Đề tài Các công cụ của chính sách tiền tệ ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp hoàn thiện

lµm dÞu ®i nh÷ng khã kh¨n cña c¸c NHTM do l·i suÊt gi¶m. Nh­ vËy, c«ng cô DTBB ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn vµ trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc cña NHNN ViÖt Nam trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Trong n¨m 2000, NHNN tiÕp tôc ¸p dông tû lÖ DTBB b»ng VND nh­ n¨m 1999. Riªng vÒ tû lÖ DTBB ®èi víi tiÒn göi b»ng ngo¹i tÖ ®Ó t¹o tÝn hiÖu h¹n chÕ viÖc c¸c TCTD huy ®éng tiÒn göi USD ( qua viÖc n©ng l·i suÊt huy ®éng) ®Ó göi ra n­íc ngoµi h­ëng chªnh lÖch l·i suÊt, khuyÕn khÝch c¸c TCTD cho vay trong n­íc , ngµy 10/10/2000 NHNN ®· ®iÒu chØnh tû lÖ DTBB ®èi víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ cã kú h¹n d­íi 12 th¸ng lµ 8% kÓ tõ kú duy tr× DTBB th¸ng 11/2000. Sau ®ã nh»m tiÕp tôc thùc hiÖn chñ tr­¬ng trªn ,ngµy 1/12/2000 NHNN tiÕp tôc n©ng tû lÖ DTBB lªn 12% ¸p dông tõ kú duy tr× DTBB 12/2000. Nh­ vËy, c«ng cô DTBB ngµy cµng ®­îc hoµn thiÖn vµ trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc cña NHNN ViÖt Nam trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. 2.2.4 C«ng cô cCho vay t¸i chiÕt khÊu ë ViÖt Nam, cho vay t¸i chiÕt khÊu ®· ®­îc sö dông nh­ lµ mét c«ng cô cña CSTT ngay tõ nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi. Tuy vËy, v×do ch­a héi ®ñ nh÷ng ®iÒu kiÖn nªn viÖc ¸p dông nã cßn gi¶n ®¬n do vËy lµm chomµ hiÖu qu¶ cña nã cßn nhiÒu h¹n chÕ. MÆc dï vËy trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nã ®· trë thµnh c«ng cô ®¾c lùc gãp phÇn thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu cña CSTT quèc gia. Thêi kú ®Çu, cho vay chiÕt khÊu ®­îc thùc hiÖn qua viÖc NHNN cho NHTM vay ng¾n h¹n khÕ ­íc c¨n cø vµo khÕ ­íc tÝn dông ( cã chÊt l­îng ) do NHTM ®em thÕ chÊp t¹i NHNN, l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®­îc x¸c ®Þnh dùa theo l·i suÊt cho vay (cao nhÊt ) cña c¸c NHTM vµ ®­îc ®iÒu chØnh linh ho¹t theo môc tiªu CSTT, quèc gia ë mçi thêi kú. N¨m 1994 víi môc tiªu kiÒm chÕ l¹m ph¸t, NHNN h¹n chÕ tíi møc thÊp nhÊt møc t¸i cÊp vèn cho c¸c NHTM qua viÖc n©ng l·i suÊt t¸i cÊp vèn tõ 85% -100% l·i suÊt cho vay c¸c NHTM, riªng NH n«ng nghiÖpTM lµ 95%. N¨m 1995 ®Ó ®Èy m¹nh môc tiªu trªn, NHNN ®· ng­ng t¸i cÊp vèn cho c¸c NHTM nh»m ®Èy m¹nh c«ng t¸c thu håi nî vµ gi¶m cho vay tÝn dông cña c¸c NHTM. Nhê ®ã, ®Õn cuèi 1995 d­ nî cho vay chiÕt khÊu cña NHNN ®· gi¶m xuèng 13% so víi 1994. N¨m 1996 ,®Ó gi¶i quyÕt t×nh tr¹ng khã kh¨n trong thanh to¸n cña c¸c NHTM, NHTW ®· thùc hiÖn viÖc cho vay ng¾n h¹n ®èi víi c¸c NHTM trong tr­êng hîp t¹m thêi thiÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n (qua c¸c phiªn thanh to¸n , bï trõ trªn tõng ®Þa bµn). Nh­ng ¸p dông l·aÜ suÊt t¸i chiÕt khÊu ë møc tèi ®a. §iÒu nµy mét mÆt b¶o ®¶m ®­îc sù æn ®Þnh cña hÖ thèng ng©n hµng, mÆt kh¸c h¹n chÕ ®­îc kh¶ n¨ng cung øng v­ît qóa vÒ tÝn dông cña c¸c NHTM ®ång thêi khuyÕn khÝch viÖc huy ®éng vèn cña c¸c NHTM, còng h¹n chÕ bít viÖc c¸c NHTM vay tiÒn cña NHNN, v× vËy cuèi n¨m 1996, d­ nî cho vay t¸i chiÕt khÊu øng kho¸n chØ t¨ng 3,5% so víi 1995. Trong n¨m 1997 NHNN ®· sö dông ph­¬ng thøc t¸i cÊp vèn cã thÕ chÊp (b»ng chøng tõ, tiÒn göi ngo¹i tÖ t¹i NHNN) nh»m bï ®¾p khã kh¨n t¹m thêi trong thanh to¸n cho c¸c NHTM. L·i suÊt t¸i cÊp vèn ®­îc ®iÒu chØnh tõ quy ®Þnh 100% l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM ®èi víi nÒn kinh tÕ sang quy ®Þnh møc l·i suÊt cô thÓ (tõ th¸ng 3-th¸ng 7n¨m 1997). Møc l·i suÊt t¸i cÊp vèn quy ®Þnh lµ 1,1% th¸ng, tõ T8/1997lµ 0,9% ). Do trong n¨m 1997 c¸c NHTM ®· tÝch cùc h¬n trong viÖc tr¶ nî NHNN vµ kh¶ n¨ng huy ®éng vèn t¨ng nªn ®Õn cuèi 1997, d­ nî t¸i cÊp vèn cña NHNN gi¶m 11,9% so víi 1996. N¨m 1998, ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ “th¾t chÆt” nh»m h¹n chÕ sù gia t¨ng l¹m ph¸t do ¶nh h­ëng cu¶ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh khu vùc, NHNN ®· t¨ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu tõ 1% th¸ng 1,1% th¸ng (thÊp h¬n tiÒn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 0,1% th¸ng. N¨m 1999, víi môc tiªu khuyÕn khÝch t¨ng tr­ëng kinh tÕ, kh¾c phôc nguy c¬ gi¶m ph¸t NHNN ®· 4 lÇn ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn tõ møc 1,1% th¸ng ®Çu n¨m xuÊt 0,5% th¸ng ®ång thêi quy chÕ vÒ nghiÖp vô chÊt khÊu, t¸i chiÕt khÊu ®· ®­îc ban hµnh ®Ó ph¸t triÓn mét b­íc hiÖu qu¶ c«ng cô nµy trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ t¹o kh¶ n¨ng c©n ®èi nguån vèn ho¹t ®éng cho c¸c ng©n hµng. C¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹nh ®­îc chiÕt khÊu t¹i NHNN lµ tÝn phiÕu kho B¹c, tr¸i phiÕu NHNN vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c do NHNN quy ®Þnh ë mçi thêi kú. Møc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu ®­îc c«ng bè lµ 0,45% th¸ng. Tõ ®Çu n¨m ®Õn cuèi th¸ng 7/2000, nh»m khuyÕn khÝch më réng tÝn dông cña c¸c TCTD, NHNN ®· 2 lÇn gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn tõ 0,5% th¸ng xuèng 0,45% th¸ng (31/3/2000) vµ xuèng 0,4% th¸ng (31/7/2000). §ång thêi NHNN còng gi¶m l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu tõ 0,45% th¸ng xuèng cßn 0,4% th¸ng (T3/2000) vµ xuèng 0,35% th¸ng (T7/2000). Tuy vËy cho ®Õn T9 /2000 ®Ó h¹n chÕ c¸c TCTD bï ®¾p thiÕu hôt thanh to¸n qua h×nh thøc vay t¸i cÊp vèn, t¸i chiÕt khÊu tõ NHNN vµ khuyÕn khÝch thùc hiÖn bï ®¾p qua thÞ tr­êng më nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng nµy, ®ång thêi t¹o tÝn hiÖu cho c¸c TCTD t¨ng l·i suÊt huy ®éng, ngµy 2/11/2000 NHNN ®· ®iÒu chØnh t¨ng l·i suÊt t¸i cÊp vèn lªn 0,5% th¸ng vµ t¨ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lªn 0,45% th¸ng. Nh­ vËy c«ng cô cho vay chiÕt khÊu ®· dÇn ®­îc ¸p dông theo ®óng b¶n chÊt cña nã lµ tÝn hiÖu cho c¸c NHTM ®iÒu chØnh l·i suÊt cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng ë ViÖt Nam , trë thµnh mét c«ng cô ®¾c lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia... 2.2.5 C«ng cô NnghiÖp vô thÞ tr­êng më ? LuËt NHNN ViÖt Nam quy ®Þnh “NHNN thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ tr­êng më th«ng qua viÖc mua, b¸n tÝnr¸i phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi, tÝn phiÕu NHNN c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ®Ó thùc hiÖn CSTT quèc gia” Tr­íc khi thÞ tr­êng më chÝnh thøc ®­îc ®­a vµo vËn hµnh ë ViÖt Nam, NHNN ®· tõng b­íc t¹o lËp c¬ së cho nã qua viÖc tæ chøc ®Êu thÇu vµ ph¸t hµnh c¸c lo¹i tÝnr¸i phiªó, ®ã lµ: TÝnr¸i phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc (KBNN): tõ n¨m 1996 ®Õn hÕt n¨m 1998 NHNN ®· phèi hîp víi KBNN tæ chøc ®Êu thÇu tÝnr¸i phiÕu vµ tr¸i phiÕu kho b¹c. N¨m 1996, KBNN ®· ph¸t hµnh gÇn 100 tû ®ång tÝn r¸i phiÕu, qua NHNN, sau ®ã chñ yÕu lµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu kho b¹c tæng møc gi¸ tróng thÇu (thêi h¹n mét n¨m). Tæng mÖnh gi¸ tróng thÇu nN¨m 1997 lµ 2917,5 6 tû VND (37 ®ît ); n¨m 1998 lµ 4020,7 tû VND (46 ®ît),n¨m 1999 lµ 3011.6 tØ VND(46 ®ît) , n¨m 2000 lµ 4441.0 tØ VND (43 ®ît). C¸c ®èi t­îng tróng®ãng thÇu chñ yÕu lµ c¸c NHTM Quèc doanh, c¸c NHTM cæ phÇn vµ c¸c C«ng