Đề tài Chính sách lãi suất của Việt Nam trong thập kỷ qua, những hạn chế và giải pháp

Lêi nãi ®Çu ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét trong nh÷ng chÝnh s¸ch vÜ m« hµng ®Çu cña Nhµ n­íc ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ, trong ®ã chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét c«ng cô quan träng vµ chñ yÕu nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lµ ®ßn bÈy kinh tÕ quan träng cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông. HiÖn nay, viÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng lµ mét trong nh÷ng vÊn ®Ò hÕt søc khã kh¨n vµ phøc t¹p bëi v× nã kh«ng nh÷ng thu hót ®­îc sù quan t©m th­êng xuyªn cña ngµnh tµi chÝnh ng©n hµng mµ cßn lµ sù quan t©m cña tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp vµ tÇng líp d©n c­ kh¸c. Bëi vËy, l·i suÊt ®­îc coi nh­ lµ mét vÊn ®Ò th­êng xuyªn, cËp nhËt kh«ng chØ ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ còng tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ nãi chung. H¬n n÷a, ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ, tÝn dông v« cïng phøc t¹p vµ nh¹y c¶m, nã kh«ng chØ bã hÑp trong ph¹m vi mét quèc gia mµ cßn cã mèi quan hÖ quèc tÕ, v× vËy mét nÒn tµi chÝnh - tiÒn tÖ lµnh m¹nh ®ång nghÜa víi mét chÝnh s¸ch l·i suÊt ®óng ®¾n, mét sù ho¹t ®éng ®a d¹ng vµ cã hiÖu qu¶ cña c¸c tæ chøc tÝn dông cã ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn mét quèc gia, ®Õn c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®óng ®¾n sÏ lµ c¬ së ®Ó cho c¸c tæ chøc tÝn dông (NHTM) chÝnh s¸ch thÓ huy ®éng vèn vµ cho vay trong ho¹t ®éng kinh doanh cña m×nh mét c¸ch cã hiÖu qña mµ cßn lµ c«ng cô quan träng ®Ó Nhµ n­íc cã thÓ thùc hiÖn chøc n¨ng ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, do cã nhiÒu nguyªn nh©n kh¸ch quan vµ chñ quan mµ cho ®Õn nay chóng ta vÉn ch­a thùc sù x©y dùng ®­îc mét chÝnh s¸ch l·i suÊt hoµn chØnh nh»m t¸c ®éng mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Õn sù ®æi míi c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông theo ®Þnh h­íng kinh tÕ thÞ tr­êng. V× vËy, ®Ó nhanh chãng theo kÞp vµ hoµ nhËp víi c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi th× n­íc ta ph¶i cã mét nÒn tµi chÝnh tiÒn tÖ lµnh m¹nh t¹o ®iÒu kiÖn thiÕt yÕu cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. §©y lµ mét vÊn ®Ò võa phøc t¹p, võa cÊp b¸ch vµ cã ý nghÜa chiÕn l­îc trong chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi riªng vµ trong sù nghiÖp ®æi míi kinh tÕ cña ®Êt n­íc nãi chung nh­ng do thêi gian h¹n hÑp vµ h¹n chÕ vÒ mÆt tµi liÖu nªn em chØ xin ®Ò cËp ®Õn c¸c tæ chøc tÝn dông lµ ®èi t­îng chñ yÕu chÞu sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong ®Ò tµi: “ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam trong thËp kû qua, nh÷ng h¹n chÕ vµ gi¶i ph¸p” §Ò tµi ®­îc tr×nh bµy qua c¸c ch­¬ng sau: Ch­¬ng I: Nh÷ng néi dung chÝnh cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Ch­¬ng II: ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam trong thËp kû qua Ch­¬ng III: Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt ë n­íc ta hiÖn nay Ch­¬ng 1: Nh÷ng néi dung chÝnh cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng th× l·i suÊt còng lµ mét h×nh th¸i cña gi¸ c¶ nh­ng lµ gi¸ c¶ cña hµng ho¸ ®Æc biÖt “tiÒn tÖ cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp tíi toµn bé nÒn s¶n xuÊt hµng ho¸. MÆc dï, l·i suÊt lµ mét ph­¬ng tiÖn ®Ó ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ song l·i suÊt còng lµ mét h×nh th¸i gi¸ c¶ nªn Nhµ n­íc kh«ng thÓ trùc tiÕp Ên ®Þnh møc l·i suÊt cè ®Þnh mµ chØ dùa trªn nguyªn t¾c can thiÖp gi¸n tiÕp vµo thÞ tr­êng tiÒn tÖ b»ng c¸ch th«ng qua c¸c môc tiªu trung gian thuéc tÇm kiÓm so¸t cña m×nh vµ cã mèi quan hÖ nh©n qu¶ ®Ó t¸c ®éng vµo l·i suÊt mét c¸ch thÝch hîp nh»m ®iÒu chØnh vÜ m« nÒn kinh tÕ. ChÝnh ®iÒu nµy ®· dÉn tíi sù ra ®êi cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ. I. Néi dung cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 1. Ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu T¸i chiÕt khÊu lµ viÖc Ng©n hµng trung ­¬ng chiÕt khÊu l¹i hay mua l¹i c¸c kú phiÕu th­¬ng m¹i cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu cña Ng©n hµng trung ­¬ng cã ¶nh h­ëng tíi l·i suÊt tÝn dông trªn c¸c ph­¬ng diÖn sau: a. L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu cã ¶nh h­ëng tû lÖ thuËn víi l·i suÊt tÝn dông. Khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu t¨ng, ®Ó ®¶m b¶o lîi nhuËn cña m×nh, c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i còng ph¶i t¨ng l·i suÊt tÝn dông vµ ng­îc l¹i, khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu gi¶m dÇn tíi phÝ huy ®éng vèn b×nh qu©n cã xu h­íng gi¶m nªn l·i suÊt tÝn dông gi¶m. b. L·i suÊt chiÕt khÊu L·i suÊt chiÕt khÊu lµ tû lÖ tèi ®a gi÷a sè vèn mµ NHTW cho vay trªn gi¸ trÞ cña c¸c chøng tõ cã gi¸. Khi l·i suÊt chiÕt khÊu t¨ng, nguån vèn huy ®éng cña c¸c NHTM tõ NHTW gi¶m nªn l·i suÊt tÝn dông cã xu h­íng t¨ng vµ ng­îc l¹i. c. H¹n møc tÝn dông ®«Ý víi c¸c NHTM ViÖc NHTW quy ®Þnh h¹n møc tÝn dông cho c¸c NHTM còng cã quan hÖ tû lÖ thuËn ®èi víi l·i suÊt tÝn dông. Ng­îc l¹i, viÖc quy ®Þnh chÊt l­îng cña c¸c chøng tõ cã gi¸ ®Ó chiÕt khÊu cã quan hÖ tû lÖ nghÞch víi l·i suÊt tÝn dông. 2. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ Trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ, cã hai lo¹i l·i suÊt tÝn dông L·i suÊt nî lµ l·i suÊt mµ hÖ thèng ng©n hµng ¸p dông khi tiÕn hµnh c¸c nghiÖp vô cho vay. L·i suÊt ®i vay (hay l·i suÊt tiÒn göi) lµ l·i suÊt mµ hÖ thèng ng©n hµng ¸p dông trong nghiÖp vô huy ®éng vèn. Ng©n hµng Nhµ n­íc sÏ Ên ®Þnh trùc tiÕp møc l·i suÊt cho vay ®Ó c¸c NHTM ¸p dông cho c¸c ®èi t­îng cho vay. NÕu møc muèn t¨ng khèi l­îng cho vay,Ng©n hµng Nhµ n­íc gi¶m møc l·i suÊt cho vay ®Ó kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t­ cho vay vèn vµ ng­îc l¹i. Ngoµi ra, Ng©n hµng Nhµ n­íc còng cã thÓ ¸p dông l·i suÊt tiÒn göi quy ®Þnh (l·i suÊt c¬ b¶n) buéc c¸c NHTM ph¶i thùc hiÖn biªn ®é giao ®éng cho phÐp (). 3. C¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch l·i suÊt Dù tr÷ b¾t buéc: theo §iÒu 9 LuËt Ng©n hµng Nhµ n­íc: Dù tr÷ b¾t buéc lµ sè tiÒn mµ c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i göi t¹i Ng©n hµng Nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Ho¹t ®«ng thÞ tr­êng më ( n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n chøng kho¸n nî) Tû gi¸ hèi ®o¸i II. Vai trß cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ChÝnh s¸ch l·i suÊt lµ mét c«ng cô duy nhÊt cã ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn l·i suÊt tÝn dông, tuy nhiªn khi nghiÖp vô thÞ tr­êng më ra ®êi vµ xu h­íng toµn cÇu ho¸, khu vùc ho¸ ph¸t triÓn th× chÝnh s¸ch l·i suÊt l¹i cã nh÷ng h¹n chÕ nh­: ViÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu phô thuéc vµo møc l·i suÊt cña c¸c n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi. Mét møc l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu qu¸ cao hay qu¸ thÊp sÏ lµm t¨ng l·i suÊt tÝn dông vµ lµ nguyªn nh©n dÉn ®Õn t×nh tr¹ng c¸c nguån vèn t­ b¶n sÏ ch¶y vµo hay ch¶y ra khái mét quèc gia. ViÖc quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt trÇn hay l·i suÊt sµn chØ tån t¹i ë c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn nh­ ViÖt Nam còng g©y nh÷ng ¶nh h­ëng nhÊt ®Þnh ®èi víi tÝnh chñ ®éng s¸ng t¹o, c¹nh tranh trong ho¹t ®éng cña c¸c NHTM. Nãi chung, chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· tõng ®­îc coi lµ mét c«ng cô quan träng trong qu¸ tr×nh ®iÒu tiÕt vÜ m« nÒn kinh tÕ cña Nhµ n­íc, nh­ng do sù ra ®êi cña thÞ tr­êng tµi chÝnh, thÞ tr­êng më vµ c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ (dù tr÷ b¾t buéc, t¸i cÊp vèn...) ®· lµm cho chÝnh s¸ch l·i suÊt kh«ng cßn cã t¸c dông lín nh­ tr­íc n÷a. HiÖn nay, ®èi víi ViÖt Nam khi mµ nghiÖp vô thÞ tr­êng më míi ra ®êi, thÞ tr­êng tµi chÝnh cßn ®ang trong thêi kú ph«i thai th× chÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn cßn cã nh÷ng t¸c dông quan träng ®èi víi nÒn kinh tÕ. Ch­¬ng II. ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam trong thËp kû qua Thêi kú tr­íc n¨m 1986, víi c¬ chÕ qu¶n lý tËp trung, quan liªu bao cÊp th× vai trß qu¶n lý, kiÓm so¸t cña ng©n hµng ®èi víi c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ, tµi chÝnh võa láng lÎo võa bao s©n. Víi nh÷ng nh­îc ®iÓm, sai lÇm cña c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ theo m« h×nh kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung ®· ®­îc §¶ng vµ Nhµ n­íc ra ®æi míi trong suèt thêi gian qua vµ ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh, ng©n hµng qua hai giai ®o¹n chñ yÕu sau: Tõ n¨m 1986 ®Õn 1990 Tõ 1990 ®Õn nay I. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông tõ 1986 - 1990 1. L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm Ngµy 4/10/1986 Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng cã QuyÕt ®Þnh sè 111/Q§ - H§BT vÒ n©ng cao l·i suÊt tÝn dông. Ngµy 26/10/1986 Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ra QuyÕt ®Þnh sè 85/Q§ vÒ møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ViÖt Nam. Møc l·i suÊt nµy chØ ®÷ng v÷ng ®­îc sau 9 th¸ng, ®Õn 28/6/1987 Nhµ n­íc l¹i cã QuyÕt ®Þnh n©ng cao l·i suÊt tÝn dông t¹i NghÞ ®Þnh sè 99/H§BT cña Chñ tÞch héi ®ång Bé tr­ëng. Ngµy 2/7/1987 Ng©n hµng Nhµ n­íc ra QuyÕt ®Þnh sè 68/NH-Q§ quy ®Þnh m÷c l·i suÊt cô thÓ vÒ tiÒn göi vµ tiÒn cho vay. L·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc d©n tõ 0,9% - 1,5% /th¸ng; kinh tÕ tËp thÓ, c¬ quan 18%/ th¸ng; cña t­ nh©n, c¸ thÓ 2,4%/th¸ng. L·i suÊt tiÒn vay: L·i suÊt tiÒn vay ®èi víi kinh tÕ tËp thÓ tõ 2,7% - 4,2%/th¸ng, l·i suÊt cho vay ®èi víi kinh tÕ tËp thÓ tõ 2,7% - 4,2%/th¸ng, l·i suÊt ngoµi h¹n møc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n tõ 3,6% - 5,1%/th¸ng (®èi víi tr­êng hîp v× lîi Ých kinh tÕ) cßn nÕu kh«ng v× lîi Ých kinh tÕ gÊp 2 -3 lÇn l·i suÊt trong h¹n møc tÝn dông. §èi víi kinh tÕ tËp thÓ tõ 4,2%- 6%/th¸ng. C¸c ®èi t­îng kh¸c tõ 5,1% - 9,9%/th¸ng. L·i suÊt qu¸ h¹n 15% - 21%/th¸ng, cho vay vèn cè ®Þnh tõ 2,1% - 3,9%/th¸ng. Ngµy 16/3/1989 Ng©n hµng Nhµ n­íc ra quyÕt ®Þnh sè 29/NH - Q§ quyÕt ®Þnh n¨ng møc l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chèng l¹m ph¸t, æn ®Þnh søc mua cña ®ång tiÒn. Tû lÖ l¹m ph¸t hai th¸ng ®Çu n¨m 1989 lµ 8,5%/th¸ng. Møc l·i suÊt ®­îc c«ng bè lµ 9%/th¸ng ®èi víi tiÕt kiÖm kh«ng kú h¹n vµ 12%/th¸ng ®èi víi tiÒn göi tiÕt kiÖm cã kú h¹n 3 th¸ng. Víi mét møc l·i suÊt huy ®éng cao nh­ vËy ®· thu hót ®­îc mét khèi l­îng lín tiÒn göi tiÕt kiÖm cña c«ng chóng vµ gãp phÇn lµm cho l¹m ph¸t gi¶m xuèng nhanh chãng (th¸ng 4/1989 cßn 4,3%) vµ trë thµnh thiÓu ph¸t vµo th¸ng 5 vµ 7 n¨m 1989. Thêi gian sau ®ã th× l¹m ph¸t gi¶m dÇn vµ sau ®ã Ng©n hµng Nhµ n­íc ra quyÕt ®Þnh vÒ ®iÒu chØnh gi¶m dÇn møc l·i suÊt tiÕt kiÖm. L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm tõ th¸ng 3/1998 ®Õn 3/1999 STT Sè QuyÕt ®Þnh Ngµy ra QuyÕt ®Þnh L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm Lo¹i kh«ng kú h¹n %/th Kú h¹n 3 th¸ng %/th 29/NH-Q§ 16/3/1989 9 12 71/NH-Q§ 25/5/1989 7 9 94/NH-Q§ 29/6/1989 5 7 09/NH-Q§ 9/2/1990 4 6 18/NH-Q§ 19/3/1990 2,4 4 Nguån: Ng©n hµng Nhµ n­íc 2. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ Ngµy 6/2/1990 Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng ra chØ thÞ sè 39/CT vÒ ®iÒu chØnh l·i suÊt ng©n hµng theo nguyªn t¾c l·i suÊt b¶o toµn vèn vho ng­êi göi vµ cho vay, kÞp thêi ®iÒu chØnh cho phï hîp víi sù biÕn ®éng chØ sè gi¸ c¶ thÞ tr­êng. Viªck ®iÒu chØnh l·i suÊt ®­îc tiÕn hµnh tõng b­íc theo h­íng thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ l·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc kinh tÕ STT Sè QuyÕt ®Þnh Ngµy ra QuyÕt ®Þnh L·i suÊt tiÒn guØ %/th L·i suÊt tiÒn vay Vèn L§ %/th Vèn C§ %/th Nî qóa h¹n %/th 85/NH-Q§ 5/2/1988 0,9 - 1,5 1,8 - 6,0 1,5 - 4,0 18 42/NH-Q§ 15/4/1989 4,0 - 5,8 6,0 - 6,5 5,95- 6,5 18 73/NH-Q§ 31/5/1989 2,7 - 4,0 4,8 - 5,5 4,5 - 5,3 8 100/NH-Q§ 12/7/1989 1,8 - 3,0 2,1 - 4,0 3,3 - 3,8 6 09/NH-Q§ 9/2/1990 1,2 - 2,4 2,5 - 3,6 2,6 - 3,5 6 Nguån: Ng©n hµng Nhµ n­íc 3. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông ®¬n vÞ: %/th¸ng STT Sè QuyÕt ®Þnh Ngµy ra QuyÕt ®Þnh L·i suÊt tiÒn göi L·i suÊt cho vay L·i suÊt nî qóa h¹n 27/NH-Q§ 13/5/1988 1,5 - 1,8 1,5 15 50/NH-Q§ 19/4/1989 4,0 - 5,8 5,9 - 6,09 15 76/NH-Q§ 8/6/1989 2,7 - 4,0 4,2 - 4,5 8 101/NH-Q§ 12/7/1989 1,8 - 3,0 3,05 - 3,3 6 10/NH-Q§ 9/2/1990 1,2 - 2,1 2,1 - 3,0 6 19/NH-Q§ 29/3/1990 0,9 - 1,5 1,5 - 2,4 5 Nguån: Ng©n hµng Nhµ n­íc Theo NghÞ ®Þnh 53/H§BT ngµy 26/3/1988, hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam ®­îc chia thµnh hai cÊp lµ Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c NHTM quèc doanh. Do hÖ thèng ng©n hµng ®­îc chia thµnh hai cÊp cho nªn xuÊt hiÖn thªm lo¹i l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c. LÇn ®Çu tiÒn l·i suÊt nµy ®­îc h×nh thµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 27/NH-Q§ ngµy 13/5/1988. Trong suèt thêi gian nµy, møc l·i suÊt ®· ®­îc ®iÒu chØnh nhiÒu lÇn theo c¸c QuyÕt ®Þnh cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông Th«ng th­êng, møc l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ¸p dông ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông rÊt s¸t víi l·i suÊt cña c¸c tæ chøc tÝn dông ¸p dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ ®Æc biÖt lµ l·i suÊt tiÒn göi trong ®ã l·i suÊt cho vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc cao h¬n so víi l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Nh×n chung, trong thêi kú 1986 - 1990 th× nh÷ng sù thay ®æi cña chÝnh s¸ch l·i suÊt cã nh÷ng ­u vµ nh­îc ®iÓm sau: A. ¦u ®iÓm Trong thêi kú nµy, ®Ó phï hîp víi yªu cÇu cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ®· h×nh thµnh c¸c lo¹i l·i suÊt míi nh­ l·i suÊt cho vay thiÕu hôt c¸n c©n thanh to¸n bï trõ, l·i suÊt cho vay gi÷a c¸c ng©n hµng... ®Ó cã thÓ triÓn khai c¸c nghiÖp vô míi cña ng©n hµng. ChÝnh s¸ch l·i suÊt cã sù thÓ hiÖn xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt vµ thu hÑp dÇn sè l­îng møc l·i suÊt quy ®Þnh. C¸c møc l·i suÊt ®· ®iÒu chØnh nhiÒu nªn còng ph¶n ¸nh ®­îc phÇn nµo nh÷ng sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ trªn thÞ tr­êng. B. Nh­îc ®iÓm: ChÝnh s¸ch l·i suÊt cã sù thÓ hiÖn xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt nh­ng ®­îc x©y dùng hîp lý vµ vÉn cßn dùa trªn sè liÖu cò vµ theo kinh nghiÖm truyÒn thèng nªn cã nh÷ng lóc l·i suÊt qu¸ cao hay qu¸ thÊp. Trong suèt thêi gian nµy tÊt c¶ c¸c møc l·i suÊt ng©n hµng ®Òu thÊp h¬n rÊt nhiÒu so víi tû lÖ l¹m ph¸t, l·i suÊt lu«n ë t×nh tr¹ng “thùc ©m” tøc lµ møc l·i suÊt cho vay nhá h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt huy ®éng tiÕt kiÖm ChÝnh s¸ch l·i suÊt ch­a ph¸t huy ®­îc vai trß chÝnh ®ã lµ thóc ®Èy t¨ng tr­ágn kinh tÕ, kiÓm chÕ l¹m ph¸t vµ t¸c ®éng tèt ®Õn ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông. II. ChÝnh s¸ch l·i suÊt thêi kú 1990 ®Õn nay A. ChÝnh s¸ch l·i suÊt thêi kú 1990 - 1996 Trong giai ®o¹n nµy, nÒn kinh tÕ n­íc ta ®· chuyÓn sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng cho nªn ®· xuÊt hiÖn nhiÒu tæ chøc tÝn dông míi nh­ ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, ng©n hµng n­íc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh, c«ng ty t×a chÝnh... ®Ó theo kÞp sù ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ®iÒu chØnh l·i suÊt th­êng xuyªn h¬n vµ còng h×nh thµnh nªn nhiÒu loaih l·i suÊt míi phôc vô cho c¸c nghiÖp vô tÝn dông míi. 1. L·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ d©n c­ a. L·i suÊt néi tÖ Sau khi hai ph¸p lÖnh ng©n hµng cã hiÖu lùc thi hµnh, mét sè ng©n hµng th­¬ng mai cæ phÇn, ng©n hµng n­íc ngoµi, ng©n hµng liªn doanh, c«ng ty tµi chÝnh... ®­îc phÐp thµnh lËp. Ngµy 11/7/1991 Ng©n hµng Nhµ n­íc cã QuyÕt ®Þnh sè 94/NH-Q§ quy ®Þnh l·i suÊt cho vay tèi ®a cña c¸c tæ chøc tÝn dông ngoµi quèc doanh lµ 6% th¸ng, l·i suÊt huy ®éng tèi ®a lµ 2%/th¸ng. Møc l·i suÊt d­¬ng cho mét sè ®èi t­îng b¾t ®Çu ®­îc ¸p dông tõ ngµy 30/10/1991 theo QuyÕt ®Þnh sè 202/NH-Q§. KÓ tõ ngµy 15/11/1991 møc l·i suÊt cho vay cao h¬n l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm. B­íc sang n¨m 1992, ho¹t ®éng ng©n hµng cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®· ®­îc cñng cè vµ n©ng cao hiÖu qu¶, tuy nhiªn, cã sù kh¸c biÖt so víi c¸c QuyÕt ®Þnh vÒ l·i suÊt tr­íc ®©y ®ã lµ: møc l·i suÊt tiÒn göi ®­îc quy ®Þnh víi c¸c møc l·i suÊt cô thÓ, l·i suÊt cho vay chØ quy ®Þnh møc tèi ®a víi cho vay ng¾n h¹n.(xem phô lôc a1) KÓ tõ th¸ng 10/1993, sau khi Ng©n hµng Nhµ n­íc b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch khung l·i suÊt tøc lµ chØ quy ®Þnh l·i suÊt trÇn vho vay tèi ®a vµ sµn l·i suÊt tiÒn göi tèi thiÓu vµ ho¹t ®éng tiÒn tÖ b¾t ®Çu ®i s©u vµo quü ®¹o cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ. Ngµy 28/4/1994 Ng©n hµng Nhµ n­íc cho vay ng¾n h¹n lµ 2,1% vµ 1,7% ®èi víi vay trung vµ dµi h¹n. §Õn ngµy 28/2/1995 Ng©n hµng Nhµ n­íc ra QuyÕt ®Þnh sè 381/Q§-NH ®Ó ®iÒu chØnh l·i suÊt. Theo QuyÕt ®Þnh nµy, Ng©n hµng Nhµ n­íc chØ cßn quy ®Þnh møc l·i suÊt tèi ®a ®èi víi cho vay ng¾n h¹n vµ cho vay dµi h¹n vµ kÌm theo quy ®Þnh vÒ kho¶ng c¸ch chªnh lÖch b×nh qu©n gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng vèn kh«ng qu¸ 0,35%. §Õn ngµy 16/7/1996 møc l·i suÊt cho vay tèi ®a l¹i ®­îc gi¶m do ®ång tiÒn ViÖt Nam dÇn dÇn æn ®Þnh vµ l·i suÊt cho vay dµi h¹n ®· cao h¬n so víi l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n. Tõ ngµy 2/9/1996 ®Õn ngµy 1/10/1996 th× møc l·i suÊt cho vay tèi ®a ®­îc gi¶m tiÕp. Nh­ vËy, tõ ®Çu n¨m 1996 c¸c NHTM ®· ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc cho phÐp quyÕt ®Þnh møc l·i suÊt phï hîp víi cung cÇu vèn trªn thÞ tr­êng. b. L·i suÊt ngo¹i tÖ Thêi kú tr­íc ®©y, ng©n hµng ngo¹i th­¬ng lµ ng©n hµng ®éc quyÒn viÖc nhËn tiÒn göi vµ cho vay ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸c quy ®Þnh vÒ l·i suÊt ®Òu do ng©n hµng ngo¹i th­¬ng ®Ö tr×nh Thèng ®èc phª duyÖt. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, ngµy cµng cã nhiÒu ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc phÐp Ng©n hµng Nhµ n­íc kinh doanh ngo¹i tÖ cho nªn ®· xuÊt hiÖn nhu cÇu qu¶n lý l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông tõ phÝa Ng©n hµng Nhµ n­íc (xem phô lôc a2). Th¸ng 12/1993 Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· b¸c bá viÖc quy ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ. KÓ tõ ®ã ®Õn nay, Ng©n hµng Nhµ n­íc chØ cßn khèng chÕ c¸c møc l·i suÊt cho vay tèi ®a cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi nÒn kinh tÕ, møc l·i suÊt cho vay tèi ®a ngµy cµng ®­îc ®iÒu chØnh t¨ng lªn ®Ó thu hÑp kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. 2. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c a. L·i suÊt néi tÖ Ng©n hµng Nhµ n­íc ra QuyÕt ®Þnh sè 176/NH-Q§ ngµy 4/10/1991 vÒ l·i suÊt cho vay bï ®¾p thiÕu hôt vèn trong thanh to¸n bï trõ. KÓ tõ n¨m 1992, Ng©n hµng Nhµ n­íc tiÕn hµnh më réng c¸c h×nh thøc cho vay cò ®ång thêi tiÕn hµnh c¸c h×nh thøc cho vay míi ®ã lµ cho vay t¸i cÊp vèn ®«Ý víi c¸c tæ chøc tÝn dông (diÔn biÕn l·i suÊt cña quan hÖ vay m­în gi÷a Ng©n hµng Nhµ n­íc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng b1). Trong thêi gian nµy, møc l·i suÊt cho vay bæ sung nguån vèn tÝn dông ng¾n h¹n ®­îc ¸p dông kh¸c nhau ®èi víi tõng NHTM quèc doanh, møc l·i suÊt ®èi víi ng©n hµng n«ng nghiÖp lµ 1,6%/th¸ng, ng©n hµng ngo¹i th­¬ng lµ 2,8%/th¸ng. Tuy nhiªn th× sù ph©n biÖt trªn cã xu h­íng gi¶m dÇn tõ th¸n 10/1993 l·i suÊt nµy ®­îc ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh. Tõ th¸n 11/1994 Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· chÊm døt cho vay ®Ó bæ sung nguån vèn ng¾n h¹n, thay vµo ®ã Ng©n hµng Nhµ n­íc tiÕn hµnh cho vay theo ®èi t­îng chØ ®Þnh víi møc l·i suÊt do Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc quyÕt ®Þnh tõng lÇn. Tõ th¸ng 4 ®Õn th¸ng 9/1993, l·i suÊt cho vay t¸i chiÕt khÊu hoµn toµn kh¸c nhau ë mçi NHTM. Tuy nhiªn, chóng cã xu h­íng l¹i gÇn nhau vµ tõ ngµy 5/4/1995 ®· xo¸ bá l·i suÊt cho vay t¸i cÊp vèn gi÷a c¸c ng©n hµng. L·i suÊt cho vay thiÕu hôt vèn trong thanh to¸n bï trõ ®· gi¶m nhiÒu so víi giai ®o¹n tr­íc, Ýt biÕn ®éng trong giai ®o¹n nµy vµ ngay t­ ®Çu ®· ®­îc ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c ng©n hµng. §Çu n¨m 1996 chuyÓn tõ l·i suÊt cho vay trùc tiÕp cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông sang l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. Møc l·i suÊt suÊt t¸i chiÕt khÊu sÏ ®­îc t¨ng hay gi¶m trong tõng thêi kú phô thuéc vµo chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng hay th¾t chÆt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc. b. L·i suÊt ngo¹i tÖ Tõ 