Đề tài Cổ phần hóa Doanh nghiệp nhà nước ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp

Website: Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368 lêi nãi ®Çu ViÖc chuyÓn ®æi tõ nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa tËp trung sang nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, nÒn kinh tÕ n­íc ta còng nh­ mçi doanh nghiÖp ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu c¬ héi vµ th¸ch thøc míi trong ®ã cã sù chªnh lÖch t¨ng vät kho¶ng c¸ch gi÷a v¨n minh, tiªn tiÕn vµ l¹c hËu lµ vÊn ®Ò næi cém nhÊt. Lé tr×nh thùc hiÖn AFTA sím h¬n dù ®Þnh, HiÖp ®Þnh Th­¬ng m¹i ViÖt - Mü ®· ®­îc quèc héi th«ng qua vµ cã hiÖu lùc, søc Ðp cña héi nhËp vµ c¹nh tranh toµn cÇu ®ang lín dÇn. NghÞ quyÕt Quèc héi vÒ nhiÖm vô n¨m 2002 vµ ch­¬ng tr×nh ho¹t ®éng cña ChÝnh phñ ®· thÓ hiÖn quyÕt t©m cao cña c¬ quan quyÒn lùc Nhµ n­íc trong viÖc tËp trung mäi nç lùc cho sù ph¸t triÓn. Th¸ng 9 n¨m 2001, Héi nghÞ Ban chÊp hµnh Trung ­¬ng §¶ng Khãa IX ®· ra NghÞ quyÕt vÒ s¾p xÕp, ®æi míi, n©ng cao hiÖu qu¶ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, NghÞ quyÕt Trung ­¬ng 3 cã ®i vµo cuéc sèng trë thµnh hiÖn thùc hay kh«ng cßn phô thuéc vµo phÇn lín sù vËn ®éng cña h¬n 60. 000 doanh nghiÖp trong c¶ n­íc. Do vËy, n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý vµ c¹nh tranh cña doanh nghiÖp lµ nh©n tè quan träng ®Ó chóng ta cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng ®ßi hái bøc xóc cña t×nh h×nh míi. ChÝnh phñ ®· triÓn khai nhiÒu chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch ®Ó tæ chøc, s¾p xÕp l¹i, ph¸t huy quyÒn tù chñ kinh doanh, n©ng cao hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Mét trong nh÷ng chñ tr­¬ng quan träng ®ã lµ : Cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. §©y lµ quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n cña Nhµ n­íc nh»m kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm yÕu kÐm, tr× trÖ cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Em lµ sinh viªn n¨m cuèi cña Khoa Qu¶n lý, em rÊt qua t©m ®Õn vÊn ®Ò héi nhËp vµ c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam trªn thÞ tr­êng khu vùc vµ thÕ giíi. §Æc biÖt lµ vÊn ®Ò cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Sau khi kÕt thóc häc ch­¬ng tr×nh LuËt Kinh tÕ cña Khoa LuËt, em ®· lÜnh héi ®­îc nhiÒu kiÕn thøc vÒ ph¸p luËt. Nªn em xin m¹nh d¹n ®­îc ®Ò cËp ®Õn ®Ò tµi : cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë ViÖt Nam - thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p MÆc dï ®· cè g¾ng häc hái, s­u tÇm tµi liÖu nh­ng ch¾c ch¾n em kh«ng tr¸nh khái nh÷ng h¹n chÕ khiÕm khuyÕt. Em kÝnh mong c¸c thÇy gi¸o, c« gi¸o chØ b¶o em thªm. Em xin tr©n träng c¶m ¬n!néi dung I- Nh÷ng VÊN §Ò chung vÒ cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc 1. Kh¸i niÖm cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc: C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn trªn c¬ së nguån vèn cÊp ph¸t cña ng©n s¸ch Nhµ n­íc vµ do ®ã tÊt c¶ c¸c sù ho¹t ®éng ®Òu chÞu sù kiÓm so¸t vµ chi phèi trùc tiÕp cña Nhµ n­íc. Còng nh­ nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi, khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc ho¹t ®éng hÕt søc kÐm hiÖu qu¶, ®Æc biÖt c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc do cÊp ®Þa ph­¬ng qu¶n lý. Nh­ vËy, cã thÓ thÊy r»ng vÊn ®Ò s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc cÇn ph¶i ®­îc gi¶i quyÕt mét c¸ch c¬ b¶n. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy gi¶i ph¸p h÷u hiÖu trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng vµ ®¸p øng ®­îc c¸c yªu cÇu kinh doanh hiÖn ®¹i - §ã lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn. Cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ chñ tr­¬ng lín cña §¶ng vµ Nhµ n­íc ta nh»m ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc, n©ng cao hiÖu qu¶ cña lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy. §Ó thùc hiÖn chñ tr­¬ng ®ã, Nhµ n­íc ban hµnh kh¸ nhiÒu c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn thi hµnh. §ã lµ quyÕt ®Þnh sè 202/CT ngµy 8/6/1992 cña Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng vÒ tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn, kÌm theo ®Ò ¸n chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn; ChØ thÞ sè 84/TTg ngµy 4/3/1993 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ xóc tiÕn thùc hiÖn thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c¸c gi¶i ph¸p ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc. NghÞ ®Þnh 28/CP ngµy 7/5/1996 cña ChÝnh phñ vÒ chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn; Th«ng t­ sè 50/TCDN ngµy 30/8/1996 cña Bé tµi chÝnh h­íng dÉn thùc hiÖn; NghÞ ®Þnh 28/CP cña ChÝnh phñ; NghÞ ®Þnh sè 25/CP ngµy 26/3/1997 vÒ söa ®æi mét sè ®iÓu cña nghÞ ®Þnh sè 28/CP vµ nghÞ ®Þnh sè 44/CP ngµy 2/6/1998 vÒ söa ®æi mét sè ®iÒu trong nghÞ ®Þnh sè 28/CP. HiÖn nay lµ NghÞ ®Þnh sè 64/CP ngµy 19/6/2002 vÒ viÖc "ChuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn". Theo c¸c v¨n b¶n trªn cæ phÇn ho¸ ë n­íc ta lµ c¸ch nãi t¾t cña chñ tr­¬ng chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. §iÒu I Th«ng t­ sè 50/TCDN ngµy 30/8/1996 cña Bé Tµi chÝnh qui ®Þnh: "doanh nghiÖp Nhµ n­íc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn (hay cßn gäi lµ cæ phÇn doanh nghiÖp Nhµ n­íc)" lµ mét biÖn ph¸p chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc tõ së h÷u Nhµ n­íc sang h×nh thøc së h÷u nhiÒu thµnh phÇn, trong ®ã tån t¹i mét phÇn së h÷u Nhµ n­íc. Nh­ vËy: “Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ viÖc chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp mµ Nhµ n­íc thÊy kh«ng cÇn n¾m gi÷ 100% vèn ®Çu t­, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng trong trong doanh nghiÖp cã cæ phÇn lµm chñ thùc sù doanh nghiÖp, huy ®éng vèn toµn x· héi ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, ph¸t triÓn doanh nghiÖp gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ”. 