ty B¶o hiÓm. Song nÕu theo quy ®Þnh cña luËt NHNN th× c¸c tr¸i phiÕu nµy kh«ng thÓ sö dông lµm c«ng cho thÞ tr­êng më ®­îc. TÝnr¸i phiÕu NHNN: Do NHNN ViÖt Nam ph¸t hµnh tõ n¨m 1995, tÝnh ®Õn thêi ®iÓm th¸ng 7/1999 NHNN ®· tæ chøc ®­îc 6 ®ît ph¸t hµnh tÝnr¸i phiÕu NHNN. C¸c ®ît nµy ®Òu ®­îc tæ chøc vµo c¸c thêi ®iÓm khi mµ tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n vµ l¹m ph¸t cã xu h­íng gia t¨ng nh»m rót bít tiÒn trong l­u th«ng. Tæng mÖnh gi¸ ®· ph¸t hµnh cña c¶ 6 ®ît lµ 3.400 tØ VND; phÇn lín c¸c tÝn phiÕu nµy ®Òu cã thêi h¹n 3 th¸ng. Cho ®Õn ngµy 12/7/2000, NHNN chÝnh thøc khai tr­¬ng ®­a nghiÖp vô thÞ tr­êng më vµo ho¹t ®éng theo ph­¬ng h­íng sö dông não nh­ lµ mét c«ng cô ®iÒu tiÕt tiÒn tÖ linh ho¹t vµ cã hiÖu qu¶ cña NHNN. Trong n¨m 2000, NHNN ®· thùc hiÖn ®­îc 17 phiªn giao dÞch thÞ tr­êng më, trong ®ã cã 14 phiªn mua ®­îc 1353,50 tû ®ång ®¹t 71,24% khèi l­îng chµo mua víi l·i suÊt trong kho¶ng 4,20%- 5,58% n¨m vµ 3 phiªn b¸n ®­îc 550 tû ®ång ®¹t 100% khèi l­îng chµo b¸n víi l·i suÊt trong kho¶ng 4,0%- 4,6% n¨m. §Õn 31/12/2000 ; NHNN ®· b¬m b¸n 405 tû ®ång qua thÞ tr­êng më sau khi lo¹i trõ c¸c kho¶n mua, b¸n ®·ñ ®Õn h¹n thaµnh to¸n. Tõ 1/1/2001- 7/2/ 2001, NHNN ®· thùc hiÖn ®­îc 3 phiªn giao dÞch mua ®­îc 160 tØ ®ång chØ ®¹t 50% khèi l­îng chµo mua víi møc l·i suÊt 3,5-4,6 %n¨m. §· cã 18 tæ chøc tÝn dông ®¨ng kÝ lµ thµnh viªn cña thÞ tr­êng (tuy vËy mçi phiªn giao dÞch chØ cã th­êng¬ngf xuyªn tõ 1 ®Õn 3 thµnh viªn tham gia). Ph­¬ng thøc giao dÞch chñ yÕu lµ Mua- B¸n cã k× h¹n (15 ngµy -4th¸ng ) hoÆc mua h¼n- b¸n h¼n. Nh­ vËy,ë ViÖt Nam thÞ tr­êng më ®· t×m ®­îc con ®­êng ®i riªng cho m×nh vµ tÝnh ­u viÖt cña nã ®· ®­îc ph¸t huy t¸c dông ë mét møc ®é nhÊt ®Þnh V(iÖc ®­a thÞ tr­êng më vµo ho¹t ®éng cu·ng ®· gióp cho c¸c NHTM ®­îc chñ ®éng h¬n trong viÖc ®iÒu chØnh sö dông l­îng vèn kh¶ dông cña m×nh, qua ®ã NHNN phÇn nµo ®· thùc hiÖn ®­îc môc tiªu CSTT quèc gia)..Tuy vËy ,®©y míi chØ lµ giai ®o¹n khëi ®Çu vµ mang tÝnh chÊt thö nghiÖm nªn ®ßi hái nã ph¶i ®­îc tiÕp tôc ®æi míi vµ hoµn thiÖn. 2.3 §¸nh gi¸ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh÷ng n¨m qua. 2.3.1 Nh÷ng thµnh tùu trong viÖc æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«. *Gãp phÇn æn ®Þnh gi¸ trtrÞ ®ång b¶n tÖÞ ®ång tiÒn (VND): Cã thÓ nãi ®©y lµ thµnh tùu ®¸ng ®­îc ghi nhËn ë ViÖt Nam, b»ng c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt, NHNN ®· kiÓm so¸t chÆt chÏ khèi l­îng tiÒn cung øng hµng n¨m vµ ®ã ®­îc xem nh­ mét bµn tay h÷u hiÖu ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ lµm ph¸t, æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn ViÖt Nam, lµm cho gi¸ c¶ æn ®Þnh, ®êi sèng ng­êi d©n kh«ng ngõng ®­îc c¶i thiÖn. BiÓu 4: Mèi quan hÖ gi÷a tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n víi tû lÖ l¹m ph¸t N¨m CchØØ tiªu 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 Tèc ®é t¨ng cña M2(%) 78 34 19,8 27,8 22,3 22,7 25,4 23,9 39,28 38 Tû lÖ l¹m ph¸t (%) 67,6 17,6 5,2 14,4 12,7 4,5 3,6 9,2 0,9 6 VÒ søc mua ®èi ngo¹i cña ®ång tiÒn, c¬ chÕ ®iÒu hµnh tØ gÝa tõng b­íc ®­îc ®iÒu chØnh phèi hîp cïng víi c¸c c«ng cô cña CSTT ®· d®Çn phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ, gãp phÇn ®Èy m¹nh c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i cña ViÖt Nam, thóc ®Èy ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu. BiÓu 5: Tèc ®é t¨ng tr­ëng xuÊt nhËp khÈu cña ViÖt Nam N¨m cChØ tiªu 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 20001999 - xXuÊt khÈu (%) 24 12 39 28 38 24 4 23,3 =11.540 tr USD - NhËp khÈu (%) 9 53 48 24 54 -7 11 1_ * Gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ. * Gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ:ViÖc æn ®Þnh gi¸ trÞ VND ®· t¹o lßng tin cña nh©n d©n vµo ®ång b¶n tÖ, t¹o m«i tr­êng ®Çu t­ lµnh m¹nh, thu hót ®­îc nguån vèn ®¸ng kÓ tõ trong vµ ngoµi n­íc. §Æc biÖt viÖc ®iÒu chØnh c¸c c«ng cô CSTT: l·i suÊt, tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc... … cña NHNN ë c¸c giai ®o¹n cô thÓ ®· cã vai trß quan träng ¶nh h­ëng tíi viÖc huy ®éng vµ ph©n bæ nguån vèn cã hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ cña c¸c TCTD. Còng tõ ®ã mµ gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ liªn tôc qua c¸c n¨m. BiÓu 6:T×nh h×nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ (G6DP) cña ViÖt Nam N¨m C chØ tiªu 91 92 93 94 95 96 97 98 99 273.439 6,72000 6 DP (tØ VND) gi¸ so s¸nh 1981-1994 33.991 36.7355 39.982 195.5677 213.264213.833 244.676231.264 256.269244.676 256.269 273.439 T¨ng tr­ëng 6DP(%) 6 8,6 8,1 8,8 9,5 9,3 8,8 5,8 4,8 6,7 Tõ c¸c kÕt qu¶ trªn cho thÊy, viÖc sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt cña CSTT ë ViÖt Nam ®· gãp phÇn ®¹t ®­îc hai môc ®Ých th­êng m©u thuÉn nhau ®ã lµ: Võa ®Èy lïi l¹m ph¸t võa t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Cã ®­îc kÕtrÊt qñua nµy cßn ph¶i kÓ ®Õn vai trß cña nhiÒu CSKT vÜ m« kh¸c n÷a vµ ®Æc thï cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®ã lµ chóng ta ch­a ®¹t ®­îc møc n¨ng suÊt biªn cña s¶n l­îng tiÒm n¨ng trong nÒn kinh tÕ. * Ngoµi ra, viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña CSTT còng gãp phÇn gi¸n tiÕp chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, ph¸t triÓn c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, t¹o thªm c«ng ¨n viÖc lµm. N¨m 1999 c¶ n­íc gi¶i quyÕt ®­îc viÖc lµm cho 1,2 triÖu lao ®éng. vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch xo¸ ®ãi gi¶m nghÌo, ph¸t triÓn n«ng nghiÖp n«ng th«n (n¨m 2000,tØ lÖ hé nghÌo gi¶m cßn 11%). th«n… 2.3.2 Nh÷ng vÊn ®Ò tån t¹i trong qóa tr×nh thùc hiÖn c¸c c«ng cô cña CSTT nh÷ng n¨m qua. TiÕt cung Trong nh÷ng n¨m qua, chóng ta ch­a quan t©m ®óng møc ®Õn viÖc kiÓm so¸t vµ ®iÒu hµnh toµn bé qu¸ tr×nh cung øng tiÒn (ph­¬ng ph¸p dù ®o¸n kh«ng phï hîp, ph­¬ng thøc ®iÒu hµnh MS kh«ng linh ho¹t cïng víi c¸c biÕn ®æi kinh tÕ, míi chØ quan t©m ®Õn khèi l­îng tiÒn ph¸t hµnh hµng n¨m cho 2 môc tiªu (cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho nÒn kinh tÕ th«ng qua cho vay chiÕt khÊu c¸c NHTM vµ mua ngo¹i tÖ, ch­a ®¸nh gi¸ ®óng kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña c¸c NHTM). Tõ ®ãso dÉn ®Õn viÖc sö dông c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m ®iÒu tiÕt sù t¨ng, gi¶m khèi l­îng tiÒn trong nÒn kinh tÕ cña NHNN thêi gian qua còng bÞ h¹n chÕ ë nhiÒu mÆt. Nhãm c¸c c«ng cô trùc tiÕp: §­îc sö dông chñ yÕu trong viÖc ®iÒu tiÕt cung tiÒn thêi gian qua, nh÷ng c«ng cô nµy chØ phï hîp víi qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi kinh tÕ trong giai ®o¹n ®Çu nh­ng trong t­¬ng lai sÏ÷ kh«ng cßn phï hîp n÷a (râ nhÊt lµ c«ng cô h¹n møc tÝn dông ®· bÞ lo¹i bá tõ quý II/98). L·i suÊt lµ c«ng cô ®­îc sö dông th­êng xuyªn nhÊt trong ®iÒu hµnh CSTT ë ViÖt Nam võa qua. Tuy nhiªn, còng nh­ t×nh tr¹ng ë c¸c nø¬c ®ang ph¸t triÓn kh¸c,§P T kh¸c, ë ViÖt Nam l·i suÊt kh«ng nh¹y c¶m l¾m víi ®Çu t­. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn râ rÖt trong hai n¨m (1998, 1999) khi trÇn l·i suÊt cho vay gi¶m liªn tôc nh­ng ®Çu t­ vÉn ch­a t¨ng m¹nh, gi¸ c¶ vµ s¶n l­îng kh«ng nh÷ng kh«ng t¨ng mµ cßn tiÕp tôc gi¶m (tuy ®iÒu nµay cßn liªn quan ®Õn c¸c yÕu tè thùc cña nÒn kinh tÕ chø kh«ng hoµn toµn xuÊt ph¸t tõ yÕu tè tiÒn tÖ danh nghÜa). .ViÖc NHNN lu«n tiÕp ®iÒu chØnh l·i suÊt trong mét kho¶ng thêi gian ng¾n (tõ 1/6/99-4/9/99) ®· 3 lÇn gi¶m l·i suÊt cho vay ) ®· g©y khã kh¨n cho c¸c tæ chøc tÝn dông. V× l·i suÊt cho vay ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m (liªn tôc) trong khi ®ã l·i suÊt nhËn göi ë thêi k× tr­íc vÉn gi÷ nguyªn tõ ®ã xuÊt hiÖn kh¶ n¨ng tiÒm tµng vÒ rñi ro l·i suÊt bÊt kh¶ kh¸ng. ViÖc ®iÒu chØnh theo xu h­íng gi¶m trong thêi gian qua¸ Ýt cã t¸c dông tÝch cùc ®Õn viÖc t¨ng c­êng huy ®éng vèn trong vµ dµi h¹n. ViÖc c¸c NHTM tù quy ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi thanh to¸n trong khung trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a ®· dÉn tíi c¸c NHTM tranh giµnh ong **kh¸ch hµng b»ng viÖc t¨ng l·i suÊt tiÒn göi thanh to¸n lªn kh¸ cao, khiÕn cho tæng sè vèn huy ®éng cña toµn ngµnh NH kh«ng t¨ng mµ chØ chuyÓn tõ NH nµy sang NH kh¸c, g©y bÊt æn ®Þnh trong kinh doanh. . C¸c NHTMQD ®ang cßn ph¶i bao cÊp qua l·i suÊt cho vay theo chØ ®¹o cña NHNN, nÕu ®iÒu nµy kÐo dµi sÏ triÖt tiªuÒn tÝnch kinh doanh cña c¸c NHTM. . ViÖc ®iÒu chØnh l·i suÊt cña NHNN nhiÒu khi cßn chËm so víi thÞ tr­êng v× thÕ nã cã t¸c dông kh¼ng ®Þnh h¬n lµ h­íng dÉn diÔn biÕn thùc tÕ. MÆt kh¸c c¬ së ®Ó NHNN ®iÒu chØnh l·i suÊt cßn nÆng vÒ quan ®iÓm tr­êng ph¸i träng tiÒn ( c¨n cø vµo sù thay ®æi cña chØ sè gi¸ c¶ thÞ tr­êng lµ chñ yÕu, sù ¶nh h­ëng cña thÞ tr­êng vèn cßn h¹n chÕ) . H¬n n÷a, trong nÒn KTTT vÒ mÆt nguyªn t¾c th× l·i suÊt ph¶i ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së quan hÖ cung cÇu vèn trªnoµn thÞ tr­êng. ViÖc kiÓm so¸t l·i suÊt cña NHNN hiÖn nay chÝnh s¸ch lµ mét kiÓu can thiÖp gi¸ cña nhµ n­íc. NÕu cø nh­ vËy sÏ lµ kh«ng phï hîp trong t­¬ng lait¨ng tr­ëng l·i khi hÖ thèng thÞ tr­êng ë ViÖt Nam ph¸t triÓn hoµn thiÖn h¬n. §èi víi Cc«ng cô dù tr÷ b¾t buéc :Trong nhiÒu n¨m liÒn (kÓ tõ khi cã ph¸p lÖnh NH T5/1990TS 190) chóng ta dhuy tr× mét c¸ch cøng nh¾c tØ lÖ DTBB 10%, ®iÒu nµy chØ phï hîp trong thêi kú ®Çu nh­ng sau ®ã khi ®ång tiÒn ViÖt Nam ®i vµo æn ®Þnh th× ®ã lµ tØ lÖ kh«ng hîp lý, thiÕu linh ho¹t soang NHNN trong thêi gian ®ã vÉn kh«ng cã quyÒn thay ®æi v× ®Ó söa ®æi ph¸p lÖnh ph¶i aØo cã thêi gian. KÓ tõ khi luËt NHNN ®­îc thùc hiÖn, tØ lÖ DTBB tuyrong cã ®­îc ®iÒu chØnh gi¶m ®i (0-20%) vµ linh ho¹t h¬n nh­ng theo nhiÒu chuyªn gia ®¸nh gi¸ th× nã vÉn ë møc cao. ViÖc thùc hiÖn c¸c quy ®Þnh vÒ DTBB cña c¸c TCTD ch­a nghiªm, tiÒm Èn c¸c nguy c¬ khñng ho¶ng kh¶ n¨ng thanh to¸n. MÆt kh¸c ®èi t­îng ph¶i ¸p dông quy chÕ DTBB cßn ch­a ®Çy ®ñ, c¸c ®èi t­îng ¸p dông th× møc ®é tØ lÖ DTBB cßn kh¸c nhau- cã nhiÒu yÕu tè khéng hîp lý. Nh­ vËy NHNN vÉn ch­a thùc sù t¹o ra ®­îc mét “s©n ch¬i b×nh ®¼ng”®èi víi c¸c TCTD. Trong ®iÒu kiÖn thùc tÕ ViÖt Nam, t¸c dông cña c«ng cô nay cßn h¹n chÕ, ch­a biÓu hiÖn râ nÐt, thêi gian gÇn ®©y cïng víi l·i suÊt thÞ tr­êng, l·i suÊt t¸i cÊp vèn, chóng ta ®· liªn tôc h¹ thÊp tØ lÖ DTBB tuy nhiªn vÉn ch­a thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn râ rÖt, kÕt qu¶ biÓu hiÖn cßn kh¸ khiªm tèn. Thùc tÕ ®ã chøng tá ë ViÖt Nam hiÖn nay ch­a cã mét c¬ chÕ ®Çy ®ñ ®Ó CSTTC (cô thÓ lµ c¸c c«ng cô cña CSTT) ph¸t huy t¸c dông, mèi liªn hÖ - t¸c ®éng cña nã víi c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« cßn rÊt h¹n chÕ. §èi víi Cc«ng cô cho vay t¸i chiÕt khÊu: - Chóng ta cßn thiÕu tiÒn ®Òå quan träng ®Ó thùc hiÖn nghiÖp vô nµy ®ã lµ viÖc sö dôngc¸c ho¸ phiÕu, th­¬ng phiÕu ch­a ph¸t triÓn phæ biÕn trong c¸c giao dÞch th­¬ng m¹i; c«ng cô mµ NHNN thùc hiÖn nghiÖp vô nµy lµ c¸c tÝn phiÕu kho b¹c, tÝnr¸i phiÕu NHNN. Theo lý thuyÕt, l­¬ng tiÒn ph¸t hµnh vµo l­u th«ng qua con ®­êng t¸i chiÕt khÊu sÏ lµ phï hîp h¬n nÕu nã ®­îc dùa trªn c¸c th­¬ng phiÕu(v× l­îng tiÒn ®ã ®­îc b¶o ®¶m b»ng sù gia t¨ng khèi l­îng hµng ho¸ cña nÒn kinh tÕ) . .- ViÖc cho vay t¸i cÊp vèn ng¾n h¹n ®Ó ®¸p øng nhu cÇu thanh to¸n cña xc¸c NHTM hiÖn nay ph¶i ch¨ng lµ qu¸ dÔ d·i theo nguyªn lÝ ph¸t hµnh tiÒn. Nã cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu tr­íc m¾t cña c¸c NHTM nh­ng nã còng dÔ ph¸t sinh c¸c tiªu cùc trong qóa tr×nh thùc hiÖn , ch­a kÝch thÝch sù n¨ng ®énggn cña c¸c NHTM . Nh­ vËy sÏ tiÒm Èn nguy c¬ l¹m ph¸t, g©y bÊt æn «nr ®èi víi gi¸ trÞ ®ång tiÒn quèc gia. .- Trong viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch chiÕt khÊu d­êng nh­ chóng ta chØ nÆng vÒ ®iÒu chØnh l·i suÊt chiÕt khÊu mµ ch­a chó ý ®Õn “cöa sæ chiÕt khÊu” cña NHTW ®èi víi c¸c NHTM (v× quy m« cung øng cho vay chiÕt khÊu cña NHNN ®èi víi c¸c NHTM còng ph¶i c¨n cø vµo thùc lùc cña chÝnh c¸cs¸ch NH ®ã). MÆt kh¸c viÖc ¸p dông l·i suÊt chiÕt khÊu nhiÒu khi cßn mang nÆng tÝnh bao cÊp ( ­u tiªn NHTMQD) do vËy vai trß “ng­êi cho vay cuèi cïng” ®èi víi mäi TCTDtæ chøc T D trong n­cs cña NHNN ch­a thùc sù thÓ hiÖn râ nÐt. Bëi lÏ sù ph¸ s¶n do khñng ho¶ng thanh to¸n cña mét sè NHTM (tù nh©n, cæ phÇn) gÇn ®©y ë mét ph­¬ng diÖn nµo ®ã cÇn thiÕt sù tµi trî, gióp ®ì cña NHNN. * §èi víi C«c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më: - VÒ c¬ b¶n th× ®©y ch­a thùc sù trë thµnh mét c«ng cô ®iÒu tiÕt linh ho¹t, chñ yÕu cña NHNN ë ViÖt Nam mÆc dï theo lý thuyÕt vai trß cña nã lµ rÊt to lín. - VÊn ®Ò nªu trªn cã thÓ biÓu hiÖn ë c¸c khÝa c¹nh sau: .+ Qu¸ tr×nh t¹o “hµng ho¸” cßn chËm ch¹p, viÖc tæ chøc ®Êu thÇu tÝnr¸i phiÕu kho b¹c, ph¸t hµnh tÝnr¸i phiÕu NHNN cña NHNN cßn mang nÆng tr¸i phiÕu tÝnh hµnh chÝnh, c¸c chñ thÓ tham gia kh«ng nhiÒu chñ yÕu lµ c¸c NHTM NN quèc doanh, C«ng ty B¶o hiÓm víi môc ®Ých ®¬n gi¶n lµ gi¶i quyÕt nguån vèn kh¶ dông d­ thõa cña hä. .+ ViÖc mua b¸n l¹i tÝn phiÕu cßn ch­a phæ biÕn ®èi víi c«ng chóøng khiÕn cho l­îng tÝn phiÕu mµ c¸c TCTD sau khi mua ®­îc hÇu©ï nh­ l¹i n»m sau im trong kÐt cña hä ®iÒu ®ã còng lµm gi¶m ý nghÜa vµ sù s«i ®éng cña thÞ tr­êng s¬ cÊp. më ®Õn l­îng vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM cßn rÊt h¹n chÕ. .Trªn thÞ tr­êng më ,khèi l­îng giao dÞch cßn thÊp , sè thµnh viªn tham gia ch­a nhiÒu nªn t¸c ®éngcña thÞ tr­êng më ®Õn l­îng vèn kh¶ dông cña c¸c NHTM cßn rÊt h¹n chÕ.+ D÷ c¸c tån t¹i ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n vµ c¸c gi¶i ph¸p phï hîp cã hiÖu qu¶ ë ViÖt Nam Nh­ vËy,tõ c¸c tån t¹i trªn ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h­íng c¬ b¶n vµ c¸c gi¶i ph¸p cô thÓ ®Ó cã thÓ sö dông c¸c c«ng cô cña CSTT mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ë ViÖt Nam.. Ch­¬ng 3 ®Þnh h­íng vµ gi¶I ph¸p hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 3.1. §Þnh h­íng 3.1.1.Bèi c¶nh trong n­íc vµ quèc tÕ B­íc sang thÕ kû 21,®Êt n­íc chóng ta cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ®ã lµ : sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ-x· héi,sù ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc phôc vô cho sù ph¸t triÓn .Tuy vËy nÒn kinh tÕ cña chóng ta tõ khi ®æi míi ®Õn nay sau nh÷ng n¨m ph¸t triÓn liªn tôc,cao th× l¹i ®ang cã xu h­íng ch÷ng l¹i, t×nh h×nh gi¶m ph¸t ®· thÓ hiÖn râ ®iÒu nµy.Lý do ®­îc gi¶i thÝch cã thÓ lµ do hËu qu¶ thiªn tai ,lò lôt ®· liªn tiÕp x¶y ra hoÆc xuÊt ph¸t tõ chÝnh c¸c yÕu tè,lÜnh vùc cña s¶n xuÊt ®ang béc lé râ sù yÕu kÐm tôt hËu t­¬ng ®èi so víi khu vùc vµ thÕ giíi . Qu¸ tr×nh héi nhËp vµ hîp t¸c quèc tÕ cña chóng ta ®· tiÕn triÓn rÊt tèt ®Ñp t¹o c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc ;chóng ta ®· cã quan hÖ víi rÊt nhiÒu c¸c quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi ,tham gia nhiÒu hiÖp ­íc kinh tÕ nh­ AFTA,WTO ®Æc biÖt cã nhiÒu quan hÖ tèt ®Ñp víi c¸c tæ chøc,®Þnh chÕ tµi chÝnh lín nh­ IMF,WB,ADB.. MÆt kh¸c ,nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc §«ng ¸,§«ng Nam ¸ ®ang cã dÊu hiÖu phôc håi sau thêi kú khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ nh÷ng n¨m qua.