Đề tài Các giải pháp tăng cường huy động vốn tại các tập đoàn kinh tế hoạt động theo mô hình công ty mẹ-công ty con tại Việt Nam

ng cô mµ chñ thÓ qu¶n lý sö dông ®Ó t¸c ®éng lªn ®èi t­îng qu¶n lý nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra. C¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp ®­îc hiÓu lµ toµn bé c¸c ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc vµ c«ng cô ®­îc ¸p dông ®Ó qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh trong tõng thêi kú. Cßn c¬ chÕ qu¶n lý vèn ®èi víi doanh nghiÖp lµ tËp hîp c¸c ph­¬ng ph¸p, h×nh thøc vµ c«ng cô ®­îc ¸p dông ®Ó qu¶n lý qu¸ tr×nh t¹o lËp vµ sö dông c¸c nguån vèn nh»m ®¹t ®­îc c¸c môc tiªu nhÊt ®Þnh trong tõng thêi kú. Néi dung chñ yÕu c¬ chÕ qu¶n lý vèn bao gåm: c¸c h×nh thøc, c«ng cô vµ gi¶i ph¸p huy ®éng vèn; ®iÒu hoµ vèn trong tËp ®oµn; qu¶n lý nguån vèn khÊu hao; x¸c ®Þnh c¬ cÊu vèn tèi ­u. Tõ ®ã, cã thÓ hiÓu c¬ chÕ huy ®éng vèn cña tËp ®oµn kinh tÕ ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty me-c«ng ty con lµ tæng thÓ c¸c h×nh thøc, gi¶i ph¸p vµ c«ng cô ®­îc ¸p dông ®Ó huy ®éng c¸c nguån vèn cho ho¹t ®éng cña tËp ®oµn kinh tÕ nh»m ®¹t ®­îc nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh trong tõng thêi kú. 2.2/ Sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng c­êng huy ®éng vèn vµ c¬ chÕ huy ®éng vèn ®èi víi tËp ®oµn kinh tÕ ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty me-c«ng ty con Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, vèn lµ mét yÕu tè quan träng hµnh ®Çu, kh«ng thÓ thiÕu ®­îc ®èi víi bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo, ®Æc biÖt ®èi víi c¸c tËp ®oµn kinh tÕ. Do c¸c tËp ®oµn kinh tÕ cã qui m« s¶n xuÊt kinh doanh lín, ph¹m vi ho¹t ®éng réng, ®a ngµnh nghÒ nªn nhu cÇu vÒ nguån vèn cho ho¹t ®éng s¶n suÊt kinh doanh lµ rÊt lín. Do ®ã, vÊn ®Ò quan träng ®Æt ra cho nhµ qu¶n lý c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµ vèn: huy ®éng tõ nh÷ng nguån nµo, c¸ch thøc ra sao vµ b»ng nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh nµo ®Ó cã thÓ ®¸p øng nhu cÇu ho¹t ®éng ngµy cµng ph¸t triÓn cña c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn. ViÖc huy ®éng vèn kh«ng nh÷ng chØ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn kinh tÕ trong ng¾n h¹n mµ cßn ®èi víi sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn dµi h¹n cña c¶ tËp ®oµn; kh«ng nh÷ng lµ c«ng ty mÑ mµ bÊt kú mét thµnh viªn nµo trong tËp ®oµn còng ®Òu ph¶i quan t©m ®Õn vÊn ®Ò huy ®éng, qu¶n lý vµ sö dông vèn. §èi víi c«ng ty mÑ, viÖc huy ®éng vèn cho ho¹t ®éng cã mét ý nghÜa rÊt lín trong tËp ®oµn v× c«ng ty mÑ, ngoµi viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh cßn thùc hiÖn chøc n¨ng ®Çu t­ tµi chÝnh hay kinh doanh vèn ®Çu t­ vµo c¸c thµnh viªn kh¸c trong tËp ®oµn. MÆt kh¸c, kh¶ n¨ng tµi chÝnh cña c«ng ty mÑ phô thuéc tr­íc hÕt vµo c¸c nguån vèn huy ®éng ®­îc. Do ®ã, nÕu ho¹t ®éng huy ®éng vèn vµ c¬ chÕ t¹o vèn kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu vÒ tµi chÝnh cña c«ng ty mÑ sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kh¶ n¨ng chi phèi cña c«ng ty mÑ ®èi víi c¸c c«ng ty con th«ng qua ®Çu t­ vèn, dÉn ®Õn trong nhiÒu tr­êng hîp h¹n chÕ kh¶ n¨ng më réng ho¹t ®éng còng nh­ hiÖu qu¶ kinh doanh cña tËp ®oµn. §èi víi c«ng ty con, nguån vèn ®­îc tµi trî bëi vèn cña b¶n th©n c«ng ty con vµ vèn ®Çu t­ cña c«ng ty mÑ. Th«ng th­êng, vèn ®Çu t­ cña c«ng ty mÑ chiÕm tû lÖ chi phèi. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ c«ng ty mÑ kh«ng cã ®ñ n¨ng lùc tµi chÝnh ®Ó tho¶ m·n tÊt c¶ c¸c nhu cÇu vÒ vèn cña c¸c c«ng ty con. V× vËy, ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vÒ vèn, c¸c c«ng ty con ph¶i tù t×m nguån vèn bæ sung b»ng c¸ch huy ®éng tõ thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­¬ng vèn. NÕu xÐt trªn gãc ®é tæng thÓ th× ho¹t ®éng cña tËp ®oµn kinh tÕ dùa trªn nhiÒu mèi quan hÖ, liªn kÕt ®a d¹ng, gi÷a c«ng ty mÑ víi c¸c c«ng ty con, gi÷a c¸c c«ng ty con víi nhau vµ víi c¸c c«ng ty liªn kÕt còng nh­ mèi quan hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn tËp ®oµn víi c¸c tæ chøc ng©n hµng tµi chÝnh ... Th«ng qua ®ã thùc hiÖn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh t¹o ra thu nhËp cho c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn. §Ó cã thÓ qu¶n lý, ®iÒu hoµ lîi Ých trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng nh»m ®¹t hiÖu qu¶ cao, Nhµ n­íc cÇn ph¶i thiÕt lËp mét hµnh lang ph¸p lý ®Ó qu¶n lý vµ b¶n th©n c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn còng ph¶i x©y dùng cho m×nh mét c¬ chÕ qu¶n lý riªng phï hîp víi h×nh thøc ho¹t ®éng cña b¶n th©n. Trong ®ã, c¬ chÕ huy ®éng vèn kh«ng ph¶i lµ mét ngo¹i lÖ, ®ßi hái c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cÇn quan t©m ®óng møc ®èi víi viÖc thiÕt lËp mét c¬ chÕ huy ®éng vèn nh­ thÕ nµo ®Ó cã thÓ huy ®éng ®­îc vèn ë møc chi phÝ thÊp nhÊt, cã kh¶ n¨ng mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ cao nhÊt t­¬ng øng víi sè vèn ®· bá ra ®Ó ®Çu t­. 3/ C¸c h×nh thøc, c«ng cô vµ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña tËp ®oµn kinh tÕ ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con 3.1/ C¸c h×nh thøc, c«ng cô huy ®éng vèn Vèn, còng nh­ bÊt kú mét lo¹i hµng ho¸ nµo kh¸c, ®Òu cã chñ së h÷u ®Ých thùc, ng­êi sö dông vèn chØ nh­îng quyÒn sö dông vèn víi c¸c ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh (thu phÝ quyÒn sö dông, ®­îng h­ëng mét sè quyÒn h¹n nhÊt ®Þnh ®èi víi doanh nghiÖp...). Vèn cña tËp ®oµn kinh tÕ ®­îc t¹o lËp tõ nguån vèn ®Çu t­ ban ®Çu (vèn së h÷u cña c«ng ty mÑ) vµ vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. §èi víi c¸c c«ng ty con trong tËp ®oµn, vèn ban ®Çu th­êng do c«ng ty mÑ vµ c¸c chñ së h÷u kh¸c bá ra ®Çu t­ khi thµnh lËp doanh nghiÖp. Nguån vèn bæ sung trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã thÓ ®­îc huy ®éng tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau nh­ lîi nhuËn ®Ó l¹i, tõ ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, vay vèn tÝn dông, thuª mua tµi chÝnh ... Vèn ®­îc chu chuyÓn vµ giao dÞch phôc vô cho nhu cÇu s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn cña tËp ®oµn kinh tÕ th«ng qua nhiÒu kªnh, xoay quanh thÞ tr­êng vèn. Nh­ vËy, cã thÓ coi chÝnh s¸ch huy ®éng vµ sö dông vèn lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng cña chÝnh s¸ch tµi chÝnh, cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña tËp ®oµn kinh tÕ. ViÖc ®Çu t­, huy ®éng vµ qu¶n lý vèn cÇn ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c c¬ b¶n: x¸c ®Þnh tû träng vèn cÇn huy ®éng phï hîp víi kh¶ n¨ng chi tr¶ cña doanh nghiÖp trong tõng thêi kú; x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ sö dông vèn theo c¸c chØ tiªu cô thÓ: tû suÊt lîi nhuËn/vèn, tû suÊt lîi nhuËn/ doanh thu, thêi gian thu håi vèn, kh¶ n¨ng tiªu thô, c¹nh tranh cña s¶n phÈm trªn thÞ tr­êng ... C¸c h×nh thøc huy ®éng vèn cña tËp ®oµn kinh tÕ ph¶n ¸nh mèi quan hÖ vÒ tµi chÝnh gi÷a c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con víi thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con víi nhau. C¬ chÕ huy ®éng vèn võa lµ s¶n phÈm cña c¬ chÕ qu¶n