Mục lục
Trang
Lời nói đầu 2 nộI DUNG
Phần I: Lý luận về những rủi ro trong hoạt động ngân Hàng 3
I/ Tổng quan về các nghiệp vụ trong hoạt động ngân hàng 3 1. Khái niệm 3
2. Những nghiệp vụ chủ yếu trong hoạt động ngân hàng 3
II/ Rủi ro trong hoạt động ngân hàng 5
1. Rủi ro 5
2. Rủi ro tồn tại khách quan trong hoạt động ngân hàng 5
III/ Những rủi ro đặc thù trong hoạt động ngân hàng 6
1. Rủi ro tín dụng 6
2. Rủi ro lãi suất 8
3. Rủi ro hối đoái 9
4. Rủi ro thanh toán 10
5. Rủi ro nguồn vốn 11
6. Rủi ro hoạt động ngoại bảng 12
7. Rủi ro công nghệ hoạt động 12
8. Rủi ro quốc gia 13
PHần II: thực trạng hoạt động ngân hàng của Việt nam
và biện pháp nhằm hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hàng 14
I/ Thực trạng hoạt động ngân hàng ở Việt nam
trong thời gian qua 14
II/ Một số biện pháp phòng ngừa và hạn chế rủi ro 17
Kết luận 24 Tài liệu tham khảo 25
lời nói đầu
Sự ra đời hoạt động ngân hàng đánh dấu một bước ngoặt trong lịch sử phát triển và tiến bộ của con người. Lênin đã coi sự ra đời ngân hàng như ”Sự phát minh ra lửa” hay “Sự phát minh ra bánh xe”. Vai trò to lớn của hoạt động ngân hàng đối với sự phát triển nền kinh tế và xã hội được xuất phát từ chính những đặc trưng của nó. Hoạt động kinh doanh ngân hàng là một lĩnh vực kinh doanh đặc biệt bởi hàng hoá trong quá trình kinh doanh là tiền tệ-loại hàng hoá có tính nhạy cảm và sức cuốn hút đặc biệt. Chính tính đặc biệt riêng có này của tiền tệ mà hoạt động kinh doanh ngân hàng vừa là một loại hoạt động đem lại hiệu quả rất lớn đối với nền kinh tế, vừa là một lĩnh vực mà khả năng xảy ra rủi ro cao.
Nghiên cứu về rủi ro trong hoạt động ngân hàng là một việc làm hết sức cần thiết đối với hệ thống ngân hàng thương mại của Việt nam. Việc nghiên cứu này sẽ cho ta thấy rõ được các loại rủi ro, nguyên nhân xuất hiện rủi ro và hậu quả của nó, và để từ đó đề ra các giải pháp hữu hiệu, thiết thực nhằm hạn chế rủi ro, giảm thiểu tổn thất cho hệ thống ngân hàng.
Xuất phát từ những vấn đề trong lý thuyết cũng như thực trạng hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại Việt nam, em mạnh dạn lựa chọn đề tài nghiên cứu:
"Các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hàng ở Việt nam"
và cho rằng việc tìm hiểu và nghiên cứu ván đề này là hết sức cần thiết đối với một sinh viên khoa Ngân hàng-Tài chính của trường Đại học KTQD.
Mặc dù đã có sự giúp đỡ hết sức nhiệt tình về mặt khoa học cũng như tài liệu phục vụ bài viết của cô giáo TS. Nguyễn Thị Bất, nhưng do kiến thức còn hạn chế nên bài viết của em sẽ không thể tránh khỏi những thiếu sót cần bổ sung. Em rất mong nhận được sự góp ý của thầy cô và các bạn để bài viết được hoàn chỉnh hơn.
27 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1605 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Các biện pháp hạn chế rủi ro trong hoạt động ngân hàng ở Việt nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Môc lôc
Trang
Lêi nãi ®Çu 2 néI DUNG
PhÇn I: Lý luËn vÒ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n Hµng 3
I/ Tæng quan vÒ c¸c nghiÖp vô trong ho¹t ®éng ng©n hµng 3 1. Kh¸i niÖm 3
2. Nh÷ng nghiÖp vô chñ yÕu trong ho¹t ®éng ng©n hµng 3
II/ Rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 5
1. Rñi ro 5
2. Rñi ro tån t¹i kh¸ch quan trong ho¹t ®éng ng©n hµng 5
III/ Nh÷ng rñi ro ®Æc thï trong ho¹t ®éng ng©n hµng 6
1. Rñi ro tÝn dông 6
2. Rñi ro l·i suÊt 8
3. Rñi ro hèi ®o¸i 9
4. Rñi ro thanh to¸n 10
5. Rñi ro nguån vèn 11
6. Rñi ro ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng 12
7. Rñi ro c«ng nghÖ ho¹t ®éng 12
8. Rñi ro quèc gia 13
PHÇn II: thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng cña ViÖt nam
vµ biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng 14
I/ Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng ë ViÖt nam
trong thêi gian qua 14
II/ Mét sè biÖn ph¸p phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro 17
KÕt luËn 24 Tµi liÖu tham kh¶o 25
lêi nãi ®Çu
Sù ra ®êi ho¹t ®éng ng©n hµng ®¸nh dÊu mét bíc ngoÆt trong lÞch sö ph¸t triÓn vµ tiÕn bé cña con ngêi. Lªnin ®· coi sù ra ®êi ng©n hµng nh ”Sù ph¸t minh ra löa” hay “Sù ph¸t minh ra b¸nh xe”. Vai trß to lín cña ho¹t ®éng ng©n hµng ®èi víi sù ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ x· héi ®îc xuÊt ph¸t tõ chÝnh nh÷ng ®Æc trng cña nã. Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng lµ mét lÜnh vùc kinh doanh ®Æc biÖt bëi hµng ho¸ trong qu¸ tr×nh kinh doanh lµ tiÒn tÖ-lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh nh¹y c¶m vµ søc cuèn hót ®Æc biÖt. ChÝnh tÝnh ®Æc biÖt riªng cã nµy cña tiÒn tÖ mµ ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng võa lµ mét lo¹i ho¹t ®éng ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ, võa lµ mét lÜnh vùc mµ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro cao.
Nghiªn cøu vÒ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng lµ mét viÖc lµm hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i cña ViÖt nam. ViÖc nghiªn cøu nµy sÏ cho ta thÊy râ ®îc c¸c lo¹i rñi ro, nguyªn nh©n xuÊt hiÖn rñi ro vµ hËu qu¶ cña nã, vµ ®Ó tõ ®ã ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu, thiÕt thùc nh»m h¹n chÕ rñi ro, gi¶m thiÓu tæn thÊt cho hÖ thèng ng©n hµng.
XuÊt ph¸t tõ nh÷ng vÊn ®Ò trong lý thuyÕt còng nh thùc tr¹ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i ViÖt nam, em m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi nghiªn cøu:
"C¸c biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ë ViÖt nam"
vµ cho r»ng viÖc t×m hiÓu vµ nghiªn cøu v¸n ®Ò nµy lµ hÕt søc cÇn thiÕt ®èi víi mét sinh viªn khoa Ng©n hµng-Tµi chÝnh cña trêng §¹i häc KTQD.
MÆc dï ®· cã sù gióp ®ì hÕt søc nhiÖt t×nh vÒ mÆt khoa häc còng nh tµi liÖu phôc vô bµi viÕt cña c« gi¸o TS. NguyÔn ThÞ BÊt, nhng do kiÕn thøc cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em sÏ kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt cÇn bæ sung. Em rÊt mong nhËn ®îc sù gãp ý cña thÇy c« vµ c¸c b¹n ®Ó bµi viÕt ®îc hoµn chØnh h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¸m ¬n.
Sinh viªn: Ph¹m Thu H¬ng
PhÇn I
Lý luËn vÒ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng
I/ Tæng quan vÒ c¸c nghiÖp vô trong ho¹t ®éng ng©n hµng
1/ Kh¸i niÖm
Khi nghiªn cøu vÒ ng©n hµng, do cã sù x©m nhËp m¹nh mÏ cña c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh phi ng©n hµng vµ sù ph¸t triÓn ®a d¹ng cña b¶n th©n ngµnh ng©n hµng nªn rÊt khã ®Ó ®a ra mét ®Þnh nghÜa chÝnh x¸c, ng¾n gän vÒ ng©n hµng.
ë ViÖt Nam, luËt c¸c tæ chøc tÝn dông ®· ®a ra mét ®Þnh nghÜa vÒ ng©n hµng nh sau: Ng©n hµng lµ lo¹i h×nh tæ chøc tÝn dông ®îc thùc hiÖn toµn bé ho¹t ®éng ng©n hµng vµ c¸c ho¹t ®éng kinh doanh kh¸c cã liªn quan. Trong ®ã ho¹t ®éng ng©n hµng lµ ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ vµ dÞch vô ng©n hµng víi néi dung thêng xuyªn lµ nhËn tiÒn göi, sö dông sè tiÒn nµy ®Ó cÊp tÝn dông vµ cung øng c¸c dÞch vô thanh to¸n.
HÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ®îc chia thµnh hai bé phËn chÝnh: Ng©n hµng Trung ¦¬ng vµ c¸c ng©n hµng trung gian. V× sù liªn ®èi mËt thiÕt víi nhau trªn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ tµi chÝnh, nhiÒu tæ chøc kh«ng ph¶i lµ ng©n hµng nhng còng tham gia vµo ho¹t ®éng cho vay vµ kinh doanh tiÒn tÖ nh c¸c tæ chøc tÝn dông, c«ng ty B¶o hiÓm, c«ng ty Tµi chÝnh, c¸c quü tiÒn tÖ... ®îc nhiÒu níc xem nh lµ bé phËn thø ba cña hÖ thèng ng©n hµng .
2/ Nh÷ng nghiÖp vô chñ yÕu cña ng©n hµng
Nh phÇn trªn ®· nghiªn cøu, hÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ®îc chia thµnh hai bé phËn chÝnh, vµ mçi bé phËn nµy sÏ thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng riªng cã cña nã.
