Đề tài Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước – Giải pháp quan trọng, cơ bản trong việc đổi mới và tổ chức lại các Doanh nghiệp Nhà nước hiện nay

Lêi më ®Çu Tõ sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, n­íc ta chuyÓn sang ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ hµnh ho¸ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ tr­êng cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ n­íc. Trong b­íc nghoÆc träng ®¹i nµy,khu vùc doanh nghiÖp nhµ n­íc – mét bé phËn träng yÕu cña nÒn kinh tÕ nhµ n­íc - ®· béc lé râ nhiÒu yÕu kÐm,bÊt cËp:ph¸t triÓn trµn lan, c¬ së vËt chÊt - kü thuËt nghÌo nµn l¹c hËu,t×nh tr¹ng thiÕu vµ thÊt tho¸t vèn mét c¸ch nghiªm träng, c¬ chÕ qu¶n lý cßn nhiÒu lóng tóng,kh«ng ®¸p øng ®­îc yªu cÇu ph¸t triÓn nhanh tÝnh x· héi ho¸ cña lùc l­îng s¶n xuÊt, ng¨n c¶n kh«ng nhá vai chñ ®¹o cña kinh tÕ nhµ n­íc trong nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn. Tr­íc thùc tr¹ng trªn, §¶ng vµ nhµ n­íc ta ®· chñ tr­¬ng ®æi míi c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc(DNNN). Hµng lo¹i c¸c gi¶I ph¸p ®· ®­îc tiÕn hµnh nh­: giao,b¸n,kho¸n,cho thuª,s¸t nhËp,gi¶I thÓ c¸c DNNN, trong ®ã gi¶I ph¸p chuyÓn mét sè doang nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn( cßn gäi lµ cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc). Tuy chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc ®· ®­îc tiÕn hµnh tõ ®Êu nh÷ng n¨m 90, nh­ng hiÖn nay vÉn ch­a ®¹t ®­îc môc tiªu ®Ò ra. Sè DNNN chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn cßn rÊt Ýt, tèc ®é cæ phÇn ho¸ cßn rÊt chËm, nhiÒu lóc nh­ giËm ch©n t¹i chç.NhiÒu v­íng m¾c c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn vÉn ch­a ®­îc khai th«ng. Thùc tiÒn ®ang ®ßi hái §¶ng vµ Nhµ n­íc ta nãi chung, c¸c nhµ khoa häc nãi riªng cÇn ph¶i tËp trung c«ng søc vµ trÝ tuÖ nhiÒu h¬n n÷a th× míi mong ®¹t tíi sù thóc ®Èy m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp trong thêi gian tíi. Lµ mét sinh viªn tr­êng Qu¶n lý vµ kinh doanh Hµ Néi, mét chñ doanh ngiÖp trong t­¬ng lai, viÖc nghiªn cøa vÒ t×nh h×nh ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc nãi chung vµ vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ c¸c doang nghiÖp nhµ n­íc nãi riªng lµ v« cïng cÇn thiÕt ®èi víi riªng b¶n th©n em.ChÝng v× vËy em ®· ®I s©u vµo nghiªn cøa ®Ò tµI: ‘Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc – Gi¶I ph¸p quan träng, c¬ b¶n trong viÖc ®æi míi vµ tæ chøc l¹i c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n­íc hiÖn nay”.§ång thêi ®Ó bµI viÕt cña em cã søc thuyÕt phôc h¬n,em xin liªn hÖ thùc tÕ t×nh h×nh ho¹t ®éng t¹i mét doanh nghiÖp nhµ n­íc sau khi cæ phÇn ho¸ trë thµnh c«ng ty cæ phÇn,®ã lµ:c«ng ty cæ phÇn TRµng TiÒn. Néi dung bµI viÕt cña em gåm bèn phÇn sau: PhÇn I: C¬ së lý luËn vµ ý nghÜa thùc tiÔn cña cæ phÇn ho¸ mét sè DNNN PhÇn II: Mét sè c¸c qui ®Þnh ph¸p luËt liªn quan tíi cæ phÇn ho¸ mét sè DNNN PhÇn III Thùc tr¹ng vµ bµI häc quÝ b¸u cña CTCP Trµng TiÒn sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. PhÊn IV: Mét sè kiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt gi¶I quyÕt MÆc dï ®· cã nhiÒu cè g¾ng trong viÖc t×m tßi nghiªn cøa vÊn ®Ò trªn,song do kiÕn thøc cßn h¹n hÑp nªn bµI viÕt cña em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt.Em rÊt mong muèn nhËn ®­îc ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« ®Ó bµI viÕt cña em d­îc hoµn thiÖn h¬n n÷a . En xin ch©n thµnh c¶m ¬n. Hµ Néi, ngµy 12/12/2003 Sinh viªn D­¬ng ThÞ Thiªn H­¬ng PhÇn I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vµ ý nghÜa thùc tiÔn cña cæ phÇn ho¸ mét sè Doanh nghiÖp nhµ n­íc ViÖt Nam hiÖn nay 1. Thùc chÊt cña cæ phÇn ho¸ mét sè Doanh nghiÖp nhµ n­íc §iÒu 1 cña th«ng t­ 50/TT/TCDN ngµy30/08/1996 cña Bé TµI chÝnh ®· ghi râ: “ Doanh nghiÖp nhµ n­íc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn( hay cßn gäi Cæ phÇn ho¸ c¸c Doanh nghiÖp nhµ n­íc) lµ biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp tõ së h÷u nhµ n­íc sang h×nh thøc nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã tån t¹i mét phÇn së h÷u nhµ n­íc ”. XÐt vÒ mÆt h×nh thøc: Cæ phÇn ho¸(CPH) tøc lµ nhµ n­íc b¸n mét phÇn hoÆc toµn bé gi¸ trÞ cæ phÇn cña m×nh trong doanh nghiÖp(DN) cho c¸c tæ chøc hoÆc t­ nh©n trong vµ ngoµI n­íc, c¸c c¸n bé qu¶n lý vµ c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp b»ng ®Êu gi¸ c«ng khai hoÆc th«ng qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c c«ng ty cæ phÇn(CTCP). XÐt vÒ b¶n chÊt: Cæ phÇn ho¸ tøc lµ ph­¬ng thøc thùc hiÖn x· héi ho¸ së h÷u, chuyÓn h×nh thøc kinh doanh mét chñ víi së h÷u nhµ n­íc duy nhÊt trong doanh nghiÖp thµnh c«ng ty cæ phÇn víi nhiÒu chñ së h÷u, nh»m t¹o ra mét doanh nghiÖp hiÖn ®¹i thÝch øng víi yªu cÇu ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn ®¹i. CPH lµ c«ng cô, ph­¬ng tiÖn huy ®éng vèn ®¹t hiÖu qu¶ cao vµ æn ®Þnh l©u dµI t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng lµm chñ doanh nghiÖp. CPH nãi chung kh«ng chØ diÔn ra t¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc mµ cßn diÔn ra t¹i c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, c¸c c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n, c¸c c«ng ty liªn doanh.Nh­ vËy cæ phÇn ho¸ chÝnh lµ qu¸ tr×nh ®a d¹ng ho¸ së h÷u t¹i c¸c Doanh nghiÖp. §èi víi VIÖt Nam hiÖn nay, CPHDNNN còng mang thùc chÊt cña cæ phÇn ho¸ nãi trªn. Song ®Ó lµm râ h¬n thùc chÊt cña qu¸ tr×nh nµy, chóng ta cÇn ph¶I theo dâi néi dung h×nh thøc mµ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn nh­ thÕ nµo? Trªn thùc tÕ th× c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc chuyÓn thµnh c¸c CTCP theo mét trong hai c¸ch sau: Thø nhÊt: b¸n mét phÇn hoÆc toµn bé tµI s¶n hiÖn cã thuéc së h÷u nhµ n­íc t¹i DN cho c«ng b»ng ph¸t hµnh cæ phiÕu.Thø hai: gi÷ nguyªn toµn bé gi¸ trÞ vèn, tµI s¶n hiÖn cã t¹i DN ph¸t hµnh thªn cæ phiÕu ra c«ng chóng ®Ó thu hót vèn më réng DN. §©y lµ mét h×nh thøc kh¸c biÖt cña CPHDNNN, më réng h¬n so víi CPH t¹i c¸c DN t­ nh©n kh¸c, tøc lµ ®ång thêi víi viÖc chuyÓn quyÒn së h÷u nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp sang së h÷u tËp thÓ cæ ®«ng lµ viÖc chuyÓn quyÒn qu¶n lý tõ trùc tiÕp cña chñ së h÷u nhµ n­íc sang gi¸n tiÕp lµ c¸c cæ ®«ng th«ng qua Héi ®ång qu¶n trÞ. Víi néi dung trªn th× kh«ng thÓ coi CPNDNNN lµ t­ nh©n ho¸, còng kh«ng nªn phiÕn diÖn cho r»ng CPHDNNN lµ qu¸ tr×nh chuyÓn quyÒn së h÷u nhµ n­íc sang së h÷u cæ ®«ng. Bëi ngoµI h×nh thøc nµy, cßn cã c¸c h×nh thøc DNNN thu hót thªm vèn ®Ó trë thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn. Tãm l¹i CPH DNNN kh«ng ph¶I lµ qu¸ tr×nh t­ nh©n ho¸ nÒn kinh tÕ, mµ lµ qu¸ tr×nh gi¶m bít së h÷u cña nhµ n­íc trong c¸c DNNN, vµ ®a d¹ng ho¸ së h÷u trong DN. Nã t¹o c¬ së cho viÖc ®æi míi c¸c quan hÖ tæ chøc qu¶n lý vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh tÝch tô vèn nh»m hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ, n©ng cao hiÖu qu¶ kinh doanh cña DN. Cæ phÇn ho¸ kh«ng lµm tµI s¶n nhµ n­íc suy yÕu mµ cßn cã kh¼ n¨ng gia t¨ng nhê lîi tøc cæ phÇn cña nhµ n­íc vµ sù ®ãng gãp ngµy cµng t¨ng cña c¸c CTCP lµm ¨n cã hiÖu qña vµo ng©n s¸ch nhµ n­íc . 2 Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc lµ sù chän lùa tÊt yÕu Trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ ph¸t triÓn kinh tÕ, ®· cã lóc ViÖt Nam ®I theo con ®­êng kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, lÊy më réng vµ ph¸t triÓn khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc bao trïm toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n lµm môc tiªu cho c«ng cuéc c¶I t¹o vµ x©y dùng chñ nghÜa x· héi.V× thÕ ®· cã qu¸ nhiÒu DNNN ®­îc thµnh lËp vµ ph¸t triÓn mét c¸ch trµn lan nh­ng l¹i kh«ng ®­îc tæ chøc vµ qu¶n lý tèt.Nh÷ng kh¸I niÖm nh­: c¹nh tranh, thÞ tr­êng, søc lao ®éng, ho¹t ®éng kinh doanh v× lîi nhuËn, …hoµn toµn xa l¹ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lóc ®ã.Trong qu¶n lý kinh tÕ theo kiÓu hµnh chÝnh, Nhµ n­íc giao chØ tiªu s¶n xuÊt vµ cung øng vËt t­ thiÕt bÞ cho c¸c DN,s¶n phÈm s¶n xuÊt ra dï tèt hay xÊu ®Òu ®· chØ tiªu tiªu thô theo møc gi¸ mµ nhµ n­íc ®· qui ®Þnh.TÝnh chñ ®éng trong s¶n xuÊt –kinh doanh bÞ gß bã bëi nhiÒu qui chÕ xuÊt ph¸t tõ quyÒn së h÷u cña nh· n­íc. Víi c¸ch qu¶n lý nh­ trªn ®· ®¸nh mÊt ®I ®éng lùc kinh tÕ trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nghiÖp, lµm cho hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña c¸c DNNN yÕu kÐm, tr× trÖ, nÒn kinh tÕ r¬I vµo t×nh tr¹ng khñng ho¶ng nghiªm träng. ChÝnh ®iÒu nµy ®É trë thµnh g¾ng nÆng cho ng©n s¸ch nhµ n­íc. Nhµ n­íc ph¶I th­êng xuyªn sö dông ng©n s¸ch trî cÊp trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cho c¸c DNNN dÉn ®Õn t×nh tr¹ng th©m hôt ng©n s¸ch trÇm träng. NhiÒu gi¶I ph¸p ®· ®­îc ®­a ra nh»m s¾p xÕp tæ chøc l¹i c¸c DNNN nh­: c¬ cÊu l¹i vèn vµ lÜnh vùc ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ; s¸t nhËp c¸c doanh nghiÖp cã vèn nhá ; gi¶I thÓ c¸c doanh nghiÖp lµm ¨n thua lç hoÆc liªn doanh liªn kÕt víi cac tæ chøc n­íc ngoµI ®Ó tËn dông nguån vèn,tiÕp cËn víi c¸c ph­¬ng thøc qu¶n lý tiªn tiÕn. Song nh÷ng gi¶I ph¸p nµy vÇn ch­a t¹o ®­îc sù thay ®æi vÒ chÊt, ch­a cã sù thay ®æi mang tÝnh b­íc ngoÆc,hiÖu qu¶ kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp cã thÊp kÐm, nhiÒu DNNN lµm ¨n thua lç. §Ó gi¶I quyÕt vÊn ®Ò trªn, NghÞ quyÕt trung ­¬ng 2 kho¸ VII ®· ®­a ra mét gi¶I ph¸p quan träng nh»m tæ chøc vµ s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN. Theo ®ã ‘ChuyÓn mét sè doanh nghiÑp quèc doanh cã ®iÒu kiÖn thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ thµnh lËp mét sè c«ng ty cæ phÇn quèc doanh míi, ph¶I lµm thÝ ®iÓm,chØ ®¹o chÆt chÏ, rót kinh nghiÖm chu ®¸o tr­íc khi më réng trong ph¹m vi thÝch hîp ”. 