Đề tài Cổ phần hoá Doanh nghiệp nhà nước – Cái nhìn từ hiện tại và cho tương lai

sãt trong tiÓu luËn nµy sÏ nhanh chãng ®­îc söa sai ®Ó kh«ng lµm ¶nh h­ëng ®Õn chÊt l­îng cña ®Ò tµi. Néi dung Ch­¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc Mét sè kh¸i niÖm c¬ b¶n Kh¸i niÖm c«ng ty cæ phÇn (CTCP) C«ng ty cæ phÇn lµ mét h×nh thøc tæ chøc doanh nghiÖp, trong ®ã toµn bé t­ b¶n ®­îc chia thµnh c¸c cæ phÇn b»ng nhau vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu c«ng khai. C¸c cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm t­¬ng øng víi cæ phÇn ®· mua, c«ng ty ph¶i dïng toµn bé tµi s¶n ®Ó ®¶m b¶o nî cña c«ng ty. C«ng ty cæ phÇn mang nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n sau: Tån t¹i l©u víi t­ c¸ch lµ mét ph¸p nh©n ®éc lËp. Chñ së h÷u lµ mét nhãm c¸c cæ ®«ng (thÓ nh©n, ph¸p nh©n vµ cã thÓ c¶ nhµ n­íc) Giíi h¹n tr¸ch nhiÖm tµi chÝnh cña ng­êi së h÷u: Ng­êi së h÷u chØ ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm t­¬ng øng víi phÇn ®ãng gãp cña m×nh. DÔ chuyÓn nh­îng quyÒn së h÷u (th«ng qua mua b¸n, trao ®æi chøng kho¸n) Cã nhiÒu kh¶ n¨ng tµi chÝnh do cã thÓ huy ®éng mét khèi l­îng vèn rÊt lín trong x· héi. Trong c¸c ®Æc tr­ng nªu trªn th× ®Æc tr­ng c¬ b¶n, kh¸c biÖt, ph©n biÖt CTCP víi nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc doanh nghiÖp kh¸c lµ ®Æc tr­ng vÒ chñ së h÷u vµ kh¶ n¨ng chuyÓn nh­îng quyÒn së h÷u. NÕu nh­ h×nh thøc së h÷u trong doanh nghiÖp t­ nh©n vµ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ h×nh thøc së h÷u ®¬n nhÊt, mét chñ thÓ th× h×nh thøc së h÷u trong CTCP lµ mét h×nh thøc së h÷u hçn hîp, ®a nguyªn nhiÒu chñ thÓ. C¸c chñ thÓ ®ã cã thÓ lµ nhµ n­íc vµ t­ nh©n, t­ nh©n vµ ph¸p nh©n, hoÆc c¸c t­ nh©n víi nhau. H×nh thøc së h÷u nµy râ rµng kh«ng cßn mang trong m×nh b¶n chÊt vèn cã cña së h÷u t­ nh©n c¸ biÖt, mµ ®· mang c¸c yÕu tè x· héi ®óng nh­ M¸c ®· ph©n tÝch khi nãi vÒ h×nh thøc CTCP: “§· trùc tiÕp mang h×nh th¸i t­ b¶n x· héi (t­ b¶n cña c¸c c¸ nh©n trùc tiÕp liªn hiÖp l¹i víi nhau) ®èi lËp víi t­ b¶n t­ nh©n; cßn c¸c xÝ nghiÖp cña nã biÓu hiÖn ra lµ c¸c xÝ nghiÖp x· héi ®èi lËp víi nh÷ng xÝ nghiÖp t­ nh©n. §ã lµ sù thñ tiªu t­ b¶n víi t­ c¸ch lµ së h÷u t­ nh©n trong khu«n khæ b¶n th©n ph­¬ng thøc s¶n xuÊt TBCN…” Trªn c¬ së ®ã, ta còng cã thÓ coi h×nh thøc së h÷u hçn hîp trong CTCP lµ mét trong nh÷ng h×nh thøc së h÷u trung gian gi÷a së h÷u t­ b¶n t­ nh©n thuÇn tuý víi së h÷u c«ng h÷u trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng ngµy cµng ph¸t triÓn. §Æc tr­ng vÒ h×nh thøc së h÷u nµy chÝnh lµ c¬ së cho viÖc h×nh thµnh bé m¸y qu¶n lý tËp thÓ d­íi h×nh thøc Héi ®ång qu¶n trÞ trong c¸c CTCP. CTCP kh¸c biÖt so víi c¸c h×nh thøc c«ng ty kh¸c nh­ c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, doanh nghiÖp liªn doanh…lµ: CTCP cã kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi quyÒn së h÷u doanh nghiÖp dÔ dµng h¬n, th«ng qua viÖc mua b¸n, trao ®æi chøng kho¸n (c¸c chøng tõ chøng nhËn quyÒn së h÷u cña c¸c cæ ®«ng) trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ c¸c trung gian m«i giíi chøng kho¸n… Kh¸i niÖm cæ phÇn ho¸ vµ b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh nµy C¸c CTCP ®­îc h×nh thµnh qua 2 c¸ch: C¸c thÓ nh©n vµ ph¸p nh©n ®øng ra thµnh lËp mét doanh nghiÖp míi theo h×nh thøc CTCP. Cæ phÇn ho¸ DN t­ nh©n, DNNN nh»m chuyÓn c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy thµnh h×nh thøc CTCP. Nh­ vËy, cæ phÇn ho¸ chÝnh lµ h×nh thøc chuyÓn ®æi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c h×nh thøc tæ chøc kh¸c sang h×nh thøc CTCP. B¶n chÊt cña qu¸ tr×nh nµy lµ nh»m chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u trong c¸c doanh nghiÖp cò sang h×nh thøc së h÷u hçn hîp gi÷a c¸c cæ ®«ng lµ t­ nh©n, ph¸p nh©n; gi÷a t­ nh©n víi nhµ n­íc hoÆc gi÷a c¸c t­ nh©n víi nhau trªn c¬ së chia nhá tµi s¶n cña c«ng ty thµnh nh÷ng phÇn b»ng nhau, b¸n l¹i cho c¸c cæ ®«ng d­íi h×nh thøc cæ phiÕu, th«ng qua ®ã thiÕt lËp h×nh thøc tæ chøc qu¶n lý s¶n xuÊt theo m« h×nh CTCP, ho¹t ®éng víi t­ c¸ch lµ mét ph¸p nh©n ®éc lËp. MÆc dï CPH diÔn ra c¶ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n song do sè l­îng c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n CPH lµ kh«ng ®¸ng kÓ, cho nªn khi nh¾c ®Õn CPH ng­êi ta th­êng hiÓu lµ CPH DNNN. Mét sè n­íc th­êng ®ång nhÊt kh¸i niÖm CPH víi TNH, nh­ng ë ViÖt Nam víi quan ®iÓm ph©n biÖt râ rµng CPH vµ TNH, qu¸ tr×nh CPH ë ViÖt Nam mang nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n sau: Lùa chän con ®­êng tiÕn lªn CNXH, CPH ë ViÖt Nam kh«ng nh»m lµm gi¶m bít vai trß cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc mµ ng­îc l¹i cßn lµm t¨ng c­êng vai trß cña khu vùc kinh tÕ nµy kh«ng ph¶i theo chiÒu réng mµ theo chiÒu s©u. §Ó ®¶m b¶o tÝnh x· héi cña h×nh thøc së h÷u trong CTCP, n­íc ta cã nh÷ng quy ®Þnh kh¸ chÆt chÏ vÒ sè l­îng cæ phiÕu tèi ®a, sè l­îng cæ ®«ng tèi thiÓu… §èi t­îng CPH còng kh«ng ph¶i lµ toµn bé hay phÇn lín c¸c DNNN kÓ c¶ nh÷ng doanh nghiÖp mµ nÕu CPH cã thÓ mang l¹i lîi Ých kinh tÕ cao h¬n. Sè l­îng DN mµ nhµ n­íc cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, n¾m cæ phiÕu khèng chÕ, cæ phiÕu ®Æc biÖt cßn rÊt lín vµ nh÷ng DN nµy th­êng lµ nh÷ng DN cã vai trß vµ ý nghÜa then chèt trong nÒn kinh tÕ, cã t¸c dông ®iÒu tiÕt nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng XHCN. Mét sè néi dung c¬ b¶n cña chñ tr­¬ng CPH c¸c DNNN Cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc (DNNN) lµ mét bé phËn kh«ng thÓ t¸ch rêi cña ch­¬ng tr×nh s¾p xÕp vµ c¶i c¸ch DNNN. Môc tiªu cña CPH: Theo ®iÒu 2 nghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy 29/6/1998 quy ®Þnh viÖc chuyÓn DNNN thµnh CTCP nh»m c¸c môc tiªu sau ®©y: Huy ®éng vèn cña toµn x· héi, bao gåm c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong n­íc vµ ngoµi n­íc ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, t¹o thªm viÖc lµm, ph¸t triÓn doanh nghiÖp, n©ng cao søc c¹nh tranh, thay ®æi c¬ cÊu DNNN. T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi lao ®éng trong DN cã cæ phÇn vµ nh÷ng ng­êi ®· gãp vèn ®­îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph­¬ng thøc qu¶n lý, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy DN kinh doanh cã hiÖu qu¶, t¨ng tµi s¶n nhµ n­íc, n©ng cao thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. §èi t­îng CPH: NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy 29/6/1998 cã quy ®Þnh ®èi t­îng CPH lµ tÊt c¶ c¸c DNNN mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn tiÕp tôc n¾m gi÷ 100% vèn ®Çu t­, kh«ng ph©n biÖt quy m« vèn vµ lao ®éng nh­ tr­íc ®©y. Ban hµnh kÌm theo nghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ngµy 29/6/1998 lµ danh môc c¸c lo¹i DNNN ®Ó lùa chän CPH bao gåm: Lo¹i DNNN hiÖn cã ch­a tiÕn hµnh CPH: §ã lµ DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých quy ®Þnh t¹i ®iÒu 1 N§ 56/CP ngµy 02/10/1996 cña chÝnh phñ vµ nh÷ng DN s¶n xuÊt s¶n phÈm, cung øng dÞch vô Nhµ n­íc ®éc quyÒn kinh doanh nh­ vËt liÖu næ, ho¸ chÊt ®éc… Lo¹i DNNN hiÖn cã, Nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt khi tiÕn hµnh CPH, ®ã lµ c¸c DN thuéc: + DNNN ho¹t ®éng c«ng Ých trªn 10 tû ®ång. + Khai th¸c quÆng quý hiÕm. + Khai th¸c kho¸ng s¶n quy m« lín. + C¸c ho¹t ®éng dÞch vô kü thuËt vÒ khai th¸c dÇu khÝ. + S¶n xuÊt ph©n bãn, thuèc trõ s©u, thuèc ch÷a bÖnh vµ ho¸ d­îc. + S¶n xuÊt kim lo¹i mµu vµ kim lo¹i quý hiÕm quy m« lín. + S¶n xuÊt ®iÖn quy m« lín, truyÒn t¶i vµ ph©n phèi ®iÖn. + Söa ch÷a ph­¬ng tiÖn bay. + DÞch vô khai th¸c b­u chÝnh viÔn th«ng. + VËn t¶i ®­êng s¾t, hµng kh«ng, viÔn d­¬ng. + In, xuÊt b¶n, s¶n xuÊt r­îu, bia, thuèc l¸ quy m« lín. + Ng©n hµng ®Çu t­, ng©n hµng cho ng­êi nghÌo. + Kinh doanh x¨ng dÇu cã quy m« lín. C¸c lo¹i h×nh DN hiÖn cã cßn l¹i ®Òu cã thÓ thùc hiÖn CPH vµ ¸p dông c¸c h×nh thøc chuyÓn ®æi sì h÷u kh¸c nhau trong ®ã Nhµ n­íc kh«ng gi÷ cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt. TÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan cña viÖc cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc T¹i c¸c n­íc c«ng nghiÖp ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, LLSX ®­îc x· héi ho¸ ë møc ®é ngµy cµng cao khiÕn cho quy m« cña c¸c t­ b¶n c¸ biÖt ngµy cµng trë nªn qu¸ chËt hÑp, kinh nghiÖm qu¶n lý cña mét c¸ nh©n chñ së h÷u kh«ng cßn thÝch øng ®­îc víi sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. CTCP ra ®êi víi kh¶ n¨ng tËp trung vèn tõ c¸c t­ b¶n c¸ biÖt, thiÕt lËp mét bé m¸y qu¶n lý tËp thÓ lµ héi ®ång qu¶n trÞ, ®· t¹o ra sù phï hîp h¬n gi÷a QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é x· héi ho¸ ngµy cµng cao cña LLSX. §ã lµ kÕt qu¶ cña mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn tÊt yÕu kh¸ch quan cña QHSX thÝch øng h¬n víi sù ph¸t triÓn cña LLSX, thóc ®Èy LLSX ph¸t triÓn ®Õn tÇm cao míi. ë n­íc ta, tr×nh ®é x· héi ho¸ LLSX nh×n chung cßn thÊp. §ã chÝnh lµ hµng rµo lín ng¨n c¶n ViÖt Nam trong tiÕn tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ta kh«ng thÓ b­íc vµo thÕ giíi c¹nh tranh khèc liÖt mµ kh«ng cã vò khÝ trong tay; ta kh«ng thÓ tho¸t khái dßng xo¸y cña nÒn kinh tÕ thÕ giíi khi n­íc ta cßn nghÌo, d©n ta cßn ®ãi vµ kÐm vÒ tr×nh ®é. Tr­íc thùc tr¹ng ®ã, yªu cÇu c¶i tiÕn kü thuËt c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng lùc c¹nh tranh, t¹o ra s¶n phÈm cã chÊt l­îng cao, ®¸p øng ®­îc yªu cÇu cña thÞ tr­êng trong n­íc còng nh­ quèc tÕ lµ kh«ng thÓ chËm trÔ. Tuy nhiªn ®· lµm ®­îc viÖc ®ã vÊn ®Ò ®Çu tiªn lµ vèn. Víi nguån ng©n s¸ch cã h¹n, nhµ n­íc kh«ng thÓ ®Çu t­ vèn mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cho tÊt c¶ c¸c DNNN. Trong khi ®ã nguån lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c th× ch­a ®­îc huy ®éng hÕt. Mµ nguån lùc nµy, nÕu xem xÐt ë gãc ®é tõng c¸ nh©n còng lµ cã h¹n, khã cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ ph¸t triÓn s¶n xuÊt mét c¸ch ®éc lËp trong nhiÒu ngµnh nghÒ ®ßi hái nh÷ng l­îng vèn lín. H×nh thøc së h÷u nhiÒu thµnh phÇn, së h÷u hçn hîp gi÷a c¸c tæ chøc vµ c¸c c¸ nh©n, gi÷a nhµ n­íc vµ t­ nh©n ®ang ngµy cµng chøng tá ®­îc sù phï hîp cña m×nh víi yªu cÇu hiÖn ®¹i ho¸ søc s¶n xuÊt cña ®Êt n­íc. XÐt tõ nhiÒu gãc ®é, ta thÊy ®­îc nh÷ng ­u ®iÓm râ rÖt cña CPH DNNN lµ: CPH lµ gi¶i ph¸p c¨n b¶n cho t×nh tr¹ng thiÕu vèn kinh niªn ë c¸c DNNN CPH cã kh¶ n¨ng kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng kh«ng râ rµng vÒ quyÒn tµi s¶n trong c¸c DNNN, ®¶m b¶o quyÒn tù chñ kinh doanh ®Çy ®ñ cho c¸c DN. CTCP lµ mét m« h×nh cã c¬ cÊu tæ chøc chÆt chÏ, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ cao trong tæ chøc SXKD, kh¾c phôc t×nh tr¹ng thê ¬, v« tr¸ch nhiÖm ®èi víi tµi s¶n nhµ n­íc t¹i c¸c xÝ nghiÖp quèc doanh tr­íc ®©y. CPH cßn lµ biÖn ph¸p t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng thùc sù lµm chñ. H¬n thÕ n÷a, mét thùc tÕ hiÖn nay cho thÊy cã rÊt nhiÒu DNNN lµm ¨n thua lç, û thÕ vµo nh÷ng ­u ®·i cña nhµ n­íc, kh«ng tÝch cùc ®æi míi, mµ nÕu cã còng chØ lµ h×nh thøc. §iÒu nay g©y thiÖt h¹i cho NSNN ®ång thêi nã tiÕp tôc kÐo lïi tiÕn tr×nh ph¸t triÓn chung cña nÒn kinh tÕ vèn dÜ ®· kh«ng mÊy v÷ng ch¾c cña n­íc ta. Do ®ã CPH phÇn lín DNNN, víi b¶n chÊt lµ chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u trong c¸c DNNN lµ h×nh thøc së h÷u ®¬n nhÊt, mét chñ thÓ lµ nhµ n­íc sang h×nh thøc së h÷u ®a nguyªn nhiÒu chñ thÓ thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n, hoµn toµn phï hîp víi quy luËt kh¸ch quan v× nã t¹o ra ®­îc sù phï hîp h¬n gi÷a QHSX víi tÝnh chÊt vµ tr×nh ®é cña LLSX cña n­íc ta trong ®iÒu kiÖn héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Ch­¬ng II: Thùc tr¹ng CPH DNNN ë n­íc ta Giai ®o¹n 1 (tõ th¸ng 6/1992 ®Õn th¸ng 4/1996) Nh÷ng b­íc thö nghiÖm ®Çu tiªn. . C¬ së ph¸p lý Ngµy 08/06/1992, chñ tÞch H§BT ®· ra quyÕt ®Þnh 202/CT cho phÐp lùa chän vµ triÓn khai thÝ ®iÓm CPH ë mét sè DNNN. Mèc quan träng nµy ®· më ra mét h­íng ®i míi cho c«ng cuéc c¶i c¸ch DNNN ë ViÖt Nam. Ngµy 04/03/1993, Thñ t­íng chÝnh phñ ®· ra chØ thÞ 84/TTg vÒ viÖc xóc tiÕn CPH DNNN vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u ®èi víi c¸c DNNN. Môc tiªu cña giai ®o¹n nµy lµ thÝ ®iÓm CPH ®Ó tõ ®ã rót ra kinh nghiÖm vµ më réng diÖn CPH sau nµy. §èi t­îng cña CPH ë giai ®o¹n nµy lµ c¸c DNNN kinh doanh trong c¸c ngµnh th«ng dông (dÞch vô vµ c«ng nghiÖp) kh«ng cã ý nghÜa chiÕn l­îc ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n. VÒ ph­¬ng thøc tiÕn hµnh: ChuyÓn mét phÇn së h÷u nhµ n­íc d­íi d¹ng b¸n cæ phÇn DNNN sang së h÷u t­ nh©n. Sau khi CPH, DNNN chuyÓn sang ho¹t ®éng theo LuËt c«ng ty. VÒ chÕ ®é ­u ®·i ®èi víi c«ng nh©n viªn chøc trong DN: ng­êi lao ®éng ®­îc mua cæ phiÕu tr¶ chËm víi thêi gian kh«ng qu¸ 12 th¸ng, ngoµi ra kh«ng cã ­u ®·i kh¸c. 1.2. Nh÷ng nhËn ®Þnh chung Trong giai ®o¹n nµy chÝnh s¸ch CPH cßn dÌ dÆt, thËn träng. Thêi gian thÝ ®iÓm kÐo dµi vµ kÕt qu¶ cßn rÊt h¹n chÕ. Trong 4 n¨m míi thùc hiÖn CPH ®­îc 5 doanh nghiÖp, bao gåm 3 DN TW vµ 2 DN ®Þa ph­¬ng. TÊt c¶ c¸c DN cæ phÇn ®Òu cã quy m« nhá, cã nh÷ng lîi thÕ nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng kinh doanh. C¸c doanh nghiÖp nµy chñ yÕu tiÕn hµnh CPH trªn c¬ së tù nguyÖn. Trong giai ®o¹n thÝ ®iÓm nµy, ViÖt Nam ch­a b¸n cæ phÇn cho thÓ nh©n hoÆc ph¸p nh©n n­íc ngoµi. C¸c DNNN ®· CPH tÝnh ®Õn thêi ®iÓm 31/12/1995 TT Tªn DN Ngµy CPH Tæng sè vèn (triÖu ®ång) C¬ cÊu vèn (%) NN CNVC trong DN Cæ ®«ng ngoµi 1. §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn 1/07/93 6.200 18 33,1 48,9 2. C¬ ®iÖn l¹nh TPHCM 1/10/93 