ë tÊt c¶ c¸c níc, Ng©n hµng Trung ¦¬ng lµ c¬ quan duy nhÊt ph¸t hµnh giÊy b¹c ®Ó ®a vµo lu hµnh trong nÒn kinh tÕ. Nã cã nhiÖm vô lµ tæ chøc in tiÒn vµ ®a khèi lîng tiÒn giÊy vµo trong lu th«ng th«ng qua kªnh cÇn thiÕt, ®ång thêi lùa chän, tiªu huû c¸c ®ång tiÒn kh«ng ®ñ tiªu chuÈn lu hµnh vµ ®iÒu chØnh c¬ cÊu tiÒn theo mÖnh gi¸ gi÷a c¸c vïng cña ®Êt níc gi÷a c¸c thêi kú kh¸c nhau.
Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng Trung ¬ng cßn ®ãng vai trß lµ ng©n hµng cña c¸c ng©n hµng thùc hiÖn. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ Ng©n hµng Trung ¦¬ng më tµi kho¶n vµ qu¶n lý tiÒn göi cho hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c, hay Ng©n hµng Trung ¦¬ng cã thÓ cho vay ®èi víi c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i. MÆt kh¸c, Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng cßn lµ ng©n hµng cña Nhµ níc; ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Trung ¦¬ng ®Æt díi sù kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh cña c¬ quan Nhµ níc, ®ång thêi Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc ®èi víi c¸c ho¹t ®éng cña c¶ hÖ thèng ng©n hµng. H¬n n÷a, Ng©n hµng Trung ¦¬ng cßn thay mÆt cho Nhµ níc trong viÖc thùc hiÖn mét sè quan hÖ ®èi víi níc ngoµi nh thùc hiÖn viÖc ký kÕt c¸c hiÖp ®Þnh vÒ tÝn dông, tiÒn tÖ ®èi víi Ng©n hµng Trung ¦¬ng c¸c níc hoÆc c¸c tæ chøc tµi chÝnh tiÒn tÖ quèc tÕ mµ c¸c níc tham gia. Ng©n hµng Trung ¦¬ng còng cã quan hÖ chÆt chÏ ®èi víi Kho b¹c Nhµ níc trong viÖc thùc hiÖn c¸c kho¶n chi tiªu cho ChÝnh phñ.
Cßn vÒ c¸c ho¹t ®éng cña ng©n hµng trung gian, trong ®ã ®iÓn h×nh lµ Ng©n hµng Th¬ng m¹i th× cã thÓ chia thµnh ba nhãm ho¹t ®éng chÝnh; ®ã lµ ho¹t ®éng tËp trung huy ®éng vèn, ho¹t ®éng sö dông vèn vµ c¸c ho¹t ®éng trung gian kh¸c.
VÒ ho¹t ®éng tËp trung huy ®éng vèn, ng©n hµng cã thÓ t¹o lËp nguån vèn th«ng qua ho¹t ®éng më tµi kho¶n tiÒn göi cho kh¸ch hµng, ph¸t hµnh kú phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hµng, hoÆc ®i vay c¸c ng©n hµng kh¸c. Vèn chñ së h÷u cña ng©n hµng Th¬ng m¹i cã thÓ ®îc h×nh thµnh tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh do Nhµ níc cÊp, do c¸c cæ ®«ng gãp vèn hoÆc cña c¸c bªn liªn doanh; ngoµi ra, vèn chñ s¬ h÷u cßn cã thÓ do ng©n hµng më réng c¸c ho¹t ®éng nh lµm dÞch vô, ®¹i lý...
VÒ ho¹t ®éng sö dông vèn, Ng©n hµng Th¬ng m¹i cã thÓ cho vay. §©y ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i vµ nã còng ph¶n ¸nh ®óng tÝnh chÊt cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ huy ®éng vèn ®Ó cho vay. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng Th¬ng m¹i còng cã thÓ ®Çu t kinh doanh chøng kho¸n, ®Çu t tµi s¶n cè ®Þnh ...
Ng©n hµng Th¬ng m¹i cßn thùc hiÖn mét sè ho¹t ®éng trung gian kh¸c nh lµm trung gian thanh to¸n cho kh¸ch hµng, chuyÓn tiÒn cho kh¸ch hµng, t vÊn, m«i giíi chøng kho¸n...
ChÝnh v× nh÷ng ®Æc trng trong ho¹t ®éng cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i nh nªu trªn mµ nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng thêng g¾n liÒn víi c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i .
II/ Rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng
1/ Rñi ro
Rñi ro trong kinh doanh ®îc hiÓu lµ nh÷ng thiÖt h¹i trong kinh doanh cã thÓ n»m ngoµi kh¶ n¨ng kiÓm so¸t cña ®¬n vÞ kinh doanh. Tõ ®ã ta cã nhËn xÐt:
- Kh«ng ®îc coi tÊt c¶ c¸c thiÖt h¹i trong kinh doanh lµ rñi ro trong kinh doanh
- Møc ®é rñi ro phô thuéc nhiÒu vµo tr×nh ®é qu¶n lý thùc cã cña ®¬n vÞ.
- Rñi ro ®îc g©y ra bëi nhiÒu nguyªn nh©n: kh¸ch quan, chñ quan,cã rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng vµ rñi ro tù nhiªn, nhng dï lµ lo¹i rñi ro nµo còng ®Òu cã kh¶ n¨ng phßng ngõa víi c¸c biÖn ph¸p cã thÓ kh¸c nhau.
2/Rñi ro tån t¹i kh¸ch quan trong ho¹t ®éng ng©n hµng
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, kinh doanh vµ rñi ro lµ hai ph¹m trï cÆp ®«i.
Kinh tÕ thÞ trêng theo ®Þnh híng XHCN ®· lµm ®a d¹ng ho¸ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o sù b×nh ®¼ng trong ho¹t ®éng cña c¸c thµnh phÇn nµy vµ thóc ®Èy sù c¹nh tranh lÉn nhau mét c¸ch lµnh m¹nh.
Rñi ro tuy lµ sù bÊt tr¾c g©y thiÖt h¹i kh«ng mong ®îi song l¹i lµ hiÖn tîng dång hµnh víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh trong c¬ chÕ thÞ trêng, trong qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Rñi ro xuÊt hiÖn ë nh÷ng ®iÓm yÕu, kÐm hiÖu qu¶, mÊt c©n ®èi trong ph¸t triÓn kinh tÕ. Rñi ro võa lµ nguyªn nh©n, võa lµ hËu qu¶ cña nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ kh«ng cã hiÖu qu¶. Nã t¹o tiÒn ®Ò cho qu¸ tr×nh ®µo th¶i tù nhiªn cña c¸c doanh nghiÖp yÕu kÐm, thóc ®Èy sù chÊn chØnh, thÝch nghi cña c¸c doanh nghiÖp, t¹o xu híng ph¸t triÓn æn ®Þnh vµ cã hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ.
Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng, ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i còng kh«ng n»m ngoµi sù t¸c ®éng trªn. ThËm chÝ, víi ho¹t ®éng ng©n hµng, hÇu nh kh«ng cã lo¹i nghiÖp vô nµo, kh«ng cã lo¹i dÞch vô nµo cña ng©n hµng lµ kh«ng cã rñi ro bëi mét lÏ lµ ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng lµ mét ho¹t ®éng rÊt nhËy c¶m, mäi biÕn ®éng trong nÒn kinh tÕ-x· héi ®Òu nhanh chãng t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng ng©n hµng, cã thÓ g©y nªn nh÷ng xaã trén bÊt ngê vµ dÉn ®Õn hiÖu qu¶ cña ng©n hµng bÞ gi¶m sót mét c¸ch nhanh chãng. Do vËy, ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng th¬ng m¹i lu«n chøa ®ùng nh÷ng rñi ro “tiÒm Èn”, nã cã thÓ xÈy ra bÊt cø lóc nµo.
Ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng lµ mét lÜnh vùc ®Æc biÖt do hµng ho¸ cña nã lµ tiÒn tÖ-lo¹i hµng ho¸ cã tÝnh nh¹y c¶m vµ søc cuèn hót rÊt lín; v× vËy mµ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng còng rÊt lín vµ ®a d¹ng.
Do vËy, nhËn thøc râ tõng lo¹i rñi ro, ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p ng¨n chÆn phßng chèng h÷u hiÖu ®Ó h¹n chÕ thÊp nhÊt rñi ro lu«n lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch thêng xuyªn liªn tôc tån t¹i song song víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng.
III/ Nh÷ng rñi ro ®Æc thï trong kinh doanh ng©n hµng
1/Rñi ro tÝn dông
NghiÖp vô tÝn dông lµ nghiÖp vô c¬ b¶n cña ng©n hµng; nã thêng chiÕm phÇn lín trong c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng c¶ vÒ khèi lîng c«ng viÖc còng nh møc ®é t¹o thuËn lîi. Tû lÖ thuËn víi nã lµ møc ®é rñi ro cña nghiÖp vô nµy còng chiÕm phÇn lín trong tæng møc rñi ro cña ho¹t ®éng ng©n hµng.
Rñi ro tÝn dông ph¸t sinh trong trêng hîp ng©n hµng kh«ng thu ®îc ®Çy ®ñ c¶ gèc vµ l·i cña kho¶n vay. Nãi c¸ch kh¸c, “rñi ro tÝn dông lµ kh¶ n¨ng x¶y ra do kh¸ch hµng kh«ng thùc hiÖn tr¶ nî theo c¸c ®iÒu kho¶n ®· tháa thuËn trong hîp ®ång tÝn dông”.
