Sinh viên thực hiện: Nguyễn Văn Kiệt
MỤC LỤC
Lời nói đầu 1
Phần I: Chính sách tiền tệ quốc gia 3
I. Mục tiêu của chính sách tiền tệ quốc gia. 3
1. Quan điểm về chính sách tiền tệ quốc gia. 3
2. Mục tiêu của chính sách tiền tệ. 4
II. Các công cụ của chính sách tiền tệ quốc gia: 7
1. Cơ chế tác động của các công cụ chính sách tiền tệ đến các biến số kinh tế vĩ mô. 8
2. Các công cụ của chính sách tiền tệ. 11
Phần II. Chính sách lãi suất và hoạt động của thị trường mở ở Việt Nam thời gian qua 15
I. Điều hành chính sách lãi suất của NHNN thời gian qua. 15
1. Cơ chế điều hành chính sách lãi suất ở Việt Nam. 15
2. Kết quả của việc điều hành chính sách tiền tệ thông qua chính sách lãi suất, hạn chế của cơ chế điều chỉnh trực tiếp. 20
II. Nghiệp vụ thị trường mở ở Việt Nam. 24
1. Thực tiễn hoạt động của nghiệp vụ thị trường mở trong thời gian qua 24
2. Khắc phục hạn chế của hoạt động nghiệp vụ thị trường mở để nâng cao hiệu quả tác động của nghiệp vụ thị trường mở của chính sách tiền tệ. 26
Kết luận 31
Tài liệu tham khảo 32
33 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1521 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Chính sách tiền tệ - Chính sách lãi suất và nghiệp vụ thị trường mở trong hệ thống chính sách tiền tệ ở Việt Nam hiện nay, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
inh vµ n©ng cao ®êi sèng nh©n d©n”. Qua ®Þnh nghÜa nµy ta thÊy ®îc c¸c môc tiªu cô thÓ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh sau:
a. æn ®Þnh tiÒn tÖ:
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia ph¶i ®¶m b¶o sù æn ®Þnh tiÒn tÖ trong níc, ®ång tiÒn kh«ng bÞ mÊt gi¸ mét c¸ch ®ét ngét, nghiªm träng, kiÓm so¸t ®îc lîng tiÒn cung øng ®Ó tõ ®ã ®iÒu chØnh lîng tiÒn cung øng nh»m vµo c¸c môc tiªu kh¸c.
b. æn ®Þnh gi¸ c¶:
L¹m ph¸t lu«n lµ c¨n bÖnh kinh niªn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng. L¹m ph¸t lµm cho møc gi¸ c¶ chung t¨ng lªn g©y nªn t×nh tr¹ng bÊp bªnh cña nÒn kinh tÕ, khi l¹m ph¸t ë møc cao th× viÖc lËp kÕ ho¹ch trong t¬ng lai khã kh¨n, viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ rÊt khã kh¨n, cha nhiÒu rñi ro, g©y c¨ng th¼ng cho c¸c quan hÖ x· héi cña ®Êt níc… l¹m ph¸t cã t¸c ®éng rÊt sÊu ®Õn nÒn kinh tÕ khi nã ë møc cao. V× thÕ mét môc tiªu quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ã lµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t, gi÷ cho l¹m ph¸t ë møc thÊp ®Ó cã thÓ “kÝch thÝch” nÒn kinh tÕ t¨ng trëng, tøc lµ gi÷ cho møc gi¸ chung æn ®Þnh vµ ë møc t¨ng nhÑ phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ hiÖn ®¹i.
c. æn ®Þnh l·i suÊt:
L·i suÊt lµ biÓu hiÖn quan träng cña sù c©n ®èi gi÷a cung vµ cÇu tiÒn tÖ trong nÒn kinh tÕ. Khi cung vµ cÇu tiÒn tÖ (cÇu hay cung tr¸i phiÕu) biÕn ®éng sÏ lµm cho møc l·i suÊt chung trong nÒn kinh tÕ thay ®æi. Ta ®· biÕt, l·i suÊt chÝnh lµ chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn, lµ chi phÝ cña ngêi ®i vay, do ®ã khi l·i suÊt thay ®æi sÏ lµm cho chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn thay ®æi, chi phÝ cña ngêi vay biÕn ®éng. NÕu sù biÕn ®éng nµy lín sÏ ¶nh hëng lín ®Õn c¸c quyÕt ®Þnh kinh tÕ (cho vay, ®i vay, ®Çu t, mua tµi s¶n, tiªu dïng …) nÒn kinh tÕ kh«ng æn ®Þnh. L·i suÊt cßn t¸c ®éng ®Õn nhiÒu biÕn sè kinh tÕ vÜ m« kh¸c (tæng cÇu, GDP…), do ®ã viÖc ®iÒu chØnh cho l·i suÊt ë møc thÝch hîp, æn ®Þnh lu«n lµ mét môc tiªu quan träng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia.
d. æn ®Þnh tû gi¸:
§èi víi níc ta hiÖn nay, nÒn kinh tÕ ®îc më cöa dÇn (tõ 1986, khi thay ®æi c¬ chÕ kinh tÕ ), xu híng giao lu héi nhËp kinh tÕ lµ tÊt yÕu th× tû gi¸ lµ mét biÕn sè rÊt quan träng. ViÖc héi nhËp kinh tÕ toµn cÇu ®· vµ ®ang ®a l¹i cho chóng ta nhiÒu c¬ vµ th¸ch thøc lín ®èi víi viÖc t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ. tû gi¸ cã t¸c ®éng ®Õn kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ trong níc ®èi víi hµng ho¸ níc ngoµi. Do vËy viÖc ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi môc tiªu æn ®Þnh trªn thÞ trêng ngo¹i hèi, æn ®Þnh tû gi¸ ë møc ®é sao cho cã lîi nhÊt cho sù ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt níc ®Ó xu híng héi nhËp giao lu víi quèc tÕ thùc sù cã hiÖu qu¶ lu«n lµ môc tiªu cÇn thiÕt vµ quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia nãi riªng vµ c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« nãi chung.
e. æn ®Þnh c¸c thÞ trêng tµi chÝnh:
ThÞ trêng tµi chÝnh lµ mét thÞ trêng hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. thÞ trêng tµi chÝnh ra c¸c nguån vèn ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Khi thÞ trêng tµi chÝnh kh«ng æn ®Þnh sÏ cã ¶nh hëng ®Õn nhiÒu lÜnh vùc (®Çu t, tiªu dïng, vèn, t¨ng trëng…) vµ g©y nªn sù bÊt æn cho nÒn kinh tÕ. Trong giai ®o¹n hiÖn nay, thÞ trêng tµi chÝnh ph¸t triÓn ë cÊp ®é cao, thÞ trêng tµi chÝnh cña mçi quèc gia cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi thÞ trêng tµi chÝnh cña c¸c quèc gia kh¸c vµ toµn thÕ giíi. Sù biÕn ®éng cña thÞ trêng tµi chÝnh quèc tÕ lu«n t¸c ®éng ®Õn thÞ trêng tµi chÝnh cña mçi quèc gia. Cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ ë khu vùc §«ng Nam ¸ ®· lan ra c¶ khu vùc réng trªn thÕ giíi vµ nã còng t¸c ®éng sÊu ®Õn thÞ trêng tµi chÝnh níc ta vµ nÒn kinh tÕ. (1997).
ChÝnh v× vËy, môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn lµ viÖc gi÷ æn ®Þnh thÞ trêng tµi chÝnh. Môc tiªu nµy cã quan hÖ chÆt chÏ víi c¸c môc tiªu kh¸c nh l·i suÊt, gi¸ c¶ …
f. §¶m b¶o c«ng ¨n viÖc lµm cao:
ViÖc lµm cao kh«ng nh÷ng lµ mét môc tiªu kinh tÕ mµ cßn lµ mét môc tiªu x· héi ®èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c chÝnh s¸ch vÜ m« kh¸c. Lao ®éng lµ mét nguån lùc quan träng trong nÒn kinh tÕ x· héi. C«ng ¨n viÖc lµm cµng cao tøc lµ ta cµng sö dông ®îc nhiÒu nguån lùc cña x· héi, thu nhËp cña nÒn kinh tÕ t¨ng lªn. §Æc biÖt khi tû lÖ lµm viÖc cao tøc lµ phÇn thÊt nghiÖp gi¶m ®i, nh÷ng tÖ n¹n x· héi, t¸c ®éng tiªu cùc cña thÊt nghiÖp mang l¹i còng gi¶m, ®©y lµ ®iÒu rÊt tèt cho môc tiªu x· héi. §Æc biÖt, ®èi víi níc ta chóng ta ®ang x©y dùng XHCN ®Ó tiÕn lªn CNCS th× viÖc ®¶m b¶o lµm sao cho “d©n giµu, níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh”, “ai còng cã c¬m ¨n ¸o mÆc” lµ môc tiªu hµng ®Çu vµ l©u dµi, nªn c«ng ¨n viÖc lµm ®Çy ®ñ gãp phÇn thùc hiÖn môc tiªu mang tÝnh chÊt chiÕn lîc trªn.
h. T¨ng trëng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ:
§©y lµ môc tiªu chung, bao trïm lªn c¸c môc tiªu kh¸c vµ lµ môc tiªu cèt lâi cña chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«. TÊt c¶ lµ lµm sao cho nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh, æn ®Þnh tr¸nh ®îc c¸c cuéc khñng ho¶ng, suy tho¸i… tõ ®ã ®Ó dÇn ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, gãp phÇn x©y dùng c¬ së vËt chÊt cho CNXH.
ë ®©y ta cÇn quan t©m vµ ph©n biÖt hai môc tiªu lµ t¨ng trëng vµ ph¸t triÓn. Môc tiªu t¨ng trëng chØ nãi lªn ®îc phÇn lîng cña ph¸t triÓn, t¨ng trëng ph¶i ®ång thêi víi æn ®Þnh nÒn kinh tÕ, n©ng cao møc sèng ngêi d©n, tû lÖ thÊt nghiÖp thÊp, l¹m ph¸t ®îc kiÒm chÕ ë møc võa ph¶i… ®ã sÏ lµ môc tiªu ph¸t triÓn. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cÇn c©n nh¾c vµ híng vµo môc tiªu cèt lâi nhÊt lµ ph¸t triÓn kinh tÕ.
C¸c môc tiªu trªn cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã mèi quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, chóng liªn hÖ bæ xung thóc ®Èy nhau vµ còng cã khi t¸c ®éng tr¸i ngîc nhau. Ch¼ng h¹n l·i suÊt æn ®Þnh gãp phÇn æn ®Þnh thÞ trêng tµi chÝnh, viÖc lµm cao th× t¨ng trëng m¹nh, tuy nhiªn t¨ng trëng m¹nh cã thÓ lµm cho gi¸ c¶ kh«ng æn ®Þnh tøc l¹m ph¸t cã thÓ cao.
