Đề tài Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học phân môn từ ngữ lớp 4 - 5 theo hướng phát huy tính tích cực của học sinh ở trường Tiểu học Yên Phú huyện Yên Mô, tỉnh Ninh Bình

tiÕt häc. 2.- §¸nh gi¸ ph­¬ng ph¸p : 10 ®iÓm 2.1- Tæ chøc tiÕn tr×nh tiÕt d¹y hîp lý : Ho¹t ®éng d¹y vµ ho¹t ®éng häc ®­îc diÔn ra nhÑ nhµng, tù nhiªn chÊt l­îng vµ cã hiÖu qu¶; Gi¸o viªn giao nhiÖm vô cho häc sinh râ rµng, chÝnh x¸c, phï hîp; Dµnh thêi gian võa ®ñ cho häc sinh suy nghÜ , t×m tßi lêi gi¶i cho nhiÖm vô ®­îc giao. 2.2- §éng viªn , khÝch lÖ, khen ngîi nh÷ng cè g¾ng cña häc sinh ®óng lóc, ®óng møc ®é. 2.3- Bao qu¸t ®­îc tÊt c¶ häc sinh trong líp; Theo dâi h­ìng dÉn, gióp ®ì kÞp thêi ®èi víi nh÷ng ®èi t­îng häc sinh cÇn ®­îc quan t©m. 2.4- Sö dông häc sinh kh¸, giái gióp ®ì ®èi t­îng häc sinh cÇn ®­îc quan t©m nhiÒu. 2.5- VËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc nhuÇn nhuyÔn, phï hîp víi tiÕt häc, bÇi häc, m«n häc; §Æc biÖt sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®óng lóc, ®óng chç vµ ®óng møc ®é. 2.6- Sö lý c¸c t×nh huèng s­ ph¹m nÈy sinh trong tiÕt häc hîp lý 2.7- Sö dông b¶ng, ®å dïng d¹y häc, s¸ch gi¸o khoa vµ c¸c ph­¬ng tiÖn trùc quan mét c¸ch hîp lý. 3.- §¸nh gi¸ phong th¸i cña gi¸o viªn : 2 ®iÓm 3.1- Ng«n ng÷ gi¶n dÞ cô thÓ, dÔ hiÓu, giäng nãi ( nhÑ nhµng, cã søc truyÒn c¶m ) ®iÖu bé thÝch hîp. 3.2- GÇn gòi, th­¬ng yªu t«n träng häc sinh. Trªn c¬ së xÕp lo¹i tõng phÇn, tiÕt d¹y ®­îc ®¸nh gi¸ nh­ sau : TiÕt d¹y ®¹t giái : Néi dung, ph­¬ng ph¸p, phong th¸i ®Òu ®­îc xÕp lo¹i tèt ( Tõ 17 ®iÓm ®Õn 20 ®iÓm ). TiÕt d¹y ®¹t yªu cÇu : Néi dung, ph­¬ng ph¸p, phong th¸i ®Òu ®­îc xÕp lo¹i ®¹t yªu cÇu ( Tõ 12 ®iÓm ®Õn d­íi 17 ®iÓm ). TiÕt d¹y ch­a ®¹t yªu cÇu : Cã mét mÆt néi dung hoÆc ph­¬ng ph¸p ch­a ®¹t yªu cÇu ( D­íi 12 ®iÓm ). Phô lôc sè 3 §Ò kiÓm tra kh¶o s¸t chÊt l­îng häc sinh m«n : tõ ng÷ ( Thêi gian : 10 phót ) §Ò 1: ( Líp 4 ) 1- §iÒn tõ thÝch hîp vµo chç trèng trong c¸c c©u sau : §¸c - uyn lµ mét........................næi tiÕng. Tuy ®· cao tuæi «ng vÉn miÖt mµi häc tËp vµ...........................khoa häc. 2.- T×m tõ tr¸i nghÜa víi c¸c tõ : VÜ ®¹i, khiªm tèn vµ ®Æt c©u víi c¸c tõ võa t×m ®­îc. §Ò 2 : ( Líp 5 ) 1- G¹ch ch©n nh÷ng tõ cïng ©m kh¸c nghÜa trong nh÷ng c©u sau ®©y vµ cho biÕt nghÜa cña mçi tõ : _ Gïi b¾p trªn l­ng chÞÊy cßn rÊt l­ng. _ Vµo mïa h¹ nh÷ng chiÕc ¸o Êm ®Òu b¸n h¹ gi¸. _ ¤ng Nam lÊy mùc ®en ®Ó ®¸nh dÊu mùc n­íc. 2- T×m hai cÆp tõ cïng ©m kh¸c nghÜa ( lµ ®éng tõ, tÝnh tõ ) vµ ®Æt c©u víi mçi tõ ®ã. Tµi liÖu tham kh¶o 1. §¶ng céng s¶n ViÖt Nam. V¨n kiÖn héi nghÞ lÇn thø hai Ban chÊp hµnh tr­ng ­¬ng kho¸ VIII. _ NXB chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi. 1997 2. LuËt Gi¸o Dôc _ NXB chÝnh trÞ quèc gia Hµ Néi. 1998 3. T¹p chÝ nghiªn cøu gi¸o dôc. Sè 8 n¨m 1994. 4. T¹p chÝ Gi¸o dôc TiÓu häc sè 5 n¨m 1998, sè 4 n¨m 1999. 5. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. ChØ thÞ cña Bé tr­ëng Bé GD vµ §T vÒ nhiÖm vô n¨m häc 1999 - 2000. _ NXB Gi¸o Dôc Hµ Néi. 1999. 6. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. §æi míi néi dung vµ ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y ë TiÓu häc. _ NXB Gi¸o Dôc Hµ Néi. 1998 7. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. TiÕng ViÖt 4,5 ( TËp1,2 ). _ NXB Gi¸o Dôc Hµ Néi. 1996. 8. Bé Gi¸o dôc vµ ®µo t¹o. TiÕng ViÖt 4,5 ( TËp 2 - s¸ch gi¸o viªn ). _ NXB Gi¸o Dôc Hµ Néi. 1996. 9. Vô Gi¸o viªn. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ Gi¸o dôc vµ PPDH ë TiÓu häc . _ NXB Gi¸o Dôc Hµ Néi. 1996. 10. Vô gi¸o viªn. PPDH TiÕng ViÖt. _ Hµ Néi 1993. 11. NguyÔn ThÞ ChÝn. ChØ ®¹o d¹y häc m«n TiÕng ViÖt ë TiÓu häc . ( Bµi gi¶ng dµnh cho líp CBQLGDTH - K6 ) 12. §ç §×nh Hoan. Hái ®¸p vÒ ®æi míi PPDH ë TiÓu häc. _ NXB Gi¸o Dôc Hµ Néi. 1996. 13. Ph¹m ThÞ Hoµ. PPDH TiÕng ViÖt ë TiÓu häc. ( Bµi gi¶ng dµnh cho líp CBQLGDTH - K6 ) 14. NguyÔn Kú. PPDH tÝch cùc. _ NXB Gi¸o Dôc Hµ Néi. 1996. PhÇn I: Më ®Çu I. lý do chän ®Ò tµi. BËc TiÓu häc ®­îc x¸c ®Þnh lµ “ BËc häc nÒn t¶ng cña hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n “ ( §iÒu 2 - LuËt phæ cËp gi¸o dôc TiÓu häc ). §©y lµ bËc häc phæ cËp, t¹o tiÒn ®Ò c¬ b¶n ®Ó n©ng cao d©n trÝ, lµ c¬ së ban ®Çu hÕt søc quan träng ®Ó ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ trë thµnh nh÷ng c«ng d©n tèt mang trong m×nh nh÷ng phÈm chÊt ( TrÝ tuÖ ph¸t triÓn, ý chÝ cao, t×nh c¶m ®Ñp ) t¹o thµnh cèt lâi cña mét nh©n c¸ch ViÖt Nam trong giai ®o¹n míi. Môc tiªu ph¸t triÓn gi¸o dôc bËc TiÓu häc tõ nay ®Õn hÕt n¨m 2020 NghÞ quyÕt trung ­¬ng 2 chØ râ “ N©ng cao chÊt l­îng toµn diÖn bËc TiÓu häc ” Yªu cÇu vÒ néi dung, ph­¬ng ph¸p “ Gi¸o dôc TiÓu häc ph¶i ®¶m b¶o cho häc sinh cã hiÓu biÕt ®¬n gi¶n, cÇn thiÕt vÒ tù nhiªn, x· héi vµ con ng­êi, cã kü n¨ng c¬ b¶n vÒ nghe, ®äc, nãi, viÕt vµ tÝnh to¸n..” (§iÒu 24 - LuËt gi¸o dôc ). LiÖu r»ng môc tiªu trªn cã trë thµnh hiÖn thùc hay kh«ng khi mµ c¸c em lu«n lµ ng­ßi thô ®éng ®Ó ThÇy, C« ¸p ®Æt nh÷ng kiÕn thøc cã s½n b½ng nh÷ng qui tr×nh gi¶ng d¹y s¸o mßn. C¸c em sÏ ch¼ng bao giê tr­ëng thµnh nÕu m·i ph¶i ngåi häc theo kiÓu: ThÇy nãi - trß nghe, ThÇy ®äc - trß ghi, ThÇy kh¼ng ®Þnh - trß chÊp nhËn... LÏ ra c¸c em ph¶i lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh d¹y häc, c¸c em ph¶i ®­îc lµm viÖc vµ th«ng qua viÖc lµm cña m×nh mµ tr­ëng thµnh. Nh­ thÕ míi lµ d¹y häc . D¹y häc ë TiÓu häc lµ mét nghÒ. NghÒ d¹y häc ë bËc TiÓu häc cã ®Æc thï riªng vÒ mÆt s­ ph¹m mµ ng­êi lµm nghÒ d¹y häc ë bËc häc kh¸c kh«ng cÇn hoÆc kh«ng cã ®­îc. V× d¹y häc ë TiÓu häc ®em l¹i cho häc sinh kiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i ®é t¹o c¬ së ban ®Çu rÊt c¬ b¶n vµ bÒn v÷ng cho trÎ tiÕp tôc häc lªn, h×nh thµnh nh÷ng c¬ së ban ®Çu, ®­êng nÐt ban ®Çu cña nh©n c¸ch. Nh÷ng g× thuéc vÒ tri thøc vµ kü n¨ng, vÒ hµnh vi vµ tÝnh ng­êi..... ®­îc h×nh thµnh vµ ®Þnh h×nh ë häc sinh TiÓu häc sÏ theo suèt cuéc ®êi mçi ng­êi. Nh÷ng g× ®· h×nh thµnh vµ ®Þnh h×nh ë trÎ em rÊt khã thay ®æi, khã c¶i t¹o l¹i. Tãm l¹i, d¹y häc ë bËc TiÓu häc chñ yÕu lµ d¹y c¸ch häc - d¹y ph­¬ng ph¸p häc. Do vËy, muèn ®æi míi gi¸o dôc TiÓu häc tr­íc hÕt vµ quan träng nhÊt ph¶i ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc. ChØ trªn c¬ së ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc th× c¸c ®æi míi kh¸c míi cã ý nghÜa thiÕt thùc ®ãng gãp vµo n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ cña gi¸o dôc TiÓu häc. M«n TiÕng ViÖt cã mét ý nghÜa ®Æc biÖt quan träng ®èi víi häc sinh TiÓu häc bëi nã võa lµ m«n khoa häc , l¹i lµ m«n häc c«ng cô. Ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 kh«ng cã ®­îc mét qui tr×nh gi¶ng d¹y thèng nhÊt, r¹ch rßi nh­ c¸c ph©n m«n kh¸c trong m«n TiÕng ViÖt ( TËp ®äc, ng÷ ph¸p.... ) còng chÝnh bëi tÝnh ®a d¹ng cña nã. ThÕ mµ, trong ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt, ph©n m«n tõ ng÷ l¹i rÊt Ýt ®­îc quan t©m. HÇu hÕt c¸c ®Þa ph­¬ng míi chØ chó träng ®Õn viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ph©n m«n tËp ®äc. Do ®ã, gi¸o viªn d¹y tõ ng÷ chñ yÕu lµ do c¶m tÝnh riªng cña m×nh, mçi ng­êi d¹y theo mét kiÓu do kh«ng hiÓu hÕt dông ý cña cÊu tróc bµi häc ®­îc tr×nh bµy trong s¸ch gi¸o khoa. ChÝnh v× lÏ ®ã n¨ng lùc sö dông tõ ng÷ cña häc sinh cßn rÊt nhiÒu h¹n chÕ. Tr­êng TiÓu häc Yªn Phó còng kh«ng n»m ngoµi nh÷ng bÊt cËp ®ã. VËy lµm thÕ nµo ®Ó d¹y häc tõ ng÷ cã chÊt l­îng ? §ã lµ vÊn ®Ò mµ nhµ tr­êng vµ chóng t«i ®Æc biÖt quan t©m. Mong muèn n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ d¹y häc tõ ng÷ líp 4 - 5, gãp phÇn gióp c¸c em häc tèt tiÕng mÑ ®Î, chóng t«i quyÕt ®Þnh nghiªn cøu ®Ò tµi “ §æi míi quy tr×nh d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 theo h­ãng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh “ ë tr­êng TiÓu häc Yªn Phó huyÖn Yªn M« tØnh Ninh B×nh. II. môc ®Ých nghiªn cøu. Quy tr×nh d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh nh»m n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ d¹y häc tõ ng÷ nãi riªng, TiÕng ViÖt nãi chung. III. ®èi t­îng ph¹m vi nghiªn cøu. 3.1- §èi t­îng nghiªn cøu: Gi¶i ph¸p ®æi míi quy tr×nh d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. 3.2- Ph¹m vi nghiªn cøu: Do ®iÒu kiÖn thêi gian vµ khu«n khæ cña mét tiÓu luËn, ®Ò tµi chØ nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®æi míi quy tr×nh d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ ë hai khèi líp 4 vµ 5 ë tr­êng TiÓu häc Yªn Phó trong n¨m häc 1999 - 2000 . IV. nhiÖm vô nghiªn cøu. 4.1 - T×m hiÓu mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng viÖt, d¹y tõ ng÷ ë tiÓu häc, vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. 4.2- T×m hiÓu thùc tr¹ng d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 ë tr­êng TiÓu häc Yªn Phó. 4.3- Nh÷ng gi¶i ph¸p ®æi míi quy tr×nh d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5. V. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu. §Ó thùc hiÖn môc ®Ých vµ nhiÖm vô nghiªn cøu ®Ò tµi chóng t«i ®· sö dông mét sè ph­¬ng ph¸p sau ®©y : §iÒu tra, pháng vÊn, quan s¸t, táng kÕt kinh nghiÖm, thèng kª. VI. gi¶ thuyÕt khoa häc. NÕu hoµn thµnh môc ®Ých, nhiÖm vô ®Ò tµi sÏ gãp phÇn n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 nãi riªng vµ m«n TiÕng ViÖt nãi chung. PhÇn II: néi dung Ch­¬ng I : c¬ së lý luËn I. nghiªn cøu lÞch sö vÊn ®Ò . ThÊy râ ®­îc tÇm quan träng cña ®æi míi ph­ong ph¸p d¹y häc ®èi víi viÖc n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ®µo t¹o líp c«ng d©n ViÖt Nam trong x· héi hiÖn ®¹i ®Çu thÕ kû XXI, trung t©m nghiªn cøu néi dung vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng thuéc viÖn khoa häc gi¸o dôc ®· ®Ò xuÊt nghiªn cøu ®Ò tµi : “ §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc “. Th¸ng 10 n¨m 1992, trung t©m nghiªn cøu néi dung vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng ®· phèi hîp víi Së gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Hµ Néi tæ chøc héi th¶o ®Çu tiªn vÒ “§æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc “. N¨m 1993, TiÕn sÜ §ç §×nh Hoan ®· c«ng bè nh÷ng kÕt qu¶ nghiªn cøu vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc trong t¹p chÝ Th«ng tin khoa häc gi¸o dôc sè 40 - 1993 vµ trong tµi liÖu “ Mét sè vÊn ®Ò vÒ m«n to¸n ë bËc TiÓu häc “ do Vô gi¸o viªn xuÊt b¶n. Còng trong n¨m 1993, héi th¶o toµn quèc lÇn thø 2 vÒ “§æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc ” ®· ®­îc tæ chøc t¹i viÖn khoa häc gi¸o dôc. N¨m 1994, Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o cã tr­¬ng tr×nh nghiªn cøu cÊp ngµnh vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc bao gåm c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp Bé vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y häc tõ gi¸o dôc mÇn non ®Õn bËc häc phæ th«ng. Trung t©m nghiªn cøu néi dung vµ ph­¬ng ph¸p gi¸o dôc phæ th«ng ®­îc giao nhiÖm vô nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp Bé vÒ “ §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc “. Héi th¶o toµn quèc vÒ “ §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc “ do ®Ò tµi cÊp bé tæ chøc t¹i Hµ Néi ( Th¸ng 4 n¨m 1995 ) ®· tæng kÕt 3 n¨m triÓn khai ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc ( 1992 - 1995 ) vµ kh¼ng ®Þnh c¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu cã tÝnh kh¶ thi cao cña ®Ò tµi. Bé tr­ëng TrÇn Hång Qu©n ®· chÝnh thøc ph¸t ®éng phong trµo ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc trong c¸c tr­êng TiÓu häc nãi riªng, c¸c nhµ tr­êng thuéc hÖ thèng gi¸o dôc quèc d©n nãi chung. Mét phong trµo ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®ang h×nh thµnh vµ høa hÑn nhiÒu triÓn väng tèt ®Ñp. II. c¬ së lý luËn cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc tiÕng viÖt. 2.1- C¬ së triÕt häc M¸c - Lª Nin. TriÕt häc M¸c - Lª Nin lµ c¬ së ph­¬ng ph¸p luËn cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt. §¸ng l­u ý nhÊt lµ nh÷ng lý thuyÕt vÒ nhËn thøc, quan ®iÓm biÖn chøng vÒ mèi quan hÖ gi÷a ng«n ng÷ vµ t­ duy, vÒ b¶n chÊt x· héi cña ng«n ng÷ cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn nh÷ng quan ®iÓm chung trong ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt. 2.2- C¬ së gi¸o dôc häc. Ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt lµ mét bé phËn cña khoa häc gi¸o dôc nªn nã phô thuéc vµo nh÷ng qui luËt chung cña khoa häc nµy. Gi¸o dôc häc nãi chung vµ lý luËn d¹y häc ®¹i c­¬ng nãi riªng cung cÊp cho ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt nh÷ng hiÓu biÕt vÒ c¸c quy luËt chung cña viÖc d¹y häc m«n häc. Ngoµi ra, nhiÒu kh¸i niÖm, thuËt ng÷ gi¸o dôc häc còng ®­îc sö dông trong ph­¬ng ph¸p d¹y tiÕng. 2.3- C¬ së t©m lý häc. Quan hÖ cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc tiÕng viÖt vµ t©m lý häc ®Æc biÖt lµ t©m lý häc løa tuæi rÊt chÆt chÏ. Kh«ng cã kiÕn thøc vÒ qu¸ tr×nh t©m lý ë con ng­ßi nãi chung vµ ë trÎ em løa tuæi TiÓu häc nãi riªng th× kh«ng thÓ gi¶ng d¹y tèt vµ ph¸t triÓn lêi nãi cho häc sinh. Ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt vËn dông rÊt nhiÒu kÕt qu¶ cña t©m lý häc. §ã lµ c¸c quy luËt tiÕp thu tri thøc, h×nh thµnh kü n¨ng, kü x¶o. C¸c ®Æc ®iÓm t©m lý løa tuæi lµ c¬ së t©m lý cho ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt x¸c ®Þnh néi dung vµ c¸ch thøc tæ chøc d¹y häc. 2.4- C¬ së t©m lý ng«n ng÷ häc. T©m lý ng«n ng÷ häc nghiªn cøu qu¸ tr×nh h×nh thµnh lêi nãi ë trÎ, c¸c quy luËt t©m lý cña qu¸ tr×nh s¶n sinh vµ lÜnh héi lêi nãi. Nh÷ng biÓu hiÖn ®ã rÊt bæ Ých cho ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt. 2.5- C¬ së ng«n ng÷ häc. Ng«n ng÷ häc nãi chung, TiÕng ViÖt nãi riªng cã quan hÖ mËt thiÕt víi ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt. Nh÷ng hiÓu biÕt vÒ b¶n chÊt ng«n ng÷ cña TiÕng ViÖt cã vai trß quan träng trong viÖc ®Þnh ra c¸c nguyªn t¾c, néi dung vµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt. VÝ dô, nh÷ng kiÕn thøc tõ vùng häc vÒ tÝnh hÖ thèng cña tõ ng÷ ®· cho phÐp nh÷ng nhµ nghiªn cøu ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt ®Þnh ra c¸ch d¹y tõ ng÷ theo hÖ thèng tõ ®ång nghÜa, tõ ghÐp, tõ l¸y vµ cÇn ¸p dông ph­¬ng ph¸p hÖ thèng khi h­íng dÉn häc sinh tËp hîp vèn tõ. III. vÞ trÝ, nhiÖm vô d¹y häc ph©n m«n tõ ng÷ ë tiÓu häc. 3.1- VÞ trÝ d¹y tõ ng÷ ë cÊp TiÓu häc. Tõ cã vai trß quan träng ®Æc biÖt trong hÖ thèng ng«n ng÷, tõ lµ ®¬n vÞ trung t©m cña ng«n ng÷. Vai trß cña tõ trong hÖ thèng ng«n ng÷ quy ®Þnh tÇm quan träng cña viÖc d¹y tõ ng÷ ë TiÓu häc. Kh«ng cã mét vèn tõ ®Çy ®ñ th× kh«ng thÓ n¾m ng«n ng÷ nh­ mét ph­¬ng tiÖn giao tiÕp. ViÖc häc tõ ë TiÓu häc sÏ t¹o cho häc sinh n¨ng lùc tõ ng÷, gióp häc sinh n¾m tiÕng mÑ ®Î, t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó häc tËp tiÕp theo vµ ph¸t triÓn toµn diÖn. Vèn tõ cña häc sinh cµng giµu bao nhiªu th× kh¶ n¨ng lùa chän tõ cµng lín, cµng chÝnh x¸c, sù tr×nh bµy t­ t­ëng, t×nh c¶m cµng râ rµng, ®Æc s¾c bÊy nhiªu. V× vËy, sè l­îng tõ, tÝnh ®a d¹ng,tÝnh n¨ng ®éng cña tõ ®­îc xem lµ ®iÒu kiÖn quan träng hµng ®Çu ®Ó ph¸t triÓn ng«n ng÷. Còng chÝnh v× vËy, ë TiÓu häc , Tõ ng÷ ®­îc d¹y trªn tÊt c¶ c¸c giê häc cña c¸c m«n häc kh¸c : To¸n, T×m hiÓu tù nhiªn - x· héi..... ®­îc d¹y trªn tÊt c¶ c¸c ph©n m«n TiÕng ViÖt : TËp ®äc, chÝnh t¶, tËp lµm v¨n..... Ngoµi ra, ë TiÓu häc tõ ng÷ cßn ®­îc d¹y víi t­ c¸ch lµ mét ph©n m«n ®éc lËp. 3.2- NhiÖm vô d¹y häc ph©n m«n tõ ng÷ ë TiÓu häc. D¹y tõ ng÷ ë tr­êng TiÓu häc cã nhiÖm vô lµm phong phó, chÝnh x¸c tÝch cùc ho¸ vèn tõ cña häc sinh. §ång thêi cung cÊp cho häc sinh mét sè kh¸i niÖm tõ vùng häc c¬ b¶n. D¹y tõ ng÷ bao gåm : D¹y nghÜa tõ, tøc lµ lµm cho häc sinh n¾m nghÜa tõ bao gåm viÖc thªm vµo vèn tõ cña häc sinh nh÷ng tõ míi vµ nh÷ng nghÜa míi cña nh÷ng tõ ®· biÕt, lµm cho c¸c em n¾m ®­îc tÝnh nhiÒu nghÜa vµ sù chuyÓn nghÜa cña tõ. Më réng vèn tõ, tøc lµ x©y dùng mét “ Kho” tõ ng÷ phong phó, th­êng trùc vµ cã hÖ thèng trong trÝ nhí cña häc sinh ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c tõ ®i vµo ho¹t ®éng lêi nãi ®­îc thuËn lîi. TÝch cùc ho¸ vèn tõ, nghÜa lµ d¹y häc sinh sö dông tõ, ph¸t triÓn kü n¨ng sö dông tõ trong lêi nãi vµ viÕt cña häc sinh , ®­a tõ vµo trong vèn tõ tÝch cùc ®­îc häc sinh dïng th­êng xuyªn . TÝch cùc ho¸ vèn tõ tøc lµ d¹y häc sinh biÕt dïng tõ ng÷ trong nãi n¨ng cña m×nh. Ngoµi ra d¹y tõ ng÷ cßn cã nhiÖm vô v¨n ho¸ ho¸ vèn tõ , nghÜa lµ ®­a ra khái vèn tõ tÝch cùc cña häc sinh nh÷ng tõ ng÷ kh«ng v¨n ho¸ , d¹y häc sinh biÕt dïng tõ ®óng víi phong c¸ch , lµm trong s¸ng , lµm ®Ñp vèn tõ cña häc sinh . Nh÷ng kü n¨ng häc sinh TiÓu häc cÇn ®¹t ®­îc trong giê tõ ng÷ lµ ph¸t triÓn ®­îc tõ míi trong bµi khãa , biÕt mét sè thao t¸c gi¶i nghÜa tõ , biÕt liªn t­ëng ®Ó huy ®éng vèn tõ , biÕt sö dông tõ trong giao tiÕp , nhËn ra nh÷ng tõ ng÷ kh«ng v¨n ho¸ . IV. ph­¬ng ph¸p d¹y häc tiÕng viÖt vµ ph©n m«n tõ ng÷ ë TiÓu Häc. 4.1- Ph­¬ng ph¸p d¹y häc. Theo lý luËn d¹y häc, ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ tæ hîp c¸ch thøc ho¹t ®éng cña thÇy vµ trß, trong ®ã gi¸o viªn gi÷ vai trß chñ ®¹o ®­îc tiÕn hµnh trong qu¸ tr×nh d¹y häc nh»m thùc hiÖn nhiÖm vô d¹y häc. 4.2- Ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc. Theo TiÕn sÜ NguyÔn KÕ Hµo, ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc lµ c¸ch thøc lµ nh÷ng viÖc lµm cô thÓ ®­îc gi¸o viªn thùc hiÖn ®Ó tæ chøc vµ h­íng dÉn häc sinh häc tËp, qu¶n lý ®¸nh gi¸ viÖc häc cña häc sinh nh»m ®¹t ®­îc môc ®Ých yªu cÇu cô thÓ cña tõng tiÕt häc, tõng bµi häc. Ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÓu häc cã thÓ gäi b»ng mét tªn chung lµ “ ThÇy tæ chøc - trß ho¹t ®éng “ vµ tuú thuéc vµo néi dung, ph­¬ng tiÖn, ®iÒu kiÖn cô thÓ mµ ph­¬ng ph¸p ®ã ®­îc triÓn khai theo nh÷ng c¸ch thøc riªng. 4.3- Thùc tr¹ng ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng viÖt vµ ph©n m«n tõ ng÷ ë TiÓu häc. 4.3.1- Ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng viÖt: Ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt lµ c¸ch thøc lµm viÖc cña thÇy gi¸o vµ häc sinh nh»m lµm cho häc sinh n¾m v÷ng kiÕn thøc vµ kü n¨ng TiÕng ViÖt. 4.3.2- C¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc TiÕng ViÖt vµ ph©n m«n tõ ng÷ ë TiÓu häc. 4.3.2.1- Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ng«n ng÷: Lµ ph­¬ng ph¸p ®­îc sö dông mét c¸ch cã hÖ thèng trong viÖc xem xÐt tÊt c¶ c¸c mÆt cña ng«n ng÷ : Ng÷ ©m, ng÷ ph¸p, tõ vùng, cÊu t¹o tõ, chÝnh t¶, phong c¸ch víi môc ®Ých lµm râ cÊu tróc c¸c kiÓu ®¬n vÞ ng«n ng÷, h×nh thøc vµ c¸ch thøc cÊu t¹o, ý nghÜa cña viÖc sö dông chóng trong nãi n¨ng. C¸c d¹ng ph©n tÝch ng«n ng÷, quan s¸t ng«n ng÷ ( Lµ giai ®o¹n ®Çu trong qu¸ tr×nh ph©n tÝch ng«n ng÷ nh»m t×m ra ®iÓm gièng vµ kh¸c nhau, s¾p xÕp chóng theo mét trËt tù nhÊt ®Þnh ), ph©n tÝch ng÷ ©m, ph©n tÝch ng÷ ph¸p, ph©n tÝch chÝnh t¶, ph©n tÝch tËp viÕt, ph©n tÝch ng«n ng÷ c¸c t¸c phÈm v¨n ch­¬ng..... TÊt c¶ c¸c d¹ng ph©n tÝch ng«n ng÷ ®Òu lµ bé phËn cÊu thµnh cña nhiÒu bµi tËp kh¸c nhau : bµi tËp TiÕng ViÖt, chÝnh t¶, kÓ l¹i vµ c¸c bµi v¨n víi nhiÖm vô mang tÝnh ph©n tÝch. 4.3.2.2- Ph­¬ng ph¸p luyÖn tËp theo mÉu: Lµ ph­¬ng ph¸p mµ häc sinh t¹o ra c¸c ®¬n vÞ ng«n ng÷ lêi nãi b»ng c¸ch m« pháng lêi thÇy gi¸o, s¸ch gi¸o khoa..... ph­¬ng ph¸p nµy gåm nhiÒu d¹ng bµi tËp nh­ ®Æt c©u theo mÉu cho tr­íc, kÓ l¹i, ph¸t ©m hoÆc ®äc diÔn c¶m theo thÇy gi¸o. 4.3.2.3- Ph­¬ng ph¸p giao tiÕp: Lµ ph­¬ng ph¸p d¹y tiÕng dùa vµo lêi nãi, vµo nh÷ng th«ng b¸o sinh ®éng, vµo giao tiÕp b»ng ng«n ng÷. Ph­¬ng ph¸p nµy g¾n liÒn víi ph­¬ng ph¸p luyÖn tËp theo mÉu c©u. C¬ së cña ph­¬ng ph¸p giao tiÕp lµ chøc n¨ng giao tiÕp cña ng«n ng÷. NÕu ng«n ng÷ ®­îc coi lµ ph­¬ng tiÖn cña giao tiÕp th× lêi nãi ®­îc coi lµ b¶n th©n sù giao tiÕp b»ng ng«n ng÷. D¹y TiÕng ViÖt theo h­íng giao tiÕp tøc lµ d¹y ph¸t triÓn lêi nãi cho tõng c¸ nh©n häc sinh. Ph­¬ng ph¸p giao tiÕp coi träng sù ph¸t triÓn lêi nãi, cßn nh÷ng kiÕn thøc lý thuyÕt th× ®­îc nghiªn cøu trªn c¬ së ph©n tÝch c¸c hiÖn t­îng ®­a ra trong bµi kho¸. §Ó thùc hiÖn ph­¬ng ph¸p giao tiÕp ph¶i t¹o cho häc sinh nhu cÇu giao tiÕp, néi dung giao tiÕp, m«i tr­êng giao tiÕp, c¸c ph­¬ng tiÖn ng«n ng÷ vµ c¸c thao t¸c giao tiÕp. Trong thùc tÕ, hÇu hÕt c¸c gi¸o viªn khi d¹y TiÕng ViÖt rÊt Ýt sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®Æc thï