Đề tài Cân đối cung cầu tiền tệ trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay

iÒn mÆt , tiÒn göi ng©n hµng vµ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c . II. Thµnh phÇn cña møc cung tiÒn tÖ TiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng (Mo) Mo lµ l­îng tiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng phôc vô cho nhu cÇu giao dÞch th­êng xuyªn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong x· héi . Mo lµ bé phËn tiÒn cã tÝnh láng cao nhÊt vµ ®ang cã xu h­íng gi¶m dÇn trong tæng l­îng thanh to¸n . T¹i c¸c n­íc ph¸t triÓn , bé phËn tiÒn mÆt trong l­u th«ng chØ chiÕm kho¶ng 5-7% møc cung tiÒn tÖ . T¹i ViÖt Nam , khèi tiÒn nµy gi¶m xuèng cßn kho¶ng 30% trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y . 2.TiÒn giao dÞch (M1) M1 lµ c¸c kho¶n tiÒn ®­îc sö dông trong giao dÞch , nã ®­îc cÊu thµnh tõ 2 bé phËn : *TiÒn mÆt (C) lµ l­îng tiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng , phôc vô cho nhu cÇu th­êng xuyªn cña c¸c chñ thÓ kinh tÕ trong x· héi . TiÒn mÆt giao dÞch cã hai lo¹i : TiÒn giÊy hay cßn gäi lµ giÊy b¹c ng©n hµng , do NHT¦ ph¸t hµnh ®­îc ®­a vao l­u th«ng . TiÒn kim lo¹i lµ lo¹i tiÒn ®­îc ®óc b»ng kim lo¹i , th­êng ®óc víi t­ c¸ch lÎ ®Ó thuËn tiÖn cho trao ®æi víi hµnh ho¸ , dÞch vô víi møc gi¸ c¶ kh¸c nhau vµ sö dông thanh to¸n tù ®éng b»ng m¸y . TiÒn mÆt ®­îc in vµ ®óc theo quy ®Þnh cña luËt ph¸p vµ tu©n thñ c¸c quy chÕ cña chÝnh phñ vÒ viÖc ph¸t hµnh tiÒn . TÊt c¶ tiÒn mÆt in vµ ®óc chuÈn bÞ ph¸t hµnh vµo l­u th«ng ®Òu ®­îc chuyÓn tíi NHT¦ ®Ó b¶o qu¶n vµ chuÈn bÞ ®­a vµo l­u th«ng . *TiÒn göi kh«ng kú h¹n hay cßn gäi lµ tiÒn göi ph¸t hµnh sÐc (D) lµ tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ hoÆc c¸ nh©n kinh doanh göi t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i . Môc ®Ých cña ng­êi göi lo¹i tiÒn nµy lµ dïng ®Ó thanh to¸n vµ chi tr¶ hµng ho¸ vµ dÞch vô b»ng h×nh thøc thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt qua ng©n hµng . L­îng tiÒn giao dÞch M1 lµ bé phËn linh ho¹t , nã ®­îc sö dông trong giao dÞch th­êng xuyªn vµ lµ ®èi t­îng kiÓm so¸t cña NHT¦ : M1= C + D . 3. TiÒn më réng (M2) TiÒn cung øng cßn d­îc x¸c ®Þnh theo thµnh phÇn tiÒn tÖ M2 . M2 bao gåm M1 vµ c¸c lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n , tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c«ng chóng göi t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông . Môc ®Ých ng­êi göi lo¹i tiÒn göi cã kú h¹n vµ tiÒn tiÕt kiÖm thu nhËp v× chóng th­êng cã l·i cao h¬n so víi lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n . M2= C+ D+ T trong ®ã T lµ tiÒn göi cã kú h¹n vµ tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c«ng chóng. M2 kÐm linh ho¹t h¬n so víi M1 nh­ng NHT¦ cÇn ph¶i kiÓm so¸t M2 v× tiÒn göi cã kú h¹n lµ tiÒm n¨ng cña tiÒn giao dÞch . Gi÷a tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ tiÒn göi cã kú h¹n cã thÓ ho¸n ®æi cho nhau mét c¸ch dÔ dµng , ®Æc biÖt khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ ph¸t triÓn . V× thÕ M2 ®­îc coi lµ khèi tiÒn kiÓm so¸t chÝnh thøc cña NHT¦ . C¸ch ph©n chia M1 vµ M2 víi c¸c quèc gia trªn thÕ giíi lµ gÇn gièng nhau , nh­ng ®Ó kiÓm so¸t vµ qu¶n lÝ khèi l­îng tiÒn nhiÒu h¬n n÷a , ®Æc biÖt ë c¸c n­íc cã thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn th× ng­êi ta cßn bæ sung thªm thµnh phÇn cña tiÒn cung øng nh­ M1 , M2 ,..., M13 ... T¹i ViÖt Nam , tØ träng tiÒn göi cã kú h¹n trong M2 ®ang t¨ng lªn nhanh chãng , t¨ng lªn trªn 41% n¨m 1997 vµ trªn 50% tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n n¨m 1998 , ph¶n ¸nh t«c ®é tiÒn tÖ ho¸ nÒn kinh tÕ ®ang t¨ng lªn . 4.TiÒn tµi s¶n (M3) M3= M2 + c¸c gi¸y tê cã gi¸ M3 = C+ D+ T+ MMF trong ®ã MMF lµ c¸c chøng tõ cã gi¸ ®­îc coi nh­ tiÒn hoÆc c¸c tµi s¶n kh¸c cã thÓ chuyÓn ho¸ thµnh tiÒn . C¸c n­íc cã thÓ cã c¸ch ph©n chia M3 kh¸c nhau . VÝ dô :* T¹i Mü , ngoµi M1 , M2 cßn quy ®Þnh M3 ,L : - M3 bao gåm : M2 vµ tiÒn göi cã thêi h¹n víi mét khèi l­îng lín hîp ®ång mua l¹i dµi h¹n ,.... L bao gåm M3 vµ c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n... *T¹i Anh , tiÒn cung øng ®­îc ph©n chia thµnh c¸c thµnh phÇn M0= C+ R M1= C+ D III. Nh©n tè ¶nh h­ëng l­îng tiÒn cung øng. 1.TØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc NÕu tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¨ng trong khi c¸c yÕu tè kh¸c kh«ng ®æi , th× hÖ sè më réng tiÒn tÖ sÏ gi¶m , dÉn ®Õn l­îng tiÒn cung øng gi¶m vµ ng­îc l¹i . Nh­ vËy l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tØ lÖ nhgÞch víi tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc . 2.NghiÖp vô mua b¸n giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cña NHT¦ Khi NHT¦ thùc hiÖn viÖc mua b¸n c¸c gi¸y tê cã gi¸ ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng sÏ lµm t¨ng c¬ sè tiÒn tÖ , dÉn ®Õn t¨ng l­îng tiÒn cung øng . Khi NHT¦ thùc hiÖn nghiÖp vô b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n trªn thÞ tr­êng th× sÏ lµm gi¶m c¬ sè tiÒn tÖ dÉn ®Õn gi¶m l­îng tiÒn cung øng . 3.L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu: Khi NHT¦ t¨ng l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu, dÉn ®Õn gi¶m sè tiÒn vay t¸i chiÕt khÊu, lµm gi¶m l­îng tiÒn cung øng . Ng­îc l¹i khi NHT¦ gi¶m l·i suÊt chiÕt khÊu dÉn ®Õn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i t¨ng tiÒn vay tõ NHT¦,hay khi NHT¦ gi¶m l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu th× cã kh¶ n¨ng ¶nh h­ëng ®Õn lµm l·i suÊt thÞ tr­êng ta­ng dÉn ®Õn t¨ng l­îng tiÒn cung øng. Nh­ vËy l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ nghÞch víi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu . 4.Cña c¶i x· héi Khi cña c¶i x· héi t¨ng lªn tøc lµ t¨ng s¶n l­îng hµng ho¸ ®­a vµo l­u th«ng dÉn ®Õn t¨ng c©ï vÒ tiÒn, ®ßi hái cung tiÒn t¨ng t­¬ng øng. ng­îc l¹i, khicña c¶i cña x· héi gi¶m lµm gi¶m cung tiÒn. Nh­ vËy l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ thuËn víi cña c¶i x· héi. 5. Ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p trong x· héi. Mét nÒn kinh tÕ cã nhiÒu ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p nh­ bu«n lËu, trèn thuÕ th×l­îng tiÒn cung øng gi¶m vµ ng­îc l¹i. 6.L·i suÊt tiÒn gõi kh«ng kú h¹n. Khi l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¨ng th× x¶y ra sù chuyÓn ®æi tõ tiÒn mÆt sang tiÒn göi, ng­êi göi tiÒn sÏ cã lîi h¬n. V× vËy lµm cho tû lÖ C/D gi¶m, dÉn ®Õn t¨ng hÖ sè më réng tiÒn tÖ.TiÒn cung øng t¨ng vµ ng­îc l¹i.L­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ thuËn víi l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n . 7.Sù mÊt an toµn cña c¸c tæ chøc tÝn dông Sù kh«ng æn ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông biÓu hiÖn b»ng kh¶ n¨ng chi tr¶ khã kh¨n , ng­êi göi rót tiÒn mÆt, dÉn ®Õn hÖ sè më réng tiÒn tÖ gi¶m lµm cho l­îng tiÒn cung øng gi¶m vµ ng­îc l¹i, nÕu ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông æn ®Þnh ,cã uy tÝn th× l­îng tiÒn cung øng sÏ t¨ng. Nh­ vËy l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ nghÞch víi sù kh«ng æn ®Þnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. 