2. C«ng ty cæ phÇn Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh cæ phÇn hãa doanh nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi h×nh thøc doanh nghiÖp sang h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp, trong ®ã : - Vèn ®iÒu lÖ ®­îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn; - Cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ nî vµ c¸c nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo doanh nghiÖp; - Cæ ®«ng cã quyÒn tù do chuyÓn nh­îng cæ phÇn cña m×nh cho ng­êi, (trõ cæ ®«ng së h÷u cæ phÇn ­u ®·i biÓu quyÕt); - Cæ ®«ng cã thÓ lµ tæ chøc; c¸ nh©n; sè l­îng cæ ®«ng tèi thiÓu lµ ba vµ kh«ng h¹n chÕ sè l­îng tèi ®a; - C«ng ty cæ phÇn cã quyÒn ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng theo qui ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ chøng kho¸n. C«ng ty cæ phÇn cã t­ c¸ch ph¸p nh©n kÓ tõ ngµy ®­îc cÊp giÊy chøng nhËn ®¨ng ký kinh doanh. Hay nãi c¸ch kh¸c, c«ng ty cæ phÇn lµ mét tæ chøc kinh doanh cã t­ c¸ch ph¸p nh©n do mét sè ng­êi, mét sè tæ chøc kinh tÕ x· héi tù nguyÖn gãp vèn d­íi h×nh thøc mua cæ phiÕu cña c«ng ty gäi lµ cæ ®«ng. C¸c cæ ®«ng chØ chÞu tr¸ch nhiÖm ph¸p lý h÷u h¹n trong phÇn vèn gãp cña m×nh. §iÒu nµy cho phÐp c«ng ty cã t­ c¸ch ph¸p lý ®Çy ®ñ ®Ó huy ®éng nh÷ng l­îng vèn lín n»m r¶i r¸c thuéc thiÒu c¸ nh©n trong x· héi. Khi c«ng ty míi thµnh lËp yªu cÇu cÇn cã mét l­îng vèn nhÊt ®Þnh. Trªn c¬ së sè v«n ban ®Çu c«ng ty x¸c ®Þnh sè cæ phiÕu vµ mÖnh gi¸ cæ phiÕu. C¸c lo¹i cæ phiÕu bao gåm: Cæ phiÕu ­u ®·i, cæ phiÕu th«ng th­êng, cæ phiÕu míi. Ngoµi ra, c«ng ty cæ phÇn ®­îc ph¸t hµnh tr¸i kho¸n ®Ó huy ®éng thªm vèn. C¸c cæ phiÕu vµ tr¸i phiÕu cña c«ng ty ®­îc chuyÓn nh­îng dÔ dµng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, v× thÕ bÊt kÓ cæ phiÕu ®­îc chuyÓn chñ bao nhiªu lÇn cuéc sèng cña c«ng ty vÉn tiÕp tôc mét c¸ch b×nh th­êng mµ kh«ng bÞ ¶nh h­ëng. §ång thêi, nhê c¬ chÕ nµy nã ®· t¹o nªn sù di chuyÓn linh ho¹t c¸c luång vèn x· héi theo c¸c nhu cÇu vµ c¬ héi ®Çu t­ ®a d¹ng cña c¸c c«ng ty vµ c«ng chóng. II- T¹i sao ph¶i cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc 1. §Æc ®iÓm cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë ViÖt Nam hiÖn nay Doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë n­íc ta ra ®êi vµ ho¹t ®éng trong c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung víi mét thêi gian dµi. MÆt kh¸c, do h×nh thµnh tõ nh÷ng nguån gèc kh¸c nhau vµ ®­îc s¶n xuÊt trªn c¬ së cña nhiÒu quan ®iÓm nªn c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë ViÖt Nam cã nh÷ng ®Æc tr­ng kh¸c biÖt so víi nhiÒu n­íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi, ®ã lµ: - Quy m« doanh nghiÖp phÇn lín nhá bÐ, c¬ cÊu ph©n t¸n, biªu rhiÖn ë sè l­îng lao ®éng vµ møc ®é tÝch luü vèn. - Tr×nh ®é kü thuËt, c«ng nghÖ l¹c hËu (tõ 2-3 thÕ hÖ, c¸ biÖt tíi 5-6 thÕ hÖ), trõ mét sè rÊt Ýt (18%0 sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc ®Çu t­ míi ®©y (sau khi cã chÝnh s¸ch ®æi míi), phÇn lín c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®· ®­îc thµnh lËp kh¸ l©u, cã tr×nh ®é kü thuËt thÊp. V× vËy khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, kh¶ n¨ng c¹nh tranh c¶ trong n­íc lÉn quèc tÕ cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc rÊt yÕu, ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng, kh¶ n¨ng héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. Do nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn nªn khi chuyÓn sang kinh tÕ thÞ tr­êng, c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng cßn ®­îc bao cÊp mäi mÆt nh­ tr­íc ®©y, mÆt kh¸c l¹i bÞ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c c¹nh tranh quyÕt liÖt, nªn nhiÒu doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng trô næi, dÉn ®Õn ph¸n s¶n, gi¶i thÓ. 2. Sù ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc Tr­íc khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, n­íc ta cã h¬n 6. 000 doanh nghiÖp Nhµ n­íc, n¾m gi÷ 88% tæng sè vèn cña c¸c doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ nh­ng hiÖu qu¶ kinh doanh thÊp, chØ cã kho¶ng 50% doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ cã l·i, trong ®ã thùc sù lµm ¨n hiÖu qu¶ vµ cã triÓn väng l©u dµi chØ chiÕm d­íi 30%. Trªn thùc tÕ doanh nghiÖp Nhµ n­íc nép ng©n s¸ch chiÕm 80-85% tæng sè thu nh­ng nÕu trõ khÊu hao c¬ b¶n vµ thuÕ gi¸n thu th× doanh nghiÖp Nhµ n­íc chØ ®ãng gãp ®­îc trªn 30% ng©n s¸ch Nhµ n­íc. §Æc biÖt nÕu tÝnh ®ñ chi phÝ, tµi s¶n cè ®Þnh vµ ®Êt theo gi¸ thÞ tr­êng th× c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc hÇu nh­ kh«ng t¹o ra ®­îc tÝch luü. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc kh«ng t­¬ng xøng víi phÇn ®Çu t­ cña Nhµ n­íc cho nã còng nh­ kh«ng t­¬ng xøng víi tiÒm lùc cña chÝnh doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Tr×nh ®é c«ng nghÖ cßn l¹c hËu, t×nh h×nh nµy cã phÇn do hËu qu¶ nÆng nÒ cña thêi kú kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung bao cÊp tr­íc ®©y vµ ¶nh h­ëng nghiªm träng cña chiÕn tranh. M¸y mãc, thiÕt bÞ ®· qu¸ l¹c hËu, lçi thêi vµ hiÖn cã ®Õn 54, 3% doanh nghiÖp Nhµ n­íc Trung ­¬ng vµ 74% doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®¹i ph­¬ng cßn s¶n xuÊt ë tr×nh ®é thñ c«ng. ChÝnh ®iÒu nµy ®· g©y khã kh¨n cho viÖc t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ n©ng cao chÊt l­îng s¶n phÈm cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng vµ tÝnh tÊt yÕu cña viÖc cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc, §¶ng vµ Nhµ n­íc ta ®· sím ®Ò ra chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch cæ phÇn hãa mét bé phËn doanh nghiÖp Nhµ n­íc ngay tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990, tõng b­íc thùc hiÖn vµ ®æi míi cho phï hîp víi tõng giai ®o¹n cña tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa. 3. Môc tiªu cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc NghÞ ®Þnh 64/2002/N§-CP ngµy 19/6/2002 cña ChÝnh phñ vÒ viÖc chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®· nªu râ: ChuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c¸c c«ng ty cæ phÇn nh»m c¸c môc tiªu: - Huy ®éng vèn cña toµn x· héi, bao gåm c¸ nh©n, c¸c tæ chøc kinh tÕ, tæ chøc x· héi trong n­íc vµ n­íc ngoµi ®Ó ®Çu t­ ®æi míi c«ng nghÖ, t¹o thªm viÖc lµm, ph¸t triÓn doanh nghiÖp, n©ng cao søc c¹nh tranh, thay ®æi c¬ cÊu doanh nghiÖp Nhµ n­íc. - T¹o ®iÒu kiÖn ®Ó ng­êi kinh doanh trong doanh nghiÖp cã cæ phÇn vµ nh÷ng ng­êi ®· giãp vèn ®­îc lµm chñ thùc sù, thay ®æi