Đề tài Cải cách doanh nghiệp nhà nước theo hướng cổ phần hóa ở nước ta hiện nay

Lêi nãi ®Çu Trªn c¬ së ®æi míi t­ duy , nh÷ng n¨m gÇn ®©y nÒn kinh tÕ ho¸ tËp trung ë n­íc ta ®· chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nh­ mét ®ßi hái tÊt yÕu cña sù ph¸t triÓn . Trong ®iÒu kiÖn c¬ chÕ qu¶n lý thay ®æi , khi hiÖu qu¶ kinh doanh trë thµnh yªó tè sèng cßn cña mçi doanh nghiÖp th× c¸c doanh nghiÖp thuéc khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®· béc lé ®Çy ®ñ nh÷ng yÕu kÐm , l©m vµo t×nh tr¹ng sa sót vµ khñng ho¶ng . vËy vÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó cÊu tróc l¹i së h÷u nhµ n­íc vµ c¶i c¸ch khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ vµ vai trß cña nã theo tinh thÇn nghÞ quyÕt ®¹i héi VI vµ VII cña ®¶ng . vÊn ®Ò nµy ®· ®­îc nhiÒu nhµ kinh tÕ hßc , lý luËn häc nghiªn cøu kü l­ìng vµ hä ®· ®­a ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n , phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ n­íc ta hiÖn nay. Mét trong nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh chÊt chiÕn l­îc nhÊt lµ “TiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN” nh»m ®a d¹ng së h÷u , ®­a yÕu tè c¹nh tranh lµm ®éng lùc t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh vµ x¸c lËp mét m« h×nh h÷u hiÖu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . XÐt trªn mét møc ®é quan träng cña chiÕn l­îc nµy . Em quyÕt ®Þnh chän tiÓu luËn “ C¶i c¸ch Doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng Cæ phÇn hoa ë n­íc ta hiÖn nay” víi t­ c¸ch lµ mét c«ng tr×nh khoa häc nhá . V× vËy trong khu«n khæ bµi viÕt nµy em chØ xin ®Ò cËp mét vµi suy nghÜ liªn quan ®Õn ®Ò tµi . Ch­¬ng I - Sù cÇn thiÕt ph¶i cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN ë ViÖt Nam I . C«ng ty cæ phÇn – mét h×nh thøc tæ chøc kinh doanh 1. C«ng ty cæ phÇn lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ tr­êng. C«ng ty cæ phÇn ra ®êi trong qu¸ tr×nh x· héi hãa së h÷u t­ nh©n trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . Qu¸ tr×nh nµy ®­îc thÓ hiÖn th«ng qua trao ®æi vµ th«ng qua tÝn dông . Trong toµn bé qóa tr×nh t¸i s¶n xuÊt x· héi , mét ng­êi chñ së h÷u cã thÓ tham gia nhiÒu ho¹t ®éng chiÕm h÷u thùc tÕ vµ ng­îc l¹i , mét ho¹t ®éng chiÕm h÷u thùc tÕ còng cã nhiÒu chñ së h÷u tham gia. Sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng trao ®æi vµ tÝn dông ®· gióp cho qu¸ tr×nh x· héi ho¸ së h÷u ®¹t ®Õn tr×nh ®é cho phÐp h×nh thµnh hÖ thèng ng©n hµng , thi tr­êng tµi chÝnh vµ c¸c c«ng ty cæ phÇn . LÞch sö h×nh thµnh vµ ph¶t triÓn h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn b¾t ®Çu tõ h×nh th¸i kinh doanh mét chñ ph¸t triÓn lªn h×nh th¸i kinh doanh chung vèn (lµ h×nh th¸i kinh doanh hîp t¸c cña nh÷ng ng­¬× s¶n xuÊt nhá vµ lµ h×nh th¸i chung vèn nh­ c«ng ty hîp danh cña c¸c nhµ t­ s¶n ) vµ sau ®ã ph¸t triÓn lªn h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn .C¸c b­íc ph¸t trªn diÔn ra mét c¸ch cã tuÇn tù vÒ ph­¬ng diÖn lÞch sö , tuy r»ng c¸c b­íc chuyÓn tiÕp cña c¸c giai ®o¹n kh«ng cã ranh giíi r¹ch rßi nµo ,vµ do sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu gi÷a c¸c nÒn kinh tÕ nªn ë bÊt kú mét quèc gia nµo còng cã kÕt cÊu ®a së h÷u víi sù cã mÆt cña tÊt c¶ c¸c lo¹i h×nh së h÷u nãi trªn .Tuy nhiªn nÒn kinh tÕ cµng ph¸t triÓn ë møc ®é cao (®Æc biÖt lµ sù ph¸t triÓn cña tÝn dông th­¬ng nghiÖp vµ tÝn dông ng©n hµng) th× vai trß cña c«ng ty cæ phÇn cµng lín. ë c¸c nÒn kinh tÕ nµy sè l­îng c«ng ty cæ phÇn nhá h¬n so víi c¸c lo¹i h×nh c«ng ty së h÷u kh¸c nh­ng nã chiÕm tû träng rÊt lín vÒ vèn ®Çu t­ vµ quy m« kinh tÕ mµ nã chi phèi. Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn ®¸nh dÊu sù chuyÓn h­íng nÒn kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i vay m­în chñ yÕu ( th«ng qua ng©n hµng hoÆc chung vèn ) sang huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh . C¸c c«ng ty cæ phÇn lµ nguån cung cÊp s¶n phÈm cho sù phån thÞnh cña thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ ng­îc l¹i ,sù thÞnh v­îng cña thÞ tr­êng tµi chÝnh sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn . Sù h×nh thµnh thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ b­íc tiÕp theo ®Ó gióp c¸c c«ng ty cæ phÇn më réng vµ x©m nhËp ngµy cµng m¹nh mÏ vµo hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . ThÞ tr­êng chøng kho¸n lµ trung t©m ph¶n ¸nh tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng . 