Đề tài Bước phát triển trong quan hệ EU-ASEAN

b­íc ph¸t triÓn trong quan hÖ eu -asean 1. lêi më ®Çu. ThÕ giíi ®ang chuyÓn m×nh m¹nh mÏ tõ thÕ kØ XX sang thÕ kØ XXI. B­íc vµo thÕ kØ míi, thiªn nhiªn kû míi c¶ thÕ giíi ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu thêi c¬ còng nh­ th¸ch thøc, næi lªn trong ®ã lµ qu¸ tr×nh " Toµn cÇu ho¸". Toµn cÇu ho¸ - mét hiÖn t­îng mang tÝnh x· héi , mét lùc l­îng mang tÝnh lÞch sö trçi dËy tõ kho¶ng mét thËp niªn qua vµ ®ang cã ¶nh h­ëng lín, t¸c ®éng ®Õn hÇu nh­ mäi mÆt cña ®êi sèng x· héi , tõ kinh tÕ cho ®Õn chÝnh trÞ, v¨n ho¸, x· héi, sinh th¸i m«i tr­êng. Nh×n chung, toµn cÇu ho¸ cã nh÷ng tÝch cùc nh­ lµm t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, t¹o ra nhiÒu cña c¶i cho thÕ giíi, c¶i thiÖn chÊt l­îng cuéc sèng con ng­êi, lµm cho mäi d©n téc, mçi thµnh viªn trªn hµnh tinh chóng ta gÇn gòi nhau h¬n. Tuy nhiªn Toµn cÇu ho¸ còng mang l¹i rñi ro cho nhiÒu ng­êi, nhiÒu d©n téc trong viÖc t×m kiÕm kÕ sinh nhai cho m×nh. H¬n n÷a, toµn cÇu ho¸ cã xu h­íng ®ång ho¸ c¸c quèc gia còng nh­ c¸c nÒn v¨n ho¸, mét kÕt côc mµ Ýt ai muèn. Cïng víi qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ lµ sù gia t¨ng cña chñ nghÜa khu vùc hay xu h­íng khu vùc ho¸ - ®a ph­¬ng ho¸. Hai qu¸ tr×nh nµy võa m©u thuÉn, võa thèng nhÊt víi nhau, bæ xung cho nhau trong mét thÕ giíi ph¸t triÓn trong ®ång ®Òu vµ sù c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt. Lµ hai tæ chøc khu vùc ë hai ch©u lôc lµ ch©u ¸ vµ ch©u ©u, liªn minh ch©u ©u ((EU) vµ hiÖp héi c¸c quèc gia ®«ng Nam ¸ (ASEAN) còng héi nhËp vµo xu h­íng toµn cÇu ho¸ nh­ mét qu¸ tr×nh tÊt yÕu. Trong qu¸ tr×nh héi nhËp ®ã, c¶ EU vµ ASEAN ®Òu t×m thÊy nh÷ng lîi Ých khi ph¸t triÓn mèi quan hÖ nhiÒu mÆt gi÷a hai bªn v× vËy trong giai ®o¹n hiÖn nay khi c¸c mèi quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng trë nªn ®a d¹ng th× quan hÖ EU- ASEAN l¹i ®ãng mét vai trß quan träng trong tiÕn tr×nh hîp t¸c ¸- ©u. Bµi viÕt xin ®­îc tr×nh bµy vÒ quan hÖ hîp t¸c nhiÒu mÆt EU -ASEAN c¶ trong qu¸ khø vµ hiÖn t¹i trong ®ã nhÊn m¹nh vÊn ®Ò hîp t¸c th­¬ng m¹i, ®Çu t­ gi÷a hai tæ chøc nµy. 2. s¬ l­îc vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña liªn minh ch©u ©u(EU) vµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (asean) 2.1. EU (european union) Tõ x­a ®Õn nay, ch©u ©u lu«n ®­îc coi lµ n¬i cã vÞ trÝ ®Þa lý kinh tÕ - chÝnh trÞ quan träng vµo h¹ng bËc nhÊt trªn thÕ giíi . chÝnh v× vËy, khu vùc nµy còng lµ n¬i cã tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cao nhÊt vµ ®Òu nhÊt trªn thÕ giíi. Liªn minh ch©u ©u (EU) hiÖn nay bao gåm 15 quèc gia ë ch©u ©u lµ Anh , Ph¸p. §øc, Italia, §an M¹ch, BØ, Hµ Lan, Lucxemburg, Hy L¹p, T©y Ban Nha, Bå §µo Nha, Ai len, Thuþ §iÓn, ¸o, PhÇn lan. §©y lµ khèi kinh tÕ hïng m¹nh vµ lµ mét trong nh÷ng trung t©m chÝnh trÞ, kinh tÕ quan träng cña thÕ giíi. EU cã tæng diÖn tÝch kho¶ng 3,3 triÖu km2 víi tæng sè dan vµo kho¶ng 400 triÖu ng­êi vµ tæng sè GDP xÊp xØ 9.000 tû. §©y còng lµ khu vùc th­¬ng m¹i lín nhÊt thÕ giíi. NÕu tÝnh c¶ th­¬ng m¹i trong khèi, n­m 2000 EU chiÕm 44, 9% kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu toµn thÕ giíi. NÕu chØ tÝnh kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu víi bªn ngoµi, EU chiÕm kho¶ng 20 % kim ng¹ch th­¬ng m¹i thÕ giíi. Liªm minh ch©u ©u còng lµ nguån FDI lín nhÊt thÕ giíi víi tû lÖ dßng FDI ra n¨m 1998 chiÕm 59,55 toµn cÇu . Trô së cña Eu ®Æt t¹i Brussels (thñ ®« v­¬ng quèc BØ) * Liªn minh ch©u ©u ®­îc t¹o dùng trªn c¬ së ba yÕu tè chÝnh lµ: - Liªn minh kinh tÕ vµ tiÒn tÖ (Economic anhd Moneytary Union- EMU) - Sù më réng hîp t¸c chÝnh trÞ thµnh ho¹ch ®Þnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch ®èi ngo¹i vµ an ninh chung - Sù hîp t¸c chÆt chÏ h¬n vÒ lÜnh vùc t­ ph¸p vµ néi vô. Liªn minh ch©u ©u cã qu¸ tr×nh h×nh vµ ph¸t triÓn l©u dµi tõ hîp t¸c kinh tÕ trong c¸c lÜnh vùc than vµ thÐp, n¨m 1951, ECSC- céng ®ång than thÐp ch©u ©u ra ®êi. §Õn n¨m 1957, 6 n­íc thµnh viªn cña ECSC bao gåm §øc, Ph¸p, ý, BØ , hµ Lan vµ Luxemburg ®· ký hiÖp ®Þnh Roma thµnh lËp céng ®ång kinh tÕ ch©u ©u EEC. Sau 12 n¨m, thÞ tr­êng chung vµ liªn minh thuÕ quan ®­îc h×nh thµnh. §¹o luËt vÒ mét ch©u ©u thèng nhÊt n¨m 1986 ®Æt c¬ së cho viÖc h×nh thµnh mét thÞ tr­êng thèng nhÊt ra ®êi ë ch©u ©u. N¨m 1993 liªn minh ch©u ©u víi thÞ tr­êng thèng nhÊt ra ®êi trªn c¬ së cña hiÖp ®Þnh liªn minh ch©u ©u TEU ký kÕt t¹i Maastrict th¸ng 12 n¨m 1991. ý t­ëng vÒ mét ®ång tiÒn chung ch©u ©u ®· cã tõ nh÷ng n¨m 1970 vµ ®Õn n¨m 1999 liªn minh kinh tÕ vµ tiÒn tÖ EMU ®­îc thµnh lËp. Tõ ®Çu n¨m 2002, chØ cã mét ®ång tiÒn chung, ®ång Euro ®­îc sö dông trªn 12 n­íc thµnh viªn cña EU. Liªn minh ch©u ©u lµ mét m« h×nh liªn kÕt khu vùc ë møc ®é cao víi ®ång tiÒn chung, chÝnh s¸ch kinh tÕ chung, chÝnh s¸ch ngo¹i giao vµ an ninh chung. EU cã c¸c thÓ chÕ siªu quèc gia nh­ uû ban ch©u ©u, nghÞ viÖn ch©u ©u, Toµ ¸n ch©u ©u, Ng©n hµng ch©u ©u. Héi nghÞ th­îng ®Ønh liªn minh ch©u ©u t¹i Copenhaghen (§an M¹ch) th¸ng 12 -2002 ®· quyÕt ®Þnh sÏ s¸p nhËp m­êi thµnh viªn míi lµ 3 n­íc Baltic: Latvia, Litva vµ estonia, c¸c n­íc trung §«ng ©u lµ Balan, Hungary, Céng