Đề tài Chất lượng tín dụng ngân hàng thương mại - Một số vấn đề cơ bản

các khản tín dụng ngắn hạn. Ngân hàng không dám mở rộng đối tượng cho vay trung và dài hạn với lãi suất cao hơn bởi nếu không huy động kịp vốn cho những khoản trả nợ ngắn hạn khi đến kỳ đáo hạn thì uy tín của ngân hàng sẽ bị ảnh hưởng nghiêm trọng. Đó là một ví dụ cơ bản về ảnh hưởng của cơ cấu nguồn vốn đối với chất lượng tín dụng. b) Chỉ tiêu về sử dụng vốn. Số vốn sử dụng x 100% Số vốn huy động Chỉ tiêu này càng lớn thì chứng tỏ càng sử dụng có hiệu quả nguồn vốn huy động được. Đối với các nguồn vốn huy động, ngân hàng phải trả lãi suất dù sau đó có cho vay lại hay sử dụng vào các mục đích khác hay không. Do đó nếu nguồn vốn đã huy động được mà không sử dụng chiếm tỉ lệ lớn, ngân hàng sẽ bị thua lỗ. c) Chỉ tiêu dư nợ. Đây là chỉ tiêu đáng được quan tâm nhất khi xem xét đến chất lượng tín dụng một ngân hàng thương mại. Qua đó có thể nghiên cứu được biến động quy mô, khối lượng tín dụng, mức độ phát triển của nghiệp vụ, chứng tỏ mối quan hệ giữa ngân hàng và khách hàng là đáng tin cậy và có hiệu quả, nói chung là khoản tín dụng có chất lượng cao. d) Chỉ tiêu lợi nhuận. Ngân hàng là một tổ chức kinh doanh tiền tệ nên mục tiêu lợi nhuận luôn phải đặt lên hàng đầu, ngân hàng thu được lợi nhuận tín dụng từ khoản chênh lệch lãi suất đi vay và lãi suất cho vay. Chỉ tiêu này đặc biệt quan trọng đối với những ngân hàng chưa phát triển dịch vụ ngân hàng, nguồn thu từ hoạt động tín dụng là chủ yếu. Nếu tín dụng không đạt chất lượng tốt thì không những không thu được nợ gốc và lãi mà còn tăng về chi phí của ngân hàng, làm giảm lợi nhuận. Tuy nhiên, đối với một số dự án theo kế hoạch của nhà nước thì chỉ tiêu này đôi khi không đầy đủ để phản ánh chất lượng tín dụng. Vì mục tiêu kinh tế xã hội hay chiến lược phát triển các ngành khoa học kỹ thuật còn non trẻ, phát triển các ngành mũi nhọn, xuất khẩu hay vì các mục tiêu xã hội khác thì đôi khi lợi nhuận không được đặt ra và nó không phản ánh thực chất chất lượng khoản tín dụng. e) Chỉ tiêu vòng quay của vốn. Được tính bằng tỉ số giữa số thu nợ và tổng dư nợ. Chỉ tiêu này cho biết số tín dụng đã hoàn thành và được thu lại để tiếp tục cho vay. Qua đó có thể thấy được ngân hàng đã cho vay đúng đối tượng nên đã thu được cả vốn lẫn lãi, không có rủi ro và quan hệ giữa khách hàng và ngân hàng là tốt đẹp. Số lợi nhuận thu được trên mỗi đồng vốn vay tăng tỷ lệ với số vòng quay của vốn. Trên đây là một số chỉ tiêu dùng để đánh giá chất lượng tín dụng ngân hàng thương mại. Tuy nhiên, chất lượng tín dụng luôn phải xem xét, đánh giá, phân tích cả về mặt định tính cũng như về mặt định lượng. Tín dụng nhằm mục tiêu lợi nhuận cả về phía ngân hàng và khách hàng nhưng ta không thể bỏ qua những mục tiêu, lợi ích xã hội của nó. Trong những năm qua, tín dụng đã góp phần tích cực vào ổn định xã hội, thông qua các hoạt động tín dụng đã tháo gỡ khó khăn cho các doanh nghiệp, hộ nông dân, duy trì và phát triển sản xuất kinh doanh. Trong thực tế các vấn đề xã hội nổi cộm đều do sự bất công trong khả năng tiếp cận, sử dụng các nguồn lực nhằm đem lại lợi nhuận và do cơ chế phân phối thu nhập có nhiều bất công. Tín dụng được sử dụng như một biện pháp khắc phục nguyên nhân thứ nhất. Chính vì vậy, để đánh giá chất lượng tín dụng, cũng cần phải quan tâm đến các kết quả mang tính xã hội của tín dụng. Đó là về mặt giải quyết việc làm, phát triển sản xuất kinh doanh, nâng cao thu nhập, phát triển các vùng xa xôi hẻo lánh... Tóm lại, để đánh giá chất lượng tín dụng cần phải có một cái nhìn toàn diện trên mọi góc độ cả về mặt định tính và định lượng, cả về mặt kinh tế và mặt xã hội. 3. Các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng. Để có được những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao chất lượng tín dụng, ta cần phải xét đến các nhân tố ảnh hưởng đến nó và từ đó tìm cách khắc phục những mặt còn hạn chế, yếu kém. Bất cứ một điều gì cũng có hai nguyên nhân của nó là nguyên nhân chủ quan và nguyên nhân khách quan. Đối với tín dụng, nguyên nhân khách quan ảnh hưởng đến chất lượng tín dụng chính là do môi trường kinh tế, pháp lý hiện hành, còn nguyên nhân chủ quan thuộc về phía ngân hàng và khách hàng. Sau đây, ta sẽ xem xét ảnh hưởng của từng nhân tố này đến chất lượng tín dụng. a) ảnh hưởng của môi trường kinh tế. Môi trường kinh tế ảnh hưởng tới hoạt động kinh doanh tiền tệ của ngân hàng nói chung và chất lượng tín dụng nói riêng. Một môi trường kinh tế hoàn chỉnh và trong sạch sẽ tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phát triển đúng quỹ đạo. Còn nếu môi trường ấy có nhiều bất cập, nhiều tệ nạn và có nhiều biến động thì ngân hàng sẽ không có nguồn vốn huy động bởi khách hàng lo sợ rủi ro xảy ra. Môi trường kinh tế như vậy sẽ tạo điều kiện cho nhiều tật xấu của nền kinh tế được nảy nở và phát triển. Các khoản tín dụng sẽ được đầu tư không đúng chỗ và đem lại rủi ro cho khách hàng, như vậy chất lượng tín dụng bị ảnh hưởng. Ta xét ảnh hưởng của môi trường kinh tế đến hoạt động tín dụng trên hai khía cạnh: - Chu kỳ kinh tế: Một cách khái quát, nếu nền kinh tế trong giai đoạn ổn định và hưng thịnh thì nhu cầu đầu tư mở rộng sản xuất, nhu cầu tiêu dùng của người dân, và lượng tiền dự trữ, tiết kiệm đều tăng, do đó cả người cho vay và người đi vay đều sẵn sàng, hoạt động tín dụng được nâng cao. Ngược lại, trong giai đoạn kinh tế suy thoái, các doanh nghiệp thấy sẽ thật là mạo hiểm nếu mở rộng sản xuất bởi nhu cầu tiêu dùng của người dân giảm, sức mua kém và hàng hóa sẽ bị tồn kho, lợi nhuận giảm hoặc thậm chí doanh nghiệp có thể bị phá sản bởi không duy trì được sản xuất và không trả được nợ ngân hàng. Chính vì vậy, lúc nền kinh tế suy thoái, nguồn vốn huy động được của ngân hàng sử dụng không có hiệu quả tức là chất lượng tín dụng cũng bị giảm. - Các biến động về lãi suất, tỉ giá trên thị trường nói chung và thị trường tiền tệ nói riêng ảnh hưởng trực tiếp đến lãi suất ngân hàng. Nếu ngân hàng phụ thuộc vào khoản vốn huy động dưới dạng chứng chỉ tiền gửi mệnh giá lớn hoặc tiền vay của Chính phủ, giá vốn huy động của nó sẽ bị ảnh hưởng trực tiếp bởi các điều kiện của thị trường tiền tệ. Hơn nữa, thị trường tiền tệ sẽ xác định sự hấp dẫn của các dự án đầu tư. Ví dụ : Nếu một ngân hàng có thể mua trái phiếu Chính phủ với lợi tức 10% thì