Rñi ro tÝn dông lµ lo¹i rñi ro lín nhÊt vµ thêng xuyªn x¶y ra trong ho¹t ®éng kinh doanh cña ng©n hµng. Rñi ro tÝn dông x¶y ra khi bªn ®i vay, trong mét giao dÞch nµo ®ã, kh«ng thùc hiÖn ®îc viÖc thanh to¸n tiÒn vay theo thêi h¹n vµ ®iÒu kiÖn trong hîp ®ång lµm cho ngêi cho vay ph¶i g¸nh chÞu tæn thÊt tµi chÝnh.
Rñi ro tÝn dông cã mu«n h×nh mu«n vÎ, víi nhiÒu h×nh th¸i, cung bËc kh¸c nhau, chóng tiÒm Èn trong suèt qu¸ tr×nh tríc, trong vµ sau khi cho vay vµ biÓu hiÖn ra bªn ngoµi lµ mãn vay kh«ng thu håi ®îc, nî qu¸ h¹n, nî khã ®ßi, mÊt vèn...
§Ó xem xÐt thùc tr¹ng rñi ro tÝn dông cña mét ng©n hµng, ngêi ta thêng ph¶i xÐt ®Õn tû träng nî qu¸ h¹n cao hay thÊp. Trong tû träng nî qu¸ h¹n, ngêi ta l¹i chia ra tû träng nî qu¸ h¹n díi s¸u th¸ng, nî qu¸ h¹n díi mét n¨m, nî qu¸ h¹n trªn mét n¨m, nî qu¸ h¹n khã ®ßi, nî kh«ng cã kh¶ n¨ng thu håi... C¸c tû träng nµy cµng cao th× kh¶ n¨ng b¶o toµn vèn tÝn dông cña ng©n hµng cµng thÊp.
Khi nghiªn cøu vÒ c¸c nguyªn nh©n g©y nªn rñi ro tÝn dông, ngêi ta ®· ®a ra mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau: nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ nguyªn nh©n chñ quan.
Nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ nguyªn nh©n bÊt kh¶ kh¸ng, th«ng tin kh«ng c©n xøng, sù ®iÒu khiÓn sai lÖch cña c¬ chÕ thÞ trêng. Nguyªn nh©n chñ quan lµ nguyªn nh©n tõ phÝa ng©n hµng (mµ chñ yÕu lµ tõ sù yÕu kÐm cña c¸n bé ng©n hµng, c¸c nhµ qu¶n trÞ ®iÒu hµnh kh«ng cã n¨ng lùc, thiÕu kiÓm tra gi¸m s¸t), nguyªn nh©n tõ phÝa kh¸ch hµng...
Ngµy nay, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i dï ®· më réng kinh doanh trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau, nhng ho¹t ®éng cho vay vÉn lµ nguån c¬ b¶n t¹o nªn thu nhËp cña ng©n hµng. §Æc biÖt, ë nh÷ng níc ®ang ph¸t triÓn nh ë ViÖt Nam, ho¹t ®éng cho vay chiÕm tíi 90% ho¹t ®éng cña ng©n hµng, vµ v× thÕ mµ rñi ro tÝn dông lµ vÊn ®Ò cÇn ®îc quan t©m ®Æc biÖt trong ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng Th¬ng m¹i ë níc ta hiÖn nay.
VÒ b¶n chÊt, rñi ro tÝn dông lµ lo¹i rñi ro ®a d¹ng vµ phøc t¹p, vµ viÖc qu¶n lý vµ phßng ngõa nã rÊt khã kh¨n. Lo¹i rñi ro nµy cã thÓ x¶y ra ë bÊt cø ®©u, bÊt cø lóc nµo. BÊt cø mét rñi ro nµo ®ã cña ho¹t ®éng cho vay còng ®a ®Õn rñi ro cho ng©n hµng. Ng©n hµng kh«ng thÓ lo¹i trõ kh¶ n¨ng rñi ro, song nÕu ng©n hµng cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®ång bé h÷u hiÖu th× cã thÓ ng¨n ngõa rñi ro, h¹n chÕ tèi ®a nh÷ng thiÖt h¹i cã thÓ x¶y ra.
2/ Rñi ro vÒ l·i suÊt
Rñi ro l·i suÊt lµ rñi ro ph¸t sinh khi cã sù biÕn ®éng cña chªnh lÖch l·i suÊt gi÷a l·i suÊt cho vay cña ng©n hµng víi l·i suÊt ph¶i tr¶ cho viÖc ®i vay, dÉn ®Õn lµm gi¶m thu nhËp cña ng©n hµng.
Rñi ro nµy lµ hËu qu¶ cña nh÷ng thay ®æi l·i suÊt. Trong nÒn kinh tÕ, l·i suÊt lµ yÕu tè rÊt nh¹y c¶m ®èi víi biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ; h¬n n÷a, nã lµ c«ng cô trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ cña ChÝnh phñ. V× vËy, rñi ro l·i suÊt lµ rñi ro xuÊt hiÖn thêng xuyªn trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng .
Nh vËy, rñi ro l·i suÊt lµ nh÷ng t¸c ®éng do biÕn ®éng l·i suÊt ®èi víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Rñi ro l·i suÊt b¾t nguån tõ mèi quan hÖ qua l¹i cña tµi s¶n Cã, tµi s¶n Nî vµ c¸c hîp ®ång ngo¹i b¶ng.
C¬ cÊu tµi s¶n Cã, tµi s¶n Nî sÏ quyÕt ®Þnh t×nh tr¹ng rñi ro l·i suÊt cña mét ng©n hµng. T×nh tr¹ng rñi ro l·i suÊt phô thuéc vµo møc ®é c©n ®èi gi÷a tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî mµ ®iÓn h×nh lµ khi ng©n hµng dïng tµi s¶n Nî ng¾n h¹n hoÆc víi l·i suÊt thay ®æi ®Ó ®Çu t vµo tµi s¶n Cã dµi h¹n h¬n víi l·i suÊt cè ®Þnh. Ng©n hµng sÏ gÆp rñi ro khi l·i suÊt ng¾n h¹n t¨ng, chi phÝ ng©n hµng t¨ng lªn trong khi thu nhËp ë tµi s¶n Cã dµi h¹n h¬n vÉn gi÷ nguyªn. NÕu chªnh lÖch thu nhËp ë tµi s¶n Cã kh«ng bï ®¾p chi phÝ nghiÖp vô kinh doanh th× ng©n hµng sÏ bÞ ¨n mßn vµo vèn. Ngîc l¹i, khi nhËn l¹i vèn víi mét thêi h¹n vµ l·i suÊt Ên ®Þnh, lîi nhuËn ng©n hµng sÏ bÞ gi¶m khi l·i suÊt thÞ trêng bÞ gi¶m xuèng.
Ngoµi ra, rñi ro l·i suÊt cßn cã thÓ x¶y ra trong nh÷ng trêng hîp sau ®©y:
- L¹m ph¸t t¨ng, l·i suÊt buéc ph¶i ®iÒu chØnh theo xu híng t¨ng lªn, chi phÝ cho ho¹t ®éng ng©n hµng còng t¨ng lªn, do ®ã lµm gi¶m thu nhËp cña ng©n hµng. Khi l¹m ph¸t cao th× thêng cã lîi cho ngêi vay vèn vµ bÊt lîi cho ngêi cho vay.
- Rñi ro l·i suÊt còng cã thÓ x¶y ra do tr×nh ®é thÊp kÐm, bÞ thua thiÖt trong viÖc c¹nh tranh l·i suÊt ë thÞ trêng hoÆc do nhiÒu yÕu tè cña nÒn kinh tÕ t¸c ®éng ®Õn l·i suÊt nh cung, cÇu, yÕu tè kh¸c cña thÞ trêng... Khi ng©n hµng cã quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh l·i suÊt theo híng gi¶m xuèng, trong khi tiÒn göi cã kú h¹n cha ®Õn h¹n tr¶, tøc lµ kho¶n tiÒn göi cã kú h¹n l¹i kh«ng gi¶m t¬ng øng, nªn còng dÉn ®Õn rñi ro l·i suÊt.
3/ Rñi ro hèi ®o¸i
Kinh doanh ngo¹i hèi lµ mét trong nh÷ng ho¹t ®éng cña ng©n hµng nh»m phôc vô cho nhu cÇu ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c nhµ kinh doanh xuÊt nhËp khÈu ho¹t ®éng thuËn lîi.
Rñi ro hèi ®o¸i lµ rñi ro xuÊt hiÖn trong nghiÖp vô kinh doanh ngo¹i hèi do sù biÕn ®éng vÒ tû gi¸ gi÷a c¸c ®ång tiÒn.
NÕu tû gi¸ hèi ®o¸i b¸n ra lín h¬n tû gi¸ mua vµo th× nhµ kinh doanh cã l·i, ngîc l¹i th× bÞ lç.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, tû gi¸ lu«n biÕn ®éng, víi biÕn ®æi cña tû gi¸ hèi ®o¸i, bÊt kú mét kho¶n nî nµo cho dï dµi hay ng¾n, ®èi víi mét ®ång tiÒn nhÊt ®Þnh, ®Òu cã thÓ t¹o cho ng©n hµng ph¶i ®èi mÆt víi rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i.
Sù thay ®æi tû gi¸ dÉn ®Õn sù thay ®æi gi¸ trÞ ngo¹i hèi, cô thÓ:
- NÕu ng©n hµng cã d dËt vÒ ngoai tÖ nµo ®ã, khi ngo¹i tÖ ®ã lªn gi¸, ng©n hµng sÏ cã l·i, ngîc l¹i ng©n hµng sÏ lç khi ngo¹i tÖ ®ã xuèng gi¸.
- NÕu ng©n hµng ë vÞ ®o¶n vÒ lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã, khi ngo¹i tÖ ®ã lªn gi¸, ng©n hµng sÏ lç vµ ngîc l¹i ng©n hµng sÏ cã l·i nÕu ngo¹i tÖ ®ã xuèng gi¸.