16.000 30 50 20 3. GiÊy HiÖp An 1/10/94 6.769 30 50 20 4. ChÕ biÕn hµng XK Long An 1/07/95 3.540 30,2 48,6 21,2 5. Cty chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc 1/07/95 7.912 30 50 20 Nguån: Ban chØ ®¹o TW ®æi míi doanh nghiÖp 1.3. Nh÷ng thµnh tùu ®· ®¹t ®­îc 1.3.1. VÒ phÝa DN Sau khi CPH, ho¹t ®éng cña c¸c DN vÉn gi÷ ®­îc æn ®Þnh vµ cã chiÒu h­íng ph¸t triÓn tèt. Chóng ta cã thÓ c¨n cø vµo c¸c sè liÖu cô thÓ ®Ó chøng minh cho ®iÒu ®ã. C«ng ty CP §¹i lý Liªn hiÖp vËn chuyÓn sau 3 n¨m thùc hiÖn CPH: Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 90 ng­êi (n¨m 1993) lªn 285 ng­êi (tÝnh ®Õn th¸ng 6/1996) Doanh thu n¨m 1995 t¨ng h¬n 4 lÇn so víi n¨m 1993. L·i cæ tøc: t¨ng 30%/n¨m. C«ng ty C¬ ®iÖn l¹nh thµnh phè HCM Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 334 ng­êi (1993) lªn 494 ng­êi n¨m 1995. Doanh thu t¨ng gÇn 3 lÇn. L·i cæ tøc: 24%/n¨m. CTCP GiÊy HiÖp An: Tæng sè lao ®éng t¨ng tõ 403 ng­êi lªn 430 ng­êi. Doanh thu t¨ng 3 lÇn. L·i cæ tøc ®¹t 47,6%/n¨m. Nh­ vËy, xu thÕ chung lµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt t¨ng lªn râ rÖt. 1.3.2. VÒ phÝa nhµ n­íc Nhµ n­íc kh«ng nh÷ng gi¶m ®­îc nh÷ng kho¶n bao cÊp tr­íc ®©y cho DN mµ cßn t¨ng thu vÒ thuÕ vµ lîi nhuËn ë c¸c DN nµy. VÒ mÆt qu¶n lý, nhµ n­íc vÉn n¾m gi÷ mét tû lÖ cæ phiÕu nhÊt ®Þnh ®Ó kiÓm so¸t DN nh­ng víi t­ c¸ch lµ mét cæ ®«ng lín, cßn DN kh«ng chÞu sù qu¶n lý trùc tiÕp cña c¬ quan nhµ n­íc víi t­ c¸ch lµ chñ qu¶n. 1.4. Nh÷ng mÆt cßn tån t¹i 1.4.1. HiÖn t­îng CPH “tù ph¸t” ë mét sè doanh nghiÖp Mét sè DNNN ®· tù ®éng ¸p dông c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn nh­ vay tr¶ l·i phô thuéc vµ kÕt qu¶ kinh doanh cña DN (t­¬ng tù nh­ tr¶ lîi tøc cæ phÇn). Ng­êi cho vay ®­îc h­ëng l·i suÊt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm gièng nh­ c¸c cæ ®«ng mÆc dï c¸c DN nµy kh«ng tæ chøc vµ ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty. Mét sè kh¸c cßn sö dông quü phóc lîi ®Ó ®Çu t­ s¶n xuÊt, h¹ch to¸n riªng vµ coi ®ã lµ phÇn vèn gãp cæ phÇn cña c«ng nh©n viªn chøc. Thùc chÊt ®©y lµ h×nh thøc CPH phi chÝnh thøc. H×nh thøc nµy chñ yÕu ¸p dông trong néi bé c«ng nh©n viªn chøc cña DN. Nh×n bÒ ngoµi th× cã vÎ lµ tÝch cùc v× võa thu hót ®­îc vèn cæ phÇn, võa ®¶m b¶o viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Nh­ng nã l¹i tiÒm Èn nhiÒu ®iÒu rÊt tiªu cùc: L¹m dông ®Ó chuyÓn lîi Ých cña DN sang lîi Ých cña c«ng nh©n viªn chøc (CNVC) gãp vèn cæ phÇn. CNVC chØ quan t©m, b¶o vÖ nh÷ng g× “s¸t s­ên” hay cã liªn quan ®Õn cæ phÇn cña hä. H×nh thøc nµy chØ thÝch hîp víi nh÷ng bé phËn lµm ¨n cã triÓn väng trong DN, ë nh÷ng bé phËn kh«ng cã triÓn väng th× Ýt cã kh¶ n¨ng thu hót vèn cæ phÇn cña CNVC. 1.4.2. CPH tiÕn hµnh qu¸ chËm ch¹p Sè l­îng DN CPH sau 4 n¨m lµ qu¸ chËm ch¹p. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i ®­îc bëi nhiÒu nguyªn nh©n: Chñ tr­¬ng vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ch­a ®ñ cô thÓ, ch­a ®¶m b¶o ch¾c ch¾n ®Ó c¸c DN cã ®ñ niÒm tin r»ng CPH lµ ®óng ®¾n vµ cã lîi. Ch¼ng h¹n, sau khi cã CPH th× cã cßn CNXH n÷a kh«ng? DN nµo thuéc diÖn CPH, DN cã thùc sù ®­îc h­ëng quyÒn lîi vµ ­u ®·i nh­ tr­íc khi CPH hay kh«ng, c¸c b­íc tiÕn hµnh CPH còng ch­a râ rµng. Ch­a cã sù ñng hé tõ phÝa CNVC còng nh­ c¸n bé l·nh ®¹o DN do lo sî mÊt viÖc lµm, gi¶m thu nhËp, mÊt ®Þa vÞ vµ ®iÒu quan träng lµ mÊt sù bao cÊp cña nhµ n­íc. ThiÕu kinh nghiÖm trong CPH, c¸c vÊn ®Ò kü thuËt CPH phøc t¹p do chÕ ®é kÕ to¸n kh«ng ®Çy ®ñ, viÖc ®Þnh gi¸ tµi s¶n, ®Þnh gi¸ ®Êt, gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò khi CPH cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n do tr×nh ®é nhËn thøc vµ hiÓu biÕt cña DN vµ x· héi cßn h¹n chÕ. Song giai ®o¹n nµy ®· ®Ó l¹i nhiÒu bµi häc quý gi¸ cho viÖc x©y dùng c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch, chØ ®¹o thùc hiÖn c«ng t¸c CPH cho giai ®o¹n sau. Giai ®o¹n 2 (tõ 5/1996 ®Õn 5/1998) Thêi kú më réng c«ng t¸c CPH C¬ së ph¸p lý Giai ®o¹n nµy ®­îc ®¸nh dÊu b»ng viÖc ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/CP ngµy 07/05/1995. LÇn ®Çu tiªn ®· cã quy ®Þnh mét c¸ch hÖ thèng tõ môc ®Ých, yªu cÇu, ®èi t­îng ®Õn ph­¬ng thøc tiÕn hµnh, chÕ ®é ®ñ víi ng­êi lao ®éng. Ngoµi ra cßn cã: NghÞ ®Þnh 25/CP ngµy 26/03/1996 söa ®æi mét sè ®iÓm cña NghÞ ®Þnh 28/CP. QuyÕt ®Þnh 548/TTg ngµy 13/08/1996 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc thµnh lËp c¸c Ban chØ ®¹o CPH. QuyÕt ®Þnh 01/CPH ngµy 04/09/1996 cña Tr­ëng ban chØ ®¹o Trung ­¬ng vÒ CPH, vÒ ban hµnh quy tr×nh chuyÓn DNNN thµnh CTCP. Th«ng t­ 50/TC-TCDN ngµy 30/08/1996 cña bé tµi chÝnh h­íng dÉn vÊn ®Ò tµi chÝnh theo nghÞ ®Þnh 28/CP. Th«ng t­ 17/L§TBXH-TT ngµy 07/09/1996 cña Bé Lao ®éng Th­¬ng binh vµ X· héi h­íng dÉn chÝnh s¸ch víi ng­êi lao ®éng. Th¸ng 12/1997, Héi nghÞ lÇn thø 4 BCH TW §¶ng ®· ra nghÞ quyÕt, trong ®ã nªu râ ®Þnh h­íng vµ gi¶i ph¸p CPH mét bé phËn DNNN “Ph©n lo¹i DN c«ng Ých vµ DN kinh doanh; x¸c ®Þnh danh môc lo¹i DN cÇn cã 100% vèn nhµ n­íc, lo¹i DNNN cÇn gi÷ tû lÖ cæ phÇn chi phèi; lo¹i DNNN chØ cÇn gi÷ cæ phÇn ë møc thÊp” vµ “§èi víi DNNN kh«ng cÇn gi÷ 100% vèn NN, cÇn lËp kÕ ho¹ch CPH ®Ó t¹o ®éng lùc ph¸t triÓn thóc ®Èy lµm ¨n cã hiÖu qu¶”. Ngµy 19-20/02/1998 Bé tµi chÝnh ®· phèi hîp víi Ng©n hµng ThÕ giíi (WB) tæ chøc mét cuéc héi th¶o nh»m môc ®Ých thóc ®Èy qu¸ tr×nh CPH c¸c DNNN ë ViÖt Nam trªn quy m« lín. Ngµy 20/04/1998 cã chØ thÞ 20/1998/CT-TTg cña thñ t­íng chÝnh phñ vÒ ®Èy m¹nh, s¾p xÕp vµ ®æi míi DNNN. Trong ®ã DNNN ®­îc ph©n thµnh 3 nhãm: C¸c DNNN quan träng cÇn duy tr× ho¹t ®éng theo luËt DNNN. C¸c DNNN cÇn chuyÓn ®æi c¬ cÊu së h÷u. C¸c DNNN thua lç kÐo dµi. C¸c DNNN thuéc nhãm (2) lµ thuéc diÖn CPH. ChÝnh phñ yªu cÇu tõng Bé, ®Þa ph­¬ng vµ Tæng c«ng ty 901 trong kÕ ho¹ch CPH ph¶i lùa chän Ýt nhÊt 20% sè DNNN kh«ng cÇn duy tr× 100% vèn nhµ n­íc ®Ó thùc hiÖn CPH. VÒ ph­¬ng thøc tiÕn hµnh: ®· më réng ra 3 h×nh thøc: Gi÷ nguyªn gi¸ trÞ hiÖn cã cña DN, chØ ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu. B¸n mét phÇn DNNN. T¸ch mét bé phËn DNNN ®Ó tiÕn hµnh CPH. §èi t­îng: më réng CPH kh«ng chØ cã c¸c DNNN võa vµ nhá mµ cßn c¶ DNNN lín vµ vèn trªn 10 tû ®ång mµ trong ®ã nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m 100% vèn vµ ph¶i cã ph­¬ng ¸n kinh doanh hiÖu qu¶. Nh÷ng nhËn ®Þnh chung Trong 2 n¨m chóng ta ®· CPH ®­îc 25 DN. Nh×n chung tiÕn ®é CPH vÉn cßn chËm. ChØ tiªu n¨m 1998 ph¶i CPH ®­îc 150 DN ch­a ®­îc hoµn thµnh. Trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn TP Hå ChÝ Minh - ®¬n vÞ dÉn ®Çu c¶ n­íc vÒ CPH. Trong n¨m 1996, thµnh phè ®· më líp tËp huÊn cho trªn 100 c¸n bé thuéc DNNN vÒ CPH, t¹i c¸c líp chuyªn viªn kinh tÕ ®· h­íng dÉn tû mû vÒ N§ 28/CP vµ lËp ra c¸c DNNN sÏ CPH, kÌm theo c¸c h­íng dÉn cô thÓ. Riªng Hµ Néi, trong n¨m 1997 chØ CPH ®­îc 1 DN, chËm nhÊt trong c¶ n­íc. Danh môc c¸c DNNN tiªu biÓu ®· CPH ë giai ®o¹n nµy: TT Tªn DN Ngµy CPH Tæng sè vèn (triÖu ®ång) C¬ cÊu vèn (%) NN CNVC trong DN Cæ ®«ng ngoµi 1. Cty xe kh¸ch H¶i Phßng 1/09/96 2.915 30 70 0 2. Khai th¸c ®¸ §ång Giao 1/09/96 3.200 49,8 30,7 19,5 3. Cty ®Çu t­ s¶n xuÊt TM 1/07/96 356 0 100 0 4. XN tµu thuyÒn B×nh §Þnh 1/07/96 1.150 51 19 30 5. XN ong mËt TP HCM 1/07/96 2.500 30 18,5 51.5 6. Kh¸ch s¹n Sµi Gßn 1/07/96 1.800 40 40 20 7. TËp thÓ s¶n xuÊt ho¸ mü phÈm SG 1/01/97 6.400 35 50 15 8. Cty CBXK thuû s¶n Minh H¶i 1/11/97 10.000 51 29 20 9. XN s¬n B¹ch TuyÕt 1/11/97 20.000 35 45 20 10. Cty b«ng B¹ch TuyÕt 5/11/98 11.370 30 57 13 11. Cty vËn t¶i thuû H¶i D­¬ng 1/01/98 2.165 45,7 54,3 0 12. Cty khai th¸c DVTS §µ N½ng 1/01/98 2.165 45,7 54,3 0 13. Cty c¸p vµ vËt liÖu BCVT 1/01/98 120.000 49 10 41 14. CTCP Thanh T©m-TT HuÕ 10/4/98 1.800 22,7 28,2 49,1 15. CTCP g¹ch ngãi Phæ Phong 1/05/98 875 37,5 31,25 31,25 16. CTCP ch¨n nu«i Di Linh L§ 1/01/98 1.200 58 32 10 17. CTCP Du lÞch B¶o Léc L§ 1/01/98 4.300 23 12 65 18. Cty cÇu x©y (Bé XD) 1/04/98 6.000 10 … … Nguån: Tæng côc qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n nhµ n­íc t¹i DN Nh÷ng mÆt lµm ®­îc VÒ phÝa doanh nghiÖp CPH ®· thay ®æi ®­îc ph­¬ng thøc qu¶n lý: ChÕ ®é b×nh bÇu, chän gi¸m ®èc, H§QT c¸c chøc danh l·nh ®¹o cña DN ®· lµm cho ®éi ngò nµy cã tr¸ch nhiÖm cao h¬n, quyÒn lîi vµ nghÜa vô g¾n víi nhau h¬n. Ph­¬ng thøc qu¶n lý theo kiÓu quan liªu, bao cÊp, dïng mÖnh lÖnh hµnh chÝnh ®­îc h¹n chÕ tèi ®a. Trong c¸c DN mµ nhµ n­íc kh«ng cã cæ phÇn chi phèi, kiÓu qu¶n lý cò kh«ng cßn t¹i n÷a. T×nh tr¹ng l·ng phÝ cña c«ng, l·ng phÝ tµi s¶n cña DN gi¶m mét c¸ch tèi thiÓu: §iÒu ®ã xuÊt ph¸t tõ chç DN thuéc quyÒn së h÷u cña c¸c cæ ®«ng nªn hä ph¶i kiÓm so¸t viÖc thu chi chÆt chÏ h¬n th«ng qua H§QT vµ Ban kiÓm so¸t cña c«ng ty. Trong ®iÒu lÖ c«ng ty quy ®Þnh rÊt râ c¸c kho¶n chi, nhÊt lµ chi tiÕp kh¸ch. TiÕp nhËn, phong bao, chi phÝ hoa hång kh«ng cßn n÷a. T×nh tr¹ng “v« chñ”, “cña chïa” trong DNNN ®­îc kh¾c phôc. Ng­êi lao ®éng phÊn khëi, tinh thÇn lµm viÖc ®­îc cñng cè: §éng lùc kinh tÕ ®· t¹o nªn mét kh«ng khÝ lµm viÖc míi, kÝch thÝch sù s¸ng t¹o c¸ nh©n v× quyÒn lîi cña hä g¾n liÒn víi quyÒn lîi cña c«ng ty. Ngoµi thu nhËp b×nh th­êng, ng­êi lao ®éng cßn nhËn ®­îc thu nhËp qua cæ tøc th­êng lµ trªn 1,6%/th¸ng, cao h¬n l·i xuÊt ng©n hµng. C¸c chØ tiªu kh¸c nh­ vèn, nép ng©n s¸ch, viÖc lµm, thu nhËp b×nh qu©n ®Òu cã sù tiÕn bé ®¸ng kÓ: Theo tæng kÕt 13 doanh nghiÖp cæ phÇn ®Õn gi÷a n¨m 1997, ban CPD DNNN ®· cã ®¸nh gi¸ nh­ sau: Vèn b×nh qu©n t¨ng: 45%/n¨m. Doanh thu b×nh qu©n t¨ng: 56,9%/n¨m. Lîi nhuËn t¨ng b×nh qu©n: 70,2%/n¨m. Nép NSNN t¨ng b×nh qu©n: 98%/n¨m. ViÖc lµm t¨ng b×nh qu©n: 46,8%/n¨m. Thu nhËp ng­êi lao ®éng t¨ng b×nh qu©n: 29%/n¨m. Tû suÊt lîi nhuËn trªn DT t¨ng: 14,1%/n¨m. Tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn t¨ng: 74,6%/n¨m. VÒ phÝa nhµ n­íc Tµi s¶n cña nhµ n­íc ®­îc ®¸nh gi¸ l¹i chÝnh x¸c h¬n: L©u nay, tµi s¶n thuéc c¸c DNNN bÞ ®¸nh gi¸ thÊp, khÊu hao tÝch nép rÊt thÊp, kh«ng ®ñ bï ®¾p vèn ®Ó t¸i ®Çu t­, më réng vµ ph¸t triÓn s¶n xuÊt. Th«ng qua viÖc CPH 18 DN trong giai ®o¹n tr­íc 01/01/1998, tæng gi¸ trÞ ®¸nh gi¸ l¹i ®· t¨ng 48,8% so víi tæng gi¸ trÞ h¹ch to¸n. Nhµ n­íc t¨ng nguån thu NS: th«ng qua tiÒn b¸n cæ phÇn vµ tiÒn lîi tøc. Tõ ®ã cã thÓ ®Çu t­ vµo nh÷ng lÜnh vùc vµ vµo c¸c DN kh¸c cÇn thiÕt h¬n. T­ t­ëng CPH ®· ®­îc thèng nhÊt h¬n: C¸n bé l·nh ®¹o còng nh­ CNVC hiÓu ®­îc môc tiªu, lîi Ých cña chñ tr­¬ng CPH nhiÒu h¬n, tèt h¬n so víi tr­íc kia. Nh÷ng mÆt cßn tån t¹i VÒ phÝa doanh nghiÖp C¸c DN nh×n chung ch­a cã ph­¬ng ¸n ph¸t triÓn SXKD hiÖu qu¶, ch­a t×m ra h­íng ®Çu t­ míi: NhiÒu CTCP thõa vèn kh«ng biÕt dïng vµo viÖc g× vµ ph¶i cho vay vèn. Trong khi ®ã, nh÷ng DNCP cã vèn lín th× vèn huy ®éng thªm ®Ó më réng s¶n xuÊt l¹i chiÕm tû lÖ qu¸ thÊp, v× t©m lý cña cæ ®«ng cò lµ kh«ng muèn chia sÎ quyÒn lùc. TËp thÓ ban l·nh ®¹o nhiÒu DN ch­a thùc sù ñng hé CPH. Hä sî mÊt quyÒn chøc, mÊt c¸c kho¶n “båi d­ìng” …NhiÒu ng­êi ch­a quen víi c¸c c¬ chÕ míi sau khi CPH nªn sî kh«ng thÝch nghi ®­îc víi c¬ chÕ thÞ tr­êng, kh«ng ®ñ søc ®øng v÷ng vµ c¹nh tranh trªn th­¬ng tr­êng. Cßn CNVC yÕu kÐm vÒ tr×nh ®é th× lo mÊt viÖc lµm. KiÓm to¸n ch­a thùc hiÖn chøc n¨ng cña m×nh. Chi phÝ kiÓm to¸n cao, chØ kiÓm to¸n ®­îc h¹ch to¸n cña DN, cßn ch­a x¸c ®Þnh ®óng gi¸ trÞ DN. VÊn ®Ò ®¸nh gi¸ lîi thÕ vµ bÊt lîi thÕ thùc hiÖn còng ch­a tèt. Thªm vµo ®ã, mét sè DN ë miÒn Nam cßn ch­a cã ®ñ giÊy tê ph¸p lý vÒ quyÒn së h÷u nhµ x­ëng, ®Êt ®ai ®· g©y thªm nh÷ng “¸ch t¾c” cho qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN nµy. VÒ phÝa nhµ n­íc TiÕn tr×nh CPH diÔn ra vÉn chËm. Sè l­îng DN ®­îc CPH cßn qu¸ Ýt, N§ 28/CP ch­a hoµn thiÖn ®Ó ®Èy nhanh CPH. NhiÒu vÊn ®Ò cô thÓ ch­a ®­îc nªu ra: Danh môc c¸c DNNN kh«ng CPH hay DNNN cÇn ®­îc gi÷ cæ phÇn khèng chÕ ch­a râ; c¸c ®Þnh h­íng b¾t buéc thùc hiÖn CPH ®èi víi c¸c DN cßn l¹i ch­a cã. VÊn ®Ò ®Þnh gi¸ DN, c¸c quy ®Þnh vÒ chÕ ®é ®èi víi DN sau CPH cßn nhiÒu bá ngá. VÉn cã sù ph©n biÖt ®èi xö so víi DNNN kh«ng hoÆc lµ ch­a CPH. Nhµ n­íc ch­a cã biÖn ph¸p m¹nh mÏ, thùc hiÖn ®óng quyÒn chñ së h÷u cña m×nh. ChÝnh phñ ch­a kiªn quyÕt, ch­a coi CPH lµ nhiÖm vô b¾t buéc mµ l¹i chê sù tù nguyÖn cña c¸c DN, c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c bé chñ qu¶n. Chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ dµn ®Òu, kh«ng tËp trung vµo c¸c vïng träng ®iÓm. ViÖc tæ chøc thùc thu ch­a râ rµng. Ban cæ phÇn gåm nhiÒu tæ chøc nh­: Bé tµi chÝnh, tæng Liªn ®oµn lao ®éng, Ban tæ chøc chÝnh phñ, Bé c«ng nghiÖp, Bé kÕ ho¹ch vµ §Çu t­, Bé Lao ®éng, Th­¬ng binh vµ X· héi, Uû ban chøng kho¸n nhµ n­íc nªn viÖc triÖu tËp mét cuéc häp ®Ó bµn chñ tr­¬ng ®· khã, nh­ng viÖc thèng nhÊt ý kiÕn cµng khã h¬n. Mét sè v¨n b¶n chØ ®¹o ch­a cô thÓ, ch­a thÓ kh¼ng ®Þnh tr¸ch nhiÖm râ rµng cña tõng Bé, tõng ®Þa ph­¬ng. ViÖc tuyªn truyÒn, vËn ®éng ®èi víi CNVC trong CTCP ch­a tèt. Thùc tÕ, chóng ta ®· ­u ®·i tèt nhÊt cho ng­êi lao ®éng sau khi CPH nh­ng vÉn ch­a nhËn ®­îc sù tho¶ m·n vµ ñng hé hoµn toµn cña hä. Bªn c¹nh ®ã, ng­êi s©n ch­a quen víi viÖc mua b¸n c¸c cæ phiÕu nªn khã mµ ph¸t triÓn ®­îc thÞ tr­êng chøng kho¸n. Tuy nhiªn, qua giai ®o¹n nµy, chóng ta ®· thu ®­îc nhiÒu bµi häc quý gi¸ ®Ó CPH diÔn ra tèt h¬n trong giai ®o¹n sau. Giai ®o¹n 3 (tõ th¸ng 07/1998 ®Õn nay) §Èy m¹nh cæ phÇn ho¸ 3.1. C¬ së ph¸p lý Ngµy 29/06/1998, ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 44/CP vÒ CPH. N§ nµy ®· më réng h¬n c¸c chÕ ®é cho c«ng t¸c CPH, ®· x¸c ®Þnh râ vµ gi¶m thiÓu danh môc ngµnh nghÒ nhµ n­íc cÇn n¾m gi÷ 100% vèn, nhµ n­íc n¾m cæ phÇn ®Æc biÖt hoÆc chi phèi, kh«ng h¹n chÕ quy m« DN CPH, ph©n cÊp