ph­¬ng thøc qu¶n lý, t¹o ®éng lùc thóc ®Èy doanh nghiÖp kinh doanh cã hiÖu qu¶, t¨ng tµi s¶n Nhµ n­íc, n©ng cao thu nhËp cña ng­êi lao ®éng, gãp phÇn t¨ng tr­ëng kinh tÕ ®Êt n­íc. Nh­ vËy mét trong nh÷ng môc ®Ých quan träng cña cæ phÇn hãa lµ ®Ó doanh nghiÖp thu hót vèn nhµn rçi trong vµ ngoµi n­íc vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh vµ ®Çu t­ ph¸t triÓn doanh nghiÖp. Mét mÆt nã sÏ gãp phÇn th¸o gì søc ¸p cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc, mÆt kh¸c doanh nghiÖp cæ phÇn cã ®iÒu kiÖn më réng quy m« kinh doanh, ®Çu t­ ®æi míi d©y chuyÒn c«ng nghÖ, g¾n tr¸ch nhiÖm víi lîi Ých cña chÝnh ng­êi lao ®éng nªn sÏ thóc ®Èy t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh. Cæ phÇn ho¸ t¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng ®­îc thËt sù lµm chñ doanh nghiÖp. Lîi Ých cña ng­êi lao ®éng g¾n ch¹t víi hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña chÝnh c«ng ty, do ®ã ng­êi lao ®éng lµm viÖc víi tinh thÇn tr¸ch nhiÖm cao, lµm viÖc cho chÝnh b¶n th©n m×nh, bªn c¹nh ®ã ®ßi hái Héi ®ång qu¶n trÞ, Ban Gi¸m ®èc còng ph¶i thËt sù n¨ng ®éng, s¸ng t¹o trong ®iÒu hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ m×nh. Thùc hiÖn cæ phÇn hãa sÏ kh¾c phôc ®­îc t×nh tr¹ng bu«ng láng trong qu¶n lý, t×nh tr¹ng "v« chñ" cña doanh nghiÖp, ®¶m b¶o sö dông c¸c nguån lùc cho ho¹t ®éng kinh doanh mét c¸ch cã hiÖu qu¶, t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh, ®øng v÷ng trªn thÞ tr­êng. MÆt kh¸c cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc sÏ t¹o tiÒn ®Ò cho thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam ph¸t triÓn, ®ång thêi gãp phÇn ®¾c lùc vµo viÖc thùc hiÖn chñ tr­¬ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ cña §¶ng vµ Nhµ n­íc. Nh­ vËy, cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc gióp cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®æi míi toµn diÖn c¶ vÒ ph­¬ng thøc qu¶n lý, gi¶i ph¸p vÒ vèn, c«ng nghÖ, s¶n phÈm, kh¶ n¨ng c¹nh trnah, hiÖu qu¶ ho¹t ®éng ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn theo thêi gian, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó thùc hiÖn c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt n­íc, héi nhËp kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. III- qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ë ViÖt Nam - nh÷ng thµnh tùu vµ h¹n chÕ 1. Qu¸ tr×nh thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc Tõ gi÷a n¨m 1992 Chñ tÞch Héi ®ång Bé tr­ëng (nay lµ Thñ t­íng ChÝnh phñ) ®· cã quyÕt ®Þnh vÒ thÝ ®iÓm chuyÓn mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn nh­ng trong thêi gian nµy vÉn ch­a cã doanh nghiÖp Nhµ n­íc nµo thùc hiÖn chuyÓn ®æi. Ngµy 4/3/1993 Thñ tr­íng ChÝnh phñ ®· ra chØ thÞ 84/TTg vÒ tiÕp tôc thÝ ®iÓm chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Qua 4 n¨m thùc hiÖn (1992-1996) ®· cã 5 doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Ngµy 7/5/1996 ChÝnh phñ ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 28/CP ®Ó ®¸p øng nh÷ng ®ßi hái cña thùc tiÔn cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®¹t ra. KÕt qu¶ lµ cuèi n¨m 1997 chóng ta ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc 13 doanh nghiÖp. Ngµy 29/6/1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh 44/CP vÒ chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. TÝnh ®Õn cuèi n¨m 1998 c¶ n­íc ®· cã 116 doanh nghiÖp Nhµ n­íc chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. Ngµy 19/6/2002 ChÝnh phñ ®· ban hµnh N§64/CP vÒ chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. HiÖn nay, doanh nghiÖp Nhµ n­íc cßn kho¶ng 5.911 doanh nghiÖp, c¶ n­íc ®· cã 771 doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn ho¸ (Sè liÖu n¨m 2000), tuy sè l­îng doanh nghiÖp Nhµ n­íc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn ch­a nhiÒu, thêi gian ho¹t ®éng cßn Ýt sang cæ phÇn ho¸ ®· kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß cña m×nh trong nÒn kinh tÕ. 2. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®­îc KÕt qu¶ ®iÒu tra 240 doanh nghiÖp sau h¬n mét n¨m hoµn thµnh viÖc cæ phÇn ho¸ cho thÊy nguån vèn kinh doanh cña doanh nghiÖp t¨ng tõ 1, 5-2 lÇn, doanh thu t¨ng tõ 1, 4-1, 5 lÇn, tæng lîi nhuËn thùc hiÖn t¨ng h¬n 200% thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¨ng 1, 4 ®Õn 2 lÇn, trong khi ®ã lao ®éng ®­îc tuyÓn dông t¨ng thªm tõ 10-20%. Môc tiªu cña cæ phÇn hãa lµ huy ®éng thªm vèn trong n­íc, ®æi míi ph­¬ng thøc ®Ó qu¶n lý t¹o ®éng lùc míi cho sù ph¸t triÓn. Nãi riªng vÒ viÖc huy ®éng vèn, trong sè 771 doanh nghiÖp Nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ cã gi¸ trÞ phÇn vèn Nhµ n­íc 3. 000 tû ®ång, qua cæ phÇn ho¸ ®· thu thªm ®­îc 2000 tû ®ång cña c¸c c¸ nh©n, ph¸p nh©n. §ång thêi th«ng qua viÖc b¸n cæ phiÕu, Nhµ n­íc ®· thu thªm h¬n 1. 150 tû ®ång ®Ó ®Çu t­ vµ gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp Nhµ n­íc thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. Bªn c¹nh ®ã phÇn vèn Nhµ n­íc t¹i c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ kh«ng mÊt ®i mµ l¹i t¨ng thªm tõ 10-15% so víi gi¸ trÞ trªn sæ s¸ch. KÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cã l·i hay kh«ng ®­îc chøng minh b»ng viÖc chia cæ tøc hµng quý, hµng th¸ng. Sau cæ phÇn ho¸, doanh thu cña c¸c c«ng ty cæ phÇn ®Òu t¨ng gÊp hai lÇn so víi tr­íc. §iÓn h×nh lµ c«ng ty §iÖn l¹nh n¨m 1999 doanh thu 178 tû ®ång gÇn gÊp 5 lÇn so víi tr­íc khi cæ phÇn ho¸. C«ng ty cæ phÇn thuû s¶n H¹ Long sau khi hoµn thµnh cæ phÇn ho¸, doanh sè t¨ng 30% n¨m. N¨m 2001 mÆc dï thÞ tr­êng xuÊt khÈu gÆp nhiÒu khã kh¨n nh­ng doanh sè cña c«ng ty dù kiÕn vÉn ®¹t h¬n 130 tû ®ång. VÒ lîi tøc cæ phÇn, vÒ vèn, råi nép ng©n s¸ch ®Òu t¨ng so víi tr­íc khi cæ phÇn, kh«ng nh÷ng thÕ viÖc cæ phÇn ho¸ cßn t¹o thªm viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng. Khi doanh nghiÖp chuÈn bÞ cæ phÇn ho¸, ng­êi lao ®éng rÊt lo l¨ng bëi khi doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ tµi s¶n trong doanh nghiÖp kh«ng cßn lµ cña Nhµ n­íc n÷a, c¸c «ng chñ cã thÓ sa th¶i c«ng nh©n. Nh­ng thùc chÊt tõ khi cæ phÇn ho¸ ®Õn nay ch­a cã c«ng nh©n nµo bÞ sa th¶i. Riªng c«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh thµnh phè Hå ChÝ Minh t¨ng tõ 334 ng­êi lªn 731 ng­êi, c«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn Long An tõ 900 ng­êi lªn 1. 