ChÝnh v× vËy mµ viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i nh»m vµo c¸c môc tiªu cô thÓ nµo vµ lu«n ph¶i xem xÐt trªn tÊt c¶ c¸c môc tiªu kh¸c ®Ó nh»m vµo môc tiªu nµy mµ kh«ng ¶nh hëng lín vµ h¹n chÕ ®Õn môc tiªu kh¸c vµ lu«n ph¶i híng vµo môc tiªu l©u dµi cèt lâi. Lu«n ®Æt chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®i liÒn vµ quan hÖ chÆt chÏ víi chÝnh s¸ch vÜ m« kh¸c ®Ó nh»m vµo môc tiªu chung lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ x· héi ë møc cao.
II. C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia:
Môc ®Ých cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ nh»m ®iÒu tiÕt lîng tiÒn lu th«ng, sù ®iÒu tiÕt nµy thÓ hiÖn qua hai híng: më réng tiÒn tÖ vµ th¾t chÆt tiÒn tÖ. ViÖc ®iÒu tiÕt lîng cung tiÒn nh thÕ nµo ®Ó cho nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn mét c¸ch nhÞp nhµng lu«n lµ vÊn ®Ò nan gi¶i cña c¸c quèc gia, thiÕu hay thõa tiÒn lu«n cã t¸c ®éng tiªu cùc cña nã. Tuy nhiªn trong thùc tÕ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tuú vµo tõng thêi kú ph¸t triÓn kinh tÕ, tuú voµ hoµn c¶nh cô thÓ cña nÒn kinh tÕ x· héi mµ sö dông chÝnh s¸ch th¾t chÆt hay më réng tiÒn tÖ. §©y lµ vÊn ®Ò mang tÝnh nh¹y c¶m cña c¸c nhµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
§Ó lµm ®îc ®iÒu nµy Ng©n hµng trung ¬ng ph¶i sö dông hµng lo¹t c¸c c«ng cô nh: Dù tr÷ b¾t buéc, l·i suÊt, tû gi¸ hèi ®o¸i, t¸i cÊp vèn, nghiÖp vô thÞ trêng më.
Trong ph¹m vi bµi nghiªn cøu nµy chØ tËp trung vµo viÖc nghiªn cøu hai c«ng cô chÝnh ®ã lµ l·i suÊt vµ nghiÖp vô thÞ trêng më.
1. C¬ chÕ t¸c ®éng cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Õn c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m«.
a. Cung cÇu tiÒn tÖ:
* Møc cung tiÒn tÖ lµ tæng sè tiÒn cã kh¶ n¨ng thanh to¸n. Møc cung tiÒn bao gåm: tiÒn mÆt ®ang lu hµnh vµ c¸c kho¶n tiÒn göi kh«ng kú h¹n t¹i c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i.
Møc cung tiÒn phô thuéc vµo c¸c nh©n tè sau:
+ Lîng tiÒn c¬ së
+ Tû lÖ dù tr÷ cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i (phô thuéc vµo tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc vµ tû lÖ dù tr÷ d thõa cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i)
+ Tû lÖ gi÷ tiÒn mÆt cña c«ng chóng
Ng©n hµng Trung ¬ng víi c¸c c«ng cô tiÒn tÖ trong tay cã thÓ t¸c ®éng vµo lîng tiÒn th«ng qua:
+ Qu¶n lý lîng tiÒn c¬ së (do NHTW n¾m gi÷ quyÒn ph¸t hµnh tiÒn)
+ Quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i (nã t¸c ®éng ®Õn sè nh©n tiÒn ® t¸c ®éng ®Õn lîng tiÒn dù tr÷ vµ lîng tiÒn lu th«ng NHTW sö dông ba c«ng cô kh¸c)
Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc
L·i suÊt chiÕt khÊu, t¸i chiÕt khÊu
NghiÖp vô thÞ trêng
* CÇu tiÒn lµ khèi lîng tiÒn cÇn ®Ó chi tiªu thêng xuyªn, ®Òu ®Æn cho nhu cÇu tiªu dïng c¸ nh©n vµ kinh doanh s¶n xuÊt.
CÇu tiÒn phô thuéc:
Thu nhËp thùc tÕ (tû lÖ thuËn)
L·i suÊt (t¬ng quan nghich)
MS
i
i0
MD
M
§iÓm c©n b»ng thÞ trêng tiÒn tÖ
* Cung vµ cÇu tiÒn tÖ c©n b»ng sÏ x¸c ®Þnh møc l·i suÊt c©n b»ng vµ tæng lîng tiÒn c©n b»ng.
Khi NHTW ®iÒu chØnh c¸c møc cung øng tiÒn ë c¸c møc ®é kh¸c nhau th× l·i suÊt danh nghÜa cña nÒn kinh tÕ sÏ thay ®æi. Khi l·i suÊt thay ®æi sÏ t¸c ®éng ®Õu tiªu dïng vµ ®Çu t lµm cho chóng thay ®æi tiªu dïng vµ ®Çu t lµ yÕu tè cña tæng cÇu do ®ã tæng cÇu thay ®ái lµm GNP thay ®æi.
VÝ dô: Khi NHNN ®iÒu chØnh t¨ng cung tiÒn ® ®êng MS dÞch ph¶i lµm l·i suÊt c©n b»ng gi¶m ® gi¸ tr¸i phiÕu t¨ng ® gi¸ trÞ hiÖn t¹i cña thu nhËp t¬ng l¹i cã gi¸ h¬n ® tiªu dïng t¨ng lªn ë mçi møc thu nhËp.
MÆt kh¸c: L·i suÊt gi¶m ® Chi phÝ c¬ héi cña viÖc gi÷ tiÒn gi¶m
Chi phÝ vay tiÒn gi¶m ® cã nhiÒu dù ¸n lín ®îc ®Çu t
Khi tiªu dïng t¨ng, ®Çu t gi¶m ® tæng cÇu t¨ng ® GDP gi¶m ® gi¸ t¨ng (l¹m ph¸t)
Ngîc l¹i: MS gi¶m ® ®êng MS dÞch ph¶i ® l·i suÊt t¨ng ® tiªu dïng gi¶m, ®Çu t t¨ng ® tæng cÇu gi¶m ® gi¸ gi¶m.
b. M« h×nh IS-LM
* §êng IS lµ tËp hîp c¸c tæ hîp kh¸c nhau gi÷a l·i suÊt vµ thu nhËp phï hîp víi sù c©n b»ng cña thÞ trêng hµng ho¸.
* §êng LM biÓu thÞ nh÷ng tæ hîp kh¸c nhau gi÷a l·i suÊt vµ thu nhËp phï hîp víi sù c©n b»ng cña thÞ trêng tiÒn tÖ.
* Sù c©n b»ng cña IS-LM
E0
i
i0
ML
Y
Y
E0
i
i0
ML
Y
Y
Þ §iÓm c©n b»ng cña c¶ hai thÞ trêng hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ i0 vµ Y0 lµ møc l·i suÊt vµ thu nhËp c©n b»ng c¶ hai thÞ trêng hµng ho¸ vµ tiÒn tÖ.
- ChÝnh s¸ch thÞ trêng t¸c ®éng ®Õn MS lµm cho LM dÞch chuyÓn vµ thay ®æi l·i suÊt vµ thu nhËp cña nÒn kinh tÕ.
* ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng.
Khi NHTW ®iÒu chØnh t¨ng lîng tiÒn MS lµm ®êng LM dÞch chuyÓn sang ph¶i, thÞ trêng c©n b»ng ë møc l·i suÊt míi i1,i0, thu nhËp quèc d©n Y1 > Y0.
i
i0
i1
E0
LM0
LM1
E1
IS
Y0
Y1
Y
* ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ thu hÑp
i
i0
i1
E0
LM0
LM1
E1
IS
Y0
Y1
Y
Khi NHNN ®iÒu chØnh gi¶m lîng tiÒn lu th«ng (nÒn kinh tÕ r¬i vµo t×nh tr¹ng qu¸ nãng) lµm MS gi¶m, ®êng LM dÞch tr¸i lµm ®iÓm c©n b»ng míi cña nÒn kinh tÕ ë ®iÓm E1 víi i1>i0, Y1 <Y0 Þ l¹m ph¸t t¨ng,twang GDP
2. C¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Møc cung øng tiÒn MS tû lÖ thuËn víi sè nh©n tiÒn tÖ. Khi tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc hay gi¶m sÏ lµm cho sè nh©n tiÒn gi¶m hay t¨ng tõ ®ã t¸c ®éng lµm gi¶m hay t¨ng lîng cung øng tiÒn MS.
Ch¼ng h¹n, khi nÒn kinh tÕ ®ang ë t×nh tr¹ng qu¸ nãng (møc t¨ng trëng qu¸ cao so víi møc b×nh thêng l¹m ph¸t cao …). §Ó gi¶m bít t×nh tr¹ng nµy NHNN thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th¾t chÆt, ®iÒu chØnh gi¶m møc cung tiÒn. Ch¼ng h¹n, NHNN dïng c«ng cô quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc. Lóc nµy NHNN sÏ quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®èi víi c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ë møc cao. Sè nh©n tiÒn tÖ sÏ gi¶m xuèng vµ møc cung tiÒn gi¶m ®êng LM dÞch chuyÓn sang tr¸i lµm cho l·i suÊt t¨ng Þ tiªu dïng vµ ®Çu t gi¶m Þ tæng cÇu gi¶m Þ s¶n lîng gi¶m vµ gi¸ c¶ gi¶m tøc lµ t×nh tr¹ng qu¸ nãng cña nÒn kinh tÕ ®· ®îc h¹n chÕ.
Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ th× c«ng cô nµy cã nhiÒu h¹n chÕ, ®«i khi kh«ng ®¹t ®îc hiÖu qu¶ nh mong muèn bëi v×: Sè nh©n tiÒn tÖ kh«ng chØ phô thuéc vµo tØ lÖ dù tr÷ b¾t buéc mµ cßn phô thuéc vµo hµnh vi cña c«ng chóng (gi÷ tiÒn hay göi tiÒn) vµ hµnh vi cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i (dù tr÷ d thõa). ChÝnh v× thÕ mµ hiÖu qu¶ cña c«ng cô nµy rÊt h¹n chÕ, nhiÒu lóc NHNN rÊt khã kiÓm so¸t ®îc sè nh©n tiÒn. Do ®ã c«ng cô quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ®îc sö dông rÊt Ýt vµ dÇn ®îc thay thÕ b»ng c¸c c«ng cô kh¸c cã hiÖu qu¶ h¬n.
b. L·i suÊt chiÕt khÊu – t¸i chiÕt khÊu:
Lµ l·i suÊt NHTW quy ®Þnh khi hä cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vay tiÒn ®Ó ®¶m b¶o cã ®Çy ®ñ hoÆc t¨ng thªm dù tr÷ cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. Khi l·i suÊt chiÕt khÊu thÊp h¬n l·i suÊt thÞ trêng vµ ®iÒu kiÖn cho vay thuËn bëi sÏ lµ tÝn hiÖu khuyÕn khÝch c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vay tiÒn ®Ó t¨ng dù tr÷ vµ më réng cho vay dÉn ®Õn møc cung tiÒn sÏ t¨ng lªn.
