Đề tài Chính sách lãi suất của Nhà nước và việc vận dụng vào hoạt động kinh doanh của Ngân Hàng Thương Mại Cổ Phần Quân Đội

mµ kh«ng dùa trªn c¬ së xem xÐt nguyªn nh©n còng nh­ ®¸nh gi¸ ®èi t­îng kh¸ch hµng. §©y lµ vÊn ®Ò cÇn ph¶i xem xÐt khi mµ xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt ®ang ngµy cµng thu hót ®­îc sù t¸n ®ång cña giíi Ng©n hµng - Tµi chÝnh. VÊn ®Ò thø t­ lµ: hiÖn nay ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi gÆp ph¶i sù c¹nh tranh gay g¾t cña Ng©n hµng kh¸c, ®Æc biÖt lµ c¸c Ng©n hµng liªn doanh, chi nh¸nh Ng©n hµng n­íc ngoµi. C¸c Ng©n hµng nµy cã mét c¬ së vËt chÊt kü thuËt, trang thiÕt bÞ, c«ng nghÖ Ng©n hµng hiÖn ®¹i, c¸c lo¹i h×nh phôc vô kh¸ch hµng phong phó ®a d¹ng, cã tiÒm lùc tµi chÝnh m¹nh, ®Æc biÖt lµ nguån tµi chÝnh trung dµi h¹n vµ ngo¹i tÖ víi mét hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c tèt ®· cho phÐp hä gi¶m chi phÝ vµ v× vËy, gi¸ c¶ ®Çu vµo vµ ®Çu ra th­êng thÊp h¬n t¹o, ra sù c¹nh tranh m¹nh mÏ ®èi víi Ng©n hµng. Ngoµi ra hÖ thèng c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh còng ®ang t¹o ra sù c¹nh tranh gay g¾t ®Æc biÖt lµ tõ khi Ng©n hµng Nhµ n­íc ban hµnh ChØ thÞ 01/CT-NHNN ngµy 29.1.2001, theo ®ã qui ®Þnh gi¶m møc trÇn l·i suÊt ®èi víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i quèc doanh xuèng cßn 1,1% (®èi víi tÝn dông ng¾n h¹n) vµ 1,15% (®èi víi tÝn dông trung dµi h¹n). Qui ®Þnh nµy chØ ¸p dông ®èi víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i quèc doanh song nã ®· gi¸n tiÕp t¹o ra ¸p lùc buéc c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ngoµi quèc doanh, trong ®ã cã Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi, ph¶i h¹ l·i suÊt ®Çu ra nÕu kh«ng sÏ mÊt thÞ tr­êng hoÆc gi¶m tÝnh c¹nh tranh. Thø n¨m, n»m trong t×nh tr¹ng chung cña hÖ thèng c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i hiÖn nay, tØ lÖ cho vay thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh còng nh­ cho vay trung dµi h¹n cña Ng©n hµng cßn thÊp. §iÒu nµy lµ do kh¶ n¨ng thu håi nî ®èi víi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy cã vÊn ®Ò vµ tiÒm lùc vÒ vèn trung dµi h¹n cña Ng©n hµng cßn h¹n chÕ. Tuy nhiªn, trong t­¬ng lai víi môc tiªu kh«ng ngõng më réng thÞ tr­êng ®Æc biÖt lµ c¨n cø vµo chñ tr­¬ng cña Nhµ n­íc ®èi víi ph¸t triÓn thµnh phÇn kinh tÕ ngoµi quèc doanh, th× ®©y còng lµ mét vÊn ®Ò mµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi cÇn ph¶i xem xÐt. Thø s¸u, v× ®i vµo ho¹t ®éng ch­a ®­îc l©u (tõ th¸ng 11 n¨m 1996), ®Õn nay míi ®­îc h¬n 6 n¨m, l¹i ho¹t ®éng trong mét lÜnh vùc hÕt søc nh¹y c¶m ®èi víi nh÷ng biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ, chÝnh v× vËy Ng©n hµng cßn gÆp ph¶i kh«ng Ýt khã kh¨n vÒ c¬ cÊu tæ chøc, tr×nh ®é, n¨ng lùc cña c¸n bé c«ng nh©n viªn, c¬ së vËt chÊt kü thuËt, trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ còng nh­ m¹ng l­íi ho¹t ®éng.... Ch­¬ng III C¸c gi¶i ph¸p nh»m vËn dông cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTMCPQ§ I. Mét sè ®Þnh h­íng chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN vµ ®Þnh h­íng ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTMCPQ§ trong thêi gian tíi §Þnh h­íng chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN 1.1. Nguyªn t¾c h×nh thµnh l·i suÊt ViÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c b¶o ®¶m l·i suÊt tho¶ m·n c¸c yªu cÇu mµ nÒn kinh tÕ ®Æt ra cho l·i suÊt. Trong thùc tÕ, l·i suÊt cña Ng©n hµng ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së c¸c nguyªn t¾c sau: L·i suÊt Ng©n hµng ®­îc h×nh thµnh ph¶i ®¶m b¶o an toµn vÒ vèn cho c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n hay nãi c¸ch kh¸c lµ ph¶i ®¶m b¶o møc l·i suÊt thùc d­¬ng. §Ó ®¶m b¶o nguyªn t¾c nµy th× l·i suÊt tiÒn göi ph¶i lín hoÆc b»ng tû lÖ l¹m ph¸t cã nh­ vËy míi gi÷ ®­îc gi¸ trÞ cña kho¶n vèn cho ng­êi göi tiÒn vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®Ó tr¸nh c¸c rñi ro vÒ vèn. Khi ®ã l·i suÊt danh nghÜa trõ ®i tû lÖ l¹m ph¸t sÏ lín h¬n hoÆc b»ng kh«ng, do vËy sÏ b¶o toµn ®­îc vèn cho kh¸ch hµng. - L·i suÊt h×nh thµnh trªn c¬ së cã l·i hîp lý cho ng­êi göi tiÒn vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. §iÒu kiÖn h×nh thµnh l·i suÊt theo nguyªn t¾c còng lµ: L¹m ph¸t < l·i suÊt tiÒn göi < l·i suÊt cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ. ë gãc ®é t©m lý ng­êi cã tiÒn cho vay bao giê còng muèn ®ång tiÒn cña m×nh ph¶i sinh lêi, kh«ng ai muèn cÊp tiÒn mµ kh«ng thu l¹i ®­îc g× c¶. ViÖc l·i suÊt ®¶m b¶o cã l·i lµ hîp lý v× nã phï hîp víi lîi Ých cña ng­êi göi tiÒn; l·i suÊt tiÒn göi < l·i suÊt ng©n hµng cho vay ®èi víi nÒn kinh tÕ sÏ t¹o ®iÒu kiÖn cho Ng©n hµng vµ c¸c tæ chøc tÝn dông tån t¹i vµ ho¹t ®éng trªn c¬ së tæng l·i thu tõ cho vay trõ ®i tæng l·i ph¶i tr¶ ph¶i ®ñ bï ®¾p chi phÝ ho¹t ®éng Ng©n hµng vµ cã l·i. L·i suÊt b¶o ®¶m cho môc tiªu t¨ng tr­ëng kinh tÕ: Nguyªn t¾c nµy ®­îc dùa trªn c¬ së l·i suÊt ®­îc coi lµ ®ßn bÈy kinh tÕ . §iÒu kiÖn cña nguyªn t¾c nµy lµ tû lÖ l¹m ph¸t < l·i suÊt tiÒn göi < l·i suÊt cho vay < tØ suÊt lîi b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ. Nh×n vµo bÊt ®¼ng thøc trªn ta thÊy, néi dung bÊt ®¼ng thøc ®· tho¶ m·n yªu cÇu an toµn vèn vµ cã l·i hîp lý cho ng­êi göi tiÒn vµ c¸c tæ chøc tÝn dông. §iÒu kiÖn l·i suÊt cho vay < tØ suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n cña nÒn kinh tÕ, chØ ra r»ng l·i suÊt cho vay cña Ng©n hµng ph¶i nhá h¬n møc lîi nhuËn b×nh qu©n cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cña nÒn kinh tÕ. Nh­ vËy míi ®¶m b¶o cho c¸c tæ chøc kinh tÕ sau khi thu ®­îc lîi nhuËn tõ s¶n xuÊt kinh doanh, ngoµi viÖc tr¶ nî Ng©n hµng sÏ cßn l¹i mét kho¶n lîi nhuËn dïng ®Ó mua s¾m thiÕt bÞ vµ ®Çu t­ më réng s¶n xuÊt, ®¶m b¶o cã t¸i s¶n xuÊt më réng mµ t¸i s¶n xuÊt më réng lµ ®iÒu kiÖn ®Ó cã t¨ng tr­ëng kinh tÕ. Trªn ®©y lµ 3 nguyªn t¾c c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh c¸c møc l·i suÊt hîp lý cña Ng©n hµng. C¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ chØ cã trªn c¬ së tu©n thñ c¸c nguyªn t¾c nµy míi cã thÓ ph¸t huy t¸c dông ®ßn bÈy kinh tÕ cña c«ng cô l·i suÊt h­íng vµo c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi. §ã còng lµ nguån gèc cña æn ®Þnh tiÒn tÖ. Ngoµi 3 nguyªn t¾c c¬ b¶n nªu trªn, trong ®iÒu kiÖn mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng tõng b­íc héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi th× viÖc x¸c ®Þnh l·i suÊt cßn ®­îc dùa trªn mét sè c¸c nh©n tè kh¸c ®ã lµ: Møc ®é rñi ro tèi thiÓu cña ho¹t ®éng tÝn dông kh«ng ph¶i trong ®iÒu kiÖn bÊt kh¶ kh¸ng cña nÒn kinh tÕ; Møc ®é dao ®éng tèi thiÓu vÒ t©m lý tÝch tr÷ tiÒn mÆt cña d©n chóng; l·i suÊt c¬ b¶n ngo¹i tÖ m¹nh chñ yÕu cÊu thµnh dù tr÷ ngo¹i tÖ quèc gia vµ møc biÕn ®éng cña tû gi¸ hèi ®o¸i. 1.2. Xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt Quy ®Þnh vÒ l·i suÊt c¬ b¶n nh­ hiÖn nay cña NHNN lµ phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña hÖ thèng Ng©n hµng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng tµi chÝnh n­íc ta. Tuy nhiªn trong t­¬ng lai, khi nÒn kinh tÕ æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn, NHNN nªn tiÕn tíi tù do ho¸ hoµn toµn l·i suÊt. V× mÆc dï cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n song c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt c¬ b¶n cña NHNN vÒ b¶n chÊt kh«ng kh¸c g× c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt trÇn cho vay v× chóng ®Òu ®­a ra c¸c giíi h¹n l·i suÊt cho vay tèi ®a ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ. ViÖc tù do ho¸ l·i suÊt, x©y dùng l·i suÊt theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ mét cÊp ®é tiªn tiÕn, phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ ViÖt Nam trong t­¬ng lai còng nh­ phï hîp víi xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ * C¸c ­u ®iÓm cña c¬ chÕ tù do ho¸ l·i suÊt Thø nhÊt, l·i suÊt ®­îc tù do ho¸, biÕn ®éng theo cung cÇu vÒ vèn, cã thÓ ph©n bæ nguån vèn tÝn dông khan hiÕm cho nh÷ng ng­êi vay mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt: ®ång thêi ®¶m b¶o thu hót tiÒn göi víi chi phÝ hîp lý nhÊt ®­îc c¶ Ng©n hµng vµ ng­êi göi chÊp nhËn. §iÒu nµy kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc trong ®iÒu kiÖn l·i suÊt bÞ kiÓm so¸t hµnh chÝnh, lµm cho c¸c ho¹t ®éng ®Êu t­ bÞ biÕn d¹ng. L·i suÊt ®­îc tù do ho¸ sÏ linh ho¹t h¬n so víi bÞ kiÓm so¸t, cã kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt ®Ó thÝch nghi víi ®iÒu kiÖn thay ®æi, tù ®éng t¹o ra sù kÝch thÝch cho sù t¨ng tr­ëng tµi chÝnh, c¶i tiÕn vµ thay ®æi c¬ cÊu mµ chÝnh phñ hoÆc lµ kh«ng qu¶n lý hoÆc lµ chËm thu ®­îc kÕt qu¶. Thø hai, viÖc thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt còng xuÊt ph¸t tõ thùc tÕ lµ kh«ng mét chÝnh phñ hay mét NHTW nµo cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó ph©n bæ vµ kiÓm so¸t nguån vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho hµng ngµn nhu cÇu sö dông vèn kh¸c nhau, cho dï bé m¸y hµnh chÝnh vµ thanh tra Ng©n hµng cã lín ®Õn ®©u ®i ch¨ng n÷a. Chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc r»ng cã rÊt nhiÒu quan ®iÓm kh¸c nhau vÒ møc l·i suÊt cña hÖ thèng Ng©n hµng. C¸c chÝnh trÞ gia, nh÷ng ng­êi ®i vay vèn nãi chung, c¸c doanh nghiÖp mµ chñ yÕu lµ doanh nhhiÖp nhµ n­íc nãi riªng th× mong muèn lµm sao cã ®­îc nh÷ng kho¶n vay víi møc l·i suÊt thÊp nhÊt cã thÓ ®­îc (ta thÊy ®iÒu nµy còng khã cã thÓ tho¶ m·n mét c¸ch tuyÖt ®èi), trong khi ®ã c¸c NHTM th× muèn duy tr× møc l·i suÊt cao (mét ®iÒu dÔ hiÓu v× hä còng lµ c¸c nhµ kinh doanh, ho¹t ®éng kinh doanh v× môc tiªu lîi nhuËn cao nhÊt), tõ ®©y chóng ta cã thÓ thÊy ®­îc m©u thuÉn ®· n¶y sinh gi÷a ng­êi ®i vay vµ ng­êi cho vay. Mçi ng­êi ®øng trªn quan ®iÓm riªng cña m×nh vµ cã nh÷ng c¸ch ®èi xö kh¸c nhau. NhiÒu lóc vÊn ®Ò nµy ®­îc ®­a ra bµn th¶o mét c¸ch gay g¾t tuy nhiªn kh«ng cã lêi gi¶i cuèi cïng, vµ ng­êi ta còng kh«ng thÓ cã b»ng chøng cã søc thuyÕt phôc nh»m ®­a ra ®­îc mét møc l·i suÊt hîp lý. §Ó gi¶m thiÓu c¸c tranh luËn nµy, c¸ch tèt nhÊt lµ ®Ó l·i suÊt do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh, tøc lµ tù do ho¸. Thø ba, chóng ta ®ang sèng trong mét m«i tr­êng ®ang diÔn ra toµn cÇu ho¸ nhanh chãng, mµ toµn cÇu ho¸ tµi chÝnh lµ ®iÓn h×nh nhÊt cña qu¸ tr×nh nµy. Trong lÜnh vùc tµi chÝnh, toµn cÇu ho¸ ®Æt ra nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc míi, trong ®ã mét th¸ch thøc lín lµ gi¶m kiÓm so¸t tiÒn tÖ b»ng c¸c c«ng cô trùc tiÕp nh­ qui ®Þnh l·i suÊt : thay vµo ®ã, ®Ó ®¶m b¶o kiÓm so¸t tiÒn tÖ ®­îc hiÖu qu¶, c¸c n­íc dÇn chuyÓn sang thùc hiÖn c«ng cô kiÓm so¸t tiÒn tÖ gi¸n tiÕp nh­ nghiÖp vô thÞ tr­êng më, t¸i chiÕt khÊu, hîp ®ång mua l¹i,,,,, tøc lµ c¸c c«ng cô ®Þnh h­ãng thÞ tr­êng. §Ó ®¶m b¶o héi nhËp thµnh c«ng trong lÜnh vùc tµi chÝnh tr­íc hÕt l·i suÊt ph¶i ®­îc tù do ho¸. Thø t­, tù do hãa l·i suÊt cho phÐp hÖ thèng Ng©n hµng tù chñ h¬n, vµ ®iÒu ®ã sÏ dÉn l·i suÊt tiÒn göi cao h¬n. Nh÷ng thay ®æi nh­ vËy trong lÜnh vùc tµi chÝnh sÏ t¸c ®éng ®Õn c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c hé gia ®×nh khiÕn cho hä thay ®æi hµnh vi tiÕt kiÖm vµ ®Çu t­ theo h­íng cã lîi cho t¨ng tr­ëng kinh tÕ. T¨ng l·i suÊt tiÒn göi sÏ lµm t¨ng tû lÖ tiÕt kiÖm néi ®Þa, vµ do ®ã sÏ thay thÕ cho nguån ®i vay n­íc ngoµi ®Ó tµi trî cho ®Çu t­. Nguån tiÕt kiÖm néi ®Þa nµy ®­îc truyÒn t¶i qua hÖ thèng Ng©n hµng chÝnh thøc mµ kh«ng ph¶i qua thÞ tr­êng tiÒn tÖ kh«ng chÝnh thøc. TiÕt kiÖm trong n­íc t¨ng lªn vµ møc l·i suÊt thùc cao h¬n dÉn ®Õn më réng ®Çu t­ vµ lµm t¨ng hiÖu qu¶ ®Çu t­. KÕt qu¶ lµ lµm t¨ng tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ. H¬n n÷a viÖc t¨ng l·i suÊt cã thÓ thu hÑp ®­îc kho¶ng chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ, tõ ®ã cã thÓ tr¸nh ®­îc hiÖn t­îng ®« la ho¸ (tøc lµ ng­êi d©n trong n­íc sÏ kh«ng n¾m gi÷ ngo¹i tÖ nh­ tr­íc ®©y khi l·i suÊt chªnh lÖch qu¸ lín gi÷a hai ®ång tiÒn) nÒn kinh tÕ. Nh÷ng lÝ do nãi trªn ®· cho chóng ta thÊy vÞªc tiÕn hµnh thùc hiÖn tù do ho¸ l·i suÊt lµ cÇn thiÕt cho bÊt cø mét quèc gia nµo mong muèn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh mét c¸ch lµnh m¹nh, tuy nhiªn trong qu¸ tr×nh tiÕn hµnh tù do ho¸ l·i suÊt cÇn ph¶i cã nh÷ng b­íc ®i thËn träng, hîp lý, cã c©n nh¾c, tr¸nh nãng véi ®Ó cã thÓ lo¹i bá ®­îc nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc cña nã cã thÓ g©y ra cho nÒn kinh tÕ x· héi. 2. §Þnh h­íng ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTMCPQ§ trong thêi gian tíi Trong nh÷ng n¨m qua, nÒn kinh tÕ ViÖt Nam cã nh÷ng b­íc chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ, ®¹t møc t¨ng tr­ëng 6,8%, ®­îc xÕp thø 2 trong khu vùc c¸c n­íc cã møc t¨ng tr­ëng kh¸ nh­ng møc t¨ng tr­ëng ®ã vÉn thÊp so víi kÕ ho¹ch ®Æt ra tõ 7% ®Õn 7,5%. Së dÜ møc t¨ng tr­ëng kh«ng ®¹t nh­ kÕ ho¹ch ®Ò ra lµ do t×nh h×nh kinh tÕ trong n­íc vÉn cßn tån t¹i nh÷ng mÆt ho¹t ®éng ch­a ®em l¹i kÕt qu¶ nh­ kh¶ n¨ng hÊp thô vèn thÊp, nhiÒu doanh nghiÖp n»m trong t×nh tr¹ng ho¹t ®éng khã kh¨n, kinh doanh kÐm hiÖu qu¶. C¸c NHTM ViÖt nam gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n vµ th¸ch thøc trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng. L·i suÊt b×nh qu©n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ trong n¨m liªn tôc gi¶m vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh – tiÒn tÖ diÔn ra rÊt phøc t¹p ®· ®Èy c¸c NHTM vµo t×nh tr¹ng c¹nh tranh gay g¾t víi nhau. C¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng nh­ huy ®éng vèn, cho vay, mua b¸n ngo¹i tÖ, ®Çu t­ ®Òu gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n. Trong khi ®ã, yªu cÇu thay ®æi vµ n©ng cao n¨ng lùc ho¹t ®éng tiÕn tíi héi nhËp víi khu vùc vµ quèc tÕ ngµy cµng trë nªn cÊp b¸ch. C¸c NHTM ph¶i ®Æt trong t×nh tr¹ng ph¶i tù chuyÓn m×nh: Thay ®æi c¬ cÊu tæ chøc, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ, bæ sung nguån lùc ®Ó gi÷ v÷ng æn ®Þnh trong ho¹t ®éng. Trong cuéc ch¹y ®ua nµy, ®Æc biÖt c¸c NHTM nãi chung vµ NHTMCPQ§ nãi riªng ph¶i thÓ hiÖn râ vÞ thÕ kh¶ n¨ng cña m×nh trªn thÞ tr­êng tµi chÝnh tiÒn tÖ. GÇn 7 n¨m ho¹t ®éng, NHTMCPQ§ ®· cã nh÷ng b­íc ph¸t triÓn æn ®Þnh c¶ vÒ quy m«, ph¹m vi ho¹t ®éng, n¨ng lùc tµi chÝnh, nguån n¨ng lùc…§©y lµ ®éng lùc ®Æc biÖt quan trong ®Ó Ng©n hµng b­íc tiÕp nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v÷ng ch¾c trong n¨m 2003 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo. Mét thuËn lîi c¬ b¶n NHTMCPQ§ lu«n lu«n cã trong nh÷ng n¨m qua ®ã lµ tËp thÓ Héi ®ång qu¶n trÞ, ban l·nh ®¹o ®Òu cã sù ®oµn kÕt nhÊt trÝ, quyÕt t©m cao trong c«ng t¸c l·nh ®¹o vµ ®Þnh h­íng ph¸t triÓn. Ng©n hµng Th­¬ng m¹i Cæ phÇn Qu©n ®éi lu«n nhËn ®­îc sù chØ ®¹o vµ gióp ®ì nhiÖt t×nh, hiÖu qu¶ cña NHNN, Bé Quèc phßng, Bé Tµi chÝnh vµ c¸c ban ngµnh, c¬ quan Nhµ n­íc, c¸c ng©n hµng b¹n vµ c¸c kh¸ch hµng. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc trong nh÷ng n¨m qua lµ niÒm tù hµo ®ång thêi còng lµ hµnh trang ®¸ng quý cho NHTMCPQ§ cho viÖc ®Þnh h­íng môc tiªu ph¸t triÓn cho nh÷ng n¨m tíi víi mét chÆng ®­êng míi – chÆng ®­êng hiÖn ®¹i ho¸, ®a d¹ng ho¸ vµ tiÕn tíi héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ. TiÕn tíi héi nhËp, ViÖt Nam cÇn ph¶i tõng b­íc më cöa nÒn kinh tÕ trong ®ã cã khu vùc ®Æc biÖt ®ã lµ thÞ tr­êng tµi chÝnh. C¸c NHTM cña ViÖt Nam nãi chung vµ NHTMCPQ§ nãi riªng sÏ c¹nh tranh trùc tiÕp víi nh÷ng tËp ®oµn tµi chÝnh khæng lå cña n­íc ngoµi rÊt m¹nh vÒ vèn vµ tr×nh ®é c«ng nghÖ còng nh­ kinh nghiÖm trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. Trong khi ®ã, ®iÒu kiÖn vµ kh¶ n¨ng cña c¸c NHTM cña ViÖt Nam cßn qu¸ khiªm tèn, ®Æc biÖt lµ c¸c NHTMCP. Do vËy, nhiÖm vô ®Æt ra cho c¸c Ng©n hµng nµy lµ cÇn kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh, c«ng nghÖ vµ chÊt l­îng dÞch vô ®¶m b¶o ho¹t ®éng an toµn vµ hiÖu qu¶. Ph¸t huy nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®¹t ®­îc vµ chuÈn bÞ nh÷ng b­íc ph¸t triÓn trong t­¬ng lai, c¸n bé, c«ng nh©n viªn NHTMCPQ§ ®ang xóc tiÕn ch­¬ng tr×nh c¶i tæ c¸c ho¹t ®éng, t¨ng n¨ng lùc tµi chÝnh vµ nh©n sù chuÈn bÞ s½n sµng cho qu¸ tr×nh héi nhËp trong khu vùc vµ quèc tÕ. Víi ph­¬ng h­íng nh­ vËy, nhiÖm vô chñ yÕu cña NHTMCPQ§ trong n¨m 2003 vµ nh÷ng n¨m tiÕp theo lµ: T¨ng c­êng x©y dùng c¬ së vËt chÊt, cñng cè vµ ph¸t triÓn nguån nh©n lùc, tµi chÝnh. §a d¹ng ho¸ vµ t¨ng c­êng c¸c ho¹t ®éng dÞch vô. Thùc hiÖn ch­¬ng tr×nh ®æi míi ho¹t ®éng ng©n hµng. II. C¸c gi¶i ph¸p nh»m vËn dông cã hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTMCPQ§ Trong phÇn I ch­¬ng II vµ phÇn I ch­¬ng III chóng ta ®· xem xÐt thùc tr¹ng chÝnh s¸ch l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc thêi gian qua còng nh­ mét sè ®Þnh h­íng cña chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN vµ ®Þnh h­íng ho¹t ®éng kinh doanh cña NHTMCPQ§ trong thêi gian tíi. ë phÇn nµy chóng ta sÏ tËp trung xem xÐt trªn c¬ së chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn hµnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ dùa trªn mét sè ®Þnh h­íng ho¹t ®éng kinh doanh trong thêi gian tíi cña NHTMCPQ§ còng nh­ mét sè ®Þnh h­íng qu¶n lý trong t­¬ng lai vËn dông vµo c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i nãi chung vµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi nãi riªng sÏ cã nh÷ng biÖn ph¸p vµ kü thuËt nµo ®Ó sö dông c«ng cô l·i suÊt mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nh»m kh«ng ngõng thóc ®Èy ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. 1. Sö dông c«ng cô l·i suÊt linh ho¹t: §Þnh h­íng x©y dùng mét chÝnh s¸ch l·i suÊt theo h­íng tù do ho¸, l·i suÊt ®­îc h×nh thµnh trªn c¬ së cung cÇu vÒ vèn trªn thÞ tr­êng ®· ®­îc thÓ hiÖn râ vµ thùc hiÖn tõng b­íc trong ®ã l·i suÊt c¬ b¶n ®· ®­îc ®Ò cËp ®Õn ë trªn lµ b­íc trung gian ®Ó tiÕn ®Õn tù do ho¸ ë n­íc ta. Nh­ vËy lµ chÝnh s¸ch l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· cã ®Þnh h­íng râ rµng. VÊn ®Ò lµ c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i nãi chung vµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi nãi riªng sÏ vËn hµnh chÝnh l·i suÊt vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh nh­ thÕ nµo? Thùc tÕ cho thÊy c«ng cô l·i suÊt linh ho¹t ®­îc rÊt nhiÒu Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ¸p dông thµnh c«ng. C«ng cô l·i suÊt linh ho¹t lµ mét tËp hîp c¸c biÖn ph¸p vµ kü thuËt kh¸c nhau mµ Ng©n hµng sö dông nh»m thu ®­îc lîi Ých tèt ®a, nã bao gåm c¸c biÖn ph¸p sau: 1.1 ¸p dông c¸c møc l·i suÊt trªn c¬ së ph©n lo¹i kh¸ch hµng Mçi mét kh¸ch hµng ®Õn víi Ng©n hµng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn vµ hoµn c¶nh kh¸c nhau vÒ ngµnh nghÒ s¶n xuÊt kinh doanh (lÜnh vùc ho¹t ®éng), vÒ t­ c¸ch ph¸p nh©n còng nh­ kh¶ n¨ng tµi chÝnh, vÒ ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng hiÖn t¹i còng nh­ xu h­íng ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh nghÒ, lÜnh vùc ®ã trong t­¬ng lai. Ng­îc l¹i, vÒ phÝa c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i, mçi Ng©n hµng cã mét thÕ m¹nh riªng vÒ huy ®éng còng nh­ cho vay, trªn c¬ së c¸c ®iÒu kiÖn néi t¹i cña m×nh, mçi Ng©n hµng sÏ cã mét chÝnh s¸ch kh¸ch hµng, mét thÞ tr­êng môc tiªu kh¸c nhau trong nh÷ng giai ®o¹n thêi kú kh¸c nhau. ChÝnh v× vËy trong mçi mét thêi kú nhÊt ®Þnh, Ng©n hµng ph¶i x¸c ®Þnh cho m×nh mét môc tiªu nhÊt ®Þnh, ®ång thêi cã th¸i ®é øng xö thÝch hîp víi tõng ®èi t­îng kh¸ch hµng ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò gi¸ c¶ hay l·i suÊt cho vay. §èi víi c¸c kh¸ch hµng kh¸c nhau sÏ ¸p dông c¸c møc l·i suÊt kh¸c nhau, ch¼ng h¹n nh­ víi c¸c kh¸ch hµng truyÒn thèng, lµm ¨n cã uy tÝn, lu«n thanh to¸n sßng ph¼ng, hoÆc nh÷ng kh¸ch hµng lín cã xu h­íng ph¸t triÓn tèt trong t­¬ng lai mµ Ng©n hµng cÇn ph¶i duy tr× mèi quan hÖ, th× Ng©n hµng cÇn ¸p dông mét møc l·i suÊt ­u ®·i h¬n, hoÆc vÉn ¸p dông nh÷ng møc l·i suÊt chung, nh­ng cã nh÷ng phÇn th­ëng nhÊt ®Þnh, ch¼ng h¹n nh­ ¸p dông mét tû lÖ chiÕt khÊu nhÊt ®Þnh khi kh¸ch hµng thanh to¸n nî. Còng cã nh÷ng doanh nghiÖp cã xu h­íng ph¸t triÓn tèt trong t­¬ng lai nh­ng hiÖn t¹i do mét sè ®iÒu kiÖn nµo ®ã kh¸ch hµng ®ang gÆp khã kh¨n th× ng©n hµng cã thÓ t¹o ®iÒu kiÖn gióp ®ì kh¸ch hµng th«ng qua c«ng cô l·i suÊt cña m×nh. Lµm ®­îc ®iÒu nµy, kh«ng nh÷ng Ng©n hµng ®· gãp phÇn th¸o gì khã kh¨n cho doanh nghiÖp, kh¸ch hµng, mµ cßn t¹o ra mét mèi quan hÖ tèt, tin t­ëng vµ hiÓu biÕt lÉn nhau gi÷a Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. 1.2 ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt biÕn ®æi Trong ®iÒu kiÖn cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®Çy biÕn ®éng, kh«ng ai cã thÓ d¸m ch¾c ®­îc ®iÒu g× sÏ x¶y ra trong t­¬ng lai. ThÞ tr­êng cµng ph¸t triÓn th× møc ®é biÕn ®éng cña nã cµng cao. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ mçi mét kho¶n huy ®éng, cho vay hay ®Çu t­ ®Òu chøa ®ùng nh÷ng yÕu tè rñi ro bÊt ®Þnh kh«ng thÓ ®o¸n biÕt tr­íc cã thÓ ®em l¹i thiÖt h¹i cho Ng©n hµng còng nh­ kh¸ch hµng khi ¸p dông c¸c møc l·i suÊt cè ®Þnh. §Ó gãp phÇn b¶o vÖ lîi Ých cña kh¸ch hµng hayNg©n hµng, tr¸nh c¸c rñi ro bÊt ®Þnh x¶y ra do t¸c ®éng cña thÞ tr­êng, ®ång thêi t¹o ra t©m lý yªn t©m cña kh¸ch hµng khi göi tiÒn còng nh­ vay tiÒn cña Ng©n hµng, nªn ch¨ng Ng©n hµng ¸p dông c¬ chÕ l·i suÊt cã thÓ thay ®æi theo nh÷ng biÕn ®éng cña thÞ tr­êng nh»m b¶o vÖ gi¸ trÞ thùc cho c¸c tµi s¶n. Ch¼ng h¹n mét kh¸ch A cã mét kho¶n tiÒn nhÊt ®Þnh göi vµo Ng©n hµng víi l·i suÊt 10%/n¨m trong khi tû lÖ l¹m ph¸t cïng thêi kú lµ 5% khi ®ã l·i suÊt thùc dù tÝnh mµ kh¸ch hµng ®­îc h­ëng lµ (10% - 5% = 5%). NÕu vµo thêi ®iÓm kh¸ch hµng nhËn tiÒn l·i, tû lÖ l¹m ph¸t lªn ®Õn 8%/n¨m, th× l·i suÊt thùc mµ kh¸ch hµng ®­îc lÜnh lµ ( 10% - 8% = 2%). Nh­ vËy lµ gi¸ trÞ thùc tÕ tµi s¶n dù tÝnh cña hä gi¶m xuèng (5% - 2% = 3%). Do ®ã ®Ó b¶o vÖ lîi Ých cu¶ ng­êi göi tiÒn còng nh­ t©m lý æn ®Þnh, Ng©n hµng cã thÓ ¸p dông møc l·i suÊt thay ®æi. Trong tr­êng hîp nµy, l·i suÊt cña Ng©n hµng cã tÝnh ®Õn sù gia t¨ng cña tû lÖ l¹m ph¸t tøc lµ b»ng 10% + 3% = 13% khi ®ã l·i suÊt thùc mµ kh¸ch hµng ®­îc h­ëng ®­îc duy tr× ë møc 5% (13% - 8% = 5%). 1.3. Sö dông kü thuËt kÐo dµi thêi h¹n cña c¸c nguån ng¾n h¹n ®Ó cho vay trung dµi h¹n Do ®Æc tÝnh vèn cã cña c¸c kho¶n tiÒn göi vµ cho vay cã kú h¹n ng¾n th× sÏ cã møc l·i suÊt thÊp, cßn c¸c kú h¹n cµng dµi th× l·i suÊt cµng cao (®iÒu nµy ®· ®­îc lµm râ trong phÇn c¬ së lý luËn), chÝnh v× vËy nÕu mét Ng©n hµng cã thÓ huy ®éng ®­îc cµng nhiÒu nguån vèn ng¾n h¹n æn ®Þnh (cã l·i suÊt thÊp) th× cã thÓ sö dông nguån vèn ng¾n h¹n æn ®Þnh ®Ó cho vay dµi h¹n (cã l·i suÊt cao) do ®ã cã thÓ lµm t¨ng lîi nhuËn cña Ng©n hµng. VÊn ®Ò nµy ®­îc ®­a ra trªn c¬ së ph©n tÝch sù chªnh lÖch cña c¸c kho¶n tiÒn göi. Bëi lÏ, t¹i Ng©n hµng, ë mäi thêi ®iÓm, lu«n cã sù chªnh lÖch sè d­ gi÷a tiÒn göi ng¾n h¹n vµ luång tiÒn ®Õn h¹n, ng¾n h¹n rót ra. VËy Ng©n hµng cã thÓ sö dông sè chªnh lÖch sè d­ nµy ®Ó cho vay trung dµi h¹n. HoÆc trªn c¬ së ph©n tÝch kho¶ng thêi gian thùc tÕ cña c¸c kho¶n tiÒn göi t¹i Ng©n hµng, ch¼ng h¹n nh­ mét kh¸ch hµng göi mét mãn tiÒn cã kú h¹n 6 th¸ng, tuy nhiªn ®Õn kú h¹n mµ l·i cø nhËp vµo vèn mµ kh«ng rót ra trong 3 n¨m, do ®ã kú h¹n thùc tÕ cña kho¶n tiÒn göi nµy lµ 3 n¨m. VËy ®©y lµ kho¶n huy ®éng ng¾n h¹n, nh­ng thùc tÕ Ng©n hµng cã thÓ sö dông ®Ó cho vay trung dµi h¹n. VÊn ®Ò lµ ë chç Ng©n hµng sÏ lµm g× ®Ó ho¸n chuyÓn vµ kÐo dµi kú h¹n thùc tÕ cña c¸c kho¶n tiÒn göi ng¾n h¹n. HiÖn nay, tiÒn göi giao dÞch, thanh to¸n th«ng qua tµi kho¶n ë Ng©n hµng cña kh¸ch hµng ®­îc xem lµ nguån huy ®éng cã chi phÝ thÊp. ë c¸c n­íc thÞ tr­êng ph¸t triÓn, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i ph¸t hµnh thÎ giao dÞch ®Ó thanh to¸n cho kh¸ch hµng ch¼ng h¹n nh­ thÎ Master Card, thÎ rót tiÒn tù ®éng.... Do ®ã, toµn bé tiÒn mÆt giao dÞch th­êng xuyªn cña kh¸ch hµng ®­îc thu hót vµo Ng©n hµng vµ b»ng kü thuËt cña m×nh c¸c Ng©n hµng chÕ biÕn chóng thµnh c¸c mãn tiÒn cho vay víi kú h¹n lín h¬n, do ®ã gãp phÇn kh«ng nhá n©ng cao lîi nhuËn cho Ng©n hµng. MÆt kh¸c, chóng ta thÊy khi Ng©n hµng thu hót ®­îc nhiÒu tiÒn göi giao dÞch vµ thanh to¸n víi l·i suÊt thÊp nã cã thÓ huy ®éng c¸c nguån kh¸c víi l·i suÊt cao h¬n mµ chi phÝ huy ®éng vèn b×nh qu©n cña Ng©n hµng vÉn kh«ng thay ®æi, do ®ã lµm t¨ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn cña Ng©n hµng. Trong tr­êng hîp l·i suÊt huy ®éng cña c¸c nguån kh¸c vÉn kh«ng thay ®æi (nhu cÇu vèn l­u ®éng kh«ng thay ®æi) th× chi phÝ b×nh qu©n l·i suÊt ®Çu vµo sÏ gi¶m xuèng, t¹o ®iÒu kiÖn Ng©n hµng gi¶m l·i suÊt ®Çu ra vµ t¨ng tÝnh c¹nh tranh. VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lµm thÕ nµo ®Ó thu hót ®Õn møc tèi ®a tiÒn giao dÞch th­êng xuyªn cña d©n c­ hay tiÒn göi thanh to¸n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ. Thùc tÕ hiÖn nay, tiÒn göi thanh to¸n cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc h­ëng l·i 0,4 - 0,5%/th¸ng, liÖu cã thÓ n©ng møc l·i suÊt tiÒn göi lo¹i nµy lªn cao h¬n mét chót nh­ng vÉn thÊp h¬n l·i suÊt tiÒn göi lo¹i cã kú h¹n 3 th¸ng (hiÖn nay kho¶ng tõ 0,7% - 0,9%/th¸ng) ®Ó thu hót nhiÒu h¬n. Bëi lÏ hiÖn nay ë nhiÒu doanh nghiÖp tån t¹i l­îng tiÒn mÆt kh¸ lín ®¸p øng cho nhu cÇu thanh to¸n trong thêi gian ng¾n nh­ng l¹i kh«ng d¸m göi cã kú h¹n vµo Ng©n hµng v× hä sî khi nhu cÇu thanh to¸n ph¸t sinh ch­a ®Õn kú h¹n rót tiÒn, trong khi l·i suÊt tiÒn göi thanh to¸n l¹i ch­a ®ñ hÊp dÉn (®Ó bï ®¾p c¸c chi phÝ giao dÞch ph¸t sinh), v× vËy n©ng l·i suÊt lo¹i nµy lªn mét chót cã thÓ khuyÕn khÝch hä m¹nh d¹n h¬n khi göi vµo Ng©n hµng. Cßn víi tiÒn giao dÞch th­êng xuyªn cña d©n c­, mét yªu cÇu ®Æt ra lµ mäi giao dÞch cña Ng©n hµng ®èi víi kh¸ch hµng ph¶i ®­îc thuËn tiÖn, gi¶m tèi ®a chi phÝ giao dÞch ®èi víi kh¸ch hµng bëi vËy Ng©n hµng ph¶i kh«ng ngõng trang bÞ c¬ së vËt chÊt kü thuËt, cung cÊp c¸c dÞch vô phôc vô kh¸ch hµng, më réng ®Þa bµn ho¹t ®éng cã nhiÒu chi nh¸nh, v¨n phßng phôc vô tõ c¸c khu vùc ®«ng d©n c­, ®¶m b¶o c¸c giao dÞch ®­îc nhanh chãng, thuËn tiÖn, chi phÝ thÊp. MÆt kh¸c, chóng ta thÊy rÊt nhiÒu c¸ nh©n còng nh­ tæ chøc göi tiÒn vµo Ng©n hµng kh«ng chØ víi môc ®Ých thu l·i (®Æc biÖt lµ nh÷ng ng­êi cã thu nhËp cao) mµ môc ®Ých thiÕt thùc h¬n lµ ®­îc cung cÊp c¸c dÞch vô cña Ng©n hµng (dÞch vô thanh to¸n, dÞch vô t­ vÊn chøng kho¸n, ®Çu t­...). ChÝnh v× vËy viÖc më réng vµ hoµn thiÖn c¸c dÞch vô kh¸ch hµng ®Æt ra nh­ mét yªu cÇu cÊp thiÕt ®èi víi Ng©n hµng nh»m theo kÞp tr×nh ®é ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®êi sèng d©n c­ ngµy cµng cao. 1.4. T¨ng quy m« ho¹t ®éng ®Ó gi¶m l·i suÊt VÊn ®Ò thø n¨m liªn quan ®Õn qui m« ho¹t ®éng còng nh­ qui m« c¸c kho¶n tÝn dông cña Ng©n hµng: Chóng ta biÕt r»ng mét trong nh÷ng chØ tiªu quan träng ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng ®ã lµ chØ tiªu l·i gép trªn ®Çu ng­êi (qui m« ho¹t ®éng cña mét Ng©n hµng thÓ hiÖn ë tæng d­ nî cho vay còng nh­ tæng nguån vèn huy ®éng vµ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô phôc vô kh¸ch hµng nh­: b¶o l·nh, xuÊt nhËp khÈu...). Bëi vËy, nÕu Ng©n hµng cã thÓ më réng qui m« ho¹t ®éng cña m×nh ®ång thêi víi tiÕt kiÖm chi phÝ ho¹t ®éng th× cã thÓ h¹ thÊp l·i suÊt ®Çu ra mµ vÉn duy tr× møc thu nhËp b×nh qu©n còng nh­ c¸c qòi cña m×nh hoÆc nÕu ng©n hµng cã nhiÒu kho¶n cho vay vµ ®Çu t­ cã qui m« lín (tÊt nhiªn ph¶i b¶o ®¶m qui ®Þnh cña Nhµ n­íc lµ kh«ng ®­îc v­ît qu¸ 15% vèn tù cã trªn mçi kho¶n cho vay) th× nã cã thÓ gi¶m ®­îc chi phÝ ho¹t ®éng cña m×nh lµ c¬ së ®Ó gi¶m l·i suÊt cho vay t¨ng, tÝnh c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Nh­ vËy chóng ta thÊy r»ng qui m« ho¹t ®éng cña Ng©n hµng võa lµ nguyªn nh©n võa lµ kÕt qu¶ cña chÝnh s¸ch l·i suÊt mµ Ng©n hµng ¸p dông, vµo nh÷ng thêi kú mµ Ng©n hµng cã nguån huy ®éng dåi dµo nã cã thÓ t¨ng doanh sè cho vay hay tæng d­ nî b»ng c¸ch gi¶m møc ®Çu ra. Ng­îc l¹i, khi mµ nhu cÇu vèn cña thÞ tr­êng ®ang cao, nguån huy ®éng khan hiÕm nã cã thÓ t¨ng gi¸ c¶ ®Çu vµo vµ gi¶m gi¸ c¶ ®Çu ra hoÆc t¨ng gi¸ c¶ ®©ï vµo vµ gi÷ nguyªn gi¸ c¶ ®Çu ra ®Ó më réng thÞ tr­êng. Tuy nhiªn chóng ta thÊy r»ng qui m« ho¹t ®éng cña mçi mét Ng©n hµng phô thuéc rÊt lín vµo ®iÒu kiÖn b¶n th©n mçi Ng©n hµng còng nh­ c¸c khung ph¸p chÕ cña Nhµ n­íc. Ch¼ng h¹n nh­ qui ®Þnh: Vèn huy ®éng cña Ng©n hµng ph¶i nhá h¬n hoÆc b»ng 20 lÇn vèn tù cã cña Ng©n hµng. Do ®ã nhiÒu khi cã Ng©n hµng cã kh¶ n¨ng rÊt tèt trong viÖc huy ®éng vèn nh­ng l¹i kh«ng d¸m sö dông hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh v× nÕu vi ph¹m qui ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc th× sÏ bÞ ph¹t. Do ®ã mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó mét Ng©n hµng cã thÓ më réng qui m« ho¹t ®éng cña m×nh lµ ph¶i kh«ng ngõng gia t¨ng vèn ®iÒu lÖ cña m×nh. Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi chÝnh thøc ®i vµo ho¹t ®éng tõ cuèi n¨m 1996 víi sè ®iÒu lÖ ban ®Çu lµ 20 tØ VN§ cho ®Õn cuèi n¨m 2002 ®· t¨ng lªn 175 tØ VN§ cã thÓ nãi ®©y lµ mét møc t¨ng tr­ëng t­¬ng ®èi cao víi mét Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn cßn non trÎ. Tuy nhiªn so víi c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i kh¸c th× con sè ®ã ch­a ph¶i lµ lín do ®ã trong t­¬ng lai, víi môc tiªu kh«ng ngõng më réng thÞ tr­êng ®ßi hái Ng©n hµng ph¶i ®Æc biÖt chó träng ®Õn ph¸t triÓn vèn tù cã cña m×nh. 1.5. Kü thuËt v­ît trÇn l·i suÊt VÊn ®Ò cuèi cïng liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý theo trÇn l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc: HiÖn nay Ng©n hµng Nhµ n­íc thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt cña m×nh b»ng viÖc qui ®Þnh l·i suÊt trÇn cho vay tèi ®a, theo ®ã tÊt c¶ c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i kh«ng ®­îc cho vay víi l·i suÊt qu¸ møc trÇn qui ®Þnh nµy. VÊn ®Ò nµy trong thùc tÕ ®· n¶y sinh nhiÒu bÊt cËp (nh­ ®· nªu ra trong phÇn thùc tr¹ng) nh­ng v× ®ã lµ qui ®Þnh mang tÝnh chÊt b¾t buéc c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i kh«ng thÓ kh«ng thùc hiÖn. Tuy nhiªn trong nh÷ng tr­êng hîp ®Æc biÖt khi mµ c¸c kho¶n cho vay cã møc ®é rñi ro cao hoÆc chi phÝ ph¸t sinh tõ kho¶n cho vay ®ã cao h¬n b×nh th­êng, hoÆc kh¸ch hµng cã thÓ s½n sµng chÊp nhËn vay vèn Ng©n hµng víi møc l·i suÊt cao h¬n so víi trÇn l·i suÊt hiÖn hµnh, hoÆc bÊt cø mét lý do nµo kh¸c ®ßi hái kh¸ch hµng ph¶i chiô mét møc l·i suÊt cao h¬n so víi trÇn l·i suÊt qui ®Þnh th× Ng©n hµng cã thÓ yªu cÇu kh¸ch hµng vay vèn tr¶ l·i tr­íc hoÆc ph¶i ®Æt cäc theo mét tû lÖ nhÊt ®Þnh t¹i Ng©n hµng. Lµm ®iÒu nµy trªn danh nghÜa th× Ng©n hµng vÉn tu©n thñ qui ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc nh­ng l·i suÊt thùc tÕ trªn kho¶n vay sÏ cao h¬n (tÊt nhiªn ph¶i cã sù tho¶ thuËn gi÷a Ng©n hµng vµ kh¸ch hµng) do ®ã sÏ gióp cho Ng©n hµng bï ®¾p chi phÝ cña m×nh. Tuy nhiªn, ®©y ®óng lµ kü thuËt mang tÝnh chÊt t×nh thÕ ¸p dông víi nh÷ng tr­êng hîp thùc sù cÇn thiÕt. VÒ mÆt l©u dµi kh«ng thÓ xem ®©y lµ biÖn ph¸p hay v× nã cã thÓ ¶nh h­ëng ®Õn uy tÝn còng nh­ thÞ tr­êng cña Ng©n hµng. Nh­ vËy, c«ng cô l·i suÊt linh ho¹t bao gåm tæng thÓ nhiÒu ph­¬ng ph¸p, kü thuËt kh¸c nhau, ®Ó sö dông c«ng cô nµy mét c¸ch hiÖu qu¶ ®ßi hái Ng©n hµng ph¶i cã sù kÕt hîp mét c¸ch ®ång bé, ¸p dông mét c¸ch thÝch hîp trong nh÷ng tr­êng hîp cô thÓ kh¸c nhau, cã nh­ vËy míi cã thÓ ph¸t huy hiÖu qu¶ thùc sù cña nã. 2. Qu¶n lý møc chªnh lÖch/kho¶ng c¸ch l·i suÊt (hay rñi ro l·i suÊt): Ng©n hµng Th­¬ng m¹i võa lµ ng­êi ®i vay võa lµ ng­êi cho vay v× thÕ khi l·i suÊt thay ®æi, Ng©n hµng ph¶i chÞu rñi ro tõ hai phÝa, c¶ bªn nguån vèn (tµi s¶n nî) lÉn bªn sö dông vèn (tµi s¶n cã). Rñi ro l·i suÊt thÓ hiÖn ë chi phÝ vÒ nguån vèn lín h¬n thu nhËp tõ viÖc sö dông vèn khi ®ã Ng©n hµng kinh doanh bÞ lç, bÞ chi phèi do gi¶m gi¸ cña ®¬n vÞ tiÒn tÖ trong thêi gian cho vay, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng vèn vµ l·i thu vÒ sau mét thêi gian nµo ®ã qui vÒ gi¸ trÞ hiÖn t¹i thêi ®iÓm cho vay kh«ng b»ng gi¸ trÞ bá ra (kh«ng b¶o toµn ®­îc vèn) kinh doanh Ng©n hµng bÞ lç, sè lîi nhuËn thu vÒ thùc chÊt lµ con sè ©m. Trong tr­êng hîp nµy, rñi ro l·i suÊt cña Ng©n hµng thùc chÊt lµ rñi ro do l¹m ph¸t...Ng©n hµng cã thÓ h¹n chÕ rñi ro nµy b»ng c¸ch ®­a ra møc l·i suÊt cã tÝnh ®Õn mét tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn. §Ó ®¹t ®­îc môc ®Ých nãi trªn nhµ qu¶n lý Ng©n hµng th­êng tiÕn hµnh c¸c c«ng viÖc theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh: Thø nhÊt dù ®o¸n l·i suÊt: Nh×n chung dù ®o¸n l·i suÊt lµ ®Ò ra QuyÕt ®Þnh nªn chän mua tµi s¶n nµo, cßn trong tr­êng hîp nµy lµ ®Ó cã thÓ lo¹i trõ rñi ro l·i suÊt víi c¸c danh môc tµi s¶n cã cña Ng©n hµng. §©y lµ mét c«ng viÖc hÕt søc khã kh¨n bëi lÏ c¸c m« h×nh dù ®o¸n l·i suÊt sÏ thay ®æi theo chiÒu h­íng nµo thùc tÕ th­êng hÕt søc phøc t¹p, phô thuéc vµo nhiÒu biÕn sè vËn ®éng tr¸i ng­îc nhau, chÝnh v× thÕ trªn thùc tÕ ch­a cã c¸ch thøc nµo ®Ó dù b¸o chÝnh x¸c sù thay ®æi cña l·i suÊt. Nh÷ng dù ®o¸n sai lÇm cã thÓ g©y ra nh÷ng thiÖt h¹i to lín, do ®ã ra QuyÕt ®Þnh dùa trªn dù ®o¸n l·i suÊt cã thÓ lµ mét nguy hiÓm. Sau khi cã thÓ biÕt ®­îc xu h­íng vËn ®éng cña l·i suÊt ph¶i tiÕn hµnh ph©n tÝch tÝnh nhËy c¶m víi l·i suÊt cña c¸c tµi s¶n, ph©n tÝch kho¶ng c¸ch vµ kho¶ng thêi gian tån t¹i. Mét vÊn ®Ò khã kh¨n ®Æt ra cho c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i trong viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu b¶ng tæng kÕt tµi s¶n ®Ó cã lîi cho kinh doanh lµ ë chç cã thÓ sÏ rÊt tèn kÐm ®èi víi nh÷ng ho¹t ®éng g¾n h¹n. Ng©n hµng cã thÓ bÞ rµng buéc vµo c¸c tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî víi nh÷ng kho¶ng thêi gian tån t¹i riªng biÖt, bëi v× nã bÞ rµng buéc vµo nhiÒu yÕu tè. Trong ®iÒu kiÖn m«i tr­êng kinh tÕ lu«n thay ®æi, rñi ro l·i suÊt lu«n cã nguy c¬ t¨ng lªn v× thÕ ®· thóc ®Èy viÖc s¸ng t¹o ra nh÷ng c«ng cô tµi chÝnh míi gióp cho c¸c nhµ kinh doanh nãi chung vµ kinh doanh Ng©n hµng nãi riªng h¹ thÊp thiÖt h¹i do rñi ro l·i suÊt, nh÷ng c«ng cô chñ yÕu mµ c¸c Ng©n hµng th­êng sö dông ®ã lµ: Thùc hiÖn trao ®æi l·i suÊt (Swap) sö dông c¸c hîp ®ång tµi chÝnh cã kú h¹n (thÞ tr­êng giao dÞch cã kú h¹n), sö dông c¸c c«ng cô nî lùa chän (thÞ tr­êng giao dÞch chän lùa c¸c c«ng cô nî). Sau ®©y chóng ta sÏ xem xÐt c¸c Ng©n hµng sö dông c¸c c«ng cô nµy nh­ thÕ nµo ®Ó h¹n chÕ rñi ro l·i suÊt cña m×nh. 2.1 Sö dông kü thuËt trao ®æi l·i suÊt (Swap l·i suÊt): Ph­¬ng ph¸p ®æi chÐo l·i suÊt xuÊt hiÖn lÇn ®Çu tiªn trªn thÞ tr­êng tr¸i kho¸n Ch©u ¢u n¨m 1981. Nh÷ng sù ®æi chÐo l·i suÊt, gióp mét tæ chøc tµi chÝnh cã nhiÒu tµi s¶n cã, lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt h¬n so víi tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt cã thÓ trao ®æi c¸c dßng tiÒn thanh to¸n víi mét tæ chøc tµi chÝnh cã nhiÒu tµi s¶n nî, lo¹i nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt h¬n tµi s¶n lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt nhê vËy gi¶m ®­îc rñi ro vÒ l·i suÊt cho c¶ 2 phÝa. Ch¼ng h¹n víi Ng©n hµng A chóng ta xÐt trªn. §Ó lo¹i bá rñi ro l·i suÊt vµ lµm t­¬ng xøng nh¹y c¶m vÒ l·i suÊt cña nh÷ng tµi s¶n cã vµ tµi s¶n nî cña m×nh, Ng©n hµng A ph¶i chuyÓn 200 triÖu tµi s¶n cã, lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh thµnh 200 triÖu lo¹i cã l·i suÊt thay ®æi. Ch¼ng h¹n 1 Ng©n hµng kh¸c, VD Ng©n hµng B, cã 200 triÖu tµi s¶n nî, lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh vµ 200 triÖu tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt do ®ã Ng©n hµng nµy muèn lo¹i bá rñi ro l·i suÊt, thµnh 200 triÖu tµi s¶n cã, lo¹i cã tµi s¶n cè ®Þnh. Khi ®ã, mét trung gian tµi chÝnh sÏ lµm cho 2 bªn céng t¸c víi nhau víi mét mãn lÖ phÝ vµ ®­a ra mét hîp ®ång, trong ®ã Ng©n hµng A sÏ thanh to¸n cho Ng©n hµng B tiÒn l·i thu ®­îc cña 200 triÖu tµi s¶n cã, lo¹i cã l·i suÊt cè ®Þnh. Ng­îc l¹i, Ng©n hµng B sÏ thanh to¸n cho Ng©n hµng A tiÒn l·i thu ®­îc cña 200 triÖu tµi s¶n cã, lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt cuéc ®èi chÐo l·i suÊt nµy sÏ dÉn ®Õn viÖc lo¹i bá hoµn toµn rñi ro l·i suÊt cho c¶ 2 phÝa. Ng©n hµng A sÏ cã thu nhËp lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt cña 200 triÖu tµi s¶n cã, kho¶n tiÒn nµy sÏ c©n xøng mét c¸ch chÝnh x¸c víi tiÒn thanh to¸n 200 triÖu tµi s¶n nî lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt. (500 triÖu - 300 triÖu = 200 triÖu). Ng­îc l¹i Ng©n hµng B sÏ cã thu nhËp lo¹i theo l·i suÊt cè ®Þnh cña 200 triÖu, kho¶n tiÒn nµy sÏ c©n xøng mét c¸ch chÝnh x¸c víi tiÒn thanh to¸n lo¹i theo l·i suÊt cè ®Þnh cña 200 triÖu tµi s¶n nî. C¸i hay cña ph­¬ng ph¸p nµy lµ ë chç nã kh«ng ®ßi hái Ng©n hµng nµo ph¶i dµn xÕp l¹i b¶ng tæng kÕt tµi s¶n cu¶ m×nh, do ®ã c¸c trao ®æi l·i suÊt lµ ph­¬ng ph¸p t­¬ng ®èi Ýt tèn kÐm ®Ó gi¶m rñi ro l·i suÊt. 2.2 Sö dông c«ng cô hîp ®ång tµi chÝnh kú h¹n hoÆc hîp ®ång quyÒn chän: C¸c Ng©n hµng trong vÝ dô ph©n tÝch ë trªn cã thÓ lo¹i bá rñi ro l·i suÊt cña m×nh b»ng nghiÖp vô tù b¶o hiÓm, th«ng qua viÖc sö dông c¸c hîp ®ång tµi chÝnh thêi h¹n hoÆc giao sau. C¸c nghiÖp vô nµy th­êng rÊt phøc t¹p nh­ng vÒ c¬ b¶n chóng ho¹t ®éng nh­ sau: Gi¶ sö Ng©n hµng A trong vÝ dô nªu trªn dù ®o¸n r»ng l·i suÊt lµ ©m (300 triÖu - 500 triÖu = - 200 triÖu) do ®ã hä ®øng tr­íc nguy c¬ chÞu rñi ro l·i suÊt, hä cÇn ph¶i ho¸n chuyÓn 200 triÖu tµi s¶n cã lo¹i cã l·i suÊt æn ®Þnh 200 triÖu tµi s¶n cã lo¹i nh¹y c¶m víi l·i suÊt. HoÆc lµ hä ph¶i kÝ hîp ®ång trao ®æi l·i suÊt cho mãn tiÒn ®ã. Nh­ng cã thÓ l·i suÊt thùc tÕ sÏ kh«ng t¨ng, thËm chÝ gi¶m. Trong c¶ hai tr­êng hîp nµy, Ng©n hµng ®Òu kh«ng thu ®­îc lîi Ých g×, thËm chÝ bÞ thiÖt. Do ®ã ®Ò phßng l·i suÊt thùc tÕ sÏ t¨ng, mµ kh«ng ph¶i ho¸n chuyÓn c¸c tµi s¶n hoÆc trao ®æi l·i suÊt, Ng©n hµng A cã thÓ ký kÕt c¸c hîp ®ång tµi chÝnh kú h¹n trong ®ã Ên ®Þnh sÏ trao ®æi phÇn tµi s¶n cã, cã l·i suÊt cè ®Þnh víi Ng©n hµng B t¹i mét thêi ®iÓm Ên ®Þnh trong t­¬ng lai, víi gi¸ c¶ Ên ®Þnh tr­íc, tøc lµ sù giao nép theo kú h¹n. Nh­ vËy sù gia t¨ng l·i suÊt sÏ kh«ng ¶nh h­ëng g× ®Õn lîi nhuËn cña c¶ hai bªn. Khã kh¨n ë ®©y lµ ®ßi hái c¸c tµi s¶n ®em trao ®æi ph¶i ®­îc chuÈn ho¸, do vËy cã thÓ cã sù x¾p xÕp trïng khíp nh­ trong vÝ dô. MÆt kh¸c, hai bªn l¹i kh«ng cã quyÒn ®¬n ph­¬ng huû bá hîp ®ång. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nµy, Ng©n hµng cßn sö dông c¸c hîp ®ång lùa chän trong ®ã cã Ên ®Þnh tr­íc gi¸ c¶, nh­ng cã thÓ kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång, tuy nhiªn ph¶i bá ra mét chi phÝ ®Ó mua quyÒn chän ®ã (ký hîp ®ång thùc hiÖn trong t­¬ng lai nh­ng ®Õn thêi ®iÓm ®ã c¨n cø vµo t×nh h×nh cô thÓ cña thÞ tr­êng cã quyÒn lùa chän thùc hiÖn hoÆc kh«ng thùc hiÖn hîp ®ång, chi phÝ bá ra ®­îc gäi lµ gi¸ cña quyÒn chän). C¸c gi¶i ph¸p vµ c«ng cô ®Ò cËp ®Õn ë trªn ®©y mang nÆng tÝnh kü thuËt vµ ®ßi hái sù hoµn thiÖn cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, hiÖn nay nã míi chØ ®­îc ¸p dông chñ yÕu ë c¸c n­íc cã thÞ tr­êng tµi chÝnh ph¸t triÓn ë ®ã cã ®iÒu kiÖn kü thuËt còng nh­ tr×nh ®é chuyªn m«n cao ë ®ã nã ®­îc sö dông mét c¸ch réng r·i. Cßn ë n­íc ta hiÖn nay do ®iÒu kiÖn kinh tÕ - kü thuËt ch­a cho phÐp do ®ã c¸c c«ng cô nãi trªn ch­a ®­îc ®­a vµo sö dông. Tuy nhiªn víi ®µ ph¸t triÓn cña mét nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ xu h­íng héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi th× c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i nãi chung vµ Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi nãi riªng ph¶i sím nghÜ ®Õn nh÷ng gi¶i ph¸p nh»m ng¨n ngõa rñi ro l·i suÊt trong ho¹t ®éng cña m×nh, ®Ó s½n sµng ®­a vµo sö dông khi c¸c ®iÒu kiÖn cña thÞ tr­êng còng nh­ b¶n th©n Ng©n hµng cho phÐp. 3. L·i suÊt ®iÒu hoµ vèn trong néi bé ng©n hµng Do tÝnh chÊt ®Æc thï cña ngµnh, NHTMCPQ§ cã mét ®Þa bµn ho¹t ®éng rÊt réng lín. KÐo dµi tõ B¾c vµo Nam, tõ c¸c vïng nói cao, T©y nguyªn ®Õn c¸c h¶i ®¶o xa x«i, cø ®©u cã c¸c doanh nghiÖp qu©n ®éi ho¹t ®éng lµ ë ®ã cã mÆt cña ng©n hµng nh»m ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu vÒ vèn vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. V× ho¹t ®éng trªn mét ®Þa bµn réng lín nh­ vËy, NHTMCPQ§ cã nh÷ng khã kh¨n, thuËn lîi nhÊt ®Þnh. Do mçi khu vùc, mçi vïng ho¹t ®éng cã nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi kh¸c nhau nªn cã nh÷ng t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn ho¹t ®éng huy ®éng vµ cho vay cña Ng©n hµng, cã nh÷ng vïng, nh÷ng khu vùc cã kh¶ n¨ng rÊt lín trong viÖc huy ®éng vèn nh­ng l¹i kh«ng thÓ cho vay v× nhu cÇu vÒ vèn ë khu vùc ®ã rÊt thÊp, ng­îc l¹i cã nh÷ng vïng, nh÷ng khu vùc nhu cÇu vay vèn rÊt cao nh­ng kh¶ n¨ng huy ®éng vèn l¹i kh«ng ®¸p øng ®­îc. XuÊt ph¸t tõ thùc tÕ ®ã nªn ch¨ng NHTMCPQ§ thµnh lËp riªng cho m×nh mét quü ®iÒu hoµ vèn néi bé nh»m ph¸t huy lîi thÕ, mµ kh«ng ph¶i ng©n hµng nµo còng cã ®­îc, ®ång thêi kh¾c phôc nh÷ng khã kh¨n vÒ t×nh tr¹ng huy ®éng vµ cho vay kh«ng æn ®Þnh gi÷a c¸c chi nh¸nh trong néi bé hÖ thèng. Tuy nhiªn, ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng c¸c chi nh¸nh cã kh¶ n¨ng huy ®éng vèn lín nh­ng viÖc cho vay h¹n chÕ, bÞ thiÖt thßi do chi phÝ huy ®éng cao nh­ng thu nhËp tõ l·i vay thÊp. Trung t©m ®iÒu hoµ vèn néi bé nªn ¸p dông mét møc l·i suÊt nhÊt ®Þnh (Ýt nhÊt lµ còng ph¶i ®ñ ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n chi phÝ cña viÖc huy ®éng), ®èi víi c¸c chi nh¸nh cã vèn d­ thõa chuyÓn vÒ Trung t©m. C¸c kho¶n chi phÝ nµy sÏ do c¸c chi nh¸nh cã nhu cÇu ®iÒu ®éng vèn tõ trung t©m g¸nh chÞu. Lµm ®­îc nh­ vËy sÏ kh«ng nh÷ng kh¾c phôc t×nh tr¹ng d­ thõa, thiÕu hôt vèn gi÷a c¸c chi nh¸nh trong néi bé hÖ thèng ng©n hµng mµ cßn thóc ®Èy sù ph¸t triÓn chung, ®Æc biÖt lµ trong t­¬ng lai, khi ph¶i c¹nh tranh víi c¸c ng©n hµng lín th× ho¹t ®éng cña trung t©m nµy sÏ thóc ®Èy qóa tr×nh tÝch tô, tËp trung vèn mét c¸ch nhanh chãng, chi phÝ thÊp, gióp cho Ng©n hµng cã ®ñ kh¶ n¨ng tham gia vµo c¸c dù ¸n lín hoÆc c¸c c¬ héi kinh doanh cã kh¶ n¨ng sinh lêi cao. 4. Hoµn thiÖn hÖ thèng cña Ng©n hµng Lµ mét doanh nghiÖp míi ®i vµo ho¹t ®éng, l¹i kinh doanh trong mét lÜnh vùc hÕt søc nh¹y c¶m ®ã lµ kinh doanh tiÒn tÖ, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi ®ang gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n, tõ c¬ së vËt chÊt kü thuËt ®Õn n¨ng lùc tr×nh ®é cña ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn Ng©n hµng còng nh­ qui m« vµ thÞ tr­êng ho¹t ®éng. Bëi vËy, ®Ó cã thÓ tù v­¬n lªn kh¼ng ®Þnh m×nh trong ®iÒu kiÖn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ ngµy cµng khã kh¨n bªn c¹nh sù quan t©m gióp ®ì cña c¸c ban ngµnh, c¬ quan h÷u quan nh­ Ng©n hµng Trung ­¬ng, Bé quèc phßng, Bé tµi chÝnh, ®ßi hái b¶n th©n Ng©n hµng ph¶i kh«ng ngõng nç lùc cè g¾ng lÊy môc tiªu: “an toµn, hiÖu qu¶, ph¸t triÓn trong thÕ æn ®Þnh”. §Ó thùc hiÖn ®­îc môc tiªu ®ã kh«ng cã c¸ch nµo kh¸c lµ thùc thi mét gi¶i ph¸p mang tÝnh ®ång bé tõ viÖc hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n trÞ ®iÒu hµnh, n©ng cao chÊt l­îng tÝn dông ®Õn viÖc hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ Ng©n hµng, tiÕn hµnh ®µo t¹o l¹i ®éi ngò c¸n bé c«ng nh©n viªn...Thùc hiÖn ®iÒu nµy, thêi gian qua, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi ®· tõng b­íc hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc t¹o ra sù thèng nhÊt ®oµn kÕt cao trong néi bé Ng©n hµng tõ c«ng t¸c qu¶n trÞ ®iÒu hµnh ®ªn sù phèi hîp ho¹t ®éng gi÷a c¸c phßng ban. Hµng n¨m, Ng©n hµng cã tæ chøc cho c¸n bé c«ng nh©n viªn ®i häc c¸c líp ng¾n h¹n nh»m kh«ng ngõng cËp nhËt kiÕn thøc vµ n©ng cao tr×nh ®é chuyªn m«n. Ngoµi ra, nh»m ®¸p øng cho nhu cÇu më réng thÞ tr­êng còng nh­ ®Þa bµn ho¹t ®éng, hµng n¨m Ng©n hµng cã tæ chøc c¸c ®ît thi tuyÓn nh»m tuyÓn dông ®éi ngò c¸n bé míi, trÎ, n¨ng ®éng cã n¨ng lùc tr×nh ®é chuyªn m«n s©u, cã tr×nh ®é ngo¹i ng÷, tin häc. Cã thÓ nãi ®iÒu nµy ®· gãp phÇn kh«ng nhá vµ viÖc thóc ®Èy sù ph¸t triÓn chung cña ho¹t ®éng Ng©n hµng thêi gian qua. Ng©n hµng còng kh«ng ngõng më réng ®Þa bµn ho¹t ®éng còng nh­ c¸c chi nh¸nh cña m×nh. HiÖn nay, Ng©n hµng Th­¬ng m¹i cæ phÇn qu©n ®éi cã Héi së chÝnh ë Hµ Néi vµ hai chi nh¸nh ë H¶i Phßng vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh ngoµi ra cßn cã c¸c v¨n phßng ®ãng trªn c¸c ®Þa bµn kh¸c hau nh­ Lý Nam §Õ, Thanh Xu©n Hµ Néi...Víi môc tiªu ph¸t triÓn æn ®Þnh, kh«ng ngõng t¨ng c­êng kh¶ n¨ng ho¹t ®éng còng nh­ c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng ®ßi hái Ng©n hµng cÇn tiÕp thu hoµn thiÖn vµ lµm tèt h¬n n÷a c¸c c«ng t¸c trªn. VÒ c«ng t¸c qu¶n trÞ, ®iÒu hµnh, ph¶i nhanh chãng h×nh thµnh m« h×nh Ng©n hµng hai cÊp, trong ®ã Héi së chÝnh lµm chøc n¨ng ®iÒu hµnh, cßn c¸c chi nh¸nh sÏ thùc hiÖn chøc n¨ng kinh doanh, trªn c¬ së ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng cña c¸c bé phËn sÏ gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng còng nh­ c«ng t¸c qu¶n trÞ ®iÒu hµnh. Kh«ng ngõng bæ tóc vµ n©ng cao h¬n n÷a tr×nh ®é nghiÖp vô chuyªn m«n cho c¸c c¸n bé c«ng nh©n viªn, ®Æc biÖt lµ nh÷ng kiÕn thøc ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng ph¸t triÓn trong t­¬ng lai nh­ c¸c nghiªp vô t­ vÊn ®Çu t­ chøng kho¸n, ®¹i lý ph¸t hµnh, m«i giíi chøng kho¸n...Ngoµi ra Ng©n hµng còng cÇn ph¶i tiÕp tôc më réng c¸c chi nh¸nh còng nh­ v¨n phßng ®¹i diÖn, t¨ng c­êng ho¹t ®éng trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó Ng©n hµng tù giíi thiÖu vÒ m×nh víi kh¸ch hµng. Cã thÓ nãi, cho ®Õn nay trong phÇn lín bé phËn d©n c­ cßn ch­a cã sù hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vÒ Ng©n hµng. ChÝnh v× vËy ph¶i gi¸o dôc tuyªn truyÒn sao cho mçi c¸n bé cña Ng©n hµng lµ mét nh©n viªn Marketing, mçi mét kh¸ch hµng lµ mét nh©n viªn Marketing ®em ®Õn sù hiÓu biÕt cña c«ng chóng ®èi víi ho¹t ®éng cña Ng©n hµng. III. Mét sè kiÕn nghÞ 1. KiÕn nghÞ ®èi víi NHNN - VÊn ®Ò nî qu¸ h¹n: HiÖn nay nî qu¸ h¹n ®èi víi c¸c NHTM nãi chung vµ NHTMCPQ§ nãi riªng lu«n lµ vÊn ®Ò thêi sù nãng báng, lµ mèi quan t©m hµng ®Çu cña l·nh ®¹o ng©n hµng còng nh­ c«ng t¸c tÝn dông, bëi lÏ nã liªn quan trùc tiÕp ®Õn chÊt l­îng c«ng t¸c tÝn dông còng nh­ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng chung cña Ng©n hµng. Tuy nhiªn trong ph¹m vi bµi viÕt nµy ng­êi viÕt kh«ng ®Ò cËp ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó n©ng cao chÊt l­îng c«ng t¸c tÝn dông mµ chØ ®Ò cËp ®Õn mét gãc ®é cã liªn quan ®Õn viÖc qu¶n lý l·i suÊt cña NHNN ®ã lµ vÊn ®Ò l·i suÊt nî qu¸ h¹n. ViÖc qu¶n lý l·i suÊt cña NHNN ®ang ®­îc dÇn dÇn níi láng tõng b­íc theo h­íng tù do ho¸ nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c NHTM chñ ®éng h¬n trong viÖc ®Ò ra c¸c møc l·i suÊt cô thÓ cña m×nh th× viÖc l·i suÊt nî qu¸ h¹n vÉn bÞ quy ®Þnh mét c¸ch c÷ng nh¾c, mang tÝnh ¸p ®Æt chñ quan lµ ®iÒu ch­a hîp lý vµ ®i ng­îc l¹i xu h­íng tù do hãa l·i suÊt. ViÖc ng­êi vay kh«ng tr¶ nî ®óng h¹n th× ph¶i chÞu mét møc l·i suÊt cao h¬n ®èi víi kho¶n nî qu¸ h¹n ®ã lµ mét quy ®Þnh ®­îc chÊp nhËn tõ tr­íc ë n­íc ta vµ còng lµ th«ng lÖ quèc tÕ. Tuy nhiªn ¸p dông mét m­c snî l·i suÊt qu¸ h¹n chung cho mäi ®èi t­îng lµ ®iÒu kh«ng phï hîp bëi lÏ chóng ta biÕt r»ng, cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nî qua h¹n cña ng­êi vay, h¬n n÷a møc ®é thiÖt h¹i do kh¸ch hµng kh«ng tr¶ nî ®óng h¹n ®èi víi c¸c Ng©n hµng kh¸c nhau th× kh¸c nhau bëi vËy chØ cã b¶n th©n c¸c NHTM míi biÕt ph¶i øng xö sao cho phï hîp ®èi víi c¸c kho¶n nî qu¸ h¹n trong tõng tr­êng hîp cô thÓ. Ch¼ng h¹n nh­ ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp do nguyªn nh©n kh¸ch quan: thiªn tai, ho¶ ho¹n c¬ chÕ chÝnh s¸ch thay ®æi ... th× nªn ®Æt kho¶n tiÒn ph¹t thÊp hoÆc kh«ng ¸p dông møc ph¹t nh»m gióp kh¸ch hµng th¸o gì khã kh¨n vµ duy tr× mèi quan hÖ l©u dµi. H¬n thÕ n÷a, trong nhiÒu tr­êng hîp viÖc quy ®Þnh ph¹t nî qóa h¹n chØ mang tÝnh chÊt h×nh thøc vµ kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc trong thùc tÕ bëi lÏ, do gÆp ph¶i khã kh¨n bÊt kh¶ kh¸ng nh­ c¸c tr­êng hîp nªu trªn viÖc tr¶ nî ®· kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc th× lµm sao cã thÓ tr¶ ®­îc l·i suÊt ph¹t qu¸ h¹n. Do ®ã nÕu cø cè t×nh ¸p dông nh­ vËy th× chØ lµm cho t×nh h×nh trë nªn c¨ng th¼ng. Ng­îc l¹i ®èi víi nh÷ng tr­êng hîp bÞ m¾c nî qóa h¹n do nguyªn nh©n chñ quan nh­ kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh kh«ng hiÖu qu¶, yÕu kÐm trong qu¶n trÞ ®iÒu hµnh... th× nªn ¸p dông mét møc l·i suÊt nî qua h¹n cao h¬n ®Ó c¶nh tØnh hä. §èi víi nh÷ng tr­êng hîp kh¸ch hµng cè t×nh vi ph¹m t× cÇn ph¶i ¸p dông møc ph¹t thËt cao ®Ó ng¨n chÆn, kh«ng cho t×nh h×nh ®ã t¸i diÔn. Tõ thùc tÕ ph©n tÝch trªn ®©y, chóng ta thÊy r»ng viÖc quy ®Þnh l·i suÊt nî qu¸ h¹n ®èi víi tõng kho¶n nî qóa h¹n cô thÓ nªn giao cho c¸c NHTM QuyÕt ®Þnh th× sÏ hîp lý h¬n vµ ph¶n ¸nh ®óng xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt hiÖn nay. - T¹o m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh: NHNN cÇn t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh lµnh m¹nh gi÷a c¸c NHTM ®Ó gióp cho c¬ chÕ cho vay theo l·i suÊt tho¶ thuËn b»ng VND ®­îc thùc hiÖn thµnh c«ng, dùa trªn cung cÇu vÒ vèn. - Sö dông hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô: NHNN t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó c¸c NHTM qu¶n lý vèn kh¶ dông cña m×nh mét c¸ch hiÖu qu¶ h¬n th«ng qua viÖc thóc ®Èy c¸c c«ng cô SWAP, FORWARD, chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu. - TÝnh ®éc lËp trong ®iÒu kiÖn héi nhËp: HiÖn nay, NHNN mÆc dï ®· ®éc lËp h¬n trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nh­ng vÉn ch­a cã ®­îc tÝnh ®éc lËp ë møc cÇn thiÕt cña mét NHTW hiÖn ®¹i. Trong thêi gian tíi, ChÝnh phñ cÇn t¨ng c­êng tÝnh ®éc lËp cña NHNN trong ®iÒu kiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. 