hoµ sec, Slovackia, Slovenia, Malta vµ SÝp. M­êi n­íc nµy sÏ trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc cña EU vµo th¸ng 6-2004. Nh­ vËy ý t­ëng vÒ viÖc thµnh lËp mét Liªn minh ch©u ©u víi sè l­îng thµnh viªn ®«ng ®¶o ch­a tõng cã tõ tr­íc ®Õn nay s¾p trë thµnh hiÖn thùc. EU sÏ lµ mét nÒn kinh tÕ hïng m¹nh vµ cã tiÕng nãi m¹nh mÏ h¬n trªn tr­êng quèc tÕ. 2.2. ASEAN(association of south east asian nations) tªn gäi §«ng nam ¸ ®­îc ng­êi ph­¬ng T©y sö dông tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn thø hai. XÐt trªn ph­¬ng diÖn lÞch sö - v¨n ho¸ th× §«ng Nam ¸ thêi cæ ®¹i lµ mét khu vùc thèng nhÊt vÒ v¨n ho¸. C­ d©n khu vùc nµy tõ hµng ngµn n¨m tr­íc ®· cïng chia sÎ víi nhau mét nÒn v¨n minh n«ng nghiÖp trång lóa n­íc vµ mét nÒn v¨n ho¸ xãm lµng víi sù ®an xen gi÷a v¨n ho¸ nói, ®ång b»ng vµ biÓn. Do vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi vµ giµu cã vÒ tµi nguyªn thiªn nhiªn nªn khu vùc §«ng Nam ¸ ®· trë thµnh n¬i héi tô cña nhiÒu nÒn v¨n ho¸, ®èi t­îng chinh phôc vµ n« dÞch thuéc ®Þa cña ngo¹i bang. Tr­íc hÕt, ®ã lµ sù x©m nhËp cña nÒn v¨n ho¸ Trung Hoa, Ên §é, arËp vµ sau nµy tõ thÕ kû XVII lµ ch©u ©u. ThÕ nh­ng chÝnh nhê cã sù t­¬ng ®ång vµ gÇn gòi vÒ v¨n ho¸ , truyÒn thèng ngo¹i x©m vµ tinh thÇn hîp t¸c b¹n bÌ, c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ kh«ng nh÷ng b¶o vÖ ®­îc cèt lâi nÒn v¨n ho¸ së h÷u b¶n ®Þa cña m×nh mµ cßn cã thÓ tiÕp thu cã chän läc tinh hoa cña c¸c nÒn v¨n ho¸ kh¸c. Trªn c¬ së ®ã c¸c d©n téc §«ng Nam ¸ lÇn l­ît dµnh ®­îc ®éc lËp tõ ¸ch n« dÞch vµ thuéc ®Þa cña ngo¹i bang, ®Æt nÒn t¶ng cho sù hîp t¸c vµ liªn kÕt khu vùc. Mét cét mèc râ rÖt ®­îc ®¸nh dÊu trong lÞch sö §«ng Nam ¸ lµ sù kiÖn thµnh lËp HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸: ngµy8-8-1967 t¹i Bangkok (thñ ®« Th¸i Lan), tuyªn bè Bangkok ®­îc ký kÕt, t¹o dùng nÒn t¶ng cho sù ra ®êi cña ASEAN. ASEAN bao gåm 10 n­íc trong vïng §«ng Nam ¸ lµ Brunei, Indonesia, malaysia, Philippin, Singapore, Th¸i Lan, ViÖt Nam, Lµo, Campuchia vµ Myanmar. ASEAN hiÖn nay cã d©n sè h¬n 500 triÖu ng­êi, GDP kho¶ng gÇn 600 tû USD/n¨m. §©y còng lµ n¬i cã nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn phong phó, cã sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ nhanh chãng vµ lµ n¬i thu hót nhiÒu nguån vèn FDI. Môc tiªu chÝnh cña ASEAN ®­îc ghi râ trong tuyªn bè Bangkok lµ th«ng qua nh÷ng nç lùc chung trªn tinh thÇn hîp t¸c, b×nh ®¼ng, cïng cã lîi nh»m thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, tiÕn bé x· héi, ph¸t triÓn v¨n ho¸ ë mçi n­íc, cñng cè hµo b×nh, æn ®Þnh ë mçi quèc gia thµnh viªn, khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Ch­¬ng tr×nh hµnh ®éng cña ASEAN gåm cã c¸c ch­¬ng tr×nh lín vÒ hîp t¸c kinh tÕ, tù do ho¸ th­¬ng m¹i, dÞch vô vµ ®Çu t­ trong khu vùc ®ang ®­îc thùc hiÖn nh­ x©y dùng khu vùc th­¬ng m¹i tù do ASEAN(ASEAN Free Trade area- AFTA), khu vùc ®Çu t­ AIA, ch­¬ng tr×nh hîp t¸c c«ng nghiÖp ASEAN- AICO, hîp t¸c h¶i quan ASEAN. C¸c n­íc trong khu vùc cïng nhau ®Èy nhanh h¬n tèc ®é thùc hiÖn khu vùc mËu dÞch tù do AFTA ®Ó thóc ®Èy th­¬ng m¹i trong néi bé khu vùc, t¨ng tÝnh c¹nh tranh, thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi. Víi ASEAN 6 (Indonesia, Malaysia, Philippin, Singapore, Th¸i Lan vµ Brunei) møc gi¶m thuÕ nhËp khÈu CEPT tõ 0-5% ®¹t ®­îc vµo n¨m 2002, víi ViÖt Nam vµo n¨m 2006 , cßn lµo vµ Myanmar vµo n¨m 2008. Møc 0% víi ASEAN 6 vµo n¨m 2010 con víi c¸c thµnh viªn míi lµ 2015. Nh­ vËy víi môc tiªu ban ®Çu lµ gi÷ g×n æn ®Þnh vµ an ninh trong khu vùc, lóc ®Çu HiÖp héi ®­îc xem nh­ lµ khèi mang mµu s¾c chÝnh trÞ lµ chñ yÕu , ®Õn nay sù hîp t¸c gi÷a c¸c thµnh viªn trong ASEAN ngµy cµng kh¨ng khÝt vµ toµn diÖn. 3. LÞch sö ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c EU-ASEAN 3.1 Quan ®iÓm vµ chiÕn l­îc cña c¶ hai phÝa khi xóc tiÕn quan hÖ hîp t¸c. Sau ®¹i chiÕn thÕ giíi lÇn II, khu vùc §«ng Nam ¸ cµng ngµy cµng thu hót ®­îc sù quan t©m cña thÕ giíi. Mét b»ng chøng cô thÓ lµ ng­êi ta xuÊt b¶n ngµy cµng nhiÒu s¸ch b¸o, bµi viÕt, Ên phÈm vÒ khu vùc nµy. Tuy vËy, mÆc dï quan hÖ kinh tÕ nãi chung gi÷a c¸c n­íc EU víi c¸c n­íc ASEAN ®· cã tõ l©u nh­ng trong mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II, c¸c n­íc EU rÊt Ýt chó ý ®ªn ASEAn. Nãi kh¸c ®i, sau chiÕn tranh thÕ giíi lÇn II vÞ trÝ cña EU ë §«ng Nam ¸ bÞ suy gi¶m, quan hÖ kinh tÕ còng v× thÕ trë nªn mê nh¹t nh­êng b­íc cho sù lÊn s©u cña Mü vµ NhËt b¶n. HiÖn nay sù t¨ng tr­ëng kinh tÕ ë §«ng Nam ¸ ®· lµ ®iÓm thu hót ®èi víi EU. N¨m 2000, mét nöa tæng sè t¨ng tr­ëng kinh tÕ thÕ giíi thuéc vÒ ch©u ¸ ( gåm §«ng vµ §«ng Nam ¸) cho nªn EU ph¶i quan t©m ®Æc biÖt ®Õn ch©u ¸ trong ®ã cã khu vùc §«ng Nam ¸. ngµy nay, khi chiÕn tranh l¹nh kÕt thóc, EU thÊy cÇn ph¶i ®iÒu chØnh l¹i chÝnh s¸ch cña m×nh ®èi víi ch©u ¸ theo h­íng hîp t¸c chÆt chÏ, b×nh ®¼ng vµ hµi hoµ lîi Ých cña c¸c bªn trong khu vùc nµy. ngµy 14-7-1994, EU ®· th«ng qua mét v¨n kiÖn quan träng víi tiªu ®Ò “TiÕn tíi mét chiÕn l­îc míi ®èi víi ch©u ¸”. V¨n kiÖn nµy d· ®Ò ra nh÷ng ®Þnh h­íng vµ chÝnh s¸ch míi cña EU ®èi víi ch©u ¸ ®Æc biÖt lµ §«ng Nam ¸ kh«ng chØ cho nh÷ng n¨m cßn l¹i cña thÕ kû XX mµ cßn cho c¶ nh÷ng n¨m ®Çu cña thÕ kû XXI. §ång thêi trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, liªn minh ch©u ©u còng giíi thiÖu ®Õn ng­êi d©n n­íc hä h×nh ¶nh cña mét ®«ng Nam ¸ n¨ng ®éng vµ ph¸t triÓn ®Ó ng­êi d©n ch©u ©u t¨ng c­êng h¬n n÷a viÖc t×m hiÓu, nghiªn cøu vµ xóc tiÕn ®Çu t­ t¹i §«ng Nam ¸. Nh©n tè thóc ®Èy m¹nh nhÊt trong quan hÖ gi÷a EU vµ ASEAN lµ giao l­u bu«n b¸n vµ trao ®æi hµng ho¸. c¸c n­íc ASEAN hiÖn nay ®Òu më cöa thÞ tr­êng, lîi dông chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i tù do cña EU vµ biÖn ph¸p khuyÕn khÝch nhËp khÈu hµng ho¸, nhÊt lµ hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan chung ®Ó ®­a hµng vµo thÞ tr­êng EU, t¨ng tØ träng xuÊt khÈu cña m×nh. §Ó tranh thñ sù gióp ®ì vÒ mäi mÆt, n¨m 1980 ASEAN ®· n©ng cÊp quan hÖ ASEAN- EU thµnh quan hÖ ®èi tho¹i ®Çy ®ñ, sù kiÖn nµy ®­îc ®¸nh dÊu b»ng tho¶ thuËn hîp t¸c ASEAN-EC trong ®ã nhÉn m¹nh EC gióp ®ì ASEAN vÒ tµi chÝnh còng nh­ kü thuËt nh»m thóc ®Èy,ph¸t triÓn b¹n hµng h÷u nghÞ gi÷a c¸c n­íc vµ tæ chøc cña hai khu vùc nµy. Ngoµi viÖc n©ng cao kh¶ n¨ng th©m nhËp hµng ho¸ cña ASEAN vµo thÞ tr­êng EU, th«ng qua kªnh ®èi tho¹i nµy c¸c n­íc ASEAN còng ®­îc tiÕp cËn víi nguån viÖn trî ph¸t triÓn cho c¸c lÜnh vùc kh¸c nh­ khoa häc- c«ng nghÖ, v¨n ho¸- x· héi vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc. VÒ phÝa Liªn minh ch©u ©u, më cöa thÞ tr­êng ASEAN còng cã nghÜa lµ t¨ng søc c¹nh tranh cho c¸c doanh nghiÖp EU. Râ rµng lµ c¸c nhµ xuÊt khÈu EU hiÖn nay ®· c¹nh tranh lµnh m¹nh h¬n víi Mü. HiÖn t¹i bu«n b¸n gi÷a c¸c n­íc trong khu vùc §«ng nam ¸ rÊt s«i ®éng vµ thÞ tr­êng ë ®©y ®ßi hái nhiÒu vèn vµ hµng tiªu dïng nªn c¸c h·ng ch©u ©u nhÊt lµ c¸c h·ng võa vµ nhá ®ang cã kÕ ho¹ch më réng, t¨ng c­êng ho¹t ®éng cña m×nh ë khu vùc nµy. HiÖn nay c¸c h·ng cña ch©u ©u ®· dµnh ®­îc nh÷ng vÞ trÝ v÷ng ch¾c t¹i nhiÒu lÜnh vùc ë ch©u ¸. Tuy EU ®Çu t­ vµo ASEAN cßn chËm nh­ng l¹i thu ®­îc nhiÒu thµnh tùu. Mét ®Æc ®iÓm còng t¸c ®éng kh«ng nhá tíi quan hÖ gi÷a hai khèi lµ ASEAN vµ EU cã sù tiÕp cËn kh¸c nhau vÒ hîp t¸c gi÷a hai nhãm n­íc. §èi víi ASEAN sù hîp t¸c nµy cã thÓ cho phÐp sö dông EU nh­ mét ®èi träng nh»m ng¨n cho ASEAN khái bÞ phô thuéc vµo Mü vµ NhËt B¶n vµ ASEAN hi väng nhËn ®­îc nh÷ng ®Æc quyÒn mµ EU ®· dµnh cho s¶n phÈm cña c¸c n­íc APC (c¸c n­íc ch©u Phi, Caribª, Th¸i B×nh D­¬ng). Víi EU, ASEAN cã thÓ phôc vô EU nh­ lµ nguån cung cÊp t­ liÖu th«, nguån lao ®éng rÎ vµ thÞ tr­êng tiªu thô cho hµng ho¸ EU. Céng ®ång ch©u ©u còng cã ý ®Þnh nghiªm tóc trong viÖc theo ®uæi hîp t¸c víi ASEAN, mét khu vùc mµ EU cã thÓ t×m thÊy mét thÞ tr­êng lín víi søc mua ®ang t¨ng lªn vµ nguån tµi nguyªn phong phó. qua ®©y ta cã thÓ nhËn thÊy quan hÖ EU- ASEAN lµ quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn, mçi bªn ®Òu cã môc ®Ých riªng khi tham gia hîp t¸c nh­ng tùu chung l¹i c¸c ho¹t ®éng ®ã ®Òu nh»m môc ®Ých ph¸t triÓn kinh tÕ, x· héi, ®¶m b¶o sù æn ®Þnh, hoµ b×nh vµ an ninh trong mçi khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi. 3.2 . Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ EU- ASEAN §Ó cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn, mçi quèc gia cÇn ph¶i tÝch cùc ®Èy m¹nh c¸c mèi quan hÖ. Më réng quan hÖ hîp t¸c kh«ng chØ gióp cho c¸c n­íc, c¸c tæ chøc vµ c¸c khu vùc hiÓu biÕt lÉn nhau mµ cßn thóc ®Èy kinh tÕ ph¸t triÓn, lÊp chç trèng trong sù thiÕu hôt vÒ nguån lùc. BÊt chÊp kho¶ng c¸ch vÒ vÞ trÝ ®Þa lý, sù kh¸c biÖt vÒ v¨n ho¸ x· héi, con ng­êi còng nh­ tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ, Liªn minh ch©u ©u ngµy cµng ®Èy nhanh qu¸ tr×nh hîp t¸c víi c¸c quèc gia ë §«ng Nam ¸. B»ng chøng cô thÓ lµ céng ®ång kinh tÕ ch©u ©u (EEC) lµ ®èi t¸c ®Çu tiªn thiÕt lËp quan hÖ víi ASEAN vµo n¨m 1972 th«ng qua Uû ban phèi hîp ®Æc biÖt cña ASEAN (Special Coordinating committee of ASEAN - SCCAN). Trong lÞch sö h¬n 30 n¨m thiÕt lËp quan hÖ ngo¹i giao, hai tæ chøc nµy ®· ®¹t ®­îc nhiÒu thµnh tùu trªn mäi lÜnh vùc. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn mèi quan hÖ EU-ASEAN ®­îc ®¸nh dÊu b»ng nhiÒu sù kiÖn quan träng nh­ng cã thÓ tãm t¾t trong 3 giai ®o¹n chÝnh: * Giai ®o¹n ®Çu (1967-1972) Thêi kú nµy quan hÖ EU-ASEAN ch­a ®­îc thiÕt lËp chÝnh thøc. Quan hÖ hai bªn diÔn ra chñ yÕu d­íi h×nh thøc quan hÖ song ph­¬ng gi÷a c¸c n­íc thµnh viªn. §©y lµ thêi kú EU chó träng ®Õn viÖc liªn kÕt, æn ®Þnh néi bé, kÕt n¹p thªm thµnh viªn míi nh»m t¨ng uy tÝn cña céng ®ång, ®ång thêi t¨ng c­êng ph¸t triÓn kinh tÕ. Trong c«ng t¸c ®èi ngo¹i, EU chó ý tíi c¸c n­íc lín nh­ Mü, NhËt B¶n vµ c¸c n­íc thuéc “s©n sau“ cña EU lµ Trung CËn §«ng, Ch©u Phi, trung MÜ, Caribª. trong khi ®ã §«ng Nam ¸ l¹i lµ ®iÓm nãng trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh, hÇu hÕt c¸c n­íc ASEAN míi b­íc vµo giai ®o¹n ®Çu c«ng nghiÖp ho¸ cho nªn ASEAN ch­a thu hót ®­îc sù chó ý cña EU. Ho¹t ®éng cña ASEAN chñ yÕu tËp trung vµo gi¶i quyÕt nh÷ng bÊt ®ång hay xung ®ét gi÷a c¸c n­íc trong céng ®ång nh»m t×m kiÕm lËp tr­êng chung vÒ chÝnh trÞ vµ kh¶ n¨ng hîp t¸c trong khèi. Do vËy ASEAN còng ch­a cã chÝnh s¸ch cô thÓ ®èi víi EU - mét thÞ tr­êng cßn xa l¹ víi ASEAN. * Giai ®o¹n