L·i suÊt t¸i chiÕt khÊu lµ l·i suÊt quy ®Þnh cña NHTW khi hä thùc hiÖn cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vay tiÒn qua h×nh thøc chiÕt khÊu l¹i c¸c th¬ng phiÕu cña Ng©n hµng th¬ng m¹i ®· chiÕt khÊu cho kh¸ch hµng cña hä.
VËy khi l·i suÊt chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu thay ®æi sÏ t¸c ®éng ®Õn dù tr÷ (cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ) vµ quy m« cho vay cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i, tõ ®ã t¸c ®éng ®Õn lîng cung øng tiÒn MS vµ t¸c ®éng ®Õn c¸c biÕn sè kinh tÕ vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. §©y chÝnh lµ c¬ së cho viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c«ng cô l·i suÊt chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu cu¶ NHTW.
VÝ dô: Khi nÒn kinh tÕ ë møc t¨ng trëng chËm t×nh tr¹ng thiÕu ph¸t triÓn … (nÒn kinh tÕ nguéi l¹nh) ®Ó kÝch thÝch sù t¨ng trëng cña nÒn kinh tÕ, NHTW thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng b»ng viÖc ®iÒu chØnh t¨ng cung tiÒn qua c«ng cô l·i suÊt chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu. NHTW sÏ quy ®Þnh møc l·i suÊt chiÕt khÊu vµ t¸i chiÕt khÊu thÊp h¬n møc l·i suÊt huy ®éng vèn cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i. Khi ®ã c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i sÏ tÝch cùc vay tiÒn cña NHTW ®Ó më réng cho vay. Møc cung tiÒn MS t¨ng lªn Þ ®êng LM dÞch ph¶i lµm l·i suÊt gi¶m Þ ®Çu t, tiªu dïng t¨ng Þ tæng cÇu t¨ng Þ thu nhËp quèc d©n t¨ng Þ gi¸ t¨ng (thiÓu ph¸t ®îc kh¾c phôc)
C«ng cô nµy còng kh¸ quan träng khi c«ng cô thÞ trêng më cöa ph¸t triÓn.
d. Ho¹t ®éng thÞ trêng më:
ThÞ trêng më cöa lµ thÞ trêng tiÒn tÖ cña NHTW ®îc sö dông ®Ó mua b¸n tr¸i phiÕu kho b¹c cña Nhµ níc.
Muèn t¨ng hay gi¶m møc cung tiÒn tÖ, NHTW sÏ mua tr¸i phiÕu ë thÞ trêng më hay b¸n chóng. KÕt qu¶ lµ hä ®· ®a thªm vµo hay rót ra thÞ trêng mét lîng tiÒn c¬ së b»ng c¸ch t¨ng dù tr÷ hay gi¶m cña c¸c NHTM, dÉn ®Õn kh¶ n¨ng cho vay t¨ng hay gi¶m, t¨ng hay gi¶m møc tiÒn göi nhê sè nh©n tiÒn tÖ. KÕt qu¶ cuèi cïng lµ møc cung tiÒn t¨ng (hay gi¶m) gÊp béi so víi sè tiÒn mua tÝn phiÕu (hay b¸n ) cña NHTW.
§©y lµ mét c«ng cô hÕt søc h÷u hiÖu ®èi víi viÖc ®iÒu chØnh møc cung tiÒn cña NHTW. Nã ®¸p øng mét c¸ch nhanh chãng, kÞp thêi vµ hoµn toµn mang l¹i tÝnh chñ ®éng cho NHTW khi häc ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ b»ng c¸ch ®iÒu chØnh møc cung tiÒn. C«ng cô nµy lµ c«ng cô rÊt quan träng, nã ®îc sö dông réng r·i vµ dÇn lµ c«ng cô chÝnh ®èi víi tÊt c¶ c¸c NHTW cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi khi thùc hiÖn ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ th«ng qua møc cung tiÒn.
e. L·i suÊt:
Lµ c«ng cô mang tÝnh chÊt trùc tiÕp cña NHTW khi hä ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ. Nã ®îc thÓ hiÖn qua viÖc NHTW quy ®Þnh trùc tiÕp ®èi víi l·i suÊt cña nÒn kinh tÕ th«ng qua sµn l·i suÊt, trÇn l·i suÊt, l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é cho phÐp. Tõ l·i suÊt nµy mµ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i quy ®Þnh l·i suÊt tÝn dông cô thÓ cña m×nh.
Ta ®· biÕt, l·i suÊt cã t¸c ®éng ®Õn tiªu dïng vµ ®Çu t do ®ã nã t¸c ®éng ®Õn cÇu. Tæng cÇu thay ®æi sÏ lµm cho thu nhËp quèc d©n thay ®æi vµ viÖc lµm, l¹m ph¸t biÕn ®éng. Khi NHTW quy ®Þnh møc l·i suÊt chung (cã thÓ lµ l·i suÊt c¬ b¶n + biªn ®é dao ®éng, sµn vµ trÇn l·i suÊt …) ë c¸c møc ®é kh¸c nhau th«ng qua c¸c biÕn ®éng trung gian sÏ lµm thay ®æi c¸c biÕn sè cña nÒn kinh tÕ quèc d©n tuú theo môc tiªu cña sù ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch.
L·i suÊt lµ kÕt qu¶ qu¶ ph¶ ¸nh c©n b»ng cung cÇu trª thÞ trêng tiÒn tÖ. Tøc lµ, khi trªn thÞ trêng tiÒn tÖ mµ cung hay cÇu tiÒn tÖ thay ®æi sÏ lµm Cöa ¤ng thÞ trêng tiÒn tÖ c©n b»ng ë c¸c møc ®é kh¸c nhau, vµ l·i suÊt c©n b»ng ph¶n ¸nh c¸c møc c©n b»ng ®ã.
ViÖc NHTW sö dông c«ng cô l·i suÊt, tøc lµ quy ®Þnh l·i suÊt mét c¸ch trùc tiÕp ®«i khi kh«ng ph¶n ¸nh ®îc ®iÓm c©n b»ng cung cÇu trªn thÞ trêng, ®iÒu ®ã cã t¸c dông tiªu cùc h×nh thµnh thÞ trêng ngÇm, h¹n chÕ viÖc cho vay cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i lµm ø ®äng vèn, k×m h·m lu th«ng tiÒn tÖ….
ChÝnh v× thÕ, viÖc thay thÕ c«ng cô trùc tiÕp l·i suÊt b»ng c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó l·i suÊt ®îc tù do biÕn ®æi ph¶n ¸nh cung cÇu tiÒn tÖ, vèn lµ ®iÒu cÇn thiÕt vµ ®óng ®¾n, cÇn thùc hiÖn…
f. Tû gi¸
Tû gi¸ lµ mét chÝnh s¸ch quan träng ®èi víi mét nÒn kinh tÕ më. Tû gi¸ ph¶n ¸nh kÕt qu¶ c©n b»ng cña thÞ trêng ngo¹i tÖ, nã cã ¶nh hëng ®Õn kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña mét quèc gia, kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ níc nµy so víi níc kh¸c. ViÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tû gi¸ b»ng viÖc quy ®Þnh tû gi¸ mét c¸ch cøng nh¾c hay ®Ó cho tû gi¸ ®îc tù do biÕn ®éng ph¶n ¸nh cung cÇu ngo¹i tÖ lµ tuú thuéc vµo mçi quèc gia vµ tuú vµo thêi kú vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ. Xu híng chung cña c¸c quèc gia lµ ®Ó cho tû gi¸ ®îc biÕn ®æi tù do ph¶n ¸nh cung cÇu ngo¹i tÖ. Nhµ níc chØ ®iÒu hµnh tû gi¸ th«ng qua viÖc t¸c ®éng ®Õn cung ngo¹i tÖ.
* Trªn ®©y lµ 6 c«ng cô chÝnh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc tèt vµ cã hiÖu qu¶ cÇn cã sù phèi hîp gi÷a c¸c c«ng cô vµ lu«n kÕt hîp víi c¸c c«ng chÝnh s¸ch vÜ m« kh¸c. Trong 6 c«ng cô trªn th× 3 c«ng cô thÞ trêng më, tû gi¸ vµ l·i suÊt lµ c¸c c«ng cô quan träng nhÊt.
Trong ph¹m vi bµi vi bµi cøu phÇn thùc tÕ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chØ tËp chung vµo 2 c«ng cô chÝnh s¸ch, ®ã lµ l·i suÊt vµ nghiÖp vô thÞ trêng më.
PhÇn II. ChÝnh s¸ch l·i suÊt vµ ho¹t ®éng cña thÞ trêng më ë ViÖt Nam thêi gian qua
I. §iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt cña NHNN thêi gian qua.
1. C¬ chÕ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt ë ViÖt Nam.
Thùc tr¹ng c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ë ViÖt Nam cã thÓ chia thµnh c¸c giai ®o¹n sau:
Giai ®o¹n 1986-1990
Giai ®o¹n 1991-1995
Giai ®o¹n 1996-8/2000
Giai ®o¹n 8/2000-8/2000
Giai ®o¹n 8/2000 trë ®i
§©y lµ bíc ngoÆt trong c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt theo híng tiÕn tíi tù do l·i suÊt do c¬ chÕ l·i suÊt tríc ®©y cha cã møc l·i suÊt nµo ®ãng vai trß lµ l·i suÊt chñ ®¹o, ®Þnh híng cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh møc l·i suÊt kinh doanh. Tõ tríc 8/2000, c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt lµ quy ®Þnh møc trÇn l·i suÊt, nghÜa lµ giíi h¹n c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i kh«ng ®îc cho vay víi l·i suÊt vît qu¸ møc nµy. BiÖn ph¸p ®ã nh»m b¶o vÖ cho ngêi vay kh«ng bÞ Ðp bëi c¸c Ng©n hµng. ThÝ dô ®Çu n¨m 2000 NHNN quy ®Þnh møc l·i suÊt cho vay tèi ®a hiÖn hµnh lµ: 0,85%/th¸ng ®èi víi cho vay néi tÖ khu vùc thµnh thÞ, 1,0%/th¸ng ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi USD tèi ®a ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ c¸c møc l·i suÊt tiÒn göi USD tèi ®a hiÖn hµnh lµ 0,5%/n¨m ®èi víi tiÒn göi kh«ng kú h¹n 2,5%/n¨m ®èi víi tiÒn göi cã kú h¹n ®Õn 6 th¸ng vµ 3%/n¨m, ®èi víi tiÒn göi cã kú h¹n trªn 6 th¸ng.
Tuy nhiªn chÝnh s¸ch trÇn l·i suÊt chØ thÝch hîp trong trêng hîp:
Nhu cÇu tÝn dông lín h¬n cung tÝn dông
- Ng©n hµng ho¹t ®éng trong mét m«i trêng ®éc quyÒn .
