÈm víi lÝ do: B¶n ¸n s¬ thÈm kh«ng cã c¨n cø ph¸p luËt. Héi ®ång xÐt xö ®· l¹m quyÒn, tù s¸ng t¸c luËt, ph¸p luËt ch­a cã ®Þnh nghÜa thÕ nµo lµ bÝ mËt ®êi t­, mÆt kh¸c nh÷ng th«ng tin c«ng khai t¹i toµ kh«ng thÓ ®­îc xem lµ “bÝ mËt”. H¬n n÷a, t¸c phÈm “Tæ Êm” kh«ng ®Ò cËp ®Õn tªn tuæi cô thÓ cña «ng TrÇn TiÕn §øc … Tuy nhiªn, theo Héi ®ång xÐt xö cÊp phóc thÈm, t¸c gi¶ cuèn “Ký sù ph¸p ®×nh”(Thuû Cóc) lµ ng­êi theo dâi toµn bé diÔn biÕn cuéc ly h«n gi­a hai vî chång «ng §øc vµ diÔn biÕn phiªn toµ xÐt xö vô ly h«n nµy nªn hiÓu râ vÒ cuéc sèng riªng t­ cña gia ®×nh nµy. Do vËy, viÖc miªu t¶ chi tiÕt diÔn biÕn phiªn toµ vµ cã nh÷ng nhËn xÐt, ®¸nh gi¸ vÒ cuéc h«n nh©n Êy lµ x©m ph¹m bÝ mËt ®êi t­ cña c¸ nh©n ®­îc ph¸p luËt b¶o hé. ViÖc Toµ ¸n ®­a ra xÐt xö c«ng khai 1 vô ¸n lµ thÈm quyÒn cña Toµ ®· ®­îc ph¸p luËt quy ®Þnh. Tuy nhiªn, tiÕn tr×nh tè tông nµy kh«ng ®ång nghÜa víi viÖc c«ng bè bÝ mËt ®êi t­ cña nh÷ng ng­êi liªn quan. Do vËy, viÖc c«ng khai chuyÖn riªng t­ gia ®×nh hä trªn c¸c ph­¬ng tiÖn truyÒn th«ng khi ch­a ®­îc sù chÊp nhËn cña hä lµ vi ph¹m luËt. Héi ®ång xÐt xö cÊp phóc thÈm: mÆc dï ph¸p luËt ch­a cã kh¸i niÖm vÒ bÝ mËt ®êi t­ nh­ng l¹i cho r»ng viÖc h«n nh©n bÊt thµnh ph¶i ®­a nhau ra toµ lµ nçi ®au cña c¸c ®­¬ng sù, lµ bÝ mËt mµ hä muèn giÊu kÝn. LÏ ra, muèn ®­a vÊn ®Ò nµy ra c«ng luËn, ng­êi viÕt ph¶i h­ cÊu ®Ó ng­êi ®äc kh«ng biÕt ®ã lµ tr­êng hîp cña «ng §øc. §èi víi tr­êng hîp cña b¸o Tuæi TrÎ, mÆc dï kh«ng cã hîp ®ång liªn kÕt xuÊt b¶n víi NXB trÎ nh­ng b¸o Tuæi TrÎ ®· ®ång ý cho NXB TrÎ in logo cña m×nh lªn cuèn “Ký sù ph¸p ®×nh” cã t¸c phÈm “Tæ Êm”, ®ång thêi b¸o Tuæi TrÎ ®· cã bµi viÕt giíi thiÖu vÒ cuèn s¸ch nªn b¸o Tuæi TrÎ ph¶i liªn ®íi víi NXB TrÎ vµ nhµ b¸o Thuû Cóc båi th­êng thiÖt h¹i vµ xin lçi «ng TrÇn TiÕn §øc. Víi nhËn ®Þnh nh­ vËy, Héi ®ång xÐt xö cÊp phóc thÈm ®· tuyªn buéc b¸o Tuæi TrÎ, Nxb trÎ vµ nhµ b¸o Thuû Cóc ph¶i ®¨ng lêi c¶i chÝnh ; xin lçi «ng TrÇn TiÕn §øc trªn trang 4 b¸o Tuæi TrÎ 