2. §Æc ®iÓm cña c¸c c«ng ty cæ phÇn XÐt vÒ mÆt ph¸p lý: C«ng ty cæ phÇn lµ mét tæ chøc kinh doanh cã t­ c¸ch ph¸p nh©n , trong ®ã vèn kinh doanh lµ do nhiÒu ng­êi ®ãng gãp d­ãi h×nh thøc mua cæ phÇn , mµ hä lµ cæ ®«ng .C¸c cæ ®«ng chØ cã tr¸ch nhiÖm víi c¸c cam kÕt tµi chÝnh cña c«ng ty trong giíi h¹n sè tiÒn mµ hä ®ãng gãp , cã nghÜa hä chØ cã tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty trong ph¹m vi sè tiÒn mµ hä ®ãng gãp , víi ®Æc ®iÓm nµy ,nÕu c«ng ty bÞ ph¸ s¶n hä kh«ng chÞu tr¸ch nhiÖm v« h¹n nh­ h×nh thøc kinh doanh mét chñ hoÆc chung vèn . V× vËy h×nh thøc nµy võa thu hót ®­îc l­îng vèn ®Çu t­ lín trong toµn x· héi l¹i võa san sÎ sù rñi ro trªn th­¬ng tr­êng cho nh÷ng ng­êi bá vèn ®©ï t­ ®Ó kinh doanh . H¬n n÷a qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ,sù di chuyÓn cña c¸c cæ phiÕu víi t­ c¸ch lµ hµng hãa vèn ®Çu t­ ,c«ng chóng (lµ c¸c cæ ®«ng ) ®· “bá phiÕu tÝn nhiÖm “ cho nh÷ng ngµnh nh÷ng lÜnh vùc , nh÷ng c«ng ty mµ hä cho lµ cã triÓn väng . C¬ chÕ nµy gióp cho ng­êi ®Çu t­ ph©n t¸n ®­îc nguån vèn cña m×nh vµo nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau ®Ó gi¶m rñi ro trong kinh doanh VËy lµ sù tham gia cã tÝnh chÊt x· héi cña c«ng chóng vµo quan hÖ së h÷u vµ qu¸ tr×nh qu¶n lý , lùa chän c¬ cÊu nghµnh …®· trë thµnh nh÷ng gîi ý thiÕt thùc cho c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch kinh tÕ ë tÇm vÜ m«. Cã thÓ nãi vÒ mÆt ph¸p lý h×nh thøc cæ phÇn cã t­ c¸ch hoµn h¶o nhÊt so víi c¸c h×nh thøc tr­íc ®Ó chia sÎ c¸c rñi ro cña ®êi sèng kinh doanh, kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ph¸p lý h÷u h¹n vµ c«ng ty th× ®Òu ®¬n gi¶n lµ mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng kh«ng thÓ nµo thu h¸i lîi Ých cã ®­îc khi nh÷ng l­îng t­ b¶n lín cÇn ®­îc thu hót vµo nh÷ng c«ng ty víi quy m« cã hiÖu qu¶ , s¶n xuÊt ra nhiÒu lo¹i s¶n phÈm bæ sung cho nhau , chia sÎ nh÷ng rñi ro vµ sö dông tèt nhÊt kinh tÕ cña nh÷ng ®¬n vÞ nghiªn cøu lín vµ kiÕn thøc qu¶n lý. XÐt vÒ mÆt huy ®éng vèn: c«ng ty cæ phÇn ®· gi¶i quyÕt hÕt søc thµnh c«ng ,víi phÇn ®«ng d©n chóng th× hä kh«ng ®ñ ®Ó thµnh lËp mét c«ng ty riªng , do ®ã kh«ng thÓ tù kinh doanh ®­îc. Nh­ng víi c¸ch mua cæ phiÕu ®Ó trë thµnh cæ ®«ng cña cïng mét lóc nhiÒu c«ng ty th× hä cã thÓ lµm ®­îc. C¸c c«ng ty cæ phÇn ®· t¹o ®iÒu kiÖn cho hä cã c¬ héi ®Ó ®Çu t­ mét c¸ch cã lîi vµ an toµn víi nh÷ng kho¶n vèn nhá. Hä cã thÓ göi tiÕt kiÖm hoÆc mua tr¸i phiÔu cña ng©n hµng , song tham gia vµo c«ng ty cæ phÇn cã søc hÊp dÉn vµ høa hÑn h¬n: - Thø nhÊt: mua cæ phiÕu cña c«ng ty cæ phÇn ngoµi viÖc h­ëng lîi tøc cæ phÇn ( th­êng cao h¬n l·i suÊt ng©n hµng) hä cßn hy väng kho¶n thu nhËp ngÇm nhê viÖc gia t¨ng gi¸ trÞ cæ phiÕu khi c«ng ty lµm ¨n cã hiÖu qu¶. - Thø hai: c¸c cæ ®«ng cã quyÒn tham gia qu¶n lý theo ®iÒu lÖ c«ng ty vµ ®­îc ph¸p luËt ®¶m b¶o , do ®ã lµm cho quyÒn së h÷u cña cæ ®«ng trë nªn cô thÓ h¬n - Thø ba: cæ ®«ng cã quyÒn ®­îc ­u ®·i trong viÖc mua nh÷ng cæ phiÕu míi ph¸t hµnh cña c«ng ty tr­íc khi ®­îc ®em b¸n réng r·i cho c«ng chóng. V× vËy c«ng ty cæ phÇn cã søc thu hót vèn ®Çu t­ réng r·i trong c«ng chóng. TÝnh x· héi ho¸ së h÷u cña c«ng ty cæ phÇn v­ît tréi h¬n c¸c h×nh thøc kh¸c lµ ë chç ®ã. H×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn ®· thùc hiÖn ®­îc viÖc t¸ch quan hÖ së h÷u ra khái qu¸ tr×nh kinh doanh ,t¸ch quyÒn së h÷u víi quyÒn qu¶n lý vµ sö dông. Nãi c¸ch kh¸c c«ng ty cæ phÇn t¹o nªn mét h×nh th¸i x· héi ho¸ së h÷u cña mét bªn lµ ®«ng ®¶o quÇn chóng, cßn bªn kia lµ tÇng líp c¸c nhµ qu¶n trÞ, qu¶n lý kinh doanh chuyªn nghiÖp ®­îc tù do sö dông nguån t­ b¶n x· héi lín cho nh÷ng môc ®Ých, qui m« kinh doanh cña c«ng ty. Nh÷ng ng­êi gãp vèn trong c«ng ty cæ phÇn kh«ng trùc tiÕp ®øng ra kinh doanh mµ uû th¸c cho mét bé m¸y qu¶n lý cña c«ng ty ( héi ®ång qu¶n trÞ, ban gi¸m ®èc ). B¶n th©n c«ng ty còng ®­îc ph¸p luËt thõa nhËn lµ mét ph¸p nh©n ®éc lËp t¸ch rêi c¸c c¸ nh©n gãp vèn vµ kiÓm so¸t nã. Nhê ®ã c«ng ty cæ phÇn tiÕn hµnh mäi ho¹t ®éng kinh doanh d­íi danh nghÜa cña chÝnh vµ nhËn tr¸ch nhiÖm víi c¸c cam kÕt tµi chÝnh chung cña c«ng ty. C¬ cÊu tæ chøc gi¶n ®¬n cña c«ng ty cæ phÇn lµ ®¹i héi cæ ®«ng ( lµ tæ chøc ®¹i diÖn quyÒn së h­ò tèi cao cña c«ng ty , cã tr¸ch nhiÖm vµ b·i nhiÖm héi ®ång qu¶n trÞ , ban gi¸m ®èc ) B¶n th©n c«ng ty còng ®­îc ph¸p luËt thõa nh©n lµ mét ph¸p nh©n ®éc lËp t¸ch rêi c¸c c¸ nh©n gãp vèn vµ kiÓm so¸t nã .Nhê ®ã c«ng ty cæ phÇn tiÕn hµnh mäi ho¹t ®éng kinh doanh d­íi danh nghÜa cña nã .Nhê ®ã c«ng ty cæ phÇn tiÕn hµnh mäi ho¹t ®éng kinh doanh d­íi danh nghÜa cña chÝnh m×nh vµ nhËn tr¸ch nhiÖm víi c¸c cam kÕt tµi chÝnh cña c«ng ty. C¬ cÊu tæ chøc ®¬n gi¶n ®¬n cña c«ng ty cæ phÇn ho¸ lµ ®¹i héi cæ ®«ng ( lµ tæ chøc ®¹i diÖn quyÒn tæ chøc tè c¸o cña c«ng ty , cã tr¸ch nhiÖm lùu chän vµ b·i miÔn héi ®ång qu¶n trÞ , söa ch÷a ®iÒu lÖ c«ng ty , ph©n chia lîi nhuËn cæ phÇn , ph¸t hµnh thªm tr¸i phiÕu hoÆc hîp nhÊt c¸c c«ng ty kh¸c …) Héi ®ång qu¶n trÞ cã tr¸ch nhiÖm b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn ®Çu t­ cña cæ ®«ng , ho¹ch ®Þnh chiÕn l­îc tµi chÝnh vµ ®Çu t­ , kinh doanh cña c«ng ty , trong ®ã ®¹i