Mét tr¹ng th¸i ngo¹i hèi dï ë thÕ trêng hay thÕ ®o¶n ®Òu cã nguy c¬ g©y tæn thÊt cho c¸c nhµ giao dÞch. D dËt vÒ ngo¹i tÖ cµng lín th× rñi ro cµng cao khi tû gi¸ gi¶m; ngîc l¹i, ®o¶n vÒ ngo¹i tÖ nµo ®ã cµng m¹nh th× rñi ro còng kh«ng Ýt khi tû gi¸ gi¶m.
Khi ph©n biÖt t×nh h×nh l·i, lç ngo¹i hèi theo vÞ thÕ ngo¹i hèi, ngêi ta so s¸nh sè lç, l·i thùc tÕ x¶y ra so víi møc lç, l·i dù kiÕn, qua ®ã ®¸nh gi¸ chÊt lîng qu¶n lý rñi ro tû gi¸ hèi ®o¸i cña mét ng©n hµng.
4/Rñi ro thanh to¸n
Rñi ro thanh to¸n ph¸t sinh khi nh÷ng ngêi göi tiÒn ®ång thêi cã nhu cÇu rót tiÒn göi ë ng©n hµng ngay lËp tøc. Trong nh÷ng trêng hîp nh vËy, ng©n hµng ph¶i ®i vay bæ sung nguån vèn thanh to¸n hoÆc ph¶i b¸n tµi s¶n Cã cña m×nh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu rót tiÒn cña ngêi göi tiÒn.
Mäi ng©n hµng ho¹t ®éng b×nh thêng ph¶i ®¶m b¶o ®îc kh¶ n¨ng thanh to¸n. Kh¶ n¨ng chi tr¶ lµ kh¶ n¨ng ®¸p øng ®îc nhu cÇu chi tr¶ hiÖn t¹i, ®ét xuÊt, vµ trong t¬ng lai.
Khi ng©n hµng thiÕu kh¶ n¨ng chi tr¶, nÕu kh«ng ®îc gi¶i quyÕt kÞp thêi cã thÓ dÉn ®Õn mÊt kh¶ n¨ng chi tr¶. Khi ng©n hµng thõa kh¶ n¨ng chi tr¶ sÏ ®Én ®Õn ®äng vèn, lµm gi¶m kh¶ n¨ng sinh lêi, thu nhËp cña ng©n hµng gi¶m.
Rñi ro thanh to¸n n¶y sinh do nh÷ng nguyªn nh©n sau:
- Do mÊt c©n b»ng gi÷a nguån vèn vµ sö dông vèn, nguån vèn d thõa qu¸ lín, trong khi ®ã thÞ trêng ®Çu ra h¹n hÑp, nªn mét sè ng©n hµng ®· dïng vèn huy ®éng ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung h¹n vµ dµi h¹n qu¸ møc, dÉn ®Õn thiÕu hôt kh¶ n¨ng chi tr¶ t¹m thêi cho ngêi göi tiÒn.
- Khi ®Õn h¹n, c¸c kho¶n cho vay khã thu håi ®îc, uy tÝn cña ng©n hµng gi¶m sót, ngêi göi tiÒn vµ ngêi ®i vay thêng ph¶n øng tríc nh÷ng khã kh¨n cña ng©n hµng b»ng c¸ch sö dông hÕt h¹n møc tÝn dông ®Ó ®¶m b¶o cã tiÒn cho nh÷ng nhu cÇu vÒ sau hoÆc rót hÕt sè d tiÒn göi v× sî cã thÓ kh«ng rót ®îc.
TÊt c¶ nh÷ng khÝa c¹nh trªn dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro trong thanh to¸n cña ng©n hµng. C¸c nhµ chuyªn m«n kh¼ng ®Þnh r»ng ®©y lµ lo¹i rñi ro riªng cña ng©n hµng vµ liªn quan ®Õn sù sèng cßn cña ng©n hµng. Rñi ro nµy thêng lµ hËu qu¶ cña mét hay nhiÒu lo¹i rñi ro mµ ng©n hµng kh«ng lêng tríc ®îc.
Trong trêng hîp nµy, vèn tù cã cña ng©n hµng kh«ng cã kh¶ n¨ng bï ®¾p hÕt tÊt c¶ c¸c kho¶n mÊt m¸t, thiÖt h¹i, ng©n hµng dÔ r¬i vµo t×nh tr¹ng vì nî hay ph¸ s¶n.
5/ Rñi ro vÒ nguån vèn
Rñi ro vÒ nguån vèn thêng xÈy ra díi hai h×nh thøc: rñi ro thiÕu vèn vµ rñi ro thõa vèn. Tríc hÕt, chóng ta cÇn ph¶i hiÓu râ vÒ kh¸i niÖm thõa vµ thiÕu vèn trong kinh doanh ng©n hµng.
Thõa vèn lµ t×nh tr¹ng vèn tån ®äng ë quü nghiÖp vô, bao gåm c¶ quü thanh to¸n tiÒn göi ë ng©n hµng Nhµ Níc, quü tiÒn mÆt, quü dù tr÷ cña ng©n hµng.
ThiÕu vèn lµ t×nh tr¹ng xuÊt hiÖn trong c¸c bé phËn thanh to¸n cña ng©n hµng.
Rñi ro do thõa vèn: Ng©n hµng Th¬ng m¹i th«ng qua h×nh thøc “®i vay ®Ó cho vay” nh»m kiÕm lîi nhuËn, cßn nguån vèn tù cã ”chØ lµ c¸i ®Öm chèng ®ì sù sôt gi¸ cña c¸c tµi s¶n Cã”. Khi nguån vèn huy ®éng cña ng©n hµng bÞ ø ®äng cã nghÜa lµ ng©n hµng kh«ng cho vay ra ®îc hoÆc kh«ng sö dông hÕt, trong khi ®ã ng©n hµng vÉn ph¶i tr¶ l·i cho ngêi göi tiÒn, chi c¸c chi phÝ nghiÖp vô, c¸c chi phÝ qu¶n lý. NÕu kh«ng kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy th× ®Õn mét chõng mùc nµo ®ã, møc ®é thua lç lín sÏ dÉn ®Õn viÖc ®ãng cöa ng©n hµng.
Rñi ro do thiÕu vèn: Thõa vèn ®· g©y khã kh¨n cho ng©n hµng th× viÖc thiÕu vèn cßn tÖ h¹i h¬n nhiÒu. Rñi ro thiÕu vèn kh«ng thÓ lêng hÕt møc ®é cña nã g©y ra v× vèn cña ng©n hµng phÇn lín lµ vèn huy ®éng (vèn ®i vay) cña x· héi ®Ó cho vay ra. NÕu thiÕu vèn trong thanh to¸n ng©n hµng kh«ng thÓ thanh to¸n cho kh¸ch hµng khi hä cã nhu cÇu rót tiÒn. NÕu víi c¸c ngµnh kinh tÕ kh¸c th× viÖc thanh to¸n chØ lµ mét phÇn vèn cña ®¬n vÞ vµ cã thÓ sÏ kh«ng khã kh¨n trong viÖc khÊt nî víi kh¸ch hµng (tÊt nhiªn viÖc lµm nµy kh«ng thÓ kÐo dµi vµ thêng xuyªn), nhng víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng, khi mét kh¸ch hµng bÞ khÊt nî sÏ kÐo theo hµng lo¹t kh¸ch hµng sÏ ®Õn ng©n hµng ®Ó rót tiÒn. §iÒu x¶y ra khi ®ã sÏ lµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng bÞ x¸o trén, mµ kh¶ n¨ng cao nhÊt cã thÓ x¶y ra ®ã lµ tuyªn bè mÊt kh¶ n¨ng thanh to¸n vµ ph¸ s¶n. Nh vËy, lo¹i rñi ro nµy rÊt nguy hiÓm, khã lêng hÕt ®îc hËu qu¶, thËm chÝ nã cßn nguy hiÓm h¬n c¶ lo¹i rñi ro bÊt kh¶ kh¸ng do thiªn tai, ®Þch ho¹ g©y ra bëi lÏ víi c¸c lo¹i rñi ro ®ã ng©n hµng vÉn cßn kh¶ n¨ng phôc håi víi c¸c lo¹i rñi ro thiÕu vèn th× kh¶ n¨ng xÊu nhÊt cña mét doanh nghiÖp cã thÓ x¶y ra.
6/ Rñi ro ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng
Mét xu híng ®ang ph¸t triÓn m¹nh mÏ trong ho¹t ®éng cña mét ng©n hµng hiÖn ®¹i lµ viÖc më réng c¸c nghiÖp vô ngo¹i b¶ng. Theo ®Þnh nghÜa, ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng lµ c¸c ho¹t ®éng kh«ng thuéc b¶ng c©n ®èi tµi s¶n (néi b¶ng), bëi v× c¸c ho¹t ®éng nµy kh«ng liªn quan ®Õn viÖc n¾m gi÷ c¸c chøng kho¸n hay giÊy nhËn nî thø cÊp. Tuy nhiªn, c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng cã thÓ ¶nh hëng ®Õn tr¹ng th¸i t¬ng lai cña b¶ng c©n ®èi tµi s¶n néi b¶ng bëi v× c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng cã thÓ t¹o ra nh÷ng tµi s¶n Cã vµ tµi s¶n Nî bæ sung cho b¶ng c©n ®èi néi b¶ng.
XuÊt ph¸t tõ tÝnh chÊt cña c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng lµ ng©n hµng thu ®îc phÝ trong khi kh«ng ph¶i sö dông ®Õn vèn kinh doanh cho nªn ®· khuyÕn khÝch ph¸t triÓn c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng ngµy cµng ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, ho¹t ®éng nµy còng tiÒm Èn nhiÒu rñi ro. Ch¼ng h¹n, trong trêng hîp c«ng ty ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ph¸ s¶n th× ng©n hµng ph¶i ®øng ra thanh to¸n toµn bé gèc vµ l·i chøng kho¸n do c«ng ty ph¸t hµnh. Trong thùc tÕ, nh÷ng trêng hîp thua lç nghiªm träng trong c¸c ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng ®· trë thµnh nguyªn nh©n chÝnh khiÕn cho ng©n hµng cã thÓ ph¸ s¶n.