Trong ®iÒu kiÖn nh thÕ, Ng©n hµng lu«n cho vay víi møc l·i suÊt tèi ®a, kh«ng quan t©m ®Õn viÖc tiÕt kiÖm chi phÝ hay th¸i ®é phôc vô. ThÕ nhng, t×nh h×nh 1999 (nhÊt lµ c¸c th¸ng cuèi n¨m 1999) ®iÒu kiÖn thÞ trêng tÝn dông ®· thay ®æi. Nhu cÇu vay thu hÑp l¹i, c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ®äng vèn kh«ng cho vay ra ®îc, tÝnh thiÕu æn ®Þnh ë ngêi vay ®· xuÊt hiÖn nhiÒu h¬n theo quy luËt thÞ trêng, ®Æc biÖt lµ cã sù c¹nh tranh cña c¸c níc trong khu vùc. T×nh tr¹ng kh¸ch hµng vay vèn gi¶m ®i, nhng c¸c tæ chøc tÝn dông l¹i gia t¨ng vÒ sè lîng dÉn ®Õn sù c¹nh tranh quyÕt liÖt gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông. TÝnh quyÕt liÖt cµng trë nªn gay g¾t h¬n khi mµ ®iÒu kiÖn thÞ trêng tiÒn tÖ cßn cha phong phó, c¸c dÞch vô kh¸c cßn ®¬n s¬, lîi nhuËn Ng©n hµng hÇu hÕt lµ tõ ho¹t ®éng cho vay mang l¹i, nªn viÖc tranh giµnh thÞ trêng s¶y ra chØ cßn b»ng c¸ch h¹ l·i suÊt.
- ViÖc c¹nh tranh h¹ l·i suÊt ®a ®Õn hiÖn tîng nghÞch lý, doanh sè lín, rñi ro cao nhng tû suÊt lîi nhuËn l¹i nhá, thay v× rñi ro cao th× lîi nhuËn cao.
- ViÖc c¹nh tranh h¹ l·i suÊt giµnh giËt kh¸ch hµng ®a ®Õn mét sù véi v· trong kiÓm tra c¸c ®iÒu kiÖn vay vèn, thËm chÝ bá qua c¶ c¸c yÕu tè ph¸p nh©n cña doanh nghiÖp (nh cho c¸c chi nh¸nh, c¸c C«ng ty phô thuéc vay khi cha cã sù ®ång ý cua C«ng ty mÑ …)
- ViÖc c¹nh tranh l·i suÊt ®a ®Õn t×nh tr¹ng kh¸ch hµng ch¹y vßng quanh c¸c Ng©n hµng vay Ng©n hµng ®Ó tr¶ nî Ng©n hµng kh¸c lµm mÊt tÝnh æn ®Þnh, ®a ®Õn Ng©n hµng kh«ng ®ñ thêi gian vµ ®iÒu kiÖn ®Ó kiÓm so¸t kh¸ch hµng, bëi v× kh¸ch hµng chØ dõng l¹i ë mét Ng©n hµng víi thêi gian kh¸ ng¾n.
- ViÖc c¹nh tranh cßn ®a ®Õn t×nh tr¹ng cho vay kh«ng cßn quan t©m ®Õn tÝnh thêi vô, tÝnh chu kú s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp…
- ViÖc c¹nh tranh h¹ l·i suÊt nh vËy lµm Ng©n hµng bÞ thiÖt h¹i. Lîi nhuËn Ýt kh«ng ®ñ lËp quü dù phßng cho rñi ro trong ho¹t ®éng kinh tÕ, lîi nhuËn Ýt kh«ng ®ñ tÝch luü ®Ó ®æi míi l¹i hÖ thèng trang thiÕt bÞ ®Ó theo kÞp c¸c Ng©n hµng Nhµ níc trong khu vC«ng ty nãi chng vµ chi nh¸nh cña hä ®ang ho¹t ®éng t¹i ViÖt Nam nãi riªng. ThËm chÝ viÖc c¹nh tranh ®ã cßn lµm cho kh«ng Ýt c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn cã nguy c¬ kh«ng cßn kh¶ n¨ng ho¹t ®éng bëi kh«ng ®ñ bï ®¾p chi phÝ.
Tríc t×nh tr¹ng nh thÕ th× chÝnh s¸ch l·i suÊt ®iÒu hµnh b»ng trÇn l·i suÊt xem ra kh«ng cßn thÝch hîp lóc nµy kh«ng cßn Ng©n hµng nµo ¸p dông l·i suÊt tèi ®a ®Ó cho vay mµ chØ cè g¾ng tèi thiÓu l·i suÊt ®Ó giµnh kh¸ch hµng.
§Ó phï hîp víi thùc thiÔn vµ khøc phôc nh÷ng bÊt cËp cña chÝnh s¸ch l·i suÊt ®iÒu hµnh b»ng trÇn l·i suÊt, Ng©n hµng Nhµ níc ®· kÞp thêi thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt chuyÓn tõ ®iÒu hµnh b»ng trÇn l·i suÊt sang quy ®Þnh l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi c¸c lo¹i tiÒn cho vay cña c¸c tæ chøc tÝn dông. ViÖc ®èi míi c¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt ®· ®îc quy ®Þnh trong c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt.
Theo luËt Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam: “Ng©n hµng Nhµ níc x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n vµ l·i suÊt t¸i cÊp vèn ” vµ “l·i suÊt c¬ b¶n lµ l·i suÊt do Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè lµm c¬ së cho c¸c tæ chøc tÝn dông Ên ®Þnh l·i suÊt kinh doanh ”
Trong b¸o c¸o cña ChÝnh phñ do thñ tëng Phan V¨n Kh¶i tr×nh bµy t¹i kú häp thø 6 Quèc héi kho¸ X – th¸ng 11/1999:
“Ng©n hµng cÇn sím thay viÖc ®Þnh l·i suÊt trÇn b»ng viÖc ¸p dông l·i suÊt c¬ b¶n theo luËt Ng©n hµng ®i ®«i víi sö dông c«ng cô ®iÒu tiÕt lu th«ng tiÒn tÖ phï hîp víi c¬ chÕ thÞ trêng… gi¶i ph¸p c¬ b¶n vµ l©u dµi lµ ®æi míi c¬ chÕ l·i suÊt ®ång thêi ®ßi hái c¸c doanh nghiÖp ph¶i lµm ¨n cã l·i, tr¶ ®îc nî… “
KÓ tõ ngµy 5/8/2000, theo quyÕt ®Þnh sè 241/Q§/NHNN mét cña thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc ®· chÝnh thøc thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh trÇn l·i suÊt cho vay b»ng c¬ chÕ l·i suÊt c¬ b¶n ®èi víi cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam vµ c¬ chÕ l·i suÊt thÞ trêng cã sù qu¶n lý ®èi víi cho vay b»ng ngo¹i tÖ. Theo ®ã, ®èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ®ång ViÖt Nam c¸c tæ chøc tÝn dông sÏ Ên ®Þnh l·i suÊt cho vay ®èi víi kh¸ch hµng trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n do Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè theo nguyªn t¾c l·i suÊt cho vay khong vît qu¸ møc l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é do thèng ®èc Ng©n hµng Nhµ níc quy ®Þnh cho tõng thêi kú. Trong ®ã, l·i suÊt c¬ b¶n ®îc Ng©n hµng Nhµ níc c«ng bè trªn c¬ së tham kh¶o møc l·i suÊt cho vay th¬ng m¹i ®èi víi kh¸ch hµng tèt nhÊt cña nhãm c¸c tæ chøc tÝn dông ®îc lùa chän theo quy ®Þnh cña thèng ®éc Ng©n hµng Nhµ níc trong tõng thêi kú, cßn biªn ®é th× ®îc c«ng bè hµng th¸ng trong trêng hîp cÇn thiÕt, Ng©n hµng Nhµ níc sÏ c«ng bè ®iÒu chØnh kÞp thêi.
C¬ chÕ ®iÒu hµnh l·i suÊt míi b»ng l·i suÊt c¬ b¶n nh thÕ ®îc h×nh thµnh trªn c¬ së nguyªn t¾c thÞ trêng nhng víi bíc ®i thÝch hîp, thËn träng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña thÞ trêng tiÒn tÖ, tõng bíc tiÕn tíi tù do ho¸ l·i suÊt, quèc tÕ ho¸ ho¹t ®éng tµi chÝnh trong níc, ®ång thêi víi c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ n©ng cao n¨ng lùc tµi chÝnh vµ n¨ng lùc ®iÒu hµnh cña c¸c tæ chøc tÝn dông, xö lý l·i suÊt VN§ trong mèi quan hÖ víi l·i suÊt ngo¹i tÖ vµ chÝnh s¸ch tû gi¸, qu¶n lý ngo¹i hèi. Cô thÓ lµ:
- §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng VN§: Ng©n hµng Nhµ níc bá viÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay cña tæ chøc tÝn dông ®èi víi kh¸ch hµng, chuyÓn sang x¸c ®Þnh vµ c«ng bè l·i suÊt c¬ b¶n víi tû lÖ % biªn ®é trªn, dùa trªn viÖc tham kh¶o l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n th«ng thêng cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ¸p dông ®èi víi kh¸ch hµng vay cã uy tÝn trong viÖc sö dông vèn vay, tr¶ nî, cã rñi ro thÊp. L·i suÊt cho vay vµ huy ®éng cña tæ chøc tÝn dông g¾n víi l·i suÊt c¬ b¶n. Theo ®ã, l·i suÊt cho vay cña tæ chøc tÝn dông cao nhÊt = l·i suÊt c¬ b¶n + tû lÖ %. ThÝ dô: T¹i thêi ®iÓm th¸ng 8/2000:
L·i suÊt c¬ b¶n lµ 0,75%/th¸ng
Biªn ®é trªn ®èi víi l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n lµ 0,3%/th¸ng.
Biªn ®é trªn ®èi víi l·i suÊt cho vay trung h¹n, dµi h¹n lµ 0,5%/th¸ng.
Víi l·i suÊt c¬ b¶n vµ biªn ®é nh trªn lµ phï hîp víi mÆt b»ng l·i suÊt ®· vµ ®ang ®îc h×nh thµnh trªn thÞ trêng n«ng th«n vµ thµnh thÞ hiÖn nay, kh«ng t¸c ®éng lµm thay ®æi l·i suÊt thÞ trêng vµ kh«ng t¹o ra t©m lý vÒ viÖc Ng©n hµng Nhµ níc t¨ng trÇn l·i suÊt.
- §èi víi l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ:
Cho vay b»ng §« la Mü: Bá viÖc quy ®Þnh trÇn l·i suÊt cho vay Ng©n hµng th¬ng m¹i ®èi víi kh¸ch hµng, chuyÓn sang c¬ chÕ l·i suÊt linh ho¹t, phï hîp víi thÞ trêng quèc tÕ nhng vÉn cã sù kiÓm so¸t cña Nhµ níc, cô thÓ lµ l·i suÊt cho vay ng¾n h¹n (tõ 18 n¨m trë lªn) kh«ng vît qu¸ møc SIBOR kú h¹n 6 th¸ng +2,5%/n¨m.
Cho vay b»ng c¸c lo¹i ngo¹i tÖ kh¸c: Do chiÕm tû lÖ nhá trong ho¹t ®éng tiÒn göi vµ tÝn dông trªn thÞ trêng nªn cho phÐp c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i tù xem xÐt quyÕt ®Þnh l·i suÊt tiÒn göi, l·i suÊt cho vay cña c¸c ngo¹i tÖ nµy trªn c¬ së l·i suÊt thÞ trêng quèc tÕ vµ cung cÇu vèn tÝn dông cña tõng lo¹i ngo¹i tÖ ë trong níc.