§©y lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr­êng tµI chÝnh tiÒn tÖ ë n­íc ta . Trong xu h­íng tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th× viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña CSTT cho phï hîp ®iÒu kiÖn thùc tiÔn VN lµ vÊn ®Ò cßn ph¶i l­u t©m rÊt nhiÒu . 3.1.2. Mét sè ®Þnh h­íng c¬ b¶n: -ViÖc vËn hµnh c¸c c«ng cô cña CSTT mét mÆt tõng b­íc hoµ nhËp víi th«ng lÖ quèc tÕ, mÆt kh¸c cÇn ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp tù chñ theo ®óng ®Þnh h­íng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc . -NhÊt qu¸n quan ®iÓm c¬ b¶n lµ: tõng b­íc mét chuyÓn ®æi tõ viÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp ®Ó qu¶n lý møc cung tiÒn cã hiÖu qu¶ h¬n. -ViÖc ¸p dông ,®iÒu chØnh c¸c c«ng cô cña CSTT ph¶i chó ý ®Õn tÝnh thùc tiÔn ®ã lµ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ VN vµ ®Æt trong mèi quan hÖ víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ . 3.2.Gi¶i ph¸p : 3.2.1.Nhãm gi¶i ph¸p nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ,m«i tr­êng thuËn lîi -ViÖc ho¹ch ®Þnh CSTT còng nh­ c¸c c«ng cô cña CSTT cÇn ®Æt nã trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt cã tÝnh ®Õn sù linh ho¹t cña thÞ tr­êng. CSTT cÇn ®­îc ®éc lËp víi chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt trong hÖ thèng c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña nhµ n­íc. -ThÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cÇn tiÕp tôc ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn ®Ó mét mÆt t¹o ra tÝn hiÖu cho viÖc ho¹ch ®Þnh CSTT mÆt kh¸c lµ c¬ chÕ lan truyÒn tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña CSTT. -Theo h­íng ®ã cÇn tiÕp tôc ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh hoµn thiÖn,c¬ cÊu l¹i hÖ thèng NH ®Ó ®¶m b¶o mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh s«i ®éng . -N¨ng lùc kü thuËt cña NHNN cÇn ®­îc n©ng cao ®Æc biÖt lµ trong viÖc thu thËp ,xö lý th«ng tin vµ ra quyÕt ®Þnh ®iÒu hµnh CSTT -CÇn hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý vÒ hÖ thèng ng©n hµng ,tµi chÝnh ®Ó c¬ chÕ thùc thi CSTT nãi chung ,c¸c c«ng cô cña CSTT nãi riªng ®­îc nghiªm minh vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. -CÇn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch phï hîp nh»m t¹o ra nh÷ng nÕp thãi quen míi trong t©m lý cña c¸c c¸ nh©n ,c¸c doanh nghiÖp ®Ó gióp viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng cô cña CSTT cã hiÖu qu¶ h¬n ,vÝ dô: t¹o thãi quen thanh to¸n qua ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kinh doanh ,thãi quen sö dông ho¹t ®éng thÞ tr­êng më cña c¸c tæ chøc tÝn dông ... 3.2.2 Nhãm gi¶i ph¸p vÒ viÖc hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña qóa tr×nh thùc thi CSTT ®ßi hái ph¶i nhanh nhanh chãng hoµn thiÖn vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c c«ng cô b¸m s¸t thùc tiÔn VN -phôc vô ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh ®æi míi CSTT.HÖ thèng c¸c c«ng cô ph¶i ®­îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn theo h­íng hç trî ,phèi hîp thóc ®Èy lÉn nhau tr¸nh t×nh tr¹ng triÖt tiªu hiÖu qu¶ cña nhau .Cô thÓ: *§èi víi c«ng cô h¹n møc tÝn dông: NHTN tuy kh«ng coi ®©y lµ mét c«ng cô th­êng xuyªn nh­ng còng cÇn ph¶i theo dâi tæng sè d­ nî cña c¸c NHTM ë c¸c giai ®o¹n cô thÓ vµ NHNN sÏ can thiÖp vµo ho¹t ®éng nµy trong ®iÒu kiÖn cô thÓ. *§èi víi c«ng cô l·i suÊt : ViÖc ®iÒu chØnh l·i su©t cÇn linh ho¹t g¾n víi thÞ tr­êng trªn nguyªn t¾c ®¶m b¶o lîi Ých cña c¶ ng­êi göi tiÒn,tæ chøc tÝn dông vµ ng­êi vay tiÒn, t¹o ®iÒu kiÖn tËp trung tèi ®a c¸c nguån vèn ®Ó tµi trî cho ph¸t triÓn kinh tÕ . Do vËy ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn vay mét c¸ch phï hîp c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i c¨n cø vµo c¸c nh©n tè:Lîi nhuËn b×nh qu©n cña c¸c doanh nghiÖp;sù biÕn ®éng cña quan hÖ cung cÇu;vèn ®Çu t­; møc ®é l¹m ph¸t vµ diÔn biÕn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng . NHNN cÇn tiÕp tôc duy tr× viÖc ®iÒu chØnh møc l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay dµi h¹n cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay ng¾n h¹n nh»m huy ®éng vèn dµi h¹n ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ .ViÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt cho vay dµi h¹n cã tÝnh ®Õn xu h­íng t¨ng hay gi¶m l·i suÊt ng¾n h¹n trong tõng thêi kú . ViÖc duy tr× c¸c møc l·I suÊt ­u ®·i cho c¸c ®èi t­îng d©n c­ gÆp ®iÒu khã kh¨n lµ phï hîp ; tuy vËy chÝnh phñ cÇn t×m c¸c nguån ng©n s¸ch vµ c¸c kªnh tµi trî ho¹t ®éng nµy ®Æt ngoµi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM quèc doanh. Duy tr× møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹t tÖ mét c¸ch hîp lý ,tõng b­íc gi¶m dÇn vµ ®i ®Õn chÊm døt hiÖn t­îng “®« la ho¸” trªn ®Êt ViÖt Nam . Tr­íc m¾t, trong nh÷ng th¸ng ®Çu n¨m 2001 nÒn kinh tÕ ®ang cã nh÷ng biÓu hiÖn thiÕu vèn, trong khi ®ã viÖc huy ®éng vµ cung øng vèn cña c¸c TCTD ®ang gÆp ph¶i mét sè khã kh¨n; cã ý kiÕn cho r»ng viÖc NHNN ®iÒu chØnh l·i suÊt c¬ b¶n víi biªn ®é nh­ hiÖn nay lµ cßn réng, tõ ®ã lµm n¶y sinh nh÷ng hiÖn t­îng thiÕu tÝch cùc trong c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM. Do vËy, NHNN cã thÓ nªn ®iÒu chØnh gi¶m biªn ®é dao ®éng cña møc l·i suÊt c¬ b¶n. VÒ phÝa Nhµ n­íc nªn cã chÝnh s¸ch tµi chÝnh phï hîp víi c¸c tæ chøc tÝn dông, c¸c NHTM ë ViÖt Nam ®ang ph¶i chÞu mét tû lÖ thuÕ vèn kh¸ cao, do vËy thuÕ ®¸nh vµo c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn ®­îc ®iÒu chØnh l¹i cho phï hîp theo h­íng gi¶m tû lÖ thuÕ hoÆc tÝnh thuÕ trªn lîi nhuËn tr­íc thuÕ HiÖn nay chóng ta ch­a thÓ tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt tuy vËy cÇn ph¶i h­íng theo môc tiªu ®ã vµ thùc hiÖn tõng b­íc bëi mét lÏ ®ã lµ xu h­íng tÊt yÕu vµ khi ®ã vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc b»ng c«ng cô l·i suÊt vÉn ®­îc thÓ hiÖn qua sù ®Þnh h­íng theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng . * §èi víi c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc : -V× dù tr÷ b¾t buéc cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng huy ®éng vµ cung øng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ cña c¸c tæ chøc tÝn dông ,do vËy trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× NHNN cÇn ph¶i cã c¬ chÕ qu¶n lý dù tr÷ b¾t buéc thÝch hîp ®Ó t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh,b×nh ®¼ng gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông: nªn më réng ®èi t­îng ¸p dông qui chÕ dù tr÷ b¾t buéc,tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®­a ra ph¶i phï hîp víi diÔn biÕn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ,víi môc tiªu CSTT vµ ®Æc ®iÓm cô thÓ cña c¸c tæ chøc tÝn dông trong toµn bé hÖ thèng tæ chøc tÝn dông ë ViÖt Nam - CÇn ph¶i cã nh÷ng biÖp ph¸p t¨ng c­êng kiÓm tra viÖc chÊp hµnh dù tr÷ b¾t buéc, ®i ®«i víi viÖc xö ph¹t nghiªm c¸c tr­êng hîp vi ph¹m qui chÕ dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o sù lµnh m¹nh cña hÖ thèng tµi chÝnh ,ng©n hµng thùc hiÖn tèt môc tiªu CSTT -NHNN nªn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch c¸c NHTM thùc hiÖn tèt c¸c qui chÕ dù tr÷ nh­:quy ®Þnh sè tiÒn ph¶i chÞu qui chÕ dù tr÷ b¾t buéc phï hîp, tiÕp tôc tr¶ tiÒn l·i cho sè tiÒn göi d­ thõa cña c¸c tæ chøc tÝn dông víi møc l·i suÊt phï hîp víi kh¶ n¨ng tµi chÝnh NHNN. -Trong thêi gian tr­íc m¾t ,®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ ,tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn ph¶i gi¶m bít ë møc ®é phï hîp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM thóc ®Èy qu¸ tr×nh huy ®éng vµ cung øng vèn tÝn dông cho nÒn kinh tÕ . -Trong t­¬ng lai, khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ ,thÞ tr­êng vèn ®· ph¸t triÓn, c¸c c«ng cô kh¸c cã thÓ ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch mét c¸ch m¹nh mÏ th× ng©n hµng Nhµ n­íc nªn cã dù kiÕn gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c NHTM ®Ó hä ®­îc linh ®éng, m¹nh d¹n h¬n trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh . * §èi víi c«ng cô cho vay t¸i chiÕt khÊu: -Th­¬ng phiÕu, hèi phiÕu chÝnh lµ sù ghi nhËn cña c¸c quan hÖ tÝn dông th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ,ë n­íc ta hiÖn nay c¸c h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i ®· xuÊt hiÖn,doanh sè ho¹t ®éng mua b¸n chÞu cã thêi h¹n ,giao nhËn hµng thanh to¸n gèi ®Çu gi÷a c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt lín .Do vËy cÇn thóc ®Èy viÖc sö dông réng r·i c¸c th­¬ng phiÕu trong c¸c quan hÖ tÝn dông th­¬ng m¹i. Muèn vËy nã cÇn ph¶i cã mét c¬ së ph¸p lý ®¶m b¶o ,tr­íc m¾t ®ã lµ viÖc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng ®Ó ®­a ph¸p lÖnh th­¬ng phiÕu (hiÖu lùc tõ 1/7/2000) ®i vµo thùc tiÔn. -NHNN nªn cã c¬ chÕ phï hîp ®Ó kiÓm so¸t mét c¸ch chÆt chÏ c¸c dù ¸n cho vay t¸i cÊp vèn, t¸i chiÕt khÊu v× ®iÒu nµy nã ¶nh h­ëng quan träng tíi hiÖu qu¶ viÖc ®iÒu chØnh møc cung tiÒn . -Nªn xo¸ bá t×nh tr¹ng bao cÊp trong thùc hiÖn cho vay chiÕt khÊu vµ nªn më réng ®èi t­îng ®­îc vay chiÕt khÊu ®Ó ph¸t huy vai trß “ng­êi cho vay cuèi cïng” cña NHNN vµ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh, lµnh m¹nh cña hÖ thèng ng©n hµng. - Ph¸t triÓn thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng (qui m«,chÊt l­îng) ®Ó NHNN cã c¬ së chÝnh x¸c h¬n trong viÖc ®Þnh ra møc l·i suÊt cho vay t¸i chiÕt khÊu ,t¹o ra tÝn hiÖu tèt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM .MÆt kh¸c ,cïng víi xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt th× vai trß cña møc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu sÏ ngµy cµng t¨ng lªn ,trë thµnh mét c«ng cô gi¸n tiÕp ®iÒu tiÕt l·i suÊt thÞ tr­êng mét c¸ch h÷u hiÖu ,thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ * §èi víi c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më: Ph¶i ph¸t triÓn thÞ tr­êng më theo h­íng ®­a nã trë thµnh mét c«ng cô h÷u hiÖu ,linh ho¹t nhÊt cña CSTT ë ViÖt Nam.Muèn vËy cÇn ph¶i: -Theo dâi ,tÝnh to¸n ,dù ®o¸n vèn kh¶ dông cña c¸c ng©n hµng ,diÔn biÕn l¹m ph¸t l·i suÊt ,®Çu t­...®Ó trªn c¬ së ®ã NHNN cã quyÕt ®Þnh can thiÖp vµo thÞ tr­êng më nh­ thÕ nµo (mua b¸n tÝn phiÕu) ,víi l­îng lµ bao nhiªu. -NHNN cÇn cã c¸c quy ®Þnh râ vÒ c¸c c«ng cô, ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng më vµ linh ho¹t trong c¬ chÕ mua b¸n t¹i thi tr­êng më. -Thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¹o hµng ho¸ cho nghiÖp vô thÞ tr­êng më: lµm ®¹i lý ph¸t hµnh tÝn phiÕu ,tr¸i phiÕu kho b¹c, ph¸t hµnh tÝn phiÕu NHNN, cho phÐp NHTM ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng chØ tiÒn göi...Muèn vËy NHNN ph¶I n¾m ®­îc ( qu¶n lý) ®­îc c¸c ho¹t ®éng nµy ®ång thêi t¹o ra tÝnh “thanh kho¶n”, hÊp dÉn cao cña c¸c c«ng cô trªn thÞ tr­êng më. -Cã c¬ chÕ thÝch hîp, ®Ó khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông coi nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ mét “thãi quen” trong ho¹t ®éng cña hä -§Ó thÞ tr­êng më ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn cã sù ph¸t triÓn ®ång bé cña c¸c thÞ tr­êng kh¸c ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng vµ thÞ tr­êng thø cÊp KÕt luËn Nh­ vËy, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng cô cña nã cã vµi trß ®Æc biÖt rÊt quan träng trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nãi chung vµ nÒn kinh tÕ ViÖt Nam nãi riªng. ViÖc sö dông c¸c c«ng cô ®ã nh­ thÕ nµo sÏ cã ¶nh h­ëng rÊt lín tíi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ë tõng thêi ®iÓm cô thÓ. ë¥ ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô cña CSTT chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lu«n ®ßi hái ph¶i cã sù phï hîp, hiÖu qu¶. Trong nh÷ng n¨m ®Çu cña thêi kú ®æi míi viÖc ¸p dông c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt trùc tiÕpo cã vai trß ®Æc biÖt quan träng trong viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t vµ thóc ®Èy tr­ëng kinh tÕ. Tuy vËy thêi gian gÇn ®©y chóng ®· béc lé râ nh÷ng h¹n chÕ khi nÒn kinh tÕ b­íc sang mét giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. Trong khi ®ã c¸c c«ng cô ®iÒu chØnh gi¸n tiÕp míi ®­îc ®­aq vµo sö dông vµ ch­a thùc sù ph¸t huy hÕt, hoÆc ch­a thÓ hiÖn râ vai trß cña nã do nhiÒu nguyªn nh©n g¾n víi thùc lùc cña nÒn kinh tÕ. Tõ ®ã ®ßi hái chóng ta ph¶i cã nh÷ng ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p ®óng trong viÖc hoµn thiÖn c¸c c«ng cô ®ã. §Ó cã ®­îc ®iÒu nµay, bªn c¹nh sù ®Þnh h­íng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc, cÇnvÇn ph¶i cã sù ph¸t triÓn ®ång bé vÒ n¨ng lùc NHNN, hÖ thèng NHTM, c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c... vµ nhiÒu sù phèi hîp ®ång bé kh¸c. kh¸c… Do ®ã, viÖc nghiªn cøu t×m hiÓu vÒ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam ph¶i ®­îc coi lµ c¶ mét qu¸ tr×nh l©u·i dµi vµ ®ßi hái cÇn ®­îc tiÕp tôc ®­îc ph¸t triÓn vÒ sau. CH¦¥NG I .chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . kh¸I niÖm, vÞ trÝ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : Kh¸i niÖm chÝnh s¸ch tiÒn tÖ :chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« do Ng©n hµng trung ­¬ng khëi th¶o vµ thùc thi, th«ng q ua c¸c c«ng cô cña m×nh nh»m ®¹t c¸c môc tiªu :æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ,t¨ng c«ng ¨n viÖc lµm ,t¨ng tr­ëng kinh tÕ . Tuú ®iÒu kiÖn c¸c n­íc, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã thÓ ®­îc x¸c lËp theo 2 h­íng:chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng (t¨ng cung tiÒn ,gi¶m l·I suÊt ®Ó thóc ®Èy s¶n xuÊt kinh doanh lµm cho thÊt