Ngµy nay, ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng rÊt phong phó vµ ®a d¹ng. Trong khi mét sè ho¹t ®éng ngo¹i b¶ng ®îc sö dông tÝch cùc vµo viÖc phßng ngõa rñi ro l·i suÊt, rñi ro ngo¹i hèi vµ rñi ro tÝn dông... th× nÕu viÖc qu¶n trÞ ®iÒu hµnh kh«ng hiÖu qu¶ hoÆc kh«ng ®¸nh gi¸ ®óng ®îc t¸c dông cña c¸c nghiÖp vô ngo¹i b¶ng cã thÓ dÉn ®Õn nh÷ng tæn thÊt to lín.
7/ Rñi ro c«ng nghÖ vµ ho¹t ®éng
Rñi ro c«ng nghÖ ph¸t sinh khi nh÷ng kho¶n ®Çu t cho ph¸t triÓn c«ng nghÖ kh«ng t¹o ra ®îc kho¶n tiÕt kiÖm trong chi phÝ nh ®· dù tÝnh. Rñi ro vÒ c«ng nghÖ cã thÓ g©y nªn hËu qu¶ lµ kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña ng©n hµng gi¶m xuèng ®¸ng kÓ vµ lµ nguyªn nh©n tiÒm Èn cña sù ph¸ s¶n ng©n hµng trong t¬ng lai.
Rñi ro ho¹t ®éng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi rñi ro c«ng nghÖ vµ cã thÓ ph¸t sinh bÊt cø khi nµo nÕu hÖ thèng c«ng nghÖ bÞ trôc trÆc hoÆc lµ khi hÖ thèng hç trî bªn trong ngõng ho¹t ®éng.
VÝ dô, trong giao dÞch trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng, ng©n hµng cã thÓ lµ ngêi cho vay hoÆc ngêi ®i vay. ViÖc thanh to¸n gi÷a c¸c ng©n hµng diÔn ra hµng ngµy.
Th«ng thêng, hÖ thèng m¸y tÝnh cña ng©n hµng ho¹t ®éng hiÖu qu¶ nhng ®«i khi còng x¶y ra trôc trÆc vµ do ®ã rñi ro cã thÓ ph¸t sinh. Rñi ro cã thÓ x¶y ra khi hÖ thèng m¸y tÝnh ®· xö lÝ sai c¸c kho¶n vay cña ng©n hµng ë møc qu¸ cao, ¶nh hëng ®Õn kh¶ n¨ng thanh to¸n cña ng©n hµng vµ buéc ng©n hµng nµy ph¶i lËp tøc vay tiÒn tõ Ng©n hµng Trung ¦¬ng ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n.
8/ Rñi ro Quèc gia
Ngoµi c¸c lo¹i rñi ro ngo¹i hèi, rñi ro l·i suÊt ngo¹i tÖ... nh ®· tr×nh bµy ë trªn th× ngay c¶ trong trêng hîp ng©n hµng ®Çu t b»ng b¶n tÖ cho c¸c c«ng ty níc ngoµi cã trô së ë níc ngoµi còng cã thÓ chÞu rñi ro ®Çu t níc ngoµi, ®ã lµ rñi ro Quèc gia.
Rñi ro Quèc gia cßn nghiªm träng h¬n c¶ trêng hîp tÝn dông mµ ng©n hµng gÆp ph¶i khi ®Çu t cho c¸c c«ng ty néi ®Þa. Trong trêng hîp ng©n hµng ®Çu t cho c«ng ty níc ngoµi th× ngay c¶ trong trêng hîp c«ng ty cã kh¶ n¨ng vµ s½n sµng hoµn tr¶ vèn vay, nhng còng cã thÓ kh«ng thùc hiÖn ®îc, bëi v× ChÝnh phñ níc nµy cÊm hoÆc h¹n chÕ viÖc thanh to¸n cho níc ngoµi do dù tr÷ ngo¹i hèi h¹n hÑp hoÆc v× lÝ do chÝnh trÞ.
&
PhÇn II
Thùc tr¹ng ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng
Vµ biÖn ph¸p nh»m h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng
ng©n hµng cña ViÖt Nam
I/ Thùc tr¹ng ho¹t ®éng ng©n hµng ë ViÖt Nam trong thêi gian qua
Víi chÝnh s¸ch vµ thµnh tùu ®æi míi nÒn kinh tÕ, ngµnh ng©n hµng ViÖt nam ®· cã nh÷ng thay ®æi bíc ngoÆt. ViÖt nam ®· x©y dùng ®îc nh÷ng c¬ së quan träng cho mét nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ mét hÖ thèng ng©n hµng phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng.
H¬n 10 n¨m qua, nhê tÝch cùc ®æi míi vµ héi nhËp, ViÖt nam ®· ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ ®îc l¹m ph¸t, æn ®Þnh vÜ m«, t¹o ®iÒu kiÖn cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng víi tèc ®é cao trong nhiÒu n¨m, tõng bíc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸, ®¹t ®îc thµnh tùu næi bËt trong sù nghiÖp xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, æn ®Þnh vµ c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n.
Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®îc cña ngµnh ng©n hµng ViÖt nam trong thêi gian qua, chóng ta thÊy vÉn cßn tån t¹i rÊt nhiÒu nh÷ng h¹n chÕ. §iÒu nµy cã thÓ thÊy râ qua mét sè thùc tr¹ng rñi ro ®ang tån t¹i ë ViÖt nam nh sau:
- Rñi ro vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch:
+ Thay ®æi chñ tr¬ng ®êng lèi cña chÝnh phñ
+ Thay ®æi l·i suÊt, tû gi¸.
+ ChÝnh s¸ch xuÊt nhËp khÈu.
+ ChÝnh s¸ch thuÕ.
Ch¼ng h¹n nh:
VÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ:Tõ n¨m 1999, ng©n hµnh nhµ níc ViÖt nam ®· sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt vµ më réng tÝn dông trong níc. N¨m 1999 tÝn dông ®· më réng ra tíi 20% vµ ®Õn nöa ®Çu n¨m 2000 ®· t¨ng lªn tíi 30%. H¬n n÷a, trong vßng 12 th¸ng, tõ th¸ng 6 n¨m 1999 tíi th¸ng 6 n¨m 2000, 60% trong tæng sè tÝn dông t¨ng thªm ®ã lµ cña khu vùc phi nhµ níc.Tuy nhiªn sù bïng næ vÒ tÝn dông nµy ®· ®a ng©n hµng tíi hai rñi ro. Thø nhÊt, nã sÏ t¹o ra ¸p lùc ®èi víi l¹m ph¸t, mÆc dï kh«ng râ rµng. Cã mét sè chøng cø cho thÊy viÖc më réng tÝn dông ®· cã ¶nh hëng tíi t×nh h×nh tµi chÝnh vµ xuÊt khÈu cña g¹o vµ cµ phª. Thø hai, nã lµm cho c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i vèn ®· non yÕu giê cµng khã kh¨n thªm, ®ång thêi cßn g©y ra nh÷ng khã kh¨n h¬n trong qu¸ tr×nh qu¶n lý rñi ro tÝn dông
VÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt. Th¸ng 7 võa qua, ng©n hµng nhµ níc ViÖt nam ®· xo¸ bá chÝnh s¸ch l·i suÊt cè ®Þnh vµ ®a ra chÝnh s¸ch l·i suÊt hîp lý h¬n, cho phÐp c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®a ra møc l·i suÊt hîp lý mµ ngêi vay chÊp nhËn ®îc ( 0,75%/th¸ng ), vµ cho phÐp c¸c tæ chøc tÝn dông tù ®a ra møc l·i suÊt víi ®iÒu kiÖn phÇn chªnh lÖch kh«ng ®îc vît qu¸ 0,3% ®èi víi c¸c kho¶n vay ng¾n h¹n vµ 0,5% ®èi víi c¸c kho¶n vay trung vµ dµi h¹n. Tuy nhiªn ®iÒu nµy còng g©y ra nh÷ng khã kh¨n cho ng©n hµng trong viÖc cho vay ®èi víi nh÷ng kh¸ch hµng mang tÝnh rñi ro cao.
Thªm n÷a, chóng ta ®Òu thÊy n¨m võa qua l·i suÊt trªn thÞ trêng ViÖt nam gi¶m m¹nh. Tuy nhiªn ®©y kh«ng ph¶i do chÝnh s¸ch gi¶m l·i suÊt cña nhµ níc, mµ trªn thùc tÕ nhµ níc hoµn toµn bÞ ®éng. Nguyªn nh©n ë ®©y chÝnh lµ: do l·i suÊt thùc b»ng l·i suÊt danh nghÜa trõ tû lÖ l¹m ph¸t. Mµ trong nh÷ng n¨m vöa qua, do t×nh tr¹ng nÒn kinh tÕ yÕu kÐm, tr× trÖ ®· kÐo tû lÖ l¹m ph¸t xuèng, vµ v× vËy l·i suÊt còng bÞ gi¶m xuèng theo.
- Rñi ro vÒ ®Çu t tÝn dông ë c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i:
+ Ch¼ng h¹n nh mét sè vô ¸n kinh tÕ nh vô cña c«ng ty Minh Phông...Nh÷ng vô ¸n nµy ®· g©y nh÷ng hËu qu¶ thiÖt h¹i nÆng nÒ cho ng©n hµng vµ cho nÒn kinh tÕ ViÖt nam.
+ Rñi ro cho vay tõ cÇm cè, thÕ chÊp.
+ Rñi ro trong b¶o l·nh xuÊt nhËp khÈu.
- Rñi ro trong thanh to¸n:
+ Rñi ro do chuyÓn tiÒn bÞ ®¸nh c¾p, lîi dông.