- C¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cung cÊp th«ng tin tham kh¶o cho Ng©n hµng Nhµ níc vÒ l·i suÊt bao gåm: Ng©n hµng ngo¹i th¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng c«ng th¬ng ViÖt Nam, Ng©n hµng ®Çu t vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam, Ng©n hµng n«ng nghiÖp vµ ph¸t triÓn n«ng th«n ViÖt Nam, Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ¸ ch©u, Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn Qu©n ®éi, Ng©n hµng ANZ, Ng©n hµng HSBC vµ Ng©n hµng VIDPUBLIC.
C¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch l·i suÊt ®ang híng tíi.
- Trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ trêng tiÒn tÖ hiÖn nay, c¬ chÕ l·i suÊt míi kh«ng lµm t¨ng mÆt b»ng l·i suÊt thÞ trêng t¹o ®iÒu kiÖn ®Ó tæ chøc tÝn dông huy ®éng vèn ë trong vµ ngoµi níc ë møc cao ®Ó ®¶m b¶o vèn cho t¨ng trëng tÝn dông cã chÊt lîng, ®¸p øng yªu cÇu cña chñ tr¬ng trÝch cÇu, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, æn ®Þnh gi¸ trÞ ®èi néi vµ ®èi ngo¹i c¶u ®ång ViÖt Nam.
- T¹o ®iÒu kiÖn cho tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng göi, vay vèn cã thÓ tho¶ thuËn ®Ó lùa chän l·i suÊt cè ®Þnh hoÆc l·i suÊt cã ®iÒu chØnh linh ho¹t, cã lîi cho c¸c bªn khuyÕn khÝch tæ chøc tÝn dông më réng huy ®éng vµ cho vay vèn trung vµ dµi h¹n. Riªng l·i suÊt cho vay b»ng ngo¹i tÖ tuy ®· tiÕp cËn dÇn víi th«ng lÖ quèc tÕ nhng sÏ thÊp h¬n mÆt b»ng thÞ trêng quèc tÕ, phï hîp víi cung cÇu vèn ngo¹i tÖ thÞ trêng trong níc hiÖn nay, cã lîi cho c¶ doanh nghiÖp vµ Ng©n hµng th¬ng m¹i, t¹o ®iÒu kiÖn Ng©n hµng th¬ng m¹i më réng cho vay vèn ngo¹i tÖ h¹n chÕ göi vèn ngo¹i tÖ ë níc ngoµi.
- T¹o khu«n khæ linh ho¹t cho c¸c tæ chøc khi ¸p dông l·i suÊt phï hîp víi ®Æc ®iÓm cña tõng vïng vµ møc ®é rñi ro theo thêi h¹n cho vay vµ ®èi tîng kh¸ch hµng vay nhng Ng©n hµng th¬ng m¹i vÉn kiÓm so¸t ®îc l·i suÊt ®Ó tr¸nh viÖc c¸c tæ chøc tÝn dông t¨ng l·i suÊt cho vay qu¸ møc, ¶nh hëng ®Õn ®Çu t cña nÒn kinh tÕ, thóc ®Èy ph©n bæ vèn tÝn dông linh ho¹t gi÷a c¸c lÜnh vùc kinh tÕ, khu vùc thµnh thÞ vµ n«ng th«n phï hîp víi sù ph¸t triÓn kh«ng ®Òu cña thÞ trêng tµi chÝnh níc ta hiÖn nay.
- Lµm cho mèi quan hÖ gi÷a l·i suÊt VN§ tû gi¸ l·i suÊt ngo¹i tÖ linh ho¹t h¬n, ph¶n ¸nh ®îc chÝnh x¸c h¬n cung cÇu vèn, ngo¹i tÖ, t¹o c¬ së cho Ng©n hµng Nhµ níc khi cÇn thiÕt cã thÓ can thiÖp ®Ó æn ®Þnh thÞ trêng.
§ång thêi viÖc triÓn khai c¬ chÕ l·i suÊt míi, Ng©n hµng Nhµ níc theo dâi chÆt chÏ sù diÔn biÕn cña kinh tÕ vÜ m« vµ thÞ trêng tiÒn tÖ kh¸c ®¶m b¶o cho sù vËn hµnh c¬ chÕ l·i suÊt míi phï hîp víi môc tiªu ®Ò ra.
2. KÕt qu¶ cña viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th«ng qua chÝnh s¸ch l·i suÊt, h¹n chÕ cña c¬ chÕ ®iÒu chØnh trùc tiÕp.
Trong thÕ giíi 10 n¨m qua, viÖc sö dông hÖ thèng c«ng cô ®iÒu tiÕt trùc tiÕp (h¹n møc tÝn dông, trÇn l·i suÊt, tû gi¸) nãi chung vµ cña chÝnh s¸ch l·i suÊt nãi riªng, mÆc dï nh÷ng h¹n chÕ cña nã ®· ®îc biÕt tríc, lµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam khi nh÷ng ®iÒu kiÖn sö dông c«ng cô gi¸n tiÕp cha ®îc h×nh thµnh.
Thùc tÕ, c¬ chÕ ®iÒu chØnh trùc tiÕp ®· ®em l¹i sù thµnh c«ng ®¸ng kÓ cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thËp kû 90 khi nh×n vµo c¸c chØ sè ph¶n ¸nh sù biÕn ®éng cña c¸c môc tiªu vÜ m«, l¹m ph¸t, s¶n lîng, c«ng ¨n viÖc lµm. chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®¹t ®îc hiÖu qu¶ tèi ®a cña nã. tû lÖ l¹m ph¸t díi mét ch÷ sè cïng víi tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n lµ 8,6%/n¨m trong gÇn 10 n¨m. §iÒu nµy dêng nh tr¸i víi kÕt luËn cña c¸c nhµ kinh tÕ häc hiÖn ®¹i khi cho r»ng, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chØ cã thÓ ¶nh hëng ®Õn c¸c yÕu tè thùc cña nÒn kinh tÕ nh s¶n lîng hoÆc c«ng ¨n viÖc lµm trong thêi gian ng¾n tõ mét ®Õn 10 n¨m. VÒ mÆt dµi h¹n, c¸c yÕu tè nµy cã xu híng quay vÒ møc tù nhiªn cña nã, do ®ã mäi sù thay ®æi cña khèi lîng tiÒn cung øng kh«ng g©y nªn nh÷ng ¶nh hëng ®Õn s¶n lîng vµ thÊt nghiÖp ngo¹i trõ sù biÕn ®éng vÒ gi¸ c¶.
Thùc chÊt hiÖu qu¶ bÒn v÷ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thÕ giíi qua kh«ng chØ lµ kÕt qu¶ cña riªng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, mµ cßn lµ kÕt qu¶ cña riªng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, mµ cßn lµ kÕt qu¶ cña viÖc sö dông c¸c gi¶i ph¸p cña c¸ch m¹nh mÏ cã kh¶ n¨ng më réng liªn tôc møc s¶n lîng tiÒm n¨ng, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®a phÇn, chÝnh s¸ch kho¸n ®Õn hé n«ng d©n, chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ níc…
NÕu quan niÖm r»ng môc tiªu hµng ®Çu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ®èi víi ý nghÜa lµ æn ®Þnh tû lÖ l¹m ph¸t møc thÊp th× trong thêi gian võa qua, mùc tiªu nµy cha ®îc thùc hiÖn mét c¸ch hoµn h¶o, tû lÖ l¹m ph¸t biÕn ®éng t¬ng ®èi m¹nh vµ khã dù ®o¸n tõ n¨m nay qua n¨m kh¸c. nh÷ng t¸c ®éng vÒ hiÖu qu¶ vµ ph©n phèi l¹i cña l¹m ph¸t do ¶nh hëng ®Õn gi¸ trÞ thùc cña c¸c chØ tiªu gi¸ trÞ kh«ng chØ nµy sinh tõ møc l¹m ph¸t cao mµ chñ yÕu tõ sù bÊt æn ®Þnh cña tû lÖ l¹m ph¸t. Vµ ®iÒu quan träng h¬n lµ b¾t ®Çu tõ n¨m 1996, mÆc dï tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n t¨ng liªn tôc nhng gi¸ c¶ cã xu híng gi¶m ë c¸c th¸ng ®Çu n¨m 1996,1997,1998 vµ sù gi¶m gi¸ nµy diÔn ra hÇu hÕt c¸c th¸ng trong n¨m 1999. Tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ còng gi¶m m¹nh tõ n¨m 1988. §iÒu nµy chøng tá chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña Ng©n hµng th¬ng m¹i tá ra lóng tóng vµ thiÕu chñ ®éng trong viÖc ®iÒu tiÕt lîng tiÒn cung øng ®Ó ®¶m b¶o nã phï hîp víi nhu cÇu tiÒn tÖ cña nÒn kinh tÕ.
Lý do chñ yÕu dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nµy cã lÏ xuÊt ph¸t tõ h¹n chÕ vèn cã cña c¬ chÕ ®iÒu chØnh trùc tiÕp trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ cµng béc lé râ nÐt.
Thø nhÊt, c¸c c«ng cô trùc tiÕp kh«ng cho phÐp Ng©n hµng Nhµ níc cã thÓ ®iÒu chØnh linh ho¹t vèn kh¶ dông trong ®iÒu kiÖn vèn thõa. T×nh tr¹ng dù tr÷ kh«ng mong mèn ë Ng©n hµng th¬ng m¹i b¾t ®Çu tõ 1994 vµ kÐo dµi cho ®Õn nay. Lý do ban ®Çu cã lÏ bëi viÖc duy tr× l·i suÊt tiÒn göi cao cïng víi viÖc khèng chÕ trÇn tÝn dông trong nhwnhx n¨m 1994-1996, bëi dù tr÷ ngo¹i tÖ t¨ng lªn rÊt m¹nh trong thêi gian naya vµ tû lÖ tiÒn mÆt trªn tiÒn göi cã xu híng gi¶m xuèng (n¨m 1995 tû lÖ nµy lµ 1,3, n¨m 1996:0,8, n¨m 1997: 0,5). Tuy nhiªn, lý do chñ yÕu cña t×nh tr¹ng nµy tõ 1997 ®Õn nay l¹i n»m ë sù gi¶m sót tæng cÇu cña nÒn kinh tÕ, ph¶n ¸nh sù gi¶m sót nhu cÇu tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ nhu cÇu vÒ dao dÞch. Thùc tÕ nµy lµm cho c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i ph¶i chÞu ¸p lùc rÊt m¹nh vÒ chi phÝ vèn ®ång thêi lµm gi¶m thiÓu tÝnh hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ngoµi dù tr÷ b¾t buéc (thay ®æi rÊt chËm ch¹p) Ng©n hµng Nhµ níc kh«ng cã c«ng cô ®Ó hÊp thô lîng vèn kh¶ dông thõa mét c¸ch chñ ®éng. Nhng v× nhiÒu lý do, nã ®· kh«ng tån t¹i.