8.Dù ®o¸n viÖc rót tiÒn cña kh¸ch hµng. C¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i dù ®o¸n kh¸ch hµng göi tiÒn vµ rót tiÒn göi nhiÒu h¬n tr­íc th× hä ph¶i t¨ng dù tr÷ d­ thõa,tû lÖ ER/D t¨ng,dÉn ®Õn hÖ sè më réng tiÒn gi¶m,l­îng tiÒn cung øng gi¶m vµ ng­îc l¹i. Nh­ vËy,l­îng tiÒn cung øng cã t­¬ng quan tû lÖ nghÞch víi dù ®o¸n viÖc rót tiÒn göi cña kh¸ch hµng víi ng©n hµng th­¬ng m¹i 9 .L·i suÊt thÞ tr­êng Khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng,chi phÝ c¬ héi cña viÖc n¾m gi÷ dù tr÷ d­ thõa cña ng©n hµng th­¬ng m¹i t¨ng,dÉn ®Õn tû lÖ ER/ D gi¶m,hÖ sè më réng tiÒn tÖ t¨ng ,l­îng tiÒn cung øng t¨ng.MÆt kh¸c,khi l·i suÊt thÞ tr­êng t¨ng,l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cña NHT¦ kh«ng ®ái,lµm t¨ng lîi Ých cña viÖc vay tiÒn tõ NHT¦ ,dÉn ®Õn ng©n hµng th­¬ng m¹i vay tiÒn cña NHT¦ nhiÒu,lµm cho tiÒn cung øng t¨ng. PhÇn hai - C©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë viÖt nam I.Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt nam 1.Tèc ®é t¨ng GDP liªn tôc gi¶m sót Sau nh÷ng n¨m chuyÓn ®æi sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng , nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu ®¸ng kÓ.Ta cã thÓ nhËn thÊy ®iÒu ®ã qua d·y sè liÖu sau: N¨m 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 % GDP t¨ng 3,7 4,8 8,1 5,3 6,1 8,6 7,9 8,5 9,5 9,3 8,2 Tuy nhiªn,trong thêi gian gÇn ®©y, tèc ®é t¨ng tr­ëng bÞ ch÷ng l¹i vµ cã chiÒu h­íng gi¶m,b¾t ®Çu tõ n¨m 1997 N¨m 1996 1997 1998 1999 % GDP t¨ng 9,3 8,2 5,8 4,8 Sù sót gi¶m nhÑ sau ®ã t¨ng dÇn cña GDP chothÊy nÒn kinh tÕ cña n­íc ta ®ang l©m vµo t×nh tr¹ng suy tho¸i.§Æt trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ thÕ giíi,sù gi¶m sót ®ã do nh÷ng nguyªn nh©n kh¸ch quan sau: - Chu kú kinh tÕ lµ biÕn ®éng lªn xuèng cña thu nhËp quèc d©n.Thùc tÕ GDP theo thêi gian ®­îc lÆp ®i lÆp l¹i cã tÝnh chu kú.Nh÷ng biÕn ®éng lªn thÓ hiÖn nÒn kinh tÕ t¨ng tr­ëng,nh÷ng biÕn ®éng xuèng thÓ hiÖn nÒn kinh tÕ ®ang ch÷ng l¹i vµ gi¶m dÇn;t¹o nªn nh÷ng chu kú kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ mçi quèc gia.Cã thÓ nh×n nhËn chu kú kinh tÕ thùc tÕ cña ViÖt Nam nh­ sau: Trong suèt 10 n¨m chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng,do viÖc ®Þnh h­íng ®óng ®¾n vµ ®æi míi vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n­íc,cïng víi chÝnh s¸ch më cöa kinh tÕ,tèc ®é t¨ng tr­ëng cña ViÖt Nam ®· liªn tôc t¨ng tõ 3,7% n¨m 1987 lªn 9,5% n¨m 1995 . - Do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ Ch©u ¸ tõ th¸ng 6 n¨m 1997,mét lo¹t c¸c n­íc §«ng Nam ¸ bÞ ¶nh h­ëng bëi cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh,tiÒn tÖ b¾t ®Çu tõ Th¸i lan ,sau ®ã lan réng ra Malayxia,In®«nªxia, Philippin,Hång k«ng vµ sau ®ã lµ Hµn quèc vµ NhËt b¶n. HËu qu¶ cña cuéc khóng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ lµ sù ph¸ gi¸ lín cña ®ång tiÒn c¸c n­íc trong khu vùc so víi USD ,¶nh h­ëng xÊu ®Õn m«i tr­êng ®Çu t­ trong khu vùc §«ng Nam ¸. Nh×n tõ néi bé nÒn kinh tÕ n­íc ta,cã thÓ thÊy nh÷ng nguyªn nh©n chñ quan sau:s¶n suÊt n«ng nghiÖp,c«ng nghiÖp,dÞch vô gi¶m sót cã thÓ kh¼ng ®Þnh lµ do s¶n phÈm lµm ra khã kh¨n trong viÖc t×m kiÕm thÞ tr­êng tiªu thô cho c¶ 3 ngµnh ThÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp qu¸ nho lÎ,cung v­ît qu¸ cÇu,hµng ho¸ n«ng s¶n bÞ Õ Èm .S¶n phÈm c«ng nghiÖp khã kiÕm ®­îc thÞ tr­êng do c¹nh tranh kÐm;cßn ngµnh dÞch vô do sù ®Çu t­ kh«ng hîp lý dÉn ®Õn sù bÊt cËp vÒ cung cÇu . 2.Tiªu dïng x· héi tr× trÖ vµ gi¶m sót. Sù gi¶m sót tØ lÖ t¨ng tr­ëng cña toµn bé khu vùc kinh tÕ t­ nh©n n¨m 1996 ®· t¹o ra t©m lý lo l¾ng cho hé gia ®×nh,g©y trë ng¹i cho ®Çu t­ t­ nh©n.Thªm vµo ®ã,¶nh h­ëng tiªu cùc cña cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ ë Ch©u ¸ võa qua lµm t¨ng thªm sù hoµi nghi vµ t©m lý dù b¸o.kÕt qu¶ lµ c¸c gia ®×nh quyÕt ®Þnh tiÕt kiÖm nhiÒu h¬n vµ chi tiªu Ýt h¬n ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng.v× lý do ®ã tiªu dïng x· héi gi¶m sót. 3.ChØ sè gi¸ CPI vµ l¹m ph¸t Trong 10 n¨m ®æi míi,n­íc ta ®· cã nhiÒu thµnh tùu trong viÖc kiÒm chÕ l¹m ph¸t. Tr­íc n¨m 1986 ,cã thÓ tÝnh tõ 1981 – 1985 ,b×nh qu©n mçi n¨m l¹m ph¸t lµ 150% N¨m 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 TØ lÖ l¹m ph¸t(%) 700 412 410 34 67 67,5 17 5,3 4,7 12,5 Cho ®Õn n¨m 1995,tèc ®é t¨ng GDP lµ 9,5% vµ tû lÖ l¹m ph¸t lµ 12,5% .§èi víi c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nãi chung vµ n­íc ta nãi riªng,®ã lµ nh÷ng con sè ®­îc mong muèn .Tuy nhiªn,sù gi¶m sót GDP n¨m 1996 còng kÐo theo sù gi¶m xuèng cña l¹m ph¸t,g©y trë ng¹i cho nÒn kinh tÕ N¨m 1996 1997 1998 1999 2000 ChØ tiªu t¨ng tr­ëng GDP (%) 9,8 8,2 5,8 4,8 5,5-6 TØ lÖ l¹m ph¸t (%) 4,5 3,6 9,2 0,2 < 0 4.§Çu t­ t­ nh©n vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gi¶m m¹nh Tû lÖ t¨ng tr­ëng ®Çu t­ cña khu vùc t­ nh©n gi¶m m¹nh.Sù gi¶m sót nµy cßn bÞ ®Èy nhanh do c¹nh tranh ngµy cµng gay g¾t gi÷a hµng ho¸ nhËp khÈu vµ c¸c s¶n phÈm cña khu vùc Nhµ n­íc,khu vùc lu«n ®­îc sù n©ng ®ì cña chÝnh phñ vµ do c¹nh tranh cña khu vùc cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi . ViÖc triÓn khai thùc hiÖn LuËt doanh nghiÖp ,b­íc ®Çu ®· t¹o khÝ thÕ míi cho nÒn kinh tÕ. Trong quý I n¨m 2000 ®· cã 1656 doanh nghiÖp míi ®ang kÝ kinh doanh , t¨ng 65% so víi cïng kú víi sè vèn ®Çu t­ ®¨ng kÝ kho¶ng 1300 tØ ®ång, t¨ng 25%, ngoµi ra cßn cã hµng ngh×n doanh nghiÖp ®¨ng kÝ më réng quy m« vµ ®a d¹ng ho¸ nghµnh nghÒ kinh doanh. Vèn ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi thùc hiÖn quý I n¨m 2000 kho¶ng 250 triÖu USD , xÊp xØ cïng k× n¨m ngo¸i . Doanh thu cña khèi ®Çu t­ trùc tiÕp n­íc ngoµi ­íc kho¶ng 1400 triÖu USD , t¨ng 56% so víi cïng k× n¨m ngo¸i. VÒ ODA , tÝnh ®Õn ngµy 16-3 , sè hiÖp ®Þnh ®­îc kÝ kÕt trÞ gi¸ lµ 190,64 triÖu USD. 5.Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gÆp khã kh¨n . Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng g¨p khã kh¨n liªn tôc trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y .ChØ sè t¨ng tæng gÝa trÞ xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu tõ n¨m 1990 ®Õn 1999 (%) N¨m XuÊt khÈu NhËp khÈu N¨m XuÊt khÈu NhËp khÈu 1990 123,5 107,3 1995 134,4 140,0 1991 86,8 84,9 1996 133,2 136,6 1992 123,7 108,7 1997 126,6 104,0 1993 115,7 154,4 1998 101,9 99,2 1994 135,8 148,5 1999 123,1 100,9 Tuy nhiªn ,kim ng¹ch xuÊt khÈu th¸ng 3 n¨m 2000 ®¹t 1000 triÖu USD , t¨ng 24% so víi cïng k× n¨m tr­íc .TÝnh chung c¶ quý I n¨m 2000 ­íc ®¹t 2940 triÖu USD , t¨ng 33,8% so víi quý I n¨m 1999.Kim ng¹ch nhËp khÈu th¸ng 3-2000 ­íc ®¹t 1100 triÖu USD , t¨ng 14,5% so víi th¸ng 3 n¨m 1999. TÝnh chung c¶ quý I kim ng¹ch nhËp khÈu ­íc gÇn 3155 triÖu USD t¨ng 30% cïng kú n¨m1999 ViÖc n©ng cao søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ lµ yÕu tè sèng cßn ®èi víi c¸c quèc gia nãi chung vµ ViÖt Nam nãi riªng. Nh­ vËy, qua nh÷ng sè liÖu ph©n tÝch ë trªn, chóng ta ®· cã mét c¸i nh×n tæng thÓ vÒ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam . Trong hoµn c¶nh nÒn kinh tÕ ViÖt Nam hiÖn nay , vÊn ®Ò c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ®­îc xö lÝ nh­ thÕ nµo ? §ã lµ vÊn ®Ò chóng ta xem xÐt ë phÇn sau. II. Xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam . Tõ th¸ng 10 n¨m 1990, víi viÖc ban hµnh 2 ph¸p lÖnh vÒ ng©n hµng nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, NHNN ViÖt Nam víi t­ c¸ch lµ NHT¦ hÖ thèng ng©n hµng hai cÊp ; ®· m¹nh d¹n thay ®æi ph­¬ng ph¸p luËn vÒ c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ dùa trªn t­ duy c©n ®èi thu chi tiÒn mÆt qua hÖ thãng ng©n hµng , tõng b­íc ¸p dông ph­¬ng ph¸p luËn vÒ c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ dùa trªn tÝn hiÖu thÞ tr­êng. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ kh¶o s¸t c¬ s¬ lÝ thuyÕt vµ thùc tiÔn vËn dông ph­¬ng ph¸p c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y: 1.Cèt lâi cña c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam . Theo thuyÕt kinh tÕ häc thÞ tr­êng,®Ó c©n ®èi ®­îc cung cÇu tiÒn tÖ ,tr­íc hÕt ph¶i ®o ®­îc l­îng tiÒn trong chu chuyÓn kinh tÕ. Cã nhiÒu tr­êng ph¸i vÒ vÊn ®Ò nµy ,song tr­êng ph¸i ®o l­îng tiÒn trong chu chuyÓn kinh tÕ b»ng 2 khèi tiÒn hÑp vµ réng,kÝ hiÖu t­¬ng øng lµ M1vµ M2 dùa trªn tÝnh láng cña c¸c tµi s¶n tµi chÝnh lµ t­¬ng ®èi dÔ chÊp nhËn vµ trong thùc tÕ,nã ®­îc c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ sö dông , c«ng bè c¸c sè liÖu b¸o c¸o t×nh h×nh tµi chÝnh tiÒn tÖ cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi. * Khèi tiÒn hÑp M1 : lµ mét tËp hîp c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tøc thêi phôc vô cho c¸c ho¹t ®éng giao dÞch x· héi . Nã gåm c¸c tµi s¶n tµi chÝnh cã thÓ dïng ®Ó thanh to¸n ngay nh­ tiÒn giÊy ng©n hµng, tiÒn ®óc,tiÒn göi kh«ng kú h¹n M1=C + D trong ®ã : C lµ tiÒn l­u th«ng ngoµi hÖ thèng ng©n hµng D lµ tiÒn göi kh«ng kú h¹n . * Khèi tiÒn réng M2lµ mét tËp hîp c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n trong mét thêi h¹n ng¾n, th«ng th­êng lµ mét n¨m trë l¹i . Nã bao gåm M1vµ mét sè tµi s¶n tµi chÝnh cã kú h¹n mét n¨m trë l¹i,chñ yÕu lµ tµi kho¶n tiÒn göi ng¾n h¹n c¸c tµi s¶n thay thÕ cho tiÒn göi nh­ kú phiÕu ng©n hµng,tÝn phiÕu khob¹c,th­¬ng phiÕu.... M2= C + D +T VÊn ®Ò ®Æt ra lµ ph¶i lùa chän khèi tiÒn tÖ nµo lµm ®èi t­îng xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn .Trong thùc tÕ,nhiÒu NHT¦ trªn thÕ giíi trong nh÷ng n¨m 1970 , 1980 ®Òu lùa chän M1 lµm ®èi t­îng xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ .Tuy nhiªn , thùc tÕ l¹i lµ mét thêi ®iÓm nµo ®ã,nhu cÇu sö dông ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kh«ng chØ ®­îc ®¸p øng b»ng c¸c tµi s¶n tµi chÝnh kú h¹n ng¾n th«ng qua con ®­êng b¸n c¸c tµi s¶n ®ã hay do ®Õn kú h¹n thanh to¸n cña chóng. Do vËy,NHT¦ cña nhiÒu n­íc ®· chän M2 , khèi tiÒn réng lµm khèi tiÒn c¬ së. NHNN ViÖt Nam tõ n¨m 1992 còng lùa chän M2 lµm khèi tiÒn c¬ së vµ ®Þnh cho M2 tªn gäi lµ tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n . Khèi tiÒn réng bao gåm c¸c lo¹i tiÒn vµ c¸c tµi s¶n tµi chÝnh gÇn tiÒn. Theo sù ph©n lo¹i cña ng©n hµng thÕ giíi , c¸c lo¹i tiÒn lµ tiÒn l­u th«ng ngoµi ng©n hµng ( hoÆc ngoµi c¸c tæ chøc tÝn dông). T¹i ViÖt Nam hiÖn nay, tiÒn l­u th«ng ngoµi ng©n hµng chØ gåm cã c¸c lo¹i giÊy b¹c ng©n hµng. Ngoµi ra,tiÒn göi kh«ng kú h¹n còng ®­îc coi lµ tiÒn l­u th«ng ngoµi hÖthèng ng©n hµng. V× xÐt trªn møc ®é thanh kho¶n th× tiÒn göi kh«ng kú h¹n kh«ng thua kÐm g× tiÒn l­u th«ng ngoµi ng©n hµng. C¸c tµi s¶n tµi chÝnh bao gåm vµo M2 lµ tiÒn göi tµi kho¶n, tiÒn göi cã kú h¹n ng¾n, thay thÕ tiÒn göi, tiÒn göi ngo¹i tÖ, mét sè tµi s¶n tµi chÝnh kh¸c. Th¸ng 9 n¨m 1994, theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ng©n hµng thÕ giíi th× l­îng tiÒn trong chu chuyÓn kinh tÕ cña ViÖt Nam nh­ sau: Tãm t¾t kh¶o s¸t tiÒn tÖ ViÖt Nam 1989-1994 ( tû ®ång ) N¨m 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1. M1 3395 5071 8817 14556 19014 26123 TiÒn l­u th«ng ngoµi NH 2352 3735 6491 10579 14218 17318 C¸c kho¶n göi yªu cÇu 1043 1336 2398 3971 4976 4305 2. ChuÈn tiÒn 3446 5948 11175 12333 13200 16807 TiÒn göi tµi kho¶n 1357 2365 2815 3822 3250 4589 Thay thÕ tiÒn göi 6 298 2544 3624 TiÒn göi ngo¹i tÖ 2089 2583 8345 8213 7306 8594 3. Kh¸c 580 340 311 260 74 49 4. M2 7421 11359 20303 27143 32288 38479 LÊy M2 lµm ®èi t­îng xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam, ®Æt ra cho NHNN ViÖt Nam nhiÖm vô ph¶i tho¶ m·n ®­îc yªu c©ï cña quy luËt l­u th«ng tiÒn tÖ, tøc lµ ph¶i b»ng mäi c¸ch tho¶ m·n nhu cÇu sö dông tiÒn cña x· héi vµ ®¹t ®Õn cung cÇu tiÒn tÖ c©n b»ng, tøc lµ: MD = MS, trong ®ã MD lµ tæng cÇu tiÒn MS lµ tæng cung tiÒn CÇu tiÒn cña x· héi lu«n lµ mét ®ßi hái kh¸ch quan, cßn cung tiÒn lµ biÕn sè ph¶i thÝch øng víi cÇu tiÒn vµ cung ttiÒn cã thÓ ®­îc ®iÒu khiÓn bëi con ng­êi th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu hµnh viÖc cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¬ chÕ ®iÒu hoµ l­îng tiÒn hiÖn h÷u trong chu chuyÓn kinh tÕ. 2.C¬ chÕ cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ë VN. Tr­íc hÕt , NHNN ph¶i dù tÝnh møc cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cña kú kÕ ho¹ch, th«ng th­êng lµ n¨m kÕ ho¹ch. §Ó cã tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kÕ ho¹ch th× ta ph¶i dùa trªn tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n hiÖn h÷u t¹i thêi ®iÓm dù tÝnh , sau ®ã xÐt ®Õn hai yÕu tè lµm t¨ng , gi¶m ®¹i l­îng nµy ë kú kÕ ho¹ch lµ tèc ®é t¨ng tr­ëng cña tæng s¶n phÈm quèc néi (GDP) vµ tèc ®é tr­ît gi¸ hay lµ tèc ®é t¨ng l¹m ph¸t (P ). * Tæng s¶n phÈm quèc néi lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh c¬ b¶n ®èi víi sù t¨ng, gi¶m tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n. Tæng s¶n phÈm quèc néi t¨ng sÏ ®ßi hái cã nhiÒu ph­¬ng tiÖn thanh to¸n h¬n ®Ó thùc hiÖn chóng. Tæng s¶n ph¶m quèc néi gi¶m, tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®­¬ng nhiªn gi¶m t­¬ng øng * Tèc ®é t¨ng l¹m ph¸t còng nh­ tæng s¶n phÈm quèc néi, lµ thuËn tiÖn víi ®¹i l­îng tæng l­îng thanh to¸n . L¹m ph¸t t¨ng cã nghÜa gi¸ c¶ s¶n phÈm, dÞch vô t¨ng, v× vËy cÇn cã nhiÒu tiÒn h¬n. Ng­îc l¹i, nÕu gi¶m ph¸t th× tæng l­îng ph­ong tiÖn thanh to¸n sÏ gi¶m. * Dùa vµo mèi quan hÖ thuËn biÕn cña tæng s¶n phÈm quèc néi l¹m ph¸t víi tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n, ta cã c«ng thøc tÝnh tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n kú kÕ ho¹ch: MSkh= MStt + MStt(%GDPkh + %Pkh ) trong ®ã: MSkh :tæng l­îng cung øng tiÒn kÕ ho¹ch MStt :tæng l­îng tiÒn thùc tÕ %GDPkh :tèc ®é t¨ng tr­ëng GDP kÕ ho¹ch %Pkh : tèc ®é t¨ng l¹m ph¸t * ViÖc cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho x· héi ë n­íc ta hiÖn nay do nhµ n­íc ®iÒu khiÓn qua hÖ thèng ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®øng ®Çu lµ NHNN ViÖt Nam. Trong ®ã, phÇn cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n do NHNN trùc tiÕp thùc hiÖn vµ chiÕm vÞ trÝ c¬ b¶n, nÒn t¶ng . PhÇn tiÒn nµy lµ tiÒn c¬ së, MB : MBkh = Ckh + Rkh Nh­ chóng ta ®· biÕt ®Ó tho¶ m·n nhu cÇu sö dông tiÒn cña x· héi, ngoµi phÇn tiÒn do NHNN trùc tiÕp t¹o ra vµ trùc tiÕp cung øng, th× cßn cã phÇn tiÒn do c¸c tæ chøc tÝn dông(c¸c NHTM,kho b¹c nhµ n­íc,c¸c ng©n hµng chuyªn doanh, quü tÝn dông nh©n d©n...). Cung øng cña c¸c tæ chøc nµy dùa vµo nÒn t¶ng cña NHNN, th«ng qua c¸c nghiÖp vô cho vay, ®Çu t­ mµ lµm cho tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cung øng cho x· héi v­ît qu¸ phÇn tiÒn do NHNN cung øng. Do vËy ,ta dïng hÖ sè t¹o tiÒn “m” ®Ó ph¶n ¸nh kh¶ n¨ng t¹o tiÒn cña c¸c tæ chøc tÝn dông: * Mét kh©u quan träng cña c¬ chÕ cung øng tiÒn cña NHNN ViÖt Nam lµ ph¶i dù kiÕn, ph©n bæ sè ph­¬ng tiÖn thanh to¸n t¨ng thªm cña kú kÕ ho¹ch so víi kú hiÖn t¹i. NHNN ViÖt Nam ®· lùa chän ph­¬ng ¸n ph©n bæ dùa trªn quan ®iÓm lµ kh«ng dïng tiÒn ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p béi chi ng©n s¸ch mµ chØ dïng ®Ó hç trî ho¹t ®éng tÝn dông th«ng qua c¸c tæ chøc tÝn dông vµ ®Ó mua thªm ngo¹i tÖ hç trî cho quü dù tr÷ ngo¹i tÖ cña NHNN ViÖt Nam. * VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó x¸c ®Þnh mét tû lÖ thÝch hîp gi÷a phÇn tiÒn t¨ng thªm ë kú kÕ ho¹ch dïng cho ho¹t ®éng tÝn dông vµ phÇn tiÒn t¨ng thªm dïng ®Ó mua ngo¹i tÖ. §©y lµ mét viÖc khã vµ NHNN cßn ®ang mß mÉm, nh­ng ch¾c ch¾n phÇn tiÒn t¨ng thªm kú kÕ ho¹ch dïng cho ho¹t ®éng tÝn dông ng©n hµng ph¶i th­êng xuyªn chiÕm tû träng ¸p ®¶o. Bëi lÏ, GDP hµng n¨m ë n­íc ta gia t¨ng víi tèc ®é cao. N¨m 1996 lµ 9,3%; n¨m 1997 lµ 8,2%; quý I n¨m 1998 lµ 1998 lµ 6,5%; quý I n¨m 1999 lµ 4,1%; quý I n¨m 2000 lµ 5,56%. ChØ sè l¹m ph¸t hµng n¨m cßn t¨ng ®¸ng kÓ. Quý I n¨m 1998 lµ 2,9%; quý I n¨m 1999 lµ 2,9%; quý I n¨m 2000 lµ 0,8%. V× vËy, ®ßi hái c¸c t¸c nh©n kinh tÕ cã thªm nhu cÇu vÒ ph­¬ng tiÖn thanh to¸n vµ tõ ®ã yªu cÇu vay m­în ng©n hµng sÏ t¨ng. Nã tÊt yÕu kÐo theo sù gia t¨ng cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tõ c¸c ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông, còng nh­ tõ phÝa NHNN ViÖt Nam: Cïng víi sù gia t¨ng ho¹t ®éng xuÊt khÈu, nhËp khÈu hµng ho¸- dÞch vô n­íc ngoµi, sù gia t¨ng thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ sù gia t¨ng kiÒu hèi chuyÓn tõ n­íc ngoµi vÒ, NHNN cÇn cã thªm néi tÖ ®Ó mua ngo¹i tÖ ®Õn tõ c¸c nguån ®ã ®Ó bæ sung lùc l­îng dù tr÷ ngo¹i tÖ, ®¸p øng sù t¨ng kh«ng ngõng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Thêi gian QuýI-1998 QuýI-1999 QuýI-2000 NhÞp t¨ng GDP (% ) 6,5 4,1 5,56 NhÞp t¨ng gi¸ trÞ s¶n xuÊt CN (% ) 13,1 10,3 13,4 Kim ng¹ch xuÊt khÈu (triÖu USD ) 2404 2197 2939 NhÞp t¨ng xuÊt khÈu (% ) 22,6 8,6 33,8 Kim ng¹ch nhËp khÈu (triÖu USD ) 2808 2434 3155 NhÞp t¨ng nhËp khÈu (% ) 3,2 13,3 29,6 Tû lÖ nhËp siªu/kim ng¹ch XK(%) 16,9 10,8 7,3 Vèn FDI thùc hiÖn (triÖu USD ) 450 250 250 L¹m ph¸t ( %) 2,9 2,9 0,8 KÕt luËn : ViÖc sö dông ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tiÒn mÆt ë ViÖt Nam hiÖn nay vµ trong mét sè n¨m tíi ®©y vÉn cßn cao. Do vËy, NHNN ViÖt Nam ®· vµ sÏ chó träng tÝnh to¸n phÇn tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n tiÒn mÆt t¨ng thªm kú kÕ ho¹ch ®Ó phôc vô cho nghiÖp vô ph¸t hµnh giÊy b¹c ng©n hµng kú kÕ ho¹ch, ®¶m b¶o x· héi cã ®ñ tiÒn mÆt , tr¸nh ®­îc khiÕm quyÕt khan hiÕm tiÒn mÆt gi¶ t¹o nh­ ®· x¶y ra ë n­íc ta vµo nh÷ng n¨m cña thËp kû 70 vµ 80 cña thÕ kû 20 . 3.C¬ chÕ ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ ë ViÖt Nam NÕu nh­ c¬ chÕ cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n lµ quan träng v× nã t¹o ra c¬ së cho viÖc ®¸p øng nhu cÇu sö dông tiÒn cña x· héi ,th× viÖc ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ còng rÊt quan träng v× nã ®¶m b¶o biÕn nh÷ng ý ®å xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ trë thµnh hiÖn thùc ,gãp phÇn thiÕt thùc æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn ViÖt Nam,phôc vô cho viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi cña n­íc ta hiÖn nay còng nh­ sau nµy. 3.1.NHNNViÖt Nam thiÕt lËp mét hÖ thèng c¸c chØ b¸o thÞ tr­êng Tr­íc hÕt,NHNN ViÖt Nam ®· dÇn dÇn thiÕt lËp ®­îc mét hÖ thèng c¸c chØ b¸o thÞ tr­êng,th­êng xuyªn tæng hîp vµ ph©n tÝch c¸c chØ b¸o ®ã nh»m rót ra nh÷ng nhËn ®Þnh vÒ t×nh h×nh l­u th«ng tiÒn tÖ;ph©n tÝch c¸c nguyªn nh©n dÉn ®Õn sù cung øng thõa hay thiÕu c¸c ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ®Ó ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p ®iÒu chØnh thÝch hîp.CÇn cã c¸c tÝn hiÖu thÞ tr­êng: *ChØ sè tr­ît gi¸ (l¹m ph¸t) hµng th¸ng vµ céng dån tõ ®Çu n¨m. *BiÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i gi÷a ®ång ViÖt Nam vµ USD. *BiÕn ®éng khèi l­îng tÝn dông . *BiÕn ®éng vÒ héi chi ng©n s¸ch. *BiÕn ®éng cña l·i suÊt thÞ tr­êng . *BiÕn ®éng cña c¸n c©n thanh to¸n . Hµng quý NHNN ViÖt Nam tiÕn hµnh ph©n tÝch tõng chØ b¸o vµ ph©n tÝch tæng hîp c¸c chØ b¸o thÞ tr­êng trªn ®©y nh»m ®­a ra ®­îc ®Þnh h­íng ®iÒu chØnh cho c¸c quý tiÕp theo víi ph­¬ng ch©m lµ thùc hiÖn chØ tiªu cung øng tiÒn mét c¸ch tÝch cùc vµ cã lîi . §iÒu chØnh cung øng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cho x· héi do NHNN ViÖt Nam dùa trªn c¸c chØ b¸o thÞ tr­êng quy l¹i lµ gi÷ nguyªn,®iÒu chØnh t¨ng hay gi¶m møc cung øng hiÖn t¹i.Nã còng cã nghÜa lµ duy tr× hiÖn tr¹ng,t¨ng hay gi¶m l­îng tiÒn hiÖn cã trong chu chuyÓn kinh tÕ . §Ó biÕn ý ®å ®iÒu chØnh l­u th«ng tiÒn tÖ thµnh hiÖn thùc,NHNN ViÖt Nam ®· tõng b­íc vËn dông thµnh c«ng c¸c c«ng cô ®iÒu hoµ trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp. 3.2.C«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tuÒn tÖ trùc tiÕp 3.2.1.H¹n møc tÝn dông Trong ®iÒu kiÖn ViÖt Nam hiÖn nay,c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ trùc tiÕp quan träng nhÊt lµ h¹n møc tÝn dông hay lµ h¹n møc cho vay .Ho¹t ®éng tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông lµm cho hÖ sè t¹o tiÒn t¨ng vµ do vËy lµm cho tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n t¨ng lªn.Do nhiÒu nguyªn nh©n,tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n t¨ng nhanh qua c¸c kªnh.C¸c kho¶n thu ng©n s¸ch b»ng ngo¹i tÖ vµ c¸c kho¶n vay ngo¹i tÖ ®­îc chuyÓn ®æi ra ViÖt Nam ®ång;®Ó bï trõ thiÕu hôt ng©n s¸ch .NHNN VIÖt Nam tung tiÒn ra mua ngo¹i tÖ do c¸c nguån ngo¹i tÖ vµo nhiÒu,c¸c tæ chøc tÝn dông gia t¨ng khèi l­îng tÝn dông.Ng©n s¸ch nhµ n­íc sö dông h¹n møc tÝn dông ®Ó kiÓm so¸t sù bµnh tr­íng tÝn dông. H¹n møc tÝn dông gåm h¹n møc tÝn dông cho tõng ng©n hµng th­¬ng m¹i,tõng tæ chøc tÝn dông;tæng h¹n møc tÝn dông cho toµn bé hÖ thèng tµi chÝnh tÝn dông; tæng h¹n møc tÝn dông vay n­íc ngoµi giµnh cho toµn bé hÖ thèng ng©n hµng th­¬ng m¹i vµ tæ chøc tÝn dông. Tuy viÖc quy ®Þnh h¹n møc tÝn dông mang tÝnh chÊt b¾t buéc,song trong giai ®o¹n hiÖn nay vµ mét sè n¨m tíi,h¹n møc tÝn dông vÉn lµ mét c«ng cô cã hiÖu lùc m¹nh trong ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ. 