1 kú. §ång thêi, b¸o Tuæi TrÎ ph¶i båi th­êng 250 ngµn ®ång cho «ng §øc. Tuyªn cÊm l­u hµnh cuèn “Ký sù ph¸p ®×nh” cã t¸c phÈm “Tæ Êm” khi t¸i b¶n. Vô viÖc 2 Mét Toµ ¸n ë thµnh phè Hå ChÝ Minh võa gi¶ quyÕt mét vô ky h«n kh¸ l¹. Anh chång cã trong tay nhiÌu tin nh¾n mïi mÉn tõ ®iÖn tho¹i di ®éng cña vî göi cho “ng­êi hµng xãm” ë n­íc ngoµi. Anh in ra hÕt, nép cho Toµ ¸n kÌm theo ®¬n ®ßi ly dÞ vî víi lý do vî anh ®· “ch¸n c¬m thÌm phë”. Vô viÖc cã thÓ ®­îc m« t¶ l¹i nh­ sau: Ng­êi chång nghi ngê vî ngo¹i t×nh nªn bÝ mËt theo dâi. Theo dâi trùc tiÕp th× kh«ng ®­¬c nªn anh ®· dïng c¸ch kh¸c ®Ó lµm s¸ng tá vô viÖc. §Çu tiªn, anh ta lÐn ghi ©m c¸c cuéc nãi chuyÖn qua ®iÖn tho¹i cña vî, sau ®ã anh ta t×m c¸ch lËy ®­îc mËt khÈu hép th­ ®iÖn tö cña bµ x·. Lóc vî v»ng nhµ anh tat ha hå më ra “nghiÒn ngÉm”. Tõ nh÷ng th«ng tin thu thËp ®­îc anh ta mang ra lµm b»ng chøng trong phiªn toµ xÐt xö ly h«n ( mÆc dï ng­êi vî kh«ng cã biÓu hiÖn g× lµ dÊu hiÖu cña sù ngo¹i t×nh). §¸nh gi¸: Cã ý kiÕn cho r»ng ng­êi chång ®äc lÐn th­ tÝn, ghi ©m ®iÖn tho¹i cña vî lµ kh«ng x©m ph¹m bÝ mËt ®êi t­ c¸ nh©n cña vî v× 2 vî chång “tuy 2 mµ 1” nªn cã quyÒn ®­îc biÕt nh÷ng g× x¶y ra ®èi víi ng­êi kia. Nh­ng theo ý kiÕn cña c¸ nh©n em th× ®ã chØ lµ khÝa c¹nh ®¹o ®øc trong h«n nh©n vµ gia ®×nh. Cßn viÖc lµm cña ng­êi chång lµ can thiÖp th« b¹o vµo ®êi t­ cña ng­êi kh¸c. Theo kho¶n 2, 3 §iÒu 38 Bé luËt d©n sù n¨m 2005: “2. ViÖc thu thËp, c«ng bè th«ng tin, t­ liÖu vÒ ®êi t­ cña c¸ nh©n ph¶I ®­îc ng­êi ®ã ®ång ý, nÕu ng­êi ®ã ®· chÕt, mÊt n¨ng lùc hµnh vi d©n sù, ch­a ®ñ 15 tuæi th× ph¶i ®­îc cha, mÑ, vî, chång, con ®· thµnh niªn hoÆc ng­êi ®¹i diÖn cña ng­êi ®ã ®ång ý, trõ tr­êng hîp thu thËp, c«ng bè th«ng tin, t­ liÖu theo quy ®Þnh cña c¬ quan, tæ chøc cã thÈm quyÒn. 