Thø hai, c«ng cô trùc tiÕp ngµy cµng tá ra thiÕu chñ ®éng trong viÖc ®iÒu chØnh lîng tiÒng cung øng vµ do ®ã lµm gi¶m hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. §iÒu nµy ®îc thÓ hiÖn râ rÖt trong hai n¨m (1998-1999)khi trÇn l·i suÊt gi¶m liªn tôc nhng gi¸ c¶ vµ s¶n lîng kh«ng t¨ng mµ tiÕp tôc gi¶m. §¬ng nhiªn, sù gi¶m sót nµy xuÊt ph¸t chñ yÕu tõ c¸c yÕu tè thùc cña nÒn kinh tÕ chø kh«ng hoµn toµn xuÊt ph¸t tõ yÕu tè tiÒn tÖ danh nghÜa.
Nh÷ng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· kh«ng chñ ®éng khi ®èi mÆt víi t×nh tr¹ng nµy vµ do ®ã lµm cho sù t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trë nªn kÐm hiÖu qu¶. Thùc tÕ c¸c quyÕt ®Þnh ®iÒu chØnh trÇn l·i suÊt cho vay, tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc thêng ®uæi theo sù gi¶m gi¸ vµ ®i sau sù ®iÒu chØnh sù ph¸t triÓn cña thÞ trêng bëi nã ph¶i c¨n cø vµo dÊu hiÖu cña thÞ trêng thay cho viÖc ph¶i t¹o nªn nh÷ng dÊu hiÖu ®ã. C¸c ®ît ®iÒu chØnh trÇn lao ®éng v× thÕ cã t¸c dông kh¼ng ®Þnh h¬n lµ híng dÉn diÔn biÕn thùc tÕ vµ dù ®o¸n cña c«ng chóng. §iÒu nµy lµm triÖt tiªu ¶nh hëng tÝch cùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Thø ba, hiÖu lùc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bÞ h¹n chÕ v× kh«ng lîi dông ®îc c¸c kªnh dÉn truyÒn ®a d¹ng qua l·i suÊt, qua kªnh tÝn dông vµ qua thÞ trêng tµi chÝnh víi nh÷ng ¶nh hëng qua gi¸ tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ gi¸ ngo¹i tÖ.
Kªnh truyÒn dÉn gi¸n tiÕp chñ yÕu lîi dông c¬ chÕ t¸c ®éng cña thÞ trêng tµi chÝnh th«ng qua sù thay ®æi gi¸ ta× s¶n vµ c¬ cÊu l¹i danh môc ®Çu t cña ngêi ®Çu t. Víi c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp, ®Æc biÖt lµ nghiÖp vô thÞ trêng më, NHTW cã thÓ ®a ph¬ng truyÒn t¸c ®éng cña nã ®Õn c¸c môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bao gåm c¸c kªnh dÉn truyÒn trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp.
Kªnh truyÒn dÉn trùc tiÕp.
MS ® chi tiªu ® GDP danh nghÜa ® GDP thùc tÕ
L¹m ph¸t
ChÝnh s¸ch tÝn dông NhËp khÈu Tµi kho¶n v·ng lai béi chi
ChÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi XuÊt khÈu ¯ VND gi¶m gi¸
Kªnh truyÒn dÉn gi¸n tiÕp
MS Thay ®æi danh môc ®Çu t
L·i suÊt ng¾n h¹n¯ Lîng mua
TÝn phiÕu ® gi¸ tr¸i phiÕu ® møc sinh lêi¯
Cæ phiÕu ® gi¸ tr¸i phiÕu ® møc sinh lêi¯
Cæ phiÕu ® gi¸ cæ phiÕu ® møc sinh lêi¯
C¬ cÊu l¹i danh môc ®Çu t
L·i suÊt hoÆc tû lÖ sinh lêi ¯
Chi tiªu cho khu vùc nh¹y Chi tiªu cho c¸c ®å dïng l©u bÒn
c¶m víi l·i suÊt
GDP danh nghÜa
NÒn kinh tÕ ®ang ®øng tríc th¸ch thøc cña nhu cÇu më cöa vµ héi nhËp toµn diÖn, mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cøng nh¾c vµ kÐm hiÖu qu¶ sÏ kh«ng ®¶m b¶o cho nã tr¸nh ®îc nh÷ng ¶nh hëng m¹nh mÏ tõ thÞ trêng bªn ngoµi. H¬n n÷a, sau h¬n mêi n¨m ®æi míi vµ nh÷ng c¶i c¸ch m¹nh h¬n trong lÜnh vùc Ng©n hµng, nh÷ng ®iÒu kiÖn cho phÐp sö dông c¬ chÕ ®iÒu chØnh gi¸n tiÕp ®ang dÇn h×nh thµnh , høa hÑn mét kh¶ n¨ng ch¾c ch¾n cho sù chuyÓn ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh lîng tiÒn cung øng.
II. NghiÖp vô thÞ trêng më ë ViÖt Nam.
1. Thùc tiÔn ho¹t ®éng cña nghiÖp vô thÞ trêng më trong thêi gian qua
N¨m 2000 ®· ®¸nh dÊu nhiÒu chuyÓn biÕn tÝch cùc trong lÜnh vùc tµi chÝnh, Ng©n hµng. LÇn ®Çu tiªn trong lÞch sö, hai lo¹i thÞ trêng ®Æc thï trong tæng thÓ thÞ trêng tµi chÝnh lµ thÞ trêng më vµ thÞ trêng chøng kho¸n ®· chÝnh thøc ho¹t ®éng thÞ trêng chøng kho¸n – kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n th«ng qua viÖc ph¸t hµnh vµ mua b¸n chøng kho¸n ®· khai tr¬ng vµo ngµy 20/7/2000. NghiÖp vô thÞ trêng më (NHTW ) b¾t ®Çu vËn hµnh vµo 12/7/2000 ghi nhËn viÖc chuyÓn ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ c«ng cô trùc tiÕp sang c«ng cô gi¸n tiÕp cña Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam. Cã thÓ nãi hai sù kiÖn næi bËt nhÊt trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ n¨m 2000 lµ thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më vµ l·i suÊt c¬ b¶n ®îc c«ng bè lÇn ®Çu vµo 5/8/2000 c¶ hai c«ng cô nµy ®Òu bíc ®Çu ph¸t huy ®îc vai trß cña m×nh ®èi víi c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NVTTM ®· cã t¸c dông nhÊt ®Þnh tíi vèn kh¶ dông cña c¸c tæ chøc tÝn dông tham gia thÞ trêng, ®a d¹ng ho¸ kªnh huy ®éng vµ lu©n chuyÓn vèn, t¹o ra kh¶ n¨ng phèi kÕt hîp gi÷a thÞ trêng liªn Ng©n hµng – thÞ trêng më – thÞ trêng chøng kho¸n trong c¸c thÞ trêng tµi chÝnh ë ViÖt Nam hiÖn nay.
NVTTM cña Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam lµ ho¹t ®éng hoµn toµn míi c¶ vÒ lý luËn vµ néi dung ho¹t ®éng ®èi víi ViÖt Nam mµ ®iÒu kiÖn vËn hµnh vµ ph¸t huy hiÖu qu¶ cña nã kh«ng ph¶i lµ dÔ dµng. Quy chÕ ho¹t ®éng cña NVTTM ®îc ban hµnh theo quyÕt ®Þnh sè 85/2000/Q§-NHNN14 ngµy 9/3/2000 lµ phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. Qua h¬n nöa n¨m ho¹t ®éng,ban ®iÒu hµnh NVTTM ®· cã chØ ®¹o s¸t sao ®èi víi ho¹t ®éng cña thÞ trêng, do ®ã gãp phÇn kh¾c phôc c¸c khã kh¨n bíc ®Çu trong thêi gian vËn hµnh. Thµnh viªn tham gia NVTTM lµ c¸c tæ chøc tÝn dông vµ Ng©n hµng Nhµ níc, bao gåm 20 thµnh viªn (tÝnh ®Õn th¸ng 9/2001) mét sè lîng thµnh viªn qu¸ Ýt ái. Trong sè 20 thµnh viªn tham gia thÞ trêng th× chñ yÕu lµ 4 Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh vµ trªn thùc tÕ c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh n¾m gi÷ tíi 70% lîng tÝn dông phiÕu kho b¹c, tÝn phiÕu Ng©n hµng Nhµ níc (lµ hai lo¹i hµng ho¸ chÝnh thøc ®îc giao dÞch trªn thÞ trêng më hiÖn nay)
Lîng hµng ho¸ qu¸ Ýt ái. HiÖn nay lîng hµng ho¸ trªn thÞ trêng chØ cã kho¶ng 4000 tû ®ång gi¸ trÞ tr¸i phiÕu chÝnh phñ vµ 400 tû ®ång gi¸ trÞ tÝn phiÕu Ng©n hµng Nhµ níc.
Tõ khi b¾t ®Çu giao dÞch ®Õn 31/12/2000 cø 10 ngµy Ng©n hµng Nhµ níc tiÕn hµnh 1 phiªn giao dÞch trªn thÞ trêng më. Trong th¸ng 8/2000 do lîng vèn kh¶ dông cña hÖ thèng Ng©n hµng lµ d thõa nªn Ng©n hµng Nhµ níc b¸n ra mét lîng tÝn phiÕu lµ 550 tû ®ång (khèi lîng trµo b¸n trong th¸ng ®îc mua hÕt toµn bé víi møc l·i suÊt tõ 4%-5,35%). Tõ th¸ng 9 ®Õn cuèi th¸ng 12/2000 do cã sù h¹n chÕ cña Ng©n hµng Nhµ níc ë cöa sæ chiÕt khÊu (cã thÓ ®©y lµ h×nh thøc hç trî cho sù vËn hµnh nghiÖp vô thÞ trêng më ra ®êi) vµ nhu cÇu tÝn dông VND t¨ng nhanh (vay ngo¹i tÖ chÞu rñi ro lín v× tû gi¸ chÞu søc Ðp cao) trong khi huy ®éng ngo¹i tÖ t¨ng dÉn ®Õn khan hiÕm vèn kh¶ dông trong hÖ thèng Ng©n hµng, Ng©n hµng Nhµ níc ®· mau vµo (sö dông giao dÞch ®¶o chiÒu) giÊy tê cã gi¸ trong 14 phiªn liªn tôc víi doanh sè 1353,5tû.
Tõ 1/1/2001, Ng©n hµng Nhµ níc thùc hiÖn giao dÞch ®Þnh kú 7 ngµy/lÇn tõ ®Çu n¨m 2001 ®Õn 15/2/2001 lîng vèn kh¶ dông tiÕp tôc thiÕu do nhu cÇu tiÒn mÆt t¨ng (trong ®ã nguyªn nh©n ®©y lµ thêi gian cuèi n¨m ©m lÞch), Ng©n hµng Nhµ níc tiÕp tôc mua vµo giÊy tê cã gi¸, chñ yÕu lµ mua kú h¹n do tÝnh ®Õn yÕu tè lîng vèn kh¶ dông cã thÓ t¨ng lªn sau dÞp tÕt nguyªn ®¸n.