nhiÒu h¬n thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh CPH. Cïng ngµy 29/06/1998, chÝnh phñ ra quyÕt ®Þnh sè 111 thµnh lËp Ban ®æi míi qu¶n lý DN TW trªn c¬ së hîp nhÊt hai ban chØ ®¹o TW vÒ s¾p xÕp DNNN vµ Ban chØ ®¹o TW CPH víi ®¹i diÖn c¸c Bé liªn quan. Ngoµi ra cßn cã v¨n b¶n cña TW h­íng dÉn c¸c Bé thµnh lËp ban ®æi míi DN bé do 1 thø tr­ëng lµm tr­ëng ban, ë c¸c tæng c«ng ty do chñ tÞch H§QT lµm tr­ëng ban. Quy tr×nh CPH ®· ®­îc ®æi míi theo h­íng dÉn gi¶m bít c¸c kh©u, c¸c thñ tôc kh«ng cÇn thiÕt. Mét ®Ò ¸n CPH sÏ ®­îc hoµn thµnh trong vßng thêi gian tõ 4-5 th¸ng so víi b×nh qu©n 27 th¸ng 1 ®Ò ¸n tõ n¨m 1997 trë vÒ tr­íc. Néi dung cô thÓ ®­îc quy ®Þnh chi tiÕt trong C«ng v¨n 3395/CP-§MDN ngµy 29/08/1998 cña ban ®æi míi qu¶n lý DN TW. VÒ vÊn ®Ò tµi chÝnh khi chuyÓn DNNN thµnh CTCP, ngµy 18/07/1998, bé tµi chÝnh ®· ra th«ng t­ sè 104/1998/TT-BTC. §Õn ngµy 19/08/1998, Bé tµi chÝnh ®· cã c«ng v¨n sè 3138TC/TCDN h­íng dÉn söa ®æi mét sè ®iÓm trong th«ng t­ trªn. VÒ ph­¬ng thøc tiÕn hµnh: bªn c¹nh 3 h×nh thøc CPH ®· nªu trong N§ 28/CP cßn thªm h×nh thøc b¸n toµn bé gi¸ trÞ hiÖn cã thuéc vèn nhµ n­íc t¹i DN ®Ó chuyÓn thµnh CTCP. §èi t­îng: lµ tÊt c¶ c¸c DNNN mµ nhµ n­íc kh«ng cÇn tiÕp tôc n¾m gi÷ 100% vèn ®Çu t­, kh«ng ph©n biÖt quy m« vèn vµ lao ®éng. 3.2. Mét sè kÕt qu¶ trªn thùc tÕ N¨m 1998 ®­îc mÖnh danh lµ “n¨m cña cæ phÇn ho¸”. Tuy ch­a ®¹t tíi chØ tiªu ®Ò ra lµ 150 DN nh­ng sè DNCP ®· t¨ng nhanh. §· cã ®Õn 5 bé, 27 tØnh, thµnh phè trùc thuéc TW vµ 5 tæng c«ng ty nhµ n­íc cã Dn CPH. TÝnh ®Õn ngµy 31/12/1998 c¶ n­íc ®· cã 116 DN ®­îc CPH. §Õn hÕt n¨m 1998, c¸c ®Þa ph­¬ng ®· c¬ b¶n hoµn thµnh viÖc ph©n lo¹i vµ lËp ®Ò ¸n s¾p xÕp DNNN. Hai thµnh phè Hµ Néi vµ Hå ChÝ Minh ®· hoµn thµnh viÖc phª duyÖt ®Ò ¸n vµ ®· x©y dùng ®­îc sè DNNN chuyÓn sang c«ng ty CP ®Õn hÕt n¨m 2000. Riªng thµnh phè Hµ Néi, n¨m 1998 lµ mét n¨m thµnh c«ng, ®· thùc hiÖn CPH ®­îc 30 DNNN, chiÕm 25% sè DNNN do c¸c tØnh thµnh phè qu¶n lý vµ chiÕm 32% tæng sè DNNN ®­îc CPH. N¨m 1999, chØ tiªu ®Æt ra lµ ph¶i CPH ®­îc 400 DNNN. Trong 6 th¸ng ®Çu n¨m 1999, chóng ta ®· CPH ®­îc 70 DN vµ ngµy cµng cã nhiÒu DNNN lín tham gia vµo CPH nh­ tæng c«ng ty x¨ng dÇu, H·ng hµng kh«ng ViÖt Nam. Trong thêi gian nµy ®· cã 4 doanh nghiÖp b¸n cæ phiÕu cho ng­êi n­íc ngoµi: C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh, CTCP chÕ biÕn XK Long An, CTCP ®å hép H¹ Long vµ c«ng ty may B×nh Minh. Trong ®ã, c«ng ty may B×nh Minh ®· b¸n cho c«ng ty cña NhËt vµ Mü 36.000 cæ phÇn trªn tæng sè 180.000, trÞ gi¸ 3,6 tû ®ång, b»ng 20% vèn ®iÒu lÖ cña CTCP. Sau khi CPH, b×nh qu©n c¸c DN cã: Doanh thu t¨ng 2,3 lÇn Lîi nhuËn sau thuÕ t¨ng 2,5 lÇn Nép NSNN t¨ng 2,5 lÇn Cæ tøc b×nh qu©n ®¹t 2 – 3%/ th¸ng TÝnh ®Õn n¨m 2001, c¶ n­íc cã 700 doanh nghiÖp CPH, víi tæng sè vèn huy ®éng lµ 3.000 tû ®ång. Nh×n chung c¸c DNNN sau khi CPH ®Òu lµm ¨n cã l·i, tû lÖ vèn cña nhµ n­íc trong vèn ®iÒu lÖ còng t¨ng t­¬ng øng. VÝ dô ®iÓn h×nh nh­ c«ng ty cao su Kim §an, t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ vèn nhµ n­íc cã 700 tû ®ång (t­¬ng øng víi 10% vèn ®iÒu lÖ), ®Õn n¨m 2000 ®· lªn tíi 1.500 tû ®ång (chiÕm 7.14% vèn ®iÒu lÖ). T­¬ng tù nh­ tr­êng hîp cña c«ng ty cæ phÇn C¬ ®iÖn l¹nh Ree, vèn nhµ n­íc khi CPH lµ 4,8 tû ®ång, ®Õn n¨m 2000 ®· t¨ng lªn 15 tû ®ång. Nh×n chung, sau CPH doanh thu cña c¸c doanh nghiÖp t¨ng kho¶ng 42,5%/n¨m; lîi nhuËn tr­íc thuÕ t¨ng 125%/n¨m; nép ng©n s¸ch t¨ng 70,2%; chia cæ tøc tõ 6-12%. TÝnh ®Õn 31/12/2002, c¶ n­íc ®· CPH ®­îc 920 DNNN. Theo môc tiªu, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2005 cæ phÇn ho¸ ®­îc 1.319 doanh nghiÖp. Nh÷ng thµnh tùu trong tiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë tõng giai ®o¹n ®· ®­îc liÖt kª kh¸ ®Çy ®ñ ë môc 1, 2, 3 phÇn II. Tuy nhiªn nÕu chØ nh×n thÊy toµn thµnh tùu vµ ­u ®iÓm mµ kh«ng thÊy ®­îc nh÷ng thiÕu sãt cña qu¸ tr×nh nµy, th× còng ®ång nghÜa víi viÖc: ta míi chØ nh×n nhËn vÊn ®Ò ë khÝa c¹nh lung linh, huyÒn ¶o cña nã. §iÒu nµy còng t­¬ng tù víi vÊn ®Ò: ta ch­a thÓ nh×n nhËn, ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh CPH mét c¸ch biÖn chøng, toµn diÖn, vµ nh­ vËy mong muèn ®­a ra ®­îc nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CPH, ®­a n­íc ta tiÕn nhanh trªn con ®­êng ph¸t triÓn t¨ng tèc lµ hoµn toµn m¬ hå vµ phi thùc tÕ. BÊt cø mét ®iÒu g× còng cã 2 mÆt vµ tiÕn tr×nh CPH ë ViÖt Nam ta còng vËy. Nh÷ng mÆt tån t¹i ®ã sÏ ®­îc tr×nh bµy kü ë phÇn sau. Nh÷ng mÆt tån t¹i xÐt chung trong tiÕn tr×nh CPH tõ n¨m 1992 ®Õn nay 4.1. VÊn ®Ò nhËn thøc t­ t­ëng vÉn cßn nhiÒu h¹n chÕ. Lîi Ých cña CPH ch­a thùc sù ®­îc c¸c DN thÊu hiÓu. Cã ý kiÕn cßn cho r»ng nhiÒu gi¸m ®èc “sî” cæ phÇn ho¸. Cßn nhiÒu gi¸m ®èc DNNN trong diÖn CPH ch­a muèn lµm, nªu nhiÒu lý do ®Ó xin tr× ho·n, thËm chÝ cßn xin rót tªn. Hä muèn dùa vµo “bÇu s÷a” Nhµ n­íc, thua lç ®· cã nhµ n­íc lo. Hä muèn gi÷ l¹i quyÒn lùc DNNN ®Ó h­ëng ­u ®·i. Theo ý kiÕn cña «ng TrÇn Quèc TrÞ, chñ tÞch H§QT c«ng ty cæ phÇn thùc phÈm rau qu¶ CÇn Th¬: “HiÖn nay h¬n 50% gi¸m ®èc DNNN kh«ng muèn CPH, mét phÇn do lín tuæi, n¨ng lùc yÕu kÐm, mét phÇn do sî mÊt chøc, mÊt quyÒn lîi vÒ kinh tÕ”. Cßn theo ý kiÕn cña «ng TrÇn Xu©n LÞch, Phã viÖn tr­ëng CIEM: TiÕn ®é CPH DNNN cßn chËm ®óng lµ do hiÖn nay cã nhiÒu gi¸m ®èc DNNN cßn e ng¹i, sî CPH sÏ ¶nh h­ëng ®Õn quyÒn lîi c¸ nh©n. Riªng c¸c tæng c«ng ty cßn sî lµm gi¶m doanh thu, vèn, tµi s¶n, lîi nhuËn vµ kh«ng cßn thµnh viªn lÖ thuéc. MÆt kh¸c khi tiÕn hµnh CPH, nhiÒu gi¸m ®èc hoang mang kh«ng biÕt víi lo¹i h×nh DN míi sÏ ph¶i lµm nh­ thÕ nµo. Khi lµ DNNN, mçi quyÕt ®Þnh cña gi¸m ®èc th­êng theo c«ng thøc chung mµ nhiÒu DNNN kh¸c ®· lµm, cã thÓ yªn t©m v× ®»ng sau m×nh cßn cã Tæng c«ng ty, cã Së, cã Bé vµ ChÝnh phñ. Nay chuyÓn qua DNCP, gi¸m ®èc ph¶i tù chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c quyÕt ®Þnh cña m×nh, mµ nh÷ng quyÕt ®Þnh Êy ¶nh h­ëng ®Õn hµng ngµn cæ ®«ng tham gia gãp vèn, trong ®ã cã nhiÒu c«ng nh©n ®ang trùc tiÕp lµm viÖc t¹i DN. §©y lµ mét ®iÒu kh«ng dÔ dµng ®èi víi gi¸m ®èc quen lµm gi¸m ®èc DNNN. ChÝnh nçi sî h·i nµy mµ ®Õn nay nhiÒu doanh nghiÖp vÉn ¸n binh bÊt ®éng thËm chÝ cßn xin rót khái danh s¸ch thuéc diÖn CPH. Cßn ®èi víi ng­êi d©n, hä cßn hiÓu biÕt mét c¸ch m¬ hå vÒ CPH vµ lý do t¹i sao ph¶i CPH. Ng­êi d©n cã vÎ tin t­ëng nhiÒu h¬n vµo l·i suÊt tiÕt kiÖm, ®èi víi hä viÖc bá tiÒn ®Çu t­ vµo mua cæ phiÕu hay tr¸i phiÕu cña mét CTCP lµm ¨n cã hiÖu qu¶ ®Ó thu l·i cæ tøc cao lµ mét sù lùa chän cßn kh¸ míi mÎ. §ã chÝnh lµ bøc t­êng ng¨n c¶n viÖc thu hót vèn cña c¸c DNNN sau khi CPH. 4.2. Nh÷ng tån t¹i trong chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc 4.2.1. ChÝnh s¸ch ®èi víi ng­êi lao ®éng NghÞ ®Þnh 44/1998/N§-CP ®· më réng møc ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng tíi møc 20% gi¸ trÞ vèn nhµ n­íc. Gi¸ trÞ ­u ®·i nµy thùc hiÖn th«ng qua b¸n gi¶m gi¸ tíi 30% so víi gi¸ trÞ cæ phÇn th­êng vµ nh÷ng cæ phÇn nµy hoµn toµn ®­îc thõa kÕ vµ chuyÓn nh­îng. Tuy vËy l¹i n¶y sinh vÊn ®Ò lµ chÝnh s¸ch ­u ®·i míi chØ ®¸p øng ®­îc mét phÇn nguyÖn väng cña ng­êi lao ®éng: §ã lµ ®¶m b¶o sù c«ng b»ng song ch­a ®¶m b¶o cho ng­êi lao ®éng thùc hiÖn ®­îc. Trªn thùc tÕ, ng­êi lao ®éng ë DN ®a phÇn lµ ng­êi nghÌo, kh«ng cã hoÆc kh«ng ®ñ tiÒn ®Ó mua cæ phÇn mµ ng­êi lao ®éng l¹i chØ ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i ®ã khi tham gia mua cæ phÇn nªn c¬ héi ®­îc ­u ®·i lµ rÊt h¹n chÕ. Nh­ vËy nÕu ai ®ã kh«ng thuéc diÖn ng­êi lao ®éng nghÌo nh­ng l¹i kh«ng cã tiÒn mua cæ phÇn th× hä hoµn toµn kh«ng ®­îc h­ëng nh÷ng ­u ®·i tõ phÝa nhµ n­íc. §èi víi ng­êi lao ®éng nghÌo, nhµ n­íc cã nh÷ng ­u ®·i ®Æc biÖt. Tuy nhiªn, sè l­îng cæ phÇn ­u ®·i nµy rÊt nhá, chØ chiÕm cã 20% tæng sè cæ phÇn nhµ n­íc b¸n ­u ®·i cho ng­êi lao ®éng, cã nghÜa lµ chØ 4% sè vèn nhµ n­íc t¹i DN. §¸ng chó ý lµ cßn nhiÒu khã kh¨n trong viÖc x¸c ®Þnh tiªu chÝ ng­êi nghÌo ®Ó gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch ­u ®·i. Tuy nhiªn, mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m hiÖn nay lµ sù ph©n ho¸ giµu nghÌo trong ng­êi lao ®éng ë c¸c CTCP. Trong cïng mét DN, cã ng­êi së h÷u tõ 3.000 – 4.000 cæ phÇn, nh­ng còng cã ng­êi chØ cã 15-20 cæ phÇn, thËm chÝ cã ng­êi kh«ng cã cæ phÇn nµo, dÉn ®Õn sù chªnh lÖch rÊt lín vÒ cæ tøc, lµm cho sù ph©n ho¸ ngµy cµng s©u s¾c. VÒ vÊn ®Ò viÖc lµm NghÞ ®Þnh 44/CP ®· quy ®Þnh : DN tiÕn hµnh CPH cã tr¸ch nhiÖm s¾p xÕp, sö dông hÕt sè lao ®éng hiÖn cã t¹i DN… Sau 12 th¸ng, kÓ tõ khi DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn, nÕu do nhu cÇu tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh, thay ®æi c«ng nghÖ, dÉn ®Õn ng­êi lao ®éng mÊt viÖc lµm th× chÝnh s¸ch ®èi víi nh÷ng ng­êi lao ®éng nµy ®­îc gi¶i quyÕt theo nh÷ng quy ®Þnh hiÖn hµnh cña chÝnh phñ”. §iÒu nµy cã nghÜa lµ hä chØ ®­îc tiÕp tôc lµm viÖc æn ®Þnh trong vßng 12 th¸ng, cßn sau ®ã tuú thuéc vµo t×nh h×nh thùc tÕ cña DN. Râ rµng ®iÒu nµy ch­a ®ñ søc thuyÕt phôc ®èi víi hä. §iÒu mµ ng­êi lao ®éng quan t©m h¬n hÕt lµ mét viÖc lµm æn ®Þnh th× chÝnh s¸ch cña nhµ n­íc l¹i ch­a ®¸p øng ®­îc. Thö hái liÖu ng­êi lao ®éng cã thÝch CPH khi hä biÕt r»ng m×nh sÏ bÞ thÊt nghiÖp bÊt cø lóc nµo. MÆc dï trªn thùc tÕ, hÇu hÕt ë c¸c DNNN ®· CPH ®Òu cã sè l­îng lao ®éng t¨ng lªn nh­ng ®iÒu ®ã kh«ng cã nghÜa lµ toµn bé sè ng­êi lao ®éng cña DNNN tr­íc CPH hiÖn vÉn ®ang cã viÖc lµm, nh­ng biÕt ®©u trong thêi gian tíi hä sÏ bÞ mÊt viÖc lµm? §©y chÝnh lµ vÊn ®Ò mµ chñ tr­¬ng cña nhµ n­íc ch­a gi¶i quyÕt ®­îc. 4.2.2. Nh÷ng tån t¹i trong c¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn vÊn ®Ò tµi chÝnh. Thø nhÊt lµ ch­a cã c¬ chÕ xö lý døt ®iÓm nî tån ®äng tr­íc khi CPH, ®Æc biÖt nh÷ng kho¶n nî ®· tån ®äng trong nhiÒu n¨m, g©y ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh cña DN vµ quyÒn lîi cña c¸c cæ ®«ng. Thø hai lµ nî vµ tµi s¶n ®­îc lo¹i trõ khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN, nÕu ch­a xö lý ®­îc giao DN b¶o qu¶n, dÉn ®Õn ph¶i bè trÝ mÆt b»ng, kho tµng ®Ó cÊt gi÷, chi phÝ v× thÕ bÞ t¨ng lªn. H¬n thÕ n÷a, ho¹t ®éng ®Þnh gi¸ DN ®­îc tiÕn hµnh theo c¬ chÕ Héi ®ång cßn thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp vµ mang nÆng tÝnh c¶m quan, tho¶ hiÖp; viÖc khèng chÕ quyÒn mua cæ phÇn cßn ch­a hîp lý; c¬ chÕ b¸n cæ phÇn thiÕu c«ng khai, minh bÆch. Ngoµi ra cßn cã nhiÒu khÝa c¹nh mµ chñ tr­¬ng cña nhµ n­íc ch­a râ rµng. VÝ dô phÇn gãp vèn liªn doanh cña DN CPH kh«ng ®­îc h­íng dÉn cô thÓ trong tr­êng hîp CPH c¶ phÇn vèn DN gãp vµo liªn doanh. Do ®ã ¶nh h­ëng ®Õn gi¸ trÞ cña DN, ®Õn c¸c nhµ ®Çu t­ vµ phÇn vèn gãp cña nhµ n­íc. Thùc tÕ cho thÊy viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN lµ kh©u r¾c rèi vµ mÊt nhiÒu thêi gian nhÊt dÉn ®Õn t×nh tr¹ng chËm trÔ trong tiÕn tr×nh CPH Thø ba lµ do ch­a quy ®Þnh râ ®iÒu kiÖn nµo DN ®­îc t¨ng, gi¶m hoÆc ®iÒu chØnh c¬ cÊu vèn ®iÒu lÖ, nªn trong thùc tÕ x¶y ra tranh chÊp gi÷a thµnh viªn H§QT vµ c¸c cæ ®«ng. Ngoµi ra cßn cã nh÷ng tr­êng hîp DN mµ nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi cã nhu cÇu ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn, nh­ng vÒ phÝa nhµ n­íc l¹i kh«ng muèn t¨ng vèn n¾m gi÷ nh»m gi÷ c¬ cÊu vèn ban ®Çu. 4.2.3. VÒ mÆt thÓ chÕ C¸c chuyªn gia kinh tÕ còng nh­ c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®Òu thèng nhÊt r»ng; v­íng m¾c kh«ng nhiÒu nh­ng CPH vÉn chËm lµ do thÓ chÕ. Theo bµ Ph¹m Chi Lan, phã chñ tÞch Phßng Th­¬ng m¹i vµ C«ng nghiÖp ViÖt Nam, l©u nay ai còng c«ng nhËn chñ tr­¬ng CPH lµ quan träng, cÇn ®Èy m¹nh, nh­ng hÇu nh­ mäi ng­êi ®Òu ch­a th«ng lµ c¸i g× nhµ n­íc sÏ n¾m, c¸i g× hoµn toµn më, nªn Ýt ai d¸m liÒu m¹ng xung phong. Tuy nhiªn, theo c¸c chuyªn gia, nguyªn nh©n s©u xa lµm cho tiÕn ®é CPH chËm lµ vÉn cßn cã sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a DNNN vµ DNCPH. Theo ý kiÕn cña bµ Ph¹m Chi Lan: “Chõng nµo ch­a cã mét m«i tr­êng kinh doanh b×nh ®¼ng, chõng nµo DNNN cßn ®­îc ­u ®·i th× kh«ng DN nµo muèn tõ bá ®Æc quyÒn ®Ó chuyÓn sang mét m«i tr­êng kinh doanh gian nan h¬n”. NhiÒu gi¸m ®èc DN cho biÕt, ngoµi c¸c khã kh¨n gÆp ph¶i khi tiÕp cËn nguån vèn, ®Êt ®ai th× th¸i ®é ph©n biÖt ®èi xö cña c¸c c¬ quan hµnh chÝnh, c«ng quyÒn còng khiÕn hä ph¶i n¶n lßng. §¬n cö mét vÝ dô rÊt nhá, rÊt ®êi th­êng lµ gi¸m ®èc DN cæ phÇn dÔ gÆp r¾c rèi víi c¬ quan giao th«ng h¬n lµ gi¸m ®èc DNNN, chØ v× c¸c gi¸m ®èc DN CPH ®i xe…biÓn tr¾ng. ChØ sù so s¸nh nhá th«i còng ®ñ thÊy sù ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ vÉn ch­a hÕt nÆng nÒ. Nh×n réng h¬n n÷a, ta cµng thÊy râ sù ph©n biÖt ®èi xö “con ghΔ vµ “con nu«i”, DNNN sau CPH kh«ng ®­îc vay vèn ng©n hµng theo h×nh thøc tÝn chÊp nh­ tr­íc ®©y khi cßn lµ DNNN. Thñ tôc thay ®æi ph¸p nh©n trong hîp ®ång thuª ®Êt víi Së ®Þa chÝnh qu¸ r­êm rµ, phøc t¹p (cã DN ph¶i c«ng chøng tíi 15 lo¹i giÊy tê) vµ kÐo dµi (cã DN ph¶i tiÕn hµnh ®Õn 2 n¨m). T­¬ng tù trong viÖc tiÕp xóc víi kho b¹c nhµ n­íc ®Ó ®¨ng ký më tµi kho¶n phong to¶, nép tiÒn b¸n cæ phÇn, rót tiÒn ph¸t hµnh t¨ng vèn ®iÒu lÖ… TÊt c¶ ®iÒu ®ã g©y ph©n biÖt ®èi xö, võa lµm khã cho DN sau CPH, võa kh«ng khuyÕn khÝch DNNN VÒ ®Êt ®ai l¹i cµng ph©n biÖt ®èi xö. DN sau CPH khi muèn chuyÓn ®Õn KCN hoÆc b¸n bít mÆt b»ng ®Ó ®Çu t­ míi, ngoµi viÖc ph¶i th«ng qua héi ®ång ®Þnh gi¸ nhµ x­ëng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ khëi ®iÓm ®Êu gi¸, cßn ph¶i hoµn nép ng©n s¸ch kho¶n chªnh lÖch t¨ng gi¸ trÞ nhµ x­ëng bao gåm c¶ gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt. NÕu DN muèn sö dông kho¶n tiÒn nµy ph¶i tr×nh duyÖt Bé KÕ ho¹ch vµ ®Çu t­ ®Ó xin