3.2.2.H¹n møc t¸i cÊp vèn . H¹n møc t¸i cÊp vèn ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông lµ mét c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ trùc tiÕp.Nã n»m trong tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n cung øng t¨ng thªm.Tuy nhiªn h¹n møc nµy chØ ®­îc sö dông nh­ mét c«ng cô kiÓm so¸t ë tÇm vÜ m«,mang tÝnh chÊt ®Þnh h­íng .Cßn qu¸ tr×nh thùc hiÖn viÖc t¸i cÊp vèn cô thÓ l¹i diÔn t¶ øng víi sù diÔn biÕn cña tÝn hiÖu thÞ tr­êng,trong ®ã NHNN lµ ng­êi cho vay cuèi cïng vµ do vËy nghiÖp vô nµy mang tÝnh chÊt cña c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ gi¸n tiÕp. 3.3.C«ng cô ®iÒu hoµ gi¸n tiÕp. Cïng víi c¸c c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ trùc tiÕp trªn ®©y ,tõ n¨m 1990trë l¹i ®©y NHNN ViÖt Nam ®· dÇn dÇn ®­a vµo thùc hiÖn ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ ë n­íc ta mét sè c«ng cô ®iÒu hoµ gi¸n tiÕp . Kh¸c víi c¸c c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ trùc tiÕp,c¸c c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ gi¸n tiÕp ph¸t huy hiÖu lùc dùa vµo sù ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng . 3.3.1.L·i suÊt Tr­íc hÕt NHNN ®· vËn dông t­¬ng ®èi cã hiÖu qu¶ c«ng cô l·i suÊt vµo ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ. Trong nh÷ng n¨m qua ,tõ ®Çu thËp kû 90 ®Õn nay NHNN ®· kiªn tr× t¸i lËp tr¹ng th¸i l·i suÊt d­¬g,kh¾c phôc triÖt ®Ó t×nh tr¹ng l·i suÊt ©m ®· tån t¹i kh¸ l©u ë n­íc ta trong thËp kû 70vµ80 .Nhê vËy,hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam cã tiÒn ®Ò ®Ó vËn dông cã hiÖu qu¶ c«ng cô l·i suÊt. DiÔn biÕn cña qu¸ tr×nh x¸c lËp hÖ thèng l·i suÊt d­¬ng cã thÓ thÊy qua b¶ng sè liÖu sau: B¸o c¸o cña NHNN ViÖt Nam N¨m 86-90 91 92 93 94 95 L·i suÊt tiÒn göi b×nh qu©n th¸ng (%) 6,00 2,90 1,90 1,40 1,30 1,40 L·i suÊt cho vay b×nh qu©n th¸ng (%) 4,30 3,50 2,50 1,80 1,60 1,70 Trong hai ngµy 29vµ 31 th¸ng 5 n¨m 1999,thèng ®èc ng©n hµng nhµ n­íc ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 189 / 1999 / Q§-NHNN1 ®iÒu chØnh gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c kh¸ch hµng vay vèn ;QuyÕt ®Þnh 190/1999/Q§-NHNN1 ®iÒu chØnh gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN víi c¸c tæ chøc tÝn dông. Néi dung ®iÒu chØnh l·i suÊt : *Gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay VN§ cña c¸c tæ chøc tÝn dông: Gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n tõ 1,2% th¸ng vµ cho vay trung vµ dµi h¹n tõ 1,25% th¸ng xuèng mét trÇn thèng nhÊt lµ 1,15% th¸ng vµ ¸p dông chung cho c¸c tæ chøc tÝn dông cho vay ng¾n,trung,dµi h¹n ë khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n.Dïng quü nh©n d©n c¬ së cho vay thµnh viªn vÉn gi÷ nguyªn ë møc 1,5% th¸ng . C¸c møc l·i suÊt cho vay ¦u ®·i gåm: cho vay hé nghÌo,cho vay sinh viªn tõ quü tÝn dông ®µo t¹o ,cho vay kh¾c phôc b·o lôt,h¹n h¸n vÉn gi÷ nguyªn ë møc nh­ hiÖn nay . L·i suÊt cho vay thuéc khu vùc miÒn nói ,h¶i ®¶o... gi¶m 30% so víi l·i suÊt cho vay cïng lo¹i. ®èi víi l·i suÊt nî qu¸ h¹n c¸c lo¹i,tÝnh tèi ®a kh«ng qu¸ 150% so víi møc l·i suÊt khi cho vay. *Gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN víi tæ chøc tÝn dông.Gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn cña NHNN tõ 1% th¸ng xuèng 0,85% th¸ng . Sau lÇn ®iÒu chØnh nµy,tõ chç nhiÒu trÇn l·i suÊt ng¾n ,trungvµ dµi h¹n,trÇn l·i suÊt cho vay khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n kh¸c nhau ®· thèng nhÊt mét trÇn ¸p dông chung cho c¸c tæ chøc tÝn dông,kh«ng ph©n biÖt tæ chøc tÝn dông quèc doanh hay cæ phÇn.§©y lµ mét b­íc tiÕn trong chÝnh s¸ch l·i suÊt ,t¹o chñ ®éng h¬n cho c¸c tæ chøc tÝn dông trong viÖc Ên ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay phï hîp víi ®iÒu kiÖn vÒ chi phÝ ,cung cÇu vèn trªn tõng vïng kh¸c nhau vµ møc ®é rñi ro cña tõng kho¶n vay . Ngµy 1/8/1999 ,phÇn l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n gi¶m xuèng cßn 1,05% th¸ng;l·i suÊt cho vay ë khu vùc HTX tÝn dông vµ quü tÝn dông nh©n d©n lµ 1,5% th¸ng. Ngµy 4/9/1999 phÇn l·i suÊt cho vay cña c¸c NHTM quèc doanh ë khu vùc ®« thÞ gi¶m cßn 0,95% th¸ng ,c¸c møc l·i suÊt kh¸c gi÷ nguyªn . Ngµy 25/10/1999,phÇn l·i suÊt cho vay th«ng th­êng víi kh¸ch hµng ë ®« thÞ lµ 0,85% th¸ng ,ë khu vùc n«ng th«n lµ 1% th¸ng. L·i suÊt cho vay gi¶m ,l·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt huy ®éng vèn còng th­êng xuyªn gi¶m.Cuèi n¨m 1999,l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n cßn 0,1-0,15% th¸ng,kú h¹n 3th¸ng lµ 0,3% th¸ng ,kú h¹n 6 th¸ng lµ 0,4-0,45% th¸ng ,kú h¹n 1n¨m lµ 0,5-0,55% th¸ng .ViÖc NHNN gi¶m l·i suÊt cho vay nh»m gi¶i tho¸t vèn ®Çu t­ ø ®äng trong ng©n hµng, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vay vèn ng©n hµng thuËn lîi h¬n. Ngµy 2/8/2000,NHNN ViÖt Nam ®· cã QuyÕt ®Þnh thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt theo QuyÕt ®Þnh sè 241/2000/Q§ NHNN1 b»ng viÖc b·i bá c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt trÇn thay b»ng c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n.Theo ®ã ,c¸c ng©n hµng,c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc quyÒn Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay ®èi víi kh¸ch hµng nh­ng kh«ng ®­îc v­ît qu¸ møc l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é quy ®Þnh trong tõng thêi kú.Trong ®ã cho vay b»ng USD lÊy SIBOR- l·i suÊt trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng Singapo –lµm l·i suÊt c¬ b¶n. 3.3.2.Dù tr÷ b¾t buéc. Dù tr÷ b¾t buéc lµ c«ng cô quan träng ®Ó diÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ .Th«ng qua dù tr÷ b¾t buéc NHNN ViÖt nam ®iÒu hµnh tæng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n qua c¸c c¬ chÕ t¸c ddéng ®Õn khèi l­îng,gi¸ c¶ tÝn dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông. *Tõ n¨m 1991,c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®­îc ®­a vµo ¸p dông ë ViÖt Nam. Theo ph¸p lÖnh ng©n hµng,tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cã thÓ dao ®éng tõ 10%- 35% tæng nguån vèn huy ®äng cña c¸c tæ chøc tÝn dông.Song xÐt hoµn c¶nh thùc tÕ tiÒm lùc cña c¸c tæ chøc tÝn dông ViÖt Nam,kÓ c¶ c¸c NHTM quèc doanh cßn t­¬ng ®èi yÕu vµ do møc l¹m ph¸t nªn ®· quy ®Þnh møc dù tr÷ b¾t buéc lµ 10% . Coi phÇn tiÒn mua tÝn phiÕu kho b¹c vµ tiÒn mÆt t¹i quü lµ nh÷ng thµnh phÇn cña tiÒn dù tr÷. Ph©n biÖt tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc kh¸c nhau ®èi víi tiÒn göi cã kú h¹n vµ kh«ng kú h¹n. Ch­a ¸p dông chÕ ®é dù tr÷ b¾t buéc víi c¸c HTX rÝn dông vµ quü tÝn dông nh©n d©n. *Tõ n¨m 1994 –1995 trë ®i, ®øng tr­íc t×nh h×nh l¹m ph¸t diÔn biÕn thÊt th­êng , NHNN ®· tõng b­íc hoµn thiÖn vµ n©ng cao hiÖu lùc cña c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc. ¸p dông c¸ch ®iÒu chØnh linh ho¹t tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc trong khu«n khæ cho phÐp. Thèng nhÊt mét tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cho c¸c lo¹i tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ cã kú h¹n. Bá h¼n phÇn tiÒn mua tÝn phiÕu kho b¹c trong c¬ cÊu tiÒn dù tr÷ b¾t buéc. T¨ng kú ®iÒu chØnh dù tr÷ b¾t buéc tõ 1lªn 2 lÇn 1 th¸ng . Thèng nhÊt nhËp sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc vµo