+ TiÒn gi¶ m¹o, lõa ®¶o.
Bªn c¹nh ®ã, cßn rÊt nhiÒu rñi ro trong c¸c nghiÖp vô kh¸c. Nh×n nhËn mét c¸ch kh¸ch quan, xÐt vÒ tæng thÓ, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam cßn tån t¹i nhiÒu khã kh¨n.
Trong giai ®o¹n hiÖn nay, phÇn lín tµi s¶n Cã cña ng©n hµng lµ ë d¹ng tiÒn cho vay vµ thêng t¹o ra tíi trªn 60% tæng thu nhËp cña mçi ng©n hµng (ë ViÖt nam trªn 90%). Nh÷ng rñi ro nµy lµm cho ng©n hµng kinh doanh lÜnh vùc nµy nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ, cã khi dÉn ®Õn ph¸ s¶n. Lý do chñ yÕu lµ c¸c kho¶n tiÒn cho vay (chiÕm tíi trªn 70% tµi s¶n cã) kÐm “láng” h¬n so víi tµi s¶n Cã kh¸c bëi chóng thêng kh«ng thÓ chuyÓn thµnh tiÒn mÆt tríc khi c¸c mãn vay ®ã ®Õn h¹n.
VÒ chÝnh s¸ch l·i suÊt, cã rÊt nhiÒu vÊn ®Ò cÇn ®îc xem xÐt. MÆc dï ng©n hµng Nhµ níc ®· ®iÒu chØnh l·i suÊt ¸p dông cho khèi Ng©n hµng Th¬ng m¹i rÊt linh ho¹t nhng nÕu nh×n vµo mÆt b»ng l·i suÊt chung ta cã thÓ thÊy næi lªn vÊn ®Ò kh«ng hîp lÝ vÒ sù chªnh lÖch gi÷a hai lo¹i l·i suÊt chñ yÕu ë ViÖt nam hiÖn nay lµ l·i suÊt ng©n hµng, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c vµ l·i suÊt huy ®éng cña Kho b¹c Nhµ níc. Tríc ngµy 1-7-1997, ng©n hµng Nhµ níc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n cña c¸c ng©n hµng tèi ®a lµ 15% n¨m, l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n lµ 16,1% n¨m. Theo ®ã, l·i suÊt huy ®éng tèi ®a kh«ng qu¸ 12%, nghÜa lµ víi sù chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt huy ®éng vµ l·i suÊt cho vay ®¶m b¶o hîp lý l·i suÊt thùc d¬ng cho ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Trong khi ®ã, huy ®éng vèn ®Ó ®¸p øng nhu cÇu chi ng©n s¸ch hoÆc cho nh÷ng dù ¸n lín díi h×nh thøc huy ®éng b»ng b¸n tr¸i phiÕu kho b¹c víi l·i suÊt cao h¬n l·i suÊt cïng lo¹i cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i t¹i thêi ®iÓm ®ã. Sù chªnh lÖch nµy ®· t¹o ra mét h×nh thøc c¹nh tranh kh«ng ®¸ng cã, ®ång thêi nã thÓ hiÖn tÝnh kh«ng nhÊt qu¸n trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Nhµ níc.
Bªn c¹nh ®ã, nh÷ng biÕn ®éng tiÒn tÖ vµ tû gi¸ trong thêi gian qua ®· t¹o mét ¸p lùc vÒ thanh kho¶n néi tÖ ë mét sè nhiÒu trë nªn c¨ng th¼ng, buéc c¸c ng©n hµng ®ång lo¹t ph¶i gi¶m l·i suÊt ®Ó huy ®éng thªm nguån vèn, vµ ®iÒu ®ã t¨ng søc “nãng” cña thÞ trêng vèn vµ l·i suÊt. HiÖn nay, l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm kú h¹n díi 1 n¨m b×nh qu©n kho¶ng 0,85% th¸ng; sau khi dù tr÷ b¾t buéc vµ ®¶m b¶o thanh to¸n th× l·i suÊt ®Çu vµo gÇn 1,1%. PhÇn lín c¸c ng©n hµng chÊp nhËn huy ®éng 0,9%-1%/th¸ng còng cã nghÜa lµ hä chÊp nhËn hoµ vèn hoÆc lç nÕu so víi l·i suÊt ng¾n h¹n lµ 1,2%/th¸ng. NÕu t×nh huèng nµy kÐo dµi th× ®©y lµ nguy c¬ rñi ro tiÒm tµng ®èi víi kh¶ n¨ng tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam ®ang cßn rÊt non yÕu. Thªm n÷a, hÖ thèng ng©n hµng hiÖn nay ®ang ë trong t×nh tr¹ng ø ®äng vèn trÇm träng, tèc ®é t¨ng trëng tÝn dông kh«ng t¬ng xøng víi tèc ®é t¨ng trëng cña nguån vèn huy ®éng do søc hÊp thô vèn cña nÒn kinh tÕ thuyªn gi¶m, tiÕn ®é gi¶i ng©n cña mét sè dù ¸n lín chËm, tiÒn göi cña d©n c tiÕp tôc ®æ vµo hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i; trong khi ®ã, l·i suÊt cho vay thùc tÕ trªn thÞ trêng gi¶m m¹nh.
L·i suÊt trªn thÞ trêng liªn ng©n hµng kh«ng æn ®Þnh. Mét sè ng©n hµng ®ang cho vay ng¾n h¹n ë møc 0,45%-0,475%/th¸ng. T×nh tr¹ng ø thõa vèn ®ang ®Èy c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i ®i ®Õn tranh giµnh kh¸ch mét c¸ch gay g¾t, dÔ ®a c¸c ng©n hµng ®Õn chç ®Çu t m¹o hiÓm.
Theo thèng kª n¨m 1999, ta cã tèc ®é huy ®éng vµ cho vay nÒn kinh tÕ cña hÖ thèng ng©n hµng nh sau:
B¶ng 1: Tèc ®é huy ®éng vèn vµ cho vay nÒn kinh tÕ
cña hÖ thèng NHTM ViÖt nam
Quý 1
Quý 2
Quý 3
Th¸ng 10/1999
Huy ®éng
-
9,3
19,3
-
Choi vay nÒn kinh tÕ
©m
6,0
8,5
10
Nguån: B¸o c¸o cña Ng©n hµng Nhµ níc, 2000.
Trªn ®©y lµ mét sè ®iÓm næi bËt vÒ ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam trong thêi gian qua. Qua ®ã ta thÊy, dï r»ng hÖ thèng ng©n hµng ®ang ngµy cµng ph¸t triÓn vµ tiÕn bé h¬n, nhng bªn c¹nh ®ã vÉn cßn nhiÒu bÊt cËp dÉn ®Õn nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam.
§Ó h¹n chÕ ®ù¬c nh÷ng rñi ro nµy, chóng ta cã thÓ xem xÐt mét sè biÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro ®îc tr×nh bµy díi ®©y.
II/ C¸c biÖn ph¸p phßng ngõa, h¹n chÕ rñi ro
Sau khi ph©n tÝch c¸c rñi ro trong hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam vµ nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn c¸c lo¹i rñi ro nµy, ta cã thÓ cã mét sè gi¶i ph¸p sau:
1/ BiÖn ph¸p h¹n chÕ rñi ro tÝn dông
1.1/ X©y dùng chÝnh s¸ch tÝn dông hîp lý
ChÝnh s¸ch tÝn dông cña mét Ng©n hµng Th¬ng m¹i lµ mét hÖ thèng c¸c biÖn ph¸p nh»m më réng hay thu hÑp ho¹t ®éng cho vay cña nã víi viÖc thùc hiÖn 3 môc tiªu chñ yÕu lµ lîi nhuËn cao, sù an toµn vµ sù lµnh m¹nh. §©y lµ chÝnh s¸ch ®Ó qu¶n lý cho vay, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cña vèn tÝn dông, chÝnh s¸ch cho vay cÇn quy ®Þnh cô thÓ trong viÖc xem xÐt c¸c lo¹i kh¸ch hµng cã thÓ cho vay, tiªu chuÈn ng©n hµng cã thÓ cho vay. ChÝnh s¸ch tÝn dông lµ kim chØ nam ®¶m b¶o cho ho¹t ®éng tÝn dông ®i ®óng quÜ ®¹o. ChÝnh s¸ch tÝn dông cña mét ng©n hµng cÇn bao qu¸t c¸c vÊn ®Ò sau:
- Giíi h¹n vÒ mÆt ®Þa lý, lÜnh vùc ®Çu t tÝn dông
- ThÓ thøc cho vay
- Giíi h¹n kú h¹n nî, thêi h¹n cho vay
- Tiªu chuÈn kh¸ch hµng vµ tµi s¶n ®¶m b¶o
- Møc cho vay mét kh¸ch hµng, mét nhãm kh¸ch hµng
- ThÈm quyÒn vµ thñ tôc thanh lý thu håi nî
- Tiªu chuÈn tµi chÝnh tèi thiÓu kh¸ch hµng cÇn
Tuú theo ®Æc ®iÓm, quy m« ho¹t ®éng cña tõng ng©n hµng ®Ó x©y dng chÝnh s¸ch tÝn dông phï hîp. C¨n cø vµo c¸c chÕ ®é, thÓ lÖ vÒ tÝn dông mµ Ng©n hµng Trung ¦¬ng ®· thèng nhÊt ban hµnh, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i sÏ cô thÓ ho¸ chÝnh s¸ch nµy trong qu¸ tr×nh x©y dùng chÝnh s¸ch, thñ tôc cho vay phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng vµ tÝnh chÊt kh¸ch hµng cña m×nh. Trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn, c¸c Ng©n hµng Th¬ng m¹i cÇn ®óc rót kinh nghiÖm, ph¸t hiÖn nh÷ng chç bÊt hîp lý, cha phï hîp ®Ó kiÕn nghÞ, bæ sung, hoµn chØnh chÝnh s¸ch, chÕ ®é.