ngân hàng sẽ không muốn cho vay trừ khi lãi suất vay phải cao hơn rất nhiều nhằm bù đắp cho các rủi ro tăng thêm hay các chi phí quản lý khác có liên quan. Nếu ngân hàng cung ứng khoản vay của mình trên thị trường thứ cấp, nó sẽ bị ảnh hưởng thêm do lãi suất đòi hỏi ở thị trường thứ cấp bị ràng buộc chặt chẽ bởi các điều kiện thị trường tiền tệ. Hơn nữa, lãi suất cho vay và huy động vốn là một trong những nhân tố quyết định lượng vốn huy động được và quyết định số vốn giải ngân được – còn bị ảnh hưởng bởi các mức lãi suất cạnh tranh trên thị trường từ các ngân hàng và tổ chức tín dụng khác. Ngân hàng không thể tính giá thêm cho cùng một loại sản phẩm hay dịch vụ nhằm đạt mức lợi nhuận mong muốn mà không bị mất đi một số lớn quan trọng khách hàng. b) ảnh hưởng của môi trường pháp lý. Môi trường pháp lý được hiểu là hệ thống luật và văn bản pháp luật có liên quan đến hoạt động của ngân hàng thương mại nói chung và hoạt động tín dụng nói riêng. Hiện nay hệ thống văn bản pháp luật chưa đồng bộ đã gây khó khăn cho ngân hàng và các khách hàng khi ký kết và tham gia các hoạt động tín dụng. Đồng thời cũng gây ra nhiều vướng mắc trong quản lý và sử dụng các khoản tín dụng, xử lý tài sản thế chấp, phát mại... Ví dụ như về quy định thời hạn cho vay trong “Quy chế cho vay của các tổ chức tín dụng với khách hàng” quy định cho vay ngắn hạn có thời hạn tối đa 12 tháng như trong luật ngân hàng thì quy định thời hạn cho vay trung hạn bắt đầu từ 12 tháng trở lên. Điều này tạo nên sự thiếu nhất quán trong phân loại các chỉ tiêu dư nợ cho vay theo thời hạn ở các tổ chức tín dụng và cũng gây khó khăn cho quản lý tín dụng của nhà nước, tạo kẽ hở cho những việc làm sai phạm. Sự thay đổi trong các chủ trương, chính sách của nhà nước cũng gây ảnh hưởng đến các khoản tín dụng. Nhất là về cơ cấu kinh tế, các chính sách xuất nhập khẩu... bởi nếu có sự thay đổi đột ngột ấy thì sẽ gây xáo trộn trong sản xuất kinh doanh, tiêu thụ sản phẩm của doanh nghiệp, hoặc phương án kinh doanh sẽ không còn phù hợp... Nếu không kịp thời chuyển đổi, doanh nghiệp sẽ không sản xuất kinh doanh được và không thể thanh toán nợ dẫn đến nợ quá hạn, nợ khó đòi của ngân hàng tăng lên. Đồng thời, sự quản lý của nhà nước đối với các doanh nghiệp còn nhiều sơ hở. Nhiều doanh nghiệp được sản xuất kinh doanh với nhiều chức năng, nhiều nhiệm vụ và có thể vượt quá trình độ, năng lực quản lý làm cho quá trình thẩm định của ngân hàng khó khăn nên mức rủi ro lớn, làm giảm sút chất lượng tín dụng. c) ảnh hưởng từ phía ngân hàng. - Lãi suất tín dụng : lãi suất tín dụng của ngân hàng không những được quy định bởi lãi suất cơ bản của ngân hàng nhà nước, sự cạnh tranh của các tổ chức tín dụng khác mà còn do mục tiêu lợi nhuận từ phía ngân hàng và các chi phí khác của khoản cho vay. Khi xác định lãi suất, ngân hàng phải dựa vào 3 yếu tố cơ bản : Lãi suất thị trường (yếu tố nền tảng). Định hướng chiến lược, chính sách kinh tế. Thực trạng và tốc độ lạm phát. Ngoài ra, chính sách điều chỉnh lãi suất một cách linh hoạt của ngân hàng đối với những khoản vay khác nhau trong những giai đoạn khác nhau cũng sẽ quyết định đến chất lượng khoản tín dụng. - Tiêu chuẩn tín dụng: là những yêu cầu mà các doanh nghiệp phải đạt được để được thiết lập quan hệ tín dụng. Tùy theo quy mô của tín dụng mà tiêu chuẩn tín dụng được đưa ra để so sánh, đánh giá những tiêu chuẩn doanh nghiệp cần đạt được. Trên cơ sở đó, ngân hàng tiến hành phân loại doanh nghiệp để nhìn nhận, quyết định quy mô tín dụng và các biện pháp phù hợp đảm bảo an toàn tín dụng. Khi tiêu chuẩn tín dụng cao, khả năng hấp thu khách hàng càng thấp nhưng tính an toàn cao và ngược lại. - Chính sách tín dụng của ngân hàng: chính sách tín dụng một mặt phải phù hợp với đường lối phát triển chung của đất nước, đồng thời phải đảm bảo kết hợp hài hòa quyền lợi của người cho vay, người đi vay và bản thân ngân hàng. Với các ngân hàng thương mại, một chính sách tín dụng đúng đắn, rõ ràng, hợp lý phải đảm bảo khả năng sinh lời của hoạt động tín dụng trên cơ sở phân tán rủi ro, tuân thủ luật pháp và đường lối, chính sách của nhà nước, đồng thời phải đảm bảo tính công bằng và hấp dẫn khách hàng. Một chính sách như vậy mới khuyến khích ngân hàng phát hiện và thỏa mãn các nhu cầu về vốn. - Tổ chức bộ máy và quy trình quản lý tín dụng: tổ chức bộ máy và quy trình quản lý tín dụng quy định quyền hạn và trách nhiệm của tng khâu, mối quan hệ của từng bộ phận trong quá trình thực hiện từ thẩm định cho đến khi thiết lập quan hệ và thu hồi vốn tín dụng. Tổ chức và quản lý tín dụng phù hợp sẽ nâng cao chất lượng thẩm định tín dụng, hạn chế tình trạng lựa chọn đối nghịch hay rủi ro đạo đức. Quy trình quản lý được bố trí khoa học, phân định rõ ràng về trách nhiệm, góp phần nâng cao chất lượng thông tin, là cơ sở quan trọng nâng cao mức độ hiệu quả tín dụng. - Thông tin tín dụng và thẩm định dự án: mục đích của thẩm định dự án là nhằm giúp ngân hàng rút ra được các kết luận chính xác về tính khả thi, hiệu quả kinh tế, khả năng trả nợ, những rủi ro có thể xảy ra của dự án để quyết định cho vay hay từ chối. Đồng thời qua thẩm định cũng có thể tham gia góp ý với chủ đầu tư về dự án, xác định lại số tiền cần vay, thời hạn và mức thu hợp lý phù hợp với năng lực doanh nghiệp, nhằm tạo điều kiện cho doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả và tín dụng đem lại lợi nhuận cho cả ngân hàng và doanh nghiệp. Thực hiện tốt các nhiệm vụ này, chất lượng các khoản tín dụng mới được đảm bảo. Trong số các biện pháp nâng cao ấy, biện pháp có tính chiến lược, có ý nghĩa thiết thực nhất đối với các công tác thẩm định là nâng cao chất lượng thông tin tín dụng, nó có tác động trực tiếp đến quyết định cho vay, quyết định đầu tư tín dụng. Xét dưới góc độ vĩ mô, thông tin tín dụng là cơ sở đánh giá chất lượng tín dụng ngân hàng, đưa ra các dự báo phát triển kinh tế. Đặc biệt trong tình hình hiện nay, khi nền kinh tế ngày càng phát triển, số lượng doanh nghiệp ngày càng nhiều, quan hệ kinh tế thương mại ngày càng đa dạng và phức tạp, sức ép vì nhu cầu thông tin khách hàng ngày càng quan trọng và đòi hỏi phải đáp ứng : tính cập nhật, nhanh, chính xác và tiện lợi. - Chất lượng nhân sự : con người là yếu tố quyết định đến sự thành bại trong hoạt động tín dụng ngân hàng. Nghiệp vụ ngân hàng càng phát triển càng đòi