cña ph©n m«n tõ ng÷, mµ hä chØ quen d¹y b»ng c¸c ph­¬ng ph¸p quen thuéc víi tÊt c¶ c¸c m«n häc nh­ : Ph­¬ng ph¸p gi¶ng gi¶i thuyÕt tr×nh, ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i, ph­¬ng ph¸p lµm viÖc víi s¸ch gi¸o khoa.....MÆt kh¸c, hä l¹i kh«ng n¾m v÷ng ®ù¬c b¶n chÊt cña tõng ph­¬ng ph¸p, kh«ng ph¸t hiÖn ra thÕ m¹nh vµ nh÷ng h¹n chÕ cña c¸c ph­¬ng ph¸p ®Ó lång ghÐp, bæ khuyÕt cho nhau trong qu¸ tr×nh gi¶ng d¹y. Do ®ã, viÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p ch­a hîp lý, ch­a ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh. CÇn ph¶i ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n TiÕng ViÖt ë tÊt c¶ c¸c ph©n m«n th× míi n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ d¹y häc TiÕng ViÖt ë TiÓu häc. 4.4- §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc m«n TiÕng ViÖt vµ ph©n m«n Tõ ng÷ ë TiÓu häc. 4.4.1- T¹i sao ph¶i ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ? Ngµy nay, sù ph¸t triÓn cña Khoa häc - c«ng nghÖ nh­ vò b·o víi nh÷ng thay ®æi diÔn ra hµng ngµy, hµng giê ®ßi hái Gi¸o dôc ph¶i t¹o ra nh÷ng con ng­êi thÝch øng, n¾m b¾t ®­îc nh÷ng tiÕn bé cña Khoa häc - kü thuËt. MÆt kh¸c, c«ng cuéc ®æi míi s©u s¾c nÒn kinh tÕ n­íc ta trong thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®ßi hái ph¶i cã nh÷ng con ng­êi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, cã b¶n lÜnh, d¸m nghÜ d¸m lµm. V× vËy, nhµ tr­êng cÇn ph¶i ®iÒu chØnh môc tiªu cho phï hîp, dÉn ®Õn sù thay ®æi tÊt yÕu cña néi dung vµ ph­¬ng ph¸p d¹y häc. §Æc biÖt lµ tõ tr­íc ®Õn nay, c¸ch d¹y häc phæ biÕn lµ kiÓu th«ng tin mét chiÒu tõ thÇy ®Õn trß: ThÇy ®äc - trß chÐp, thÇy gi¶ng - trß nghe... viÖc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña häc sinh kh«ng ®­îc quan t©m. Häc sinh chØ nh­ nh÷ng c¸i m¸y ghi nhí nh÷ng ®iÒu thÇy gi¶ng, dÉn ®Õn tr×nh ®é t­ duy vµ nhËn thøc cña häc sinh rÊt h¹n chÕ. Häc sinh kh«ng thÓ ph¸t huy ®­îc tÝnh ®éc lËp, s¸ng t¹o, kh«ng thÝch øng ®­îc víi nh÷ng thay ®æi cña cuéc sèng. N¨ng lùc cña häc sinh bÞ lu mê, kh«ng cã ®iÒu kiÖn béc lé vµ ph¸t triÓn. H¬n n÷a bËc häc TiÓu häc lµ bËc häc ®Çu tiªn trÎ ®­îc tiÕp xóc víi ph­¬ng ph¸p nhµ tr­êng, nh÷ng g× häc ®­îc ë nhµ tr­êng TiÓu häc sÏ theo c¸c em suèt cuéc ®êi. V× vËy, cÇn ph¶i rÌn luyÖn cho c¸c em tÝnh n¨ng ®éng, s¸ng t¹o b»ng c¸ch thay ®æi ph­¬ng ph¸p d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh, coi häc sinh lµ chñ thÓ cña qu¸ tr×nh nhËn thøc nh­ NghÞ quyÕt trung ­¬ng 2 kho¸ VIII ®· v¹ch râ : “ §æi míi ph­¬ng ph¸p Gi¸o dôc - ®µo t¹o theo h­íng ph¸t huy t­ duy s¸ng t¹o, ®éc lËp suy nghÜ cña ng­êi häc “. §iÒu ®ã còng phï hîp víi xu thÕ gi¸o dôc cña khu vùc vµ thÕ giíi.  4.4.2- ThÕ nµo lµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ? Theo TiÕn sÜ §ç §×nh Hoan th× : “ §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®­îc hiÓu lµ : ®­a c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi vµo nhµ tr­êng trªn c¬ së ph¸t huy mÆt tÝch cùc cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng ®Ó n©ng cao chÊt l­îng d¹y häc, n©ng cao hiÖu qu¶ gi¸o dôc - ®µo t¹o. hiÓu nh­ vËy th× kh«ng thÓ chØ nhÊn m¹nh ®Õn mét vµi ph­¬ng ph¸p míi mµ kh«ng kÕ thõa c¸c ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng, còng kh«ng thÓ chØ lµ c¶i tiÕn c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc hiÖn cã mµ kh«ng ®­a c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc míi vµo nhµ tr­êng.“ ( §ç §×nh Hoan - Hái ®¸p vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc - NXB Gi¸o Dôc. 1996 ). §©y lµ mét quan ®iÓm hoµn toµn ®óng ®¾n vµ phï hîp víi thùc tÕ gi¸o dôc hiÖn nay. 4.4.3 - Ph­¬ng ph¸p d¹y häc phat huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. 4.4.3.1- Ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng. Ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng cã thÓ coi lµ tÊt c¶ c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc cã tõ hµng tr¨m n¨m tr­íc ®©y, kÓ tõ khi cã sù xuÊt hiÖn cña nhµ tr­êng. §Æc tr­ng cña ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng lµ h­íng tËp trung vµo gi¸o viªn, nghÜa lµ ng­êi gi¸o viªn ®­îc coi nh­ lµ hiÖn th©n cña tri thøc, thÇy ®em tÊt c¶ c¸c tri thøc cã s½n trong s¸ch gi¸o khoa, trong c¸c tµi liÖu ¸p ®Æt cho häc sinh. Häc sinh tiÕp nhËn tri thøc ®ã mét c¸ch thô ®éng, m¸y mãc. C¶ thÇy vµ trß ®Òu phô thuéc vµo s¸ch gi¸o khoa ( Gi¸o viªn cã nhiÖm vô d¹y häc hoµn toµn ®óng nh­ trong s¸ch gi¸o khoa, cßn häc sinh tr¶ lêi hÖt nh­ c©u có trong s¸ch gi¸o khoa ). Do vËy mµ d¹y häc theo ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng kh«ng ph¸t huy ®­îc tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc cña häc sinh, kh«ng ph¸t huy ®­îc ãc s¸ng t¹o, n¨ng ®éng ë ng­êi häc. §èi víi gi¸o viªn th× kh«ng cã c¬ héi ®Ó ph¸t huy kh¶ n¨ng s¸ng t¹o cña nghÒ d¹y häc. Tuy vËy chóng ta còng kh«ng thÓ phñ nhËn hoµn toµn ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng. Bªn c¹nh nh÷ng h¹n chÕ, nã còng cã nh÷ng ­u ®iÓm rÊt ®¸ng khÝch lÖ, gãp phÇn xøng ®¸ng vµo n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc toµn diÖn nÕu chóng ta biÕt sö dông nã ®óng lóc, ®óng chç vµ ®óng c¸ch. 4.4.3.2- Ph­¬ng ph¸p d¹y häc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. Tõ nh÷ng n¨m 1950 B¸c Hå ®· nªu lªn quan ®iÓm lý luËn d¹y häc thÓ hiÖn tÝnh tÝch cùc : “ Ph¶i tuyÖt ®èi tr¸nh c¸ch nhåi sä, kh«ng nªn häc g¹o, kh«ng nªn häc vÑt ”, “ D¹y c¸i g×, d¹y thÕ nµo ®Ó häc sinh hiÓu chãng, nhí l©u, tiÕn bé nhanh”. Nghe theo lêi d¹y cña B¸c, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· quan t©m s©u s¾c ®Õn sù nghiÖp gi¸o dôc qua ba lÇn c¶i c¸ch ( 1950, 1956, 198 ) vµ phong trµo ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ( N¨m 1995 ) ®Ó ®i ®Õn mét ph­¬ng ph¸p d¹y häc hiÖu qu¶ nhÊt. Con ng­êi lµ kh«ng lÆp l¹i, sù tr­ëng thµnh vµ ph¸t triÓn cña mçi con ng­êi ®Òu ®­îc ®¸nh dÊu b»ng mét lo¹t nh÷ng vÊn ®Ò vµ ®ßi hái riªng, ®iÒu nµy ®ßi hái ph¶i t«n träng tÝnh c¸ thÓ vµ ch©n gi¸ trÞ cña tõng con ng­êi, coi träng nhu cÇu, høng thó, n¨ng lùc, thãi quen cña tõng ng­êi, ®iÒu nµy l¹i cµng cÇn coi träng trong viÖc gi¸o dôc. §Ó thùc hiÖn th¾ng lîi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc, cÇn gi¸o dôc thÕ hÖ trÎ trë thµnh nh÷ng con ng­êi “..... N¨ng ®éng, s¸ng t¹o, cã n¨ng lùc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò “, nh÷ng con ng­êi tù tin, cã tr¸ch nhiÖm, hµnh ®éng phï hîp víi nh÷ng gi¸ trÞ nh©n v¨n vµ c«ng b»ng x· héi, cÇn thùc hiÖn mét kiÓu d¹y häc ®­a ®øa trÎ vµo ho¹t ®éng vµ trªn s¬ së ho¹t ®éng cña ®øa trÎ mµ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc, chñ ®éng, s¸ng t¹o cña nã. KiÓu d¹y häc nµy lµm thay ®æi vai trß cña ng­êi gi¸o viªn, thay ®æi mèi quan hÖ gi÷a gi¸o viªn vµ häc sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc. Ng­êi gi¸o viªn ph¶i lµ ng­êi tæ chøc ®­a ra nh÷ng t×nh huèng häc tËp cã t¸c dông kÝch thÝch ãc tß mß vµ t­ duy ®éc lËp, h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh÷ng kü n¨ng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò, xóc tiÕn viÖc tù häc ®Ó lÜnh héi kiÕn thøc th«ng qua quan s¸t, t­ duy phª ph¸n vµ ho¹t ®éng. D¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh lµ qu¸ tr×nh gi¸o viªn tæ chøc vµ h­íng dÉn c¸c ho¹t ®éng nh»m : Ph¸t huy n¨ng lùc néi sinh cña ng­êi häc, ph¸t triÓn søc m¹nh trÝ tuÖ, t©m hån, ý chÝ cña hä. Trong qu¸ tr×nh tæ chøc cho häc sinh lµm viÖc ®éc lËp, h×nh thµnh ë c¸c em ®éng c¬ häc tËp lµnh m¹nh, ph¸t huy tÝnh tù lùc tù c­êng, ph¸t huy ý chÝ häc tËp. Gióp c¸c em tù m×nh t­ duy, t×m tßi ®Ó kh¸m ph¸ ®iÒu ch­a biÕt, gi¶i quyÕt t×nh huèng cã vÊn ®Ò..... KiÓu d¹y häc nh­ vËy còng ®ång thêi kÝch thÝch sù ham hiÓu biÕt, t×m tßi, s¸ng t¹o trong d¹y häc cña mçi gi¸o viªn, gióp hä tù tin, chñ ®éng trong gi¶ng d¹y vµ ®ßi hái ë hä ph¶i cã sù t«n träng ®èi víi mäi cè g¾ng, mäi s¸ng t¹o ( dï nhá ) cña häc sinh. KÕt qu¶ cña c¸ch d¹y häc nµy kh«ng nh÷ng h×nh thµnh cho häc sinh nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng vµ th¸i ®é cÇn thiÕt mµ cßn x©y dùng cho c¸c em mét ph­¬ng ph¸p häc tËp ®Ó s¸ng t¹o lµm kim chØ nam xuyªn suèt cuéc ®êi häc tËp cña c¸c em sau nµy. Nh­ vËy, kiÓu d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh lÊy tiªu ®iÓm cña nã lµ b¶n th©n ng­êi häc sinh, b¶n th©n ®øa trÎ chø kh«ng ph¶i ë ng­êi gi¸o viªn. KiÓu d¹y häc nµy ®­îc x©y dùng trªn c¬ së nhu cÇu, høng thó, thãi quen, n¨ng lùc cña häc sinh ë c¸c tr×nh ®é kh¸c nhau, nh»m lµm cho häc sinh lÜnh héi ®­îc nh÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng, kü x¶o, th¸i ®é, gi¸ trÞ cÇn thiÕt, ph¸t huy ®­îc ®Çy ®ñ nhÊt n¨ng lùc cña c¸c em. NÕu nh­ kiÓu d¹y häc truyÒn thèng coi träng sù cã mÆt cña häc sinh ë nhµ tr­êng, coi träng kh¶ n¨ng ghi nhí vµ t¸i hiÖn c¸c sù kiÖn, c¸c th«ng tin th× kiÓu d¹y häc ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh coi träng qu¸ tr×nh häc cña häc sinh, qu¸ tr×nh d¹y ®­îc thiÕt kÕ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó hiÖu qu¶ cña qu¸ tr×nh häc lµ cao nhÊt. 4.4.3.3- D¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. §Æc tr­ng cña ph©n m«n tõ ng÷ lµ thùc hµnh. Do vËy, gi¶ng d¹y tõ ng÷ ph¶i theo ph­¬ng ph¸p thùc hµnh - Mét trong nh÷ng ph­¬ng ph¸p thÓ hiÖn sù ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. Muèn rÌn luyÖn cho häc sinh kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt, gi¸o viªn cÇn ph¶i chó träng kh©u thùc hµnh th«ng qua ph­¬ng ph¸p giao tiÕp, rÌn luyÖn theo mÉu..... ChØ cã th«ng qua thùc hµnh, luyÖn tËp häc sinh míi n¾m v÷ng kiÕn thøc, kü n¨ng, kü x¶o sö dông TiÕng ViÖt. §èi víi nh÷ng bµi thùc hµnh vÒ tõ gi¸o viªn kh«ng nªn b¾t buéc häc sinh ph¶i chÊp nhËn b¶ng tõ cã s½n trong mçi bµi häc mµ nªn h­íng dÉn häc sinh tù tËp hîp b¶ng tõ b»ng mét hÖ thèng c©u hái ph¸t ®éng tr­êng liªn t­ëng cña c¸c em. D¹y kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh, cã thÓ vËn dông nh÷ng ph­¬ng ph¸p truyÒn thèng ( ph¸t huy mÆt tÝch cùc cña nã ) kÕt hîp víi nh÷ng ph­¬ng ph¸p ®Æc thï cña ph©n m«n tõ ng÷ nh­ : Ph­¬ng ph¸p ph©n tÝch ng«n ng÷, ph­¬ng ph¸p rÌn luyÖn theo mÉu, ph­¬ng ph¸p giao tiÕp.....vµ c¸c ph­¬ng ph¸p míi nh­ : Th¶o luËn, ho¹t ®éng hîp t¸c, nªu vÊn ®Ò..... Dï sö dông ph­¬ng ph¸p nµo th× ng­êi gi¸o viªn còng cÇn ph¶i linh ho¹t, khÐo lÐo kÕt hîp, lång ghÐp c¸c ph­¬ng ph¸p víi nhau sao cho nh÷ng mÆt m¹nh cña ph­¬ng ph¸p nµy bæ khuyÕt ®­îc cho nh÷ng h¹n chÕ cña ph­¬ng ph¸p kia mét c¸ch hµi hoµ, phï hîp víi tõng bµi häc, tõng ®èi t­îng häc sinh ®Ó tõ ®ã h×nh thµnh cho c¸c em kiÕn thøc, kü n¨ng, th¸i ®é trong vµ b»ng ho¹t ®éng cña chÝnh c¸c em. Nh×n chung, Ph­¬ng ph¸p rÌn luyÖn theo mÉu vµ ph­¬ng ph¸p giao tiÕp phï hîp víi kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ. Tuy vËy, trong thùc tÕ gi¶ng d¹y kh«ng thÓ rËp khu«n m¸y mãc nh­ thÕ mµ cÇn ph¶i linh ho¹t trong viÖc sö dông kÕt hîp c¸c ph­¬ng ph¸p. Ng­êi gi¸o viªn cÇn ph¶i n¾m b¶n chÊt cña tõng ph­¬ng ph¸p, ®Ó ph¸t hiÖn ra nh÷ng ®iÓm m¹nh, nh÷ng mÆt h¹n chÕ cña ph­¬ng ph¸p, tõ ®ã cã thÓ vËn dông s¸ng t¹o c¸c ph­¬ng ph¸p vµo tõng bµi d¹y, tõng ®èi t­îng häc sinh cô thÓ. Ph¶i qu¸n triÖt quan ®iÓm d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh ®Ó ®¹t ®­îc kÕt qu¶ mong muèn. Trªn ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò lý luËn liªn quan ®Õn ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc nh»m ®Þnh h­íng vµ kh¼nh ®Þnh c¬ së cña viÖc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ph©n m«n tõ ng÷ nãi chung, kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ nãi riªng. Ch­¬ng II : thùc tr¹ng d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ Ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 ë tr­êng tiÓu häc Yªn phó I. s¬ l­îc t×nh h×nh ®Þa ph­¬ng vµ nhµ tr­êng. 1.1- §Þa ph­¬ng. Víi tæng diÖn tÝch 566,88 ha, x· Yªn Phó n»m ngay trung t©m cña huyÖn Yªn M«. MÆc dï kinh tÕ cßn nhiÒu khã kh¨n v× chñ yÕu sè d©n sèng b»ng nghÒ s¶n xuÊt n«ng nghiÖp ( 2/3 sè hé ), nh­ng sù nghiÖp gi¸o dôc vµ vÊn ®Ò n©ng cao d©n trÝ ®­îc §¶ng vµ chÝnh quyÒn x· Yªn Phó huyÖn Yªn M« tØnh Ninh B×nh rÊt quan t©m vµ chó träng. Sè d©n cña x· lµ 7.185 trong ®ã sè trÎ tõ 6 - 14 tuæi lµ 1.845 em, ®ang häc TiÓu häc lµ 830 em cßn l¹i ®· häc xong TiÓu häc vµ ®ang häc Trung häc. 1.2- Nhµ tr­êng. Tõ n¨m 1996 ®Õn nay, tr­êng TiÓu häc Yªn Phó liªn tôc ®¹t danh hiÖu tr­êng tiªn tiÕn xuÊt s¾c vµ lµ tr­êng l¸ cê ®Çu cña ngµnh gi¸o dôc Yªn M«. N¨m häc 1999 - 2000 tr­êng ®­îc tØnh xÐt duyÖt tr­êng chuÈn quèc gia. 1.2.1- §éi ngò. Tr­êng cã 34 c¸n bé gi¸o viªn trong ®ã cã 1 hiÖu tr­ëng, 2 hiÖu phã, 1 kÕ to¸n, 1 tæng phô tr¸ch ®éi, 1 y tÕ häc ®­êng vµ 28 gi¸o viªn ®øng líp, trong ®ã cã 2 gi¸o viªn chuyªn tr¸ch. Tr×nh ®é ®µo t¹o cña ®éi ngò gi¸o viªn : Cao ®¼ng s­ ph¹m : 03 ®ång chÝ. Trung häc s­ ph¹m vµ tr­ng häc hoµn chØnh : 29 ®ång chÝ Trung cÊp kÕ to¸n tµi chÝnh : 01 ®ång chÝ. Trung cÊp y sü : 01 ®ång chÝ. ChÊt l­îng ®éi ngò : Cã 02 gi¸o viªn giái cÊp tØnh, 03 gi¸o viªn giái cÊp huyÖn, kh«ng cã gi¸o viªn yÕu. Nh×n chung, gi¸o viªn chñ yÕu lµ ng­êi ®Þa ph­¬ng l¹i trÎ, khoÎ, n¨ng næ trong c«ng t¸c, yªu nghÒ mÕn trÎ. Hä say mª víi sù nghiÖp “Trång ng­êi ” vµ quyÕt t©m x©y dùng tr­êng ph¸t triÓn v÷ng m¹nh. 1.2.2- ChÊt l­îng d¹y vµ häc . N¨m häc 1998 - 1999, tû lÖ häc sinh tèt nghiÖp ®¹t 100 % , chÊt l­îng ®¹i trµ ®¹t chØ tiªu kÕ ho¹ch : ChÊt l­îng m«n TiÕng viÖt líp 4 - 5 nh­ sau : Giái : 15,20 % Kh¸ : 35,50 % Trung b×nh : 37,40 % YÕu : 11,90 % N¨m häc 1999 - 2000 tr­êng cã tæng sè häc sinh lµ 830 em, chia thµnh 26 líp, tÊt c¶ c¸c líp ®Òu häc 2 buæi/ ngµy. 1.2.3- C¬ së vËt chÊt. Nhµ tr­êng c¬ b¶n ®· cã ®ñ phßng häc cho 26 líp. Tr­êng cã 01 phßng héi ®ång, 01 phßng ban gi¸m hiÖu, 01 phßng ®éi, 01 phßng th­ viÖn -thiÕt bÞ, ch­a cã phßng chøc n¨ng. Th­ viÖn nhµ tr­êng cã ®ñ s¸ch cho gi¸o viªn vµ häc sinh nh­ng sè l­îng s¸ch tham kh¶o cßn rÊt nghÌo nµn. II. thùc tr¹ng d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5. 