thø hai(1972-1980) ®©y lµ giai ®o¹n quan hÖ EU- ASEAN ®­îc thiÕt lËp chÝnh thøc. më ®Çu cña mèi quan hÖ nµy lµ ASEAN thµnh lËp mét Uû ban phèi hîp ®Æc biÖt cña c¸c thµnh viªn ASEAN (SCCAN) gåm Bé tr­ëng th­¬ng m¹i cña 5 n­íc nh»m môc ®Ých tiÕp xóc víi EU vµ ®iÒu tra kh¶ n¨ng th©m nhËp thÞ tr­êng EU cña ASEAN. ViÖc ra ®êi cña SCCAN ®­îc coi nh­ lµ sù thÓ chÕ ho¸ quan hÖ ®èi tho¹i gi÷a ASEAN - EU. Vµo th¸ng 11-1972 t¹i Brussels ®· diÔn ra cuéc tiÕp xóc ®Çu tiªn gi÷a hai nhãm n­íc ë cÊp ®¹i sø. N¨m 1975 nhãm nghiªn cøu hçn hîp (Joint Study Group- JSG) ®­îc thµnh lËp gåm c¸c uû viªn cña EU vµ viªn chøc chÝnh phñ cña ASEAN ®Ó thóc ®Èy quan hÖ EU-ASEAN. Nh­ vËy tõ cuèi nh÷ng n¨m 70, c¶ ASEAN lÉn EU ®Òu nç lùc t×m kiÕm nh÷ng kh¶ n¨ng t¹o nªn quan hÖ gÇn gòi h¬n, c¸c n­íc ASEAN coi EU lµ ®Þa ®iÓm hÊp dÉn ®èi víi c¸c hµng ho¸ xuÊt khÈu cña hä. * Giai ®o¹n ba (tõ n¨m 1980 ® hiÖn nay) Giai ®o¹n nµy më ®Çu b»ng hiÖp ®Þnh hîp t¸c EU-ASEAN (3-1980), c¶ EU vµ ASEAN ®Òu thùc sù t¨ng c­êng quan hÖ víi nhau. C¸c cuéc gÆp cÊp Bé tr­ëng diÔn ra ®Òu ®Æn 18 th¸ng mét lÇn t¹i c¸c thµnh phè cña c¸c n­íc EU vµ ASEAN. 3-1980 t¹i Kuala Lumpur (Malaysia) hai bªn ký HiÖp ®Þnh hîp t¸c EU-ASEAN víi môc tiªu ph¸t triÓn quan hÖ v¨n ho¸ x· héi còng nh­ c¸c quan hÖ th­¬ng m¹i vµ kinh tÕ trªn c¬ së c¶ hai bªn cïng cã lîi, ®ång thêi ®ãng gãp vµo viÖc më réng th­¬ng m¹i quèc tÕ. Sau h¬n mét thËp kû quan hÖ, c¶ EU vµ ASEAN ®· ®Þnh ra ®­îc thÓ chÕ ph¸p lý ë nhiÒu cÊp: Uû ban hîp t¸c chung, Uû ban Brussels cña ASEAN, Héi nghÞ bé tr­ëng ASEAN-EU, Héi nghÞ c¸c quan chøc cao cÊp ASEAN-EU… §iÒu nµy ®· ®­a ®Õn kÕt qu¶ lµ EU chÝnh thøc trë thµnh thµnh viªn ®èi tho¹i cña ASEAN khi mµ c¶ thÕ giíi cßn ®ang trong thêi kú chiÕn tranh l¹nh. Quan hÖ EU-ASEAN ngµy cµng ®­îc ph¸t triÓn theo c¶ chiÒu réng lÉn chiÒu s©u. Trong c¸c cuéc tiÕp xóc, vÊn ®Ò th­¬ng m¹i vÉn ®­îc ®Æt lªn hµng ®Çu, tuy nhiªn hai bªn còng quan t©m ®Õn nh÷ng vÊn ®Ò thêi sù nãng báng cña thÕ giíi nh­ vÊn ®Ò hoµ b×nh, gi¶i trõ qu©n bÞ, kiÓm so¸t vò khÝ h¹t nh©n, vÊn ®Ò m«i tr­êng, chñ nghÜa khñng bè quèc tÕ, ph¸t triÓn nguån nh©n lùc… Trong lÜnh vùc hîp t¸c ph¸t triÓn, EU trî gióp ASEAN vÒ kü thuËt tµi chÝnh cho c¸c dù ¸n cña ASEAN, ­u tiªn ph¸t triÓn nguån nh©n lùc khoa häc c«ng nghÖ, n¨ng l­îng. Bªn c¹nh ®ã EU cßn giµnh cho ASEAN nhiÒu ­u ®·i nh­ c¸c kho¶n viÖn trî ph¸t triÓn, h­ëng mét sè ®Æc quyÒn cña hÖ thèng ­u ®·i chung (GSP). Cßn ®èi víi EU, ASEAN lµ mét khu vùc ®ang ph¸t triÓn, sÏ cung cÊp cho EU thÞ tr­êng vµ nguyªn liÖu, lµ n¬i tiªu thô hµng ho¸ cña EU víi sè d©n kh¸ ®«ng. Nh×n chung trong quan hÖ hîp t¸c gi÷a EU vµ ASEAN c¶ trong qu¸ khø lÉn hiÖn t¹i, phÝa ASEAN ®­îc h­ëng lîi nhiÒu h¬n nh­ng EU còng t×m kiÕm ®­îc nhiÒu lîi Ých khi hîp t¸c víi ASEAN. 4. Ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a EU vµ ASEAN 4.1. Quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn EU-ASEAN KÓ tõ khi thiÕt lËp quan hÖ chÝnh thøc, hai tæ chøc EU vµ ASEAN ®· cïng nhau hîp t¸c trªn nhiÒu lÜnh vùc. Héi nghÞ Bé tr­ëng ASEAN-EU (AEMM) - cÊp ®èi tho¹i cao nhÊt - lÇn thø 13 diÔn ra t¹i Vientiane (Lµo) ®· ®Æt nÒn mãng cho ®Þnh h­íng hîp t¸c toµn diÖn trong nh÷ng n¨m tíi cña thÕ kû XXI bëi hîp t¸c toµn diÖn lµ con ®­êng duy nhÊt ®¹t ®Õn sù ph¸t triÓn ®ång ®Òu. Trong ®iÒu kiÖn c¸c mèi quan hÖ trªn thÕ giíi cã sù liªn hÖ chÆt chÏ, mét sù kiÖn diÔn ra ë n¬i nµy còng cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn n¬i kh¸c. ChÝnh v× thÕ quan ®iÓm hîp t¸c toµn diÖn cña EU-ASEAN sÏ lµ c¬ së cho c¸c mèi quan hÖ gi÷a hai tæ chøc. VËy c¸c khÝa c¹nh cña "Hîp t¸c toµn diÖn" ®­îc thÓ hiÖn trong nh÷ng ®iÓm g×? 4.1.1. VÒ vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ an ninh EU vµ ASEAN cã vai trß quan träng vµ æn ®Þnh trong ph¹m vi tõng khu vùc vµ trªn thÕ giíi. VÒ phÝa EU, Liªn minh Ch©u ¢u ®· th«ng b¸o víi ASEAN nh÷ng b­íc tiÕn quan träng do Héi ®ång Ch©u ¢u thùc thiÖn t¹i Nice, trong ®ã cã chÝnh s¸ch an ninh vµ quèc phßng ch©u ¢u, sù më réng Liªn minh ch©u ¢u. §ång thêi, ASEAN ®· th«ng b¸o diÔn biÕn t¹i khu vùc §«ng Nam ¸, viÖc thùc thi c¸c hiÖp ­íc vµ c¸c kÕ ho¹ch hµnh ®éng nh­: kÕ ho¹ch hµnh ®éng Hµ Néi (HAP), HiÖp ­íc th©n thiÖn vµ hîp t¸c (TAC), HiÖp ­íc khu vùc phi vò khÝ h¹t nh©n t¹i §«ng Nam ¸ (ASEANNFZ)… Quan ®iÓm cña hai bªn vÒ vÊn ®Ò chÝnh trÞ vµ an ninh bao gåm c¸c ®iÓm: - T¨ng c­êng hîp t¸c an ninh khu vùc th«ng qua ARF. §©y ®­îc xem lµ mét diÔn ®µn quan träng ®èi tho¹i vÊn ®Ò hoµ b×nh vµ an ninh t¹i khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. NhÊn m¹nh tÇm quan träng cña c¸c biÖn ph¸p x©y dùng lßng tin (CBMS) ®· ®­îc thùc hiÖn nh»m t¨ng c­êng tiÕn tr×nh ARF vµ khuyÕn khÝch nç lùc h¬n n÷a ®Ó t¨ng c­êng CBMS còng nh­ hoµn thµnh kh¸i niÖm vµ nguyªn t¾c ngo¹i giao phßng ngõa. EU còng bµy tá thiÖn chÝ s½n sµng trao ®æi kinh nghiÖm trong c¸c lÜnh vùc nµy víi ASEAN. - Thóc ®Èy vµ b¶o vÖ quyÒn con ng­êi, quyÒn tù do chÝnh ®¸ng. - EU quan t©m vµ hy väng tiÕp tôc cã nh÷ng diÔn biÕn tÝch cùc trong qu¸ tr×nh hoµ gi¶i d©n téc ë Myanmar. - ñng hé m¹nh mÏ mét Indonesia thèng nhÊt, d©n chñ vµ thÞnh v­îng, EU còng cïng víi c¸c n­íc nç lùc trong viÖc gi¶i quyÕt xung ®ét néi bé th«ng qua ®èi