vay l¹i MÆc dï c¸c v¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ cæ phÇn ho¸ ®· ®­îc söa ®æi, bæ sung nhiÒu lÇn nh­ng vÉn ch­a theo kÞp víi yªu cÇu vµ ®ßi hái thùc tÕ. §©y còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho c¸c DNNN trong diÖn CPH cßn b¨n kho¨n vµ c¸c DN ®· CPH gÆp kh«ng Ýt v­íng m¾c khã kh¨n. 4.3. H¹n chÕ trong tæ chøc thùc hiÖn. §ã chÝnh lµ sù thiÕu ®ång bé tõ trung ­¬ng ®Õn ®Þa ph­¬ng. ë VN hiÖn nay cßn thiÕu mét hÖ thèng hç trî t­ vÊn cho c¸c DN thùc hiÖn CPH, do ®ã ch­a thÓ tÝch cùc khuyÕn khÝch c¸c DN thùc sù b­íc vµo cuéc. ViÖc tæ chøc thùc hiÖn CPH cßn ch­a ®ång ®Òu vµ réng kh¾p gi÷a c¸c ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ c¸c tæng c«ng ty nhµ n­íc. C«ng t¸c phèi hîp gi÷a c¸c cÊp ch­a nhÞp nhµng dÉn ®Õn thiÕu thèng nhÊt trong triÓn khai CPH ë c¸c ®Þa ph­¬ng, ®Æc biÖt lµ trong vÊn ®Ò x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN. ViÖc x¸c ®Þnh nµy t¹i mét sè ®Þa ph­¬ng cßn mang tÝnh ­íc chõng, chñ quan kh«ng thèng nhÊt víi c¸ch xö lý cña TW nh­: viÖc ®¸nh gi¸ cao gi¸ trÞ DN nh»m thu håi vèn hay ®¸nh thÊp gi¸ trÞ DN ®Ó ®Èy nhanh CPH lÊy thµnh tÝch, do ®ã lµm chËm tèc ®é CPH hoÆc g©y thÊt tho¸t tµi s¶n quèc gia. Bªn c¹nh ®ã, quy tr×nh CPH cßn nhiÒu chång chÐo, r­êm rµ, phøc t¹p gi÷a c¸c ngµnh, c¸c cÊp. §éi ngò c¸n bé chØ ®¹o ®æi míi DNNN l¹i ch­a ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ®Æt ra c¶ vÒ sè l­îng vµ chÊt l­îng. Sè l­îng c¸c c¸n bé kiªm nhiÖm cßn nhiÒu nªn ch­a chó träng, thiÕu chñ ®éng, thiÕu kiªn quyÕt trong tæ chøc triÓn khai vµ ®Èy nhanh CPH. TiÕn tr×nh l¹i kh«ng ®­îc thùc hiÖn ®ång thêi víi viÖc c¶i c¸ch ®æi míi thùc sù DN, trong ®ã ch­a thùc hiÖn kiªn quyÕt viÖc s¸p nhËp, gi¶i thÓ, b¸n ®Êu gi¸, cho ph¸ s¶n c¸c DN ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶, lµm ¨n thua lç, nî nÇn lµm gi¶m uy tÝn DN. Theo chñ tr­¬ng cña nhµ n­íc CPH lµ nh»m chuyÓn giao DNNN cho nhµ ®Çu t­ míi thùc hiÖn viÖc n©ng cao tÝnh hiÖu qu¶ cña DN. Song, môc ®Ých CPH l¹i bÞ dµn tr¶i ra qu¸ nhiÒu môc tiªu nh­ duy tr× vai trß cña nhµ n­íc, b¶o vÖ lîi Ých cña ng­êi lao ®éng b»ng c¸ch biÕn hä thµnh cæ ®«ng… Thùc tÕ cho thÊy ë kh«ng Ýt doanh nghiÖp, ng­êi lao ®éng chØ quan t©m ®Õn chia cæ tøc cµng nhiÒu cµng tèt vµ ch­a ®ñ giµu cã ®Ó ®Çu t­ vµo DN mµ hä ®ång së h÷u. T×nh tr¹ng kh«ng Ýt ng­êi lao ®éng sím b¸n l¹i cæ phÇn víi gi¸ cao h¬n nhiÒu lÇn ®Ó cã ngay mét kho¶n “tiÒn t­¬i”, ®· ph¶n ¸nh viÖc ®¸nh gi¸ trÞ gi¸ DNNN thÊp h¬n so víi gi¸ thÞ tr­êng vµ viÖc x¸c ®Þnh sù g¾n bã cña ng­êi lao ®éng víi DN ch­a ph¶i ®· chÝnh x¸c trong mäi tr­êng hîp. 4.4. Mét sè khã kh¨n kh¸c ThÞ tr­êng chøng kho¸n ra ®êi ®· lµm gi¶m tÝnh hÊp dÉn cña viÖc ®Çu t­ vµp c¸c CTCP do ®ã ®· cã t¸c ®éng tiªu cùc tíi tiÕn tr×nh CPH. ChÕ ®é c«ng khai tµi chÝnh ch­a ®­îc nhiÒu DN coi träng ¸p dông, còng nh­ t×nh tr¹ng th«ng tin ch­a ®Çy ®ñ còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n g©y ra t©m lý e ng¹i, dÌ chõng cña kh«ng Ýt c¸c cæ ®«ng, nhÊt lµ c¸c cæ ®«ng bªn ngoµi DN. L¹m ph¸t cßn ë møc kh¸ ca, l·i suÊt tiÕt kiÖm vÉn ®­îc duy tr× ë møc kh¸ cao kho¶ng 8,5%/n¨m còng lµ mét c¶n trë trong viÖc thu hót vèn cña c¸c c«ng ty. Ch­¬ng III: Môc tiªu vµ gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CPH DNNN Môc tiªu CPH c¸c DNNN CPH DNNN ®­îc b¾t ®Çu triÓn khai thÝ ®iÓm vµo n¨m 1992, môc tiªu nh»m t¹o ra lo¹i h×nh doanh nghiÖp cã nhiÒu chñ së h÷u, trong ®ã cã chñ së h÷u lµ ng­êi lao ®éng, ®Ó qu¶n lý vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn, t¹o c¬ chÕ qu¶n lý n¨ng ®éng cho doanh nghiÖp, ®ång thêi gióp doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn trong toµn x· héi ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao søc c¹nh tranh, thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña doanh nghiÖp. CPH c¸c DNNN buéc hä ph¶i tù chÌo chèng trªn th­¬ng tr­êng; sau CPH sÏ kh«ng cßn t×nh tr¹ng: lç nhµ n­íc chÞu, lêi nhµ n­íc thu; b©y giê hä ph¶i hoµn toµn chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc kÕt qu¶ kinh doanh cña m×nh, lç hä còng ph¶i chÞu vµ lêi hä sÏ ®­îc gi÷ l¹i sau khi ®· hoµn thµnh mét sè nghÜa vô ®èi víi nhµ n­íc. Bªn c¹nh ®ã, víi môc tiªu xo¸ bá sù phô thuéc bÊy l©u nay cña c¸c DN vµo “bÇu s÷a” nhµ n­íc, nhµ n­íc ta ®ang dÇn tõng b­íc c¶i c¸ch c¸c thÓ chÕ cho phï hîp víi thùc tiÔn CPH. Chóng ta ®ang t¹o ra mét m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng gi÷a c¸c doanh nghiÖp quèc doanh vµ ngoµi quèc doanh, cã nh­ vËy DNNN míi cã ®éng lùc ®Ó tù hoµn thiÖn, ®Ó v­¬n lªn ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ thÞ tr­êng quèc tÕ. H¬n thÕ n÷a, ®©y còng lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o cho c¸c doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh ®­îc c¹nh tranh lµnh m¹nh trong m«i tr­êng c¹nh tranh b×nh ®¼ng. CPH DNNN cßn nh»m môc tiªu gi¶m bít g¸nh nÆng cho nhµ n­íc khi ng©n s¸ch nhµ n­íc sÏ kh«ng thÓ tiÕp tôc “dåi dµo” ®Ó cung cÊp mét c¸ch kh«ng cÇn thiÕt cho nh÷ng ho¹t ®éng tr× trÖ cña mét sè DNNN. C¸c gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh tiÕn tr×nh CPH DNNN Chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh CPH DNNN lµ mét gi¶i ph¸p quan träng ®­îc hÇu hÕt c¸c n­íc vËn dông trong qu¸ tr×nh c¶i tæ khu vùc kinh tÕ t­ nh©n. Trªn c¬ së ®ã, ta thÊy râ muèn thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, tiÕn nh÷ng b­íc ®i v÷ng ch¾c héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi, viÖc cÇn thiÕt ph¶i lµm lµ h¹n chÕ sù ph¸t triÓn l©y lan cña nh÷ng thµnh phÇn kinh tÕ tr× trÖ, chËm ch¹p – mét t×nh tr¹ng ®·, ®ang vµ sÏ (nÕu kh«ng ®­îc ng¨n chÆn kÞp thêi) phæ biÕn trong mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc. Trong ph¹m vi mét tiÓu luËn, t«i kh«ng cã tham väng ®­a ra ®­îc tÊt c¶ nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®Èy nhanh tiÕn tr×nh CPH DNNN, d­íi ®©y t«i chØ ®­a ra mét sè biÖn ph¸p kh¶ thi mµ chóng ta cÇn thùc hiÖn ngay trong thêi gian tíi. Tr­íc hÕt c«ng t¸c tuyªn truyÒn x©y dùng quan niÖm vÒ CPH ph¶i ®­îc chó träng h¬n n÷a, ®Æc biÖt lµ hiÖu qu¶ cuèi cïng cña nã. Ta cÇn ph¶i lµm râ cho ng­êi lao ®éng hiÓu ®­îc nh÷ng lîi Ých mµ hä ®­îc h­ëng khi DN cña hä tiÕn hµnh CPH. Song ®ång thêi còng lµm cho hä hiÓu râ c¶ nh÷ng tr¸ch nhiÖm mµ hä sÏ ph¶i g¸nh v¸c, nh÷ng rñi ro cã thÓ x¶y ra ®Ó hä cã c¸i nh×n ®Çy ®ñ toµn diÖn vÒ mét t­¬ng lai khi hä thùc sù lµm chñ mét DN; ®ã còng t¹o ra c¬ së quyÕt t©m cho nh÷ng dù ®Þnh cña hä. Ngoµi ra cßn mét sè vÊn ®¸ng l­u t©m lµ vÊn ®Ò ph©n ®Þnh r¹ch rßi gi÷a quyÒn cña mét cæ ®«ng víi quyÒn cña mét ng­êi lao ®éng trong DN, tr¸nh r¬i vµo t×nh tr¹ng c¸n bé c«ng nh©n viªn mua cæ phÇn ®Ó gi÷ vÞ trÝ, gi÷ c«ng viÖc. Vµ còng ®Ó tr¸nh x¶y ra nh÷ng viÖc r¾c rèi khi DNCP cÇn s¾p xÕp l¹i nh©n sù sau nµy. Thø hai, muèn chuyÓn ®­îc