3. Cæ phÈn ho¸ c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc – gi¶I ph¸p quan träng, c¬ b¶n trong viÖc ®æi míi vµ tæ chøc l¹i c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc. Nh­ ®· nªu ë trªn, trong mét lo¹t c¸c gi¶I ph¸p s¾p xÕp vµ tæ chøc l¹i c¸c DNNN: cæ phÇn ho¸, t­ nh©n ho¸,cho thuª,s¸t nhËp, gi¸I thÓ c¸c DNNN th× gi¶I ph¸p cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc ®­îc coi lµ h÷u hiÖu nhÊt ®Ó gi¶I quyÕt c¸c khã kh¨n trong khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc TÇm quan träng vµ søc hÊp dÉn cña cæ phÇn ho¸ kh«ng chØ thÓ hÞªn ë chç gi¶I to¶ ®­îc bÕ t¾c, khóng ho¶ng vÒ vèn cho c¸c DNNN hiÖn nay cã nhiÒu c¬ héi ®øng v÷ng vµ ph¸t triÓn trong thÞ tr­êng c¹nh tranh, nh­ng l¹i ®ang thiÕu vèn nghiªm träng nÕu chØ tr«ng chê vµo nguån vèn ng©n s¸ch nhµ n­íc vµ vèn vay ng©n hµng, nh»m t¹o ra m«I tr­êng huy ®éng vèn dµI h¹n cho c¸c DNNN ®Çu t­ cã chiÒu s©u, n©ng cao kh¼ n¨ng c¹nh tranh cña c¸c DN trong vµ ngoµi n­íc. Mµ cßn quan träng h¬n lµ ë chç CPHDNNN ®· th«ng qua ®a d¹ng ho¸ së h÷u ®Ó tõ ®ã g¾n trùc tiÕp quyÒn lîi vµ tr¸ch nhiÖm cña c¸c cæ ®«ng( lµ c«ng chóng, ng­êi lao ®éng trong c¸c DN) víi kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c DN, lµm cho c¸c DNNN ®ang ë t×nh tr¹ng “ v« chñ” trë thµnh “ h÷u chñ ‘” thËt sù.Cã lÏ ®©y lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu nhÊt nhÊt trong qu¸ tr×nh t×m kiÕm lêi gi¶I ®¸p vÒ yªu cÇu h÷u chñ ho¸ quyÒn së h÷u ë c¸c DNNN hiÖn nay. Sù hÊp dÇn kh¸c cña gi¶I ph¸p cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cßn ë chç nã cho phÐp Nhµ n­íc cã thÓ ®iÒu chØnh vai trß cña m×nh ®èi víi c¸c doanh nghiÖp. NÕu cÇn cã sù can thiÖp vµ kiÓm so¸t lín th× Nhµ n­íc sÏ gi÷ l¹i tû lÖ cæ phÇn cao hoÆc ng­îc l¹i nÕu muèn gi¶m bít sù kiÓm so¸t cña m×nh, Nhµ n­íc cã thÓ b¸n phÇn lín hoÆc toµn bé sè cæ phÇn cña m×nh trong c¸c doanh nghiÖp. Qu¸ tr×nh nµy sÏ gióp cho nhµ n­íc thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ nguån vèn ngoµI x· héi ®Çu t­ vµo s¸n xu¸t kinh doanh , nhê ®ã mµ thu håi ®­îc mét phÇn vèn lín cho ng©n s¸ch hoÆc tËp trung ®Çu t­ cho c¸c ho¹t ®éng cÇn ­u tiªn h¬n nh»m t¹o ®ßn bÈy thóc ®Èy ph¸t triÓn kinh tÕ toµn x· héi. Khã kh¨n lín nhÊt trong c¬ chÕ qu¶n lý ®èi víi c¸c DNNN hiÖn nay lµ vÉn lµ vÊn ®Ò vÒ xö lý mèi quan hÖ gi÷a quyÒn së h÷u vèn cña Nhµ n­íc vµ quyÒn së dung, qu¶n lý vèn vµ tµI s¶n cña c¸c DNNN. Bªn c¹nh nh÷ng lîi thÕ so víi c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n vÒ c¸c mÆt ho¹t ®éng, DNNN còng cã nh÷ng ®iÓm h¹n chÕ ph¸t sinh tõ vÊn ®Ò së h÷u vµ sö dông vèn. Trong c¸c doanh nghiÖp t­ nh©n, ng­êi së h÷u vèn vµ ng­êi qu¶n lý vèn lu«n ®­îc ®Æt trong mèi quan hÖ phô thuéc sèng cßn,do ®ã trong c¬ chÕ qu¶n lý ®­îc h×nh thµnh mét c¸ch tù nhiªn vµ rÊt chÆt chÏ. Cßn ë c¸c DNNN mèi quan hÖ nµy rÊt m¬ hå, kh«ng cã ng­êi cô thÓ ®¶m nhËn hoÆc ®¹i diÖn víi sù g¾n bã tr¸ch nhiÖm vµ quyÒn lîi. Do ch­a x¸c ®Þnh râ rµng quyÒn së h÷u, nªn quyÒn sö dông cña c¸c doanh nghiÖp còng bÞ vi ph¹m vµ kh«ng cã ranh giíi cô thÓ. Sù lóng tóng trong lý luËn vµ thùc tÕ qu¶n lý ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng nhµ n­íc cã thÓ can thiÖp tuú ý vµo ho¹t ®éng kinh doanh cña doanh nghiÖp hoÆc lµ t×nh tr¹ng doanh nghiÖp cã thÓ sö dông bøa b·I vèn vµ tµI s¶n cña nhµ n­íc. ¥ n­íc ta, vÊn ®Ò nµy còng ®· ®­îc tranh luËn kh¸ s«I næi vµ ®a d¹ng. Cã nhiÒu ý kiÕn cho r»ng kh«ng nªn cã sù ph©n biÖt gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông, mµ hai quyÒn nµy ph¶I ®­îc hîp nhÊt vÒ mét c¸c nh©n – Gi¸m ®èc doanh nghiÖp. Nh­ng còng cã ý kiÕn kh¸c th× l¹i nhÊn m¹nh vµo vai trß cña ng­êi lao ®éng, coi tËp thÓ ng­êi lao ®éng lµ ®¹i diÖn cho quyÒn së h÷u cña Nhµ n­íc …Mçi ý kiÕn ®Òu chøa ®ùng nh÷ng luËn cø cã tÝnh thuyÕt phôc riªng,song bªn c¹nh ®ã vÉn chøa ®ùng nh÷ng thiÕu sãt. ThËt vËy, Gi¸m ®èc cña c¸c DNNN còng nh­ c¸c c«ng ty cæ phÇn kh«ng thÓ cã quyÒn hoÆc ®¹i diÖn cho quyÒn së h÷u cña Nhµ n­íc hay cña c¸c cæ ®«ng. ChØ cã ë doanh nghiÖp t­ nh©n khi mµ nhµ t­ b¶n tù bá vèn ra kinh doanh th× hai quyÒn ®ã míi nhËp lµm mét.Cßn ng­êi lao ®éng trong c¸c DNNN th× nghÜa vô lín nhÊt cña hä lµ lµm viÖc cã hiÖu qu¶ ®Ó cã thu nhËp cao cho gia ®×nh vµ b¶n th©n.Thªm vµo ®ã, ë vÞ trÝ cña m×nh,ng­êi lao ®éng kh«ng thÓ cã ®ñ ®iÒu kiÖn, tr×nh ®é vµ kh¶ n¨ng ®Ó ®¶m nhËn chøc n¨ng lµ ng­êi chñ së h÷u. VÊn ®Ò quyÒn së h÷u cña c¸c DN ®Ó thùc hiÖn s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ®­îc hÇu hÕt c¸c ý kiÕn cho r»ng, ng­êi chÞu tr¸ch nhiÖm vèn vµ tµI cña Nhµ n­íc vµ Gi¸m ®èc, ng­êi ®­îc Nhµ n­íc bæ nhiÖm hoÆc ®I thuª. §iÒu ch­a râ rµng trong nhiÒu n¨m qua h÷u. nghÜa vô lín nhÊt cña hä lµ lµm vielµ quúªn sö dông vèn cña Gi¸m ®èc. Trong c¬ chÕ bao cÊp,Gi¸m ®èc chØ thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý vµ ®iÒu hµnh c¸c ho¹t déng cña doanh nghiÖp.Song anh ta kh«ng cã quyÒn sö dông vèn , trong thêi gian nµy quyÒn së h÷u thuéc vÒ Nhµ n­íc. ChØ ®Õn khi cã NghÞ ®Þnh 217-H§BT, th× quyÒn së h÷u vèn cña Gi¸m ®èc míi ®­îc xem xÐt l¹i, tuy nhiªn vÉn ch­a cã sù t¸ch b¹ch râ rµng vÒ quyÒn së h÷u vµ quyÒn sö dông nªn nhiÒu Gi¸m ®èc ch­a hiÓu ®óng vÒ quyÒn së h÷u vµ sö dông dÉn ®Õn nh÷ng hËu qu¶ nghiªm träng. Thùc tÕ cho thÊy, trong nh÷ng n¨m qua ho¹t ®éng cña c¸c doang nghiÖp th­êng lµ kh«ng gièng nhau cã n¬I Gi¸m ®èc bÞ t­íc hÕt mäi quyÒn sö dông, mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh ®Òu ph¶I xin ý kݪn cÊp trªn. Ng­îc l¹i cã n¬I Gi¸m ®èc l¹i lîi dông quyÒn së h÷u cña Nhµ n­íc ®Ó lµm giµu cho b¶n th©n( tham nhòng, nhËu nhÑt, hèi lé ….) §Ó gi¶I quyÕt t×nh tr¹nh v« chñ vµ t×m kiÕm c©u tr¶ lêi c¸c yªu cÇu vÒ h÷u chñ ho¸ trong c¸c DNNNthØ gi¶I ph¸p cæ phÇn ho¸ lµ h÷u hiÖu h¬n c¶. Nã cho phÐp nhµ n­íc ®iÒu chØnh vai trß cña m×nh ®èi víi c¸c doanh nghiÑp.