tho¹i vµ hoµ gi¶i. - Hoan nghªnh ®èi tho¹i trùc tiÕp Liªn TriÒu ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn tÝch cùc. Hoan nghªnh nh÷ng b­íc tiÕn trong viÖc thùc hiÖn Tuyªn bè B¾c - Nam bao gåm vÊn ®Ò nh©n ®¹o, hîp t¸c kinh tÕ, ®èi tho¹i vÒ qu©n sù vµ CBMS. Mong ®îi cã nh÷ng tiÕn triÓn trong vÊn ®Ò nµy. - T×nh h×nh Balkans, chÝnh biÕn t¹i Croatia vµ Nam T­ dän ®­êng cho qu¸ tr×nh hoµ gi¶i vµ hîp t¸c gi÷a c¸c n­íc trong khu vùc vµ t¹o c¬ héi lÞch sö cho khu vùc nµy hoµ nhËp víi xu thÕ ë Ch©u ¢u, kªu gäi tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan tõ bá b¹o lùc vµ chñ nghÜa cùc ®oan, tiÕp tôc ñng hé nh÷ng nç lùc hoµ b×nh vµ æn ®Þnh. - C¶ hai tæ chøc còng ®Æc biÖt quan t©m vÒ t×nh h×nh Trung §«ng thÓ hiÖn sù quan t©m s©u s¾c vÒ t×nh h×nh b¹o lùc gÇn ®©y vµ kªu gäi tÊt c¶ c¸c bªn liªn quan trë l¹i qu¸ tr×nh ®µm ph¸n. Nh­ vËy quan ®iÓm cña c¶ hai phÝa EU vµ ASEAN lµ rÊt râ rµng, hai bªn lu«n xóc tiÕn c¸c ch­¬ng tr×nh ®èi tho¹i nh»m t¨ng c­êng hiÓu biÕt lÉn nhau ®ång thêi bµy tá th¸i ®é quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò nãng hæi ®ang diÔn ra ë kh¾p n¬i trªn thÕ giíi. Liªn minh Ch©u ¢u vµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ mong muèn cïng hau hîp t¸c ph¸t triÓn trong bèi c¶nh t×nh h×nh thÕ giíi hoµ b×nh vµ æn ®Þnh. 4.1.2. VÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ VÊn ®Ò "kinh tÕ" lu«n ®­îc coi lµ vÊn ®Ò quan träng nhÊt khi ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn cña mçi quèc gia bëi kinh tÕ ph¸t triÓn lµ nÒn t¶ng thóc ®Èy c¸c lÜnh vùc kh¸c. HiÖn nay, quan hÖ hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia víi nhau, gi÷a c¸c tæ chøc, gi÷a c¸c khu vùc còng ®Æt "kinh tÕ" lªn hµng ®Çu. Trªn c¬ së ®ã EU vµ ASEAN ®· vµ ®ang thóc ®Èy nhiÒu ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. N¨m 1999, víi sù kiÖn ph¸t hµnh thµnh c«ng ®ång tiÒn chung Ch©u ¢u Euro còng nh­ sù phôc håi kinh tÕ t¹i khu vùc ASEAN sau cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh n¨m 1997 lµ tÝn hiÖu ®¸ng mõng chøng tá tiÒm n¨ng kinh tÕ gi÷a hai khu vùc lµ v« cïng lín. C¶ hai bªn còng ®· nhÊt trÝ vÒ tÇm quan träng cña viÖc tiÕp tôc c¶i c¸ch kinh tÕ vµ tµi chÝnh ph¹m vi quèc gia vµ hîp t¸c toµn cÇu trong viÖc c¶i c¸ch c¬ cÊu tµi chÝnh quèc tÕ v× sù ph¸t triÓn kinh tÕ bÒn v÷ng cña c¸c nhãm n­íc trong 2 khu vùc vµ nhÊt trÝ cho r»ng ®©y lµ lý do ®Ó t¨ng c­êng hîp t¸c trong tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc: - TiÕn triÓn cña ASEAN trong viÖc thóc ®Èy héi nhËp kinh tÕ khu vùc. Ghi nhËn viÖc ASEAN tiÕp tôc t¨ng c­êng cam kÕt trong viÖc ®Èy nhanh héi nhËp kinh tÕ khu vùc th«ng qua tù do th­¬ng m¹i hµng ho¸, dÞch vô, ®Çu t­, hîp t¸c n«ng nghiÖp vµ th«ng tin viÔn th«ng, hoan nghªnh cè g¾ng chung cña c¸c thµnh viªn míi cña ASEAN bao gåm dù ¸n ph¸t triÓn l­u vùc s«ng Mª K«ng vµ s¸ng kiÕn v× héi nhËp ASEAN. - NhÊn m¹nh vai trß quan träng cña tæ chøc Th­¬ng m¹i thÕ giíi (World Trade Organization - WTO) trong viÖc thóc ®Èy t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn vµ thÞnh v­îng kinh tÕ toµn cÇu. ñng hé viÖc ph¸t ®éng sím vßng ®µm ph¸n míi vÒ th­¬ng m¹i cña WTO vµ nhÊt trÝ sù cÇn thiÕt mét ch­¬ng tr×nh nghÞ sù më réng vµ c©n b»ng ph¶n ¸nh lîi Ých cña tÊt c¶ c¸c thµnh viªn WTO, cô thÓ lµ c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn. C¶ hai khèi ®Òu nhÊt trÝ vÒ tÇm quan träng cña viÖc ®Èy nhanh tiÕn tr×nh gia nhËp WTO cña ViÖt Nam, Lµo, Campuchia. - ThÓ hiÖn sù ñng hé viÖc tiÕp tôc hîp t¸c c¾t gi¶m hµng rµo phi thuÕ quan ®Ó t¹o thuËn lîi trao ®æi th­¬ng m¹i gi÷a hai khu vùc. 4.1.3. VÒ t­¬ng lai quan hÖ hîp t¸c EU-ASEAN: Quan hÖ EU-ASEAN ®­îc xem lµ nÒn t¶ng trong hîp t¸c vµ ®èi tho¹i cña EU ®èi víi ch©u ¸. Trªn c¬ së ch©u ¸ vµ ch©u ¢u sÏ tiÕp tôc ®èi tho¹i chÝnh trÞ trªn tinh thÇn cëi më vµ quan hÖ ®èi t¸c, t¨ng c­êng vµ ph¸t triÓn s©u hîp t¸c hiÖn nay v× lîi Ých cña nhau vµ cña nh©n d©n hai khu vùc. Quan hÖ hîp t¸c song ph­¬ng còng cÇn ®­îc t¨ng c­êng. ASEAN vµ EU ®· cïng nhau chia sÎ sù g¾n bã vÒ lÞch sö, kinh tÕ, khoa häc vµ gi¸o dôc th× nay sÏ tiÕp tôc x©y dùng mèi quan hÖ ®èi t¸c s©u réng ®ã lµ quan hÖ kinh tÕ vµ kinh doanh, hîp t¸c ph¸t triÓn, ®èi tho¹i chÝnh trÞ vµ an ninh còng nh­ giao l­u gi÷a ng­êi víi ng­êi. Hai bªn nhÊt trÝ cÇn t¨ng c­êng vµ më réng ®èi tho¹i trong t­¬ng lai: - EU nh¾c l¹i cam kÕt t¨ng c­êng nç lùc chung ®èi víi viÖc xo¸ ®ãi, ­u tiªn ®Æt biÖt c¸c lÜnh vùc ph¸t triÓn nguån nh©n lùc (HRD), b¶o vÖ søc khoÎ vµ m«i tr­êng, khai th¸c bÒn v÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn, khoa häc - c«ng nghÖ, ph¸t triÓn ®« thÞ vµ n«ng th«n, kiÓm so¸t ma tuý, n¨ng l­îng, gi¸o dôc vµ v¨n ho¸. - TiÕn triÓn ®èi tho¹i vµ hîp t¸c kinh tÕ ASEAN-EU. Thõa nhËn sù cÇn thiÕt më réng ph¹m vi ®èi tho¹i hiÖn nay ®Ó gi¶i quyÕt toµn bé c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ trong ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c ®­îc th«ng qua t¹i Uû ban hîp t¸c chung EC-ASEAN t¹i Bangkok th¸ng 5-1999, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò së h÷u trÝ tuÖ (Intellectual Property Rights- IPR), tiªu chuÈn, chÊt l­îng vµ ®¸nh gi¸ hîp chuÈn th«ng qua ph­¬ng thøc tiÕp cËn thùc tiÔn. NhÊt trÝ th­êng xuyªn tæ chøc Héi nghÞ §iÒu phèi kh«ng chÝnh thøc ASEAN-EC ®Ó b¶o ®¶m thùc hiÖn nhanh vµ hiÖu qu¶ ch­¬ng tr×nh c«ng t¸c nªu trªn. - ThÓ hiÖn hy väng th«ng qua ®èi tho¹i ®a ph­¬ng vµ song ph­¬ng vÒ tiÕp cËn thÞ tr­êng vµ tù do ho¸ quan hÖ kinh tÕ vµ ®Çu t­ EU-ASEAN sÏ ph¸t triÓn. §Ó triÓn khai c¸c ®Ò xuÊt vµ chØ thÞ cña Héi nghÞ nªu trªn, Héi nghÞ JCC lÇn thø 14 ®· ®­îc tæ chøc t¹i Brussels vµo th¸ng 9/2002 nhÊn m¹nh ph­¬ng thøc tiÕp cËn míi cho hîp t¸c EU-ASEAN, ®èi tho¹i chÝnh s¸ch trong c¸c lÜnh vùc cïng quan t©m vµ c¸c lÜnh vùc mµ EU cã kh¶ n¨ng hç trî ph¸t triÓn cho ASEAN. 