hỏi chất lượng nhân sự ngày càng cao để có thể sử dụng những phương tiện hiện đại, phù hợp với sự phát triển nghiệp vụ ngân hàng trong cơ chế thị trường. Việc lựa chọn nhân sự phải đảm bảo cả về đạo đức và nghiệp vụ chuyên môn. Hai mặt này phải gắn bó khăng khít với nhau, nhất là trong điều kiện hiện nay, các ngân hàng thương mại đang bất cập về trình độ nên lực lượng cán bộ thì nhiều nhưng vẫn thiếu cán bộ chuyên môn giỏi, hơn nữa do hệ thống luật pháp còn chưa chặt chẽ nên để đảm bảo chất lượng tín dụng, các ngân hàng phải chú trọng đến những cán bộ có đạo đức tốt. d) Về phía khách hàng. - Nhu cầu tín dụng của khách hàng: phụ thuộc chủ yếu vào tình hình chung của nền kinh tế và chu kỳ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Nhìn chung đối với các doanh nghiệp, kể cả các doanh nghiệp nhà nước cũng như doanh nghiệp tư nhân, đều luôn có nhu cầu vay vốn để đổi mới công nghệ, cải tiến mặt hàng, mở rộng sản xuất nhằm tăng cường sức cạnh tranh, chiếm lĩnh thị trường. - Năng lực của khách hàng: được hiểu là khả năng của người đi vay trong việc đáp ứng các điều kiện, tiêu chuẩn đối với từng loại hình tín dụng. Điều kiện tín dụng đưa ra là nhằm tiêu chuẩn hóa các đối tượng vay vốn, đồng thời để thuận tiện cho quá trình quản lý tín dụng và nhằm đảm bảo cho khả năng thu hồi vốn của ngân hàng. Khả năng này đáp ứng các điều kiện tín dụng thể hiện ở các mặt sau: + Năng lực sản xuất của khách hàng: trước hết, khách hàng vay vốn phải có tư cách pháp nhân và sau đó nó phải có khả năng thực hiện dự án đó nhằm đảm bảo ngân hàng có thể thu hồi vốn lẫn lãi. Năng lực sản xuất thể hiện ở giá trị, máy móc thiết bị sẵn có, cụ thể là quá trình sản xuất sản phẩm, công nghệ sản xuất... vốn có. Nghiên cứu năng lực sản xuất, ngân hàng có thể xác định được nôi dung sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp cũng như quy mô và tính chất của hoạt động sản xuất kinh doanh đó. Ngoài ra năng lực sản xuất còn thể hiện ở trình độ người quản lý và bộ máy thừa hành. Tất cả những điều đó tạo nên khả năng tìm kiếm lợi nhuận. Để có được một khoản tín dụng chất lượng tốt đòi hỏi khách hàng phải sản xuất ổn định, kinh doanh có lãi, có trình độ sản xuất và quản lý đảm bảo cho dự án tín dụng. + Năng lực thị trường của sản phẩm: thể hiện ở các mặt như khối lượng sản phẩm tiêu thụ, chất lượng sản phẩm, số lượng khách hàng quen biết, sản lượng tiềm năng, vị thế của sản phẩm trên thị trường. Đồng thời cũng thể hiện ở quá trình phát triển và mở rộng sản xuất của doanh nghiệp, hệ thống mạng lưới tiêu thụ và các bạn hàng có uy tín. Năng lực thị trường được lượng hóa qua sự gia tăng của doanh số tiêu thụ sản phẩm, từ đó có thể cho biết được tính khả thi hay không của dự án đầu tư tín dụng. + Năng lực tài chính của khách hàng: tình hình tài chính của khách hàng là một bộ phận quan trọng cần phân tích khi ra quyết định tín dụng. Ngân hàng cần xem xét đến các khía cạnh căn bản: chất lượng tài sản có, bản chất các khoản nợ, vốn tự có và khả năng tự chủ về tài chính. Dấu hiệu tốt nhất cho việc đảm bảo về chất lượng một khoản tín dụng là một doanh nghiệp có quá trình tạo lợi nhuận ổn định. Tỉ lệ số vốn dành cho sản xuất kinh doanh để tạo thu nhập trong tổng số tài sản có càng cao càng tốt, sự đánh giá của ngân hàng phải là thực tế, ngoài ra phải xét đến tổng số nợ và mối quan hệ của nó với tài sản có. Việc phụ thuộc nặng nề vào tín dụng hay tài trợ chứng tỏ thực lực của doanh nghiệp là không cao và sẽ không phải là một khách hàng lý tưởng đối với những khoản tín dụng chất lượng cao. + Năng lực quản lý của doanh nghiệp: yêu cầu đặt ra là phải có một hệ thống hoạch toán kế toán và quản lý tài chính thống nhất và phù hợp với quy định. Ngoài ra phải xem xét và nắm vững cơ cấu quản lý của doanh nghiệp cũng như khả năng thích ứng của nó với những biến động thị trường bởi điều đó sẽ đảm bảo cho doanh nghiệp hoạt động có hiệu quả, hoàn trả được cả vốn lẫn lãi cho ngân hàng đem lại kết quả chất lượng cao cho khoản tín dụng. - Tình hình cầm cố, thế chấp tài sản của doanh nghiệp cũng như của người bảo lãnh: đây là vấn đề quyết định để đảm bảo cho khoản vay ngân hàng. Doanh nghiệp phải có chứng nhận về quyền sở hữu với tài sản gắn liền với năng lực pháp luật của doanh nghiệp và khả năng sử dụng tài sản đó để thực hiện các biện pháp tín dụng. Quyền sở hữu và giá trị của tài sản phải được đảm bảo cho đến kỳ đáo hạn của khoản tín dụng, đồng thời phải có tính lỏng cao. Đối với người bảo lãnh ngoài yêu cầu về tư cách pháp nhân cũng phải có tài sản thế chấp và quyền sở hữu về tài sản như đối với người đi vay. Đặc biệt đối với những khoản thế chấp, cầm cố thường được điều chỉnh thấp xuống vì giá trị bán được và số tiền ròng thu được từ tài sản thế chấp thường ít hơn khi một khoản vay nợ trở thành một vụ thu hồi nợ. Điều này cũng nhằm đảm bảo an toàn cho số vốn tín dụng ngân hàng bỏ ra. - Tư cách đạo đức khách hàng: phẩm chất đầu tiên đòi hỏi ở người đi vay tiền (khách hàng) là phải hoàn toàn trung thực. Khi ngân hàng có nghi ngờ về tư cách đạo đức hoặc ý định của người đi vay thì ngân hàng không nên tiến hành cho vay nhằm đảm bảo an toàn tín dụng. Chính vì vậy đối với mỗi khách hàng, ngân hàng thường có biện pháp kiểm tra tư cách khách hàng. Những lừa dối đạo đức thường xay ra do những hành vi sau của người đi vay: tạo ra những chứng cứ giả để có thể vay được tiền, cố tình chiếm đoạt phần vốn từ những người cho vay, hay những người vay vốn sử dụng vốn vay không đúng mục đích... Trong thực tế, nhất là khi có nhiều hình thức tín dụng như hiện nay thì chất lượng tín dụng phụ thuộc rất lớn vào đạo đức khách hàng. Với điều kiện nền kinh tế thị trường mới phát triển, chưa hoàn chỉnh về mọi mặt cũng như tình trạng thành lập ồ ạt các công ty tư nhân như hiện nay, vấn đề quản lý tín dụng đặt ra cho ngân hàng thật là khó khăn. Trong khi chờ đợi có một cơ chế pháp lý hoàn thiện, nghiêm ngặt hơn, chất lượng tín dụng chỉ được đảm bảo nếu ngân hàng lựa chọn đúng những khách hàng có đầy đủ năng lực và tư cách đạo đức tốt, tức là khách hàng phải có đầy đủ thông tin chính xác để tránh được sự lựa chọn đối nghịch và những rủi ro về đạo đức. Phần II : Thực trạng tín dụng của ngân hàng thương mại Việt Nam. 1. Những kết quả đạt được. Trong giai đoạn này, nền kinh tế đất nước còn chưa ổn định. Trong những năm gần đây, những