vµ sau khi chuyÓn ®Ó CTCP ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ th× ta cÇn ph¶i cã mét khu«n khæ ph¸p luËt cô thÓ vµ râ rµng nh­ luËt DNNN, luËt c«ng ty, luËt ng©n s¸ch, luËt ph¸ s¶n, luËt kÕ to¸n, luËt thanh to¸n, c¸c luËt thuÕ, luËt vÒ ph¸t hµnh, giao dÞch vµ mua b¸n chøng kho¸n, luËt thõa kÕ vµ thÕ chÊp. Thø ba, chóng ta thÊy r»ng viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ­u ®·i nh­ gi¶m gi¸, cho vay tiÒn mua cæ phiÕu lµ rÊt cÇn thiÕt. TÊt nhiªn ta ch­a thÓ ph¸t kh«ng cæ phiÕu cho c«ng nh©n viªn chøc trong DNCP nh­ nh÷ng g× mµ mét sè n­íc §«ng ¢u ®· lµm. Tuy nhiªn, viÖc ph¸t kh«ng cæ phiÕu còng cÇn thiÕt ®èi víi mét sè DNNN lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶ kÐo dµi (cã tû lÖ lîi nhuËn trªn vèn nhá h¬n 15%). V× nÕu ta kh«ng ph¸t kh«ng th× nh÷ng DN ®ã còng kh«ng thÓ mua ®­îc, ta cã thÓ coi ®©y lµ biÖn ph¸p hç trî ban ®Çu cho c¸c DNCP. H¬n thÕ n÷a, nhµ n­íc sÏ kh«ng lo bÞ thiÖt v× phÇn lín c¸c tµi s¶n cè ®Þnh thuéc së h÷u nhµ n­íc ®· bÞ khÊu hao hÕt. MÆt kh¸c, cho kh«ng cæ phiÕu sÏ kÝch thÝch ®­îc hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c DN v× lîi Ých cña nh©n viªn trùc tiÕp g¾n bã víi lîi Ých DN. Nã còng t¹o ®iÒu kiÖn cho c«ng nh©n nghÌo, nhiÒu n¨m ®· g¾n bã víi doanh nghiÖp, cã c¬ héi mua cæ phÇn ®Ó thùc sù lµm chñ doanh nghiÖp. Thø t­, chóng ta cÇn nhanh chãng thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n bëi ®ã lµ n¬i mµ hµng ho¸ cæ phiÕu ®­îc mua b¸n n¸o nhiÖt nhÊt. Cã “chî” th× hµng ho¸ míi ph¸t triÓn vµ tÊt yÕu sÏ quay l¹i hç trî cho CPH. LuËn ®iÓm nµy ®· ®­îc Trung Quèc vµ c¸c n­íc §«ng ¢u chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña nã. Bªn c¹nh ®ã, chóng ta cÇn nhanh chãng hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin liªn l¹c, thóc ®Èy c¸c DN lµm quen víi chÕ ®é c«ng khai tµi chÝnh trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, qua ®ã lµm cho ho¹t ®éng cña TTCK ®­îc diÔn ra mét c¸ch su«n sÎ, ph¸t huy ®­îc nh÷ng t¸c dông tÝch cùc cña nã. Vµ ®Õn l­ît nã, TTCK sÏ quay l¹i hç trî ®Ó c¸c DNCP ph¸t triÓn. Thø n¨m, cÇn ph¶i tÝch cùc ®­a ra gi¶i ph¸p gi¶i quyÕt vÊn ®Ò lao ®éng d«i d­ trong DN sau khi tiÕn hµnh CPH. §©y sÏ lµ c¬ së ®Ó ng­êi lao ®éng yªn t©m vµ ñng hé viÖc tiÕn hµnh CPH. ViÖc nµy yªu cÇu ph¶i cã sù phèi hîp gi÷a doanh nghiÖp vµ nhµ n­íc. §èi víi doanh nghiÖp: chñ ®éng x©y dùng kÕ ho¹ch gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­ trªn c¬ së ®Ò ¸n SXKD cña DN víi mét sè néi dung chÝnh lµ: X¸c ®Þnh nguån vèn ®Ó gi¶i quyÕt lao ®éng d«i d­ hiÖn cã t¹i c¸c DN cã thÓ lÊy tõ c¸c quü sau: Quü khen th­ëng, phóc lîi, quü trî cÊp mÊt viÖc lµm, quü trî cÊp th«i viÖc, ngoµi ra cßn cã thÓ lÊy tõ quü ®µo t¹o cña ®¬n vÞ (nÕu cã). Ph©n lo¹i lao ®éng ®Ó x¸c ®Þnh sè lao ®éng d«i d­ ®Ó tõ ®ã ®­a ra h­íng gi¶i quyÕt. Cô thÓ lµ ®èi víi ng­êi lao ®éng s¾p ®Õn tuæi nghØ h­u (ng­êi lao ®éng cßn d­íi 5 n¨m c«ng t¸c lµ ®Õn tuæi nghØ h­u) cã thÓ trî cÊp ®Ó ®¶m b¶o h­u trÝ cho hä. §èi víi sè lao ®éng cßn l¹i (chiÕm ®a sè) h­íng gi¶i quyÕt nh­ t¸i sö dông sau khi ®· ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i, hç trî chuyÓn sang ngµnh nghÒ míi. §èi víi nhµ n­íc: nªn h¹n chÕ hç trî trùc tiÕp, t¨ng c­êng hç trî gi¸n tiÕp. Hç trî trùc tiÕp chØ tËp trung vµo: hç trî mét phÇn kinh phÝ cho DN. Mµ nguån hç trî chÝnh cã thÓ lÊy tõ quü CPH DNNN. Nh÷ng hç trî nµy nªn nh»m vµo viÖc ®µo t¹o, ®µo t¹o l¹i nghÒ nghiÖp cho ng­êi lao ®éng; hç trî bæ sung cho ng­êi lao ®éng nghÌo t¹i DN ®Ó hä cã thÓ ®¶m b¶o ®êi sèng trong thêi gian ®Çu bÞ mÊt viÖc. Hç trî gi¸n tiÕp: hç trî vÒ c¬ chÕ, chÝnh s¸ch lËp nghiÖp ®èi víi lao ®éng d«i d­ nh­ c¸c danh s¸ch ­u ®·i vÒ vèn tÝn dông, tiÒn thuª ®Êt, vÒ thuÕ SXKD. Trong ®ã chóng ta nªn ®Æc biÖt chó ý ®Õn gi¶i ph¸p khuyÕn khÝch lËp nghiÖp, tù t¹o viÖc lµm; gi¶i ph¸p nµy cÇn thiÕt ®­îc nh©n réng. §©y lµ gi¶i ph¸p cã t¸c dông kÝch thÝch sù s¸ng t¹o cña ng­êi lao ®éng. §· ®Õn lóc ng­êi lao ®éng ph¶i chñ ®éng s¸ng t¹o v­¬n lªn ®èi mÆt víi nh÷ng khã kh¨n, th¸ch thøc ®Ó cã ®­îc nh÷ng b­íc ph¸t triÓn v÷ng vµng. T­ t­ëng cÇu an, û l¹i vµo nhµ n­íc cÇn thiÕt ph¶i ®­îc kh¾c phôc trong thêi ®¹i kinh tÕ më. Cã nh­ vËy nÒn kinh tÕ n­íc nhµ míi ph¸t triÓn ®­îc. Ngoµi ra, ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i nghÒ nghiÖp cho sè lao ®éng d«i d­ còng cÇn ph¶i ®­îc xem lµ gi¶i ph¸p võa mang tÝnh chiÕn l­îc võa mang tÝnh s¸ch l­îc. Thùc tÕ CPH trong mÊy n¨m qua cho thÊy, sau khi CPH c¸c DN ®Òu cã nhu cÇu tuyÓn dông thªm nh©n viªn, vµ dÜ nhiªn nh÷ng lao ®éng ®ã ph¶i lµ lao ®éng cã tay nghÒ, ®· qua ®µo t¹o. Nªn ch¨ng ta tæ chøc ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i nh÷ng nh©n viªn ®· tõng g¾n bã víi DN bao nhiªu n¨m nay. XÐt vÒ t×nh, viÖc chóng ta sa th¶i hä, nh÷ng con ng­êi ®· cïng l¨n lén víi DN v­ît qua nh÷ng giai ®o¹n sãng giã trong kinh doanh, xem ra cã vÎ h¬i “qu¸ tay, kh«ng hîp t×nh”. XÐt vÒ lý, nh÷ng con ng­êi ®ã ®· ®ãng gãp cho DN mét thêi gian kh¸ dµi, hä cã quyÒn ®ßi hái mét chót quyÒn lîi sau khi DN ®· v­ît qua giai ®o¹n bÜ cùc. H¬n thÕ n÷a, hä cßn lµ nh÷ng con ng­êi ®· “bÐn h¬i DN”, nh­ vËy hä sÏ cã tr¸ch nhiÖm h¬n khi hä ®· g¾n bã víi nã gÇn nöa cuéc ®êi m×nh víi doanh nghiÖp.  KÕt luËn Chóng ta ®ang ®i tõng b­íc v÷ng ch¾c trªn con ®­êng ph¸t triÓn kinh tÕ n­íc nhµ, chóng ta ®ang tiÕn vµo nÒn kinh tÕ quèc tÕ. Khi tham gia vµo thÞ tr­êng thÕ giíi, chóng ta ph¶i chÊp nhËn c¹nh tranh khèc liÖt, kÓ c¶ nh÷ng thñ ®o¹n c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trªn th­¬ng tr­êng. Tr­íc thùc tÕ nh­ vËy, viÖc lo¹i bá nh÷ng nh©n tè yÕu kÐm, tr× trÖ, chËm ch¹p trong nÒn kinh tÕ lµ hoµn toµn cÇn thiÕt. Víi nhËn thøc nh­ vËy, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· chñ tr­¬ng ®Ó DNNN kh¼ng ®Þnh chÝnh m×nh, lo¹i bá nh÷ng c¸ch hiÓu ch­a ®óng ®¾n vÒ h×nh ¶nh DNNN tr× trÖ, × ¹ch b»ng c¸ch tiÕn hµnh CPH. Vµ CTCP ra ®êi ®· cho phÐp héi tô, ph¸t triÓn c¸c nguån lùc vµ søc m¹nh cña c¸c chñ thÓ tham gia, t¹o ra ®éng lùc kinh tÕ hiÖu qu¶ nhÊt. §øng trªn gãc ®é nÒn kinh tÕ trong n­íc, CPH ®· cho phÐp gi¶m tû träng c¸c DNNN, lµm hîp lý ho¸ c¬ cÊu nÒn kinh tÕ. Trong khi ®ã, nã kh«ng thÓ lµm thay ®æi ®Þnh h­íng XHCN. C¸c DN CP vÉn gi÷ ®­îc tÝnh chÊt nh­ ph¸t triÓn SXKD kh«ng t¸ch rêi viÖc thùc hiÖn c¸c nghÜa vô x· héi vµ c¸c nghÜa vô víi nhµ n­íc trong ®ã cã nghÜa vô tµi chÝnh. Quan hÖ b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh viªn trong c«ng ty ®­îc ®¶m b¶o: ng­êi lao ®éng thùc sù lµ chñ nh©n DN, c¸c gi¸m ®èc kh«ng ph¶i lµ «ng chñ. Nãi chung chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng: CPH DNNN lµ mét chñ tr­¬ng hoµn toµn ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ n­íc ta. Nã sÏ më ra mét con ®­êng míi cho qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ n­íc nhµ.