§ång thêi th«ng qua CPHDNNN, Nhµ n­íc t¹o ®iÒu kiÖn ph¸p lý ®Ó cho ng­êi lao ®éng trong c¸c DNNN ®­îc c«ng nhËn quyÒn lµm chñ mét bé phËn tµI s¸n cña m×nh b»ng c¸ch cho hä tham gia ®Çu t­ mua cæ phiÕu, n©ng cao quyÒn lµm chñ thËt sù, cã tÝnh vËt chÊt, trªn phÇn vèn ®ãng gãp vµ thùc sù phÊn ®Êu h¨ng h¸I ®Ó n©ng cao hiÖu qu¶ ®ång vèn ®ã, lµm giµu cho b¶n th©n vµ x· héi ®¹t môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh,x· héi c«ng b»ng v¨n minh. Tõ c¸c ph©n tÝch trªn cho thÊy viÖc tæ chøc vµ ®æi míi l¹i c¸c DNNN vÉn ph¶I t«n träng quyÒn tù chñ, kinh doanh ®éc lËp, tô do c¹ch tranh. Trong c¸c gi¶I ph¸p s¾p xÕp, tæ chøc l¹i c¸c DDNNN th× CPH lµ mét gi¶i ph¸p cã ­u thÕ, thÕ m¹nh trªn nhiÒu mÆt mµ kinh nghiÖm cña c¸c n­íc trªn thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam, ®· x¸c nhËn. Tõ ®ã chóng ta cã thÓ kh¼ng ®Þnh l¹i r»ng chñ tr­¬ng CPHDNN cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta lµ mét chñ tr­¬ng v« cïng ®óng ®¾n vµ cÊp thiÕt hiÖn nay. PhÇn II: Nh÷ng qui ®Þnh ph¸p luËt liªn quan tíi cæ phÇn ho¸ mét sè doanh nghiÖp nhµ n­íc 1. Nh÷ng c¬ chÕ, chÝnh s¸ch ®· ®­îc ban hµnh Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ ®­êng lèi nhÊt qu¸n cña §¶ng trong h¬n 10 n¨m qua, lµ cuéc vËn ®éng ®ang ®­îc triÓn khai tÝch cùc trong c«ng cuéc c¶I c¸ch vµ ®æi míi DNNN. §Ó t¹o c¬ së ph¸p lý cho CPHDNNN,ChÝnh phñ vµ c¸c Bé, c¸c ngµnh h÷u quan ®· ®­a ra nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch theo h­íng ngµy cµng ®æi míi vµ th«ng tho¸ng, s¸t hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ- x· héi thùc tÕ ë n­íc ta. Sau NghÞ quyÕt TW2 kho¸ VII ra ®êi, ngµy 8/6/1992 Chñ tÞch héi ®ång bé tr­ëng( nay lµ Thñ t­íng chÝnh phñ) ®· ban hµnh QuyÕt ®Þnh sè 202/CT kÌm theo ®Ò ¸n triÓn khai thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè DNNN thµnh CTCP. §©y lµ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p lý ®Çu tiªn cña ChÝnh phñ ban hµnh ®Ó h­íng dÉn thi hµnh chñ tr­¬ng CPH cña §¶ng. Sau bèn n¨m thùc hiÖn CPHDNNN, chóng ta ®· ®óc rót ®­îc nhiÒu kinh nghiÑm. §Õn ngµy 7/5/1996 ChÝnh phñ ®· ban hµnh N§ 28/ CP “ vÒ viÖc chuyÓn mét sè DNNN thµnh CTCP” Tuy nhiªn, do cßn nhiÒu v­íng m¾c cßn ch­a ®­îc x¸c ®Þnh râ rµng nh­:viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸….V× vËy N§28/ CP ®· ®I vµo cuéc sèng rÊt chËm, tõ khi N§28 / CP ban hµnh cho ®Õn 6/1998 chØ cã 25 DNNN tiÕn hµnh CPH. Tr­íc t×nh h×nh nµy,ngµy 29/6/1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh N§44/1998/ N§-CP “ vÒ viÖc chuyÓn DNNN thµnh CTCP’’ thay thÕ N§ 28 / CP nãi trªn. HiÖn nay, nghÞ ®Þnh 44/1998/N§- CP ®­îc coi lµ nghÞ ®Þnh th«ng tho¸ng,t¹o ®­îc søc hÊp dÉn ®èi víi c¸c DNNN víi thñ tôc ph¸p lý râ rµng,®Çy ®ñ. Víi nh÷ng kÕt qu¶ ®· ®­îc cña gÇn bèn n¨m thùc hiÖn N§48/1998/N§-CP, ngµy 19/06/2002 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 64/2002/ N§-CP “ vÒ viÖc chuyÓn DNNN thµnh CTCP” NghÞ ®Þnh nµy nh»m qu¸n triÖt nh÷ng chñ tr­¬ng míi vµ triÓn khai thùc hiÖn nhiÖm vô s¾p xÕp, ®æi míi ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña DNNN tõ 2002-2005 ®­îc ®Ò ra trong NghÞ quyÕt héi nghÞ Trung ­¬ng 3 kho¸ I X. 2. Nh÷ng kÕt qu¶ tÝch cùc ®· ®¹t ®­îc HiÖn nay, N§ 64/2002/ND-CP ®· cã nhiÒu ­u ®iÓm h¬n so víi N§44/1998/ND-CP.Cô thÓ trong nh÷ng néi dung sau: 2.1. §èi t­îng cæ phÇn ho¸ Còng nh­ N§44/1998/N§-CP,t¹i §iÒu 2 cña nghÞ ®Þnh sè 64/2002/N§-CP ®· qui ®Þnh rÊt râ “ Danh môc ph©n lo¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc do Thñ t­íng chÝnh phñ quyÕt ®Þnh trong tõn g thêi kú ”.Nh­ng thay v× mét danh môc cøng nh¾c nh­ N§ 44/ 1998 th× N§ 64/2002 chØ qui ®Þnh thÈm quyÒn ph©n lo¹i doanh nghiÖp nhµ n­íc cßn cô thÓ lµ doanh nghiÖp nhµ n­íc nµo cßn tuú thuéc vµo ®iÒu kiÑn, t×nh h×nh ph¸t trتn kinh tÕ cña ta trong tõng thêi kú. §ång thêi t¹i kho¶n 2 §iÒu2 N§ 64 /2002 còng qui ®Þnh: §¬n vÞ phô thuéc cña c¸c doanh nghiÖp nhµ n­íc chØ cÇn tiÕn hµnh khi cã ®ñ ®iÒu kiÖn h¹ch to¸n ®éc lËp vµ viÖc cæ phÇn ho¸ kh«ng g©y khã kh¨n hoÆc ¶nh h­ëng xÊu ®Õn hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp , hoÆc bé phËn cßn l¹i cña doanh nghiÖp. Víi qui ®Þnh nµy, ®· gióp cho nhµ n­íc ng¨n chÆn ®­îc nh÷ng khã kh¨n, phøc t¹p x¶y ra trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi DNNN thµnh CTCP, dÆc biÖt lµ c«ng do¹n x¸c ®Þnh gi¸ trÞ DN sau khi cæ phÇn ho¸.