khó khăn, thách thức của đất nước còn phức tạp và gay gắt, hơn nữa do những tác động bất lợi của cuộc khủng hoảng tài chính tiền tệ trong khu vực, những yếu kém bên trong nền kinh tế và những bất cập trong hoạt động quản lý, điều hành, nhất là hiệu quả kinh tế và sức cạnh tranh thấp. Tuy vậy, do nhà nước đẩy mạnh các biện pháp kích cầu nên nền kinh tế nói chung và diễn biến tín dụng nói riêng vẫn đạt được một số kết quả khả quan. Nhìn chung, tính đến ngày 31/12/1999 tín dụng kinh tế tăng 19,2% (cao hơn mức 16,4% năm 1998), đưa tỷ lệ tín dụng so với GDP đạt 22,9% cao hơn tỷ lệ năm 1998 (21,6%) và năm 1997 (21,1%). Trong suốt 11 tháng đầu năm, tín dụng tăng ở mức thấp do các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn về thị trường tiêu thụ, chất lượng sản phẩm... Để đầu tư, bản thân các ngân hàng cũng thận trọng hơn khi cho vay. Tuy nhiên đến tháng 12, tín dụng đã tăng mạnh là do các ngân hàng thương mại cho vay khắc phục khó khăn, thiệt hại do thiên tai lũ lụt xảy ra liên tiếp. Chất lượng tín dụng được nâng cao, tỷ lệ dư nợ quá hạn từ 18,6% năm 1991 giảm xuống còn 14% năm 1992 và năm 1999 số nợ quá hạn, nợ khó đòi là 11,7 tỷ (9%) trong đó một phần không nhỏ là nợ cũ còn đọng lại. Ngoài ra, công tác đổi mới, chấn chỉnh tự hoàn thiện đã luôn được coi là nhiệm vụ quan trọng với hệ thống ngân hàng. Các cải tiến trong các khâu tiếp nhận hồ sơ, giải quyết thủ tục... đã giúp khách hàng thuận tiện hơn trong vay và sử dụng vốn tín dụng. 2. Những hạn chế và nguyên nhân. Tuy đạt được một số kết quả khả quan nhưng nhìn chung, hệ thống tín dụng còn nhiều bất cập và ảnh hưởng tới chất lượng tín dụng. - Về hình thức huy động vốn trung và dài hạn, tín dụng tập trung cho các doanh nghiệp làm ăn có hiệu quả, có điều kiện tiếp cận vốn với thị trường, cung ứng vốn kịp thời cho thu mua lương thực và nông sản xuất khẩu. Mặt khác, các ngân hàng thương mại cũng đã bước đầu chú ý việc đầu tư vốn cho trung hạn và dài hạn, sử dụng một phần vốn ngắn hạn cho đầu tư dài hạn, chú trọng đầu tư chiều sâu và cho các mặt hàng xuất khẩu phù hợp với đường lối phát triển kinh tế của đất nước. Tuy nhiên về đầu tư vốn trung và dài hạn, ngân hàng vẫn còn gặp khó khăn nhiều. Vốn huy động là vốn ngắn hạn nên chỉ có thể huy động một tỷ lệ nhỏ (10-5%) để cho vay trung và dài hạn, tỷ lệ này chưa đáp ứng được yêu cầu của nền kinh tế. Tỷ trọng tín dụng cho khu vực tư nhân đã được nâng lên 15% từ 7% trong năm trước nhưng con số này vẫn cho thấy sự tiếp cận của ngân hàng với kinh tế tư nhân còn hạn chế. - Về đối tượng khách hàng, hiện nay các ngân hàng thương mại đang chú trọng bằng các chính sách ưu đãi để thu hút và tăng trưởng đầu tư cho vay đối với các dự án lớn, các doanh nghiệp lớn. Điều đó là do yêu cầu đảm bảo an toàn đồng vốn cho vay, trong điều kiện môi trường kinh tế, môi trường pháp lý còn thiếu đồng bộ, thiếu nhất quán, thiếu khả năng thực thi. Trong khi các doanh nghiệp lớn có bộ máy quản lý mạnh bởi các tầng nấc theo quy chế, lại có sự trợ giúp của chính phủ, có sức mạnh về tài chính thì các doanh nghiệp vừa và nhỏ không có được những thế mạnh ấy do đó ẩn chứa nhiều rủi ro hơn. Tuy nhiên doanh nghiệp vừa và nhỏ là loại hình doanh nghiệp chiếm tỷ trọng chủ yếu trong tổng số các doanh nghiệp (98% - với tiêu thức có số vốn dưới 5 tỷ, có số lao động dưới 300 người) và đóng góp đến 50% GDP. Đặc điểm của doanh nghiệp vừa và nhỏ là vốn ít, trình độ công nghệ và năng lực quản lý hạn chế nên khó khăn trong sản xuất kinh doanh, trong đó thiếu vốn là đặc điểm nổi bật nhất. Tín dụng không mở rộng đối với loại hình này bởi các cơ chế theo luật (vốn tự có ít, tài sản thế chấp không đảm bảo, tình hình tài chính khó khăn) và còn do độ rủi ro lớn trong khi nhà nước chưa có chính sách bảo hộ phù hợp. Để nâng cao chất lượng tín dụng, vấn đề đặt ra là giải quyết mâu thuẫn giữa ngân hàng có nguồn vốn dồi dào (có thể nói là dư thừa) và doanh nghiệp cần vốn để phát triển. - Một vấn đề còn nhiều tranh cãi hiện nay nữa là tín dụng hạn mức - một trong hai phương thức cấp tín dụng chủ yếu của các ngân hàng thương mại. Một số ngân hàng đã cho phép khách hàng được chủ động rút vốn trong một giới hạn nào đó quy định trong thời hạn hiệu lực của hợp đồng tín dụng. Tuy nhiên trong một thời gian dài, hiện tượng phát séc quá số dư, quá hạn mức tín dụng xảy ra tràn lan, thiếu các chế tài pháp luật nghiêm ngặt ngăn chặn, gây tổn thất lớn cho các ngân hàng, kỹ thuật cấp hạn mức tín dụng bị thu hẹp. Ngày nay hành lang pháp luật ngân hàng đã tương đối đầy đủ, do đó đã đến lúc đặt ra vấn đề hạn mức tín dụng để tạo điều kiện cho khách hàng vay vốn, nâng cao chất lượng tín dụng. Tuy đã có những điều luật cần thiết về hạn mức tín dụng nhưng quy định cấp hạn mức tín dụng còn thiếu cụ thể, chi tiết, dẫn đến việc áp dụng của các ngân hàng chi nhánh là rất khác nhau. Vì vậy, cần phải có những quy định nghiệp vụ cụ thể, thống nhất về cấp hạn mức tín dụng trong toàn bộ hệ thống ngân hàng. - Hiện nay, ngân hàng nhà nước đã có nhiều văn bản quy định về việc một doanh nghiệp được vay vốn ở nhiều ngân hàng, quy chế đồng tài trợ... những quy định đó đã đáp ứng phần nào đòi hỏi thực tại nền kinh tế. Tuy nhiên trong lĩnh vực này đã và đang bộc lộ những tồn tại, vướng mắc cần giải quyết, bổ sung kịp thời. Trong thực tế hiện nay có thể xảy ra 2 trường hợp: Một là một doanh nghiệp có dự án lớn, số tiền vay phải được vay từ nhiều tổ chức tín dụng. Hai là một doanh nghiệp vay vốn nhiều tổ chức tín dụng với nhiều dự án, phương án vay khác nhau. Trường hợp này chưa có văn bản chính thức nào điều chỉnh. Hiện nay đồng tài trợ xảy ra rất ít do các ngân hàng, tổ chức tín dụng chưa có khả năng phối hợp liên kết, còn thường xuyên xảy ra trường hợp nhiều ngân hàng, tổ chức tín dụng cùng cho vay một doanh nghiệp với các dự án khác nhau. Do sự sơ hở này, cùng với sự tồn tại nhiều ngân hàng, nhiều chính sách cạnh tranh, thu hút khách hàng nhiều khi thiếu thận trọng, đôi khi còn quá dễ dàng của các tổ chức tín dụng đã tạo điều kiện cho một số doanh nghiệp làm ăn kém hiệu quả, thua lỗ nhưng lợi dụng vay vốn ở nhiều ngân hàng, tổ chức tín dụng để đảo nợ bất hợp pháp, thậm chí ngay trên cùng một địa bàn và lúc đó rủi ro là tất yếu cho ngân hàng. - Đối với hệ thống quỹ tín dụng nhân dân, một hình thức tín dụng phổ biến với địa bàn rộng khắp, các