Tõ 21/2/2001 ®Õn 14/3/2001, lîng vèn kh¶ dông cã biÓu hiÖn d thõa, ®Ó rót bít ph¬ng tiÖn thanh to¸n khái hÖ thèng Ng©n hµng, Ng©n hµng Nhµ níc thùc hiÖn b¸n h¼n lîng giÊy tê cã gi¸ víi gi¸ trÞ lµ 470 tû VND. Tõ 21/3 ®Õn cuèi th¸ng 4/2001, do nhu cÇu vèn kh¶ dông t¨ng, Ng©n hµng Nhµ níc tæ chøc c¸c phiªn giao dÞch trªn thÞ trêng më vèi môc tiªu cung øng thªm ph¬ng tiÖn thanh to¸n cho hÖ thèng (cã mét phiªn giao dÞch ngµy 11/4 do lçi tõ phÝa c¸c tæ chøc tÝn dông bá thu kh«ng hîp lÖ, nªn kh«ng tæ chøc nµo tróng thÇu, mÆc dï vÉn cã nhu cÇu vÒ vèn kh¶ dông).
Nh vËy, cã thÓ thÊy, Ng©n hµng Nhµ níc ®· cè g¾ng thùc hiÖn viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ b»ng c«ng cô gi¸n tiÕp. NghiÖp vô thÞ trêng më ®· ®îc thùc hiÖn t¬ng ®èi linh ho¹t ®¸p øng ®îc phÇn nµo ®ã nhu cÇu vÒ vèn kh¶ dông còng nh gi¶i quyÕt ®îc mét phÇn lîng vèn kh¶ dông còng nh gi¶i quyÕt ®îc mét phÇn lîng vèn kh¶ dông d thõa trong mét sè thêi kú. C¸c c«ng cô vµ h×nh thøc thùc hiÖn còng ®· ®îc ¸p dông t¬ng ®èi thµnh c«ng nh ®Êu thÇu l·i suÊt, ®Êu thÇu khèi lîng xÐt khèi lîng thÇu theo ph¬ng ph¸p tÝnh l·i suÊt riªng (KiÓu Mü). Tuy nhiªn, do cßn h¹n chÕ c¶ vÒ c¬ së vËt chÊt tr×nh ®é c¸n bé, sù ®¬n s¬ cña thÞ trêng tµi chÝnh, sù bÊt cËp trong vÊn ®Ò lîng thµnh viªn tham gia thÞ trêng còng nh khèi giÊy tê cã gi¸ do c¸c thµnh viªn n¾m gi÷… nªn t¸c ®éng can thiÖp cña Ng©n hµng Nhµ níc th«ng qua nghiÖp vô thÞ trêng më vÉn cßn h¹n chÕ. C¸c tæ chøc tÝn dông cha tham gia thêng xuyªn vµo c¸c phiªn giao dÞch c¸ch nhau 10 ngµy t¹o ra kho¶ng c¸ch kh¸ buån tÎ ë tõng phiªn chî, hµng ho¸ giao dÞch ë thÞ trêng më chØ dõng l¹i ë giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n vµ tËp trung vµo hai lo¹i tÝn phiÕu Ng©n hµng Nhµ níc vµ tÝn phiÕu kho b¹c. §©y lµ khã kh¨n lín nhÊt cña nghiÖp vô thÞ trêng më hiÖn nay, c¸c phiªn ®Êu thÇu l·i suÊt cã tÝnh c¹nh tranh cao nªn c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i vµ tæ chøc tÝn dông nhá kh«ng ®ñ ®iÒu kiÖn tham gia t¹o ra t×nh tr¹ng cha s«i ®éng cña thÞ trêng, thÞ trêng thø cÊp cña thÞ trêng më (mua b¸n l¹i tÝn phiÕu gi÷a c¸c tæ chøc tÝn dông vµ kh¸ch hµng cña hä) cha ph¸t triÓn, c¸c thÞ trêng liªn Ng©n hµng cha hoµn thiÖn g©y ¶nh hëng lín ®Õn nghiÖp vô thÞ trêng më. V× vËy nh÷ng t¸c ®éng vµ hiÖu qu¶ cña nghiÖp vô thÞ trêng më tíi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cha s©u réng vµ thiÕt thùc.
2. Kh¾c phôc h¹n chÕ cña ho¹t ®éng nghiÖp vô thÞ trêng më ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ t¸c ®éng cña nghiÖp vô thÞ trêng më cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Thùc ra, nh÷ng tån t¹i cña nghiÖp vô thÞ trêng më trong thêi gian qua ®· ®îc dù b¸o tríc khi nghiÖp vô thÞ trêng më b¾t ®Çu ho¹t ®éng vµo gi÷a n¨m 2000 khi mµ c¸c c¬ së kinh tÕ – kü thuËt cña nã cha chÝn muåi. VËy lµm thÕ nµo ®Ó kh¾c phôc ®îc nh÷ng tån t¹i ®ã? Díi ®©y lµ mét vµi ý kiÕn mang tÝnh chÊt tham kh¶o ®Ó kh¾c phôc tån t¹i cña nghiÖp vô thÞ trêng më níc ta hiÖn nay.
* NghiÖp vô thÞ trêng më thùc chÊt lµ ho¹t ®éng cña Ng©n hµng Nhµ níc trªn thÞ trêng më ®Ó t¸c ®éng tíi lîng tiÒn cung øng trong tõng thêi kú. ë giai ®o¹n ®Çu, thµnh viªn thÞ trêng më lµ c¸c tæ chøc tÝn dông lµ phï hîp, tuy nhiªn, c¸c tæ chøc nµy hiÖn nay cha thùc sù cÇn ®Õn thÞ trêng më ®Ó ®iÒu tiÕt vèn kh¶ dông cña m×nh vµ Ng©n hµng Nhµ níc còng cha cã biÖn ph¸p thËt sù cã hiÖu qu¶ ®Ó chØ huy nghiÖp vô nµy. Mét trong c¸c ®iÒu kiÖn tham gia thÞ trêng më lµ c¸c thµnh viªn ph¶i cã giÊy tê cã gi¸ ®Ó b¸n vµ chñ ®éng ®äc vèn kh¶ dông cña m×nh. Nhng c¸c tæ chøc tÝn dông cha ®Çu t nhiÒu vµo giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n do nhiÒu nguyªn nh©n, vµ thùc ra hä vÉn chÞu sù thiÕu b×nh ®¼ng trong kinh doanh. C¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh ®îc vay theo chØ ®Þnh, nªn cã nhiÒu lîi thÕ trong giao dÞch trªn thÞ trêng më nhê ®îc vay víi gi¸ rÎ ®Ó mua giÊy tê cã gi¸ cã l·i suÊt lîi h¬n. C¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn, Ng©n hµng liªn doanh, quü tÝn dông Ýt cã ®îc u thÕ nµy. §iÒu nµy kh«ng kÝch cÇu tÝn dông, t¹o ra sù ph©n biÖt ®¸ng kÓ trªn thÞ trêng. Nh thÕ, ®Ó cho c¸c tæ chøc tÝn dông ngoµi quèc doanh tham gia nghiÖp vô thÞ trêng më mét c¸ch thùc sù th× Ng©n hµng Nhµ níc ph¶i taä cho hä mét s©n ch¬i b×nh ®¼ng, tøc lµ gi¶m cho vay theo chØ ®Þnh, ph©n biÖt râ tÝn dông chÝnh s¸ch vµ tÝn dông th¬ng m¹i. Ngoµi ra cÇn ph¶i tuyªn truyÒn thêng xuyªn, s©u réng cho c¸c tæ chøc tÝn dông vÒ nghiÖp vô nµy.
* T¹o hµng ho¸ cho nghiÖp vô thÞ trêng më: Mét trong nh÷ng tån t¹i ra sù ®¬n ®iÖu cña nghiÖp vô thÞ trêng më võa qua lµ sù khan hiÕm hµng ho¸. Theo quy ®Þnh hiÖn nay, chØ nh÷ng giÊy tê cã gi¸ nh tÝn phiÕu Ng©n hµng Nhµ níc, tÝn phiÕu kho b¹c, chøng chØ tiÒn göi vµ c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n kh¸c ®îc giao dÞch ë thÞ trêng. Quy ®Þnh nµy ngay tõ ®Çu ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng vµ ph¹m vi mua b¸n cña c¸c lo¹i giÊy tê cã gi¸ kh¸c trªn thÞ trêng nh tr¸i phiÕu trung vµ dµi h¹n…. trªn thÞ trêng më khi mµ thêi gian ®¸o h¹n cña chóng cßn díi 1 n¨m. Tuy kh«ng ph¶i lµ nhiÒu nhng c¸c lo¹i tr¸i phiÕu hiÖn cã cã thÓ giao dÞch ë thÞ trêng më kh«ng ph¶i lµ Ýt. Riªng tÝn phiÕu kho b¹c (thêi h¹n díi mét n¨m) vµ tr¸i phiÕu kho b¹c (thêi h¹n 1n¨m) tõ 6/1995 ®Õn 9/2000 ®îc ®Êu thÇu lµ 15.282,8 tû ®ång, trong ®ã 11.126,7 tû ®ång lµ tr¸i phiÕu kho b¹c vµ 4.156,1 tû ®ång lµ tÝn phiÕu. NÕu ®îc phÐp giao dÞch th× lo¹i tr¸i phiÕu kho b¹c nµy sÏ lµ mét hµng ho¸ tèt cho thÞ trêng më. Ngoµi ra, c¸c lo¹i tr¸i phiÕu Ng©n hµng, tr¸i phiÕu C«ng ty… ®· ph¸t hµnh nh tr¸i phiÕu Ng©n hµng ®Çu t vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam, tr¸i phiÕu chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng nÕu cßn thêi h¹n díi 1 n¨m còng nªn ®îc chÊp nhËn ë thÞ trêng më. ViÖc sö dông tÝn phiÕu Ng©n hµng Nhµ níc chØ lµ gi¶i ph¸p trong thêi kú ®Çu vµ kh«ng thÓ l¹m dông lo¹i hµng ho¸ cÇn cho thÞ trêng më lµ th¬ng phiÕu th× cho tíi nay cha phæ biÕn, tuy nhiªn, th¬ng phiÕu sÏ hiÖn h÷u khi cha phæ biÕn. Tuy nhiªn, th¬ng phiÕu sÏ hiÖn h÷u khi ng©n phiÕu thanh to¸n chÊm døt ph¸t hµnh vµ lu th«ng qu¸ tr×nh héi nhËp quèc tÕ ®îc ®Èy m¹nh sÏ thóc ®Èy c¸c doanh nghiÖp t×m kiÕm c¸c ph¬ng tiÖn lu th«ng vµ thanh to¸n phï hîp. ViÖc ph¸t hµnh tÝn phiÕu kho b¹c vÉn ®îc tiÕn hµnh thêng xuyªn, vÊn ®Ò lµ t¹o ra thÞ trêng thø cÊp cho lo¹i hµng ho¸ nµy. Râ rµng lµ sù khan hiÕm ®ång thêi vÒ hµng ho¸ gi÷ thÞ trêng më vµ thÞ trêng chøng kho¸n ®· lµm cho hai thÞ trêng nµy kh«ng thÓ hiÖn ®óng b¶n chÊt vèn cã cña nã. Tuy nhiªn, nÕu nh nghiÖp vô thÞ trêng më ®îc phÐp sö dông c¸c tr¸i phiÕu kho b¹c ®· ph¸t hµnh khi chóng cßn thêi gian ®¸o h¹n ng¾n th× lu©n chuyÓn vèn sÏ ®a d¹ng h¬n.