§©y lµ mét thay ®æi quan träng thÓ hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý mÒm dÎo cña Nhµ n­íc ta nh»m ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc. 2.2. H×nh thøc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc Còng nh­ §iÒu 7 ND44/1998, th× t¹i §iÒu 3 N§ 64/2002 CPHDNNN ®­îc tiÕn hµnh theo 4 h×nh thøc sau: Gi÷ nguyªn gi¸ trÞ tµI s¶n thuéc vèn hiÖn cã cña nhµ nuíc t¹i doanh nghiÖp, ph¸t hµnh thªm cæ phÇn ®Ó thu hót vèn B¸n mét phÇn gi¸ trÞ thuéc vèn nhµ n­íc hiÑn cã t¹i doanh nghiÖp B¸n toµn bé gi¸ trÞ hiÖn cã thuéc vèn hiÖn cã cña nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp ®Ó chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. Thay v× h×nh thøc t¸ch mét bé phËn doanh nghiÖp cã thÓ ho¹t ®éng ®éc lËp vµ h¹ch to¸n riªng gi¸ trÞ tµI s¶n ®Ó cæ phÇn ho¸ nh­ N§ 44/1998 th× N§ 64 /2002¸p dông h×nh thøc: thùc hiÖn c¸c h×nh thøc b¸n mét phÇn hoÆc b¸n toµn bé phÇn vèn hiÖn cã cña nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp kÕt hîp víi ph¸t hµnh cæ phiÕu dÓ thu hót vèn.H×nh thøc nµy t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c DNNN thu hót ®­îc mét l­îng vèn lín ngay tõ thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ mµ kh«ng ph¶I lµ ®a d¹ng ho¸ hay chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u.Thay ®æi nµy lµ hoµn toµn hîp lý, phï hîp víi qui ®Þnh cña ph¸p luËt. 2.3. ThÈm quyÒn lùa chän vµ quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc Thay v× giao thÈm quyÒn lùa chän vµ quyÕt ®Þnh doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ xuÊt ph¸t tõ chñ thÓ thµnh lËp nh­ §iÒu15 N§44/1998, c¨n cø theo §iÒu 30 N§ 64/2002, Nhµ n­íc cã c¸ch nh×n míi ®ã lµ giao thÈm quyÒn lùa chän vµ quyÕt ®Þnh doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ tõ chÝnh c¬ quan cã tr¸ch nhiÖm qu¶n lý doanh nghiÖp. Theo ®ã, c¬ quan qu¶n lý ngµnh kinh tÕ kü thuËt sÏ cã vai trß vµ tr¸ch nhiÖm rÊt lín ®èi víi c¸c DNNN thuéc ph¹m vi m×nh qu¶n lý.C¸c Bé tr­ëng, Thø tr­ëng, c¬ quan ngang Bé, c¬ quan thuéc ChÝnh phñ, Chñ tÞch UBND cÊp tØnh, Héi ®ång qu¶n trÞ tæng c«ng ty 91 cã tr¸ch nhiªm x©y dùng ph­¬ng ¸n tæng thÓ s¾p xÕp DNNN thuéc ph¹m vi m×nh qu¶n lý, tr×nh Thñ t­íng phª duyÖt vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tæ chøc thùc hiÖn. Nh­ vËy, nÕu nh­ thÈm quyÒn phª duyÖt ph­¬ng ¸n cæ phÇn vµ chuyÓn DNNN thµnh CTCP theo §iÒu 17 N§ 44/1998 xuÊt ph¸t tõ tiªu chÝ vèn cña nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp th× theo kho¶n 2 §iÒu 30 NghÞ ®Þnh 64/2002 còng ®­îc giao cho c¬ quan qu¶n lý ngµnh kinh tÕ – kü thuËt hoÆc chñ tÞch UBND cÊp tØnh qui ®Þnh Trªn c¬ së ph­¬ng ¸n s¾p xÕp DN tæng thÓ ®­îc phª duyÖt theo h­ìng dÉn cña c¸c c¬ quan liªn quan. 2.4. ThÈm quyÒn x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp C¨n cø theo §iÒu 16 NghÞ ®Þnh 44/ 1998 th× - Bé tr­ëng TµI chÝnh quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cã møc vèn nhµ n­íc ghi trªn sæ s¸ch kÕ to¸n ®Õn thêi ®iÓm cá phÇn hãa trªn 10tû ®ång sau khi cã tho¶ thuËn víi Bé qu¶n lýngµnh,BND tØnh,Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng c«ng ty 91 liªn quan - C¨n cø vµo h­íng dÉn cña Bé TµI ChÝnh, Bé tr­ëng c¸c bé, Chñ tÞch UBND cÊp tØnh, Héi ®ång qu¶n trÞ Tæng c«ng ty 91 quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cã møc vèn nhµ n­íc ghi trªn sæ s¸ch kÕ to¸n ®Õn thêi ®iÓm cæ phÇn tõ d­íi 10 tû. Cßn theo kho¶n 3 §iÒu 30 NghÞ ®Þnh 64/2002, c¸c Bé tr­ëng c¬ quan ngang bé, c¬ quan thuéc chÝnh phñ, chñ tÞch UBND cÊp tØnh míi lµ ng­êi cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ DN vµ hä chØ ph¶I xin ý kiÕn chÊp thuËn cña Bé tr­ëng Bé TµI chÝnh tr­íc khi quyÕt ®Þnh nÕu nh­ gi¸ trÞ thùc tÕ phÇn vèn gãp cña nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp nhá h¬n gi¸ trÞ ghi trong sè s¸ch kÕ to¸n tõ 500 triÖu trë lªn. §©y lµ ®iÒu cÇn thiÕt bëi muèn lo¹i trõ kh¶ n¨ng cã sù gian lËn hoÆc nhÇm lÉn ë ®©y ®ßi hái ph¶I cã nghiÖp vô vµ chuyªn m«n ®Ó kiÓm tra. 2.5. Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp C¨n cø theo N§ 44/ 1998/ N§-CP th× gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ toµn bé tµI s¶n hiÖn cã cña DN t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ mµ ng­êi mua vµ ng­êi b¸n cã thÓ chÊp nhËn ®­îc. C¸c yÕu tè x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña DN a Sè liÖu trong sæ s¸ch kÕ to¸n cña doanh nghiÖp b PhÈm chÊt vµ tÝnh n¨ng kü thuËt cña tµI s¶n theo,gi¸ thÞ tr­êng vÒ thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸. c Lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp: vÞ trÝ ®Þa lý, uy tÝn mÆt hµng… 2.6. Tr×nh tù, thñ tôc chuyÓn doanh nghiÖp nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn Sau khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, DN sÏ ho¹t ®éng theo chÕ ®é c«ng ty cæ phÇn, qui ®Þnh trong LuËt Doanh nghiÖp cã hiÖu lùc ngµy 1/1/2000. NghÞ ®Þnh 44/98/N§-CP ®· qui ®Þnh quy tr×nh chuyÓn ®æi DNNN thµnh CTCP gåm 4 b­íc chÝnh sau: A ChuÈn bÞ cæ phÇn ho¸ Ban qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp chuÈn bÞ tµI liÖu vÒ: hå s¬ ph¸p lý khi thµnh lËp DN, t×nh h×nh c«ng nî,tµI s¶n..; danh s¸ch cæ ®«ng doanh nghiÖp ®Õn thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸, dù kiÕn kinh phÝ CPH cho ®Õn khi hoµn thµnh. B X©y dùng ph­¬ng ¸n cæ phÇn ho¸ Ban ®æi míi vµ qu¶n lý t¹i DN lËp ph­¬ng ¸n( dù kiªn) CPHDN vµ dù th¶o ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty. PHæ biÕn