nghiÖp gi¶m nh­ng l¹m ph¸t t¨ng –chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chèng thÊt nghiÖp);chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt(gi¶m cung tiÒn , t¨ng l·I suÊt lµm gi¶m ®Çu t­ vµo s¶n xuÊt kinh doanh tõ ®ã lµm gi¶m l¹m ph¸t nh­ng thÊt nghiÖp t¨ng-chÝnh s¸ch tiÒn tÖ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn) VÞ trÝ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : Trong hÖ thèng c¸c c«ng cô ®IÒu tiÕt vÜ m« cña Nhµ n­íc th× chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch quan träng nhÊt v× nã t¸c ®éng trùc tiÕp vµo lÜnh vùc l­u th«ng tiÒn tÖ .Song nã còng cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c nh­ chÝnh s¸ch tµI kho¸,chÝnh s¸ch thu nhËp,chÝnh s¸ch kinh tÕ ®èi ngo¹i. §èi víi Ng©n hµng trung ­¬ng ,viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ ho¹t ®éng c¬ b¶n nhÊt ,mäi ho¹t ®éng cña nã ®Òu nh»m lµm cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ®­îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ h¬n. 1.2Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ : æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn: NHTW th«ng qua CSTT cã thÓ t¸c ®éng ®Õn sù t¨ng hay gi¶m gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña n­íc m×nh.Gi¸ trÞ ®ång tiÒn æn ®Þnh ®­îc xem xÐt trªn 2 mÆt:Søc mua ®èi néi cña ®ång tiÒn(chØ sè gi¸ c¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô trong n­íc)vµ søc mua ®èi ngo¹i(tû gi¸ cña ®ång tiÒn n­íc m×nh so víi ngo¹i tÖ).Tuy vËy ,CSTT h­íng tíi æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn kh«ng cã nghÜa lµ tû lÖ l¹m ph¸t =0 v× nh­ vËy nÒn kinh tÕ kh«ng thÓ ph¸t triÓn ®­îc,®Ó cã mét tû lÖ l¹m ph¸t gi¶m ph¶I chÊp nhËn mét tû lÖ thÊt nghiÖp t¨ng lªn. T¨ng c«ng ¨n viÖc lµm: CSTT më réng hay thu hÑp cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi viÖc sö dông cã hiÖu qña c¸c nguån lùc x· héi,quy m« s¶n xuÊt kinh doanh vµ tõ ®ã ¶nh h­ëng tíi tû lÖ thÊt nghiÖp cña nÒn kinh tÕ .§Ó cã mét tû lÖ thÊt nghÞªp gi¶m th× ph¶I chÊp nhËn mét tû lÖ l¹m ph¸t t¨ng lªn. T¨ng tr­ëng kinh tÕ :T¨ng tr­ëng kinh tÕ lu«n lµ môc tiªu cña mäi chÝnh phñ trong viÖc ho¹ch ®Þnh c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña m×nh ,®Ó gi÷ cho nhÞp ®é t¨ng tr­ëng ®ã æn ®Þnh,®Æc biÖt viÖc æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång b¶n tÖ lµ rÊt quan träng,nã thÓ hiÖn lßng tin cña d©n chóng ®èi víi chÝnh phñ .Môc tiªu nµy chØ ®¹t ®­îc khi kÕt qu¶ hai môc tiªu trªn ®¹t ®­îc mét c¸ch hµi hoµ. Mèi quan hÖ gi÷a c¸c môc tiªu :Cã mèi quan hÖ chÆt chÏ,hç trî nhau ,kh«ng t¸ch rêi.Nh­ng xem xÐt trong thêi gian ng¾n h¹n th× c¸c môc tiªu nµy cã thÓ m©u thuÉn víi nhau thËm chÝ triÖt tiªu lÉn nhau.VËy®Ó ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu trªn mét c¸ch hµi hoµ th× NHTW trong khi thùc hiÖn CSTT cÇn phèi hîp víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c. 1.3C¸c c«ng cô cña CSTT : 1.3.1.NghiÖp vô thÞ tr­êng më: Kh¸i niÖm :Lµ nh÷ng ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n do NHTW thùc hiÖn trªn thÞ tr­êng më nh»m t¸c ®éng tíi c¬ sè tiÒn tÖ qua ®ã ®IÒu tiÕt l­îng tiÒn cung øng. C¬ chÕ t¸c ®éng:Khi NHTW mua (b¸n)chøng kho¸n th× sÏ lµm cho c¬ sè tiÒn tÖ t¨ng lªn (gi¶m ®I) dÉn ®Õn møc cung tiÒn t¨ng lªn (gi¶m ®I). NÕu thÞ tr­êng më chØ gåm NHTW vµ c¸c NHTM th× ho¹t ®éng nµy sÏ lµm thay ®æi l­îng tiÒn dù tr÷ cña c¸c NHTM (R ),nÕu bao gåm c¶ c«ng chóng th× nã sÏ lµm thay ®æi ngay l­îng tiÒn mÆt trong l­u th«ng(C) §Æc ®iÓm:Do vËn dông tÝnh linh ho¹t cña thÞ tr­êng nªn ®©y ®­îc coi lµ mét c«ng cô rÊt n¨ng ®éng ,hiÖu qu¶,chÝnh x¸c cña CSTT v× khèi l­îng chøng kho¸n mua( b¸n ) tû lÖ víi qui m« l­îng tiÒn cung øng cÇn ®IÒu chØnh,Ýt tèn kÐm vÒ chi phÝ ,dÔ ®¶o ng­îc t×nh thÕ.Tuy vËy, v× ®­îc thùc hiÖn th«ng qua quan hÖ trao ®æi nªn nã cßn phô thuéc vµo c¸c chñ thÓ kh¸c tham gia trªn thÞ tr­êng vµ mÆt kh¸c ®Ó c«ng cô nµy hiÖu qu¶ th× cÇn ph¶I cã sù ph¸t triÓn ®ång bé cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ ,thÞ tr­êng vèn… 1.3.2Dù tr÷ b¾t buéc: Kh¸i niÖm :Sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn mµ c¸c NH ph¶I gi÷ l¹i,do NHTW qui ®Þnh ,göi t¹i NHTW,kh«ng h­ëng l·I,kh«ng ®­îc dïng ®Ó ®Çu t­,cho vay vµ th«ng th­êng ®­îc tÝnh theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh trªn tæng sã tiÒn göi cña kh¸ch hµng ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n,sù æn ®Þnh cña hÖ thèng ng©n hµng C¬ chÕ t¸c ®éng:ViÖc thay ®æi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn sè nh©n tiÒn tÖ (m=1+s/s+ER+RR) trong c¬ chÕ t¹o tiÒn cña c¸c NHTM.MÆt kh¸c khi t¨ng (gi¶m ) tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc th× kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM gi¶m (t¨ng), lµm cho l·I suÊt cho vay t¨ng (gi¶m),tõ ®ã lµm cho l­îng cung øng tiÒn gi¶m (t¨ng). §Æc ®IÓm:§©y lµ c«ng cô mang nÆng tÝnh qu¶n lý Nhµ n­íc nªn gióp NHTW chñ ®éng trong viÖc ®IÒu chØnh l­îng tiÒn cung øng vµ t¸c ®éng cña nã còng rÊt m¹nh (chØ cÇn thay ®æi mét l­îng nhá tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lµ ¶nh h­ëng tíi mét l­îng rÊt lín møc cung tiÒn). Song tÝnh linh ho¹t cña nã kh«ng cao v× viÖc tæ chøc thùc hiÖn nã rÊt chËm ,phøc t¹p ,tèn kÐm vµ nã cã thÓ ¶nh h­ëng kh«ng tèt tíi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM. 1.3.3 chÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu: Kh¸i niÖm :®©y lµ ho¹t ®éng mµ NHTW thùc hiÖn cho vay ng¾n h¹n ®èi víi c¸c NHTM th«ng qua nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu b»ng viÖc ®IÒu chØnh l·I suÊt t¸I chiÕt khÊu (®èi víi th­¬ng phiÕu) vµ h¹n møc cho vay t¸I chiÕt khÊu(cöa sæ chiÕt khÊu) C¬ chÕ t¸c ®éng:Khi NHTW t¨ng (gi¶m ) l·I suÊt t¸I chiÕt khÊu sÏ h¹n chÕ (khuyÕn khÝch) viÖc c¸c NHTM vay tiÒn t¹i NHTW lµm cho kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM gi¶m (t¨ng) tõ ®ã lµm cho møc cung tiÒn trong nÒn kinh tÕ gi¶m (t¨ng).MÆt kh¸c khi NHTW muèn h¹n chÕ NHTM vay chiÕt khÊu cña m×nh th× thùc hiÖn viÖc khÐp cöa sæ chiÕt khÊu l¹i. NgoµI ra ë c¸c n­íc cã thÞ tr­êng ch­a ph¸t triÓn (th­¬ng phiÕu ch­a phæ biÕn ®Ó cã thÓ lµm c«ng cô t¸I chiÕt khÊu) th× NHTW cßn thùc hiÖn nghiÖp vô nµy th«ng qua viÖc cho vay t¸I cÊp vèn ng¾n h¹n ®èi víi c¸c NHTM. §Æc ®IÓm:chÝnh s¸ch t¸i chiÕt khÊu gióp NHTW thùc hiÖn vai trß lµ ng­êi cho vay cuèi cïng ®èi víi c¸c NHTM khi c¸c NHTM gÆp khã kh¨n trong thanh to¸n ,vµ cã thÕ kiÓm so¸t ®ùoc ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c NHTM ®ång thêi cã thÓ t¸c ®éng tíi viÖc ®IÒu chØnh c¬ cÊu ®Çu t­ ®èi víi nÒn kinh tÕ th«ng qua viÖc ­u ®·i tÝn dông vµo c¸c lÜnh vùc cô thÓ.Tuy vËy ,hiÖu qña cña céng cô nµy cßn phô thuéc vµo ho¹t ®éng cho vay cña c¸c NHTM, mÆt kh¸c møc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cã thÓ lµm mÐo mã ,sai lÖch th«ng tin vÒ cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. Trªn ®©y lµ 3 c«ng cô t¸c ®éng gi¸n tiÕp tíi qui m« l­îng tiÒn cung øng,trong mét nÒn kinh tÕ nÕu NHTW sö dông cã hiÖu qu¶ cÊc c«ng cô nµy th× sÏ kh«ng cÇn ®Õn bÊt cø mét c«ng cô nµo kh¸c .Tuy vËy trong nh÷ng ®iÒu kiÖn cô thÓ (c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn ;c¸c giai ®o¹n kinh tÕ qu¸ nãng ) th× ®Ó ®¹t ®­îc môc tiªu cña m×nh ,NHTW cã thÓ sö dông c¸c c«ng cô ®iÒu tiÕt trùc tiÕp sau: 1.3.4.qu¶n lý h¹n møc tÝn dông cña c¸c NHTM Kh¸i niÖm :lµ viÖc NHTW quy ®Þnh tæng møc d­ nî cña c¸c NHTM kh«ng ®­îc v­ît qu¸ mét l­îng nµo ®ã trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh(mét n¨m) ®Ó thùc hiÖn vai trß kiÓm so¸t møc cung tiÒn cña m×nh.ViÖc ®Þnh ra h¹n møc tÝn dông cho toµn nÒn kinh tÕ dùa trªn c¬ së lµ c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m«(tèc ®é t¨ng tr­ëng ,l¹m ph¸t…)sau ®ã NHTW sÏ ph©n bæ cho c¸c NHTM vµ NHTM kh«ng thÓ cho vay v­ît qu¸ h¹n møc do NHTW quy ®Þnh . C¬ chÕ t¸c ®éng:§©y lµ mét céng cô ®IÒu chØnh mét c¸ch trùc tiÕp ®èi víi l­îng tiÒn cung øng,viÖc quy ®Þnh ph¸p lý khèi l­îng h¹n møc tÝn dông cho nÒn kinh tÕ cã quan hÖ thuËn chiÒu víi qui m« l­îng tiÒn cung øng theo môc tiªu cña NHTM. §Æc ®IÓm:Gióp NHTW ®IÒu chØnh ,kiÓm so¸t ®­îc l­îng tiÒn cung øng khi c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp kÐm hiÖu qu¶ ,®Æc biÖt t¸c dông nhÊt thêi cña nã rÊt cao trong nh÷ng giai ®o¹n ph¸t triÓn qu¸ nãng,tû lÖ l¹m ph¸t qu¸ cao cña nÒn kinh tÕ .Song nh­îc ®IÓm cña nã rÊt lín : triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM,lµm gi¶m hiÖu qu¶ ph©n bæ vèn trong nÕn kinh tÕ ,dÔ ph¸t sinh nhiÒu h×nh thøc tÝn dông ngoµI sù kiÓm so¸t cña NHTW vµ nã sÏ trë nªn qu¸ k×m h·m khi nhu cÇu tÝn dông cho viÖc ph¸t triÓn kinh tÕ t¨ng lªn . 1.3.5Qu¶n lý l·I suÊt cña c¸c NHTM: Kh¸i niÖm :NHTW ®­a ra mét khung l·I suÊt hay Ên dÞnh mét trÇn l·I suÊt cho vay ®Ó h­íng c¸c NHTM ®IÒu chØnh l·I suÊt theo giíi h¹n ®ã,tõ ®ã ¶nh h­ëng tíi qui m« tÝn dông cña nÒn kinh tÕ vµ NHTW cã thÓ ®¹t ®­îc qu¶n lý møc cung tiÒn cña m×nh. C¬ chÕ t¸c ®éng:ViÖc ®IÒu chØnh l·I suÊt theo xu h­íng t¨ng hay gi¶m sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi qui m« huy ®éng vµ cho vay cña c¸c NHTM lµm cho l­îng tiÒn cung øng thay ®æi theo. §Æc ®IÓm:Gióp cho NHTW thùc hiÖn qu¶n lý l­îng tiÒn cung øng theo môc tiªu cña tõng thêi kú,®IÒu nµy phï hîp víi c¸c quèc gia khi ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ó ph¸t huy t¸c dông cña c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp. Song ,nã dÔ lµm mÊt ®I tÝnh kh¸ch quan cña l·I suÊt trong nÒn kinh tÕ v× thùc chÊt l·I suÊt lµ “gi¸ c¶” cña vèn do vËy nã ph¶I ®­îc h×nh thµnh tõ chÝnh quan hÖ cung cÇu vÒ vèn trong nÕn kinh tÕ .MÆt kh¸c viÖc thay ®æi quy ®Þnh ®IÒu chØnh l·I suÊt dÔ lµm cho c¸c NHTM bÞ ®éng,tèn kÐm trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. CH­¬ng 3.®Þnh h­íng vµ gi¶I ph¸p hoµn thiÖn c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë vn §Þnh h­íng 3.1.1.Bèi c¶nh trong n­íc vµ quèc tÕ B­íc sang thÕ kû 21,®Êt n­íc chóng ta cã nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn ®ã lµ sù æn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ-x· héi,sù ph¸t huy c¸c lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt n­íc phôc vô cho sù ph¸t triÓn .Tuy vËy nÒn kinh tÕ cña chóng ta tõ khi ®æi míi ®Õn nay sau nh÷ng n¨m ph¸t triÓn liªn tôc,cao th× l¹i ®ang cã xu h­íng ch÷ng l¹i,t×nh h×nh gi¶m ph¸t ®· thÓ hiÖn râ ®IÒu nµy.lý do ®­îc gi¶I thÝch cã thÓ lµ do hËu qu¶ thiªn tai ,lò lôt ®· liªn tiÕp x¶y ra hoÆc xxuÊt ph¸t tõ chÝnh c¸c yÕu tè,lÜnh vùc cña s¶n xuÊt ®ang béc lé râ sù yÕu kÐm tôt hËu t­¬ng ®èi so víi khu vùc vµ thÕ giíi . Qu¸ tr×nh héi nhËp vµ hîp t¸c quèc tÕ cña chóng ta ®· tiÕn triÓn rÊt tèt ®Ñp t¹o c¬ héi ®Ó ph¸t triÓn ®Êt n­íc ;chóng ta ®· cã quan hÖ víi rÊt nhiÒu c¸c quèc gia trong khu vùc vµ thÕ giíi ,tham gia nhiÒu hiÖp ­íc kinh tÕ nh­ AFTA,WTO…®Æc biÖt cã nhiÒu quan hÖ tèt ®Ñp víi c¸c tæ chøc,®Þnh chÕ tµI chÝnh lín nh­ IMF,WB,ADB.. MÆt kh¸c ,nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc §«ng ¸,§«ng Nam ¸ ®ang cã dÊu hiÖu phôc håi sau thêi kú khñng ho¶ng tµI chÝnh tiÒn tÖ nh÷ng n¨m qua.§©y lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quan träng gãp phÇn æn ®Þnh thÞ tr­êng tµI chÝnh tiÒn tÖ ë n­íc ta . Trong xu h­íng tiÕp tôc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th× viÖc n©ng cao hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña CSTT cho phï hîp ®iÒu kiÖn thùc tiÔn VN lµ vÊn ®Ò cßn ph¶I l­u t©m rÊt nhiÒu . 3.1.2. Mét sè ®Þnh h­íng c¬ b¶n : -ViÖc vËn hµnh c¸c c«ng cô cña CSTT cÇn ®¶m b¶o tÝnh ®éc lËp tù chñ theo ®óng ®Þnh h­íng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc . -NhÊt qu¸n quan ®IÓm c¬ b¶n lµ: tõng b­íc mét chuyÓn ®æi tõ viÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp ®Ó qu¶n lý møc cung tiÒn cã hiÖu qu¶ h¬n -ViÖc ¸p dông ,®IÒu chØnh c¸c c«ng cô cña CSTT ph¶I chó ý ®Õn tÝnh thùc tiÔn ®ã lµ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ VN vµ ®Æt trong mèi quna hÖ víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c ®Ó ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn æn ®Þnh cña nÒn kinh tÕ . 3.2.Gi¶I ph¸p : 3.2.1.Nhãm gi¶I ph¸p nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ,m«I tr­êng thuËn lîi -ViÖc ho¹ch ®Þnh CSTT còng nh­ c¸c c«ng cô cña nã cÇn ®Æt cã trong mét chØnh thÓ cã tÝnh ®Õn sù linh ho¹t cña thÞ tr­êng .CSTT cÇn ®­îc ®éc lËp víi chÝnh s¸ch tµI chÝnh vµ cÇn cã mèi quan hÖ víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c. -thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cÇn ®­îc cñng cè vµ ph¸t triÓn h¬n n÷a ®Ó mét mÆt t¹o ra tÝn hiÖu cho viÖc ho¹ch ®Þnh CSTT mÆt kh¸c lµ c¬ chÕ lan truyÒn tèt nhÊt ®Ó ph¸t huy cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña CSTT. -Theo h­íng ®ã hÖ thèng c¸c NHTM,c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn hoµn thiÖn,c¬ cÊu l¹i ®Ó ®¶m b¶o mét m«I tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh s«I ®éng . -N¨ng lùc kü thuËt cña NHNN cÇn ®­îc n©ng cao ®Æc biÖt lµ trong viÖc thu thËp ,xö lý th«ng tin vµ ra quyÕt ®Þnh ®IÒu hµnh CSTT -CÇn hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý ,hÖ thèng ng©n hµng ,tµI chÝnh ®Ó c¬ chÕ thùc thi CSTT nãi chung ,c¸c c«ng cô cña CSTT nãi riªng ®­îc nghiªm minh vµ cã hiÖu qu¶ h¬n. -cÇn cã c¬ chÕ khuyÕn khÝch ®Ó t¹o ra nh÷ng nÕp thãi quen míi trong t©m lý cña c¸c c¸ nh©n ,c¸c doanh nghiÖp ®Ó gióp viÖc thùc hiÖnc¸c c«ng cô CSTT cã hiÖu qu¶ h¬n :t¹o thãi quen thanh to¸n qua ng©n hµng cña c¸c tæ chøc kinh doanh ,thãi quen sö dông ho¹t ®éng thÞ tr­êng më cña c¸c tæ chøc tÝn dông . 3.2.2 Nhãm gi¶I ph¸p vÒ hoµn thiÖn c¸c céng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ . §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ cña qóa tr×nh thùc thi CSTT ®ßi hái nhan chãng hoµn thiÖn vµ tiÕp tôc ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c c«ng cô b¸m s¸t thùc tiÔn VN –phôc vô ®¾c lùc cho qu¸ tr×nh ®æi míi CSTT.HÖ thèng c¸c c«ng cô ph¶I ®­îc x©y dùng vµ hoµn thiÖn theo h­íng hç trî ,phèi hîp thóc ®Èy lÉn nhau tr¸nh t×nh tr¹ng triÖt tiªu hiÖu qu¶ cña nhau .Cô thÓ: 3.2.2.1§èi víi c«ng cô h¹n møc tÝn dông: NHTW kh«ng coi ®©y lµ mét c«ng cô th­êng xuyªn nh­ng còng cÇn ph¶I theo dâi tæng sè d­ nî cña c¸c NHTM vµ NHNN sÏ can thiÖp b»ng ho¹t ®éng nµy trong ®iÒu kiÖn cô thÓ 3.2.2.2.