quy định về trích lập và sử dụng dự phòng rủi ro còn nhiều điểm chưa phù hợp. Kinh tế nước ta chủ yếu là nông nghiệp, sản xuất phụ thuộc vào thiên nhiên, mặt khác ở nước ta chưa có chính sách bảo hiểm mùa màng, giá cả cho nông nghiệp nên hoạt động tín dụng ở đây luôn tiềm ẩn nguy cơ rủi ro cao. Chính vì vậy, việc quy định căn cứ số dư nợ quá hạn (phân theo nhóm) đầu năm để trích lập dự phòng để xử lý rủi ro trong năm tài chính e rằng chưa thật hợp lý bởi đây không phải là số dư nợ quá hạn bình quân cả năm. Hơn nữa hệ thống quỹ tín dụng nhân dân được thiết lập theo nguyên tắc về tổ chức và tài chính nhằm đảm bảo an toàn cho cả hệ thống, nhưng chưa có quy định nào hình thành một nguồn dự trữ bù đắp rủi ro chung cho cả hệ thống, nhằm hỗ trợ giải quyết rủi ro bất khả kháng vượt quá năng lực tài chính của tổ chức. - Về đội ngũ cán bộ ngân hàng tuy tận tụy với công việc nhưng có trình độ không đồng đều. Có nhiều cán bộ thực sự giỏi và có năng lực nhưng cũng có nhiều cán bộ còn hạn chế, không theo kịp với tốc độ phát triển ngày càng nhanh của kỹ thuật nghiệp vụ ngân hàng. Trong tình hình đổi mới phức tạp như hiện nay, yêu cầu đối với cán bộ tín dụng rất cao, không những về chuyên môn nghiệp vụ mà phải có nhiều hiểu biết sâu về đối tượng khách hàng, về thị trường và lĩnh vực sản xuất kinh doanh mà mình phụ trách. Một yêu cầu nữa với cán bộ tín dụng là về tinh thần làm việc và ý thức đạo đức. Không thể phủ nhận được kết quả khả quan của hoạt động ngân hàng trong thời gian qua là do sự cố gắng nỗ lực, làm việc với ý thức trách nhiệm cao của cán bộ ngân hàng, ngoài ra số lượng tiền nhân viên ngân hàng trả lại cho khách, thái độ thực hiện các giao dịch cho khách hàng đã tạo được niềm tin cho khách hàng, nhưng cũng có không ít cán bộ nhân viên thoái hóa biến chất, lợi dụng những kẽ hở của luật để cùng các khách hàng có đạo đức không tốt rút tiền quá hạn mức, thẩm định sai để được vay số vốn lớn... cùng nhau chia lợi bất hợp pháp, làm ảnh hưởng tới chất lượng các khoản tín dụng của ngân hàng. Nói chung do nhiều nguyên nhân, chủ quan cũng như khách quan mà chất lượng tín dụng chưa cao. Về phía ngân hàng, do thận trong trong bảo toàn vốn, trình độ cán bộ chưa cao nên còn khó khăn trong quản lý tín dụng. Về phía khách hàng, năng lực tổ chức còn kém, thiếu tài sản thế chấp, hệ thống hoạch toán kế toán không rõ ràng đồng bộ theo quy định, bên cạnh đó là thực trạng làm ăn yếu kém, thiếu nghiêm túc, lừa đảo khiến rủi ro tín dụng tăng cao, giảm hiệu quả. Ngoài ra về nguyên nhân khách quan, môi trường pháp lý chưa hoàn thiện, còn nhiều kẽ hở, cơ chế chính sách chưa ổn định, quản lý còn chưa thống nhất và nhiều tệ nạn..., tất cả những nguyên nhân ấy đã khiến cho các khoản tín dụng không phát huy được kết quả như mong đợi. Phần III : các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng ngân hàng thương mại. Từ thực tế đã đưa ra, có thể nói rằng thực trạng tín dụng ngân hàng thương mại hiện nay tuy đã có những bước đổi mới đáng kể nhưng vẫn còn tồn tại nhiều yếu kém. Hệ thống ngân hàng nói chung, tín dụng nói riêng đang bước đầu đi vào hoạt động với đúng nghĩa “ngân hàng hiện đại” nhằm làm tăng cường tốc độ giao dịch và lưu thông trong nền kinh tế, thúc đẩy phát triển sản xuất và tiêu dùng. Để hệ thống ngân hàng ngày càng hoàn thiện hơn và thực sự trở thành một trong những công cụ kinh tế vĩ mô hữu hiệu của nhà nước thì các biện pháp nhằm nâng cao hiệu quả chất lượng tín dụng ngân hàng thương mại phải được nghiên cứu và áp dụng một cách nhanh chóng và tích cực. Sau đây em xin mạo muội đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tín dụng ngân hàng thương mại. 1. Phân tích, xếp loại doanh nghiệp. Đây là vấn đề tiên quyết trong việc quyết định có cho vay hay không đối với một dự án tín dụng. Việc xếp loại doanh nghiệp có thể dựa trên nhiều tiêu thức khác nhau nhưng cần phải xem xét một cách toàn diện từ tình hình thực tế của doanh nghiệp, khả năng vay, khả năng thanh toán và đảm bảo tín dụng. Việc phân tích này cũng giúp cho ngân hàng có một đánh giá sơ bộ về khách hàng của mình và qua đó xem xét giữa nhu cầu vay của khách hàng và điều kiện tín dụng của mình để có các quyết định cần thiết. Một điều cần lưu ý là số liệu dành cho phân tích xếp loại phải chính xác và cập nhật thường xuyên để đảm bảo tính hiệu quả. Các tiêu chuẩn để đánh giá phải được phổ cập cho các cán bộ sử dụng thành thạo hỗ trợ đắc lực cho việc phân loại khách hàng, giảm bớt thủ tục hồ sơ tín dụng, tạo thuận lợi nhanh chóng cho khách hàng và tránh được rủi ro, nâng cao chất lượng tín dụng. Tuy nhiên có những khách hàng không đủ tiêu chuẩn tín dụng nhưng vì mục tiêu xã hội hay vì mục đích chính trị thì vẫn phải tạo điều kiện giúp đỡ khách hàng, đồng thời có những đánh giá và theo dõi thường xuyên để khuyến khích sự chuyển biến tích cực của khách hàng. 2. Nâng cao chất lượng công tác thẩm định dự án tín dụng. Theo quy chế tín dụng hiện nay, quy định xét duyệt thẩm định dự án cho vay quả là khó khăn, hơn nữa trong quá trình làm việc với khách hàng, có nhiều tình huống mà cán bộ tín dụng không thể lường trước được. Chính vì vậy để nâng cao chất lượng công tác thẩm định thì đòi hỏi người cán bộ tín dụng phải hết sức năng động, giải quyết vướng mắc một cách khoa học, logic. Quy trình thẩm định đối với mỗi dự án gồm 3 bước: + Tiếp nhận hồ sơ. + Phân tích tín dụng : Phân tích các căn cứ đảm bảo vay vốn. Phân tích các nội dung trong văn bản để đánh giá tính pháp lý và tính khả thi. Phân tích chi phí, nguồn vốn trả nợ và tái đầu tư, thời hạn cho vay, lịch trả nợ, điều kiện đảm bảo... + Thực hiện hợp đồng tín dụng và theo dõi khoản vay. Các bước này phải được thực hiện tuần tự, không thể bỏ qua hay bỏ cách bước nào. Nếu cán bộ tín dụng thực hiện tốt việc đánh giá, xếp loại doanh nghiệp ở trên thì sẽ đơn giản hơn ở bước phân tích tín dụng. Việc phân tích tín dụng nhằm kiểm tra và đảm bảo tính pháp lý, tính khả thi và hiệu quả của hoạt động tín dụng trong đó phải quan tâm đến các rủi ro tiềm ẩn để nhằm giúp khách hàng và do đó giúp ngân hàng tránh được sự giảm sút chất lượng tín dụng. Bước thứ ba cũng không kém phần quan trọng, phải kiểm tra từ trước cho đến trong và sau khi đăng ký hợp đồng tín dụng. Hiện nay các ngân hàng thương mại thường không chuyển tiền trực tiếp cho khách hàng mà chuyển thẳng