lý võa lµ nh©n tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng vèn. ThÞ tr­êng vèn ph¸t triÓn m¹nh vµ ®a d¹ng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn ®a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc vµ c¸c kªnh huy ®éng vèn cña tËp ®oµn kinh tÕ. C¸c h×nh thøc vµ c«ng cô huy ®éng vèn ®ã lµ: 3.1.1/ Huy ®éng vèn chñ së h÷u - Gãp vèn khi thµnh lËp doanh nghiÖp: ®Ó cã thÓ tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c chñ së h÷u bao giê còng ph¶i gãp mét sè vèn nhÊt ®Þnh khi thµnh lËp doanh nghiÖp. Khi nãi ®Õn nguån vèn chñ së h÷u cña doanh nghiÖp bao giê còng ph¶i xem xÐt h×nh thøc së h÷u cña doanh nghiÖp ®ã, v× h×nh thøc së h÷u sÏ quyÕt ®Þnh tÝnh chÊt vµ h×nh thøc t¹o vèn cña b¶n th©n doanh nghiÖp. §èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, vèn tù cã ban ®Çu ®­îc nhµ n­íc ®Çu t­ tõ ng©n s¸ch Nhµ n­íc. Theo c¬ chÕ hiÖn hµnh, nguån vèn nµy cã thÓ xem lµ nguån vèn chñ yÕu cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. T¹i thêi ®iÓm thµnh lËp, doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc Nhµ n­íc ®Çu t­ toµn bé hoÆc mét phÇn vèn ®iÒu lÖ nh­ng kh«ng thÊp h¬n vèn ph¸p ®Þnh qui ®Þnh cho ngµnh nghÒ ®ã. §èi víi c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty cæ phÇn, nguån vèn do c¸c thµnh viªn hoÆc c¸c cæ ®«ng ®ãng gãp, lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt ®Ó thµnh lËp c«ng ty. Mçi thµnh viªn (hoÆc cæ ®«ng) lµ mét chñ së h÷u c«ng ty theo tû lÖ vèn gãp vµ chØ chÞu tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n b»ng gi¸ trÞ phÇn vèn gãp (hoÆc trÞ gi¸ cæ phÇn mµ hä n¾m gi÷). Ngoµi sè vèn ®Çu t­ ban ®Çu ®· bá ra khi thµnh lËp doanh nghiÖp trong tËp ®oµn, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, ®Çu t­ ph¸t triÓn, më réng qui m«, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ thùc hiÖn c¸c h×nh thøc vµ c¸c c«ng cô huy ®éng vèn nh­: - Ph¸t hµnh cæ phiÕu: Cæ phiÕu lµ giÊy x¸c nhËn s­ tham gia gãp vèn cña mét chñ thÓ (gäi lµ cæ ®«ng) vµo mét c«ng ty, tøc lµ x¸c ®Þnh cæ ®«ng cã quyÒn së h÷u mét phÇn vèn ®èi víi c«ng ty ®ã theo tû lÖ phÇn tr¨m cæ phiÕu cña cæ ®«ng ®ã. Ph­¬ng thøc huy ®éng nguån vèn chñ së h÷u ®­îc ¸p dông phæ biÕn ®èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ ph¸t hµnh cæ phiÕu. VÒ c¬ b¶n c¬ chÕ ph¸t hµnh nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh nµy ®èi víi c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lµ gièng nhau. Ph¸t hµnh cæ phiÕu lµ qu¸ tr×nh ®­a ra b¸n trªn thÞ tr­êng cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn. Ng­êi mua cæ phiÕu ®­îc gäi lµ cæ ®«ng, lµ ng­êi ®Çu t­ vèn ®Ó h×nh thµnh nªn vèn tù cã cña doanh nghiÖp. Cæ ®«ng cã tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi ®­îc ph¸p luËt qui ®Þnh tuú theo lo¹i cæ phiÕu mµ hä n¾m gi÷ nh­: chiÕm h÷u mét phÇn lîi nhuËn d­íi h×nh thøc l·i cæ phiÕu vµ ®­îc quyÒn tham gia qu¶n lý doanh nghiÖp. Nh÷ng cæ ®«ng cò ®­îc quyÒn ­u tiªn mua cæ phiÕu míi theo tû lÖ cæ phiÕu mµ hiÖn hä ®ang n¾m gi÷, cã thÓ víi gi¸ thÊp h¬n gi¸ thÞ tr­êng cña lo¹i cæ phiÕu ®ã. Cæ ®«ng kh«ng ®­îc rót vèn ra khái doanh nghiÖp mµ chØ cã thÓ chuyÓn nh­îng cæ phiÕu trªn thÞ truêng. Cæ phiÕu ®­îc ph¸t hµnh theo nhiÒu lo¹i kh¸c nhau nh­: cæ phiÕu th­êng, cæ phiÕu ­u ®·i: Cæ phiÕu th­êng: lµ lo¹i cæ phiÕu kh«ng cã kú h¹n, nã tån t¹i cïng víi sù tån t¹i cña c«ng ty ph¸t hµnh ra nã, kh«ng cã møc l·i suÊt cè ®Þnh. Sè l·i ®­îc chia vµo cuèi niªn ®é quyÕt to¸n ®­îc gäi lµ cæ tøc, cæ tøc nhiÒu hay Ýt phô thuéc vµo hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Cæ phiÕu th­êng lµ lo¹i cæ phiÕu th«ng dông nhÊt v× nã cã nh÷ng ­u thÕ trong viÖc ph¸t hµnh ra c«ng chóng vµ trong qu¸ tr×nh l­u hµnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, khi tiÕn hµnh ph¸t hµnh cæ phiÕu th«ng th­êng ®Ó huy ®éng nguån vèn chñ së h÷u, doanh nghiÖp ph¶i c©n nh¾c mét c¸ch kü l­ìng vÒ tÝnh ph¸p lý vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña nã, v× theo qui ®Þnh doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ giíi h¹n ph¸t hµnh cæ phiÕu. Giíi h¹n ph¸t hµnh lµ mét qui ®Þnh rµng buéc cã tÝnh ph¸p lý. L­îng cæ phiÕu tèi ®a mµ c«ng ty ®­îc quyÒn ph¸t hµnh lµ vèn cæ phiÕu ®­îc cÊp phÐp. ë ViÖt nam, ®©y lµ mét trong nh÷ng quy ®Þnh cña Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc nh»m qu¶n lý vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ c¸c ho¹t ®éng ph¸t hµnh vµ giao dÞch chøng kho¸n. T¹i mét sè n­íc, sè cæ phiÕu ®­îc phÐp ph¸t hµnh cã thÓ ®­îc ghi vµo ®iÒu lÖ c«ng ty. Nh­ vËy, muèn t¨ng vèn cæ phÇn tr­íc hÕt cÇn ph¶i ®­îc ®¹i héi cæ ®«ng cho phÐp, sau ®ã ph¶i hoµn thµnh nh÷ng thñ tôc qui ®Þnh kh¸c. Do ®ã, khi ph¸t hµnh ra thÞ tr­êng cæ phiÕu nµy, ®ßi hái nhµ qu¶n lý ph¶i c¨n cø vµo mét sè yÕu tè nh­: t×nh h×nh c©n ®èi vèn vµ kh¶ n¨ng ®Çu t­, t×nh h×nh biÕn ®éng thÞ gi¸ chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng, chÝnh s¸ch ®èi víi viÖc s¸t nhËp hay th«ng tÝnh c«ng ty, t×nh h×nh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ qui ®Þnh cña c¬ quan qu¶n lý liªn quan, mÖnh gi¸ vµ thÞ gi¸ cña chøng kho¸n ... Cæ phiÕu ­u ®·i: t­¬ng tù nh­ cæ phiÕu th­êng nh­ng cã mét sè h¹n chÕ nhÊt ®Þnh nh­ cæ ®«ng së h÷u cæ phiÕu nµy kh«ng ®­îc tham gia bÇu cö, øng cñ vµo Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban kiÓm so¸t. Ng­îc l¹i, hä ®­îc ­u ®·i vÒ tµi chÝnh theo mét møc l·i cæ phÇn riªng biÖt, cã tÝnh cè ®Þnh hµng n¨m, ®­îc ­u tiªn chia l·i cæ phÇn tr­íc cæ phiÕu th«ng th­êng vµ ®­îc ­u tiªn ph©n chia tµi s¶n cßn l¹i cña doanh nghiÖp sau khi thanh lý, gi¶i thÓ. Tuy nhiªn hä kh«ng cã lîi g× khi doanh nghiÖp lµm ¨n ph¸t ®¹t. Lo¹i cæ phiÕu nµy th­êng do nh÷ng nhµ ®Çu t­ muèn cã thu nhËp æn ®Þnh, ®Òu ®Æn lµm chñ së h÷u. §Ó t¹o nªn sù hÊp dÉn cho cæ phiÕu ­u ®·i vµ phï hîp víi t©m lý cña c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c doanh nghiÖp th­êng sö dông ®a d¹ng c¸c lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i kh¸c nhau nh­: cæ phiÕu ­u ®·i tÝch luü, kh«ng tÝch luü, cæ phiÕu ­u ®·i cã quyÒn chuyÓn ®æi thµnh cæ phiÕu th­êng, cæ phiÕu ­u ®·i cã thÓ chuéc l¹i... Mét ®iÓm quan träng cÇn ph¶i chó ý khi ph¸t hµnh lo¹i cæ phiÕu ­u ®·i ®ã lµ kh¸c víi l·i tiÒn vay ®­îc gi¶m trõ khi tÝnh thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, nh­ng cæ tøc th× ®­îc lÊy tõ lîi nhuËn sau thuÕ nªn kh«ng ®­îc gi¶m trõ khi tÝnh thuÕ thu nhËp. §©y lµ mét h¹n chÕ cña cæ phiÕu ­u ®·i. Mét vÊn ®Ò ®Æt ra lµ, khi nµo th× c¸c tËp ®oµn tiÕn hµnh ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn chñ së h÷u vµ khi nµo th× huy ®éng vèn nî? §iÒu nµy ®­îc lý gi¶i lµ: trong s¶n xuÊt kinh doanh tuú tõng lo¹i h×nh ho¹t ®éng, c¸c doanh nghiÖp nãi chung vµ tËp ®oµn kinh tÕ nãi riªng ®Òu tÝnh to¸n ®Ó c©n ®èi mét c¸ch hîp lý gi÷a vèn nî vµ vèn chñ së h÷u ®Ó b¶o ®¶m kh¶ n¨ng thanh to¸n, còng cè uy tÝn tµi chÝnh. Do ®ã, khi tû lÖ nî ë møc thÊp, nÕu cÇn vèn th× c¸c c«ng ty th­êng chän c¸ch ph¸t hµnh tr¸i phiÕu tøc lµ t¨ng vèn nî (mµ kh«ng t¨ng vèn b»ng ph¸t hµnh cæ phiÕu). Ng­îc l¹i nÕu tû lÖ nî ë møc cao, ®¬n vÞ ph¶i tr¸nh viÖc t¨ng thªm tû lÖ nî nªn chän c¸ch ph¸t hµnh cæ phiÕu. - Nguån vèn tù bæ sung: tµi trî b»ng nguån vèn néi bé lµ mét ph­¬ng thøc t¹o nguån cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ®­îc ¸p dông kh¸ phæ biÕn, nhê ®ã c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn ph¸t huy ®­îc nguån lùc cña chÝnh m×nh, gi¶m bít sù phô thuéc vµo bªn ngoµi, nhÊt lµ khi cã c¸c biÕn ®éng trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Ngoµi sè vèn chñ së h÷u gãp ban ®Çu khi thµnh lËp doanh nghiÖp, trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c¸c doanh nghiÖp thµnh viªn trong tËp ®oµn cã thÓ tù bæ sung nguån vèn cho nhu cÇu ®Çu t­ cña m×nh b»ng c¸c h×nh thøc: t¸i ®Çu t­ th«ng qua chÝnh s¸ch ph©n phèi cæ tøc vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu néi bé. NhiÒu doanh nghiÖp coi träng chÝnh s¸ch t¸i ®Çu t­ tõ lîi nhuËn ®Ó l¹i. Trong kÕ ho¹ch hµng n¨m, doanh nghiÖp ®Æt ra môc tiªu tû lÖ phÇn tr¨m vèn t¸i ®Çu t­ cÇn ®¹t ®­îc nh»m tù ®¸p øng nhu cÇu vèn ngµy cµng t¨ng. §Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, ®ßi hái tËp ®oµn kinh tÕ ph¶i ho¹t ®éng hiÖu qu¶, ph¶i cã mét l­îng lîi nhuËn ®ñ lín nh»m ®¸p øng nhu cÇu vèn ngµy cµng t¨ng, phôc vô nhu cÇu ngµy cµng ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. ViÖc t¸i ®Çu t­ cã thÓ thùc hiÖn b»ng c¸ch ghi t¨ng gi¸ trÞ sæ s¸ch cña cæ phiÕu hoÆc ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu th«ng th­êng. Tr­êng hîp thø nhÊt, gi¸ trÞ danh nghÜa cña cæ phiÕu t¨ng sÏ lµm t¨ng thÞ gi¸ cæ phiÕu. Tr­êng hîp thø hai, cæ ®«ng sÏ nhËn cæ phiÕu thay v× nhËn thu nhËp cña hä d­íi d¹ng cæ tøc. §©y lµ mét ph­¬ng thøc t¹o vèn quan träng vµ kh¸ hÊp dÉn ®èi víi c¸c tËp ®oµn kinh tÕ v× doanh nghiÖp sÏ gi¶m ®­îc chi phÝ, gi¶m bít sù phô thuéc vµo bªn ngoµi Trong c¸c tËp ®oµn ®a quèc gia, do ph¹m vi ph©n bè vµ ho¹t ®éng ë nhiÒu quèc gia kh¸c nhau nªn c¸c ho¹t ®éng khai th¸c vµ l­u chuyÓn c¸c nguån tµi chÝnh néi bé rÊt phøc t¹p vµ cã ý nghÜa quan träng. Gi÷a c¸c c«ng ty thµnh viªn víi nhau vµ c«ng ty mÑ ph¶i thiÕt lËp ®­îc mét hÖ thèng trao ®æi c¸c nguån tµi chÝnh, cho phÐp thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng l­u chuyÓn, ®iÒu hoµ vèn trong néi bé tËp ®oµn víi chi phÝ thÊp vµ cã hiÖu qu¶ cao. §èi víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc, nguån vèn chñ së h÷u tõ l·i kh«ng chia kh«ng nh÷ng phô thuéc lîi nhuËn thu ®­îc hµng n¨m mµ cßn phô thuéc vµo chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch t¸i ®Çu t­ cña Nhµ n­íc. Cßn ®èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn th× viÖc ®Ó l¹i lîi nhuËn liªn quan ®Õn mét sè yÕu tè rÊt nh¹y c¶m. Khi c«ng ty ®Ó l¹i mét phÇn lîi nhuËn trong n¨m cho t¸i ®Çu t­, tøc lµ kh«ng dïng sè lîi nhuËn ®ã ®Ó chia l·i cæ phÇn, c¸c cæ ®«ng kh«ng ®­îc nhËn tiÒn l·i cæ phÇn nh­ng bï l¹i hä cã quyÒn së h÷u sè vèn cæ phÇn t¨ng lªn cña c«ng ty. Do ®ã, cã thÓ khuyÕn khÝch cæ ®«ng gi÷ cè phiÕu l©u dµi, nh­nh mÆt kh¸c dÔ lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña cæ phiÕu trong thêi kú tr­íc m¾t do cæ ®«ng chØ nhËn ®­îc mét phÇn cæ tøc nhá h¬n. NÕu tû lÖ chia cæ tøc thÊp h¬n khi ch­a chia lîi nhuËn ®Ó l¹i hoÆc sè l·i rßng kh«ng ®ñ hÊp dÉn th× gi¸ cæ phiÕu cã thÓ gi¶m sót. Nh­ vËy, khi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò cæ tøc vµ t¸i ®Çu t­, chÝnh s¸ch ph©n phèi cæ tøc cña c«ng ty cæ phÇn ph¶i l­u ý ®Õn mét sè yÕu tè cã liªn quan nh­: tæng sè lîi nhuËn rßng trong kú, møc chia l·i trªn mét cæ phiÕu cña c¸c n¨m tr­íc, sù xÕp h¹ng cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng vµ tÝnh æn ®Þnh cña thÞ gi¸ cæ phiÕu cña c«ng ty, t©m lý vµ ®¸nh gi¸ cña c«ng chóng vÒ cæ phiÕu ®ã, hiÖu qu¶ cña viÖc t¸i ®Çu t­. 3.1.2/ Huy ®éng nî Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, c«ng ty mÑ còng nh­ bÊt cø mét c«ng ty thµnh viªn nµo kh¸c trong tËp ®oµn rÊt cÇn ®­îc bæ sung thªm vèn phôc vô ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, ®Æc biÖt khi doanh nghiÖp ®Çu t­ ®Ó më réng qui m« s¶n xuÊt kinh doanh, ¸p dông c¸c thµnh tùu khoa häc kü thuËt, c«ng nghÖ míi cµng nhiÒu th× nhu cÇu vÒ vèn cµng lín. Ngoµi ph­¬ng thøc huy ®éng vèn chñ së h÷u, c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã thÓ t×m kiÕm nguån vèn b»ng c¸c h×nh thøc huy ®éng nî. NÕu c¨n cø theo thêi gian, huy ®éng nî bao gåm huy ®éng nî ng¾n h¹n vµ huy ®éng nî trung, dµi h¹n. Huy ®éng nî ng¾n h¹n cã c¸c h×nh thøc: vay ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, vay c¸n bé c«ng nh©n viªn, vay n­íc ngoµi, c¸c kho¶n vèn trong thanh to¸n ch­a ®Õn kú tr¶. Huy ®äng nî ng¾n h¹n ®­îc sö dông nh»m trang tr¶i cho nhu cÇu tiÒn ®· ®­îc dù to¸n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. Th«ng th­êng, c¸c kho¶n nî ®­îc coi lµ ng¾n h¹n lµ c¸c kho¶n nî cã thêi h¹n tr¶ nî d­íi 01 n¨m. Huy ®éng nî trung, dµi h¹n cã c¸c h×nh thøc: ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, vay ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, vay c¸n bé nh©n viªn, vay n­íc ngoµi ... Huy ®éng nî dµi h¹n nh»m t¨ng c­êng c¬ së vËt chÊt kü thuËt, n©ng cao n¨ng lùc s¶n xuÊt hiÖn cã t¹i doanh nghiÖp. C¸c kho¶n nî trung, dµi h¹n cã thêi h¹n vay vèn trªn 01 n¨m. NÕu c¨n cø theo nguån huy ®éng th× huy ®éng nî bao gåm: - Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu: Tr¸i phiÕu lµ giÊy tê ghi nî do doanh nghiÖp ph¸t hµnh nh»m huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n víi c¸c ®iÒu kiÖn vÒ mÖnh gi¸, l·i suÊt vµ thêi h¹n x¸c ®Þnh. Khi doanh nghiÖp ph¸t hµnh tr¸i phiÕu tøc lµ doanh nghiÖp ®ã thùc hiÖn mét quan hÖ tÝn dông th«ng qua viÖc b¸n c¸c c«ng cô tµi chÝnh ra thÞ tr­êng chøng kho¸n. §é rñi ro cña tr¸i phiÕu thÊp h¬n so víi cæ phiÕu. Chi phÝ tr¶ l·i tr¸i phiÕu ®­îc coi lµ kho¶n chi phÝ tr­íc thuÕ. Tr¸i phiÕu doanh nghiÖp cã nhiÒu lo¹i: tr¸i phiÕu tÝn chÊp, tr¸i phiÕu thÕ chÊp, tr¸i phiÕu cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi, tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh, tr¸i phiÕu cã l·i suÊt th¶ næi... Tr­íc khi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu, doanh nghiÖp ph¶i lùa chän lo¹i tr¸i phiÕu nµo phï hîp nhÊt víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña doanh nghiÖp vµ t×nh h×nh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh v× nã sÏ liªn quan ®Õn chi phÝ tr¶ l·i, c¸ch thøc tr¶ l·i, kh¶ n¨ng l­u hµnh vµ tÝnh hÊp dÉn cña tr¸i phiÕu. C¸c lo¹i tr¸i phiÕu chñ yÕu trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh c¸c n­íc hiÖn nay lµ: Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt cè ®Þnh: ®©y lµ lo¹i tr¸i phiÕu ®­îc sö dông nhiÒu nhÊt. §Æc ®iÓm cña lo¹i tr¸i phiÕu nµy lµ l·i suÊt ®­îc ghi ngay trªn mÆt tr¸i phiÕu vµ kh«ng thay ®æi trong suèt kú h¹n cña nã. Nh­ vËy, ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay ®Òu biÕt râ møc l·i suÊt, kú h¹n thanh to¸n cña kho¶n nî trong suèt thêi gian tån t¹i cña tr¸i phiÕu. Khi ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng vèn, doanh nghiÖp ph¶i c©n nh¾c, tÝnh to¸n ®Õn c¸c yÕu tè nh­: l·i suÊt ®· phï hîp víi thÞ tr­êng, ®· hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­ hay ch­a vµ ®iÒu quan träng h¬n c¶ lµ tÝnh hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh ®èi v¬i møc chi phÝ vèn ®­a ra; kú h¹n tr¸i phiÕu ph¶i phï hîp víi nhu cÇu sö dông vèn vµ t×nh h×nh thÞ tr­êng, t©m lý ng­êi d©n; ngoµi ra doanh nghiÖp cßn ph¶i chó ý ®Õn c¸c yÕu tè nh­ uy tÝn cña doanh nghiÖp ®èi víi c«ng chóng, mÖnh gi¸ cæ phiÕu ph¶i t¹o ®iÒu kiÖn cho nhiÒu ®èi t­îng cã kh¶ n¨ng mua ®­îc. Tr¸i phiÕu cã l·i suÊt thay ®æi: Trong tr­êng hîp cã møc l¹m ph¸t cao vµ l·i suÊt thÞ tr­êng kh«ng æn ®Þnh th× doanh nghiÖp cã thÓ ph¸t hµnh lo¹i tr¸i phiÕu cã l·i suÊt thay ®æi ®Ó khai th¸c tÝnh ­u viÖt cña lo¹i tr¸i phiÕu nµy. Theo ®ã, nhµ ®Çu t­ mong muèn ®­îc h­ëng mét l·i suÊt tho¶ ®¸ng trong t×nh h×nh thÞ tr­êng cã nhiÒu biÕn ®éng. Tuy nhiªn, nh­îc ®iÓm cña c«ng cô nµy lµ doanh nghiÖp kh«ng thÓ biÕt ch¾c ch¾n vÒ chi phÝ l·i vay cña tr¸i phiÕu, do ®ã cã thÓ g©y khã kh¨n cho viÖc lËp kÕ ho¹ch tµi chÝnh; viÖc qu¶n lý tr¸i phiÕu mÊt nhiÒu thêi gian h¬n do doanh nghiÖp ph¶i th«ng b¸o c¸c lÇn ®iÒu chØnh l·i suÊt. - Nguån vèn tÝn dông vµ c¸c nguån vèn kh¸c: nguån vèn tÝn dông lµ nguån vèn quan träng hµng ®Çu ®èi víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con trong tËp ®oµn kinh tÕ. Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr­êng, víi sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã thÓ khai th¸c nh÷ng nguån vèn ®a d¹ng nh­: vèn vay tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, huy ®éng th«ng qua h×nh thøc tÝn dông th­¬ng m¹i, vèn vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông phi ng©n hµng nh­: c¸c c«ng ty tµi chÝnh, c¸c nhµ cung cÊp, tÝn dông thuª mua, vay n­íc ngoµi, vay cña c¸n bé, nh©n viªn trong c«ng ty. Trong sè c¸c quan hÖ tÝn dông cña C«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con trong tËp ®oµn kinh tÕ th× nguån vèn tÝn dông ng©n hµng gi÷ vÞ trÝ quan träng nhÊt. Bëi v×, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i lµ c¸c tæ chøc chuyªn m«n ho¸ trong lÜnh vùc kinh doanh tiÒn tÖ, cã kh¶ n¨ng ®¸p øng réng r·i nhu cÇu ®a d¹ng vÒ vèn cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n. Nãi chung, giao dÞch vay vèn ng©n hµng th­êng thuËn lîi h¬n vµ cã chi phÝ thÊp h¬n s¬ víi viÖc vay vèn cña c¸c tæ chøc, c¸ nh©n kh¸c. TÝnh ®a d¹ng, møc ®é an toµn, thuËn lîi vµ hiÖu qu¶ cao lµm nguån vèn tÝn dông ng©n hµng chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt ®èi víi c¸c doanh nghiÖp còng nh­ c¸c tËp ®oµn kinh doanh trªn thÕ giíi. Trong c¸c tËp ®oµn kinh tÕ, c«ng ty mÑ cã thÓ thùc hiÖn viÖc b¶o l·nh tÝn dông cho c¸c c«ng ty con vay vèn th«ng qua viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång kinh tÕ trªn c¬ së lîi Ých cña c¶ hai bªn. Nguån vèn tÝn dông ng©n hµng cã nhiÒu ­u ®iÓm, nh­ng doanh nghiÖp ph¶i tu©n thñ c¸c ®iÒu kiÖn, thñ tôc mµ nhµ tµi trî yªu cÇu khi vay vèn. §ã lµ: dù ¸n ®Çu t­ ph¶i cã hiÖu qu¶, ph­¬ng ¸n vay vèn tr¶ nî kh¶ thi, doanh nghiÖp cã tÝnh h×nh tµi chÝnh lµnh m¹nh, chñ ®Çu t­ cã kh¶ n¨ng qu¶n lý, s¶n xuÊt kinh doanh tèt, doanh nghiÖp cã ®ñ vèn tù cã tham gia, c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tµi s¶n ®¶m b¶o tiÒn vay ... Ngoµi ra, doanh nghiÖp cßn ph¶i chÞu sù kiÓm tra, kiÓm so¸t cña Ng©n hµng trong qu¸ tr×nh vay vèn vµ sö dông vèn vay, vèn vay ph¶i sö dông ®óng môc ®Ých trong hîp ®ång tÝn dông, nguån thu vÒ tõ b¸n s¶n phÈm h×nh thµnh tõ vèn vay ph¶i chuyÓn tr¶ nî cho ng©n hµng. H¬n n÷a, doanh nghiÖp ph¶i tr¶ mét kho¶n tiÒn l·i khi vay vèn, ®©y lµ chi phÝ vèn cña doanh nghiÖp. L·i suÊt tiÒn vay do ng©n hµng qui ®Þnh theo møc l·i suÊt thÞ tr­êng. Trªn c¬ së ®ã, khi vay vèn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i tÝnh to¸n kü l­ìng hiÖu qu¶ cña ®ång vèn vay, ®¶m b¶o s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i vµ tr¶ ®­îc nî vay. ChÝnh v× thÕ, ®Ó huy ®éng nguån vèn tÝn dông ng©n hµng mét c¸ch cã hiÖu qu¶, c¸c tËp ®oµn kinh tÕ ph¶i x©y dùng mét c¬ chÕ qu¶n lý tÝn dông, bao gåm mét sè néi dung sau: kiÓm so¸t trong néi bé tËp ®oµn ®èi víi qu¸ tr×nh huy ®éng vèn tÝn dông cña c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con; c¸c qui tr×nh thñ tôc cô thÓ ®èi víi viÖc vay vèn, ph¸t hµnh cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, c¸c qui chÕ ho¹t ®éng néi bé; ph­¬ng thøc kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc ®èi víi quan hÖ tÝn dông cña c¸c doanh nghiÖp. Víi xu h­íng hiÖn nay, hÇu hÕt qu¸ tr×nh tÝn dông trong c¸c tËp ®oµn ®­îc ph©n cÊp vµ tù do ho¸, trong ®ã më réng vai trß cña c¸c c«ng ty thµnh viªn ®Ó n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ vµ sù an toµn vÒ tµi chÝnh cña tËp ®oµn. Mét sè c¸c biÖn ph¸p ®­îc c¸c tËp ®oµn ¸p dông lµ: + T¨ng c­êng hÖ thèng kiÓm so¸t néi bé cña c¸c c«ng ty thµnh viªn vµ hÖ thèng kiÓm so¸t qu¶n trÞ cña toµn bé tËp ®oµn. + ThiÕt lËp c¸c giíi h¹n tÝn dông vµ c¸c chØ tiªu kiÓm tra nh»m ng¨n ngõa viÖc vay vèn kh«ng cã hiÖu qu¶ hoÆc kh«ng an toµn. + HÖ thèng qu¶n lý toµn bé qui tr×nh tÝn dông cña mçi doanh nghiÖp bao gåm viÖc x©y dùng dù ¸n ®Çu t­, vay vèn vµ sö dông vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Ngoµi viÖc huy ®éng tõ c¸c nguån vèn tÝn dông, c«ng tu mÑ vµ c¸c c«ng ty con cã thÓ huy ®éng vèn phôc vô cho qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh tõ c¸c nguån kh¸c nh­: th«ng qua hîp ®ång hîp t¸c kinh doanh, thuª tµi s¶n, huy ®éng trong néi bé doanh nghiÖp, tõ n­íc ngoµi... §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu t¹o lËp vµ sö dông vèn mét c¸ch hîp lý, hiÖu qu¶ trong ph¹m vi réng lín cña mét tËp ®oµn kinh tÕ, ngoµi viÖc qu¶n lý, vËn dông c¸c h×nh thøc vµ c«ng cô huy ®éng vèn mét c¸ch linh ho¹t, phï hîp, ®ßi hái nhµ qu¶n lý cÇn ph¶i ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ c¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn c¬ chÕ huy ®éng vèn cña tËp ®oµn nh»m ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p huy ®éng vèn hiÖu qu¶ nhÊt th«ng qua t¸c ®éng ®Õn c¸c nh©n tè nµy. 3.2/ C¸c nh©n tè ¶nh h­ëng ®Õn kh¶ n¨ng huy ®éng vèn 3.2.1/ C¸c nh©n tè vÒ phÝa tËp ®oµn - Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh tÝnh hiÖu qu¶ trong mäi lÜnh vùc ho¹t ®éng cña bÊt kú mét doanh nghiÖp nµo. Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý thÓ hiÖn ë n¨ng lùc tæ chøc, qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, còng nh­ chØ ®¹o, ®iÒu hµnh bé m¸y vËn hµnh theo môc tiªu ®Ò ra cña ng­êi ®øng ®Çu doanh nghiÖp. Tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý ngµy cµng ®­îc c¸c doanh nghiÖp quan t©m v× ®©y lµ ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt mang l¹i hiÖu qu¶ trong kinh doanh cho doanh nghiÖp. §Æc biÖt ®èi víi c¸c tËp ®oµn kinh tÕ, lµ m« h×nh ho¹t ®éng cã qui m« lín, ph¹m vi réng, ®a ngµnh, ®a nghÒ th× n¨ng lùc qu¶n lý ®iÒu hµnh l¹i cµng trë nªn quan träng h¬n hÕt. Trong viÖc qu¶n lý vèn cña tËp ®oµn kinh tÕ ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con còng vËy. NÕu ban l·nh ®¹o cã tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý giái th× hä cã thÓ ®­a ra ®­îc nh÷ng quyÕt ®Þnh, gi¶i ph¸p, c«ng cô huy ®éng, sö dung vèn víi c¬ cÊu, sè l­¬ng, chi phÝ vèn hîp lý ®èi víi nhu cÇu cña tËp ®oµn theo tõng thêi kú, ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶. Ng­îc l¹i, nÕu tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý kÐm th× kh¶ n¨ng huy ®éng vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ cña ®ång vèn lµ kh«ng cao. - Chi phÝ vèn §Ó cã vèn