vµ niªm yÕt c«ng khai dù kiÕn ph­¬ng ¸n nªu trªn ®Ó mäi ng­êi lao ®éng trong DN ®­îc biÕt. Sau khi hoµn thiÖn ph­¬ng ¸n CPHDN,th× sÏ tr×nh lªn c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt, C Phª duyÖt vµ triÓn khai thùc hiÖn ph­¬ng ¸n cæ phÇn Sau khi ®­îc c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn phª duyÖt, ban qu¶n lý ®æi míi DN më sæ ®¨ng ký mua cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng, ®¨ng ký mua tê cæ phiÕu t¹i kho b¹c, th«ng b¸o c«ng khai trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng chñ tr­¬ng b¸n cæ phÇn cña DN cho c¸c cæ ®ång TR­ëng ban ®æi míi vµ qu¶n lý cña DN triÖu tËp Héi ®ång cæ ®«ng lÇn thø nhÊt ®Ó bÇu Héi ®ång qu¶n trÞ,Ban kiÓm so¸t th«ng qua ®iÒu lÖ ho¹t ®éng cña c«ng ty D Ra m¾t c«ng ty cæ phÇn vµ ®¨ng ký kinh doanh Sau khi ban qu¶n lý vµ dæi míi gi¶I t¸n, Héi ®ång c«ng ty tiÕp tôc hoµn tÊt c¸c c«ng t¸c cßn l¹i: nép l¹i con dÊu…Cuèi cïng cho ra m¾t c¸c c«ng ty cæ phÇn, ®ang ký trªn c¸c ph­¬ng tiªn th«ng tiªn ®¹i chóng hoÆc b»ng v¨n b¶n thêi ®iÎm ho¹t ®éng cña CTCP theo con dÊu míi, vè n ®iÒu lÖ,ngµnh nghÒ kinh doanh. §¨ng ký kinh doanh v¬I Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ tØnh, Thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng n¬I DN ®Æt trô së chÝnh. PhÇn III: Thùc tr¹ng vµ bµI häc kinh nghiÖm tõ c«ng ty cæ phÇn Trµng TiÒn sau khi chuyÓn tõ doanh nghiÖp nhµ n­íc sang doanh nghiÖp cæ phÇn 1 Thùc tr¹ng C«ng ty cæ phÇn Trµng TiÒn tiÒn th©n lµ mét doanh nghiÖp quèc doanh ®­îc thµnh lËp tõ n¨m 1992 víi tªn gäi ban ®Çu lµ C«ng ty ¨n uèng vµ kh¸ch s¹n 35 Trµng TiÒn -Hµ Néi. Sau mét thêi gian dµI ho¹t ®éng kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶, ng­êi lao ®éng kh«ng cã viÖc lµm,do ®ã c«ng ty ®· quyÕt ®Þnh chuyÓn sang m« h×nh cæ phÇn ho¸. Sau gÇn nöa n¨m tiÕn hµnh vµ triÓn khai,ngµy 5/1/2000 c«ng ty ®· chÝnh thøc ®I vµo ho¹t ®éng theo m« h×nh míi, chuyÓn tõ doanh nghiÖp quèc doanh lµ c«ng ty ¨n uèng vµ kh¸ch s¹n 35 Trµng TiÒn thµnh c«ng ty cæ phÇn Trµng TiÒn theo quyÕt ®Þnh sè 26/2000 Q§ - TTg cña Thñ t­íng chÝnh phñ cÊp ngµy 5/1/2000. GiÊy phÐp ®¨ng ký kinh doanh sè 410300344 do Së KÕ ho¹ch vµ §Çu t­ TP Hµ Néi cÊp ngµy 20/1/2000 Trô së chÝnh: 35 Trµng TiÒn – Hµ Néi Ho¹t ®éng kinh doanh: Nhµ hµng, kh¸ch s¹n C«ng ty tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ theo h×nh thøc gi÷ nguyªn phÇn vèn hiÖn cã cña nhµ n­íc t¹i c«ng ty vµ ph¸t hµnh cæ phiÕu cho c¸c c¸n bé, c«ng nh©n viªn trong c«ng ty ®Ó huy ®éng vèn më réng s¶n xuÊt.T¹i thêi ®iÓm cæ phÇn ho¸ sè vèn ®iÒu lÖ lµ 3,2 tû ®ång( trong ®ã sè vèn nhµ n­íc lµ 1,9 tû). Ngay sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ sè vèn nµy ®· ®­îc chia thµnh 32.000 cæ phÇn. Sè cæ phÇn nµy ®· ®­îc b¸n cho 100% c¸n bé, c«ng nh©n viªn trong c«ng ty víi gi¸ ­u ®·I. Ngay sau khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸, c«ng ty lµm ¨n cã hiÖu qu¶ h¬n. NÕu sè doanh thu n¨m 1999 lµ 4,2tû ®ång,th× n¨m 2000 lµ 5,535 tû(t¨ng 31,8%) ;L­¬ng b×nh qu©n cña c«ng nh©n viªn t¨ng ®¸ng kÓ: n¨m 1999 lµ 700.000 /ng­êi/th¸ng ; n¨m 2000 lµ 1.037.000 /ng­êi/th¸ng.Trong ®ã 100% c«ng nh©n viªn cã viÖc lµm; cæ ®«ng ®­îc h­ëng lîi tøc 12%. Tuy nhiªn, trong hai n¨m gÇn ®©y( 2001-2003) kho¶ng 80% sè cæ phiÕu vµ 2/3 sè vèn ®iÒu lÖ ®· bÞ mét thÓ nh©n bªn ngoµI ®Çu c¬. Nguyªn nh©n cña t×nh tr¹ng trªn xuÊt ph¸t tõ hai “ tiÒn ®Ò” sau: Tr­íc hÕt lµ viÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ tµI s¶n cña DN thiÕu chÝnh x¸c. Bëi theo con m¾t cña c¸c nhµ kinh tÕ,CTCP Trµng TiÒn víi 2.600 m2 x©y dùng to¹ l¹c trªn khu©n viªn réng 1.500m2 ®Êt ë mét n¬I ®Ñp nhÊt Hµ Néi, sÏ lµ mét vÞ trÝ siªu lîi nhuËn cho bÊt kú nhµ kinh doanh nµo. Vµ theo hä,víi gi¸ thÞ tr­êng nh­ hiÖn nay céng thªm hÖ thèng m¸y mãc, trang thiÕt bÞ cña kh¸ch s¹n, nhµ hµng, gh¸ trÞ tµI s¶n cña c«ng ty ph¶I lªn tíi hµng tr¨m tû ®ång. Nh­ng trªn thùc tÕ, khi ®Þnh gi¸ ®Ó CPH th× chØ ®­îc x¸c ®Þnh trän gãi cã 3,2 tû ®ång.V× thÕ CTCP Trµng TiÒn ®· trë thµnh miÕng måi bÐo bë cho bÊt kú ai muèn chiÕm ®o¹t khi cã c¬ héi. Bªn c¹nh ®ã, sau CPH sè cæ phÇn cña c«ng ty ®É ®­îc b¸n hÕt cho 100% CBCNV víi gi¸ ­u d·I. V× thÕ mét sè CBCNV vèn chØ lµ nh÷ng ng­êi lµm c«ng ¨n l­¬ng nay l¹i ®­îc së h÷u mét “giÊy tê” cã gi¸ mµ b¶n th©n hä chØ ph¶I bá mét sè tiÒn kh«ng nhiÒu vµ thùc tÕ còng kh«ng ®Þnh ®­îc gi¸ trÞ ®Ých thùc cña chóng lµ bao nhiªu. Lîi dông sù thiÕu hiÓu biÐt vÒ gi¸ trÞ cæ phiÕu cña kh«ng Ýt cæ ®«ng,mét sè cæ ®«ng trong c«ng ty ®· cÊu kÕt víi ng­êi n­íc ngoµI tæ chøc mua chui cæ phiÕu cña CTCP Trµng TiÒn víi gÝa gÊp 7-10 lÇn gi¸ trÞ ghi trªn cæ phiÕu. Vµ cho ®Õn cuèi n¨m 2001, cã tíi 2/3 sè vèn ®iÒu lÖ vµ kho¶ng 80% sè cæ phiÐu víi sè tiÒn mua b¸n trªn 20 tû ®ång ®· ®­îc chuyÓn nh­îng bÊt hîp ph¸p cho mét thÓ nh©n bªn ngoµI c«ng ty. §Ó cã ®­îc sè cæ phiÕu trªn, ng­êi nµy ®· dïng mét “chiªu” rÊt ®éc ®¸o ®ã lµ ký kÕt hîp ®ång tho¶ thuËn lao ®éng víi nh÷ng ng­êi chuyÓn nh­îng nh­ mét cam kÕt ®¶m b¶o viÖc lµm cho hä sau khi chuyÓn nh­îng cæ phiÕu. ChÝnh ®iÒu nµy ®· lµm gi¶m ®¸ng kÓ sè cæ ®«ng lµ ng­êi lao ®éng trong c«ng ty Trong sè 96 cæ ®«ng trong c«ng ty ban ®Çu së h÷u 32.000 cæ phÇn th× ®Õn cuèi n¨m 2001 sè trô l¹i chØ cßn 20 ng­êi. Tr­êng hîp cña CTCP Trµng TiÒn ®· g©y x«n xao d­ luËn trong n¨m 2001. 