3. ViÖc kiÓm so¸t th­ tÝn, ®iÖn tÝn, ®iÖn tho¹i, c¸c h×nh thøc th«ng tin ®iÖn tö kh¸c cña c¸ nh©n ph¶i ®­îc thùc hiÖn trong tr­êng hîp ph¸p luËt cã quy ®Þnh vµ ph¶i cã quyÕt ®Þnh cña cña c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn. ” XÐt mét khÝa c¹nh nhá n÷a, ng­êi vî kh«ng cã dÊu hiÖu ngo¹i t×nh, ng­êi chång chØ nghi ngê vî ngo¹i t×nh qua tin nh¾n trong hép th­ tho¹i, cã thÓ ë ®©y, nh÷ng tin nh¾n ®ã kh«ng ph¶i cña ng­êi vî mµ lµ ng­êi hµng xãm m­în ®iÖn tho¹i vµ viÕt tin nh¾n göi cho chång m×nh ( ®iÒu nµy hoµn toµn cã kh¶ n¨ng x¶y ra). Nªn viÖc x©m ph¹m bÝ mËt ®êi t­ ë ®©y lµ tin nh¾n trong ®iÖn tho¹i ®· g©y ra nhiÒu h¹u qu¶ ¶nh h­ëng ®ªn h¹nh phóc gia ®×nh cô thÓ lµ viÖc ®ßi ly h«n, sù nghi ngê lµm r¹n nøt gia ®×nh. Vô viÖc 3 HiÖn nay ë ViÖt Nam cã nhiÒu ng­êi trë thµnh triÖu phó ®« la nhê n¾m gi÷ mét l­îng cæ phiÕu lín trong tay. ViÑc b¸o §¹i §oµn KÕt ®­a th«ng tin vÒ nh÷ng ng­êi së h÷u cæ phiÕu trÞ gi¸ hµng ngµn tû ®ång ®· khiÕn d­ luËn “nãng” lªn suèt thêi gian qua. Riªng nh÷ng ng­êi “®­îc xÕp h¹ng” l¹i tá ý ph¶n ®èi. B¸o §¹i §oµn KÕt sè ra ngµy 03. 01. 2007 ®· chia “Nh÷ng ng­êi giµu nhÊt ViÖt Nam” thµnh 2 nhãm: nhãm giµu tõ cæ phiÕu vµ nhãm Èn danh “. “Nhãm giµu tõ cæ phiÕu” gåm: ¤ng Tr­¬ng Gia B×nh – Chñ tich H§QT kiªm gi¸m ®èc FPT víi tµi s¶n cì 2300 tû ®ång. ¤ng NguyÔn §øc Kiªn – phã chñ tÞch H§QT Ng©n hµng cæ phÇn ¸ Ch©u, ng­êi ®ang n¾m gi÷ 10 triÖu cæ phiÕu cña ng©n hµng nµy víi trÞ gi¸ cæ phiªu khoang 1500 tû ®ång. ¤ng TrÇn M¹nh Hïng – chñ tÞch Ng©n hµng ABC, ng­êi cïng gia ®×nh ®ang së h÷u 14 triÖu cæ phiÕu CP cña ng©n hµng nµy. ¤ng NguyÔn Duy H­ng – Chñ tÞch H§QT c«ng ty chøng kho¸n Sµi Gßn víi 8000 tû ®ång. ¤ng Lª V¨n Quan – chñ tÞch H§QT C«ng ty Thuû s¶n Minh Phó cã kho¶ng 1100 tû ®ång, c« con g¸i cña «ng 20 tuæi cã khaáng 480 tû ®ång. Gia téc hä TrÇn ®ang n¾m gi÷ c«ng ty Kinh §« víi trÞ gi¸ ­îc tÝnh kho¶ng 200 triÖu USD (trªn 3200 tû ®ång). “Nhãm Èn danh” gåm: ¤ng Vâ Quèc Th¾ng – Tæng gi¸m ®èc c«ng ty g¹ch §ång T©m vµ «ng §oµn Nguyªn §øc – chñ tÞch H§QT C«ng ty cæ phÇn Hoµng Anh Gia Lai còng cã thÓ “ngåi cïng chiÕu” víi nh÷ng ng­êi cã trªn ngµn tû ®ång. ¤ng TrÇm Bª, cæ ®«ng cña Ng©n hµng