vào tài khoản tiền gửi của khách hàng, tạo điều kiện cho khách hàng sử dụng sai mục đích, do vậy nên căn cứ vào hóa đơn hay hợp đồng với bên thứ ba để chuyển phát tiền. Như vậy cũng phần nào kiểm tra được việc sử dụng vốn cũng như tiến độ sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Cán bộ tín dụng là người có vai trò quan trọng trong việc quản lý tình hình thu nợ, lãi và gốc, ảnh hưởng đến vòng quay của vốn và tỷ trọng nợ quá hạn. Cán bộ tín dụng được phân công quản lý trực tiếp từng đối tượng khách hàng nên thường xuyên theo dõi trực tiếp, nhắc nhở khách hàng thực hiện đúng hợp đồng tín dụng, có những kiến nghị cần thiết tức thời tới cấp trên để có phương án giúp đỡ khách hàng khi có khó khăn. Cán bộ tín dụng phải là người trực tiếp chịu trách nhiệm về chất lượng các khoản tín dụng mà mình phụ trách. Nên có chế độ thưởng phạt công minh để cán bộ tín dụng nêu cao tinh thần tự chủ và trách nhiệm trong công việc. 3. Tăng cường hơn nữa công tác giám sát tiền vay. Đây là một biện pháp quan trọng để phòng ngừa rủi ro đạo đức. Việc giám sát sẽ giúp ngân hàng kiểm soát được hành vi của người vay vốn, đảm bảo đồng vốn được sử dụng đúng mục đích. Nếu giám sát không chặt chẽ sẽ tạo ra những lỗ hổng cho khách hàng sử dụng vốn sai với dự án, làm phát sinh những rủi ro tín dụng mới mà ngân hàng không biết và không lường trước được. Việc kiểm tra giám sát phải được thực hiện thông qua việc xem xét các báo cáo tài chính định kỳ của khách hàng và các giấy tờ có liên quan, ngoài ra còn có sự kiểm tra thực tế cơ sở để kiểm tra thực tế cơ sở của cán bộ tín dụng để khẳng định kết quả các báo cáo trước đó. Bên cạnh việc kiểm tra quá trình sử dụng tiền vay, cán bộ cũng đặc biệt phải lưu ý tới tài sản thế chấp của khách hàng, đánh giá lại tài sản thế chấp theo giá hiện hành, nếu giảm so với giá ban đầu thế chấp thì phải yêu cầu khách hàng bổ sung tài sản thế chấp khác hoặc giảm dư nợ tương ứng. Cán bộ tín dụng phải nắm rõ các nguồn thu của khách hàng và yêu cầu khách hàng phải thực hiện việc thanh toán cho đơn vị qua ngân hàng. Việc thường xuyên kiểm tra tài khoản của khách hàng là một phương thức để đánh giá tình trạng tài chính của họ. Nếu phát hiện tình trạng có thể xấu đi, phải yêu cầu khách hàng điều chỉnh lại kế hoạch sản xuất kinh doanh hoặc tìm biện pháp để thu nợ. Cán bộ tín dụng không được để “tình cảm” chi phối trong công việc, kiên quyết xử lý một cách đúng đắn, đảm bảo thu hồi nợ vay. 4. Trích lập quỹ bù đắp rủi ro. Chất lượng tín dụng hình thành do sự hợp tác của cả hai phía người đi vay và người cho vay. Ngân hàng lựa chọn và quyết định cho vay từ việc xét duyệt các dự án với kỳ vọng có được khoản cho vay có lợi nhuận cao và an toàn. Tuy nhiên qua một thời gian với sự tác động của nhiều yếu tố, dự án trở nên kém hiệu quả, mức độ rủi ro tăng lên đe dọa khả năng lợi nhuận và thu hồi vốn của ngân hàng. Chính lúc này, quỹ bù đắp rủi ro sẽ là tấm lá chắn đảm bảo cho các hoạt động khác của ngân hàng không bị ảnh hưởng. Quỹ bù đắp rủi ro hình thành trên cơ sở khả năng mất vốn của khoản cho vay, một mặt sẽ giúp ngân hàng khắc phục được những hậu quả, mặt khác tăng cường sức mạnh tài chính cũng như khả năng thanh toán của ngân hàng, từ đó nâng cao chất lượng tín dụng. Tuy nhiên, hiện nay hệ thống quỹ này cũng chưa thực sự được quan tâm như cần thiết, được trích lập ra từ số dư nợ quá hạn đầu năm là không hiệu quả (số dư quỹ tín dụng dự phòng của toàn hệ thống quỹ tín dụng nhân dân là 41 tỷ đồng vào cuối năm 1998 – một số tiền không nhỏ bị lãng phí). Quỹ dự phòng nên được cho phép gửi tại các ngân hàng khu vực hay TW chứ không để tại cơ sở như hiện nay khiến cho việc sử dụng không hợp lý. Ngoài ra cũng nên hình thành một quỹ dự phòng rủi ro cho toàn bộ hệ thống bằng cách trích một tỷ lệ % số tiền từ quỹ bù đắp rủi ro của cơ sở nhằm tạo ra một chỗ dựa vững chắc cho ngân hàng cơ sở bằng tiềm lực tài chính lớn mạnh của quỹ tổng hợp này. 5. Giải quyết nợ quá hạn – Xử lý tài sản thế chấp, cầm cố, bảo lãnh. Nợ quá hạn cao và có chiều hướng ngày càng gia tăng đang báo động cho sự an toàn của các ngân hàng thương mại (năm 1996 : 9,04%, tăng 1% so với năm 1995, trong đó tỷ lệ nợ quá hạn khó đòi chiếm 51,14%). Nguyên nhân là do thay đổi cơ chế, chủ trương mở rộng mốc lộ giới của Chính phủ làm cho các tài sản của ngân hàng phát mại nằm trong quy hoạch không có người mua. Nguyên nhân thứ hai là do các doanh nghiệp không thích ứng kịp với cơ chế nên làm ăn thua lỗ, việc trả nợ ngân hàng gặp khó khăn. Ngoài ra, về phía ngân hàng, đội ngũ cán bộ tín dụng, thanh tra, giám sát làm việc kém hiệu quả, thoái hóa biến chất, công tác thông tin chưa tốt làm cho việc lựa chọn khách hàng gặp phải rủi ro đối nghịch, không kiểm soát được rủi ro đạo đức dẫn đến sự sụt giảm của chất lượng tín dụng. Do đó cần có một số biện pháp chủ yếu như sau: Một là, với những khoản nợ quá hạn, sau khi đã rõ nguyên nhân cần phải đề nghị các cấp ngành chính quyền có liên quan phối hợp giải quyết nhanh chóng, dứt điểm, hoặc xử lý hành chính yêu cầu bồi thường, hoặc chuyển sang các cơ quan pháp luật để xử lý theo quy định. Hai là, sắp xếp lại các doanh nghiệp, tính toán kỹ khả năng khả thi và có những giải pháp nghiệp vụ theo dõi giám sát chặt chẽ quá trình sử dụng vốn cũng như giá trị thực trong tương lai của tài sản cầm cố, thế chấp nhằm tránh tình trạng phát mại tài sản mà không có người mua. 6. Nâng cao chất lượng nhân sự và chuyên môn hóa cán bộ tín dụng. Con người luôn là yếu tố quyết định, nhiệm vụ ngân hàng đòi hỏi ở lựa chọn nhân sự cả ở đạo đức và chuyên môn nghề nghiệp. Hai mặt này phải gắn bó khăng khít không thể tánh rời. Nền kinh tế mở sôi động hiện nay cần một nguồn nhân lực có chất lượng nhưng thực tế, nguồn nhân lực này chỉ đáp ứng được yêu cầu số lượng. Một phần lớn trong số này do cơ chế cũ đào tạo không thể thay đổi một sớm một chiều, đào tạo lại còn hạn chế, số nhận mới cũng còn hạn chế do đó nhìn chung trình độ còn yếu kém, thiếu năng động sáng tạo và kinh nghiệm thì nhiều nhưng không thích ứng với cơ chế mới. Để đảm bảo chất lượng tín dụng, cán bộ tín dụng phải là người am hiểu tình hình kinh tế nói chung và khách hàng nói riêng, từ thực lực tài chính đến tiềm năng thanh toán, tiềm năng phát triển và dự đoán trong tương lai và quan trọng nhất là nắm rõ tư cách đạo đức khách hàng