s¶n xuÊt kinh doanh th× doanh nghiÖp ph¶i bá ra mét kho¶n chi phÝ vèn nhÊt ®Þnh. Vèn chñ së h÷u hoÆc vèn nî cña doanh nghiÖp ®Òu cã chi phÝ vèn cña nã. Møc ®é, tÝnh chÊt chi phÝ vèn ®èi víi mçi lo¹i vèn cña doanh nghiÖp lµ kh¸c nhau. Tuy nhiªn, chi phÝ vèn ®­îc hiÓu theo nghÜa chung nhÊt lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc sö dông vèn, ®­îc tÝnh b»ng sè lîi nhuËn kú väng ®¹t ®­îc trªn vèn ®Çu t­ vµo dù ¸n hoÆc doanh nghiÖp ®Ó gi÷ kh«ng lµm gi¶m sè lîi nhuËn dµnh cho chñ së h÷u. Chi phÝ vèn bao gåm c¸c lo¹i: chi phÝ cña nî, cæ phiÕu ­u ®·i, lîi nhuËn kh«ng chia, cæ phiÕu th­êng míi. Chi phÝ vèn lµ mét nh©n tè rÊt quan träng, lµ c¬ së ®Ó doanh nghiÖp ®­a ra quyÕt ®Þnh nªn sö dông c«ng cô tµi chÝnh nµo ®Ó huy ®éng vèn v× chi phÝ vèn lµ mét trong nh÷ng nh©n tè quyÕt ®Þnh hiÖu qu¶ tµi chÝnh cña dù ¸n hay ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh ®ßi hái ph¶i bï ®¾p ®­îc chi phÝ vèn mµ doanh nghiÖp ®· bá ra vµ cã l·i. Tr­êng hîp kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng bï ®¾p ®­îc chi phÝ vèn th× ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp ®ã bÞ thua lç, kh«ng ®¹t yªu cÇu ®Ò ra. Chi phÝ vèn cµng lín th× lîi nhuËn thu ®­îc cña doanh nghiÖp cµng nhá vµ ng­îc l¹i chi phÝ vèn cµng thÊp th× lîi nhuËn thu ®­îc cµng cao. Nh­ vËy, ®Ó ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ cao trong s¶n xuÊt kinh doanh, c¸c doanh nghiÖp trong tËp ®oµn kinh tÕ tr­íc khi ®­a ra quyÕt ®Þnh huy ®éng vèn ph¶i tÝnh to¸n, c©n nh¾c huy ®éng nh÷ng nguån vèn cã chi phÝ thÊp nhÊt vµ sö dông hiÖu qu¶ c¸c nguån vèn huy ®éng. - §ßn bÈy tµi chÝnh ThuËt ng÷ “®ßn bÈy tµi chÝnh” dïng ®Ó chØ møc ®é sö dông nî dµi h¹n vµ cæ phiÕu ­u ®·i trong c¬ cÊu vèn cña c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn kinh tÕ. Cã nghÜa lµ, ®ßn bÈy tµi chÝnh ®­îc sö dông trong tr­êng hîp doanh nghiÖp sö dông mét c¬ cÊu vèn trong ®ã vèn nî chiÕm mét tû lÖ nhÊt ®Þnh. Khi doanh nghiÖp t¨ng c­êng huy ®éng vèn nî tøc lµ hä ®· sö dông ®ßn bÈy tµi chÝnh. TÝnh ­u viÖt cña ®ßn bÈy tµi chÝnh thÓ hiÖn, khi doanh nghiÖp vay nî th× toµn bé sè l·i vay ph¶i tr¶ ®­îc tÝnh vµo chi phÝ tr­íc thuÕ vµ ®­îc lo¹i ra khái doanh thu chÞu thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp, do ®ã trong tr­êng hîp nµy chi phÝ vèn cña doanh nghiÖp sÏ gi¶m xuèng thÊp h¬n l·i suÊt vèn vay vµ ®Æc biÖt lµ trong tr­êng hîp thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp lµ cao th× doanh nghiÖp rÊt cã lîi khi sö dông vèn vay. Lóc ®ã, hiÖu suÊt sö dông mét ®¬n vÞ vèn vay sÏ hiÖu qu¶ h¬n c¸c nguån vèn kh¸c cña doanh nghiÖp. Tuy nhiªn, c¬ cÊu vèn nî vµ vèn chñ së h÷u ®èi víi mçi lo¹i doanh nghiÖp, c«ng ty cã thÓ lµ kh¸c nhau, tuú thuéc vµo ®Æc thï cña tõng ngµnh nghÒ, tõng lo¹i h×nh doanh nghiÖp. Cã nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp sö dông tû lÖ nî cao lµ phï hîp, nh­ng còng cã nh÷ng lo¹i h×nh doanh nghiÖp tån t¹i tû lÖ nî thÊp. Do ®ã, cÇn ph¶i tÝnh to¸n, c©n nh¾c kü tr­íc khi ra quyÕt ®Þnh huy ®éng tõng lo¹i vèn, tr¸nh tr­êng hîp sö dông ®ßn bÈy tµi chÝnh víi møc ®é qu¸ cao, tøc lµ tû lÖ nî lín dÔ xÈy ra rñi ro trong ho¹t ®éng. Nh­ vËy, viÖc sö dông hay kh«ng sö dông ®ßn bÈy tµi chÝnh cã ¶nh h­íng ®Õn quyÕt ®Þnh h×nh thøc huy ®éng vèn nî hay huy ®éng vèn chñ së h÷u. Tr­êng hîp sö dông ®ßn bÈy tµi chÝnh ë møc cao ®ång nghÜa víi viÖc doanh nghiÖp sÏ huy ®éng nhiÒu vèn nî h¬n. Ng­îc l¹i, doanh nghiÖp sÏ sö dông h¹n chÕ vèn nî. - HiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh Trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, mäi thµnh viªn cña tËp ®oµn ®Òu ph¶i c©n nh¾c, tÝnh to¸n ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng. Huy ®éng vèn bao nhiªu, ë ®©u, c¬ cÊu vèn nh­ thÕ nµo, sö dông vèn ra sao ®Ó gi¶m thiÓu chi phÝ, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm ... nh»m t¨ng lîi nhuËn, n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cho doanh nghiÖp. Nh­ vËy, huy ®éng vèn vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tËp ®oµn cã mèi quan hÖ biÖn chøng lÉn nhau. Huy ®éng nguån vèn ®Çu t­ khi cã dù ¸n hay ho¹t ®éng kinh doanh cã hiÖu qu¶ cña tËp ®oµn, ng­îc l¹i, khi cã nguån vèn ®· huy ®éng th× sÏ t×m kiÕm nh÷ng dù ¸n, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ ®Ó tiÕn hµnh ®Çu t­. MÆt kh¸c, trong c¬ chÕ thÞ tr­êng, môc ®Ých cuèi cïng cña phÇn lín c¸c doanh nghiÖp lµ lîi nhuËn. Hä t×m mäi biÖn ph¸p cã thÓ nh»m ®¹t ®­îc lîi nhuËn cao nhÊt. HiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tËp ®oµn cµng cao th× mang l¹i lîi nhuËn cµng lín. §©y lµ nguån huy ®éng vèn rÊt quan träng ®èi víi c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn, lµ c¬ së cho tËp ®oµn t¸i ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt vµ kh¶ n¨ng tÝch tô, tËp trung vèn tõ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña m×nh, còng nh­ t¨ng kh¶ n¨ng tù chñ, gi¶m sù phô thuéc trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c thµnh viªn vµo m«i tr­êng bªn ngoµi. H¬n n÷a, trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, t×nh h×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ uy tÝn cña doanh nghiÖp lµ mét tiªu chuÈn rÊt quan träng ®Ó c¸c nhµ tµi trî, c¸c tæ chøc tÝn dông xem xÐt ®Çu t­, cho vay vèn. NÕu ho¹t ®éng s¶n xÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶, lîi nhuËn cao, æn ®Þnh th× c¸c nhµ ®Çu t­ míi yªn t©m bá vèn tµi trî v× hä kú väng thu ®­îc l·i suÊt cao, an toµn vµ ng­îc l¹i, hä sÏ kh«ng thùc hiÖn bá vèn v× kh¶ n¨ng mang l¹i hiÖu qu¶ lµ thÊp. 3.2.2/ C¸c nh©n tè bªn ngoµi tËp ®oµn Bªn c¹nh c¸c yÕu tè chñ quan trong tËp ®oµn, cßn cã c¸c yÕu tè bªn ngoµi tËp ®oµn ¶nh h­ëng lín ®Õn c¬ chÕ huy ®éng vèn cña tËp ®oµn. Còng nh­ c¸c doanh nghiÖp kh¸c, tËp ®oµn kinh tÕ còng ®ãng vai trß lµ mét tÕ bµo trong nÒn kinh tÕ. Ho¹t ®éng cña nã bÞ chi phèi bëi luËt ph¸p, c¬ chÕ, chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc vµ c¸c mèi quan hÖ kinh tÕ víi c¸c chñ thÓ kh¸c trong x· héi. C¬ chÕ qu¶n lý vèn nãi chung vµ c¬ chÕ huy ®éng vèn nãi riªng còng n»m trong nguyªn t¾c ®ã vµ chÞu ¶nh h­ëng cña c¸c nh©n tè chñ yÕu sau: - ChÝnh s¸ch kinh tÕ - x· héi cña ®Êt n­íc: Tuú thuéc vµo môc tiªu, ®Þnh h­íng ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi tõng thêi kú, b»ng c¸c c«ng cô qu¶n lý cña m×nh, Nhµ n­íc ®· ¸p dông c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch phï hîp ®èi víi nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ®èi víi ho¹t ®éng qu¶n lý vèn, huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra. Tr­íc ®©y, trong thêi kú bao cÊp, Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch bao cÊp hoµn toµn tõ vèn, vËt t­, c¸c yÕu tè ®Çu vµo vµ ¸p dông chÕ ®é giao nép s¶n phÈm ®èi víi ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. Do ®ã, doanh nghiÖp kh«ng ph¶i t×m kiÕm nguån vèn ®Ó s¶n xuÊt, mäi nguån lùc ®Òu ®­îc kÕ ho¹ch ho¸, vµ ®· lµm triÖt tiªu tÝnh tù chñ, s¸ng t¹o cña doanh nghiÖp, k×m h¶m sù ph¸t triÓn. Ngµy nay, víi chñ tr­¬ng ph¸t triÓn kinh tÕ-x· héi cña ®Êt n­íc, chóng ta ®· x©y dông nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng víi ®a thµnh phÇn kinh tÕ nh»m ph¸t huy tÝnh tù chñ, s¸ng t¹o nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ. Do ®ã, Nhµ n­íc ®· ban hµnh nhiÒu c¬ chÕ, chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch, hç trî c¸c doanh nghiÖp ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, t¹o ra nhiÒu tÝch luü cho nÒn kinh tÕ. Mét sè c¸c chÝnh s¸ch quan träng ®ã lµ: c¸c chÝnh s¸ch liªn quan ®Õn tµi chÝnh doanh nghiÖp nh­ thuÕ, qu¶n lý tµi s¶n, qu¶n lý vèn; chÝnh s¸ch s¾p sÕp l¹i, chuyÓn ®æi së h÷u doanh nghiÖp Nhµ n­íc ... - ChÕ ®é së h÷u: sù tån t¹i cña c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn d­íi h×nh thøc së h÷u nµo còng lµ mét nh©n tè ph¸p lý quan trong quyÕt ®Þnh ®Õn ho¹t ®éng huy ®éng vèn cña tËp ®oµn. Theo luËt ®Þnh, chÕ ®é së h÷u sÏ qui ®Þnh thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh viÖc ho¹t ®éng còng nh­ huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp. H¬n n÷a, chÕ ®é së h÷u cßn quyÕt ®Þnh ®Õn c¸c h×nh thøc vµ c«ng cô huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh. Do ®ã, tuy vµo môc tiªu, ®Æc thï ho¹t ®éng cña tõng thµnh viªn, ®ßi hái ph¶i c©n nh¾c kü h×nh thøc së h÷u cña doanh nghiÖp tr­íc khi thµnh lËp. Theo ph¸p luËt ë n­¬c ta hiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp tån t¹i d­íi c¸c h×nh thøc kh¸c nhau nh­: c«ng ty cæ phÇn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c«ng ty hîp doanh hay doanh nghiÖp t­ nh©n th× kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña chóng hoµn toµn kh¸c nhau v× quyÒn, ph¹m vi ®­îc huy ®éng vèn cua chóng lµ kh¸c nhau. - ThÞ tr­êng tµi chÝnh: ThÞ tr­êng tµi chÝnh bao gåm thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ thÞ tr­¬ng vèn. ThÞ tr­¬ng tiÒn tÖ g¾n víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh ng¾n h¹n h¹n. Cßn thÞ tr­êng vèn lµ thÞ tr­êng g¾n liÒn víi c¸c c«ng cô tµi chÝnh dµi h¹n, cung cÊp vèn dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp b»ng viÖc ph¸p hµnh c¸c chøng kho¸n nh­ cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ... §©y lµ kªnh quan träng cung cÊp vèn cho c¸c doanh nghiÖp, nã huy ®éng c¸c nguån vèn t¹m thêi nhµn rçi trong x· héi cña c¸c tæ chøc, d©n c­ cho ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña nÒn kinh tÕ. Sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh t¹o ra c¬ chÕ c¹nh tranh vÒ l·i suÊt tÝn dông vµ chÊt l­îng dÞch vô trong ho¹t ®éng tÝn dông, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c doanh nghiÖp huy ®éng ®­îc c¸c nguån vèn víi qui m« lín, chi phÝ ë møc thÊp vµ ®­îc h­ëng dÞch vô tiÒn tÖ, tÝn dông víi chÊt l­îng cao, nhanh chãng, hiÖu qu¶. Ng­îc l¹i trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tµi chÝnh kÐm ph¸t triÓn th× sÏ g©y bÊt lîi cho c¸c thµnh viªn cña tËp ®oµn trong viÖc huy ®éng nguån vèn. II/ Thùc tr¹ng ho¹t ®éng, nguyªn nh©n vµ c¸c gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña tËp ®oµn kinh tÕ ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con t¹i ViÖt Nam 1/ Thùc tr¹ng ho¹t ®éng vµ nguyªn nh©n Qua 6 n¨m triÓn khai thùc hiÖn, viÖc chuyÓn h­íng ho¹t ®éng c¸c tæng c«ng ty Nhµ n­íc, c«ng ty Nhµ n­íc ®éc lËp vµ c«ng ty con h¹ch to¸n ®éc lËp thuéc tæng c«ng ty Nhµ n­íc sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ®· ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nhÊt ®Þnh. Cho ®Õn nay, 52 doanh nghiÖp ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt ®Ò ¸n thÝ ®iÓm chuyÓn sang m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng com, trong ®ã cã 31 tæng c«ng ty Nhµ n­íc, 16 c«ng ty Nhµ n­íc ®éc lËp, 4 c«ng ty thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp thuéc tæng c«ng ty Nhµ n­íc vµ 1 viÖn c«ng nghÖ ®· c¬ b¶n hoµn thµnh. Thùc tÕ ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc chñ tr­¬ng chuyÓn ®æi m« h×nh cña Nhµ n­íc ta lµ hoµn toµn ®óng ®¾n. C¸c tæng c«ng ty, c¸c doanh nghiÖp sau khi chuyÓn ®æi ®· ho¹t ®«ng cã hiÖu qu¶, thÓ hiÖn doanh sè tiªu thô vµ lîi nhuËn t¨ng lªn ®¸ng kÓ. ViÖc chuyÓn ®æi gióp c¸c tæng c«ng ty, c¸c c«ng ty thµnh viªn x¸c ®Þnh râ ®Þa vÞ ph¸p lý vµ t­ c¸ch ph¸p nh©n tr¸nh tÝnh tr¹ng ph¸p nh©n trong ph¸p nh©n nh­ hiÖn nay gi÷a tæng c«ng ty vµ c«ng ty thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp. T¹o s©n ch¬i b×nh ®¼ng cho c¸c c«ng ty con, c«ng ty liªn kÕt trªn cïng mÆt b»ng víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ t­ nh©n v× hä ®Òu bÞ ®iÒu chØnh bëi LuËt Doanh nghiÖp chung. C¸c doanh nghiÖp vµ c¸c nhµ qu¶n lý sÏ ®­îc t¨ng quyÒn tù chñ, tù chÞu tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh, t¹o ra tÝnh linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ h¬n. Thùc tÕ cho thÊy, nhiÒu tæng c«ng ty Nhµ n­íc, c«ng ty Nhµ n­íc ®éc lËp, c¸c c«ng ty thµnh viªn h¹ch to¸n ®éc lËp ë ViÖt nam sau khi chuyÓn ®æi m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ®· cho thÊy hiÖu qu¶ cña nã, ®iÓn h×nh nh­: TËp ®oµn Than ViÖt nam, Tæng c«ng ty B­u chÝnh viÔn th«ng, Tæng c«ng ty hµng kh«ng ViÖt Nam, C«ng ty May ViÖt TiÕn, C«ng ty §Çu t­ x©y dùng vµ XNK ViÖt Nam (Constrexim), Nhµ xuÊt b¶n Gi¸o dôc, Tæng C«ng ty bia r­îu n­íc gi¶i kh¸t Sµi Gßn, ViÖn M¸y vµ Dông cô C«ng nghiÖp... Tuy nhiªn, bªn c¹nh nh÷ng mÆt tÝch cùc ®· ®¹t ®­îc, cßn cã nh÷ng v­íng m¾c trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi m« h×nh, ®Æc biÖt lµ trong c¬ chÕ qu¶n lý vèn cña c¸c tæng c«ng ty, c«ng ty ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con. ThÓ hiÖn, mét sè tæng c«ng ty, c«ng ty chuyÓn ®æi sang m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con ®ang mang tÝnh h×nh thøc, ch­a lµm râ ®­îc hay cßn lÉn lén vai trß vµ vÞ trÝ gi÷a c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con trong qu¶n lý còng nh­ trong ho¹t ®éng, chØ thùc hiÖn gom c¸c c«ng ty thµnh viªn theo tÝnh c¬ häc, c«ng ty mÑ ch­a ®ñ vèn ®iÒu lÖ, tiÒm n¨ng vÒ tµi chÝnh yÕu kÐm, nguån vèn h¹n hÑp, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng chi phèi c«ng ty con h¹n chÕ, nhiÒu tr­êng hîp c«ng ty con ph¸t hµnh cæ phiÕu huy ®éng thªm vèn më réng kinh doanh nh­ng c«ng ty mÑ kh«ng ®ñ tiÒm lùc vÒ tµi chÝnh, thiÕu nguån vèn huy ®éng ®Ó t¨ng vèn gãp, vèn cæ phÇn t­¬ng øng nªn kh«ng n¾m ®­îc quyÒn chi phèi c«ng ty con, dÉn ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña tËp ®oµn chØ lµ phÐp céng mµ th«i. MÆt kh¸c, kh¶ n¨ng huy ®éng ®Ó ®¸p øng c¸c nguån vèn phôc vô cho ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh cña c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con còng ch­a t­¬ng xøng víi qui m« ho¹t ®éng cña mét tËp ®oµn kinh tÕ ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con. Nguån vèn huy ®éng chñ yÕu ®ang lµ nguån truyÒn thång tõ c¸c tæ chøc tÝn dông, víi c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn kh¾t khe nªn qui m« vèn vay cßn h¹n chÕ, c¸c nguån vèn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh hoÆc c¸c nguån vèn tõ b¶n th©n doanh nghiÖp th× ch­a ®­îc quan t©m ®óng møc nªn huy ®éng kh«ng ®¸ng kÓ. Tõ khã kh¨n nµy, theo sè liÖu cña Tæng côc thèng kª, ®Õn nay sè l­îng c¸c c«ng ty mÑ vµ c«ng ty con ë n­íc ta vÉn ch­a nhiÒu, c¸c c«ng ty mÑ míi chØ cã kho¶ng h¬n 500 c«ng ty con vµ doanh nghiÖp liªn kÕt. Con sè nµy cßn nhá so víi 3.051 doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc s¾p xÕp