Ph­¬ng Nam vµ bÖnh viÖn TriÒu An víi trªn 1000 tû ®ång. Bµ NguyÔn ThÞ H­êng, chñ tÞch H§QT C«ng ty Hoµng CÇu víi kho¶ng 2000 tû ®ång, chñ yÕu lµ bÊt ®éng s¶n. ”(theo Tuæi TrÎ). Theo TiÕn sÜ Lª Thu Hµ - Häc viÖn T­ Ph¸p: “HiÖn nay, ë ViÖt Nam ch­a cã ®Þnh nghÜa vÒ bÝ mËt ®êi t­, nh­ng cã thÓ hiÓu tÊt c¶ nh÷ng g× thuéc vÒ c¸ nh©n ng­êi ®ã nh­ nh©n th©n, tµi s¶n, kÓ c¶ tµi s¶n riªng t­ cña ng­êi ta cã ®­îc bëi ho¹t ®éng hîp ph¸p, ph¸p luËt kh«ng b¾t buéc hä ph¶i c«ng khai th× ®ã ®­îc x¸c ®Þnh lµ ®êi t­ cña hä”. C¸ nh©n em còng ®«ng ý víi ý kiÕn cña tiÕn sÜ Lª Thu Hµ, quyÒn tµi s¶n còng lµ mét bÝ mËt ®êi t­ c¸ nh©n. D­íi gãc ®é ph¸p luËt, viÖc tiÕt lé nh÷ng th«ng tin trªn cã thÓ xay ra tranh chÊp giòa ng­êi ®­îc nªu trªn v¬Ý c¬ quan b¸o chÝ. Ngay c¶ trong tr­êng hîp th«ng tin kh«ng cã dông ý xÊu v× ®iÒu nµy cã thÓ g©y khã cho ng­êi ta mét khi d­ luËn biÕt ®­îc sÏ cã nh÷ng bÊt lîi nhÊt ®Þnh nh­: sù soi mãi, mÊt an toµn vÒ tÝnh m¹ng. §iÒu nµy cã thÓ dÔ dµng nhËn ra trong thùc tÕ nh­ nh÷ng vô b¾t cãc tèng tiÒn mµ th­êng lµ nh÷ng cËu Êm c« chiªu con cña c¸c ®¹i gia … ë n­íc ngoµi, viÖc xÕp h¹ng ng­êi giµ cã do c¸c t¹p chÝ b×nh chän lµ rÊt phæ biÕn, them chÝ n¬I b×nh chän còng kh«ng hái ý kiÕn cña chñ së h÷u. Bëi theo ph¸p luËt cña hä th× tµi s¶n cña nh÷ng ng­êi ®ã ®­îc c«ng khai. Ch¼ng h¹n, tr­îc khi vµo tranh cö mét vÞ trÝ nµo ®ã, ng­êi øng cö ph¶i c«ng khai tµi s¶n. Cßn ë ViÖt Nam, viÖc c«ng khai tµi s¶n chØ ¸p dông ®èi víi mét sè ng­êi vµ trªn thùc tÕ còng ch­a lµm ®­îc. Do vËy nh÷ng th«ng tin vÒ tµi s¶n c¸c nh©n ®­îc coi lµ th«ng tin c¸ nh©n ®­îc quy ®Þnh cô thÓ trong HiÕn ph¸p, Bé luËt d©n sù, h×nh sù. Nh­ vËy b¸o §¹i §oµn KÕt c«ng khai tµi s¶n “Ng­êi giµu nhÊt ViÖt Nam “ khi ch­a ®­îc sù cho phÐp cña hä lµ vi ph¹m ph¸p luËt. KÕt luËn Thêi gian gÇn ®©y, gÇn nh­ c¶ x· héi lªn “c¬n sèt” vµ “c¬n sèc” thËt sù vÒ sù kiÖn clip sex Vµng Anh, nh©n vËt chÝnh trong bé phim truyÒn h×nh ®ang hót kh¸ch “NhËt Ký Vµn Anh” do diÔn viªn Hoµng Thuú