mét tµi kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ cã kú h¹n vµ qu¶n lý theo h¹n møc. Thùc hiÖn viÖc truy ®æi vµ hoµn l¹i tiÒn l·i so víi sè tiÒn v­ît hay hôt møc dù tr÷. Xö ph¹t nghiªm kh¾c ®èi víi c¸c tr­êng hîp vi ph¹m . *Tõ cuèi n¨m 1997,NHNN ViÖt Nam l¹i hoµn thiÖn thªm mét b­íc c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi nh÷ng mÆt sau : §èi t­îng thi hµnh quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc lµ c¸c NHTM quèc doanh vµ cæ phÇn ViÖt Nam,chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi t¹i ViÖt Nam,c¸c ng©n hµng liªn doanh ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam,c¸c c«ng ty tµi chÝnh ,nh÷ng tæ chøc tÝn dông thuéc ph¹m trï trªn cã thÓ ®­îc miÔn thi hµnh nghÜa vô dù tr÷ b¾t buéc trong tõng thêi kú nÕu tæng sè tiÒn huy ®éng ®­îc qu¸ thÊp d­íi 300 triÖu ®ång. Sè tiÒn huy ®éng ®­îc dïng ®Ó tÝnh dù tr÷ b¾t buéc bao gåm c¶ néi tÖ vµ ngo¹i tÖ.Sè tiÒn göi nµy cã kú h¹n lµ 24 th¸ng trë l¹i,tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ¸p dông ®ång lo¹t lµ 10% trªn tæng sè tiÒn göi huy ®éng cã kú h¹n 24 th¸ng vÒ tr­íc. C¬ cÊu cña tiÒn dù tr÷ b¾t buéc bao gåm tiÒn dù tr÷ b¾t buéc göi trªn tµi kho¶n, tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¹i NHNN ( tèi thiÓu lµ 70% cña tæng sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc cña tæ chøc tÝn dông ),tiÒn mÆt t¹i quü vµ ng©n phiÕu cßn thêi h¹n thanh to¸n t¹i quü cña tæ chøc tÝn dông ( tèi ®a lµ 30% cña tæng sè tiÒn dù tr÷ b¾t buéc ). NHNN ViÖt Nam kh«ng chi tr¶ l·i cho sè tiÒn göi dù tr÷ b¾t buéc trong ph¹m vi nghÜa vô nh­ng sÏ tr¶ l·i cho phÇn göi v­ît qu¸ dù tr÷ b¾t buéc theo l·i suÊt 0,2% th¸ng . §ång thêi víi sè thiÕu hôt so víi nghÜa vô, NHNN ph¹t theo l·i suÊt 200% l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn. *Ngµy 29 ®Õn 31/5/1999 , thèng ®èc NHNN ViÖt Nam ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 191/1999/Q§-NHNN1 ®iÒu chØnh gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông cã hiÖu lùc thi hµnh tõ ngµy 1/6/1999. Gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ cã kú h¹n d­íi 12 th¸ng cña c¸c NHTM quèc doanh ,NHTM cæ phÇn ,chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi ,ng©n hµng liªn doanh vµ c«ng ty tµi chÝnh tõ 7% xuèng 6% trªn tæng sè d­ tiÒn göi. Gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n vµ cã kú h¹n d­íi 12 th¸ng cña c¸c NHTM cæ phÇn n«ng th«n , ng©n hµng hîp t¸c ,quü tÝn dông nh©n d©n trung ­¬ng ,quü tÝn dông nh©n d©n khu vùc tõ 5% xuèng 4% trªn tæng sè d­ tiÒn göi. Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi tiÒn göi cã kú h¹n tõ 12 th¸ng trë lªn, tiÒn göi cña c¸c tæ chøc tÝn dông cã sè d­ tiÒn göi ph¶i tÝnh dù tr÷ b¾t buéc d­íi 500 triÖu ®ång vµ tiÒn göi cña c¸c quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së ,HTX tÝn dông vµ ng©n hµng phôc vô ng­êi nghÌo ; sè vèn huy ®éng vµ cho vay b»ng hiÖn vËt vÉn gi÷ nguyªn ë møc 0%. QuyÕt ®Þnh gi¶m tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lÇn nµy lµ mét gi¶i ph¸p kÞp thêi, linh ho¹t vµ ®ång bé cña NHNN, gãp phÇn lµm dÞu ®i khã kh¨n cña tæ chøc tÝn dông do l·i suÊt gi¶m ,t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông gi¶m l·i suÊt cho vay, t¨ng kh¶ n¨ng cung øng vèn ®èi víi nÒn kinh tÕ vµ gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. 3.3.3.T¸i cÊp vèn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn. T¸i cÊp vèn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®­îc NHNN sö dông lµm c«ng cô ®iÒu tiÕt viÖc më réng hay thu hÑp tæng l­îng tiÒn thanh to¸n trong nÒn kinh tÕ. Tõ tæng l­îng tiÒn cung øng ®­îc phÐp t¨ng thªm hµng n¨m ,NHNN kiÓm so¸t chÆt chÏ khèi l­îng tÝn dông cung øng cho c¸c tæ chøc tÝn dông qua nghiÖp vô t¸i c¸ap vèn. Cïng víi viÖc h¹ l·i suÊt cho vay,NHNN ®iÒu hµnh linh ®éng c«ng cô t¸i cÊp vèn nh»m ®¸p øng kÞp thêi vèn cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ. Sau 4 lÇn ®iÒu chØnh, l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn tõ 1,1% th¸ng 0,85 – 0,.7 – 0,5% th¸ng tõ 1/11/1999 . §ång thêi NHNN c«ng bè l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ 0,45% th¸ng. §Ó ph¸t huy h¬n n÷a vai trß ®iÒu hoµ l­u th«ng cña c«ng cô t¸i cÊp vèn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn , chóng ta cÇn gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò sau: * Thø nhÊt, ph¶i t¹o diÒu kiÖn cho NHNN kiÓm so¸t ®­îc tÊt c¶ c¸c kªnh tÝn dông chÝnh thøc trong nÒn kinh tÕ . Kh«ng chØ c¸c NHTM , c«ng ty tµi chÝnh , quü tÝn dông nh©n d©n mµ ho¹t ®éng tÝn dông cña kho b¹c Nhµ n­íc ,cña tæng côc ®Çu t­ ph¸t triÓn,vµ cña c¶ c¸c tæ chøc kinh doanh tiÒn tÖ kh¸c ®Òu ph¶i ®Æt d­íi sù qu¶n lý thèng nhÊt cña NHNN. * Thø hai, cÇn ®iÒu chØnh hÖ thèng l·i suÊt vay m­în trong toµn bé nÒn kinh tÕ theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh d­¹ trªn møc ®é rñi ro cña mçi lo¹i vay m­în . Cã nh­ vËy,NHNN míi cã ®iÒu kiÖn sö dông c«ng cô l·i suÊt t¸i cÊp vèn t¸c ®éng ®Õn l­îng tÝn dông cña tæ chøc tÝn dông. *Thø ba, tõng b­íc tæ chøc viÖc sö dông th­¬ng phiÕu trong thùc tiÔn s¶n xuÊt kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp , t¹o ®iÒu kiÖn triÓn khai nghiÖp vô chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi doanh nghiÖp vµ nghiÖp vô t¸i chiÕt khÊu th­¬ng phiÕu cña NHNN ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông. 3.3.4.NghiÖp vô thÞ tr­êng më. NghiÖp vô thÞ tr­êng më ®­îc coi lµ c«ng cô ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ gi¸n tiÕp h÷u hiÖu nhÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng.ThÞ tr­êng më ®· ®ang ®ãng vai trß lµ c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ chñ ®¹o ë c¸c n­íc ph¸t triÓn ,c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi v× nã ®em l¹i cho NHT¦ quyÒn chñ ®éng vµ kh¶ na­ng can thiÖp linh ho¹t, chÝnh x¸c ®Õn sè tiÒn dù tr÷,c¬ sè tiÒn tÖ vµ cung øng tiÒn theo ý muèn cña NHT¦; ®ång thêi t¸c ®éng ®Õn c¶ l·i suÊt, tuú theo ph­¬ng thøc tiÕp cËn thÞ tr­êng më mµ NHT¦ lùa chän. Chñ ®éng nh»m vµo mét khèi l­îng nhÊt ®Þnh tiÒn dù tr÷,cho phÐp l·i suÊt dao ®éng tù do. Thô ®éng nh»m vµo mét l·i su¸t cô thÓ vµ cho phÐp khèi l­îng tiÒn dù tr÷ dao ®éng. T¹i ViÖt Nam hiÖn nay, thÞ tr­êng tµi chÝnh, trong ®ã cã thÞ tr­êng chøng kho¸n cßn yÕu kÐm .Trong ®iÒu kiÖn nh­ vËy,NHNN ®· m¹nh d¹n kiÕn t¹o m«i tr­êng cÇn thiÕt cho viÖc vËn dông c«ng cô nghiÖp vô thÞ tr­êng më b»ng c¸ch ®­a vµo ho¹t déng c¸c nh¸nh cña thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 3.3.5.ThÞ tr­êng tiÒn göi. Cho ®Õn nay thÞ tr­êng tiÒn göi ®· ®­îc c¶i thiÖn.NhiÒu h×nh thøc huy ®éng vèn míi ®­îc ¸p dông ®Ó t¹o ra nguån vèn ng¾n h¹n còng nh­ dµi h¹n.Nhê vèn huy ®éng gia t¨ng kh«ng ngõng ,ho¹t ®éng tÝn dông trong nÒn kinh tÕ còng gia t¨ng,®¸p øng tÝch cùc nhu cÇu vèn ®Ó t¨ng tr­ëng kinh tÕ,thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. 3.3.6.ThÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng. ThÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ra ®êi n¨m 1993 theo QuyÕt ®Þnh sè 136/QD –NH2.THÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng ho¹t ®éng mét c¸ch yÕu ít vµ thiÕu hiÖu qu¶ .