diªn quyÒn lùc vµ tr¸ch nhiÖm lµ ban gi¸m ®èc ®IÒu hµnh ) Ban kiÓm so¸t (thùc hiÖn viÖc kiÓm tra ,gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty ®Ó b¶o ®¶m lîi Ých ng­êi gãp vèn ) Víi hÖ thèng tæ chøc nh­ vËy ,c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn víi quy m« khæng lå , h×nh thµnh c¸c c«ng ty quèc gia , xuyªn quèc gia .Sù ph©n chia r¹ch rßi chøc n¨ng së h÷u , ph©n phèi vµ ®iÒu hµnh qu¶n lý trong c«ng ty cæ phÇn , gãp phÇn to lín vµo hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña c«ng ty , bëi ®éi ngò c¸c nhµ qu¶n lý tµi n¨ng s¸ng t¹o , chuyªn nghiÖp ®­îc “mÆc søc vÉy vïng “ trong lÜnh vùc kinh doanh cña m×nh mµ kh«ng bÞ søc Ðp , sù gß bã cña ng­êi së h÷u chi phèi hä ho¹t ®éng theo ®iÒu lÖ c«ng ty. 3. Vai trß cña c«ng ty cæ phÇn - Thø nhÊt c«ng ty cæ phÇn th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n cã kh¶ n¨ng tËp trung vèn nhanh vµ nhiÒu ®Ó ®ñ søc thùc hiªn c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh víi qui m« khæng lå mµ tõng nhµ khing doanh riªng biÖt kh«ng thÓ lµm næi .TÊt nhiªn kh«ng chØ c¸c c«ng ty cæ phÇn míi cã kh¶ n¨ng ho¹t ®éng vµ tËp trung vèn mµ cã thÓ th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng , tµI chÝnh nh­ng c«ng ty cæ phÇn lµ c¬ së kinh tÕ chñ yÕu cho ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tµI chÝnh h×ng thµnh thÞ tr­ßng vèn cña nÒn kinh tÕ . - Thø hai :c«ng ty cæ phÇn gãp phÇn n©ng cao s¶n xuÊt kinh doanh do chÝnh c«ng ty quyÕt ®Þnh .H¬n n÷a do h×nh thøc tù cÊp ph¸t tµI chÝnh b¾ng huy ®éng c¸c nguån vèn trong d©n c­ ®· ®Ò cao trachs nhiªm cña c«ng ty vµ n©ng cao sù quan t©m cña c«ng ty ®Õn hiÖu qu¶ sö dông tiÒn vèn .MÆt kh¸c do søc Ðp cña cæ ®«ng trong viÖc ®ßi chia l·i cæ phÇn vµ muèn duy tr× gi¸ cæ phiÕu cao trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n khiÕn cho c«ng typh¶I phÊn ®¸u vµ muèn duy trú gi¸ cæ phiÕu cao trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n khiÕn cho c«ng ty ph¶i phÊn ®Êu n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông tiÒn vèn . + Do lîi nhuËn c¸c c«ng ty cæ phÇn kh¸c nhau traong c¸c lÜnh vùc kh¸c nhau thóc ®Èy , nªn cã thÓ dÉn d¾t tiÒn vèn nhµn rçi tõ nhiÒu kªnh kh¸c nhau trong x· héi vµo c¸c lÜnh vùc , vµo c¸c nghµnh cã n¨ng suÊt lao ®éng vµ tû suÊt lîi nhuËn cao,lµm cho vèn ®­îc ph©n bæ vµ sö dông cã hiÖu qu¶ trong nÒn kinh tÕ . + C«ng ty cæ phÇn cho phÐp x¸c nhËn quyÒn së h÷u vÒ tµI s¶n cña ng­êi së h÷u vµ x¸c ®Þnh sè vèn cña nh÷ng mçi thµnh viªn th«ng qua sè l­îng cæ phÇn mµ cæ ®«ng n¾m gi÷ .Theo c¬ chÕ qu¶n lý tµi chÝnh cña c¸c DNNN tr­íc ®©y th× tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn h¹n ®èi víi sè vèn ( tµi s¶n) cña doanh nghiÖp kh«ng rµng víi mäi thua lç cña doanh ngiÖp nhµ n­íc ph¶i g¸nh chÞu. C¸ch qu¶n lý tæ chøc kinh doanh theo kiÓu h×nh thøc cæ phÇn kh¾c phôc ®­îc nh­îc ®iÓm nµy vµ thùc chÊt ®· t¸ch ®­îc quyÒn së h÷u ra khái quyÒn qu¶n lý kinh doanh .§IÒu ®ã cho phÐp ng­êi gi¸m ®èc chñ ®éng linh ho¹t t×m kiÕm vµ thùc thi c¸c gi¶I ph¸p kinh doanh cã lîi nhÊt ®èi víi c«ng ty m×nh . - Thø ba : c«ng ty cæ phÇn cã kh¶ n¨ng phèi hîp c¸c lùc l­îng kinh tÕ kh¸c nhau ,duy tr× ®­îc mèi liªn hÖ gi÷a c¸c thµnh viªn .C¸c thµnh viªn nµy cïng tån t¹i vµ ph¸t huy ®­îc nh÷ng thÕ m¹nh riªng , do ®ã lµm gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt sù ng­ng trÖ cña c¸c nguån vèn vµ sù ®æ vì , gi¸n ®o¹n cña c¸c ho¹t ®éng kinh doanh . - Thø t­ : c«ng ty cæ phÇn lµ h×nh thøc liªn doanh tèt nhÊt ®Ó tranh thñ sù tham gia ®Çu t­ ®Çu t­ n­íc ngoµi .§èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn , ®Æc biÖt lµ n­íc ta hiªn nay th× viÖc thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi cho sù nghiÖp ph¸t triÓn kinh tÕ lµ hÕt søc cÇn thiÕt .Th«ng qua h×nh thøc liªn doanh gãp vèn cæ phÇn vµo c¸c c«ng ty cæ phÇn sÏ gióp cho c¸c c«ng ty cæ phÇn sÏ gióp cho c¸c n­íc ph¸t huy ®­îc søc m¹nh vÒ mäi mÆt nh­ vèn tiÒm lùc c«ng nghÖ kü thuËt , n¨ng lùc qu¶n lý … gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ vµ ph¸t triÓn kinh tÕ chung cña ®Êt n­íc . Trong lÞch sö, lo¹i h×nh CTCP cã thÓ ®­îc h×nh thµnh b»ng nh÷ng con ®­êng kh¸c nhau : thµnh lËp míi mét CTCP hoÆc chuyÓn ®æi ( tøc lµ CPH ) c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c thµnh CTCP kh¸c víi h×nh thøc thµnh lËp míi tõ ®Çu , CTCP míi , h×nh thøc CPH 1 doanh nghiÖp cò ®ang ho¹t ®éng liªn quan tíi viÖc ®¸nh gi¸ vµ lùa chän l¹i loµi h×nh tæ chøc ®· vµ ®ang lµ 1 khuynh h­íng m¹nh mÏ cña c¶I c¸ch kinh tÕ nh»m cã ®­îc nh÷ng ­u thÕ cña CTCP II. CPH DNNN ë ViÖt Nam – sù lùa chän tÊt yÕu Qua nghiªn cøu m« h×nh CTCP vµ xuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng vµ nguyªn nh©n SXKD kÐm hiÖu qu¶ cña DNNN , ®Ó ®¸p øng nhøng yªu cÇu, v÷ng ch¾c trªn c¬ së ph¸t huy søc m¹nh tõ néi lùc nÒn kinh tÕ th× viÖc