4.1.4. Ho¹t ®éng hç trî ph¸t triÓn Hç trî kü thuËt lµ mét trong 3 lÜnh vùc ®­îc ­u tiªn nhÊn m¹nh cïng víi hîp t¸c kinh tÕ vµ th­¬ng m¹i trong HiÖp ®Þnh hîp t¸c ASEAN - EC ®­îc ký kÕt n¨m 1980 môc tiªu cña HiÖp ®Þnh lµ t¨ng c­êng sù tù tin vµ thóc ®Èy hîp t¸c ph¸t triÓn réng më h¬n. ASEAN ®· nhËn ®­îc nhiÒu hç trî kü thuËt vµ tµi chÝnh cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng, dù ¸n vµ ch­¬ng tr×nh kh¸c nhau mµ hai bªn ®· nhÊt trÝ. Hç trî kü thuËt cña EU trong nh÷ng n¨m qua bao gåm: c¸c dù ¸n nghiªn cøu, häc bæng ®µo t¹o, kh¶o s¸t, nghiªn cøu, héi th¶o, to¹ ®µm, ®µo t¹o nghÒ vµ ®µo t¹o xóc tiÕn th­¬ng m¹i vµ ®Çu t­. Hç trî c¸c lÜnh vùc tõ th­¬ng m¹i, c«ng nghiÖp, tµi chÝnh, ng©n hµng, khai kho¸ng vµ n¨ng l­îng, n«ng l©m nghiÖp, vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c ®Õn ph¸t triÓn x· héi vµ kiÓm so¸t ma tuý. Cô thÓ, EU ®· hç trî ASEAN trong viÖc thiÕt lËp ViÖn ®µo t¹o vµ nghiªn cøu H¶i quan ASEAN (ACITAR), Trung t©m §µo t¹o vµ Nghiªn cøu qu¶n lý n¨ng l­îng EC-ASEAN (AEEMTRC)… Ngoµi ra, trong ch­¬ng tr×nh hîp t¸c ph¸t triÓn cßn bao gåm Ch­¬ng tr×nh ®èi t¸c ®Çu t­ EC (ECIP), ch­¬ng tr×nh th­êng niªn cho c¸c nhµ l·nh ®¹o kinh doanh ASEAN vµ x©y dùng m« h×nh ViÔn c¶nh kinh tÕ vÜ m« ASEAN. EU ®· ¸p dông ph­¬ng thøc tiÕp cËn linh ho¹t vµ thùc tiÔn ®Ó triÓn khai HiÖp ®inh hîp t¸c ph¸t triÓn. C¸c ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn sÏ ®­îc ®iÒu chØnh theo tõng giai ®o¹n cho phï hîp víi nhÞp ®é t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn cña khu vùc ASEAN. Trong c¸c ho¹t ®éng ®èi tho¹i, ASEAN chñ yÕu quan t©m ®Õn c¸c lÜnh vùc nh­ n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, vËn t¶i vµ th«ng tin liªn l¹c, tiÕp cËn thÞ tr­êng, hÖ thèng ­u ®·i thuÕ quan phæ cËp chung, gi¸ hµng ho¸ xuÊt - nhËp khÈu, æn ®Þnh doanh sè xuÊt khÈu, chuyÓn giao nguån lùc th«ng qua h×nh thøc viÖn trî chÝnh thøc (ODA) vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Tõ sau héi nghÞ Bé tr­ëng ASEAN-EU lÇn thø 11 t¹i Karlsruhe (§øc) vµo th¸ng 9-1994, nh÷ng ­u tiªn trong lÜnh vùc hîp t¸c ph¸t triÓn ®· chuyÓn sang lÜnh vùc xo¸ ®ãi HRD, ch¨m sãc y tÕ, kÕ ho¹ch ho¸ gia ®×nh, vai trß phô n÷, t«n träng quyÒn phô n÷, m«i tr­êng vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng. T¹i AEMM lÇn thø 12 t¹i Singapore vµo th¸ng 2-1997, mét sè lÜnh vùc ®­îc quan t©m nh­: quyÒn së h÷u trÝ tuÖ, tiªu chuÈn vµ hîp chuÈn, hµi hoµ thñ tôc h¶i quan. Vai trß cña khu vùc t­ nh©n ®­îc thõa nhËn réng r·i trong ®èi tho¹i EU-ASEAN nh­ lµ môc tiªu hµng ®Çu t¨ng c­êng quan hÖ kinh tÕ EU-ASEAN nh»m ph¸t triÓn kinh tÕ cao h¬n, t¹o nhiÒu viÖc lµm vµ n©ng cao møc sèng cña nh©n d©n hai khu vùc. Bªn c¹nh ®ã quan hÖ nhËn tµi trî còng ®· ®­îc chuyÓn sang quan hÖ ®èi t¸c c©n b»ng vµ cïng cã lîi trong ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a hai tæ chøc. Cã thÓ nãi, Liªn minh Ch©u ¢u (EU) vµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN) cã mèi quan hÖ l©u dµi vµ mËt thiÕt. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, mèi quan hÖ ®ã ngµy cµng ®­îc th¾t chÆt h¬n n÷a khi c¶ hai tæ chøc ®Òu cè g¾ng x©y dùng mèi quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn, b×nh ®¼ng vµ cïng cã lîi. 4.2. Quan hÖ th­¬ng m¹i - ®Çu t­ gi÷a EU vµ ASEAN Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc tõ viÖc t¨ng c­êng quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn gi÷a EU vµ ASEAN ®· t¹o ra nhiÒu c¬ héi thuËn lîi cho sù héi nhËp vµ ph¸t triÓn kinh tÕ cña c¸c thµnh viªn trong c¶ hai tæ chøc. Trong thÕ kû míi cña quan hÖ gi÷a hai ch©u lôc, c¸c quèc gia tÝch cùc më réng hîp t¸c ®Çu t­, kinh doanh, ph¸t huy lîi thÕ, bæ xung cho nhau t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó cïng ph¸t triÓn. Qua 4 thêi kú ®¹i héi cña Héi nghÞ th­îng ®Ønh ¸ - ¢u (Asia - Europe Meeting, ASEM), tiÕn tr×nh hîp t¸c ¸ - ¢u ngµy cµng ®­îc ph¸t triÓn, næi lªn trong ®ã lµ mèi quan hÖ EU-ASEAN. EU t×m thÊy ë ASEAN vµ ch©u ¸ mét thÞ tr­êng khæng lå víi h¬n 4 tû d©n, n¬i cã nguån lao ®éng dåi dµo vµ t­¬ng ®èi rÎ, mét thÞ tr­êng ®Çu t­ to lín víi tû suÊt hÊp dÉn vµ mét thÞ tr­êng bu«n b¸n ®Çy tiÒm n¨ng; n¬i c¸c quèc gia ®ang thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ víi tèc ®é nhanh cÇn nhiÒu c«ng nghÖ, kü thuËt, vèn ®Çu t­, hµng ho¸ cã chÊt l­îng cao mµ EU cã thÕ m¹nh. Më réng bu«n b¸n víi mét ASAN ®ang ph¸t triÓn s«i ®éng, EU cã ®iÒu kiÖn më réng bu«n b¸n th­¬ng m¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ, t¹o thªm viÖc lµm gióp gi¶i quyÕt mét phÇn n¹n thÊt nghiÖp mang