§Æc biÖt tõ n¨m 1996 ®Õn nay,khi c¸c NHTM r¬i vµo t×nh tr¹ng ø thõa vèn kh¶ dông th× doanh sè sö dông vèn lÉn nhau gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông hÇu nh­ kh«ng ®¸ng kÓ vµ NHNN còng kh«ng theo dâi sè liÖu nµy. KÕt luËn: Quan hÖ sö dông vèn lÉn nhau qua thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng lµ kh«ng nhiÒu .NÕu nh­ lo¹i trõ bé phËn vèn vay c¸c tæ chøc tÝn dông nhµ n­íc còng nh­ c¸c giao dÞch tÝn dông b¨ngf ngo¹i tÖ,th× sè liÖu cßn nhá h¬n n÷a, thÓ hiÖn sù thiÕu tÝch cùc cña thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng.Kh¶ n¨ng ®iÌu hoµ vèn NHT¦ cña thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng lµ rÊt h¹n chÕ,thùc tÕ lµ trong khi cã nh÷ng tæ chøc tÝn dông cã thõa vèn nh­ ng©n hµng c«ng th­¬ng ViÖt Nam hay ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ViÖt Nam th× cßn cã c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c l¹i thiÕu vèn nÕu xÐt trªn toµn côc. 3.3.7.ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay,c¸c ho¹t ®éng can thiÖp cña NHNN trªn thÞ tr­êng më kh«ng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng.Tuy nhiªn, nã cã t¸c ®éng gi¸n tiÕp th«ng qua nh÷ng thay ®æi vÒ dù tr÷ néi tÖ vµ l·i suÊt ®Õn c«ng cô trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ, qua ®ã ®Õn tû gi¸ ngo¹i tÖ.Sù ¶nh h­ëng d©y chuyÒn cña tû gi¸ thÞ tr­êng b¸n bu«n ngo¹i tÖ ®Õn thÞ tr­êng b¸n lÎ sÏ t¸c ®éng ®Õn ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµ qua ®ã ®Õn c¸c môc tiªu vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ViÖt Nam b¾t ®Çu ho¹t ®éng tõ th¸ng 11 n¨m 1994 theo quyÕt ®Þnh thµnh lËp sè 203/Q§-NH13 ngµy 20-9-1994. Sau thêi kú ®Çu ho¹t ®éng thiÕu æn ®Þnh, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ngµy cµng chøng tá vai trß cÇu nèi cung-cÇu ngo¹i tÖ gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông cña m×nh th«ng qua sù t¨ng lªn nhanh chãng cña doanh sè giao dÞch b×nh qu©n th¸ng tõ 58 triÖu USD lªn h¬n 217 triÖu USd n¨m 1999 vµ h¬n 1 tû th¸ng 9 n¨m 2000. -Doanh sè ho¹t ®éng biÕn ®éng m¹nh trong n¨m kh«ng chØ ph¶n ¸nh nhu cÇu ngo¹i tÖ cña nÒn kinh tÕ mµ cßn bÞ ¶nh h­ëng gi¸n tiÕp bëi t©m lý tr«ng ®îi sù t¨ng lªn cña tû gi¸ USD vµ VND. Sù biÕn ®éng nay ®Æc biÖt m¹nh trong hai n¨m gÇn ®©y. - Cã sù mÊt c©n ®èi lín gi÷a cung vµ cÇu theo h­íng cÇu ngo¹i tÖ lín h¬n møc cung ngo¹i tÖ.MÆc dï c¸c ng©n hµng cã nhu cÇu ngo¹i tÖ lín ®Ó b¸n cho kh¸ch hµng nh»m môc ®Ých thanh to¸n LC vµ tr¶ nî vay ®Õn h¹n, nh­ng viÖc mua tõ c¸c ng©n hµng kh¸c lµ khã bëi t©m lý n¾m gi÷ ngo¹i tÖ trong thêi ®iÓm tû gi¸ cã xu h­íng t¨ng lªn. - Sù can thiÖp cña NHNN trong thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng còng rÊt han chÕ do dù tr÷ ngo¹i hèi máng .Kh¶ n¨ng sö dông nghiÖp vô ho¸n ®æi ngo¹i tÖ nh»m t¸c ®éng vµo l­îng tiÒn NHT¦ lµ kh«ng kh¶ thi trong ®iÒu kiÖn nµy. KÕt luËn : Cã thÓ nãi r»ng xu h­íng gia t¨ng râ rÖt c¸c giao dÞch ngo¹i tÖ trong thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng sÏ t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho viÖc ph¸t huy hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña nghiÖp vô thÞ tr­êng má qua c¸c kªnh t¸c ®éng cña nã.Tuy nhiªn ,sù thiÕu æn ®Þnh ,thËm chÝ ®ét biÕn trong giao dÞch ngo¹i tÖ, bëi c¸c nguyªn nh©n phi kinh tÕ nh­ t©m lý tÝch luü USD sÏ bãp mÐo nh÷ng dÊu hiÖn tû gi¸ cña thÞ tr­êng ®ã,vµ do ®ã lµm sai lÖch c¸c quyÕt ®Þnh can thiÖp cña ng©n hµng nhµ n­íc trªn thÞ tr­êng më.Hy väng r»ng cïng víi qu¸ tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ tû gi¸ linh ho¹t ,kªnh dÉn truyÒn nµy sÏ trë nªn hiÖu qu¶ h¬n. 3.3.8.Tû gi¸ hèi ®o¸i. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay cña ViÖt Nam ,tû gi¸ hèi ®o¸i lµ mét lîi khÝ trong tay NHNN dïng ®Ó gãp phÇn ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ. Tõ n¨m 1990 trë l¹i ®©y, NHNN ViÖt Nam ®· kiªn tr× thùc hiÖn chñ ch­¬ng chuyÓn tõ chÝnh s¸ch nhiÒu tû gi¸ sang chÝnh s¸ch mét tû gi¸ thèng nhÊt ®­îc x¸c ®Þnh theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng. Nh­ vËy,®· gi¶m h¼n hiÖn t­îng ®Çu c¬ ngo¹i tÖ vµ tuú tiÖn tû gi¸ ,gãp phÇn æn ®Þnh søc mua cuae VND. Nh­ ta ®· biÕt, tr­íc th¸ng 2-1999,c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ hèi ®o¸i ë ViÖt Nam lµ c¬ chÕ can thiÖp trùc tiÕp b»ng c¸ch Ên ®Þnh tû gi¸ chÝnh thøc víi biªn ®é giao dÞch ë thêi ®iÓm t­¬ng øng cã khi lªn tíi +,- 10%.Nh­ng tõ th¸ng 2 n¨m 1999, b»ng 2 QuyÕt ®Þnh 64/1999/Q§-NHNN7 vµ 65/1999/Q§-NHNN7 ngµy 25/2/1999,NHNN ®· b·i bá viÖc c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc nãi trªn vµ thay b»ng viÖc c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. C¸c NHTM ®­îc phÐp x¸c ®Þnh tû gi¸ mua vµ tû gi¸ b¸n, ®èi víi USD kh«ng v­ît qu¸ biªn ®é 0,1% so víi tû gi¸ giao dÞch thùc tÕ b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng do NHNN c«ng bè hµng ngµy. Cã thÓ nãi ®©y lµ mét b­íc ®æi míi rÊt quan träng .Víi c¬ chÕ nµy lµm cho tû gi¸ hèi ®o¸i trªn thÞ tr­êng vËn ®éng mét c¸ch kh¸ch quan , ph¶n ¸nh ®óng h¬n c¸c quan hÖ cung cÇu vÒ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng. §Ó cã thÓ hiÓu râ h¬n t¸c ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i víi viÖc ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ, ta cã thÓ xem xÐt diÔn biÕn tû gi¸ USD/VND trong thêi gian qua. B¾t ®Çu tõ th¸ng 2/2000 ®Õn nay, tû gi¸ USD/VND liªn tôc t¨ng cao .NÕu so víi ®Çu n¨m 2000 ®Õn nay, tû gi¸ USD/VND ®· t¨ng 2-2,65%.Tû gi¸ USD/VND t¨ng liªn tôc trong thêi gian qua do rÊt nhiÒu t¸c ®éng tõ c¸c nguyªn nh©n bªn trong, mang tÝnh kh¸ch quan. - Tr­íc hÕt ,®ã lµ do t×nh tr¹ng mÊt c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu ngo¹i tÖ.Nhu cÇu USD kh«ng chØ t¨ng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ mµ cßn t¨ng trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ViÖt Nam.Nh÷ng lo¹i vËt t­ hµng ho¸ nhËp khÈu vµo ViÖt Nam nh­ s¾t ,thÐp,xi m¨ng, x¨ng dÇu...víi tû träng h¬n 60% nguyªn liÖu cho s¶n xuÊt trong n­íc lµm cho nhu cÇu vÒ ngo¹i tÖ lµ rÊt lín .Nh÷ng cam kÕt ,b¶o l·nh cña ng©n hµng trong n­íc ®èi víi n­íc ngoµi ®Õn h¹n ph¶i thùc hiÖn ®Òu lµ nh÷ng lý do khiÕn ngo¹i tÖ t¨ng ®¸ng kÓ. Ngoµi ra gÇn ®©y NHNN ViÖt Nam ®· níi láng viÖc cho vay ngo¹i tÖ ®èi víi nhiÒu ®èi t­îng còng lamf cho cung cÇu ngo¹i tÖ gia t¨ng. - T×nh tr¹ng c¸n c©n v·ng lai cña ViÖt Nam thiÕu hôt liªn tôc qua c¸c n¨m còng lµm cho nhu cÇu ngo¹i tÖ t¨ng. - Ngoµi ra, cßn ph¶i kÓ ®Õn yÕu tè t©m lý ,t×m c¸ch n¾m gi÷ hoÆc mua b¸n chui kh«ng qua kiÓm so¸t lµm cho cung cÇu ngo¹i tÖ cã phÇn mÊt c©n ddèi gi¶ t¹o. Trong thêi gian qua,chóng ta ®· chñ ®éng ®iÒu chØnh tû gi¸ mét c¸ch linh ho¹t ,phï hîp víi thùc tÕ theo h­íng t¨ng gi¸ USD mét c¸ch hîp lý .