Linh ho¸ th©n bÞ ph¸t t¸n lªn m¹ng. X× - c¨ng -®an Vµng Anh – Hoµng Thuú Linh lµ c©u chuyÖn vÊp ng· ®au ®ín, bÏ bµng cña mét c« diÔn viªn trong ®êi sèng thÞ tr­êng tiªu dïng vµ thùc dông ®Çy phøc t¹p, ®Æt ra nhiÒu vÊn ®Ò lín, s©u s¾c cho c¶ gia ®×nh, x· héi. Trong ®Ò tµi nµy c¸ nh©n em muèn ®­îc ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò lµm lé bÝ mËt ®êi t­ cña ng­êi kh¸c, x©m ph¹m h×nh ¶nh c¸ nh©n. Cã thÓ nãi r»ng quyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­ lµ mét quyÒn c¬ b¶n g¾n víi con ng­êi. BÝ mËt ®êi t­ cña c¸ nh©n lµ nh÷ng mèi quan hÖ song ph­¬ng, ®a ph­¬ng trong t«ng thÓ c¸c mèi quan hÖ x· héi mµ ng­êi ®ã ®· vµ ®ang tham gia, tõ ®ã béc lé kh¶ n¨ng, quan ®iÓm, phong c¸ch, lèi sèng, nh÷ng niÒm vui, nçi buån hay nh÷ng bÊt h¹nh kh¸c mµ ng­êi ®ã ®· vµ ®ang ph¶i tr¶i qua ; nh÷ng c¸ tÝnh trong lao ®éng, häc tËp, sinh ho¹t cã tÝnh chÊt riªng g¾n liÒn víi nh©n th©n cña ng­êi ®ã, kh«ng gièng ng­êi kh¸c mµ ng­êi ®ã kh«ng muèn thæ lé cho ai biÕt. BÝ mËt ®êi t­ c¸ nh©n ®­îc ph¸p luËt b¶o vÖ th«ng qua nh÷ng quy ®Þnh trong HiÕn ph¸p vµ Bé luËt d©n sù. NÕu vi ph¹m quyÒn ®èi víi bÝ mËt ®êi t­ cña c¸ nh©n ®«i khi d©n ng­êi bÞ h¹i vµo mét hoµn c¶nh kh«ng thÓ v­ît qua, sèng tù ti, thiÕu lßng tin, t×nh yªu cuéc sèng, nghi ngê nh÷ng ng­êi tèt s«ng quanh m×nh ; ¶nh h­ëng ®Õn danh dù, nh©n phÈm, uy tÝn cña con ng­êi. MÆc dï ®· ®­îc c¶i chÝnh th«ng tin, mÆc dï ®­îc båi th­êng nh­ng hËu qu¶ mµ ng­êi bÞ h¹i ph¶i chÞu lµ rÊt lín. BÝ mËt ®êi t­ ®©u ph¶i lµ c¸i cã thÓ trao ®æi b»ng vËt chÊt hay nh÷ng ®Òn bï tinh th©ng. ®ã lµ thø kh«ng thÓ trao ®æi, kh«nng thÓ chuyÓn dÞch nÕu kh«ng muèn nãi lµ kh«ng thÓ bï ®¾p ®­îc. Theo quan ®iÓm cña TiÕn sÜ LuËt häc – luËt s­ Ng« Ngäc Thuû, Tr­ëng phßng LuËt s­ Ng« Ngäc Thuû, §oµn LuËt s­ Thµnh phè Hµ Néi khi trao ®æi víi b¸o An Ninh Thñ §« vÒ nh÷ng hµnh vi x©m ph¹m ®êi t­ cña ng­êi kh¸c th× cÇn ph¶i xö lÝ h×nh sù nh÷ng hµnh vi nµy. Nãi vÒ sù ph¸t triÓn cña c¸c blog hiÖn nay, «ng cho r»ng