2.1- Thùc tr¹ng. Nh­ trªn ®· nãi, ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 thÓ hiÖn râ quan ®iÓm thùchµnh, ®Æc biÖt lµ kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ. D¹y tõ ng÷ líp 4 - 5 chñ yÕu lµ d¹y thùc hµnh. ThÕ nh­ng ë tr­êng TiÓu häc Yªn Phó ( qua dù giê ( 8 tiÕt ) , qua pháng vÊn ... ) gi¸o viªn ®· d¹y kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ theo quy tr×nh sau : Gi¸o viªn chÐp phÇn “ Tõ ng÷ ” trong s¸ch gi¸o khoa lªn b¶ng vµ ®­a ra hÖ thèng c©u hái yªu cÇu häc sinh gi¶i nghÜa tÊt c¶ c¸c tõ ng÷ cã trong b¶ng tõ, biÕn giê tõ ng÷ thµnh giê gi¶i nghÜa tõ. D¹y nh­ thÕ lµ ¸p ®Æt, kh«ng ph¸t huy ®­îc tÝnh tù gi¸c tÝch cùc cña häc sinh vµ lµm cho tiÕt häc trë nªn nÆng nÒ, mÊt nhiÒu thêi gian. * ViÖc sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®èi víi ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 : MÆc dï ®· ®­îc tiÕp cËn víi ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ( Qua nghe gi¶ng, qua s¸ch b¸o.....) nh­ng khi ®iÒu tra, dù giê mét sè líp t«i thÊy phÇn lín gi¸o viªn ®Òu sö dông ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y truyÒn thèng, nh÷ng ph­¬ng ph¸p d¹y häc th­êng ®­îc sö dông lµ : Ph­¬ng ph¸p gi¶ng gi¶i, thuyÕt tr×nh, ph­¬ng ph¸p ®µm tho¹i. Nh÷ng ph­¬ng ph¸p mang tÝnh chÊt ®Æc thï cña ph©n m«n tõ ng÷ nh­ : Ph­¬ng ph¸p giao tiÕp, ph­¬ng ph¸p rÌn luyÖn theo mÉu c©u hÇu nh­ kh«ng ®­îc sö dông. Cã mét sè tiÕt d¹y ®· thÊy xuÊt hiÖn h×nh bãng cña ph­¬ng ph¸p míi nh­ng rÊt mê nh¹t, h¬n n÷a gi¸o viªn l¹i rÊt lóng tóng khi vËn dông, vËn dông ch­a triÖt ®Ó, ch­a xuyªn suèt trong toµn bµi d¹y. Khi pháng vÊn mét sè gi¸o viªn, thÊy r»ng hä nhËn thøc ch­a s©u s¾c vÒ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, hä rÊt lóng tóng khi ®­îc hái b¹n hiÓu nh­ thÕ nµo lµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc? Do vËy mµ hä rÊt ng¹i ®æi míi, hä cho r»ng d¹y theo ph­¬ng ph¸p nµo còng lµ d¹y miÔn sao häc sinh biÕt ®äc, biÕt viÕt..... Nh­ vËy lµ hä ch­a hiÓu ®­îc b¶n chÊt s©u xa cña ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc, hä ch­a thÊy ®­îc hiÖu qu¶ lín lao cña ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc víi viÖc n©ng cao ch©t l­îng d¹y vµ häc. * VÒ phÝa häc sinh, c¸c em hÇu nh­ kh«ng cã høng thó häc ph©n m«n tõ ng÷, ®èi víi c¸c em giê tõ ng÷ tr«i qua qu¸ nÆng nÒ, kh«ng kÝch thÝch ®­îc ãc s¸ng t¹o cña c¸c em. Giê häc trë nªn nhµm ch¸n, buån tÎ. Do vËy mµ n¨ng lùc sö dông tõ ng÷ vµ gi¶i nghÜa tõ cña häc sinh rÊt yÕu dÉn ®Õn sö dông tõ sai. 2.2- Nguyªn nh©n : Do gi¸o viªn ch­a hiÓu s©u s¾c vÒ kiÕn thøc TiÕng ViÖt, ®Æc biÖt lµ phÇn tõ vùng. Do vËy, cã nh÷ng gi¸o viªn b­íc ®Çu n¾m ®­îc ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc nh­ng l¹i sî kh«ng d¸m ¸p dông v× tr×nh ®é cã h¹n. Hä sî khi “ ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh “ c¸c em sÏ ®­a hä vµo nh÷ng t×nh huèng khã gi¶i quyÕt cho hä, ch¼ng h¹n nh­ trong viÖc x¸c ®Þnh ®óng - sai mét ®¬n vÞ kiÕn thøc nµo ®ã mµ c¸c em ®­a ra. V× thÕ, theo hä cø ¸p ®Æt kiÕn thøc cho häc sinh lµ ph­¬ng s¸ch tèi ­u nhÊt, nhµn cho c¶ thÇy vµ trß l¹i ®ì tèn thêi gian. Mét sè gi¸o viªn th× kh«ng hiÓu râ b¶n chÊt cña ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc nªn cã sù ch¾p v¸ hôt hÉng, vông vÒ gi÷a ph­¬ng ph¸p d¹y häc truyÒn thèng vµ hiÖn ®¹i dÉn ®Õn lóng tóng trong sö dông c¸c ph­¬ng ph¸p d¹y häc. Mét sè gi¸o viªn th× do thãi quen cè h÷u tõ tr­íc ®Õn nay: Gi¸o viªn d¹y tõ ng÷ th­êng lÖ thuéc hoµn toµn vµo s¸ch h­íng dÉn. Hä ng¹i ®æi míi, kh«ng muçn thay ®æi thãi quen. MÆt kh¸c, hä kh«ng hiÓu ®­îc dông ý cña c¸c ®¬n vÞ kiÕn thøc ®­îc tr×nh bµy trong s¸ch gi¸o khoa dÉn ®Õn d¹y sai kiÕn thøc, ph­¬ng ph¸p kh«ng phï hîp. §iÒu nghiªm träng h¬n c¶ lµ hä coi nhÑ viÖc rÌn luyÖn sö dông tõ cho häc sinh. Hä cho r»ng víi phÇn tõ ng÷ kh«ng häc c¸c em còng biÕt. H¬n n÷a hä l¹i ch­a n¾m ch¾c “ yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng” ph©n m«n tõ ng÷. Tãm l¹i : Thùc tr¹ng trªn kÐo dµi sÏ ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn viÖc n©ng cao chÊt l­îng m«n TiÕng ViÖt cña nhµ tr­êng. §iÒu quan träng h¬n c¶ lµ häc sinh sÏ kh«ng n¾m ®­îc c¸ch sö dông tõ ng÷, kh«ng th«ng th¹o viÖc sö dông tiÕng mÑ ®Î ®Ó lµm c¬ së cho viÖc häc c¸c m«n häc kh¸c. Ch­¬ng III Gi¶i ph¸p §Ó kh¾c phùc thùc tr¹ng trªn, chóng t«i xin ®­a ra gi¶i ph¸p vÒ ®æi míi quy tr×nh d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ I.Quy tr×nh d¹y bµi thùc hµnh vÒ tõ nh­ sau : 1.1. HÖ thèng ho¸ vèn tõ vµ d¹y nghÜa tõ. a .Tõ ng÷ : NhiÖm vô cña phÇn nµy lµ gi¸o viªn tæ chøc h­íng dÉn gióp häc sinh hÖ thèng ho¸ vèn tõ. C¬ së cña viÖc hÖ thèng ho¸ vèn tõ lµ quy luËt tån t¹i cña tõ trong ý thøc con ng­êi. Tõ tån t¹i trong ®Çu ãc con ng­êi kh«ng ph¶i lµ nh÷ng yÕu tè rêi r¹c mµ lµ mét hÖ thèng, chóng ®­îc s¾p xÕp theo mét hÖ thèng liªn t­ëng nhÊt ®Þnh. Gi÷a tõ víi nh÷ng tõ kh¸c cã mét nÐt g× ®ã chung khiÕn nã lµm ta nhí ®Õn nh÷ng tõ kia. Nhê quy luËt nµy, tõ ®­îc tÝch luü nhanh chãng h¬n, còng nhê quy luËt nµy tõ míi cã thÓ vËn dông ®­îc trong lêi nãi, v× khi sö dông tõ, nhê hÖ thèng liªn t­ëng häc sinh sÏ nhanh chãng huy ®éng, lùa chän ®­îc tõ ng÷ phï hîp víi yªu cÇu giao tiÕp. Do vËy mµ khi d¹y hÖ thèng ho¸ vèn tõ cho häc sinh, gi¸o viªn cÇn chuÈn bÞ mét hÖ thèng c©u hái ph¸t ®éng tr­êng liªn t­ëng trong häc sinh gióp c¸c em x©y dùng ®­îc mét hÖ thèng tõ ng÷ nhanh chãng, chÝnh x¸c. HÖ thèng c©u hái cã thÓ chia thµnh hai nhãm lín nh­ sau : _ HÖ thèng tõ theo tr­êng nghÜa : LÊy tiªu chÝ ng÷ nghÜa lµm dÊu hiÖu chung ®Ó gîi ý häc sinh tr¶ lêi c©u hái tËp hîp tõ. VÝ dô : “ T×m nh÷ng tõ chØ ®øc tÝnh tèt cña ng­êi häc sinh ”, “ T×m nh÷ng tõ chØ mµu s¾c cña c¸c lo¹i hoa ”..... _ HÖ thèng tõ theo tr­êng cÊu t¹o : LÊy tiªu chÝ cÊu t¹o tõ lµm dÊu hiÖu chung. VÝ dô : “ T×m nh÷ng tõ ghÐp cã tiÕng h¶i víi nghÜa lµ biÓn ”, “ T×m thªm tiÕng ghÐp víi ®á nh­ : §á t­¬i ”..... Ngoµi ra còng cã thÓ ph¸t ®éng tr­êng liªn t­ëng trong häc sinh theo c¸c líp tõ vùng : “ T×m tõ cïng nghÜa ”, “ T×m tõ tr¸i nghÜa ”..... Trong qu¸ tr×nh tËp hîp tõ gi¸o viªn cÇn l­u ý ®Ó gióp häc sinh lo¹i c¸c ®¬n vÞ kh«ng ph¶i lµ tõ, nh­ng cÇn l­u ý mét ®iÒu lµ dï lo¹i bá hay chÊp nhËn còng cÇn ph¶i t«n träng häc sinh v× ®©y lµ s¶n phÈm cña c¸c em, cÇn ph¶i ®éng viªn, khuyÕn khÝch c¸c em tham gia x©y dùng hÖ thèng tõ míi ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc, tù