1.2/ Thùc hiÖn tèt quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông
Quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông cã ý nghÜa quan träng ®èi víi ho¹t ®éng cña ng©n hµng. Mét ng©n hµng m¹nh lµ mét ng©n hµng cã quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông chÆt chÏ vµ cã hiÖu qu¶.
Quy tr×nh qu¶n lý tÝn dông chi lµm 4 giai ®o¹n: qu¸ tr×nh thÈm ®Þnh, gi¸m s¸t kh¸ch hµng vay, thu nî vµ dù ®o¸n ®îc rñi ro trong qu¸ tr×nh cho vay.
VÒ qu¸ tr×nh thÈm ®inh: qu¸ tr×nh nµy ®îc b¾t ®Çu tõ khi nhËn ®¬n xin vay cho ®Õn khi ph¸t tiÒn vay, trong giai ®o¹n nµy chó ý ®Õn môc tiªu kinh doanh, c¸c nguyªn t¾c tÝn dông ®· quy ®Þnh. §©y lµ giai ®o¹n khëi ®Çu nªn møc ®é rñi ro phô thuéc nhiÒu vµo viÖc xem xÐt, lËp hå s¬ vay vèn, ®¸nh gi¸ tµi s¶n thÕ chÊp, quyÕt ®Þnh cho vay vµ gi¸m s¸t sau khi vay. Trong qu¸ tr×nh nµy, c¸c ng©n hµng ph¶i tËp trung ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt sau:
+ N¨ng lùc ph¸p lý cña kh¸ch hµng: kh¸ch hµng vay vèn ph¶i cã t c¸ch ph¸p nh©n. §©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó ng©n hµng xem xÐt cho vay nh»m x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm tríc ph¸p luËt vÒ viÖc tr¶ nî vay cho ng©n hµng.
+ Uy tÝn cña ngêi vay vèn: ®©y lµ yÕu tè hÕt søc quan träng mµ ng©n hµng cÇn ph¶i ®¸nh gi¸. PhÇn lín c¸c th«ng tin vÒ kh¸ch hµng ®Òu ®· ®îc ng©n hµng biÕt ®Õn. §èi víi mét kh¸ch hµng truyÒn thèng, nh÷ng giao dÞch tríc ®ã cña ng©n hµng víi hä sÏ ®a l¹i mét lîng th«ng tin vÒ tÝnh trung thùc, c¸c nguån tµi chÝnh vµ n¨ng lùc cña kh¸ch hµng, th«ng tin vÒ tÝnh nghiªm tóc trong viÖc thùc hiÖn nghÜa vô tr¶ nî, tÝnh æn ®Þnh trong s¶n xuÊt kinh doanh. §èi víi kh¸ch hµng míivµ tiÒm n¨ng, phÇn nhiÒu phô thuéc vµo sù giíi thiÖu, vµo c¸c doanh nghiÖp kh¸c cã quan hÖ víi kh¸ch hµng ®ã, vµ th«ng b¸o thùc tr¹ng tõ ng©n hµng kh¸c.
+ Ph©n tÝch t×nh h×nh tµi chÝnh cña kh¸ch hµng: kh¸ch hµng cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh lµ c¬ së quan träng ®¶m b¶o tÝnh tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh, ®¶m b¶o kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ trêng vµ ®¶m b¶o kh¶ n¨ng hoµn tr¶ c¸c kho¶n nî trong t¬ng lai. §©y còng lµ c¨n cø quan träng nhÊt ®Ó ng©n hµng xem xÐt cã cho vay hay kh«ng? Møc cho vay lµ bao nhiªu?...
+ §¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc vÒ ®iÒu hµnh s¶n suÊt kinh doanh cña ban l·nh ®¹o doanh nghiÖp: khi xem xÐt, ph©n tÝch, ng©n hµng cÇn ®¸nh gi¸ vÒ n¨ng lùc chuyªn m«n, n¨ng lùc tµi chÝnh vµ uy tÝn cña ngêi l·nh ®¹o. §Æc biÖt trong giai ®o¹n hiÖn nay, cÇn kh¼ng ®Þnh t c¸ch ®¹o ®øc hä nh thÕ nµo? Cã nh¹y bÐn, n¾m ®îc nh÷ng c¬ héi míi kh«ng? Cã thùc hiÖn c¸c ®iÒu chØnh kÞp thêi trong kinh doanh kh«ng? Cã uy tÝn trong néi bé vµ uy tÝn víi c¸c b¹n hµng kh¸c kh«ng? Cã kiÕn thøc, cã kinh nghiÖm trong qu¶n lý kh«ng?...
+ §¸nh gi¸ vÒ tµi s¶n ®¶m b¶o (cÇm cè, thÕ chÊp, b¶o l·nh...): §èi víi tµi s¶n ®¶m b¶o cÇn ®¸nh gi¸ mét c¸ch chÝnh x¸c gi¸ trÞ, x¸c ®Þnh hiÖn tr¹ng, sù hoµn h¶o cña tµi s¶n ®îc dïng lµm ®¶m b¶o. Trong qu¸ tr×nh tÝnh to¸n, ng©n hµng cÇn tÝnh ®Õn yÕu tè rñi ro cña tµi s¶n thÕ chÊp, cÇm cè, b¶o l·nh ®ã.
1.3/ Ph©n t¸n rñi ro
- Kh«ng nªn tËp trung cho vay mét vµi lÜnh vùc, khu vùc v× khi ®ã ng©n hµng sÏ chÞu ¶nh hëng cña c¸c yÕu tè, khuynh híng vËn ®éng cña c¸c khu vùc ®ã (vÒ ®iÒu kiÖn tù nhiªn, t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi).
- Ng©n hµng Th¬ng m¹i kh«ng nªn dån vèn ®Çu t vµo mét vµi kh¸ch hµng v× nÕu kh¸ch hµng ®ã gÆp khã kh¨n trong kinh doanh th× ¶nh hëng rÊt lín ®Õn ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th¬ng m¹i. Do ®ã, cÇn ph¶i t«n träng giíi h¹n an toµn. BÊt kú mét kho¶n vay nµo vît giíi h¹n quy ®Þnh so víi vèn cña ng©n hµng ®Òu cã thÓ r¬i vµo tr¹ng th¸i rñi ro.
ë ViÖt nam, LuËt tæ chøc tÝn dông ¸p dông tõ ngµy 1/10/ 1998 cã quy ®Þnh r»ng “d nî cña mét kh¸ch hµng kh«ng vît qu¸ 15% vèn cña ng©n hµng“, vµ “tû lÖ an toµn vèn tèi thiÓu ®îc x¸c ®Þnh b»ng tû lÖ gi÷a vèn tù cã so víi tµi s¶n Cã”.
- §a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh lµ nh©n tè hÕt søc quan träng trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ trêng ®Çy biÕn ®éng. ViÖc ®a d¹ng ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh sÏ ph©n t¸n ®îc rñi ro cho c¸c ng©n hµng.
- Cho vay hîp vèn lµ ®Ó cung cÊp c¸c kho¶n tÝn dông lín mµ mét ng©n hµng khã cã ®ñ kh¶ n¨ng cho vay, khã x¸c ®Þnh møc rñi ro, m¹o hiÓm. ViÖc c¸c ng©n hµng tham gia cho vay hîp vèn sÏ gióp cho c¸c ng©n hµng cã thÓ san sÎ rñi ro.
- B¶o hiÓm tÝn dung cã thÓ ®îc thùc hiÖn díi c¸c lo¹i nh b¶o hiÓm ho¹t ®éng cho vay, b¶o hiÓm tµi s¶n, b¶o hiÓm tiÒn vay...
- LËp quü dù phßng rñi ro ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n cho vay bÞ rñi ro. ViÖc sö dông c¸c quü khi cã rñi ro nh sau: (1) Quü dù phßng rñi ro ®Æc biÖt: dïng ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n rñi ro khi ng©n hµng lµm ¨n thua lç do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan mang l¹i; (2) Quü dù phßng rñi ro tÝn dông: dïng ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n tæn thÊt rñi ro tÝn dông do kh¸ch hµng g©y nªn.
1.4/ Duy tr× quan hÖ kh¸ch hµng l©u dµi
§iÒu nµy cã thÓ gi¶m chi phÝ tËp hîp th«ng tin, sµng läc th«ng tin vµ ng©n hµng tr¸nh ®îc viÖc lùa chän ®èi nghÞch vµ rñi ro ®¹o ®øc tõ phÝa kh¸ch hµng.
1.5/ Thùc hiÖn tèt c¸c h×nh thøc ®¶m b¶o tÝn dông (CÇm cè, ThÕ chÊp, B¶o l·nh...)
1.6/ Chó träng ®Õn nghÖ thuËt cho vay
C¸c ng©n hµng cÇn ph¶i hiÓu râ cho vay lµ mét nghÖ thuËt chø kh«ng ph¶i chØ lµ mét ngµnh khoa häc ®¬n thuÇn. Do ®ã, cÇn ph¶i ®a khÝa c¹nh con ngêi trong c¸c øng xö vµ t©m lý vµ c«ng t¸c ®µo t¹o vµ tÝn dông, lùa chän vµ sö dông c¸c c¸n bé võa cã kü n¨ng xö thÕ cña con ngêi võa cã n¨ng lùc kü thuËt.
Trªn ®©y lµ mét sè biÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro cã tÝnh chÊt c¬ b¶n. Tuy nhiªn, trong tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ cña mçi Ng©n hµng Th¬ng m¹i, tæ chøc tÝn dông ®Òu cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ s¸ch lîc riªng ®Ó h¹n chÕ rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh.
2/ BiÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro l·i suÊt
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, rñi ro l·i suÊt cã thÓ gi¶m xuèng b»ng c¸ch vËn dông c¸c ph¬ng ph¸p sau:
+ Cho vay vèn víi l·i suÊt th¶ næi cho phÐp c¸c ng©n hµng cã nh÷ng thay ®æi t¬ng øng trong møc l·i suÊt cho vay phï hîp víi sù biÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ trêng.