2. Nh÷ng bµI häc kinh nghiÖm quÝ b¸u VÉn biÕt r»ng CPH lµ mét gi¶I ph¸p ®óng ®¾n song ®»ng sau nã vÉn cßn tån t¹i nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh, ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña c¸c DN cæ phÇn.Tr­êng hîp cña CTCP Trµng TiÒn kh«ng ph¶I lµ tr­êng hîp duy nhÊt l©m vµo khñng ho¶ng do h¹n chÕ tõ sau CPH ®Æc biÖt lµ viÖc ®Þnh gi¸ tµI s¶n DN thiÕu chÝnh x¸c.ViÖc chuyÓn nh­îng cæ phiÕu ë CTCP Trµng TiÒn ®· vi ph¹m §iÒu 86 cña Bé LuËt H×nh Sù , §iÒu 58 cña LuËt Doanh NghiÖp vµ sÏ bÞ xö ph¹t theo ph¸p lu¹t. §iÒu ®¸ng nãi ë ®©y,tõ “sù cè’’ nµy ®· ®Ó l¹i cho c«ng t¸c CPH mét bµI häc ®¾t gi¸ tõ ®ã cã thÓ rót ra ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm qói b¸u cho c¸c nhµ qu¶n lý ®ang vµ sÏ tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ViÖc chuyÓn ®æi DNNN thµnh CTCP, vÒ c¨n b¶n lµ t¸I cÊu tróc l¹i vèn vµ c¬ cÊu chñ së h÷u, lµ qu¸ tr×nh ®I t×m ®éng lùc míi ®Ó c¶I tiÕn vµ ph¸p triÓn c«ng ty, chø kh«ng ®¬n thuÇn lµ chñ tr­¬ng h÷u s¶n ho¸ mét thùc thÓ cã s½n cho ng­êi lao ®éng t¹i chç.Thùc tÕ cho thÊy,ë CTCP Trµng TiÒn, do kh«ng cã c¸c nh©n tè míi trong c¬ cÊu chñ së h÷u nªn trong ph­¬ng ¸n kinh doanh kh«ng cã nh÷ng thay ®æi tÝch cùc mang l¹i hiÖu qu¶ cao cho doanh nghiÖp. V× thÕ ai ®ã muèn “ ngÇm th«n tÝnh ”vµ mét sã cæ ®«ng s½n sµng b¸n cæ ®«ng ra bªn ngoµI lµ mét ®iÒu tÊt yÕu. §ång thêi, CPH nÕu lµm ®óng th× gi¸ trÞ nhµ n­íc bao gåm tµI s¶n h­ò h×nh vµ tµI s¶n v« h×nh chØ thay ®æi vÒ h×nh thøc qu¶n lý mµ kh«ng lµm mÊt ®I gi¸ trÞ thùc tÕ. V× thÕ ®Ó tr¸nh viÖc ®Þnh gi¸ trÞ tµI s¶n DN thiÕu chinhs x¸c nh­ CTCP Trµng TiÒn , th× ngoµI mét tû lÖ nhÊt ®Þnh ­u tiªn cho c¸n bé c«ng nh©n viªn, phÇn cßn l¹i nªn ®Êu thÇu. Ai cã ph­¬ng ¸n sö dông h÷u hiÖu h¬n, cã kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh doanh hiÖu qu¶ h¬n th× ng­êi ®ã hoÆc nhãm ng­êi ®ã sÏ trë thµnh ng­êi qu¶n lý míi cña DN.PhÇn ­u tiªn cho néi bé còng tÝnh theo gi¸ ®Êu thÇu nh­ng ®­îc gi¶m mét tû lÖ nhÊt ®Þnh.§ Æc biÖt, khi b¸n cæ phÇn, CBCNV ®­îc quyÒn ­u tiªn mua, nÕu mua kh«ng hÕt th× sè cæ phÇn ®ã sÏ b¸n ra ngoµI cho c¸c nhµ ®Çu t­ cã ®iÒu kiÖn muèn tham gia. Lµm nh­ vËy Nhµ n­íc sÏ thu nhËn vµ chän lùa ®­îc ng­êi qu¶n lý cã n¨ng lùc nhÊt. Tõ sù viÖc võa x¶y ra t¹i CTCP Trµng Tתn cho thÊy, nÕu CPH ®­îc tiÕn hµnh mét c¸ch minh b¹ch, chÝnh x¸c ; cæ ®«ng hiÓu ®­îc gi¸ trÞ ®Ých thùc cña DN còng nh­ sè cæ phiÕu mµ hä ®ang n¾m giø ; Ban l·nh ®¹o ®­îc lùa chän víi nh÷ng ®iÒu kiÖn râ rµng, th× CPH sÏ ph¸t huy hÕt t¸c ®ông cña nã, mang l¹i lîi Ých cho nhµ n­íc vµ tËp thÓ CBCNV cña doanh nghiÖp. Cßn nÕu kh«ng th× nh÷ng sù viÖc x¶y nh­ ë CTCP Trµng TiÒn sÏ cßn tiÕp diÔn lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. PhÇn IV: KiÕn nghÞ vµ ®Ò xuÊt gi¶I quyÕt HiÖn nay, tèc ®é cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN cña n­íc ta ®ang cßn t­¬ng ®èi chËm Do vËy ®Ó thóc ®Èy m¹nh mÏ vµ v÷ng ch¾c tiÕn tr×nh CPHDNNN trong thêi gian tíi,mét mÆt chóng ta ph¶I tÝch cùc t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vÒ kinh tÕ, mÆt kh¸c cßn ph¶I coi träng nh©n tè chñ quan trong viÖc ®Ò ra vµ thùc hiÖn c¸c gi¶I ph¸p vÒ chÕ ®é, chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p triÓn khai.Cô thÓ: KhÈn tr­¬ng söa ®æi, bæ sung c¸c v¨n b¶n qui chÕ hiÖn hµnh t¹o ®iÒu hiÖn cho c¸c DN tiÕn hµnh CPH. HiÖn nay, nhµ n­íc ®ang tiÕn hµnh triÓn khai CPH chñ yÕu trªn c¬ së NghÞ ®Þnh 44/1998/N§- CP ngµy 19/06/1998. §©y lµ nghÞ ®Þnh ®­îc ban hµnh ®Çy ®ñ nhÊt, cã hÖ thèng môc tiªu, yªu cÇu, ®èi t­îng, ®Õn ph­¬ng thøc tiÕn hµnh, chÕ ®é ®èi víi ng­êi lao ®éng trong c¸c DNCPH Tõ kinh nghiÖm cña mét sè n­íc vµ rµ so¸t l¹i c¸c v¨n b¶n, qui chÕ vÒ CHH ®· ban hµnh ®Ó x©y dùng mét hÖ thèng c¸c v¨n b¶n ph¸p qui ®Çy ®ñ vµ ®ång bé t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c DN trong qu¸ tr×nh CPH cÇn ph¶I söa ®æi vµ bæ sung: 1. QuyÒn ®­îc mua cæ phÇn lÇn ®Çu khi tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸. ChÝnh phñ cã ba qui ®Þnh cô thÓ ®èi víi 3 lo¹i DN: Lo¹i DN mµ nhµ n­íc n¾m cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt mµ ph¸p nh©n chØ cã quyÒn mua tèi ®a kh«ng qu¸ 10% vµ c¸ nh©n cã quyÒn mua tèi ®a kh«ng qu¸ 5% vèn ®iÒu lÖ ; Lo¹i DN mµ nhµ n­íc kh«ng n¾m cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt th× mçi ph¸p nh©n ®­îc mua kh«ng qu¸ 20% vµ c¸ nh©n ®­îc mua kh«ng qu¸ 10% vån ®iÒu lÖ ; Lo¹i DN mµ nhµ n­íc kh«ng tham gia cæ phÇn kh«ng h¹n chÕ sè l­îng cæ phÇn Nh­ng theo Bé TµI chÝnh h­íng dÉn vÊn ®Ò tµI chÝnh khi DNNN chuyÓn thµnh CTCP th× cæ phÇn chi phèi cña nhµ n­íc lµ lo¹i cæ phÇn ph¶I ®¸p øng mét trong hai tiªu chuÈn sau: 1/ Cæ phÇn nhµ n­íc chiÕm 50% tæng sè cæ phÇn cña c«ng ty 2/Cæ phÇn nhµ n­íc Ýt nhÊt gÊp 2 lÇn cæ phÇn cña cæ ®«ng lín nhÊt trong c«ng ty Víi c¸ch gi¶I thÝch nµy ch­a râ rµng: ¥ ®©y ng­êi ta cã thÓ hiÓu theo 2 c¸ch sau: 1/ Nhµ n­íc qui ®Þnh sè cæ phÇn