gi¸c cña häc sinh. b- Gi¶i nghÜa tõ : Sau khi ®· x©y dùng ®­îc hÖ thèng tõ ng÷ gi¸o viªn nhÊt thiÕt ph¶i gióp c¸c em gi¶i nghÜa c¸c tõ. ViÖc gi¶i nghÜa tÊt c¶ c¸c tõ lµ kh«ng thÓ vµ kh«ng cÇn thiÕt. ®Ó ®¶m b¶o tiÕn tr×nh lªn líp, gi¸o viªn cÇn chän läc ra mét sè tõ ®Ó d¹y nghÜa ( 5 - 6 tõ ). Chän tõ nµo ®Ó d¹y nghÜa ph¶i c¨n cø vµo viÖc tõ ®ã cã vai trß nh­ thÕ nµo khi ®i vµo ho¹t ®éng nãi n¨ng cña häc sinh trªn mét ®Ò tµi ®· x¸c ®Þnh, tõ ®ã cã ph¶i lµ tõ trung t©m cña nhãm ( Tõ cã tÇn sè sö dông cao vµ cã nhiÒu kh¶ n¨ng liªn t­ëng ®Õn c¸c tõ kh¸c cïng nhãm ) hay kh«ng, tõ ®ã ®· xuÊt hiÖn ë c¸c bµi tr­íc ch­a, cã ph¶i lµ tõ khã ®èi víi häc sinh kh«ng. §Ó gióp häc sinh trong viÖc gi¶i nghÜa tõ, tr­íc hÕt gi¸o viªn ph¶i hiÓu nghÜa tõ vµ biÕt gi¶i nghÜa phï hîp víi môc ®Ých d¹y häc, phï hîp víi ®èi t­îng häc sinh. ë TiÓu häc chóng ta cÇn quan t©m ®Õn mét sè biÖn ph¸p gi¶i nghÜa nh­ sau : _ Gi¶i nghÜa b»ng trùc quan. _ Gi¶i nghÜa b»ng ng÷ c¶nh : §Æt tõ vµo trong v¨n c¶nh. _ Gi¶i nghÜa b»ng c¸ch ®èi chiÕu, so s¸nh víi c¸c tõ kh¸c. _ Gi¶i nghÜa b»ng c¸c tõ ®ång nghÜa, tr¸i nghÜa. _ Gi¶i nghÜa b»ng ®Þnh nghÜa ( Cã nhiÒu møc ®é gi¶i nghÜa tõ b»ng ®Þnh nghÜa, v× vËy tuú tõng ®èi t­îng häc sinh mµ tiÕn hµnh gi¶i nghÜa tõ ë c¸c møc ®é kh¸c nhau ). ViÖc ph©n chia thµnh c¸c biÖn ph¸p nh­ trªn chØ lµ t­¬ng ®èi. Trªn thùc tÕ, khi gi¶i nghÜa tõ cÇn ph¶i kÕt hîp c¸c biÖn ph¸p kh¸c nhau. Vµ khi d¹y phÇn gi¶i nghÜa tõ ngoµi viÖc x¸c ®Þnh c¸c tõ sÏ d¹y, biÖn ph¸p gi¶i nghÜa gi¸o viªn cßn cÇn ph¶i ®Þnh s½n nh÷ng tõ nµo m×nh sÏ gîi më gióp häc sinh gi¶i nghÜa vµ nh÷ng tõ nµo tù c¸c em sÏ gi¶i nghÜa ®­îc ®Ó tr¸nh sù ¸p ®Æt, ph¸t huy tÝnh tù gi¸c, tÝch cùc cña häc sinh. ViÖc lùa chän c¸c biÖn ph¸p gi¶i nghÜa tõ tuú thuéc vµo tõng tr­êng hîp cô thÓ. Nã bÞ quy ®Þnh bëi ®Æc ®iÓm cña tõ ( Trõu t­îng hay cô thÓ, danh tõ hay ®éng tõ, tÝnh tõ thuÇn ViÖt hay H¸n ViÖt ), bëi tr×nh ®é cña häc sinh ( Tr­íc ®ã ®· ®­îc chuÈn bÞ ®Ó n¾m nghÜa nh­ thÕ nµo? ) ...... ViÖc ph©n t¸ch r¹ch rßi gi÷a phÇn ( a ) vµ phÇn ( b ) nh­ trªn chØ lµ ®Ó gióp gi¸o viªn hiÓu ®­îc ch¾c ch¾n cÇn ph¶i d¹y c¸i g× vµ d¹y nh­ thÕ nµo ®«Ý víi b­íc A . Cßn trong thùc tÕ gi¶ng d¹y, hÖ thèng ho¸ vèn tõ vµ gi¶i nghÜa tõ ®­îc d¹y lång ghÐp mét c¸ch phï hîp, ®Ó cuèi cïng häc sinh võa hÖ thèng ho¸ ®­îc vèn tõ võa biÕt ®­îc nghÜa cña c¸c tõ trong chñ ®Ò. Nh­ vËy, bµi häc võa ®­îc tiÕn hµnh l«gic l¹i ph¸t huy ®­îc tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. 1.2- LuyÖn tõ . PhÇn luyÖn tõ bao gåm hai d¹ng bµi tËp luyÖn tËp chÝnh nh­ sau : a. Bµi tËp vÒ viÕt ®o¹n v¨n : D¹ng bµi tËp nµy, ngoµi nh÷ng yªu cÇu nh­ bµi tËp dïng tõ ®Æt c©u, cßn yªu cÇu häc sinh viÕt c¸c c©u cã liªn kÕt víi nhau ®Ó thµnh ®o¹n. VÝ dô : “ H·y dïng mét sè tõ ng÷ cña phÇn A ®Ó viÕt thµnh ®o¹n v¨n ng¾n ( 5 - 8 c©u ) nãi vÒ mét vÊn ®Ò thÝch hîp do em tù chän ”.§©y lµ kiÓu bµi tËp khã v× vËy khi d¹y gi¸o viªn cÇn cô thÓ ho¸ ra thµnh tõng nhiÖm vô râ rµng h¬n. Hîp lý h¬n c¶ lµ nªn ®i tõ néi dung ®Õn h×nh thøc. VÝ dô : “ Em h·y viÕt bèn c©u vÒ ng­êi b¹n cña em, cè g¾ng sö dông nh÷ng tõ sau..... ”. Còng cã thÓ t¸ch kiÓu bµi tËp nµy thµnh hai bµi tËp : §Æt c©u víi tõ vµ viÕt ®o¹n v¨n theo ®Ò bµi cho tr­íc ( H×nh thøc nµy th­êng ¸p dông víi häc sinh trung b×nh yÕu vµ yÕu ). b. Bµi tËp ®iÒn tõ : §©y lµ kiÎu bµi tËp tÝch cùc ho¸ vèn tõ yªu cÇu tÝnh ®éc lËp vµ s¸ng t¹o cña häc sinh ë møc ®é thÊp, võa søc víi tuæi nhá. Khi tiÕn hµnh bµi tËp, gi¸o viªn h­íng dÉn häc sinh n¾m nghÜa cña c¸c tõ ®· cho vµ xem xÐt kü ®o¹n v¨n cã nh÷ng chç trèng ( §· ®­îc chÐp s½n lªn b¶ng phô ). Gi¸o viªn cho häc sinh ®äc lÇn l­ît tõng c©u cña ®o¹n v¨n cho s½n, ®Õn nh÷ng chç cã chç trèng th× dõng l¹i c©n nh¾c xem cã thÓ dïng tõ nµo trong c¸c tõ ®· cho ®Ó c©u v¨n ®óng nghÜa, phï hîp víi nghÜa toµn ®o¹n. Khi ®äc l¹i, thÊy nghÜa cña c©u, nghÜa cña bµi ®Òu thÝch hîp th× bµi tËp ®· ®­îc gi¶i ®óng. II. Thùc hiÖn quy tr×nh. 2.1-. Gi¸o ¸n mÉu. Tõ ng÷ : ViÖc ®ång ¸ng TiÕt: 24 _ líp: 4 Ng­êi so¹n : ........................................................................... Ngµy d¹y : ............................................................................... I. Môc ®Ých yªn cÇu : _ Gióp häc sinh : HÑ thèng ho¸, cñng cè, më réng mét sè tõ ng÷ th­êng dïng khi nãi, viÕt vÒ “ ViÖc ®ång ¸ng”; NhËn biÕt so s¸nh nghÜa vµ gi¶i nghÜa mét sè tõ ng÷ dïng nãi, viÕt vÒ “ ViÖc ®ång ¸ng ”. _ Ph¸t triÓn t­ duy thùc hµnh vÒ tõ, rÌn kü n¨ng sö dông TiÕng ViÖt. II. TiÕn tr×nh bµi häc . 1. Bµi cò : ( 3 phót ). _ KÓ tªn mét sè ngµnh nghÒ cña c«ng nh©n vµ kü s­ thuéc ngµnh c«ng nghiÖp nÆng ? Ph©n biÖt ngµnh c«ng nghiÖp nÆng vµ ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ ? 2. Bµi míi : Ph©n bè Thêi gian Néi dung ghi b¶ng Ho¹t ®éng cña thÇy Ho¹t ®éng Cña trß 1 2 3 4 1 phót Tõ ng÷ : ViÖc ®ång ¸ng _ §Þa bµn x· Yªn Phó cña chóng ta víi tæng diÖn tÝch 566,88 ha, trong ®ã ®Êt n«ng nghiÖp lµ 369,72 ha .Chóng ta sèng chñ yÕu b»ng lao ®éng n«ng nghiÖp, do vËy mµ c¸c 1 2 3 4 30 phót I. Tõ ng÷ : _ §ång ruéng, n­¬ng rÉy mïa mµng Em ®· d­îc lµm quen víi “ViÖc ®«ng ¸ng “. H«m nay, ®Î gióp c¸c em hiÓu roc h¬n vÒ cån viÖc cña Cha mÑ m×nh, ®Ó c¸c em sö dông tõ ®­îc chÝnh x¸c, chóng ta cïng t×m hiÓu bµi tõ ng÷ “ ViÖc ®ång ¸ng “ - Ghi ®Çu bµi lªn b¶ng. _ Em cã biÕt viÖc ®ång ¸ng lµ nh÷ng c«ng viÖc g× trong n«ng nghiÖp kh«ng ? _ ChÝnh x¸c ho¸. _ §Ó chØ ®Êt ®ai trång trät, cµy cÊy ng­êi ta th­êng dïng nh÷ng tõ ng÷ nµo ? _ ChÝnh x¸c ho¸ - ghi b¶ng. _ Tõ n­ìng rÉy kh¸c nghÜa tõ ®ång ruéng nh­ thÕ nµo ? _ ChÝnh x¸c ho¸. _ Sau vô thu ho¹ch, mét b¸c n«ng d©n nãi “ Mïa mµng n¨m nay kh¸ h¬n n¨m ngo¸i “. Trong c©u nãi ®ã, em hiÓu mïa mµng nghÜa lµ g× ? _ ghi b¶ng tõ. _ ChÝnh x¸c ho¸. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. 1 2 3 4 Lóa m¸, hoa mµu N«ng cô c¶i tiÕn _M¸y kÐo, m¸y cµy, m¸y cÊy, m¸y bõa, m¸y b¬m n­íc .... _ C¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp, c¬ khÝ ho¸ n«ng nhiÖp. _ Bµ con n«ng d©n ta th­êng nãi ®Õn lóa m¸ vµ hoa mµu. Theo em lóa m¸ vµ hoa mµu kh¸c nghÜa nhau nh­ thÕ nµo ? - ghi tõ. _ChÝnh x¸c ho¸. _ KÓ mét vµi thø hoa mµu mµ em biÕt ? _ §å dïng trong viÖc ®ång ¸ng, trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp gäi lµ g× ? _ Em hiÓu n«ng cô c¶i tiÕn lµ thÕ nµo ? - ghi tõ. _ KÓ tªn c¸c lo¹i m¸y dïng trong n«ng nghiÖp ? _Ghi b¶ng tõ vµ treo tranh giíi thiÖu mét sè c¸c lo¹i m¸y trªn. _ Dïng m¸y kÐo, m¸y cµy, m¸y b¬m n­íc ®Ó thay søc ng­êi lµm c¸c c«ng viÖc ®ång ¸ng trong n«ng nghiÖp th­êng ®­îc gäi lµ g× ? _ ChÝnh x¸c ho¸ - ghi tõ. _ Ph¸t phiÕu häc tËp theo nhãm : §iÒn vµo chè trèng _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ Tr¶ lêi. _ Tr¶ lêi. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ Lµm bµi ch÷a miÖng. 