1/6/1992 ®Õn nay Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ra nhiÒu quyÕt ®Þnh ®Ó ®iÒu chØnh møc l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay ngo¹i tÖ cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông (phô lôc b2). Trong thêi gian nµy chñ tr­¬ng cña Ng©n hµng Nhµ n­íc lµ kh«ng tiÕn hµnh cho vay ngo¹i tÖ ®èi víi c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i tõ nh÷ng tr­êng hîp thiÕu hôt ngo¹i tÖ trong qu¸ tr×nh thanh to¸n. L·i suÊt tiÒn göi ngo¹i tÖ kÓ tõ n¨m 1983 trë l¹i ®©y ®­îc ®iÒu chØnh t¨ng dÇn ®Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng rót ng¾n kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ ngo¹i tÖ. 3. L·i suÊt vay gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng KÓ tõ th¸ng 6/1993 khi thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ra ®êi th× míi ph¸t sinh ra lo¹i l·i suÊt gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông víi nhau. Theo QuyÕt ®Þnh sè 130/Q§-NH1 ngµy 1/7/1993 Ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh c¸c thµnh viªn trªn thÞ tr­êng liªn ng©n hµng cho vay lÉn nhau theo l·i suÊt tho¶ thuËn víi møc tèi ®a lµ 2,3%/th¸ng. NÕu ®ã lµ nguån vèn huy ®éng kú phiÕu th× l·i b»ng l·i suÊt huy ®éng + lÖ phÝ ng©n hµng 0,3%/th¸ng. B. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tõ ®Çu 1996 ®Õn nay KÓ tõ ®Çu n¨m 1996, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· ®­a ra nhiÒu quyÕt ®Þnh quan träng vÒ l·i suÊt nh»m tõng b­íc tù do ho¸ l·i suÊt theo c¬ chÕ thÞ tr­êng. TiÕn tr×nh tù do ho¸ l·i suÊt nµy ®­îc Ng©n hµng Nhµ n­íc thiÕt kÕ nh­ sau: Tõ chç Ng©n hµng Nhµ n­íc quy ®Þnh toµn bé møc l·i suÊt cho c¸c tæ chøc tÝn dông tiÕn ®Õn chØ quy ®Þnh mét sè møc l·i suÊt c¬ b¶n nh­ møc l·i suÊt tiÒn göi, tiÒn vay b×nh qu©n vµ quy ®Þnh møc chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®Çu vµo vµ ®Çu ra ë cc tæ chøc tÝn dông. Trªn c¬ së c¸c møc l·i suÊt c¬ b¶n ®ã, c¸c tæ chøc tÝn dông cã thÓ tù x¸c ®Þnh møc l·i suÊt cô thÓ sao cho phï hîp vµ cã tÝnh c¹nh tranh. Thu hÑp dÇn kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt ngo¹i tÖ vµ l·i suÊt ®ång ViÖt Nam bëi v× nÕu nh­ kho¶ng c¸ch nµy qu¸ xa sÏ t¹o ra khe hë ®Ó cho c¸c doanh nghiÖp lîi dông. §iÒu chØnh ®Ó cho møc l·i suÊt ng¾n h¹n kh«ng cßn cao h¬n so víi l·i suÊt dµi h¹n nh­ tr­íc ®©y H×nh thµnh l·i suÊt trÇn ®Ó më réng ph¹m vi tù do cho c¸c tæ chøc tÝn dông tù x¸c ®Þnh l·i suÊt. Cho ®Õn thêi ®iÓm nµy th× Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· xo¸ bá khuing l·i suÊt mµ chØ c«ng bè møc l·i suÊt c¬ b¶n kÌm theo ®ã lµ biªn ®é 0,35% ®Ó cho c¸c ng©n hµng lÊy ®ã lµm c¬ së ®Ó ®­a ra møc l·i suÊt phï hîp vµ cã tÝnh c¹nh tranh. ChuyÓn tõ l·i suÊt cho vay trùc tiÕp cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông sang l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu. QuyÕt ®Þnh h¹ l·i suÊt lÇn nµy nh»m lµm gi¶m l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n tõ 2,1 xuèng 1,75%/th¸ng trong khi møc l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n vÉn khèng chÕ ë møc tèi ®a nh­ cò lµ 1,7% / th¸ng. §ång thêi, møc chªnh lÖch l·i suÊt ®Çu vµo vµ ®Çu ra b×nh qu©n còng ®­îc c¾t gi¶m xuèng cßn 0,35% thay v× 0,7% nh­ tr­íc ®©y. Nguyªn nh©n cña sù c¾t gi¶m nµy gåm cã 0,15% thuÕ doanh thu cña doanh nghiÖp (ng©n hµng) ®· ®­îc b·i bá vµ 0,2% do Ng©n hµng Nhµ n­íc thóc ®Èy c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i gi¶m chi phÝ nghiÖp vô vµ lîi nhuËn kinh doanh. Nh÷ng sù thay ®æi lín trong chÝnh s¸ch l·i suÊt ®­îc khëi ®Çu vµo ngµy 1/1/1996 vf ngay sau ®ã møc l·i suÊt ®· ®­îc h¹ xuèng cßn 2,1% - 1,75%/th¸ng kÌm theo quy ®Þnh kho¶ng c¸ch chªnh lÖch b×nh qu©n gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng kh«ng qu¸ 0,35%. §Õn ngµy 16/7/1996, Ng©n hµng Nhµ n­íc ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 191/QSS-NH1 vÒ viÖc h¹ l¸ trÇn cho vay b»ng tiÒn ®ång ViÖt Nam cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ d©n c­. Theo QuyÕt ®Þnh nµy, møc trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n ®­îc gi¶m tõ 1,75%/th¸ng xuèng cßn 1,6%/th¸ng, trÇn l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông trªn ®Þa bµn n«ng th«n tõ 2% gi¶m xuèng cßn 1,8%/th¸ng vf trÇn l·i suÊt cho vay cña Quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së cho vay ®èi víi c¸c thµnh viªn tõ 2,5 xuèng cßn 2,2%/th¸ng. Sau ®ã, ngµy 1/9/1996 Ng©n hµng Nhµ n­íc l¹i quyÕt ®Þnh h¹ møc l·i suÊt xuèng cßn 1,5%/th¸ng ®èi víi l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n; 1,55%/ th¸ng ®èi víi l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n vµ ®ång thêi vÉn gi÷ møc quy ®Þnh chªnh lÖch tiÒn vay vµ tiÒn göi lµ 0,35%/th¸ng. Ngµy 1/10/1996 Ng©n hµng Nhµ n­íc l¹i ra quyÕt ®Þnh tiÕp tôc h¹ c¸c møc l·i suÊt cho vay. Møc trÇn l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n cña tèi ®a gi¶m 0,25% cßn ë møc 1,25%/th¸ng, l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n gi¶m 0,2% xuèng cßn ë møc 1,5%/th¸ng, l·i suÊt cho vay cña Quü tÝn dông nh©n d©n c¬ së h¹ 0,3% cßn ë møc 1,8%/th¸ng. Sau mét thêi gian dµi, Ng©n hµng Nhµ n­íc x©y dùng khung l·i suÊt quy ®Þnh møc trÇn l·i suÊt cho vay tèi ®a vµ sµn l·i suÊt tiÒn göi tèi thiÓu (10/1993) th× kÓ tõ 8/2000 ®Õn nay Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· xo¸ bá khung l·i suÊt mµ chØ quy ®Þnh møc l·i suÊt c¬ b¶n cho tÊt c¶ c¸c tæ chøc tÝn dông còng nh­ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c ë ViÖt Nam. KÓ tõ ngµy 1/11/2001 th× møc l·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,6%/th¸ng, so víi th¸ng 10/2001 th× l·i suÊt c¬ b¶n kh«ng thay ®æi, c¸c biªn ®é l·i suÊt (o,3% ®èi víi cho vay ng¾n h¹n, o,5% ®èi víi cho vay trung vµ dµi h¹n) tiÕp tôc ®­îc gi÷ nguyªn kÓ tõ khi Ng©n hµng Nhµ n­íc thùc hiÖn viÖc c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n tõ th¸ng 8/2000. Theo sù ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ qu¶n trÞ ng©n hµng th× møc l·i suÊt c¬ b¶n theo QuyÕt ®Þnh sè 1351 cña Thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ n­íc ®­îc coi lµ phï hîp trong ®iÒu kiÖn chØ sè gi¸ c¶ th¸ng 10 kh«ng t¨ng so víi th¸ng 9/2000 vµ chØ sè gi¸ c¶ 10 th¸ng ®ang ë møc ©m 0,4%. Nguån: “DiÔn ®µn doanh nghiÖp sè 12 ngµy 28/3/1996” III. Nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ n¨m 1990 ®Õn nay 1. Nh÷ng mÆt tÝch cùc cña chÝnh s¸ch l·i suÊt Tõ th¸ng 10 n¨m 1991 trong QuyÕt ®Þnh sè 202/ NH-Q§ Ng©n hµng Nhµ n­íc míi ¸p dông ®­îc nguyªn t¾c l·i suÊt tiÒn vay lín h¬n l·i suÊt tiÒ göi, ®· xo¸ bá c¬ b¶n sù ph©n biÖt trong chÝnh s¸ch vµ l·i suÊt gi÷a c¸c lo¹i h×nh së h÷u, c¸c ngµnh nghÒ kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ b»ng viÖc quy ®Þnh chung møc l·i suÊt theo ph­¬ng thøc tèi ®a vµ tèi thiÓu, t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c ng©n hµng ®iÒu chØnh l·i suÊt mét c¸ch linh ho¹t, phï hîp víi nhu cÇu thÞ tr­êng tÝn dông. Tõ th¸ng 10/1993, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· b¾t ®Çu thùc hiÖn chÝnh s¸ch khung l·i suÊt (tøc lµ chØ quy ®Þnh l·i suÊt trÇn cho vay tèi ®a vµ sµn l·i suÊt tiÒ göi tèi thiÓu. Bªn c¹nh ®ã, Ng©n hµng Nhµ n­íc cho phÐp c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc huy ®éng vèn theo h×nh thøc kú phiÕu vµ thùc hiÖn cho vay tõ nguån vèn ®ã theo møc l·i suÊt tho¶ thuËn gi÷a ng©n hµng vµ kh¸ch hµng. Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· xo¸ bá dÇn møc chªnh lÖch l·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm vµ l·i suÊt tiÒn göi cña c¸c tæ chøc tÝn dông b»ng c¸c quyÕt ®Þnh t¨ng l·i suÊt tiÒn göi kh«ng kú h¹n cña c¸c tæ chøc kinh tÕ t¹i c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i trong n¨m 1995 gi¶m dÇn sù chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt ®ång néi tÖ vµ l·i suÊt ®ång ngo¹i tÖ. Tõ 1/1/1996, Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· chuyÓn sang ph­¬ng thøc qu¶n lý l·i suÊt hoµn toµn míi víi QuyÕt ®Þnh sè 391/Q§-NHNN1 vµ c¸c QuyÕt ®Þnh sau ®ã ®· ®¹t ®­îc nh÷ng b­íc tiÕn lín vÒ qu¶n lý ®iÒu hµnh l·i suÊt, kh¾c phôc ®­îc mét sè nh­îc ®iÓm cña mét sè QuyÕt ®Þnh tr­íc ®ã nh­: VÒ qu¶n lý trÇn l·i suÊt: tr­íc ®©y cßn nhiÒu trÇn vµ cßn duy tr× l·i suÊt tho¶ thuËn nay cßn lµ mét sè trÇn c¬ b¶n, l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n, l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n, l·i suÊt cho vay ®èi víi ®Þa bµn n«ng th«n vµ l·i suÊt huy ®éng cho vay tho¶ thuËn. QuyÕt ®Þnh sè 381 ®· c¶i thiÖn ®­îc phÇn nµo mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n vµ l·i suÊt cho vay dµi h¹n mµ mét th¬× gian da× tr­íc ®©y tån t¹i nh­ mét bÊt hîp lý khi mµ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n cao h¬n nhiÒu so víi l·i suÊt cho vay trung vµ dµi h¹n. Ng©n hµng Nhµ n­íc ®· quy ®Þnh møc chªnh lÖch b×nh qu©n gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®ång lµ 0,35%/th¸ng ®· ®­îc c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ph¶i tÝnh to¸n chÆt chÏ vµ tiÕt kiÖm h¬n chi phÝ ho¹t ®éng vµ n©n cao tÝnh c¹nh tranh. Tõ th¸ng 7/1996 ®· thùc hiÖn l·i suÊt tÝn dông dµi h¹n cao h¬n so víi l·i suÊt tÝn dông ng¾n h¹n ®ång thêi t¹o ®iÒu kiªnj cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i chñ ®éng ®iÒu hµnh l·i suÊt theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng, theo quan hÖ cung cÇu vÒ vèn vµ phï hîp víi quy m« ho¹t ®éng cña tõng ng©n hµng. Mét trong nh÷ng thµnh c«ng lín cña chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®em l¹i cho nÒn kinh tÕ kÓ tõ th¸ng 8/2000 lµ viÖc Ng©n hµng Nhµ n­íc c«ng bè møc l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam.Møc l·i suÊt c¬ b¶n ®­îc c«ng bè chÝnh thøc ph¶i dùa trªn sù tham kh¶o vÒ l·i suÊt cho vay cña 9 ng©n hµng th­¬ng m¹i (bao gåm 4 ng©n hµng th­¬ng m¹i quèc doanh, 2 ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, 2 chi nh¸nh ng©n hµng n­íc ngoµi, 1 ng©n hµng liªn doanh) ®ång thêi còng ph¶i dùa vµo sù tham kh¶o møc l·i suÊt néi tÖ liªn ng©n hµng, l·i suÊt thÞ tr­êng ®Êu thÇu tr¸i phiÕu kho b¹c, môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, c¸c chØ tiªu kinh tÕ vÜ m«. 2. Nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch l·i suÊt. Tõ n¨m 1990 - 1993, viªch ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn cßn mß mÉm ch­a dùa trªn sù tÝnh to¸n khoa häc dÉn ®Õn viÖc ¸p dông vµo thùc tÕ hÕt søc khã kh¨n vµ m¸y mãc. §Õn n¨m 1993, møc l·i suÊt cho vay qu¸ cao vµ l·i suÊt cho vay dµi h¹n vÉn nhá h¬n so v¬i møc l·i suÊt ng¾n h¹n, biÓu l·i suÊt ph©n chia cã nhiÒu møc vµ ë giai ®o¹n ®Çu cã ®Õn 30 møc l·i suÊt kh¸c nhau. KÓ tõ n¨m 1996 ®Õn nay, khi QuyÕt ®Þnh 381 ra ®êi lóc ®ã mÆt b»ng l·i suÊt tiÒn göi, tiÒn vay, tû träng vèn huy ®éng theo l·i suÊt tho¶ thuËn cßn h¹n chÕ nh­ng nguån vèn huy ®ång b»ng kú phiÕu, tr¸i phiÕu ng©n hµng th­¬ng m¹i ë møc l·i suÊt 26% / n¨m (2,1%/th¸ng) víi khèi l­îng lín vµ thêi h¹n dµi cßn tån t¹i ®Õn hÕt th¸ng 9/1996 míi hÕt h¹n v× vËy khi ®iÒu chØnh møc trÇn cho vay tõ 2,1%/th¸ng xuèng cßn 1,75%/ th¸ng (mét biªn ®é kh¸ lín 0,35%) céng thªm víi ®iÒu kiÖn vÒ kÕt cÊu nguån vèn huy ®éng vµ quy m« ho¹t ®éng cña mçi ng©n hµng th­¬ng m¹i kh¸c nhau nªn c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®Òu gÆp ph¶i nh÷ng khã kh¨n kh¸c nhau vÒ xö lý mÆt b»ng l·i suÊt. QuyÕt ®Þnh h¹ l·i suÊt cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®­a ra ®óng vµo thêi ®iÓm mµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®ang r¬i vµo t×nh tr¹ng “bÝ” ®Çu ra, h¬n n÷a, víi tû lÖ chªnh lÖch 0,35% (gi÷a l·i suÊt ®Çu vµo vµ l·i suÊt ®Çu ra b×nh qu©n) ®· lµm cho c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, c¸c ng©n hµng cã quy m« nhá gÆp nhiÒu khã kh¨n ChÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn cßn mang tÝnh chÝnh s¸ch x· héi nªn ¶nh h­ëng nhiÒu ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i, ch­a xem xÐt ®Õn møc ®é rñi ro cña c¸c tæ chøc tÝn dông gÆp ph¶i trong ho¹t ®éng kinh doanh tiÒn tÖ. Trong suèt mét thêi gian dµi vÉn tån t¹i chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ vµ g©y khã kh¨n trong viÖc thu hót c¸c nguån vèn ngo¹i tÖ tõ l­u th«ng vÒ, t¹o trôc trÆc cho nh÷ng ng­êi vay vèn ngo¹i tÖ tõ ng©n hµng. MÆc dï tõ sau ngµy 17/6/1996 ®· ¸p dông chÝnh s¸ch l·i suÊt cho vay vèn trung vµ dµi h¹n lín h¬n l·i suÊt cho vay vèn ng¾n h¹n song chÝnh s¸ch l·i suÊt ®· kh«ng chó träng ®Õn c¬ cÊu nguån vè, ch­a b¸m s¸t víi t×nh h×nh cña nÒn kinh tÕ, ch­a ®­a ra ®­îc møc khèng chÕ ®iÒu chØnh linh ho¹t ®Ó gióp cho c¸c tæ chøc tÝn dông gi¶i quyÕt tèt nguån vèn trung vµ dµi h¹n. Ch­¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt ë n­íc ta hiÖn nay C¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt TiÕp tôc ®æi míi, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc tÝn dông lµ mét yªu cÇu bøc xóc, lµ ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ. Nh­ng môc tiªu, b­íc ®i, gi¶i ph¸p míi nh­ thÕ nµo cÇn ph¶i ®­îc c©n nh¾c vµ cã c¬ së khoa häc. C¬ së quan träng nhÊt lµ nhËn thøc cho ®óng vÞ trÝ, ®Æc thï vµ xu thÕ ph¸t triÓn cña c¸c tæ chøc tÝn dông trªn thÕ giíi vµ trong khu vùc. §¸nh gi¸ ®óng ®iÒu nµy sÏ tr¸nh cho c«ng cuéc ®æi míi khái vÊp ph¶i nh÷ng sai lÇm kh«ng ®¸ng cã, nhÊt lµ ®èi víi mét n­íc míi chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ tr­êng cã nh÷ng ®Æc thï riÒn nh­ ë n­íc ta. Tõ thùc tÕ sö dông chÝnh s¸ch l·i suÊt thêi gian qua, ta ®· ®óc rót ®­îc Ýt nhiÒu kinh nghiªm ®Æc biÖt lµ trong n¨m 1996. Tuy ®· ®¹t ®­îc nh÷ng tiÕn bé ®¸ng kÓ song chÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ, m©u thuÉn vµ bÕ t¾c. Do vËy trong thêi gian tíi, ®Ó hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt trong ®iÒu kiÖn ë n­íc ta Ng©n hµng Nhµ n­íc cÇn ph¶i n©ng dÇn tÝnh chÊt gi¸n tiÕp trong viÖc sö dông chÝnh s¸ch l·i suÊt, b¶o ®¶m tÝnh mÒm dÎo, linh ho¹t, phï hîp víi chØ sè l¹m ph¸t thùc tÕ, theo kÞp vµ lµm chñ ®­îc c¸c qu¸ tr×nh biÕn ®éng cña thÞ tr­êng. Cô thÓ nh­ sau: ChÝnh s¸ch l·i suÊt cÇn khuyÕn khÝch thu hót ®­îc nguån vèn trung vµ dµi h¹n, ph¶i thùc hiÖn l·i suÊt cho vay dµi h¹n lín h¬n l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n, vÒ l©u dµi th× môc tiªu cña gi¶i ph¸p lín nhÊt lµ tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt, t¹o m«i tr­êng b×nh ®¼ng cho c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng, nh­ng ®©y còng lµ 1 gi¶i ph¸p cÇn thiÕt v× trong thêi ®iÓm hiÖn nay, vèn ng¾n h¹n ®ang bÞ ø ®äng cßn vèn trung vµ dµi h¹n th× thiÕu hôt. Tr­íc ®©y, c¸c tæ chøc tÝn dông cho r»ng vèn trung vµ dµi h¹n th× ph¶i cho vay víi l·i suÊt thÊp trong khi ®ã hä l¹i ph¶i huy ®éng vèn víi l·i suÊt cao nªn ®· cã sù h¹n chÕ trong viÖc cho vay nguån vèn nµy. Nh­ng hiÖn nay l·i suÊt cho vay vèn trung vµ dµi h¹n ®· cao h¬n vèn ng¾n h¹n th× hä l¹i cµng cho r»ng do viÖc huy ®éng khã kh¨n, chÞu søc Ðp cña l¹m ph¸t, rñi ro l·i suÊt lín... XuÊt ph¸t tõ vÊn ®Ò trªn, ®Ó khuyÕn khÝch ®­îc vèn ®Çu t­ trung vµ dµi h¹n th× kh«ng chØ ®¬n thuÇn trong viÖc quy ®Þnh c¸c møc l·i suÊt phï hîp ®èi víi vèn dµi h¹n mµ cßn cÇn ph¶i phèi hîp nhiÒu yÕu tè nh­: kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë møc võa ph¶i, ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông cÇn ph¶i cã mét m«i tr­êng kinh doanh thuËn lîi ®Ó cho hä cã thÓ yªn t©m khi cho c¸c doanh nghiÖp vay vèn dµi h¹n, cÇn ph¶i cã mét tæ chøc b¶o l·nh chuyªn lµm c«ng t¸c kiÓm tra, thÈm tra c¸c dù ¸n, ®¸nh gi¸ c¸c møc ®é kh¶ thi cña dù ¸n. L·i suÊt ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch khoa häc, phï hîp víi thùc tÕ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc Ng©n hµng Nhµ n­íc kh«ng nªn ®­a ra møc l·i suÊt qu¸ cao hoÆc qu¸ thÊp v× nÕu l·i suÊt qóa thÊp th× sÏ kh«ng kiÓm so¸t ®­îc l­îng tiÒn trong l­u th«ng, kh«ng kiÒm