tÝnh c¬ cÊu ®ang ®Ì nÆng lªn c¸c n­íc EU. LÞch sö hîp t¸c th­¬ng m¹i EU-ASEAN b¾t ®Çu b»ng viÖc c¸c n­íc ASEAN cung cÊp s¶n phÈm nguyªn khai cho EU vµ nhËp khÈu m¸y mãc thiÕt bÞ hµng tiªu dïng tõ EU. Tõ sau khi kÝ HiÖp ®Þnh khung hîp t¸c hai bªn n¨m 1980 víi viÖc ASEAN ®­îc h­ëng qui chÕ tèi huÖ quèc, kim ng¹ch bu«n b¸n hai chiÒu EU-ASEAN t¨ng liªn tôc. N¨m 1993 kim ng¹ch bu«n b¸n EU-ASEAN t¨ng gÊp 3 lÇn so víi n¨m 1980 (tõ 20 tû USD lªn 60 tû USD) n¨m 1995 lµ 70 tû USD. N¨m 1995 EU lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø hai cña ASEAN vµ lµ b¹n hµng th­¬ng m¹i lín thø ba sau NhËt B¶n vµ B¾c Mü. PhÝa EU chiÕm 18% tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i cña ASEAN trong khi ®ã ASEAN chØ chiÕm 2,6% tæng kim ng¹ch th­¬ng m¹i cña EU trong n¨m 1995, hiÖn nay ASEAN chiÕm kho¶ng 5,6% kim ng¹ch xuÊt khÈu cña EU. §Õn n¨m 2001, EU lµ thÞ tr­êng xuÊt khÈu lín thø 2 cña ASEAN vµ lµ ®èi t¸c th­¬ng m¹i lín thø 3. Kim ng¹ch nhËp khÈu cña EU vµ ASEAN n¨m 1995 lµ 34.670 triÖu Euro, n¨m 2000 lµ 69.310 triÖu Euro; kim ng¹ch xuÊt khÈu EU-ASEAN còng trong thêi gian trªn lµ 37.091 vµ 40.655 triÖu Euro. Víi EU, ASEAN cã tiÒm n¨ng to lín cho viÖc ph¸t triÓn hîp t¸c th­¬ng m¹i hai bªn ASEAN võa lµ thÞ tr­êng võa lµ cöa ngâ ®Ó EU ®i vµo khu vùc ch©u ¸ - Th¸i B×nh D­¬ng. Kinh tÕ c¸c n­íc §«ng Nam ¸ ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ v× vËy ASEAN ®ang trë thµnh mét thÞ tr­êng quan träng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi tõ EU. Theo mét nghiªn cøu cña Héi ®ång ch©u ¢u vµo n¨m 1978, EC lµ nhµ ®Çu t­ lín thø 3 cña ASEAN, phÇn cña EC trong ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi vµo ASEAN lµ 13% so víi Mü lµ 16%. Sè liÖu gÇn ®©y cho thÊy EU ®Çu t­ nhiÒu h¬n vµ lµ nguån ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi lín thø 2 cña ASEAN. N¨m 1991 chiÕm 20% tæng sè ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo ASEAN sau NhËt (27%). Giai ®o¹n 1997-2000 khu vùc ASEAN chiÕm kho¶ng 1,8% tæng vèn ®Çu t­ ra n­íc ngoµi cña EU. HiÖn nay EU ®ang khuyÕn khÝch t¨ng c­êng hîp t¸c vµ ®Çu t­ cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n, më réng hîp t¸c trªn c¬ së tay ®«i vµ khu vùc th«ng qua c¸c ch­¬ng tr×nh nh­: ThuËn lîi ho¸ th­¬ng m¹i (TFAP), T¨ng c­êng ®Çu t­ (IPAP), DiÔn ®µn doanh nghiÖp ¸ - ¢u (AEPF), Quü b¶o l·nh ASEM (ATF), HÖ thèng hç trî tµi chÝnh cña ch©u ¢u (EFEX). Nh÷ng sè liÖu nªu trªn cho thÊy quan hÖ ®Çu t­ gi÷a EU vµ ASEAN ngµy cµng chiÕm tû träng cao tuy vËy vÉn ch­a t­¬ng xøng víi tiÒm n¨ng cña hai khu vùc. Hy väng trong thêi gian tíi, ho¹t ®éng xóc tiÕn th­¬ng m¹i, ®Çu t­ sÏ ®­îc ®Èy m¹nh. 5. TriÓn väng quan hÖ EU-ASEAN Mèi quan hÖ ®èi t¸c EU-ASEAN trong t­¬ng lai sÏ ra sao? §iÒu nµy phô thuéc vµo nç lùc chung cña c¶ hai phÝa còng nh­ nç lùc riªng cña mçi thµnh viªn. §Ó më réng quan hÖ hîp t¸c, c¶ EU lÉn ASEAN ph¶i kh¾c phôc mét sè trë ng¹i. Tr­íc hÕt, ®ã lµ sù kh¸c biÖt vÒ mÆt v¨n ho¸ gi÷a ph­¬ng T©y vµ ph­¬ng §«ng . Ph­¬ng T©y cÇn cã nhiÒu hiÓu biÕt h¬n vÒ ph­¬ng §«ng xa x«i còng nh­ ng­êi ph­¬ng §«ng cÇn tiÕp thu mét c¸ch cã chän läc tinh hoa, thµnh tùu cña nÒn v¨n minh ch©u ¢u. C¶ hai ch©u lôc cÇn t¨ng c­êng hîp t¸c trªn tinh thÇn "héi nhËp chø kh«ng hoµ tan". Thø hai, khu vùc §«ng Nam ¸ cã sù kh¸c biÖt næi bËt vÒ møc d©n vµ thÓ chÕ chÝnh trÞ. §«ng Nam ¸ lµ mét trong c¸c khu vùc cã c¸c n­íc ®«ng d©n nhÊt thÕ giíi, Indonesia cã 204 triÖu d©n (®øng thø 4 trªn thÕ giíi) trong khi còng cã n­íc nh­ Brunei chØ cã 314.000 ng­êi. ë §«ng Nam ¸ cã quèc gia lµ n­íc céng hoµ (Indonesia, Singapore), còng cã n­íc theo chñ nghÜa céng s¶n (ViÖt Nam), cã n­íc l¹i lµ n­íc qu©n chñ lËp hiÕn (Th¸i Lan, Campuchia) cßn Myanma th× l¹i do mét chÝnh thÓ qu©n sù cai qu¶n. Tr×nh ®é ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ë khu vùc §«ng Nam ¸ còng kh«ng ®ång ®Òu. Trong khi ®ã, EU tuy còng cã sù kh¸c biÖt vÒ d©n sè vµ thÓ chÕ chÝnh trÞ nh­ng ®©y l¹i lµ n¬i cã sù ph¸t triÓn kinh tÕ cao còng nh­ ®iÒu kiÖn sèng cña ng­êi d©n kh¸ ®ång ®Òu. Thø ba, EU vÉn ch­a dµnh nhiÒu ­u ®·i víi ASEAN so víi c¸c n­íc ch©u Phi, c¸c n­íc vïng Caribª, Trung Mü trong khi tiÒm n¨ng cña ASEAN lµ rÊt lín. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn lµ mét sè trë ng¹i chÝnh nh­ng chÝnh nh÷ng trë ng¹i ®ã l¹i lµ tiÒn ®Ò gióp ph¸t triÓn h¬n n÷a quan hÖ EU vµ ASEAN. Ngµy nay khi khoa häc kü thuËt ph¸t triÓn, sù bïng næ c«ng nghÖ th«ng tin vµ d­íi t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu ho¸ th× c¸c quèc gia, c¸c khu vùc cho dï c¸ch xa vÒ ®Þa lý, kh¸c biÖt vÒ chÝnh trÞ, quan ®iÓm còng nh­ tr×nh ®é kinh tÕ - x· héi ®Òu ph¶i héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Nh­ vËy cã nhiÒu c¬ së ®Ó kh¼ng ®Þnh r»ng quan hÖ EU-ASEAN trong t­¬ng lai cã nhiÒu c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn m¹nh mÏ bëi v× hiÖn nay c¶ hai phÝa ®ang rÊt quan t©m ®Õn nhau vµ tiÒm n¨ng hîp t¸c cßn nhiÒu ®óng nh­ thñ t­íng Singapore Gohchoktong ®· nãi: "Ch©u ¸ vµ ch©u ¢u ng­êi nµy cÇn ng­êi kia, ch©u ¢u cã thÓ gióp ch©u ¸ ph¸t triÓn. §æi l¹i sù t¨ng tr­ëng cña ch©u ¸ sÏ thæi h¬i thë cho c¸c nÒn kinh tÕ ch©u ¢u". 