1 2 3 4 _ Cµy bõa, gieo m¹, cÊy lóa, lµm cá, bá ph©n, t¸t n­íc, gÆt h¸i..... _ CÇn cï. VÊt v¶ “C¬ giíi ho¸ n«ng nghiÖp “ hay “C¬ khÝ ho¸ n«ng nghiÖp ‘ *.... Lµm cho viÖc dïng m¸y mãc trë thµnh ph­¬ng tiÖn chÝnh trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt. *..... Lµm cho cã tr×nh ®é dïng m¸y mãc trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt. _ ChÝnh x¸c ho¸. _ T×m mét sè tõ ghÐp lµ ®éng tõ nãi vÒ c«ng viÖc nhµ n«ng. _ Ghi tõ. _ Treo tranh giíi thiÖu mét sè ho¹t ®éng cña bµ con n«ng d©n ®ang lao ®éng s¶n xuÊt. _ T×m tõ chØ phÈm chÊt tiªu biÓu cña ng­êi n«ng d©n ? _ ChÝnh x¸c ho¸ - ghi tõ. _ Em hiÓu nh­ thÕ nµo lµ cÇn cï ? _ ChÝnh x¸c ho¸. _ H·y chän mét tõ chØ tÝnh chÊt cña lao ®éng n«ng nghiÖp mµ em cho lµ ®óng nhÊt. _ ChÝnh x¸c ho¸ - ghi tõ. _Th¶o luËn tr¶ lêi. _Th¶o luËn tr¶ lêi. _Th¶o luËn tr¶ lêi. _Th¶o luËn tr¶ lêi. 1 2 3 4 5 phót Ch©n cøng ®¸ mÒm _ T×m tõ gÇn nghÜa víi tõ vÊt v¶ ? _ ChÝnh x¸c ho¸. _ Theo em thµnh ng÷ “ Ch©n cøng ®¸ mÒm “ ý nãi g× ? - ghi tõ. _ChÝnh x¸c ho¸. _ Chèt l¹i phÇn I. _ LuyÖn tõ : Cho häc sinh quan s¸t ttranh trong s¸ch gi¸o khoa vµ yªu cÇu c¸c em lµm bµi tËp ý b. * Cñng cè dÆn dß: _ Gäi häc sinh ®äc phÇn tõ ng÷. _ Hái häc sinh vÒ tõ lo¹i cña c¸c tõ ( Theo tõng m¶ng tõ ). _ Trß ch¬i : Tæ chøc thi t×m thµnh ng÷, tôc ng÷ nãi vÒ c«ng viÖc nhµ n«ng. _ VÒ nhµ häc bµi, chuÈn bÞ bµi sau. _ Tr¶ lêi. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ Lµm bµi ch÷a miÖng. _ §äc. _ Th¶o luËn tr¶ lêi. _ T×m vµ gi¶i thÝch mét sè c©u tiªu biÓu. 2.2- DËy thÝ ®iÓm : TiÕp theo c«ng viÑc so¹n gi¸o ¸n mÉu, Chóng t«i tiÕn hµnh d¹y thÝ ®iÓm líp 4B. TiÕt d¹y d­îc héi ®ång s­ ph¹m tr­êng së t¹i ®¸nh gi¸ nh­ sau : _ VÒ gi¸o viªn : Gi¸o viªn n¾m v÷ng kiÕn thøc cña tiÕt häc, chñ ®éng, tù tin, thÓ hiÖn ®­îc ph­¬ng ph¸p d¹y häc theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. Gi¸o viªn bao qu¸t ®­îc häc sinh trong líp, theo dâi, h­íng dÉn, gióp ®ì kÞp thêi ®Õn mäi ®èi t­îng häc sinh. Ho¹t ®éng gi÷a thÇy vµ trß phèi hîp nhÞp nhµng, tù nhiªn, kÝch thÝch ®­îc ý thøc tù gi¸c, chñ ®éng cña häc sinh. Gi¸o viªn gi¶i quyÕt c¸c t×nh huèng n¶y sinh trong qu¸ tr×nh d¹y häc mét c¸ch chñ ®éng, s¸ng t¹o, g©y ®­îc høng thó häc tËp cho c¸c em. _ VÒ häc sinh : Häc sinh n¾m ®­îc yªu cÇu c¬ b¶n vÒ kiÕn thøc vµ kü n¨ng bµi häc. C¸c em ®­îc ho¹t ®éng tÝch cùc, tù gi¸c, tr¶ lêi c©u hái mét c¸ch tù tin ( V× d­îc thÇy gi¸o vµ c¶ líp t«n träng ý kiÕn ). ChÊt l­îng häc cña häc sinh thu ®­îc nh­ sau : Giái : 35,9 % ( 14 em ) Kh¸ : 53,8 % (21 em ) Trung b×nh : 10,3 % ( 4 em ) YÕu : Kh«ng _ TiÕt häc diÔn ra nhÑ nhµng, tù nhiªn, hiÖu qu¶. KÕt qu¶ trªn ®· kh¼ng ®Þnh ­u thÕ cña quy tr×nh d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh. Chóng t«i vµ tÊt c¶ c¸c gi¸o viªn dù giê tiÕt d¹y ®Òu cho r»ng : D¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ theo h­íng ph¸t huy tÝnh tÝch cùc cña häc sinh gi¸o viªn lµm viÖc Ýt h¬n, häc sinh lµm viÖc nhiÒu h¬n do ®ã mµ c¸c em tù m×nh chiÕm lÜnh ®­îc tri thøc vµ nhí nhanh, nhí l©u h¬n. Kh«ng khÝ líp häc s«i næi, kÝch thÝch ®­îc høng thó häc tËp cña c¸c em. PhÇn III: KÕt luËn 1/ §Êt n­íc cµng ph¸t triÓn cµng cÇn ph¶i cã nh÷ng con ng­êi n¨ng ®éng, s¸ng t¹o, d¸m nghÜ , d¸m lµm... ®Ó lµm chñ ®Êt n­íc. Trong giai ®o¹n hiÖn nay ®ßi hái gi¸o dôc ph¶i ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®æi míi kinh tÕ - x· héi cña n­íc nhµ. ChØ cã thÓ ®¹t ®­îc môc tiªu gi¸o dôc TiÓu häc trong bèi c¶nh ®æi míi cña ®Êt n­íc, trong xu thÕ ®æi míi gi¸o dôc TiÓu häc c¸c n­íc trªn toµn thÕ giíi b»ng mét con ®­êng duy nhÊt ®ã lµ ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc. §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ yªu cÇu tÊt yÕu cña x· héi, lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc trong t×nh h×nh hiÖn nay. §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i kiªn tr×, vÊt v¶ h¬n trong viÖc chuÈn bÞ, thùc hµnh (c¶ lao ®éng trÝ ãc vµ lao ®éng nghÒ nghiÖp) ®ßi hái ë tr×nh ®é cao h¬n, ®ßi hái gi¸o viªn ph¶i häc tËp th­êng xuyªn: Häc suèt ®êi ®Ó lµm thµy suèt ®êi. Song ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc mang l¹i cho gi¸o dôc mét luång sinh khÝ míi, nã gióp cho b¶n th©n mçi gi¸o viªn tù n©ng cao tr×nh ®é, n¨ng lùc, cã mét nghÒ thùc sù ng­êi kh¸c kh«ng thÓ thay thÕ ®­îc dï cã n¨ng lùc, nã gióp cho ®Êt n­íc, cho sù nghiÖp gi¸o dôc ®µo t¹o thÕ hÖ trÎ ®¸p øng yªu cÇu cña c«ng cuéc ®æi míi, x©y dùng ®Êt n­íc giµu ®Ñp. Nh­ng muèn ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc thµnh c«ng ph¶i cã nh÷ng b­íc ®i ®óng ®¾n phï hîp. Qua thùc tÕ ®æi míi quy tr×nh d¹y häc kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ líp 4 - 5 tr­êng TiÓ häc Yªn Phó, Yªn M«, Ninh B×nh chóng t«i thÊy b­íc ®Çu cã kÕt qu¶ rÊt kh¶ quan : ChÊt l­îng häc cña häc sinh ®­îc n©ng lªn râ rÖt, c¸c em cã høng thó trong häc tËp. VÒ phÝa gi¸o viªn, mäi ng­êi ®Òu c«ng nhËn d¹y theo ph­¬ng ph¸p míi kh«ng nh÷ng vai trß cña gi¸o viªn kh«ng mÊt ®i mµ cßn ®­îc ®Ò cao h¬n, tr×nh ®é còng ®­îc n©ng lªn ( V× ph¶i t×m tßi, häc hái ®Ó cã thÓ truyÒn thô ®óng, ®ñ kiÕn thøc cho häc sinh trong mçi giê d¹y ). ViÖc ®æi míi quy tr×nh d¹y häc ®èi víi kiÓu bµi thùc hµnh vÒ tõ ph©n m«n tõ ng÷ cña nhµ tr­êng kh«ng ®Æt ra mét khu«n mÉu cøng nh¾c, ®¬n ®iÖu vÒ ph­¬ng ph¸p d¹y häc mµ ®· ph¸c ho¹ ®­îc mét quy tr×nh chung kh¸ linh ho¹t ®Ó gi¸o viªn dùa vµo ®ã ®Þnh h­íng khi gi¶ng d¹y tõng bµi häc cô thÓ, t¹o nªn sù phèi hîp chÆt chÏ gi÷a d¹y vµ häc. Qua ®©y, chóng t«i cµng nhËn thÊy râ sù cÇn thiÕt cña ®æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc trong viÖc n©ng cao chÊt l­îng vµ hiÖu qu¶ ®µo t¹o, ®¸p øng môc tiªu gi¸o dôc TiÓu häc trong giai ®o¹n míi. 2/ §æi míi ph­¬ng ph¸p d¹y häc lµ c«ng viÖc cÇn thiÕt vµ khã kh¨n, nã ®ßi hái ph¶i cã mét thêi gian dµi, sù kiªn tr×, trÝ th«ng minh vµ s¸ng t¹o trong mäi ho¹t ®éng. §Ó ®¶m b¶o ®æi míi thµnh c«ng ph­¬ng ph¸p d¹y häc ë TiÓu häc chóng t«i ®Ò xuÊt mét sè vÊn ®Ò sau: 2.1 - C¸c cÊp bé ngµnh cÇn quan t©m h¬n n÷a ®Õn c«ng t¸c båi d­ìng gi¸o viªn, mäi c¸n bé gi¸o viªn ph¶i kh«ng ngõng häc tËp th­êng xuyªn. Nh­ thÕ míi cã tr×nh ®é, n¨ng lùc ®¸p øng ®­îc kiÓu d¹y häc theo ph­¬ng ph¸p míi nh»m n©ng cao chÊt l­îng gi¸o dôc; CÇn thay ®æi c¸ch tuyÓn chän sinh viªn s­ ph¹m, cã biÖn ph¸p khuyÕn khÝch ng­êi tµi tham gia vµo sù nghiÖp gi¸o dôc. Gãp phÇn thóc ®Èy gi¸o dôc n­íc nhµ tiÕn kÞp thêi ®¹i. 2.2 - CÇn ®Æt ra chÕ ®é khen th­ëng ®óng møc, thèng nhÊt trong toµn ngµnh ®Ó t¹o ®éng lùc thóc ®Èy sù v­¬n lªn kh«ng ngõng cña c¸n bé gi¸o viªn. --------------------------------------- B­íc ®Çu tËp d­ît víi viÖc nghiªn cøu khoa häc, thêi gian l¹i h¹n hÑp nªn ch¾c h¼n sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, rÊt mong ®­îc sù chØ dÉn cña c¸c thÇy c« gi¸o.