vì đó là điều quyết định ý muốn trả nợ của họ. Để giải quyết những yêu cầu quá lớn này đối với cán bộ tín dụng, chuyên môn hóa là một giải pháp hữu hiệu bên cạnh việc nâng cao chất lượng nhân sự. Hiện nay ở đa số các ngân hàng, sự chuyên môn hóa chỉ cơ bản dựa trên số khách hàng, mức dư nợ và thành phần kinh tế, điều đó khiến cho mỗi cán bộ tín dụng đều phải quan tâm đến rất nhiều lĩnh vực, khó khăn trong thu thập và xử lý thông tin. Do đó chúng tôi đề xuất việc chuyên môn hóa cán bộ tín dụng theo việc quản lý các nhóm khách hàng có cùng lĩnh vực chuyên môn. Điều này sẽ tạo điều kiện cho cán bộ tín dụng tập trung đi sâu vào một lĩnh vực cụ thể, tránh dàn trải, phát huy được năng lực, sở trường riêng. Việc chuyên môn hóa như vậy cũng khắc phục được mâu thuẫn giữa chuyên môn hóa và đa dạng hóa, làm tăng chất lượng và độ tin cậy của thông tin tín dụng, tạo cơ sở cho việc xây dựng các mối quan hệ khách hàng lâu dài, đồng thời cũng làm giảm chi phí trong mỗi dự án với các khách hàng và ngân hàng. Muốn vậy, ngân hàng phải có các biện pháp cụ thể: - Định hướng và nội dung bồi dưỡng phải được hoạch định lâu dài. Xác định tiêu chuẩn và đề ra mục tiêu của từng giai đoạn để có những kế hoạch đào tạo và bồi dưỡng phù hợp. - Việc đào tạo và bồi dưỡng phải lựa chọn đúng đối tượng theo đúng chuyên môn, cán bộ được đào tạo phải đúng năng lực và phải phát huy hiệu quả đào tạo cho ngân hàng, tránh lãng phí trong đào tạo. - Coi trọng đúng mức công tác đào tạo, bồi dưỡng tại chỗ, kết hợp giữa giảng dạy học tập và công việc hiện tại, khắc phục những mâu thuẫn giữa lý thuyết và thực tiễn. Phải tạo điều kiện để mỗi cán bộ tín dụng phát huy được hết những khả năng của mình để học tập và làm việc có hiệu quả. - Cần chống quan niệm coi thường kinh nghiệm song cũng không được cường điệu hóa kinh nghiệm. Kinh nghiệm phải đi đôi với lý luận, lý luận là trình độ cao hơn về chất so với kinh nghiệm, lý luận lại không được xa rời thực tế. Việc đào tạo để đạt được hiệu quả cần chú trọng chất lượng, hiệu quả thực tế chứ không vì số lượng. 7. Nâng cao chất lượng thông tin tín dụng. Việc nắm không vững và đầy đủ các thông tin có thể khiến các ngân hàng lặp phải sai lầm lựa chọn đối nghịch. Chính vì vậy ngoài việc nhận các thông tin từ trực tiếp khách hàng, ngân hàng phải tìm mọi cách để thu thập, xử lý thông tin, kiểm tra độ tin cậy và hiểu rõ hơn về khách hàng. Việc thiết lập phòng thông tin với các cán bộ chuyên trách ở các ngân hàng thương mại là điều rất cần thiết. Các cán bộ thông tin tín dụng cần phải có trình độ chuyên môn về nghiệp vụ ngân hàng, kế toán và ngoại ngữ tin học. Họ phải đặc biệt nhanh nhạy và có óc suy đoán, làm việc với tinh thần trách nhiệm và đạo đức nghề nghiệp cao để đảm bảo thông tin đúng, đủ, chính xác và kịp thời. Ngoài ra, ngân hàng phải có mối liên hệ với các ngân hàng khác và các trung tâm thông tin khác để có thể mở rộng nguồn thông tin. Về nội dung thu thập thông tin cần phải mở rộng chỉ tiêu phi tài chính (hiện nay chỉ có 15/124 chỉ tiêu phi tài chính theo nội dung biểu thông tin quy định). Ví dụ như loại hình sở hữu của doanh nghiệp, tình hình tài chính doanh nghiệp, vị trí doanh nghiệp, người điều hành, cách thức quản lý, ngành hoạt động, sản phẩm doanh nghiệp, tình hình tài sản thế chấp, mối quan hệ với các doanh nghiệp khác... Về vấn đề xử lý thông tin thì cần phân loại thông tin theo các tiêu thức khác nhau và sắp xếp một cách khoa học, vào các đầu mục để thuận tiện cho việc tra cứu, tìm kiếm. Ngoài ra, thông tin cần phải được cung cấp đến những nơi cần thiết và đảm bảo cho chất lượng các khoản tín dụng. Công tác thông tin tín dụng cần phải được áp dụng những kỹ thuật tin học mới nhất. Điều này yêu cầu các ngân hàng phải có kế hoạch và dự trù đủ chi phí để đào tạo cán bộ, mua phần mềm mới hay nâng cấp phần mềm cũ, tính toán hợp lý các chi phí thông tin để đảm bảo cho sự an toàn cho hoạt động của ngân hàng. Các khoản cho vay là một hoạt động đầu tư cần thiết và đảm bảo cho lợi nhuận trước mắt cũng như lâu dài của ngân hàng. Việc tìm kiếm, khai thác thông tin tín dụng phải được thực hiện trong cả quá trình trước và trong khi thực hiện dự án tín dụng nhằm hạn chế triệt để các rủi ro lựa chọn đối nghịch và các rủi ro đạo đức phát sinh. Việc nắm được thông tin về khách hàng, cảnh báo khách hàng kịp thời sẽ khiến khách hàng suy nghĩ kỹ hơn khi sử dụng từng đồng vốn được ngân hàng cho vay, sẽ khó có thể sử dụng sai mục đích ban đầu, do đó hiệu quả kinh tế sẽ là cao hơn, lợi nhuận ngân hàng cũng vì thế mà được đảm bảo. Thông tin cũng khiến cho ngân hàng có những giúp đỡ kịp thời, có những gợi ý sáng suốt tháo gỡ những khó khăn cho khách hàng trước khi quá muộn, đảm bảo cho hiệu quả kinh tế của khoản tín dụng. Một số kiến nghị khác. Hoạt động tín dụng của các ngân hàng thương mại không chỉ có ý nghĩa kinh tế mang lại lợi nhuận cho nền kinh tế mà còn có rất nhiều lợi ích chính trị xã hội, cũng do vậy, hoạt động nâng cao chất lượng tín dụng không những cần có sự nỗ lực của các ngân hàng thương mại mà còn cần sự giúp đỡ của các ngân hàng cấp trên, các cơ quan ban ngành có liên quan và của nhà nước. 1. Hoàn thiện hành lang pháp lý. Một vấn đề mà các nhà kinh tế và phân tích đưa ra là hệ thống ngân hàng của ta còn quá lỏng lẻo trong hoạt động, các vụ án kinh tế gần đây với sự liên quan của một loạt các ngân hàng là một bằng chứng cho sự quản lý lỏng lẻo, thiếu trách nhiệm và sự suy thoái về đạo đức của cán bộ ngân hàng. Do đó phải có một sự sửa đổi trong hệ thống luật ngân hàng và sự thống nhất giữa các văn bản nghị định, cần có một hệ thống luật ngân hàng chung trong hệ thống pháp luật nhà nước và phải được phổ biến rộng rãi, hướng dẫn chi tiết, tỷ mỉ đến các cán bộ, nhân viên trong ngân hàng và khách hàng. Đây là một cải cách hành chính bước đầu mang tính chất bắt buộc đối với mọi quốc gia. Do còn thiếu kinh nghiệm, quá trình cải cách của ta phải tham khảo kinh nghiệm của các quốc gia khác từ hệ thống văn bản luật của họ tới những kinh nghiệm thực tế họ đã trải qua. Một hành lang pháp luật thống nhất và hoàn chỉnh sẽ tạo điều kiện cho việc thực hiện tốt các nghiệp vụ ngân hàng. 2. Quản lý lãi suất và tự do hoá tài chính. Ngân hàng nhà nước đã thay đổi trần lãi suất bằng lãi suất cơ bản và biên độ dao động. Thay đổi này sẽ khuyến khích được các ngân hàng