chÕ ®­îc l¹m ph¸t, g©y ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn c¸c tæ chøc tÝn dông lµm cho hä bÞ thua lç, ph¸ s¶n. Ng­îc l¹i, l·i suÊt qu¸ cao th× h¹n chÕ ®Çu t­ lµm cho nÒn kinh tÕ tr× trÖ kh«ng ph¸t triÓn... ChÝnh v× vËy, viÖc x©y dùng chÝnh s¸ch l·i suÊt cÇn ®­îc tÝnh to¸n khoa häc, tu©n thñ nguyªn t¾c l¹m ph¸t nhá h¬n l·i suÊt huy ®éng, nhá h¬n l·i suÊt cho vay vµ nhá h¬n tû suÊt lîi nhuËn b×nh qu©n. H¬n n÷a, ®Ó h¹ l·i suÊt Ng©n hµng Nhµ n­íc kh«ng nªn ¸p ®Æt khèng chÕ ®Çu vµo, cã nh­ thÕ th× c¸c tæ chøc tÝn dông míi ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh , t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh. MÆt kh¸c, ph¶i ®¶m b¶o nguyªn t¾c lµ kh«ng c¶n trë xu h­íng tù do ho¸ l·i suÊt th× Ng©n hµng Nhµ n­íc nªn chñ ®éng can thiÖp vµo l·i suÊt thÞ tr­êng th«ng qua l·i suÊt t¸i cÊp vèn, h¹n møc tÝn dông. ViÖc sö dông c«ng cô l·i suÊt néi tÖ cÇn ph¶i ®Æt trong mèi quan hÖ víi viÖc sö dông l·i suÊt ngo¹i tÖ ®Ó ¨n khíp vµ phèi hîp cïng chÝnh s¸ch tû gi¸, c¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi. ChØ cã nh­ vËy, ho¹t ®éng tÝn dông míi s«i ®éng vµ linh ho¹t h¬n, c¸c tæ chøc tÝn dông míi thùc sù trë thµnh trung t©m cung øng vèn cho nÒn kinh tÕ. 2. L·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng cho c¸c tæ chøc tÝn dông. Thùc tÕ ë n­íc ta, l·i suÊt cßn manh nÆng tÝnh chÝnh s¸ch x· héi g©y nhiÒu ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. Mét sè tæ chøc tÝn dông ph¶i thùc hiÖn chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc dïng vèn huy ®éng cña m×nh ®Ó cho vay ­u ®·i víi l·i suÊt thÊp vµ cã thÓ hä sÏ ph¶i chÞu lç cho nh÷ng kho¶n vay nµy. theo em, ®· lµ c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng kinh doanh th× tÊt c¶ cÇn ®­îc mét m«i tr­êng nh­ nhau, t¹o ra sù c¹nh tranh b×nh ®¼ng, cßn viÖc cho vay ­u ®·i hay hç trî c¸c dù ¸n lµ phÇn viÖc cña Nhµ n­íc vµ ph¶i thùc hiÖn chñ tr­¬ng “vay ra vay, xin ra xin”. TiÕn tíi thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét l·i suÊt, xo¸ bá chªnh lÖch gi­a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ. Sù chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt néi tÖ vµ l·i suÊt ngo¹i tÖ g©y ra kh«ng Ýt r¾c rèi cho ho¹t ®éng tÝn dông ë n­íc ta thêi gian qua: §èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ cã nhu cÇu vay vèn, tr­íc ®©y khi l·i suÊt ngo¹i tÖ thÊp h¬n l·i suÊt néi tÖ, hä t×m mäi c¸ch ®Ó vay ngo¹i tÖ cßn mét sè tæ chøc tÝn dông dïng kho¶n tiÒn huy ®éng ®Ó mua tÝn phiÕu kho b¹c Nhµ n­íc cã thÓ bÞ lç Ýt, sau ®ã dïng tÝ n phiÕu ®Ó thÕ chÊp vay ngo¹i tÖ víi l·i suÊt thÊp tõ ®ã ®æi ra néi tÖ ®Ó cho vay nh»m ¨n chªnh lÖch. Mét vÊn ®Ò kh¸c cÇn quan t©m, khi l·i suÊt néi tÖ cao h¬n so víi l·i suÊt ngo¹i tÖ g©y ra t×nh tr¹ng tÝn dông ngoµi n­íc víi søc Ðp víi tÝn dông trong n­íc. C¸c nguån ngo¹i tÖ tõ n­íc ngoµi chuyÓn vµo ViÖt Nam sau ®ã ®­îc ®æi sang tiÒn ViÖt Nam råi ®em göi ng©n hµng ®Ó h­ëng l·i suÊt cao. §Ó gi¶i quyÕt vßng luÈn quÈn nµy, c¸ch duy nhÊt lµ rót ng¾n kho¶ng c¸ch chªnh lÖch gi÷a 2 lo¹i l·i suÊt nµy. Ngoµi nh÷ng gi¶i ph¸p nªu trªn, ®Ó chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc sù gãp phÇn thu hót ®­îc nguån vèn trong x· héi, ®ång thêi ®Ó c¸c tæ chøc tÝn dông ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× b¶n th©n chÝnh s¸ch l·i suÊt ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh nhÊt qu¸n, tr¸nh t×nh tr¹ng thay ®æi liªn tôc vÒ c¸c møc l·i suÊt lµm cho c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i th­êng xuyªn xoay xë víi c¸c quy ®Þnh míi, viÖc tÝnh lç l·i phøc t¹p. Môc lôc Lêi nãi ®Çu Ch­¬ng 1: Nh÷ng néi dung chÝnh cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng I. Néi dung cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. 1. Ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu 2. L·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ 3. C¸c c«ng cô kh¸c cña chÝnh s¸ch l·i suÊt II. Vai trß cña chÝnh s¸ch l·i suÊt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng Ch­¬ng II. ChÝnh s¸ch l·i suÊt cña ViÖt Nam trong thËp kû qua I. ChÝnh s¸ch l·i suÊt tÝn dông tõ 1986 - 1990 L·i suÊt tiÒn göi tiÕt kiÖm L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông II. ChÝnh s¸ch l·i suÊt thêi kú 1990 ®Õn nay ChÝnh s¸ch l·i suÊt thêi kú 1990 - 1996 L·i suÊt tiÒn göi vµ l·i suÊt cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ vµ d©n c­ L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay cña Ng©n hµng Nhµ n­íc ®èi víi c¸c tæ chøc tÝn dông kh¸c L·i suÊt vay gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng ChÝnh s¸ch l·i suÊt tõ ®Çu 1996 ®Õn nay III. Nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ n¨m 1990 ®Õn nay Nh÷ng mÆt tÝch cùc cña chÝnh s¸ch l·i suÊt Nh÷ng h¹n chÕ cña chÝnh s¸ch l·i suÊt. Ch­¬ng III. Mét sè gi¶i ph¸p ®èi víi chÝnh s¸ch l·i suÊt ë n­íc ta hiÖn nay C¸c gi¶i ph¸p hoµn thiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt L·i suÊt ph¶i ®­îc x¸c ®Þnh mét c¸ch khoa häc, phï hîp víi thùc tÕ ph¸t triÓn cña ®Êt n­íc L·i suÊt ph¶i ®¶m b¶o tÝnh c«ng b»ng, kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, t¹o ra m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng cho c¸c tæ chøc tÝn dông. PHô LôC THAM KH¶O