CPH 1 bé phËn DNNN lµ 1 tÊt yÕu kh¸ch quan . Cô thÓ : - Thø nhÊt , CPH 1 bé phËn DNNN lµ 1 gi¶i ph¸p ®Ó nhµ n­íc gi¶m g¸nh nÆng ®èi víi c¸c doanh nghiÖp nµy , ®ång thêi nhµ n­íc còng cã 1 kho¶n thu kh¸ lín ®Ó cã thÓ tËp trung ®Çu t­ vèn , ®æi míi kü thuËt , c«ng nghÖ , ®æi míi qu¶n lý c¸c DNNN cßn l¹i ®Ó chóng cã thÓ ®øng v÷ng vµ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng , ®¶m b¶o ®iÒu kiÖn ®Ó nhµ n­íc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ chøc n¨ng vµ hiÖu qu¶ cña m×nh. - Thø hai , CPH DNNN t¹o ra 1 lo¹t nh÷ng doanh nghiÖp míi , ®ã lµ 1 m« h×nh qu¶n lý kinh doanh cã hiÖu qu¶ nhÊt . Mét mÆt , nã huy ®éng mäi nguån vèn trong x· héi ®­a vµo SXKD , khai th¸c vµ ph¸t huy tèi ®a vµ cã hiÖu qu¶ néi lùc nÒn KT- XH . MÆt kh¸c , nã lµ h×nh thøc liªn doanh tèt nhÊt ®Ó tranh thñ sù tham gia ®Çu t­ cña n­íc ngoµi , t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó mäi thµnh viªn trong c«ng ty trë thµnh ng­êi chñ thùc sù , ph¸t huy ®­îc ®Çy ®ñ vµ tèi ®a tÝnh n¨ng , s¸ng t¹o cña hä , häc tËp ®­îc nhiÒu kinh nghiÖm qu¶n lý quý b¸u tõ n­íc ngoµi , gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp vµ còng lµ con ®­êng ®Ó ®­a kinh tÕ n­íc ta t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn mét c¸ch æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c. CH¦¥NG II - Doanh nghiÖp nhµ n­íc vµ thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ I. Thùc tr¹ng DNNN ë ViÖt Nam trong b­íc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng DNNN lµ mét bé phËn quan träng , cÊu thµnh cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ,v× thÕ vai trß chñ ®¹o cña thµnh kinh tÕ nµy phô thuéc nhiÒu vµo hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi mµ DNNN mang l¹i .N­íc ta còng gièng nh­ C¸c n­íc XHCN tr­íc ®©y , thùc hiÖn m« h×nh kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung , lÊy viÖc më réng vµ ph¸t triÓn c¸c DNNN lµm môc tiªu cho c«ng cuéc c¶i t¹o vµ x©y dùng CNXH , nªn ®· chiÕm tû träng tuyÖt ®èi trong nÒn kinh tÕ vµ dùa trªn c¬ së nguån cÊp ph¸t cña ng©n s¸ch nhµ n­íc ,tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng ®Òu chÞu sù kiÓm so¸t vµ chi phèi trùc tiÕp cña nhµ n­íc song còng gièng nh­ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi , c¸c DNNN ho¹t ®éng hÕt søc kÐm hiÖu qu¶ , ngµy cµng béc lé nh÷ng ®iÓm yÕu , ®Æc biÖt lµ ë cÊp ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. - Tû träng tiªu hao vËt chÊt :Tû träng tiªu hao vËt chÊt trong tæng s¶n phÈm x· héi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc cao gÊp 1,5 lÇn vµ chi phÝ ®Ó s¸ng t¹o ra mét ®ång thu nhËp quèc d©n cao gÊp hai lÇn so víi kinh tÕ t­ nh©n . Møc tiªu hao vËt chÊt cña c¸c DNNN trong s¶n xuÊt cho mét gi¸ trÞ ®¬n vÞ tæng s¶n phÈm x· héi ë n­íc ta th­êng cao gÊp 1,3 lÇn so víi møc trung b×nh trªn thÕ giíi . VD : Chi phÝ vËt chÊt cña s¶n phÈm ho¸ chÊt b»ng 1,88 lÇn , s¶n phÈm c¬ khÝ b»ng 1,3 – 1,8 lÇn , ph©n ®¹m b»ng 2,35 lÇn .Møc tiªu hao n¨ng l­îng cña c¸c DNNN ë n­íc ta còng cao h¬n so víi møc trung b×nh cña thÕ giíi . VD : Trong s¶n xuÊt giÇy gÊp 1,26 lÇn , ho¸ chÊt c¬ b¶n b»ng 1,44 lÇn , than b»ng 1,75 lÇn , ph©n ®¹m b»ng 1,83 lÇn … - ChÊt l­îng s¶n phÈm cña nhiÒu DNNN rÊt thÊp vµ kh«ng æn ®inh Trung b×nh trong khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc chØ cã kho¶ng 15% ®¹t tiªu chuÈn xuÊt kh©ñ ; 65% sè s¶n phÈm ®¹t møc ®é d­íi trung b×nh ®Ó tiªu dïng néi ®Þa ;20% sè s¶n phÈm kÐm chÊt l­îng . Do ®ã , hiÖn t­îng hµng ho¸ ø ®äng víi khèi l­îng lín vµ chiÕm h¬n 10% sè vèn l­u ®éng cña toµn x· héi . - HÖ sè sinh lêi cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc rÊt thÊp VD : hÖ sè sinh lêi cña vèn l­u ®éng mang tÝnh chÊt chung chØ ®¹o 7% /n¨m , trong ®ã ngµnh giao th«ng vËn t¶I ®¹t 2% / n¨m , ngµnh c«ng nghiÖp kho¶ng 3%/n¨m , nghµnh th­¬ng nghiÖp 22%/n¨m … HÖ sè sinh lêi cña vèn l­u ®éng ®¹t 11%/n¨m trong ®ã c¸c ngµnh t­¬ng øng ë trªn ®¹t 9,4% ; 10,6% vµ 9,5% . - HiÖu qu¶ khai th¸c vèn ®Çu t­ cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc hÕt søc thÊp . Cô thÓ lµ trong mÊy n¨m gÇn ®©y , hµng n¨m nhµ n­íc dµnh h¬n 70% vèn ®Çu t­ ng©n s¸ch cña toµn x· héi cho c¸c DNNN , tuy nhiªn chóng chØ t¹o ra ®­îc tõ 34%-35% tæng s¶n phÈm x· héi .H¬n n÷a khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc l¹I sö dông hÇu hÕt c¸c lao ®éng cã tr×nh ®é ®¹I häc , c«ng nh©n kü thuËt , phÇn lín sè vèn tÝn dông cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹I quèc doanh . - Sè c¸c doanh nghiÖp thua lç chiÕm mét tû träng lín : Theo sè liÖu cña tæng côc thèng kª n¨m 1990 trong sè 12084 c¬ së quèc doanh th× cã tíi 4584 ®¬n vÞ s¶n xuÊt kinh doanh thua lç , chiÕm h¬n 30% tæng sè c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc .Trong ®ã , quèc doanh trung ­¬ng kinh doanh thua lç cã tíi 501 c¬ së thua lç b»ng 26,6 % sè c¬ së do TW qu¶n lý , quèc doanh ®Þa ph­¬ng cã 4.083 c¬ së thua lç chiÕm 39,9% sè ®¬n vÞ do ®Þa ph­¬ng qu¶n lý .C¸c ®¬n vÞ thua lç trªn ®©y cã gi¸ trÞ tµI s¶n cè ®Þnh b»ng 38% tæng gi¸ trÞ tµI s¶n cña toµn bé khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc .C¸c sè liÖu ®ã cho thÊy viÖc lµm ¨n thua lç cña c¸c DNNN ®· g©y tæn thÊt cho cho ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ lµ mét nguyªn nh©n g©y béi chi ng©n s¸ch nhµ n­íc triÒn miªn trong nh÷ng n¨m qua . Thªm vµo ®ã nhµ n­íc l¹i cã hµng lo¹t chÝnh s¸ch bï gi¸ , bï l­¬ng bï chªnh lÖch ngo¹i th­¬ng vµ hµng lo¹t c¸c kho¶n bao cÊp kh¸c cho c¸c kho¶n vay nî cña nhµ n­íc ngµy cµng nÆng nÒ vµ trÇm träng. ChØ tÝnh trong giai ®o¹n 1985-1990 , tû lÖ th©m hôt ng©n s¸ch th­êng xuyªn ë trªn møc 30% - Tõ n¨m 1989 ®Õn nay , nÒn kinh tÕ thùc sù b­íc sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng . C¸c chÝnh s¸ch vÒ kinh tÕ , tµi chÝnh ®èi víi doanh nghiÖp nhµ nuíc ®· ®­îc thay ®æi theo h­íng tù do ho¸ gi¸ c¶ .Chi phÝ ng©n s¸ch nhµ n­íc ®· bï lç , bï gi¸ , bæ sung vèn l­u ®éng cho khu vùc nµy ®· gi¶m ®¸ng kÓ . Tuy nhiªn , t­ t­ëng bao cÊp trong ®Çu t­ vÉn cßn nÆng nÒ . TÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®­Ñc thµnh lËp ®Òu ®­îc bao cÊp toµn bé sè vèn tõ ng©n s¸ch nhµ n­íc .Hµng n¨m trªn 85% vèn tÝn dông víi l·i suÊt ­u ®·i ®­îc ®­îc dµnh cho c¸c DNNN vay . Tµi s¶n tiÒn vèn cña nhµ n­íc giao cho doanh nghiÖp chñ yÕu lµ kh«ng ®­îc b¶o tån vµ ph¸t triÓn . Theo b¸o c¸o cña tæng côc thèng kª , hÇu hÕt c¸c DNNN míi chØ b¶o tån ®­îc vèn l­u ®éng , cßn vèn cè ®Þnh th× míi chØ b¶o tån ë møc 50% so víi chØ sè l¹m ph¸t .Hai nghµnh chiÕm gi÷ vèn lín nhÊt lµ c«ng nghiÖp vµ th­¬ng nghiÖp (72,52%) l¹I lµ hai nghµnh cã tØ lÖ thÊt tho¸t vèn lín nhÊt (16,41% vµ 14,95%) .VÊn ®Ò nî nÇn , vßng vo , mÊt kh¶ n¨ngthanh to¸n cßn diÔn ra kh¸ nghiªm träng do t×nh tr¹ng qu¶n lý cña nhµ n­íc vÒ tµi chÝnh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp chËm ®­îc ®æi míi , ®ång thêi cã n¹n tham nhòng l·ng phÝ diÕn ra ë møc bÊo ®éng. * Mét sè nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c DNNN. - C¸c DNNN ®­îc sinh ra vµ tr­ëng thµnh trong c¬ chÕ tËp trung quan liªu bao cÊp kÐo dµI hµng chôc n¨m , vèn do nhµ n­íc cÊp ph¸t .C¸c DNNN chØ ®¬n thuÇn lµ mét ®¬n vÞ “gia c«ng” cho nhµ n­íc , thiÕu quyÒn tù chñ , kh«ng cã thÝnh n¨ng ®éng , t¸o b¹o trong s¶n xuÊt kinh doanh . - C¸c DNNN ®· tõ l©u kh«ng ®­îc ®Æt trong m«i tr­êng c¹nh tranh , kh«ng g¾n víi c¬ chÕ thØ tr­êng do ®ã chËm ®æi míi c«ng nghÖ vµ n©ng cao chÊt l­¬ng s¶n phÈm . - Tæ chøc bé m¸y trong c¸c DNNN cång kÒnh , kh«ng cã sù ph©n biÖt ®Çy ®ñ quyÒn së h÷u vµ quyÒn qu¶n lý .T×nh trang lµm chñ tËp thÓ chung chung vµ kÐo dµi mµ thùc chÊt lµ v« chñ phæ biÕn ë hÇu hÕt cac DNNN. - ViÖc ph©n phèi thùc chÊt kh«ng dùa trªn nguyªn t¾c ph©n phèi lao ®éng mµ chñ yÕu nh»m phôc vô chÝnh s¸ch x· héi, mang nÆng tÝnh qu©n chñ nghÜa . II. TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNVN ë ViÖt Nam 1. Qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë ViÖt Nam cßn chËm TiÕn tr×nh : Qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®IÓm chuyÓn mét sè doanh nghiªp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn theo quyÕt ®Þnh sè 202/CP ngµy 22/8/1996 c¶ n­íc ®· chuyÓn ®­îc n¨m DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn trong ®ã bé giao th«ng vËn t¶i cã mét ®¬n vÞ lµ c«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn lµ ®¬n vÞ ®­îc tiÕn hµnh vµ hoµn thµnh ®Çu tiªn cña c¶ n­íc (7/1993) .Rót kinh nghiÖm tõ viÖc chØ ®¹o thÝ ®iÓm , vµ ph¶n ¸nh cña c¸c bé nghµnh thñ t­íng chÝnh phñ ®· ban hµnh nghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 7/5/1996 vÒ viÖc chuyÓn mét sè DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn theo nghÞ ®Þnh sè 25CP ngµy 26/3 söa ®æi , bæ sung nghÞ ®Þnh 28/CP th× ®Õn nay ®· cã rÊt nhiÒu c«ng ty ®­îc cæ phÇn ho¸ .Bé GTVT cã 5 DNNN thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ .Ngoµi c«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn cã c«ng ty cæ phÇn ®· tæng hîp ®¸ §ång Giao ho¹t ®éng theo lu©t c«ng ty th¸ng 2/1997 . C«ng ty vËn t¶i SAFI ®· cã quyÕt ®Þnh chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn 5/1998 ®· thÈm ®Þnh xong gi¸ trÞ .. Tuy nhiªn so víi yªu cÇu ®Æt ra th× tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ ë n­íc ta vÉn cßn ch­a ®¹t tiÕn ®é thùc hiÖn chËm nh­ng tËp trung cã mÊy nguyªn nh©n sau ®©y. 2. Nguyªn nh©n CPH chËm ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y: - C¸c ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn,c¸c doanh nghiÖp ch­a thùc sù th«ng suèt t­ t­ëng CPH sù mÊt quuyÒn l·nh ®¹o , mÊt quyÒn lîi , mÊt viÖc lµm … - VÒ chÕ ®é chÝnh s¸ch ch­a tho¶ ®¸ng , ch­a khuyÕn khÝch ng­êi lao ®éng vµ DNNN chuyÓn sang CPH. - Tr×nh tù ,thñ tôc r­êm rµ ,phøc tap nhÊt lµ kh©u thÈm ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp , cã nhiÒu c«ng ®o¹n … III. C¸c yÕu tè t¸c ®éng qu¸ tr×nh CPH DNNN ë n­íc ta hiÖn nay. 1. ThuËn lîi: - §iÒu kiÖn m«i tr­êng ph¸p lý hiÖn nay ë n­íc ta , vÒ c¬ b¶n ®· ®­îc x¸c lËp , ®Æt tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. ViÖc thùc hiÖn “ th­¬ng m¹i ho¸ “ c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh ngiÖp trong nÒn kinh tÕ lµ tiÒn ®Ò c¬ b¶n vµ cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN - ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ cña DNNN vµ quyÕt t©m thùc hiÖn .