l¹i tõ n¨m 2001 ®Õn nay vµ cµng nhá so víi hµng chôc v¹n doanh nghiÖp nhá vµ võa. Thùc tr¹ng khã kh¨n nªu trªn lµ do nhiÒu nguyªn nh©n, tuy nhiªn trong ph¹m vi bµi viÕt nµy, em xin nªu ra mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu sau ®©y: Thø nhÊt, do m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con lµ t­¬ng ®èi míi vµ khã ®èi víi c¸c doanh nghiÖp ë n­íc ta. §ang ho¹t ®éng trong m«i tr­êng víi qui m« võa ph¶i, ®¬n lÏ, mét h×nh thøc së h÷u cña Nhµ n­íc, vÉn cßn d­ ©m cña c¬ chÕ mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, nay chuyÓn ®æi sang m« h×nh míi víi nh÷ng liªn kÕt t­¬ng ®èi phøc t¹p, nhiÒu h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau, c¸c mèi quan hÖ ®Òu dùa trªn thÞ tr­êng nªn nhiÒu tr­êng hîp cßn lóng tóng; tr×nh ®é cña c¸ bé c«ng nh©n viªn, kh¶ n¨ng ®iÒu hµnh qu¶ lý còng ch­a ®¸p øng tèt yªu cÇu ®Ò ra khi triÓn khai chuyÓn ®æi, dÉn ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng ch­a t­¬ng xøng. Thø hai, c¸c tæng c«ng ty, c«ng ty Nhµ n­íc thËt sù ch­a ®ñ m¹nh, tiÒm lùc vÒ kinh tÕ, tµi chÝnh ch­a lín, thiÕu vèn ho¹t ®éng, ch­a x¸c ®Þnh ®­îc nhiÖm vô chÝnh trÞ, chiÕn l­îc ph¸t triÓn râ rµng, ®ang bÞ ¸p lùc m¹nh tõ viÖc c¹nh tranh cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c còng nh­ cña doanh nghiÖp n­íc ngoµi do ch­a héi tô ®ñ tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, nhanh nh¹y trong c¬ chÕ míi. §Æc biÖt lµ c«ng ty mÑ ch­a ®¶m b¶o n¨ng lùc vÒ nhiÒu mÆt, vai trß ch­a râ rµng trong viÖc chi phèi, ®iÒu hµnh ho¹t ®éng cña tËp ®oµn. Do ®ã, khi chuyÓn sang m« h×nh tËp ®oµn c«ng ty con-c«ng ty mÑ ho¹t ®éng rÊt khã kh¨n, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kh«ng nh­ mong muèn. Cã nhiÒu tr­¬ng hîp kh«ng thÓ chän ®­îc c«ng ty mÑ theo ®óng nghÜa cña nã vµ viÖc ho¹t ®éng cña c«ng ty mÑ-c«ng ty con vÉn gi÷ thãi quen ®iÒu hµnh b»ng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh. Thø ba, thÞ tr­êng tµi chÝnh ë ViÖt Nam míi h×nh thµnh cßn míi mÏ vµ rÊt s¬ khai, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn bÊt æn ®Þnh, doanh sè trao ®æi, mua b¸n ch­a ®¸ng kÓ, c¸c c«ng cô tµi chÝnh ®Ó huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng cßn h¹n chÕ, dÉn ®Õn nhµ ®Çu t­ kh«ng yªn t©m ®Ó ®Çu t­ vµ c¸c doanh nghiÖp còng kh«ng mÆn mµ víi kªnh huy ®éng vèn nµy. XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng vµ c¸c nguyªn nh©n c¬ b¶n trªn ®©y, viÖc nghiªn cøu ®Ó ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p h÷u hiÖu nh»m t¨ng c­êng huy ®éng vèn ®èi víi c¸c tæng c«ng ty, c«ng ty Nhµ n­íc ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con lµ hÕt søc cÊp thiÕt. 2/ Gi¶i ph¸p t¨ng c­êng huy ®éng vèn Mét lµ, §Èy nhanh tiÕn tr×nh s¾p xÕp l¹i, chuyÓn h×nh thøc së h÷u c¸c doanh nghiÖp theo h­íng cæ phÇn ho¸, gi¶m tû lÖ vèn Nhµ n­íc trong c¸c doanh nghiÖp, Nhµ n­íc chØ n¾m gi÷ quyÒn chi phèi trong mét sè lÜnh vùc quan träng, cã ý nghÜa ®Þnh h­íng ph¸t triÓn. Trªn c¬ së ®ã, h×nh thµnh c¸c nguån vèn ®iÒu lÖ ban ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp ®ång thêi tËp trung huy ®éng nguån vèn lín trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh b»ng viÖc ph¸t hµnh c¸c lo¹i c«ng cô huy ®éng vèn, ®Æc biÖt lµ ph¸t hµnh c¸c chøng kho¸n trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, nªn tiÕn hµnh tõng b­íc theo lé tr×nh víi nguyªn t¾c ch¾c ch¾n vµ hiÖu qu¶, tr­íc hÕt chuyÓn ®æi c¸c tæng c«ng ty thËt sù cã n¨ng lùc tµi chÝnh, ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cao, trªn c¬ së ®ã nh©n réng b»ng c¸ch kÕt n¹p thªm c¸c c«ng ty con kh¸c, sau ®ã míi tÝnh ®Õn c¸c doanh nghiÖp kh¸c. Cã nh­ thÕ míi t¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh cña c¸c c«ng ty mÑ, c«ng ty con vµ t¹o b­íc ®ét ph¸ trong tËp ®oµn kinh tÕ. Hai lµ, N©ng cao tr×nh ®é tæ chøc qu¶n lý, tr×nh ®é chuyªn m«n cho ®éi ngò c¸n bé trong tËp ®oµn, n©ng cao hiÓu biÕt vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng khi chuyÓn ®æi c¸c Tæng c«ng ty Nhµ n­íc, c«ng ty ®éc lËp, c¸c c«ng ty h¹ch to¸n ®éc lËp cña Tæng c«ng ty Nhµ n­íc sang m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con, chuÈn bÞ tèt c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tÝnh ph¸p lý, tæ chøc, thñ tôc, ®Æc biÖt lµ c¸c ®iÒu kiÖn vÒ tµi chÝnh ®Ó ®Èy nhanh tiÕn ®é chuyÓn ®æi m« h×nh theo chñ tr­¬ng cña Nhµ n­íc ta. Ba lµ, N©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh, hiÖu qu¶ sö dông vèn cña c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn kinh tÕ. CÇn ph¶i ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc, ®Þnh h­íng ho¹t ®éng tæng thÓ trong ng¾n h¹n vµ dµi h¹n cho tËp ®oµn còng nh­ tõng thµnh viªn; ph¸t huy søc m¹nh tæng hîp cña c¸c thµnh viªn vÒ ngµnh nghÒ chuyªn m«n, khoa häc c«ng nghÖ, c¸c mèi quan hÖ còng nh­ th­¬ng hiÖu cña tËp ®oµn; n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý, tiÕt kiÖm chÝ s¶n xuÊt, n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c lo¹i m¸y mãc thiÕt bÞ, tµi s¶n cè ®Þnh, tr¸nh l·ng phÝ; h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, më réng thÞ phÇn, n©ng cao tÝnh c¹nh tranh cña s¶n phÈm; x¸c ®Þnh c¬ cÊu vèn hîp lý cho tõng lo¹i h×nh ho¹t ®éng ®Ó cã thÓ gi¶m chi phÝ vèn; t¨ng c­êng c«ng t¸c kiÓm tra, kiÓm so¸t néi bé ®Ó ph¸t hiÖn, ng¨n chÆn c¸c hµnh vi tiªu cùc; t¹o lîi nhuËn víi qui m« ngµy cµng cao, còng nh­ kh¼ng ®Þnh uy tÝn cña tËp ®oµn trªn th­¬ng tr­êng. §ã lµ c¬ së v÷ng ch¾c cho c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con tiÕn hµnh huy ®éng c¸c nguån vèn trong vµ ngoµi tËp ®oµn ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh. Bèn lµ, B»ng mäi c¸ch ph¶i lµm cho c«ng ty mÑ m¹nh lªn. Tr­íc hÕt ph¶i t¹o c¬ chÕ cho c«ng ty mÑ huy ®éng ®­îc vèn b»ng c¸ch cho phÐp cæ phÇn hãa mét sè c«ng ty mÑ ®Ó c«ng ty mÑ cã thÓ huy ®éng ®­îc c¸c nguån vèn lín trªn thÞ tr­êng. HoÆc cã thÓ cæ phÇp ho¸ c«ng ty con cµng nhiÒu cµng tèt ®Ó thu bít phÇn vèn vÒ cho c«ng ty mÑ, lµm mÑ m¹nh lªn vµ thùc sù ®©y lµ c¸ch ®Ó huy ®éng vèn. MÆt kh¸c, cÇng n©ng cao n¨ng lùc ®iÒu hµnh, chØ ®¹o, chi phèi cña c«ng ty mÑ ®èi víi c¸c c«ng ty con trong viÖc ®iÒu hoµ nguån, gi÷a c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn, gi÷a c«ng ty mÑ vµ c¸c c«ng ty con vµ ng­îc l¹i, bëi v× trong c¸c thêi ®iÓm kh¸c nhau th× nhu cÇu vÒ vèn vµ dßng tiÒn cña c¸c thµnh viªn kh«ng gièng nhau, do ®ã cã thÓ ®iÒu chuyÓn c¸c nguån vèn tõ c¸c thµnh viªn t¹m thêi cã vèn nhµn rçi sang c¸c thµnh viªn ®ang thiÕu vèn trªn c¬ së ®¶m b¶o hµi hoµ lîi Ých gi÷a c¸c bªn. N¨m lµ, §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc, c«ng cô huy ®éng vèn ngoµi tËp ®oµn, cô thÓ: - Huy ®éng tõ nguån vèn vay c¸c tæ chøc tµi chÝnh, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i. Mét mÆt. c¸c thµnh viªn trong tËp ®oµn ph¶i cã gi¶i ph¸p lµnh m¹nh ho¸ t×nh h×nh tµi chÝnh cña m×nh, thu håi nhanh c«ng nî, c©n ®èi nguån tr¶ nî vay ®óng h¹n, gi¶m hµng ho¸ tån kho, ®Èy nhanh vßng quay, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña vèn, x¸c ®Þnh c¬ cÊu vèn hîp lý gi÷a vèn nî vµ vèn chñ së h÷u, lùa chän c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cã bÒ dµy ho¹t ®éng, thñ tôc ®¬n gi¶n, cã quan hÖ uy tÝn, th­êng xuyªn víi tËp ®oµn ®Ó t¹o thuËn lîi h¬n trong giao dÞch. MÆt kh¸c, c¸c thµnh viªn cÇn tranh thñ sù uy tÝn còng nh­ th­¬ng hiÖu cña c«ng ty mÑ trªn th­¬ng tr­êng ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông trong viÖc thùc hiÖn b¶o l·nh cho c«ng ty con vay vèn; chuÈn bÞ tèt c¸c thñ tôc vÒ ph¸p nh©n, tµi s¶n ®¶m b¶o tiÒn vay, ®¸p øng tèt c¸c ®iÒu kiÖn cña c¸c tæ chøc tÝn dông khi vay vèn. - Huy ®éng vèn b»ng ph¸t hµnh c¸c lo¹i c«ng cô tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n nh­: cæ phiÕu, tr¸i phiÕu ... CÇn ph¶i am hiÓu vÒ c¸c c«ng cô huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, x¸c ®Þnh c¬ cÊu vèn tõng thêi kú ®Ó cã thÓ lùa chän c«ng cô huy ®éng vèn hîp lý; cÇn ph¶i minh b¹ch t×nh h×nh tµi chÝnh còng nh­ ph¶i lùa chän dù ¸n hoÆc ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt kinh doanh hiÖu qu¶ ®Ó tµi trî b»ng nguån vèn huy ®éng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. HiÖn nay, thÞ tr­êng chøng kho¸n ë n­íc ta còng t­¬ng ®èi hÊp dÉn, nªn ®©y lµ mét kªnh huy ®éng vèn rÊt quan träng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. - Huy ®éng vèn qua thuª mua tµi s¶n: ®©y lµ mét h×nh thøc míi mÎ t¹i ViÖt nam, nh­ng nã còng ®· ®i vµo thùc tiÔn v× h×nh thøc huy ®éng vèn nµy cã rÊt nhiÒu ­u ®iÓm. §©y còng lµ mét h×nh thøc cho vay vèn cña ng­êi cho thuª tµi s¶n v× hä sÏ thu ®­îc phÝ cho thuª. Cßn ®èi víi ng­êi ®i thuª rÊt cã lîi v× trong tr­êng hîp hä kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt vèn nh­ng hä ®­îc sö dông tµi s¶n ®i thuª ®Ó s¶n xuÊt. Theo Nghi ®Þnh sè 65/2005/N§-CP ngµy 29/05/2005 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc söa ®æi, bæ sung mét sè ®iÒu cña NghÞ ®Þnh sè 16/2001/N§-CP ngµy 02/05/2001 cña ChÝnh phñ vÒ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña C«ng ty cho thuª tµi chÝnh, mét giao dÞch cho thuª tµi chÝnh ph¶i tho¶ m·n mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn sau ®©y: + Khi kÕt thóc thêi h¹n cho thuª theo hîp ®ång, bªn thuª ®­îc chuyÓn quyÒn së h÷u tµi s¶n thuª hoÆc ®­îc tiÕp tôc thuª theo sù tho¶ thuËn cña hai bªn; + Khi kÕt thóc thêi h¹n cho thuª theo hîp ®ång, bªn thuª ®­îc quyÒn ­u tiªn mua tµi s¶n thuª theo gi¸ danh nghÜa thÊp h¬n gi¸ thùc tÕ cña tµi s¶n thuª t¹i thêi ®iÓm mua l¹i; + Thêi h¹n cho thuª mét lo¹i tµi s¶n Ýt nhÊt ph¶i b»ng 60% thêi gian cÇn thiÕt ®Ó khÊu hao tµi s¶n thuª; + Tæng sè tiÒn thuª mét lo¹i tµi s¶n qui ®Þnh t¹i hîp ®ång cho thuª tµi chÝnh, Ýt nhÊt ph¶i t­¬ng ®­¬ng víi gi¸ trÞ cña tµi s¶n ®ã t¹i thêi ®iÓm ký hîp ®ång. - Huy ®éng vèn tõ c¸n bé c«ng nh©n viªn trong tËp ®oµn. §©y lµ mét gi¶i ph¸p quan träng nh»m ph¸t huy néi lùc cña tËp ®oµn. Nguån nµy ®­îc huy ®éng tõ nh÷ng kho¶n thu nhËp dïng ®Ó tÝch luü hay c¸c kho¶n nhµn rçi cña c¸n bé c«ng nh©n viªn cña c¸c thµnh viªn. HiÖn nay, c¸c doanh nghiÖp sö dông réng r·i h×nh thøc nµy vµ ®· mang l¹i hiÖu qu¶ nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng. TËp ®oµn kinh tÕ ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con lµ mét tËp hîp víi qui m« tæ chøc lín do ®ã nÕu ph¸t huy ®­îc kªnh huy ®éng vèn tõ c¸n bé c«ng nh©n viªn th× rÊt cã hiÖu qu¶. - Mét sè h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c tËp ®oµn còng cÇn ph¶i quan t©m thùc hiÖn trong tõng ®iÒu kiÖn cô thÓ nh­: vay vèn b»ng c¸ch cÇm cè hoÆc chiÕt khÊu c¸c bé chøng tõ cã gi¸ (nh­ hèi phiÕu, th­¬ng phiÕu, tr¸i phiÕu, kú phiÕu ...); xin vay hîp vèn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong tr­êng hîp vay vèn ®Ó thùc hiÖn c¸c dù ¸n lín, thêi gian kÐo dµi, cã thÓ khã kh¨n khi vay mét ng©n hµng v× kh¶ n¨ng rñi ro cao; huy ®éng vèn qua liªn doanh, liªn kÕt v× ®©y lµ mét h×nh thöc rÊt cã lîi cho tËp ®oµn v× kh«ng nh÷ng cã thÓ huy ®éng vèn mµ cßn tranh thñ ®­îc c«ng nghÖ, tr×nh ®é qu¶n lý cña ®èi t¸c; huy ®éng vèn tõ ngoµi n­íc qua ph¸t hµnh cæ phiÕu doanh nghiÖp, tr¸i phiÕu doanh nghiÖp ra n­íc ngoµi, vay th­¬ng m¹i c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ, vay l¹i ChÝnh phñ tõ c¸c kho¶n ChÝnh phñ vay tõ c¸c tæ chøc, c¸ nh©n n­íc ngoµi ... S¸u lµ, kiÕn nghÞ víi ChÝnh phñ, c¸c cÊp c¸c ngµnh liªn quan sím ban hµnh c¸c c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®Ó cho ra ®êi vµ ho¹t ®éng cña Tæng c«ng ty §Çu t­ vµ Kinh doanh vèn nhµ n­íc.Theo ®ã, c¸c bé, ngµnh sÏ kh«ng qu¶n lý vèn t¹i c¸c doanh nghiÖp nh­ hiÖn nay n÷a mµ giao cho Tæng c«ng ty nµy ®øng ra ®Çu t­ vµ qu¶n lý riªng phÇn vèn cña Nhµ n­¬c. §ã lµ c¸ch xo¸ bá c¬ chÕ chñ qu¶n, t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc tù chñ, kinh doanh hiÖu qu¶ h¬n. §ång thêi, c¬ chÕ hoµn thiÖn sÏ “t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c mÑ kh«ng chØ nu«i m×nh mÑ mµ nu«i ®­îc nhiÒu con, t¹o ra th­¬ng hiÖu m¹nh ®Ó c¶ gia ®×nh v­¬n ra héi nhËp”. MÆt kh¸c, ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh lµ mét gi¶i ph¸p t¹o nguån vèn huy ®éng mang tÝnh chiÕn l­îc cho c¸c tËp ®oµn kinh tÕ. §ßi hái trong giai ®oµn nµy cÇn ph¶i cã nh÷ng c¬ chÕ chÝnh s¸ch thuËn lîi, t¹o ®­îc sù hÊp dÉn cho c¸c doanh nghiÖp tiÕp cËn víi ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, ®Æc biÖt lµ thÞ tr­êng chøng kho¸n. TiÕp tôc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ c¸c doanh nghiÖp lín thuéc nh÷ng lÜnh vùc then chèt cña nÒn kinh tÕ, ho¹t ®éng hiÖu qu¶, ®ång thêi g¾n víi viÖc niªm yÕt giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó t¨ng sè l­îng vµ ®a d¹ng c¸c hµng ho¸ còng nh­ c¸c h×nh thøc giao dÞch trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. MÆt kh¸c, cÇn ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý cña Nhµ n­íc theo h­íng gi¸m s¸t tõ xa th«ng qua ban hµnh c¸c tiªu chuÈn, chuÈn mùc cña thÞ tr­êng, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc. Ph¸t triÓn hÖ thèng c¸c c«ng ty chøng kho¸n, c«ng ty qu¶n lý quü vµ quü ®Çu t­ chøng kho¸n, hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng giao dÞch ®iÖn tö, tù ®éng ho¸ c¸c ho¹t ®éng l­u ký, thanh to¸n bï trõ vµ hÖ thèng th«ng tin ... KÕt luËn ViÖc chuyÓn ®æi c¸c tæng c«ng ty, c«ng ty sang ho¹t ®éng theo m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta. §©y lµ mét m« h×nh ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cÇn ®­îc ph¸t triÓn nh©n réng. Tuy nhiªn, trong thêi gian ®Çu triÓn khai thùc hiÖn, cÇn ph¶i cã nh÷ng nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ ®Ó ®­a ra c¸c gi¶p ph¸p hoµn thiÖn c¬ chÕ vµ n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con nh»m ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra víi møc ®é cao nhÊt. Trong ph¹m vi mét bµi tËp lín cña m«n häc, b»ng nh÷ng kiÕn thøc tiÕp thu trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc tÕ thùc hiÖn, em xin ®óc kÕt nh÷ng hiÓu biÕt cña m×nh vÒ ho¹t ®éng cña tËp ®oµn kinh tÕ, thùc tr¹ng vµ mét sè gi¶i ph¸p chñ yÕu t¨ng c­êng huy ®éng vèn ®èi víi m« h×nh c«ng ty mÑ-c«ng ty con hiÖn nay t¹i ViÖt Nam. Hy väng r»ng nh÷ng néi dung trong bµi viÕt nµy sÏ gãp mét phÇn nhá vµo thùc tiÔn nÒn kinh tÕ cña n­íc ta. Trong qu¸ tr×nh viÕt bµi, kh«ng thÓ tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt, h¹n chÕ, em rÊt mong nhËn ®­îc sù gãp ý, bæ sung cña gi¸o viªn gi¶ng d¹y ®Ó bµi viÕt nµy cµng ®­îc hoµn thiÖn h¬n./.