* VÒ ph¬ng thøc giao dÞch: Ph¬ng thøc giao dÞch phï hîp nhÊt víi nghiÖp vô thÞ trêng më lµ mua b¸n cã kú h¹n, mµ Ng©n hµng Nhµ níc lµ ngêi chñ ®éng quyÕt ®Þnh mua b¸n víi sè lîng bao nhiªu, thêi gian nµo, theo ph¬ng thøc nµo tuy nhiªn yªu cÇu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong tõng thêi kú. c¸c hîp ®ång mua l¹i thÝch hîp víi ®iÒu kÖn khã dù b¸o vèn kh¶ dông, cã thÓ can thiÖp linh ho¹t viÖc cung øng vèn kh¶ dông khi thêi h¹n hîp ®ång chÊm døt. Hîp ®ång mua l¹i (mua b¸n cã kú h¹n) ®ßi hái tr×nh ®é, kiÕn thøc cao cña c¶ Ng©n hµng Nhµ níc vµ tæ chøc tÝn dông, mµ ®iÒu nµy cha chÝn muåi ë ViÖt Nam. ViÖc thùc hiÖn nghiÖp vô thÞ trêng më díi h×nh thøc mua h¼n sÏ lµm t¨ng tû lÖ cung øng tiÒn Ng©n hµng Nhµ níc qua quan hÖ tÝn dông, lµm yÕu kh¶ n¨ng ®iÒu tiÕt cña Ng©n hµng Nhµ níc, g©y biÕn ®éng lín tíi thÞ gi¸ chøng kho¸n theo chiÒu híng kh«ng tèt khi mµ thÞ trêng chøng kho¸n ViÖt Nam cßn rÊt nhá bÐ vµ yÕu ít. NÕu nh Ng©n hµng Nhµ níc mua h¼n tÝn phiÕu kho b¹c, tr¸i phiÕu kho b¹c th× lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng sÏ thay ®æi, kh¶ n¨ng tiÒn tÖ ho¸ th©m hôt ng©n s¸ch sÏ s¶y ra. V× vËy, nghiÖp vô thÞ trêng më cã tÝnh linh ho¹t cao trong thùc tÕ sö dông, mµ ph¬ng thøc mua b¸n h¼n chØ phï hîp víi giai ®o¹n ®Çu. Theo quy chÕ nghiÖp vô thÞ trêng më, Ng©n hµng Nhµ níc cã thÓ thùc hiÖn ®Êu thÇu khèi lîng hoÆc ®Êu thÇu l·i suÊt. ViÖc ®Êu thÇu khèi lîng x¶y ra khi l·i suÊt cè ®Þnh ®îc tÝnh to¸n vµ chØ ®¹o , cßn ®¸u thÇu l·i suÊt sÏ x¸c ®Þnh l·i suÊt tróng thÇu t¹i ®iÓm mµ khèi lîng tiÒn cÇn b¬m vµo hay rót ra khái lu th«ng ®¹t ®îc. ChÝnh c¸c níc l·i suÊt nµy sÏ quyÕt ®Þnh gi¸ cña giÊy tê cã gi¸ trªn thÞ trêng. §Ó khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông tham gia nghiÖp vô thÞ trêng më, trong giai ®o¹n ®Çu, Ng©n hµng Nhµ níc cÇn kÕt hîp c¶ hai h×nh thøc ®Êu thÇu khèi lîng vµ ®Êu thÇu l·i suÊt.
* Hoµn thiÖn thÞ trêng liªn ng©n hµng, thÞ trêng më vµ nghiÖp vô thÞ trêng më chØ thùc sù h÷u hiÖu trªn c¬ së thÞ trêng liªn Ng©n hµng ph¸t triÓn. Trong lÞch sö, thÞ trêng liªn Ng©n hµng ho¹t ®éng tríc khi thÞ trêng më ho¹t ®éng. ThÞ trêng liªn Ng©n hµng chÝnh lµ n¬i x¸c ®Þnh nhu cÇu vµ kh¶ n¨ng vèn kh¶ dông cña c¸c Ng©n hµng th¬ng m¹i, n¬i mµ NHTW n¾m b¾t ®îc mét c¸ch nhanh nh¹y nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ qua c¸c ho¹t ®éng cña Ng©n hµng th¬ng m¹i ®Ó quyÕt ®Þnh sö c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thÝch hîp. ë ViÖt Nam thÞ trêng ngo¹i tÖ liªn Ng©n hµng cã vai trß kh¸ lín trong lu©n chuyÓn vèn vµ ngo¹i tÖ, x¸c ®Þnh vµ ®iÒu chØnh tû gi¸ hèi ®o¸i. Song hiÖn nay, thÞ trêng néi tÖ liªn Ng©n hµng gÇn nh ®ãng b¨ng, ®iÒu nµy ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ kh¶ n¨ng qu¶n lý cña Ng©n hµng Nhµ níc, còng nh sù phèi kÕt hîp gi÷a c¸c thÞ trêng chøng kho¸n – thÞ trêng më, thÞ trêng tiÒn tÖ. V× vËy viÖc hoµn thiÖn thÞ trêng liªn Ng©n hµng ph¶i ®îc xem lµ c¬ së cho c¸c ho¹t ®éng kh¸c cña Ng©n hµng Nhµ níc trong bèi c¶nh c¸c thÞ trêng tµi chÝnh ®· thiÕt lËp vµ di vµo ho¹t ®éng , hÖ thèng Ng©n hµng sÏ cã sù c¶i c¸ch m¹nh mÏ, xu thÕ héi nhËp quèc tÕ sÏ trë thµnh hiÖn thùc ë ViÖt Nam. Hoµn thiÖn thÞ trêng liªn Ng©n hµng nªn lµ mét mèi quan t©m ®Æc biÖt cña Ng©n hµng Nhµ níc trong thêi gian tíi.
Tãm lai, nghiÖp vô thÞ trêng më ®· ho¹t ®éng trong viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam lµ dÊu hiÖu ®¸ng mõng, song ®Ó nghiÖp vô nµy thùc sù cã hiÖu qu¶ th× cßn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò to lín ®Æt ra còng nh ph¶i cã thêi gian ®Ó thùc hiÖn. Thö th¸ch ®èi víi nghiÖp vô míi ngµy nay lµ rÊt nÆng nÒ mµ chØ cã quyÕt t©m ®ång bé kiªn quyÕt cña Ng©n hµng Nhµ níc vµ c¸c tæ chøc tÝn dông míi cã thÓ gi¶i quyÕt ®îc.
KÕt luËn
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ mét chÝnh s¸ch vÜ m« quan träng trong viÖc ®iÒu hµnh nÒn kinh tÕ. víi xu thÕ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ héi nhËp, nÒn kinh tÕ thÕ giíi cßn tån t¹i nhiÒu biÕn ®éng bÊt æn ®Þnh (®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ) th× viÖc cã ®îc mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hoµn chØnh thùc sù cã hiÖu qu¶ lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt vµ còng ®Çy khã kh¨n phøc t¹p ®ßi hái c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi cÇn nghiªn cøu thËt kü ®iÒu kiÖn hoµn c¶nh cña ®Êt níc, ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶, h¹n chÕ cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Ó tõ ®ã cã sù lùa chän vµ phèi kÕt hîp gi÷a c¸c c«ng cô vµ c¸c chÝnh s¸ch kh¸c sao cho cã hiÖu qu¶ cao nhÊt.
§iÒu kiÖn thùc tÕ lu«n biÕn ®æi ®ßi hái ph¶i cã c«ng cô thÝch hîp cho tõng giai ®o¹n, tõng thêi kú tuú ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ®Ó c¸c c«ng cô ph¸t huy hÕt hiÖu qu¶ c¶ nã.
ChÝnh s¸ch l·i suÊt ®· ®îc sö dông tõ l©u vµ ®· ®em l¹i nhiÒu t¸c ®éng tÝch cùc to lín ®èi víi môc tiªu kinh tÕ, tuy nhiªn nã còng tån t¹i nhiÒu bÊt cËp cÇn ®îc h¹n chÕ vµ ®æi míi. Xu thÕ cña chÝnh s¸ch l·i suÊt lµ dÇn tù do ho¸ l·i suÊt cho phï hîp víi quy luËt thÞ trêng vµ nã cÇn ph¶i thùc hiÖn dÇn dÇn tõng bíc. Kh«ng nªn nãng véi mµ th¶ næi l·i suÊt theo sù biÕn ®éng cña thÞ trêng. ChÝnh s¸ch l·i suÊt vÉn cßn ®ãng vai trß rÊt quan träng khi mµ c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn cha hoµn thiÖn.
NghiÖp vô thÞ trêng më lµ c«ng cô gi¸n tiÕp cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, nã míi ®îc ®a vµo sö dông ë níc ta nhng nã còng ®· thÓ hiÖn tÝnh linh ho¹t vµ u biÖt vèn cã cña nã. Tuy nhiªn nghiÖp vô thÞ trêng më cßn rÊt nhiÒu bÊt cËp cÇn nhanh chãng ®îc kh¾c phôc vµ hoµn thiÖn ®Ó ph¸t huy u biÖt cña nã, dÇn ®a nghiÖp vô thÞ trêng më trë thµnh c«ng cô chÝnh cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
§Ó cã mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mÒm dÎo, ph¶i biÕn ®æi linh ho¹t vµ phï hîp víi ®iÒu kiÖn c¬ chÕ cÇn ph¶i hoµn thiÖn nhiÒu c¬ chÕ ®iÒu hµnh vµ cã gi¶i ph¸p hîp lý. §©y lµ vÊn ®Ò quan trong, cÇn thiÕt ®ßi hái kh«ng chØ c¶ c«ng søc cña c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch mµ cÇn cã c¶ thêi gian n÷a.
tµi liÖu tham kh¶o
V¨n kiÖn ®¹i héi ®¹i biÓu lÇn thø IX
TiÒn tÖ Ng©n hµng vµ thÞ trêng tµi chÝnh – frederic S.Mishkin
Kinh tÕ vÜ m« - N. Gregory Mankiw
Gi¸o tr×nh kinh tÕ vÜ m« §HKTQD
LuËt Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam
T¹p chÝ Ng©n hµng c¸c sè: 1+2/2000
Sè : 8/2000
Sè: 2/2001
Sè: 6/2001
Sè: 9/2001
T¹p chÝ tµi c¸c sè tõ th¸ng 1-9/2001
Thêi b¸o Ng©n hµng c¸c sè th¸ng 8+9+10/2001
Môc lôc
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 72652.DOC