§èi víi c«ng cô l·I suÊt : ViÖc ®IÒu chØnh l· su©t cÇn linh ho¹t g¾n víi thÞ tr­êng trªn nguyªn t¾c ®¶m b¶o lîi Ých cña c¶ ng­êi göi tiÒn,tæ chøc tÝn dông,vµ ng­êi vay tiÒn t¹o ®iÒu kiÖn tËp trung tèi ®a c¸c nguån vèn ®Ó tµI trî cho ph¸t triÓn kinh tÕ . NHNN chØ qui ®Þnh mét trÇn l·I suÊt cho vay cao nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc tÝn dông ,c¸c møc l·I suÊt cô thÓ do tõng tæ chøc tÝn dông quy ®Þnh . Do vËy ®Ó ®iIÒu chØnh l·I suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt tiÒn vay mét c¸ch phï hîp c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶I c¨n cø vµo c¸c nh©n tè:Lîi nhuËn b×nh qu©n cña c¸c doanh nghiÖp;sù biÕn ®éng cña quan hÖ cung cÇu;vèn ®Çu t­; møc ®é l¹m ph¸t vµ diÔn biÕn l·i suÊt trªn thÞ tr­êng . NHNN cÇn tiÕp tôc duy tr× viÖc ®IÒu chØnh møc l·I suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay dµI h¹n cao h¬n l·I suÊt tiÒn göi vµ tiÒn vay ng¾n h¹n nh»m huy ®éng vèn dµI h¹n ®Çu t­ cho nÒn kinh tÕ .ViÖc x¸c ®Þnh trÇn l·I suÊt cho vay dµI h¹n cã tÝnh ®Õn xu h­íng t¨ng hay gi¶m l·I suÊt ng¾n h¹n trong tõng thêi kú . ViÖc duy tr× c¸c møc l·I suÊt ­u ®·i cho c¸c ®èi t­îng d©n c­ gÆp nhiÒu khã kh¨n lµ phï hîp .tuy vËy chÝnh phñ cÇn t×m c¸c nguån ng©n s¸ch vµ c¸c kªnh tµI trî ho¹t ®éng nµy ®Æt ngoµI ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM quèc doanh. Duy tr× møc chªnh lÖch gi÷a l·I suÊt néi tÖ vµ l·I suÊt ngo¹t tÖ mét c¸ch hîp lý ,tõng b­íc gi¶m dÇn vµ ®I ®Õn chÊm døt hiÖn t­îng “®« la ho¸” trªn ®Êt ViÖt Nam . TR­íc hÕt ®Ó thùc hiÖn viÖc gi¶m l·I suÊt cho vay nh»m thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ th× vÒ phÝa c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn gi¶m l·i suÊt huy ®éng vµ gi¶m m¹nh ho¹t ®éng chi phèi cña m×nh ;vÒ phÝa Nhµ n­íc nªn cã chÝnh s¸ch tµI chÝnh phï hîp víi c¸c tæ chøc tÝn dông HiÖn nay c¸c NHTM ë ViÖt Nam ®ang ph¶I chÞu mét tû lÖ thuÕ cßn kh¸c cao ®¸nh vµo c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn ®­îc ®IÒu chØnh l¹i cho phï hîp theo h­íng gi¶m tû lÖ thuÕ hoÆc tÝnh thuÕ trªn lîi nhuËn tr­íc thuÕ HiÖn nay chóng ta ch­a thÓ tiÕn hµnh tù do ho¸ l·I suÊt tuy vËy cÇn ph¶I h­íng theo môc tiªu ®ã vµ thùc hiÖn tõng b­íc bëi mét lÏ ®ã lµ xu h­íng tÊt yÕu vµ khi ®ã vai trß qu¶n lý vÜ m« cña Nhµ n­íc b»ng c«ng cô l·I suÊt vÉn ®­îc thÓ hiÖn qua sù ®Þnh h­íng theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng . 3.2.2.3 §èi víi c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc : -V× dù tr÷ b¾t buéc cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi kh¶ n¨ng huy ®éng vµ cung øng tÝn dông cho nÒn kinh tÕ cña c¸c tæ chøc tÝn dông ,do vËy trong c¬ chÕ thÞ tr­êng th× NHNN cÇn ph¶I cã c¬ chÕ qu¶n lý dù tr÷ b¾t buéc thÝch hîp ®Ó t¹o ra mét m«I tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh,b×nh ®¼ng gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông:nªn më réng ®èi t­îng ¸p dông qui chÕ dù tr÷ b¾t buéc,tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®­a ra ph¶I phï hîp víi diÔn biÕn thÞ tr­êng tiÒn tÖ ,víi môc tiªu CSTT vµ ®Æc ®IÓm cô thÓ cña c¸c tæ chøc tÝn dông trong toµn bé hÖ thèng tæ chøc tÝn dông ë ViÖt Nam -CÇn ph¶I cã nh÷ng biÖp ph¸p t¨ng c­êng kiÓm tra viÖc chÊp hµnh dù tr÷ b¾t buéc ,®I ®«I víi viÖc xö ph¹t nghiªm c¸c tr­êng hîp vi ph¹m qui chÕ dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o sù lµnh m¹nh cña hÖ thèng tµI chÝnh ,ng©n hµng thùc hiÖn æn ®Þnh tèt môc tiªu CSTT -NHNN nªn cã c¸c biÖn ph¸p khuyÕn khÝch c¸c NHTM thùc hiÖn tèt c¸c qui chÕ dù tr÷ nh­:quy ®Þnh sè tiÒn ph¶I chÞu qui chÕ dù tr÷ b¾t buéc phï hîp,tiÕp tôc tr¶ tiÒn l·I cho sè tiÒn göi d­ thõa cña c¸c tæ chøc tÝn dông víi møc l·I suÊt phï hîp víi kh¶ n¨ng tµI chÝnh NHTW. -Trong thêi gian tr­íc m¾t ,®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ ,tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn ph¶i gi¶m bít ë møc ®é phï hîp ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM thóc ®Èy qu¸ tr×nh huy ®éngvµ cung øng vèn tÝn dông cho nÒn kinh tÕ . -trong t­¬ng lai,khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ ,thÞ tr­êng vèn ®· ph¸t triÓn ,c¸c c«ng cô kh¸c cã thÓ ph¸t huy t¸c dông mét c¸ch mét c¸ch m¹nh mÏ th× ng©n hµng Nhµ n­íc nªn cã dù kiÕn gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c NHTM ®Ó hä ®­îc linh ®éng,m¹nh d¹n h¬n trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh . 3.2.2.4.§èi víi c«ng cô cho vay chiÕt khÊu: -Th­¬ng phiÕu,hèi phiÕu chÝnh lµ sù ghi nhËn cña c¸c quan hÖ tÝn dông th­¬ng m¹i trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ,ë n­íc ta hiÖn nay c¸c h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i ®· xuÊt hiÖn,doanh sè ho¹t ®éng mua b¸n chÞu cã thêi h¹n ,giao nhËn hµng thanh to¸n ….®Çu gi÷a c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt lín .Do vËy cÇn thóc ®Èy vÞec sö dông réng r·I c¸c th­¬ng phiÕu trong c¸c quan hÖ tÝn dông th­¬ng m¹i.Nh­ vËy nã cÇn ph¶I cã mét c¬ së ph¸p lý ®¶m b¶o ,tr­íc m¾t ®ã lµ viÖc xóc tiÕn c¸c ho¹t ®éng ®Ó ®­a ph¸p lÖnh th­¬ng phiÕu(hiÖu lùc tõ 1/7/2000)®I vµo thùc tiÔn. -NHNN nªn cã c¬ chÕ phï hîp ®Ó kiÓm so¸t mét c¸ch chÆt chÏ c¸c dù ¸n cho vay t¸I cÊp vèn,t¸I chiÕt khÊu v× ®IÒu nµy nã ¶nh h­ëng quan träng tíi hiÖu qu¶ viÖc ®IÒu chØnh møc cung tiÒn . -Nªn xo¸ bá t×nh tr¹ng bao cÊp trong thùc hiÖn cho vay chiÕt khÊu vµ nªn më réng ®èi t­îng ®­îc vay chiÕt khÊu ®Ó ph¸t huy vai trß “ng­êi cho vay cuèi cïng” cña NHNN vµ ®¶m b¶o sù æn ®Þnh,lµnh m¹nh cña hÖ thèng ng©n hµng. Ph¸t triÓn thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng(qui m«,chÊt l­îng) ®Ó NHNN cã c¬ sè chÝnh x¸c h¬n trong viÖc ®Þnh ra møc l·I suÊt cho vay chiÕt khÊu ,t¹o ra tÝn hiÖu tèt ®èi víi ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c NHTM .MÆt kh¸c ,cïng víi xu h­íng tù do ho¸ l·I suÊt th× vai trß cña møc l·I suÊt chiÕt khÊu sÏ ngµy cµng t¨ng lªn ,trë thµnh mét c«ng cô gi¸n tiÕp ®IÒu tiÕt l·I suÊt thÞ tr­êng mét c¸ch h÷u hiÖu ,thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ 3.2.2.5§èi víi c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më: Ph¶I ph¸t triÓn thÞ tr­êng më theo h­íng ®­a nã trë thµnh mét c«ng cô h÷u hiÖu ,linh ho¹t nhÊt cña CSTT ë ViÖt Nam.Muèn vËy cÇn ph¶I: -Theo dâi ,tÝnh to¸n ,dù ®o¸n vèn kh¶ dông cña c¸c ng©n hµng ,diÔn biÕn l¹m ph¸t l·I suÊt ,®Çu t­…®Ó trªn c¬ së ®ã NHNN cã quyÕt ®Þnh can thiÖp vµo thÞ tr­êng më nh­ thÕ nµo (mua b¸n tÝn phiÕu)Víi l­îng lµ bao nhiªu. -NHNN cÇn cã c¸c quy ®Þnh râ vÒ c¸c c«ng cô, ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng më vµ linh ho¹t trong c¬ chÕ mua b¸n t¹i thi tr­êng më. -Thóc ®Èy qu¸ tr×nh t¹o hµng ho¸ cho nghiÖp vô thÞ tr­êng më: lµm ®¹i lý ph¸t hµnh tÝn phiÕu tr¸I phiÕu kho b¹c, ph¸t hµnh tÝn phiÕu NHNN, cho phÐp NHTM ph¸t hµnh c¸c lo¹i chøng chØ tiÒn göi…Muèn vËy NHNN ph¶I n¾m ®­îc ( qu¶n lý) ®­îc c¸c ho¹t ®éng nµy ®ång thêi t¹o ra tÝnh “thanh kho¶n” , hÊp dÉn cao cña c¸c c«ng cô trªn thÞ tr­êng më. -Cã c¬ chÕ thÝch hîp, ®Ó khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông coi nghiÖp vô thÞ tr­êng më lµ mét “thãi quen” trong ho¹t ®éng cña hä -§Ó thÞ tr­êng më ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn cã sù ph¸t triÓn ®ång bé cña c¸c thÞ tr­êng kh¸c ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng vµ thÞ tr­êng thø cÊp