§iÒu nµy thÓ hiÖn ë viÖc ban hµnh c¸c v¨n b¶n nh»m thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN nh­ lµ c«ng ty , quyÕt ®Þnh 315, 330 vÒ s¾p xÕp l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc .NghÞ ®inh 388- HDBT vÒ thµnh lËp vµ gi¶i thÓ DNNN. - T×nh h×nh kinh tÕ ®Êt n­íc ®· cã nhiÒu biÕn ®æi theo chiÒu h­íng tÝch cùc . Gi¸ c¶ thÞ tr­êng ®· ®­îc duy tr× t­¬ng ®èi æn ®Þnh, møc l¹m ph¸t ®­îc kiÒm chÕ ,®ång tiÒn ViÖt Nam t­¬ng ®èi gi÷ gi¸. - Nh­ nh÷ng chÝnh s¸ch ®æi míi trong ph¸t triÓn kinh tÕ , thu nhËp cña d©n c­ ®­îc n©ng cao . Ho¹t ®éng ph¸t triÓn kinh tÕ , thu nhËp cña d©n c­ ®­îc n©ng cao .Ho¹t ®éng trong c¬ chÕ thÞ tr­êng ch­a l©u nh­ng ®· xuÊt hiÖn ®«I ngò c¸c nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng kinh doanh lín . 2 Khã kh¨n : -Khu vùc t­ nh©n nhá vµ yÕu ít ph¶n ¸nh tr×nh ®é chËm ph¸t triÓn cña khu vùc kinh tÕ thÞ tr­êng , h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn cßn xa l¹ víi mäi ng­êi .§IÒu nµy g©y ra sù bì ngì ,lóng tóng cho c¶ ng­êi ®Çu t­ lÉn ng­êi sö dông vèn ®Çu d­íi h×nh thøc cæ phiÕu , do ®ã lµm cho viÖc tiÕn hanh ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ ë n­íc ta ph¶i thùc hiÖn trong mét thêi gian dµi song song víi sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty h×nh th¸i c«ng ty cæ phÇn. ThiÕu v¾ng thÞ tr­êng tµi chÝnh , trong ®ã cã thÞ tr­êng chøng kho¸n . Sù ch­a æn ®Þnh trong chÝnh s¸ch vÜ m« cña nhµ n­íc . C¸c DNNN cò kÜ, l¹c hËu, biªn chÕ cång kÒnh kh¶ n¨ng c¹nh tranh thÊp . ch­¬ng III - gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong thêi gian tíi I. Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cÇn qu¸n triÖt trong cæ phÇn ho¸ ViÖc triÓn khai thÝ ®iÓm ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ ®èi víi c¸c DNNN trong thêi gian qua cho thÊy , cÇn ph¶i x¸c ®Þnh râ mét sè quan ®iÓm c¬ b¶n nh»m tiÕp tôc thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh nµy . 1. ViÖc lùa chän nh÷ng DNNN ®Ó cæ phÇn ho¸ ph¶i ®­îc ®Æt trong ch­¬ng tr×nh tæng thÓ ®æi míi vµ s¾p xÕp l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc . 2. ViÖc lùa chän doanh nghiÖp nµo ®Ó cæ phÇn ho¸ lµ thuéc thÈm quyÒn vµ chøc n¨ng cña nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ chñ së h÷u , chø kh«ng tuú thuéc vµo ý kiÕn gi¸m ®èc vµ tËp thÓ lao ®éng trong doanh nghiÖp . 3. X¸c ®inh môc tiªu cæ p hÇn ho¸ cô thÓ , phï hîp víi tõng lo¹i doanh nghiÖp , nh­ lo¹i cÇn huy ®éng thªm vèn , lo¹i cÇn thu håi vèn ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c lÜnh vùc kh¸c , lo¹i nªn ®Ó ng­êi qu¶n lý vµ lao ®éng lµm chñ … 4. Mäi tµi s¶n cña doanh nghiÖp tr­íc khi cæ phÇn ho¸ ®Òu thuéc së h÷u nhµ n­íc , trõ quü phóc lîi tËp thÓ lµ ng­êi chñ së h÷u , nhµ n­íc cã tr¸ch nhiÖm víi c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp, th× lÏ ®­¬ng nhiªn , nhµ n­íc còng ph¶i cã tr¸ch nhiÖm víi phÇn “vèn tù cã “ cña doanh nghiÖp . 5. Ph¶i chó ý ®Õn c¶ hai gi¸ trÞ cÊu thµnh :gi¸ trÞ h÷u h×nh vµ gi¸ trÞ v« h×nh ®Ó kÕt hîp hai ph­¬ng ph¸p tÝnh gi¸theo thèng kª to¸n vµ theo tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. 6. Ph­¬ng ph¸p b¸n cæ phiÕu ë c¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ cÇn thùc hiÖn c«ng khai râ rµng , thñ tôc ®¬n gi¶n , dÔ hiÓu ®èi víi mäi ng­êi ®Ó tr¸nh sù l¹m dông cña nh÷ng ng­êi thùc thi còng nh­ sù nghi ngê cña c«ng chóng. 7. Ngoµi thu håi vèn , nhµ n­íc cÇn ph¶i x¸c ®Þnh nh÷ng kho¶n phÝ tæn thÊt nhÊt ®Þnh v× lîi Ých l©u dµi cña sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc . Nh÷ng kho¶n phÝ tæn cho b¶o hiÓm , trî cÊp cho ng­êi lao ®éng , t×m viÖc lµm míi , b¸n cæ phiÕu theo gi¸ ­u ®·i cho nh÷ng nhãm x· héi nhÊt ®Þnh , cho vay tiÒn ®Ó mua kh«ng l·i suÊt hoÆc víi l·i suÊt thÊp cho nh÷ng ®èi t­îng nhÊt ®Þnh , ngoµi ra cßn cã nh÷ng chi phÝ vÒ ho¹t ®éng t­ vÊn , qu¶ng c¸o , kiÓm to¸n , m«i giíi ®Çu t­ qua cæ phiÕu. 