quyÒn tù do ng«n luËn vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ th«ng tin cña giíi trÎ ®ang ngµy cµng ®­îc n©ng cao. Tuy nhiªn, ®»ng sau sù ph¸t triÓn ®ã, ng­êi ta l¹i thÊy xuÊt hiÖn nh÷ng “blog ®en”, “blog bÈn” , ph¸t triÓn b»ng c¸ch “giÉm lªn vai ng­êi kh¸c”, trµ ®¹p, b«i nhä danh dù, nh©n phÈm ®¸ng lªn ¸n vµ dÑp bá. Theo LuËt s­ Ng« Ngäc Thuû th× viÖc ®­a h×nh ¶nh cña mét c¸ nh©n lªn m¹ng kh«ng xin phÐp cã thÓ ph¹m vµo rÊt nhiÒu quy ®Þnh trong ph¸p luËt h×nh sù. Ch¼ng h¹n, ng­êi ®ã cè t×nh ph¸t t¸n nh÷ng “c¶nh riªng t­” cña ai ®ã lªn m¹ng víi môc ®Ých lµm nhôc, cã thÓ ng­êi ®ã sÏ bÞ c¸c c¬ quan chøc n¨ng xem xÐt, truy cøu h×nh sù víi téi danh: Lµm nhôc ng­êi kh¸c ®­îc quy ®Þnh trong ®iÒu 121 – BLHS , hoÆc nÕu ®­a th«ng tin sai vÒ mét ai ®ã cã thÓ bÞ truy cøu víi téi danh vu khèng theo ®iÒu 122. BLHS/ Trong thùc tÕ, “Ph¸p luËt kh«ng thÓ liÖt kª hÕt c¸i nµo lµ bÝ mËt ®êi t­, c¸i nµo kh«ng ph¶i lµ bÝ mËt ®êi t­ v× cã qu¸ nhiÒu chi tiÕt”(Theo ý kiÕn cña thÈm ph¸n T«n V¨n Thµnh TAND QuËn 12 Tp Hå ChÝ Minh). BÝ mËt ®êi t­ lµ rÊt khã bao qu¸t hÕt vµ mäi ng­êi cã thÓ biÕt ®­îc c¸i g× lµ bÝ mËt ®êi t­ mµ kh«ng x©m ph¹m vµ thÈm ph¸n cã thÓ ¸p dông xö lý ®­îc. HiÖn nay, dï chóng ta ®· cã mét sè v¨n b¶n quy ®Þnh vµ ®iÒu chØnh nh÷ng hµnh vi x©m ph¹m ®Õn bÝ mËt ®êi t­, tuy nhiªn nh÷ng quy ®Þnh ®ã ch­a thËt sù ®Çy ®ñ, v× thÕ cã thÓ dÉn tíi t×nh tr¹ng kh«ng ®iÒu chØnh ®­îc, hoÆc ®iÒu chØnh kh«ng chÝnh x¸c mét sè hµnh vi. V× lÏ trªn, viÖc ®iÒu chØnh nh÷ng quy ph¹m cña ph¸p luËt vÒ lÜnh vùc BÝ mËt ®êi t­ lµ hÕt søc cÇn thiÕt, cÊp b¸ch ®Ó tr¸nh nh÷ng bÊt cËp khi xö ph¹t vµ thùc hiªn quy ®Þnh trong lÜnh vùc nµy. Danh môc tµi LiÖu tham kh¶o 1. Gi¸o tr×nh LuËt D©n sù, Tr­êng §¹i häc LuËt Hµ Néi, NXB C«ng an nh©n d©n, tËp 1. 2. Bé LuËt d©n sù n¨m 2005, Nxb ChÝnh TrÞ Quèc Gia 3. B¸o tuoitre online 3. B¸o Ph¸p luËt Thµnh phè Hå ChÝ Minh 4. B¸o An Ninh Thñ ®« 5. Mét sè trang web: www. vietnamnet. vn www. vietbao. net www. phapluat. net