cạnh tranh nhau trong quá trình thu hút khách hàng vay để từ đó có thể phát triển. Tuy nhiên chúng ta phải có những điều luật chống việc các ngân hàng lớn, chủ yếu là các ngân hàng quốc doanh thương lượng hoặc các ngân hàng nước ngoài để cùng hạ lãi suất nhằm đảm bảo một sân chơi công bằng và trong sạch. Việc thực hiện một chế độ lãi suất cơ bản như hiện nay đang là những bước tiến của ngân hàng nước ta để tiến lên tự do hoá tài chính, góp phần củng cố khả năng hình thành thị trường mở liên ngân hàng, phản ánh quan hệ cung cầu về vốn trên thị trường. Tuy nhiên, nền tài chính nước ta còn quá yếu kém, đồng tiền có giá trị thấp và dễ bị mất giá cho nên phải có các giải pháp tự do hoá tài chính một cách từ từ, đảm bảo một nền tài chính vững mạnh dựa vào chính bản thân nó. 3. Hỗ trợ ngân hàng khơi thông nguồn vốn. Hiện nay việc tồn đọng vốn trong các ngân hàng là một việc đáng báo động. Muốn khơi thông nguồn vốn thì điều quan trọng là phải phát triển sản xuất, tăng nhu cầu đầu tư để tăng cường các khoản vay. Đây là một vấn đề không phải chỉ riêng hệ thống ngân hàng có thể giải quyết mà còn phụ thuộc rất nhiều vào các chính sách của Chính phủ. Một môi trường kinh doanh do nhà nước tạo ra sẽ ảnh hưởng đến quyết định đầu tư của các doanh nghiệp. Chỉ khi nào nhu cầu đầu tư gia tăng thì ngân hàng mới có thể tìm được lời giải đối với bài toán cho vay. Bên cạnh đó, ngân hàng cũng phải tự tìm cách cho mình trong việc khuyến khích các nhà đầt tư vay tiền, mở rộng sản xuất và nâng cao trang thiết bị công nghệ. Muốn vậy Chính phủ phải có những cơ chế mới đối với đảm bảo tiền vay của các tổ chức tín dụng. 4. Đa dạng hoá các công cụ tài chính - hoàn thiện thị trường tài chính. Hiện nay các công cụ tài chính của ta còn rất nghèo nàn, khiến cho việc chế độ điều hành tỷ giá hối đoái cố định bị hạn chế, chính sách tiền tệ trở nên kém hiệu quả. Việc áp đặt tỷ giá đã thúc đẩy sự phát triển của thị trường đen do đó việc điều chỉnh tỷ giá hối đoái căn cứ vào tỷ giá trên thị trường tự do là hợp lý hơn. Sự thiếu đa dạng của các công cụ tài chính làm cho hoạt động luân chuyển của các nguồn vốn ngắn hạn kém phong phú, hạn chế các nghiệp vụ thị trường mở của ngân hàng trung ương, làm gia tăng tình trạng ứ đọng vốn. Sự phát triển của các công cụ tài chính là cần thiết vì nó sẽ đáp ứng được nhu cầu đa dạng của các người đầu tư và vay vốn, giảm bớt các rủi ro do biến động lãi suất, mất khả năng thanh toán, tụt giá chứng khoán. Nguồn vốn cũng nhờ đó tăng tính linh động, tăng khả năng thanh khoản của các thị trường, giúp những người đi vay tìm được nguồn vốn mới, tăng cường hiệu quả hoạt động của ngân hàng trung ương, phản ánh đúng đắn các tín hiệu thị trường. 5. Hình thành, hoàn thiện hệ thống liên ngân hàng và hệ thống quỹ bù đắp rủi ro liên ngân hàng. Hệ thống liên ngân hàng sẽ đảm bảo cho khả năng thanh toán của từng ngân hàng và đảm bảo cho sự cân đối của thị trường vốn. Sự hỗ trợ giữa các ngân hàng sẽ bảo vệ chính bản thân các ngân hàng, đồng thời tăng cường sức mạnh tài chính để có thể cạnh tranh với các ngân hàng nước ngoài có thị trường mạnh. Thị trường ngoại tệ liên ngân hàng diễn ra các giao dịch kỳ hạn và giao dịch hoán đổi làm tăng tính đa dạng cho các hoạt động của thị trường. Hệ thống quỹ bù đắp rủi ro liên ngân hàng sẽ tạo điều kiện cho ngân hàng tránh được các rủi ro đổ vỡ bằng tiềm lực tài chính mạnh của toàn hệ thống và đem lại niềm tin cho khách hàng. 6. Hoàn thiện công tác thanh tra, kiểm tra và tổ chức trong hệ thống ngân hàng. Thanh tra ngân hàng nhà nước ở cấp trung ương phải cùng kết hợp với cấp địa phương, thường xuyên phân tích đánh giá chất lượng tín dụng và cơ cấu nguồn vốn, cơ cấu tài chính và tình hình lợi nhuận của các tổ chức tín dụng, từ đó phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh các sai phạm nhằm lành mạnh hoá hệ thống ngân hàng, tránh tình trạng thất thoát nghiêm trọng. Muốn vậy phải thực hiện tốt chế độ kiểm toán cấp quốc gia trong thời gian tới một cách có hiệu quả. Công tác đào tạo và nâng cao trình độ nghiệp vụ của khách hàng cũng như xử lý kiên quyết các cán bộ thoái hoá biến chất phải thực hiện nghiêm khắc. Kết luận Nguồn vốn tín dụng đã thực sự đi vào cuộc sống và giữ một vị trí quan trọng trong sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nguồn vốn tín dụng đã góp phần thúc đẩy sản xuất phát triển, góp phần xây dựng cơ sở hạ tầng vững chắc cho đất nước trong công cuộc xây dựng CNXH. Việc nâng cao chất lượng tín dụng có ý nghĩa to lớn đến sự thành công của các ngân hàng thương mại trong chiến lược huy động và sử dụng vốn cho đầu tư và phát triển. Nâng cao chất lượng không chỉ là những biện pháp cải thiện chất lượng mà phải bao gồm những biện pháp mở rộng tín dụng có hiệu quả, có như vậy hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại mới ngày càng phát triển, hòa nhập được với xu thế tiên tiến của công nghệ ngân hàng. Do trình độ còn hạn chế, bài viết chắc chắn còn nhiều thiếu sót, em mong nhận được sự góp ý của các thầy cô để có những hiểu biết đúng đắn và sâu sắc hơn về vấn đề này. Việc nghiên cứu đã mang lại cho em những hiểu biết cơ bản về chất lượng tín dụng. Em xin chân thành cảm ơn thầy, cô đã tận tình hướng dẫn giúp đỡ em hoàn thành bài viết này. Danh mục tài liệu tham khảo. Cẩm nang quản lý tín dụng ngân hàng, NXB Thống kê, 1998. Frederic Minskhin, Tiền tệ ngân hàng và thị trường tài chính, NXB Khoa học và kỹ thuật, 1998. Cao Sĩ Khiêm, Những vấn đề cơ bản về tiền tệ tín dụng và ngân hàng trong bước đầu đổi mới ở Việt Nam, Viện Khoa học Ngân hàng, 1995. Tìm hiểu hoạt động ngân hàng trong cơ chế thị trường, NXB Hà Nội, 1990. R.Raymond, Tiền tệ, ngân hàng và tín dụng, NXB Ngân hàng, 1992. Phạm Thác Việt, Cẩm nang tín dụng, NXB Khoa học Xã hội, 1994. Lê Văn Tư, Tiền tệ, tín dụng và ngân hàng, NXB Thống kê, 1998. Lê Đức Lữ, Kế toán và xử lý thông tin trong các ngân hàng thương mại, NXB Giáo dục, 1998. David Cox, Nghiệp vụ ngân hàng hiện đại, NXB Chính trị Quốc gia. Bành Định Tiên, Đại cương về tiền tệ tín dụng, NXB Thống kê, 1997. Hướng dẫn thực hiện cơ chế cho vay của các tổ chức tín dụng đối với khách hàng của Ngân hàng Công thương Việt nam. Báo cáo thường niên 1998, 1999. Tạp chí ngân hàng 1998, 1999, 2000. Tạp chí Thị trường tài chính tiền tệ 1998, 1999, 2000. Một số vấn đề về tín dụng ngân hàng.