§iÒu hµnh tû gi¸ USD/VND theo h­íng chñ ®éng t¨ng trong thêi gian qua cña NHNN ViÖt Nam lµ sù ®iÒu chØnh nh¹y c¶m dùa trªn c¸c tÝn hiÖu cña thÞ tr­êng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn quèc tÕ,còng nh­ hoµn c¶nh cña ViÖt Nam .Tuy nhiªn,tû gi¸ USD / VND t¨ng sÏ kÐo theo sù gia t¨ng cña gi¸ c¶ trong n­íc- xö lý nh­ thÕ nµo cho hîp lý ®Ó gãp phÇn æn ®Þnh kinh tÕ-x· héi, æn ®Þnh tµi chÝnh –tiÒn tÖ ,t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ. PhÇn ba: Mét sè gi¶i ph¸p gãp phÇn gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c©n b»ng cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam. Toµn bé nh÷ng vÊn ®Ò mµ chóng ta ®· ph©n tÝch ë trªn cho ta mét nhËn ®Þnh : VÊn ®Ò xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam thùc sù lµ mét vÊn ®Ò rÊt phøc t¹p vµ mÆc dï cã rÊt nhiÒu nç lùc ,cè g¾ng trong viÖc xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ song chóng ta vÉn ch­a ®¹t ®­îc nh÷ng kÕt qu¶ nh­ ý muèn. Do vËy, mét sè gi¶i ph¸p ®­îc nªu ra d­íi ®©y hy väng sÏ gãp phÇn hoµn thiÖn viÖc xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÌn tÖ ë n­íc ta. I.C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc . §Ó thu hót vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi, t¨ng vèn ®Çu t­ trong nÒn kinh tÕ, chóng ta cÇn t¹o hµnh lang ph¸p lý, gi¶m tèi thiÓu nh÷ng thñ tôc giÊy tê kh«ng cÇn thiÕt, thiÕt lËp m«i tr­êng ®Çu t­ th«ng tho¸ng ®Ó thu hót vèn ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc . §ång thêi ph¶i cã c¸i nh×n c«ng b»ng , b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp trong vµ ngoµi quèc doanh ë mét sè lÜnh vùc nh­ : cÊp tÝn dông ,h­ëng c¸c chÕ ®é khuyÕn khÝch kinh doanh, thuª ®Êt ®ai vµ c¸c ph­¬ng tiÖn s¶n xuÊt kh¸c. II. Hoµn thiÖn ch­¬ng tr×nh kÝch cÇu. CÇn ph¶i dïng c¸c biÖn ph¸p kÝch cÇu tiªu dïng nh»m t¸c ®éng vµo xu h­íng tiªu dïng cña d©n c­. Muèn t¨ng khèi l­îng tiªu dïng cña bé phËnnµy, cÇn t¨ng kh¶ n¨ng tiªu dïng cña hä b»ng c¸ch t¨ng l­¬ng ,gi¶m gi¸ b¸n lÎ cña hµng ho¸ vµ dÞch vô hoÆc muèn gi¶m thuÕ hoÆc cã thÓ chñ ®éng t¹o ra mét møc l¹m ph¸t nhÑ ®Ó kÝch thÝch t©m lý tiªu dïng, kÝch thÝch sö dông thu nhËp. §Ó kÝch cÇu ®Çu t­, cÇn ph¶i t¹o mét m«i tr­êng ®Çu t­ s«i déng vµ lµnh m¹nh, gióp doanh nghiÖp gi¶m gi¸ thµnh , n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm... ®ång thêi kÕt hîp víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« nh­:thuÕ , thñ tôc hµnh chÝnh ,­u ®·i. Ngoµi ra, cÇn ph¶i chó träng ®Õn viÖc t¹o ra c¬ chÕ huy ®éng vµ tËp trung vèn thuËn lîi ,dÔ dµng vµ cã hiÖu qu¶. III. KiÒm chÕ ®Èy lïi hiÖn t­îng ®« la ho¸. Tr­íc hÕt ph¶i gi÷ v÷ng , æn ®Þnh gi¸ trÞ VND ë møc l¹m ph¸t th¸p víi thêi gian dµi , g©y lßng tin cña c«ng chóng vµ cña doanh nghiÖp vµo tiÒn ViÖt Nam. CÇn dïng ph­¬ng ph¸p kÝch thÝch lîi Ých ®Ó ®iÒu chØnh hiÖn t­îng nµy nh­ ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt tiÒn göi VND cao h¬n l·i su¸t tiÒn göi USD ®Ó h­íng mäi ng­êi tÝch luü vµ göi vµo NHTM b»ng VND, l·i suÊt tiÌn göi USD ph¶i h¹ thÊp dÇn cho ®Õn 0 ®Ó h­íng nh÷ng ng­êi cã USD b¸n cho NHTM ®Ó göi vµo ng©n hµng b»ng VND. IV. Cñng cè hÖ thèng ph¸p luËt. HiÖn nay t×nh tr¹ng tiÒn gi¶ ®ang x©m nhËp thÞ tr­êng ViÖt Nam g©y mÊt æn ®Þnh trong nÒn kinh tÕ .Nhµ n­íc bªn c¹nh viÖc gióp nh©n d©n ph©n biÖt tiÒn thËt hay gi¶ th× cÇn xö lý thËt nghiªm nh÷ng kÎ lµm tiÒn gi¶ . Ngoµi ra, nhµ n­íc cÇn ph¶i ®Ò cao c«ng t¸c ph¸t hiÖn nh÷ng hµnh vi kh«ng trong s¹ch cña mét sè ng­êi ®Ó cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi. KÕt luËn : Tuú thuéc vµo hiÖn tr¹ng nÒn kinh tÕ ,tuú thuéc vµo môc tiªu vµ hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ , tuú thuéc vµo môc tiªu kinh tÕ vÜ m« mµ ®iÒu chØnh cung cÇu tiÒn cho hîp lý. MôC LôC ====***==== Tµi liÖu tham kh¶o Lêi nãi ®Çu : PhÇn 1: Cung - cÇu tiÒn tÖ A- MøC CÇU TIÒN I. Kh¸i niÖm II. Lý do n¾m gi÷ tiÒn 1. Nh÷ng lý do giao dÞch 1.1 L­îng tiÒn thùc tÕ 1.2 Tèc ®é vµ cÇu l­îng tiÒn thùc tÕ 1.3 Nh÷ng nh©n tè trong hÖ thèng thanh to¸n 1.4 Nh÷ng thay ®æi cña l·i suÊt 1.5 Nh÷ng quy ®Þnh cña viÖc ph©n bæ danh môc vèn ®Çu t­. 2. Nh÷ng lý do vÒ ph©n bæ danh môc vèn ®Çu t­. 2.1 Thu nhËp vµ cña c¶i 2.2 Lîi nhuËn mong muèn 2.3 Rñi ro, tÝnh láng vµ th«ng tin III/ Nh÷ng yÕu tè quyÕt ®Þnh cÇu tiÒn 1. CÇu tiÒn thùc tÕ cã t­¬ng quan thuËn víi møc ®é giao dÞch. 2. CÇu tiÒn thùc tÕ cã t­¬ng quan nghÞch víi sù ph¸t triÓn vµ hÖ thèng thanh to¸n. 3. Nh÷ng quyÕt ®Þnh ph©n bæ danh môc ®Çu t­. IV/ Sù ph¸t triÓn cña lý thuyÕt vÒ møc cÇu tiÒn tÖ. 1. Häc thuyÕt sè l­îng tiÒn tÖ 1.1 Tèc ®é chu chuyÓn cña tiÒn tÖ vµ ph­¬ng tr×nh trao ®æi. 1.2 Häc thuyÕt sè l­îng tiÒn tÖ 1.3 Häc thuyÕt sè l­îng vÒ cÇu tiÒn tÖ 2. C¸ch tiÕp cËn cña Cambiridge vÒ cÇu tiÒn tÖ. 3. Lý thuyÕt ­u thÝch tiÒn mÆt cña Keynes 3.1. §éng c¬ giao dÞch 3.2. §éng c¬ dù phßng 3.3. §éng c¬ ®Çu t­ 3.4. §Æt chung 3 ®éng c¬ víi nhau 4. Häc thuyÕt sè l­îng tiÒn tÖ hiÖn ®¹i cña Friedman B. MøC CUNG TIÒN I/ Kh¸i niÖm: II/ Thµnh phÇn cña møc cung tiÒn 1. TiÒn mÆt l­u th«ng ngoµi hÖ thèng Ng©n hµng (Mo) 2. TiÒn giao dÞch (M1) 3. TiÒn më réng ( M2 ) 4. TiÒn tµi s¶n ( M3) III/ Nh©n tè ¶nh h­ëng l­îng tiÒn cung øng 1. TØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc 2. NghiÖp vô mua b¸n giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n cña NHT 3. L·i suÊt t¸i chiÕt khÈu 4. Cña c¶i XH 5. Ho¹t ®éng bÊt hîp ph¸p trong x· héi 6. L·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n 7. Sù mÊt an toµn cña c¸c tæ chøc tÝn dông 8. Dù do¸n viÖc rót tiÒn cña kh¸ch hµng. 9. L·i suÊt thÞ tr­êng PHÇN 2 : C¢N §èI CUNG CÇU TIÒN TÖ TRONG KINH TÕ THÞ TR¦êNG ë VIÖT NAM. I. Thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ ViÖt Nam Tèc ®é t¨ng GDP liªn tôc gi¶m sót Tiªu dïng x· héi tr× trÖ vµ gi¶m sót ChØ sè gi¸ CPI vµ l¹m ph¸t §Çu t­ t­ nh©n vµ ®Çu t­ n­íc ngoµi gi¶m m¹nh Ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng gÆp khã kh¨n II Xö lý c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 1. Cèt lâi cña c©n ®èi cung cÇu tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 2. C¬ chÕ cung øng tæng l­îng ph­¬ng tiÖn thanh to¸n ë ViÖt Nam 3. C¬ chÕ ®iÒu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ ë ViÖt Nam 3.1. NHNN ViÖt Nam thiÕt lËp mét hÖ thèng c¸c chØ b¸o thÞ tr­êng 3.2. C«ng vô ®iÌu hoµ l­u th«ng tiÒn tÖ trùc tiÕp 3.2.1 H¹n møc tÝn dông 3.2.2 H¹n møc t¸i cÊp vèn 3.3. C«ng cô ®iÒu hßa gi¸n tiÕp 3.3.1. L·i suÊt 3.3.2 Dù tr÷ b¾t buéc 3.3.3. T¸i cÊp vèn vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn 3.3.4. NghiÖp vô thÞ tr­êng më. 3.3.5. ThÞ tr­êng tiÒn göi 3.3.6. ThÞ tr­êng néi tÖ liªn Ng©n hµng 3.3.7. ThÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng 3.3.8. Tû gi¸ hèi ®o¸i. III/ MéT Sè GI¶I PH¸P GãP PHÇN GI¶I QUYÕT VÊN §Ò C¢N §èI CUNG CÇU TIÒN TÖ ë VIÖT NAM I. C¶i thiÖn m«i tr­êng ®Çu t­ trong n­íc II. Hoµn thiÖn ch­¬ng tr×nh kÝch cÇu III. KiÒm chÕ ®Èy lïi hiÖn t­îng ®«la hãa IV. Cñng cè hÖ thèng ph¸p luËt. TµI LIÖU THAM KH¶O ===***=== 1. TiÒn tÖ, Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh Frederic s.mishikin 2. TiÒn vµ ho¹t ®éng Ng©n hµng Lª Vinh Danh 3. Tµi liÖu gi¶ng d¹y m«n lý thuyÕt tiÒn tÖ Ng©n hµng Khoa tiÒn tÖ vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - Häc viÖn Ng©n hµng 4. C¸c t¹p chÝ vµ thêi b¸o Ng©n hµng 5. Mét sè tµi liÖu kh¸c