8. C¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ sÏ ho¹t ®éng trong khu«n khæ luËt c«ng ty, c¶ vÒ h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý , lÉn ho¹t ®éng tµi chÝnh .V× vËy nhµ n­íc cÇn thµnh lËp mét c¬ quan ho¹t ®éng nh­ mét c«ng ty tµi chÝnh quèc gia víi ®éi ngò c¸c nhµ s¸ng lËp vµ qu¶n trÞ ®Ó thay mÆt nhµ n­íc qu¶n lý vµ thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng ®Çu t­ vèn cña nhµ n­íc th«ng qua c¸c c«ng ty cæ phÇn . 9. C¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸ ph¶i cã sù gi¶i quyÕt râ rµng , døt ®iÓm c¸c vÊn ®Ò tån ®äng vÒ tµi chÝnh , vÒ lao ®éng tr­íc khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn theo ®óng nh÷ng quy ®Þnh ®· ban hµnh cña nhµ n­íc . 10. C¸c c«ng ty cæ phÇn trong ®ã nhµ n­íc chiÕm tû träng khèng chÕ vÉn lµ DNNN. V× : ViÖc chuyÓn mét bé phËn DNNN ho¹t ®éng v× môc tiªu lîi nhuËn sang c«ng ty cæ phÇn chØ lµ sù thay ®æi vÒ h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý nh»m huy ®éng thªm vèn , ®Ó trang bÞ kü thuËt , ®æi míi c«ng nghÖ tõ ®ã t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng , n©ng cao hiÖu qu¶ cña s¶n xuÊt kinh doanh. QuyÒn qu¶n lý vµ quyÒn së h÷u doanh nghiÖp ®­îc t¸ch biÖt mét c¸ch t­¬ng ®èi .Gi¸m ®èc DNNNcã toµn quyÒn ®iÒu hµnh doanh nghiÖp theo chøc n¨ng , nhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña m×nh – d­íi sù kiÓm tra, gi¸m s¸t cña héi ®ång qu¶n trÞ vµ ban kiÓm so¸t – kÓ c¶ quyÒn ®­îc m¹o hiÓm khi cÇn thiÕt ®Ó t×m c¬ may sinh lêi .Trong c«ng tycæ phÇn h×nh thµnh mét c¬ chÕ rµng buéc gi÷a ba chñ thÓ : ng­êi së h÷u , ng­êi qu¶n lý vµ ng­êi lao ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ,Tõ ®ã ®ång vèn cña x· héi ®­îc ph©n bè vµ ®­îc sö dông mét c¸ch cã hiÖu qu¶ , hîp lý , tµi s¶n nhµ n­íc ®ì bÞ thÊt tho¸t , chÝng phñ l¹i cã thÓ rót ra mét phÇn vèn tõ viÖc b¸n cæ phiÕu ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c c«ng tr×nh träng ®iÓm kh¸c .Sù can thiÖp hµnh chÝnh cña c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ kinh tÕ vµo c¸c ho¹t ®éng kinh doanh cña DNNN sÏ ®­îc kh¾c phôc .TÝnh tù chñ kinh doanh – thuéc tÝnh vèn cã cña c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp trong c¬ chÕ thÞ tr­êng – sÏ ®­îc ®¶m b¶o .NhËn râ ­u thÕ cña c«ng ty cæ phÇn . §¹i héi VIII cña ®¶ng ®· chñ tr­¬ng : “triÓn khai tÝch cùc vµ v÷ng ch¾c viÖc cæ phÇn ho¸ DNNN ®Ó huy ®éng thªm vèn t¹o thªm ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp lµm ¨n cã hiÖu qu¶ , lµm cho tµi s¶n cña nhµ n­íc ngµy cµng t¨ng lªn , kh«ng ph¶i ®Ó t­ nh©n ho¸ . Trªn thùc tÕ , tuy c¸c c«ng ty cæ phÇn cña nhµ n­íc võa ph¶i ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty , võa ho¹t ®éng theo luËt DNNN, nh­ng nh÷ng doanh nghiÖp Êy do nhµ n­íc thµnh lËp vµ quan träng h¬n nhµ n­íc lµ chñ së h÷u c¬ b¶n nhÊt nªn nhµ n­íc n¾m quyÒn quyÕt ®Þnh trong héi ®ång qu¶n trÞ .Nh­ vËy lîi Ých cña nhµ n­íc sÔ ®­îc ®¶m b¶o , tµi s¶n vèn liÕng trong doanh nghiÖp kh«ng ngõng t¨ng lªn vÒ mÆt gi¸ trÞ lÉn hiÖn vËt , nh÷ng ­u thÕ vÒ vèn , c«ng nghÖ vµ qu¶n lý ®­îc ph¸t huy ®iÒu mµ DNNNtruyÒn thèng vµ doanh nghiÖp t­ nh©n khã cã ®­îc . * DNNN cæ phÇn ho¸ cã thÓ tån t¹i d­íi c¸c h×nh thøc : + DNNN chØ b¸n mét phÇn cæ phiÕu cho c¸n bé, c«ng nh©n trong doanh nghiÖp . + DNNN gi÷ nguyªn 100% vèn nhµ n­íc vµ ph¸t hµnh tr¸i phiÕu ®Ó huy ®éng thªm vèn . + T¸ch mét hoÆc vµi bé phËn cña Doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ b¸n cæ phiÕu ®èi víi bé phËn ®ã. + B¸n cæ phiÕu ngay tõ ®Çu míi thµnh lËp Doanh nghiÖp Nhµ n­íc. + DNNNb¸n cæ phiÕu cho c¸c cæ ®«ng lµ nh÷ng DNNN kh¸c. Trong tÊt c¶ c¸c h×nh thøc trªn , së h÷u nhµ n­íc vµ lîi Ých cña chñ së h÷u nhµ n­íc kh«ng hÒ bÞ x©m ph¹m .VÊn ®Ò chØ lµ ë viÖc lùa chän ®¹i diÖn cña nhµ n­íc tham gia héi ®ång qu¶n trÞ sao cho mµ b¶o ®¶m doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶ , võa b¶o vÖ ®­îc lîi Ých cña cña cæ ®«ng nhµ n­íc . Khi t×m hiÓu m« h×nh DNNN vµ nh÷ng gi¶i ph¸p c¶i c¸ch DNNN cña mét sè n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi ta thÊy r»ng , cã n­íc ®ßi hái ®· lµ DNNN ph¶i cã 100% vèn nhµ n­íc cÊp nh­ng phæ biÕn nhÊt lµ chØ cÇn tû träng vèn nhµ n­íc chiÕm ®a phÇn trong doanh nghiÖp .Mét sè nhµ nghiªn cøu kinh tÕ Hµn quèc ®· ®­a ra quan ®iÓm : “ cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét h×nh thøc tæ chøc mµ kh«ng chuyÓn ®æi së h÷u. NÕu c¶ chÝnh phñ vµ khu vùc t­ nh©n cïng së th× nã vÉn ®­îc gäi lµ DNNN chø kh«ng ph¶i lµ doanh nghiÖp t­ nh©n . ë Ph¸p c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc ®Òu ®­îc tæ chøc d­íi h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn, trong ®ã nhµ n­íc n¾m toµn bé hoÆc ®a sè cæ phÇn . C¸c c«ng ty nµy hoµn toµn chÞu sù chi phèi cña quy luËt thÞ tr­êng , chÊp nhËn c¹nh tranh vµ d­íi sù ®iÒu chØnh cña ph¸p luËt nh­ ®èi víi c«ng ty t­ nh©n quyÒn cña nhµ n­íc ®èi víi DNNN cæ phÇn ho¸ còng gièng nh­ quyÒn cña chñ t­ b¶n trong c«ng ty t­ nh©n .