+ Hîp ®ång kú h¹n sÏ tr¸nh ®îc rñi ro trong trêng hîp ®óng vµo thêi ®iÓm cho vay møc l·i suÊt thÞ trêng gi¶m xuèng. Ph¬ng ph¸p nµy cho phÐp ph©n t¸n rñi ro l·i suÊt víi kh¸ch hµng.
+ C¸c hîp ®ång l·i suÊt t¬ng lai gièng nh hîp ®ång l·i suÊt cã kú h¹n nã t¹o ra kh¶ n¨ng Ên ®Þnh tríc l·i suÊt cho mét thêi h¹n trong t¬ng lai. §Æc ®iÓm næi bËt cña c¸c hîp ®ång l·i suÊt trong t¬ng lai lµ kh«ng cã sù thay ®æi lîng tiÒn gèc mµ chØ cã c¸c kho¶n chªnh lÖch l·i suÊt ®îc tr¶ theo sè lîng tiÒn gèc vµ ngµy thanh to¸n.
3/C¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro hèi ®o¸i
Rñi ro hèi ®o¸i lµ lo¹i rñi ro biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. §Ó gi¶m rñi ro biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i ngêi ta thêng sö dông c¸c biÖn ph¸p sau:
+ Hîp ®ång ngo¹i tÖ kú h¹n lµ sù ký kÕt hîp ®ång cã thêi h¹n gi÷a ng©n hµng víi kh¸ch hµng vÒ viÖc mua hay b¸n mét lo¹i ngo¹i tÖ nµo ®ã.
Hîp ®ång mua b¸n ngo¹i tÖ kú h¹n nh»m tr¸nh rñi ro vÒ tû gi¸. ViÖc tr¸nh nh÷ng rñi ro vÒ tû gi¸ ®îc thÓ hiÖn ë chç nh÷ng kho¶n ngo¹i tÖ trong t¬ng lai ngêi ta míi cÇn ®Õn vµ míi kh«ng ph¶i tÝnh b»ng gi¸ mua b¸n ngay thêi ®iÓm mµ tû gi¸ ®ã ®îc x¸c ®Þnh ngay khi hîp ®ång kú h¹n ®îc tho¶ thuËn.
C¸c ®iÒu kiÖn cña hîp ®ång t¬ng lai cã thÓ dÔ ®îc xem xÐt l¹i khi cÇn thiÕt.
+ §a d¹ng ho¸ nguån vèn ngo¹i tÖ cña ng©n hµng
Ngoµi c¸c biÖn ph¸p trªn, ng©n hµng cßn cã thÓ ¸p dông biÖn ph¸p lùa chän ngo¹i tÖ, b¶o hiÓm ngo¹i tÖ ®Ó gi¶m rñi ro hèi ®o¸i.
4/ C¸c biÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro thanh to¸n
§Ó gi¶m rñi ro thanh to¸n, ng©n hµng thêng ph¶i thùc thi c¸c gi¸i ph¸p sau:
+ TÝnh to¸n nhu cÇu kh¶ n¨ng thanh to¸n: ®Ó tÝnh to¸n ®îc kh¶ n¨ng thanh to¸n ®ßi hái ph¶i ®¸nh gi¸ ®îc nhu cÇu tiÒn ph¶i chi vµ cã thÓ ph¶i chi. Muèn vËy ph¶i dùa vµo viÖc thanh to¸n nguån tiÒn, chi tiÕt vÒ c¸c nguån tiÒn g¾n víi tµi s¶n Nî, tµi s¶n Cã hiÖn hµnh. Ng©n hµng ph¶i dù tÝnh kh¶ n¨ng t¨ng vèn trong cho vay vµ tiÒn göi...
+ Qu¶n lý kh¶ n¨ng thanh to¸n nh»m duy tr× ®ñ møc vèn cÇn thiÕt ®Ó thanh to¸n cho c¸c nhu cÇu dù tÝnh vµ nhu cÇu ®ét xuÊt.
Gièng nh rñi ro vÒ l·i suÊt, ®Ó qu¶n lý kh¶ n¨ng thanh to¸n, c¸c ng©n hµng buéc ph¶i qu¶n lý theo tõng lo¹i tiÒn mµ ng©n hµng cã giao dÞch. H¬n n÷a, ®Ó ®Þnh lîng ®îc nh÷ng hËu qu¶ trong mét m«i trêng bÊt æn, ng©n hµng thêng cã kÕ ho¹ch dù phßng bÊt tr¾c, kÕ ho¹ch nµy sÏ tÝnh ®Õn trêng hîp xÊu nhÊt cã thÓ xÈy ra vµ ®a ra c¸c biÖn ph¸p ®Ó ®èi phã víi t×nh h×nh ®ã.
5/ BiÖn ph¸p lµm gi¶m rñi ro vÒ nguån vèn
§Ó gi¶m rñi ro do thõa vèn, ngan hµng kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c lµ ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸.
Ng©n hµng cÇn kÕt hîp tèt gi÷a kh©u huy ®éng vèn vµ kh©u cho vay lu«n ®¶m b¶o c©n ®èi míi mong h¹n chÕ ®äc lo¹i rñi ro nµy.
§Ó gi¶m rñi ro do thiÕu vèn th× kh«ng thÓ b»ng c¸ch huy ®éng vèn rçi ®Ó ë quü thanh to¸n nhiÒu cho an toµn. Còng nh lo¹i rñi ro do thõa vèn, rñi ro do thiÕu vèn cÇn ph¶i ®a c«ng t¸c kÕ ho¹ch ho¸ nguån vèn vµ sö dông vèn lªn mét bíc.
ViÖc c©n ®èi ph¶i ®îc thùc hiÖn thêng xuyªn míi mong h¹n chÕ ®îc rñi ro nµy.
Tãm l¹i, tÊt c¶ c¸c biÖn ph¸p nªu trªn chØ nh»m phßng ngõa vµ h¹n chÕ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng. Rñi ro vÉn cã thÓ xÈy ra ë ng©n hµng nµy hay ng©n hµng kh¸c, t¹i thêi ®iÓm nµy hay thêi ®iÓm kh¸c víi nghiÖp vô nµy hay nghiÖp vô kh¸c... VÊn ®Ò ®Æt ra ë ®©y lµ ph¬ng ph¸p vµ nghÖ thuËt xö lý. NÕu xö lý ®óng, chuÈn x¸c th× rñi ro sÏ gi¶m nhÑ nhiÒu.
KÕT LUËN
Qua viÖc nghiªn cøu, ph©n tÝch nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ë trªn, chóng ta ®· nhËn thÊy ®îc tÇm quan träng vµ cÇn thiÕt cña viÖc nghiªn cøu rñi ro trong ho¹t ®éng kinh doanh ng©n hµng. Th«ng qua viÖc ph©n tÝch rñi ro vµ nh÷ng nguyªn nh©n g©y nªn rñi ro ®ã ta còng nhËn thÊy r»ng: ho¹t ®éng kinh doanh lµ mét lo¹i ho¹t ®éng ®em l¹i hiÖu qu¶ rÊt lín ®èi víi nÒn kinh tÕ, song ®©y còng lµ mét lÜnh mµ kh¶ n¨ng x¶y ra rñi ro cao do nh÷ng tÝnh n¨ng ho¹t ®éng phøc t¹p cña nã. Do ®ã, rñi ro rÊt dÔ x¶y ra vµ cã thÓ x¶y ra trong rÊt nhiÒu nghiÖp vô kh¸c nhau cña ng©n hµng. H¬n n÷a, rñi ro cßn g©y ra nh÷ng hËu qu¶ kh«ng thÓ lêng tríc, thËm chÝ cßn t¹o ra nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ kh«ng chØ ®èi víi mét ng©n hµng mµ cßn víi c¶ hÖ thèng ng©n hµng vµ toµn nÒn kinh tÕ. §ång thêi, chóng ta cã thÓ thÊy râ ®îc c¸c nguyªn nh©n g©y nªn rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng ®Ó cã thÓ ®Ò ra c¸c biÖn ph¸p phßng tr¸nh, h¹n chÕ rñi ro.
Cã thÓ nãi, rñi ro rÊt dÔ xuÊt hiÖn trong hÖ thèng ng©n hµng. Nã kh«ng chØ xuÊt hiÖn ë mét nghiÖp vô mµ cßn xuÊt hiÖn ë rÊt nhiÒu nghiÖp vô kh¸c nhau cña ho¹t ®éng ng©n hµng. Cã rñi ro g©y ra nh÷ng tæn thÊt nhá nhng còng cã nh÷ng rñi ro g©y ra tæn thÊt lín dÉn ®Õn nh÷ng thiÖt h¹i nÆng nÒ cho toµn hÖ thèng ng©n hµng, cho nÒn kinh tÕ. §Ó cã thÓ h¹n chÕ ®îc nh÷ng tæn thÊt ®ã th× c¸ch duy nhÊt lµ ph¶i nghiªn cøu nh÷ng rñi ro trong ho¹t ®éng ng©n hµng vµ ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p thiÕt thùc phï hîp ®Ó phßng chèng.
Tµi liÖu tham kh¶o
- T¹p chÝ Ng©n hµng c¸c n¨m 1999, 2000
- T¹p chÝ “ThÞ trêng Tµi chÝnh TiÒn tÖ” n¨m 1998, 1999.
- Cuèn “Qu¶n trÞ rñi ro trong kinh doanh ng©n hµng” cña NguyÔn V¨n TiÕn, nxb ...
- Cuèn “TiÒn tÖ, Ng©n hµng vµ thÞ trêng Tµi chÝnh” cña FREDERIC S . MISHKIN cña NXB Khoa häc Kü thuËt, 1995.
- B¸o c¸o cña Ng©n hµng ThÕ giíi vµ Quü TiÒn tÖ quèc tÕ.
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- DA367.doc