mµ m×nh gi÷ l¹i(ch¼ng h¹n 40%) trong khi ®ã cæ ®«ng ®­îc phÇn mua cæ phÇn nhiÒu nhÊt kh«ng qu¸ 1/2 sè cæ phÇn cña nhµ n­íc. VËy lµ sè cæ phÇn mµ cæ ®«ng lín nhÊt mua cã thÓ lín h¬n so víi møc qui ®Þnh cña N§ 44/ 1998(10%); 2/ Nhµ n­íc cho phÐp c¸c ph¸p nh©n, c¸ nh©n ®¨ng ký mua cæ phÇn tr­íc råi míi x¸c ®Þnh møc cæ phÇn mµ m×nh cÇn gi÷ l¹i ®Ó chi phèi doanh nghiÖp. Víi c¸ch nµy sÏ g©y t×nh tr¹ng bÞ ®éng, lóng tóng. Nh­ vËy cÇn söa ®æi theo c¸ch sau: §èi víi nh÷ng DN mµ nhµ n­íc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt, hoÆc kh«ng cã cæ phÇn th× cÇn xo¸ bá sù khèng chÕ khi c¸c nhµ ®Çu t­ bªn ngoµI tham gia mua cæ phÇnDNNN.Tuy nhiªn vÉn ph¶I ­u tiªn ®Ó ng­êi lao ®éng trong Doanh nghiÖp cã cæ phÇn. Söa ®æi nh­ vËy sÏ t¹o ®­îc sù nhÊt qu¸n trong c¸c v¨n b¶n,qui chÕ cho CPHDNNN 2. Më réng h×nh thøc CPH N§ 44/1998/N§-CP qui ®Þnh 4 h×nh thøc cæ phÇn ho¸. Nh­ng trªn thùc tÕ c¸c DNNN ®· cæ phÇn ho¸ míi chñ yÕu ¸p dông h×nh thøc b¸n phÇn vèn hiÖn cã cña nhµ n­íc trong c¸c DN nªn ch­a cã t¸c ®éng trong ®æi míi c«ng nghÖ, më réng qui m« kinh doanh cña doanh nghiÖp. V× vËy cÇn më réng h×nh thøc ph¸t hµnh cæ phiÕu gäi thªm vèn cæ phÇn ®Ó më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp Trõ tr­êng hîp DN mµ nhµ n­íc n¾m cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt, cßn c¸c DN kh¸c thuéc diÖn CPH cã thÓ ¸p dông chÕ ®é b¸n toµn bé tµI s¶n cña nhµ n­íc cho nhµ ®Çu t­. NgoµI ra cßn ¸p dông c¸c h×nh thøc kh¸c nh­: thµnh lËp CTCP míi trªn c¬ së mét DNNN hiÖn cã lµm s¸ng lËp viªn, b¸n cæ phµn cho c¸c c¸n bé trong vµ ngoai DN, kÓ c¶ cho c¸c DN kh¸c vµ hîp t¸c x· cæ phÇn Cho phÐp c¸c CTCP ph¸t hµnh tr¸I phiÕu ®Ó thu hót vèn ph¸t triÓn doanh nghiÖp Khi cã thÞ tr­êng chøng kho¸n cÇn khuyÕn khÝch DN ®· CPH tham gia vµo thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ tham gia vµo quü ®Çu t­ chøng kho¸n më réng h×nh thøc huy ®éng vèn ®Ó ph¸t triÓn DN 3. Ph­¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ DN cÇn linh ho¹t h¬n Nh÷ng tµI s¶n mµ DN kh«ng cÇn sö dông th× ph¶I sö lý kÞp thêi, kh«ng Ðp doanh nghiÖp ph¶I ®­a vµo gi¸ trÞ doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸.Trong qu¸ trÝnh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, cÇn cã nhiÒu biÖn ph¸p ®Ó so s¸nh sao cho g¾n víi thÞ tr­êng.ViÖc nghiªn cøa ®­a gi¸ trÞ quyÒn sö dông ®Êt vµo gi¸ trÞ cña DN cÇn ph¶I tr¶I qua b­íc thÝ ®iÓm, phu hîp víi t×nh h×nh thùc tÕ. 4. Sím ban hµnh triÓn khai nhanh viÖc ph©n cÊp,qu¶n lý,s¾p xÕp vµ tæ chøc l¹iDN Theo ®ã Thø nhÊt Chñ tÞch UBND ®­îc quyÒn quyÕt ®Þnh CPH ;giao b¸n kho¸n, cho thuª vµ s¾p xÕp , ®æi míi víi c¸c DN thuéc quyÒn qu¶n lý cña UBND. TP ; ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña c«ng ty ®­îc cæ phÇn ho¸ nhiÒu tr­êng hîp kh«ng ph¶I xin ý kiÕn cña Bé TµI chÝnh. Thø hai: khi quyÕt ®Þnh chuyÓn ®æi DN cã vèn trªn 10 tû ®ång thµnh CTCP, UBND. TP còng ®­îc toµn quyÒn quyÕt ®Þnh kh«ng ph¶I tr×nh Thñ t­íng. Thø ba : giao, b¸n, kho¸n DNNN tõ 1-5 tû còng do UBND quyÕt ®Þnh. 5. §¬n gi¶n qui tr×nh CPH Qua c¸c lÇn sña ®æi ngµy 29/8/1998 Ban dæi míi DNTW ®· h­íng dÇn qui tr×nh chuyÓn DNNN thµnh CTCP ban hµnh kÌm theoC«ng v¨n sè3395/VPCP–§MDN Néi dung gåm 4 b­íc: Song xÐt thÊy kh«ng cÇn thiÕt ph¶I ¸p dông lÇn l­ît vµ ®Çy ®ñ c¸c b­íc trªn. ChØ nh÷ng DN nµo mµ nhµ n­íc n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi, cæ phÇn ®Æc biÖt th× míi ph¶i lËp ph­¬ng ¸n cô thÓ chi tiÕt CPH cßn nh÷ng doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn chi phèi , cæ phÇn ®Æc biÖt hoÆc kh«ng cã cæ phÇn th× cÇn x¸c ®Þnh sè l­îng lao ®éng cÇn gi÷ l¹i sau khi cæ phÇn ho¸. Nh÷ng vÊn ®Ò kh¸c nh­ lËp ph­¬ng ¸n kinh doanh; ph­¬ng ¸n s¶n xuÊt ; tæ chøc qu¶n lý sÏ do Héi ®ång qu¶n trÞ quyÕt ®Þnh. KÕt luËn Trong c¬ chÕ ®æi míi toµn diÖn nÒn kinh tÕ, ®æi míi khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh. §æi míi vµ s¾p xÕp c¸c DNNN nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng søc c¹nh tranh trªn thÞ tr­êng. Trong thêi qian qua, §¶ng ta ®· ban hµnh nhiÒu chñ tr­¬ng,nghÞ ®Þnh tËp trung vµo viÖc ®æi míi vµ s¾p xÕp l¹i c¸c DNNN trong ®ã chñ tr­¬ng CPHDNNN ®­îc coi lµ gi¶I ph¸p cã ­u thÕ trªn nhiÒu mÆt. Nã kh«ng chØ lµ sù b¾t kÞp xu h­íng chung cña thÕ giãi, mµ cßn ®¸p øng kÞp thêi ®ßi hái bøc b¸ch cña cuéc sèng hiÖn nay. ViÖc lùa chän gi¶I ph¸p nµy, kh«ng ph¶I lµ ®Ó t×m kiÕm c¸c h×nh thøc së h÷u kh¸c nhau, kh«ng ph¶I lµ ®Ó t­ nh©n hãa nh»m gi¶m bít vai trß cña kinh tÕ nhµ n­íc mµ lµ mét qu¸ tr×nh ®æi míi thùc sù ®Ó c¸c DNNN lµm tèt vai trß chñ ®¹o tèi cÇn thiÕt h­íng nÒn kinh teed nhiÕu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo môc tiªu d©n giµu, n­íc m¹nh,x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. MÆc dï hiÖn nay tèc ®é CPHDNNN cßn ®ang rÊt chËm, nguyªn nh©n lµ do:c¬ chÕ ph¸p lý ch­a râ rµng vµ nhËn thøc cña mét sè gi¸m ®èc ch­a ®óng hoÆc sî mÊt quúªn lîi khi chuyÓn ®æi së h÷u. ThiÕt nghÜ trong thêi gian tíi, §¶ng vµ nhµ n­íc ta cÇn sím ®­a ra nhiÒu biÖn ph¸p tèi ­u h¬n n÷a ®Ó ®Èy nhanh tèc ®é cæ phÇn ho¸, hoµn thµnh c¸c môc tiªu ®Ò ra. Môc lôc Trang