6. Lêi kÕt Sau h¬n 40 n¨m h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, EU ®· trë thµnh mét siªu c­êng ®ñ m¹nh c¶ vÒ chÝnh trÞ, kinh tÕ, d©n sè, diÖn tÝch… vµ trë nªn m¹nh h¬n khi ®ång tiÒn chung ch©u ¢u (Euro ) ra ®êi. Tr­íc mét trËt tù thÕ giíi míi ®ang h×nh thµnh vµ ®Çy biÕn ®éng phøc t¹p, EU ®· chuyÓn m×nh v­¬n lªn vµ t¸ch khái sù lÖ thuéc vµo Mü, v­¬n tÇm ho¹t ®éng cña m×nh ®Õn nhiÒu n¬i trªn thÕ giíi nh»m n©ng cao h¬n n÷a vÞ thÕ cña m×nh trong mét trËt tù thÕ giíi míi tr­íc thÒm thÕ kû XXI. ChÝnh trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn chiÕn l­îc míi ®èi víi ch©u ¸, Liªn minh ch©u ¢u EU ®· t×m thÊy ë ASEAN nhiÒu tiÒm n¨ng to lín ®Ó thóc ®Èy quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn. Trong nh÷ng n¨m tíi khi EU kÕt n¹p thªm 10 thµnh viªn míi, n©ng con sè thµnh viªn lªn tíi 25 vµ ASEAN dÇn dÇn hoµn thiÖn lé tr×nh AFTA vµ xem xÐt kh¶ n¨ng kÕt n¹p thªm §«ng Timo lµ thµnh viªn thø 11 th× quan hÖ th­¬ng m¹i, ®Çu t­ gi÷a hai khu vùc sÏ kh«ng ngõng t¨ng cao. Héi nghÞ th­îng ®Ønh ¸ - ¢u lÇn thø 5 (ASEM - 5) s¾p ®­îc tæ chøc t¹i Hµ Néi (ViÖt Nam) vµo n¨m 2004 sÏ cµng th¾t chÆt h¬n n÷a quan hÖ EU-ASEAN trong nhiÒu lÜnh vùc: hîp t¸c kinh tÕ - th­¬ng m¹i, æn ®Þnh chÝnh trÞ - an ninh gi÷a hai khu vùc vµ trªn toµn thÕ giíi, thóc ®Èy sù hiÓu biÕt lÉn nhau vÒ c¸c vÊn ®Ò v¨n ho¸ - x· héi. Trong khu«n khæ ASEM, hai khu vùc ®· xóc tiÕn thiÕt lËp tæ chøc Hîp t¸c thanh niªn ¸ - ¢u (Asia Europe Youth Co-operation AEYC), ch­¬ng tr×nh häc bæng ASEM, hîp t¸c ph¸t triÓn bÒn v÷ng. C¶ EU vµ ASEAN ®Òu cã tiÕng nãi m¹nh mÏ trong viÖc ®¶m b¶o an ninh khu vùc, chèng chñ nghÜa khñng bè… Hai tæ chøc nµy còng thiÕt lËp nhiÒu ch­¬ng tr×nh ph¸t triÓn vµ ®µo t¹o gi¸o dôc, tuyªn truyÒn b¶o vÖ m«i tr­êng, giao l­u v¨n ho¸ vµ ph¸t triÓn du lÞch… Cô thÓ, sau khi khu vùc §«ng Nam ¸ ®­îc Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (World Health Organization - WHO) c«ng nhËn lµ ®· kiÓm so¸t ®­îc dÞch bÖnh Viªm ®­êng h« hÊp cÊp (Severe Acute Respiratory Syndrome - SARS) th× rÊt nhiÒu kh¸ch du lÞch tõ ch©u ¢u l¹i ®Õn du lÞch c¸c n­íc ë §«ng Nam ¸, mang l¹i nguån ngo¹i tÖ lín tõ du lÞch cho ASEAN. Lµ mét thµnh viªn trong khèi ASEAN, ViÖt Nam còng giíi thiÖu h×nh ¶nh cña m×nh ®Õn Ch©u ¢u th«ng qua nhiÒu ch­¬ng tr×nh v¨n ho¸ nh­ TuÇn v¨n ho¸ ViÖt Nam ë Paris (Ph¸p) hay Brussels (BØ)...Th¸ng 6 võa qua t¹i Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh, Liªn hoan phim Ch©u ¢u ®· diÔn ra trong ®ã cã sù tham gia cña nhiÒu n­íc EU. Hy väng trong thêi gian tíi, c¶ hai khu vùc sÏ cã nh÷ng b­íc tiÕn cao h¬n trong tiÕn tr×nh hîp t¸c kh«ng chØ cña hai khu vùc mµ cßn t¹o c¬ héi më réng ra thÕ giíi. Tµi liÖu tham kh¶o "Quan hÖ EU-ASEAN trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸ hiÖn nay",TS NguyÔn Quang ThuÊn, T¹p chÝ nghiªn cøu §«ng Nam ¸, sè 1-2003. "§Æc ®iÓm quan hÖ th­¬ng m¹i ASEAN-EU vµ nh÷ng t¸c ®éng ®èi víi chÝnh s¸ch th­¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam", Th¹c sü Hoµng Xu©n Hoµ, T¹p chÝ Nghiªn cøu Ch©u ¢u, sè 1-2001. "Quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn EU-ASEAN", TS §inh C«ng TuÊn, T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ¢u, sè 5-2002. "Toµn cÇu ho¸ kinh tÕ - Mét sè t¸c ®éng tíi qu¸ tr×nh liªn kÕt kinh tÕ EU-ASEAN", TS NguyÔn An Hµ, T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ¢u, sè 2-2003. "Thóc ®Èy quan hÖ kinh tÕ EU-ASEAN: C¬ héi ph¸t triÓn cho c¸c thµnh viªn míi cña ASEAN", TS Hoµng Xu©n Hoµ, T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ¢u, sè 2-2003. "Bèi c¶nh h×nh thµnh vµ ý nghÜa cña ASEM trong tiÕn hµnh hîp t¸c ¸ - ¢u", Bïi ViÖt H­ng, T¹p chÝ Nghiªn cøu ch©u ©u sè 3-2003. "ChiÕn l­îc vµ quan hÖ kinh tÕ Mü - EU - NhËt B¶n thÕ kû XXI"; PGS.TS Lª V¨n Sang, TS TrÇn Quang L©m, TS §µo Lª Minh (®ång chñ biªn); NXB Khoa häc x· héi, Hµ Néi, 2002. "Liªn kÕt ASEAN trong bèi c¶nh toµn cÇu ho¸", TrÇn Kh¸nh (chñ biªn), NXB Khoa häc x· héi, 2002. "C¸c liªn kÕt kinh tÕ - th­¬ng m¹i quèc tÕ", NguyÔn Vò Hoµng, NXB Thanh niªn, 2003. Kinh doanh víi thÞ tr­êng EU, phßng Th­¬ng m¹i vµ c«ng nghiÖp ViÖt Nam vµ Trung t©m th«ng tin th­¬ng m¹i ch©u ¢u t¹i ViÖt Nam, xuÊt b¶n n¨m 2002. §«ng Nam ¸: ChÆng ®­êng dµi phÝa tr­íc, Lim Chong Yah (Gi¸o s­ kinh tÕ- §¹i häc c«ng nghÖ Nan Yang - Singapore), NXB ThÕ giíi, 2002. http//www.asean sec.org http//www. europa.eu.in B­íc ph¸t triÓn trong quan hÖ EU-ASEAN Môc lôc 1. Lêi më ®Çu 1 2. S¬ l­îc vÒ qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña Liªn minh ch©u ¢u (EU) vµ HiÖp héi c¸c quèc gia §«ng Nam ¸ (ASEAN) 2 2.1. EU 2 2.2. ASEAN 3 3. LÞch sö ph¸t triÓn quan hÖ hîp t¸c EU-ASEAN 5 3.1. Quan ®iÓm vµ chiÕn l­îc cña c¶ hai phÝa khi xóc tiÕn quan hÖ hîp t¸c 5 3.2. Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn quan hÖ EU-ASEAN 7 4. Ho¹t ®éng hîp t¸c ph¸t triÓn gi÷a EU vµ ASEAN 10 4.1. Quan hÖ hîp t¸c toµn diÖn EU-ASEAN 10 4.1.1. VÒ vÊn ®Ò chÝnh trÞ an ninh 10 4.1.2. VÒ c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ 12 4.1.3. VÒ t­¬ng lai quan hÖ hîp t¸c EU-ASEAN 13 4.1.4. Ho¹t ®éng hç trî ph¸t triÓn 14 4.2. Quan hÖ th­¬ng m¹i - ®Çu t­ gi÷a EU vµ ASEAN 15 5. TriÓn väng quan hÖ EU - ASEAN 17 6. Lêi kÕt 18 Tµi liÖu tham kh¶o 18