2. KiÕn nghÞ ®èi víi NHTMCPQ§ - N©ng cao tÝnh c¹nh tranh: Trong qu¸ tr×nh tù do ho¸ tµi chÝnh vµ héi nhËp quèc tÕ vÒ Ng©n hµng, c¸c NHTM nãi chung vµ NHTMCPQ§ nãi riªng sÏ ph¶i c¹nh tranh quyÕt liÖt h¬n. Ng©n hµng lµm ¨n cã l·i sÏ tån t¹i vµ ng­îc l¹i Ng©n hµng mµ lµm ¨n thua lç sÏ cã thÓ bÞ ®ãng cöa. Tr­íc nh÷ng søc Ðp cña c¹nh tranh, NHTMCPQ§ cÇn ph¶i kh«ng ngõng n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý, c¾t gi¶m chi phÝ…, ®Ó cho vay víi l·i suÊt hÊp dÉn nhÊt. - Qu¶n lý tÝn dông theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng: Tõ khi ViÖt Nam thùc hiÖn c¶i c¸ch kinh tÕ, c¸c NHTM ë ViÖt Nam ®· ®­îc thµnh lËp kh¸ dÔ dµng vµ ph¸t triÓn víi tèc ®é rÊt nhanh. Tuy nhiªn, c¸c NHTM (nhÊt lµ c¸c NHTMCP) vÉn bÞ h¹n chÕ bëi møc vèn thÊp, nî qu¸ h¹n l¹i cao. Sù dÔ tæn th­¬ng cña Ng©n hµng cã thÓ lµ th¸ch thøc lín khi chuyÓn sang mét c¬ chÕ thÞ tr­êng thùc sù. §Æc biÖt khi tù do ho¸ l·i suÊt, th¶ næi tû gi¸ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp quèc tÕ. ViÖc chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ l·i suÊt mang tÝnh thÞ tr­êng ë ViÖt Nam hiÖn nay lµ cÇn thiÕt vµ lµ yªu cÇu cña c«ng cuéc c¶i c¸ch kinh tÕ toµn diÖn h¬n theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng. Do vËy, c¸c NHTM nãi chung vµ NHTMCPQ§ nãi riªng ph¶i tÝch cùc c¶i c¸ch qu¶n lý tÝn dông theo ®Þnh h­íng thÞ tr­êng vµ ®ã sÏ lµ c¬ së cho viÖc ph¸t triÓn ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng ngµy mét hiÖu qu¶ h¬n. - N©ng cao tr×nh ®é nghiÖp vô: Tr­íc nh÷ng yªu cÇu ®æi míi cña nÒn kinh tÕ vµ héi nhËp quèc tÕ, NHTMCPQ§ cÇn ph¶i bæ sung lùc l­îng c¸n bé cã tr×nh ®é nghiÖp vô trong kh©u qu¶n lý luång vèn vµ duy tr× tÝnh thanh kho¶n hîp lý cña ng©n hµng, dù b¸o biÕn ®éng l·i suÊt vµ tû gi¸. CËp nhËt vµ b¸o c¸o t×nh h×nh l·i suÊt cña Ng©n hµng cho NHNN. Tham gia tÝch cùc ho¹t ®éng thÞ tr­êng më vµ c¸c nghiÖp vô kh¸c nh­ chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu, SWAP víi NHNN khi thiÕu kh¶ n¨ng thanh to¸n. - N©ng cÊp c¬ së vËt chÊt: Mét vÊn ®Ò cuèi cïng lµ Ng©n hµng ph¶i t¨ng c­êng n©ng cÊp c¬ së vËt chÊt, trang thiÕt bÞ c«ng nghÖ míi còng nh­ m¹ng l­íi ho¹t ®éng ®Ó phôc vô cho ho¹t ®éng kinh doanh cña Ng©n hµng ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n trong thêi gian tíi. KÕt luËn Cã thÓ nãi viÖc chuyÓn tõ c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung, quan liªu bao cÊp sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc lµ mét trong nh÷ng b­íc ngoÆt quan träng trong c«ng t¸c ®æi míi qu¶n lý ë n­íc ta, tr­íc hÕt lµ ë gãc ®é nhËn thøc t­ duy lÝ luËn. Tuy nhiªn ®Ó thùc hiÖn ®­îc ®iÒu ®ã trong thùc tiÔn nã ®ßi hái mét qóa tr×nh l©u dµi võa thùc hiÖn võa tæng kÕt ®óc rót kinh nghiÖm, kh«ng thÓ cho r»ng thùc hiÖn ®­îc ngay mét sím mét chiÒu. ViÖc qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN ViÖt Nam thêi gian qua ®· cã nh÷ng b­¬c chuyÓn biÕn ®¸ng kÓ theo h­íng dÇn dÇn níi láng viÖc qu¶n lý mang tÝnh chÊt mÖnh lÖnh hµnh chÝnh, tõng b­íc t¹o ®iÒu kiÖn tèt h¬n cho c¸c Ng©n hµng th­¬ng m¹i trong viÖc chñ ®éng ®Ò ra c¸c møc l·i suÊt cña riªng m×nh, trªn c¬ së vÒ vèn cung cÇu trªn thÞ tr­êng. Tuy vËy chÝnh s¸ch l·i suÊt hiÖn hµnh vÉn ch­a hoµn toµn tho¸t khái viÖc qu¶n lý mang tÝnh chÊt chñ quan, Ðp buéc g©y ra nhiÒu khã kh¨n cho c¸c NHTM trong qóa tr×nh thùc hiÖn, còng nh­ viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng ®ßn bÈy kinh tÕ cña c«ng cô l·i suÊt. ChÝnh v× vËy trong xu h­íng ®æi míi t­ duy cña nÒn kinh tÕ chÝnh s¸ch l·i suÊt còng cÇn ®­îc tiÕp tôc hoµn thiÖn theo h­íng tù do ho¸ trªn c¬ së thõa nhËn vµ t«n träng sù vËn ®éng cña c¸c quy luËt kinh tÕ kh¸ch quan. NhiÖm vô cña c¸c NHTM lµ gãp phÇn cïng NHNN thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. V× vËy viÖc x©y dùng mét chÕ ®é cô thÓ võa ®¶m b¶o chÊp hµnh nghiªm chØnh mäi chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch qu¶n lý cña Nhµ n­íc võa ®¶m b¶o tÝnh c¹nh tranh vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña b¶n th©n ng©n hµng lu«n lµ vÊn ®Ò ®­îc quan t©m cña c¸c NHTM nãi chung vµ NHTMCPQ§ nãi riªng. MÆc dï ®· giµnh nhiÒu thêi gian vµ c«ng søc ®Ó nghiªn cøu t×m hiÓu vÊn ®Ò song ch¾c ch¾n bµi viÕt kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ vµ thiÕu sãt nhÊt ®Þnh c¶ vÒ mÆt nhËn thøc lÝ luËn còng nh­ t×nh h×nh thùc tiÔn. V× vËy em kÝnh mong cã ®­îc sù gióp ®ì chØ b¶o cña c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c b¹n ®Ó nhËn thøc cña em vÒ vÊn ®Ò nghiªn cøu ®­îc ®Çy ®ñ vµ hoµn thiÖn h¬n. Tµi liÖu tham kh¶o 1. TiÒn tÖ, Ng©n hµng vµ thÞ tr­êng tµi chÝnh - Predric S. Mishkin NXB Khoa häc Kü thuËt, 1997. 2. Ng©n hµng th­¬ng m¹i - Eward. W. read 7 Eward K. Gill, 1995. 3. Kinh tÕ häc - David Berg (tËp 2) 4. Lý thuyÕt tæng qu¸t vÒ viÖc lµm - L·i suÊt - TiÒn tÖ- John Maynard Keynes NXB Gi¸o dôc, 1996. 5. Ph¸p luËt ng©n hµng (1992), LuËt ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông (2000) 6. C¸c QuyÕt ®Þnh qu¶n lý l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc 7. B¸o c¸o th­êng niªn c¸c n¨m 1998 - 2001 cña NHNN ViÖt Nam 8. C¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý l·i suÊt cña NHTMCPQ§ 9. B¸o c¸o th­êng niªn cña NHTMCPQ§ c¸c n¨m 2000, 2001, 2002 10. VÊn ®Ò ®æi míi ChÝnh s¸ch tµi chÝnh - tiÒn tÖ, kiÓm so¸t l¹m ph¸t ë VN vµ kinh nghiªm cña NhËt b¶n - TrÇn Quang Nghiªm, NguyÔn Ngäc TuÊn, Ng« TrÝ Long, NguyÔn TiÕn Tho¶, D­¬ng Thu H­¬ng. NXB ChÝnh trÞ quèc gia, 1995 11. Th«ng tin chuyªn ®Ò l·i suÊt Ng©n hµng TËp 1,2 - NHNN ViÖt Nam - ViÖn tiÒn tÖ - tÝn dông 12. T¹p chÝ Ng©n hµng: Sè 12/1998; 1, 2, 3, 4, 6, 9, 11, 12/1999; 3, 4, 5/2000; 6, 7/2002 13. T¹i chÝ Nghiªn cøu kinh tÕ: Sè 3, 7, 10, 12/1998; 7, 9, 11/2000; 3/2001 14. T¹p chÝ ThÞ tr­êng tµi chÝnh - tiÒn tÖ: Sè 8/1998; 3, 9/1999; 3/2000; 5/2001; 2/2002 15. Commercial Bank Management of Loan and Deposit portfolio Implication on the interest rate structure - Y. M. W. B Weerasekera 16. Money- Interest and banking in Economic development - Maxwell. J. Fry - University of Birmingham. 17. Vietnam Selected Issue and Statistical Appendix - IMF 9/11/2001.