§ã lµ quyÒn chñ tÞch c«ng ty, quyÒn quyÕt ®Þnh thµnh lËp héi ®ång qu¶n trÞ , quyÒn quyÕt ®Þnh kinh doanh , quyÒn kiÓm so¸t , kiÓm tra ho¹t ®éng cña c«ng ty.KÕt qu¶ lµ hÇu hÕt c¸c DNNN ë n­íc nµy ®Òu lµm ¨n cã hiÖu qu¶ . Trªn ®©y lµ mét sè chØ tiªu c¬ b¶n ®Ó tiÕn hµnh thùc hiÖn thÝ ®iÓm ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ë n­íc ta .Song nhÞp ®é vÉn cßn chËm , vËy muèn cæ phÇn ho¸ nhanh chãng chóng ta ph¶i lµm g× . I I. Gi¶i ph¸p Cæ phÇn hãa tr­íc hÕt nªn tiÕn hµnh ®èi víi nh÷ng DNNN ®ang kinh doanh cã l·i vµ cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn . §Ó tiÕn hµnh ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸ cã kÕt qu¶ , cÇn ph¶i x¸c lËp nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ vÜ m« cÇn thiÕt . + M«i tr­êng ph¸p lý cho sù chuyÓn ®æi së h÷u trong c¸c doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn hãa. + Sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ së giao dÞch chøng kho¸n . + X¸c lËp c¬ quan nhµ n­íc cã thÈm quyÒn , chÞu tr¸ch nhiÖm thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh nµy . §èi víi doanh nghiÖp thua lç kÐo dµi nhµ n­íc cÇn can thiÖp ®Ó ®­a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh h÷u hiÖu ®Ó kh¾c phôc . Gi¶i quyÕt sè lao ®éng d­ thõa trong qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ , chÝnh phñ nªn thµnh lËp c¸c quü ®Òn bï , quü trî cÊp thÊt nghiÖp . Cæ phÇn hãa nh­ng ph¶i ®¶m b¶o ng­êi lao ®éng kh«ng thÊt nghiÖp . TËp trung chØ ®¹o , giao chØ tiªu cæ phÇn ho¸ cô thÓ cho mét sè nghµnh lín . Thµnh lËp c«ng ty t­ vÊn , ®Çu t­ tµi chÝnh thµnh lËp mét sè tæ x©y dùng ®Ò ¸n cæ phÇn ho¸ , gióp ®ì c¸c doanh nghiÖp cã ®­îc ph­¬ng ¸n ®Çu t­ cã hiÖu qu¶ ®Ó huy ®éng thªm c¸c nguån vèn kh¸c trõ néi bé nÒn kinh tÕ còng nh­ thÞ tr­êng vèn quèc tÕ . KÕt luËn Trong t×nh h×nh hiÖn nay ë n­íc ta ,vÊn ®Ò c¶i c¸ch Doanh nghiÖp Nhµ n­íc theo h­íng cæ phÇn hãa ë n­íc ta ®ang ®­îc ®Æt ra mét c¸ch c¬ b¶n vµ cÊp b¸ch ®èi víi lý luËn vµ thùc tiÔn ®æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc vµ chuyÓn nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù ®Þnh h­íng cña nhµ n­íc . Sù tr×nh bµy kh¸i qu¸t trªn ®©y vÒ nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n cña cæ phÇn ho¸ Doanh nghiÖp Nhµ n­íc, víi môc ®Ých gãp mét phÇn nhá trong viÖc x©y dùng quan ®iÓm chØ ®¹o cho c«ng cuéc cæ phÇn hãa Doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ang ®­îc chÝnh phñ tiÕn hµnh trong mÊy n¨m qua. Tuy nhiªn do viÖc cæ phÇn hãa Doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®ang trong giai ®o¹n thÝ ®iÓm nªn thiÕt nghÜ cßn nhiÒu vÊn ®Ò ph¶i ®­îc c¸c cÊp nghµnh nghiªn cøu s©u thªm ®Ó gãp phÇn vµo viÖc thóc ®Èy qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ trªn thùc tÕ ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn . Danh môc tµi liÖu tham kh¶o §ç B×nh Träng – Mét sè suy nghÜ vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc – T¹p chÝ nghiªn cøu Kinh TÕ sè 11-1998. Gi¸o tr×nh Kinh TÕ ChÝnh TrÞ tËp I, II - tr­êng §¹i Häc KTQD Gi¸o tr×nh H¹ch to¸n kÕ to¸n trong c¸c doanh nghiÖp - tr­êng §¹i Häc KTQD. Ng« Xu©n Léc - Cæ phÇn hãa mét yªu cÇu bøc thiÕt cña c¶i c¸ch doanh nghiÖp nhµ n­íc - t¹p chÝ céng s¶n sè 17, th¸ng 9- 1998. Tµo H÷u Phïng - Cæ phÇn ho¸ nhiÖm vô quan träng vµ bøc b¸ch - T¹p chÝ céng s¶n sè 13, th¸ng 7-1998. T«n TÝch Quú - Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc sau 3 n¨m nh×n l¹i - t¹p chÝ nghiªn cøu kinh tÕ sè 239, th¸ng 4-1998. TrÞnh §øc Hång - §æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc ®¸p øng yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ - T¹p chÝ céng s¶n sè 18, th¸ng 9 - 2001. V¨n kiÖn §¹i héi §¶ng VI, VII, VIII, IX. Mét sè tµi liÖu tham kh¶o kh¸c. Môc lôc Lêi nãi ®Çu 1 Ch­¬ng I: Sù cÇn thiÕt ph¶i cæ phÇn hãa c¸c DNNN ë n­íc ta 2 I. C«ng ty cæ phÇn - mét h×nh thøc tæ chøc kinh doanh 2 1. C«ng ty cæ phÇn lµ s¶n phÈm cña sù ph¸t triÓn KTTT 2 2. §Æc ®iÓm cña c¸c C«ng ty cæ phÇn 3 3. Vai trß cña C«ng ty cæ phÇn 6 II. Cæ phÇn hãa DNNN ë n­íc ta - sù lùa chän 9 Ch­¬ng II: Doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ thùc tr¹ng cæ phÇn hãa I. Thùc tr¹ng DNNN ë ViÖt Nam trong b­íc chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng 10 II. TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa DNNN ë ViÖt Nam 14 1. Qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa DNNN ë ViÖt Nam cßn chËm 14 2. Nguyªn nh©n CPH chËm ë ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y 14 III. C¸c yÕu tè t¸c ®éng qu¸ tr×nh CPH DNNN ë n­íc ta hiÖn nay 15 1. ThuËn lîi 15 2. Khã kh¨n 16 Ch­¬ng III: Gi¶i ph¸p ®Ó thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa DNNN trong thêi gian tíi 17 I. Nh÷ng quan ®iÓm c¬ b¶n cÇn qu¸n triÖt trong cæ phÇn hãa 17 II. Gi¶i ph¸p 21 KÕt luËn 23 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o............... 24