280 ng­êi. 3. Nh÷ng h¹n chÕ Chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ lµ mét trong 4 néi dung ®æi míi qu¶n lý doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®· ®­îc triÓn khai tõ gi÷a n¨m 1992 theo tinh thÇn cña quyÕt ®Þnh sè 202CT-H§BT. MÆc dï ®· ®¹t ®­îc mét sè thµnh tùu nhÊt ®Þnh nh­ng vÉn tån t¹i nhiÒu bÊt cËp tiÕp tôc ph¹i gi¶i quyÕt. Râ rµng lµ CPH ®· mang l¹i rÊt nhiÒu lîi Ých cho doanh nghiÖp, Nhµ n­íc còng nh­ ng­êi lao ®éng. Nh­ng t¹i sao qu¸ tr×nh CPH diÔn ra vÉn cßn chËm, chóng ta h·y t×m hiÓu mét sè nguyªn nh©n. 3. 1. Tõ phÝa Nhµ n­íc vµ ®Þa ph­¬ng. Mét lµ: C¸c ngµnh, c¸c cÊp ë Trung ­¬ng vµ ®Þa ph­¬ng ch­a qu¸n triÖt c¸c quan ®iÓm chñ tr­¬ng cña §¶ng vµ Nhµ n­íc vÒ CPH mét sè DNNN chuyÓn sang C«ng ty cæ phÇn. Hai lµ, C«ng t¸c chØ ®¹o cña Nhµ n­íc cßn chËm vµ lóng tóng Nhµ n­íc ch­a cã c¸c v¨n b¶n ®ñ tÇm cì vÒ mÆt ph¸p lý nh­ luËt, ph¸p lÖnh vÒ CPH. Ba lµ, mét sè chÝnh s¸ch chÕ ®é cô thÓ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp CPH ch­a ®ñ søc hÊp dÉn, kh«ng l«i cuèn c¸c doanh nghiÖp h¨ng h¸i tiÕn hµnh CPH. 3. 2. Tõ phÝa ng­êi lao ®éng MÆc dï víi kÕt qu¶ kh¶ quan b­íc ®Çu ë c¸c doanh nghiÖp CPH nh­ng ng­êi lao ®éng vÉn cßn nhiÒu b¨n kho¨n lo ng¹i vµ ®©y chÝnh lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n quan träng dÉn ®Õn tiÕn tr×nh CPH cßn chËm ch¹p. Thø nhÊt, tÖ tham nhòng trong c¸c ho¹t ®éng kinh tÕ vÉn th­êng xuyªn x¶y ra vµ ngµy cµng gia t¨ng g©y thÊt tho¸t tiÒn cña tµi s¶n cho Nhµ n­íc cña doanh nghiÖp lµm cho ng­êi lao ®éng ch­a thùc sù tin t­ëng vµ hÖ thèng l·nh ®¹o cña doanh nghiÖp khi chuyÓn sang doanh nghiÖp cæ phÇn. Thø hai, ng­êi lao ®éng kh«ng biÕt lÊy tiÒn ®©u ®Ó mua cæ phÇn. Trong qu¸ tr×nh ®æi míi nÒn kinh tÕ ®êi sèng cña ®a sè ng­êi lao ®éng lµm viÖc trong c¸c DNNN ®­îc n©ng cao, nh­ng kh¸ nhiÒu ng­êi chØ ®ñ ¨n ch­a cã tÝch luü vÒ tiÒn vµ tµi s¶n. Thø ba, do ng­êi lao ®éng lo l¾ng vÒ viÖc lµm cña hä sau CPH. LiÖu sau CPH viÖc lµm cña hä cßn ®­îc tiÕp tôc h¬n? Thø t­, do ng­êi lao ®éng lo l¾ng ®Õn vÊn ®Ò thu nhËp sau khi thùc hiÖn CPH ng­êi lao ®éng rÊt lo l¾ng ®Õn viÖc nµy bëi nã ¶nh h­ëng ®Õn ®êi sèng cña hä vµ gia ®×nh. TÊt c¶ nh÷ng lo l¾ng trªn cña ng­êi lao ®éng lµ chÝnh ®¸ng bëi nã gÇn gòi, thiÕt thùc víi ng­êi lao ®éng. 3. 3. Tõ phÝa doanh nghiÖp Thø nhÊt lµ, vÊn ®Ò tµi s¶n vµ nî cña c¸c DNNN. ViÖc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n xung quanh vÊn ®Ò nµy. Thø hai lµ, do mét sè doanh nghiÖp ch­a nhËn thøc râ tÇm quan träng vµ môc tiªu CPH thiÕu thèng nhÊt trong chØ ®¹o cña cÊp uû, c«ng ®oµn, ban gi¸m ®èc, vµ c¸n bé c«ng nh©n viªn cña doanh nghiÖp. Thø ba lµ, nhiÒu doanh nghiÖp ch­a h×nh dung hÕt quy tr×nh CPH, c¸c thñ tôc cßn qu¸ míi mÎ víi hä. Thø t­ lµ, c¸c doanh nghiÖp lo ng¹i sau khi CPH bÞ "ph©n biÖt ®èi xö" mÆc dï chñ tr­¬ng cña Nhµ n­íc lµ quyÒn lîi c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ngang nhau. 3. 4. Nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c - §Êt n­íc ta cßn nghÌo, l­îng tiÒn tÝch luü trong d©n c­ cßn Ýt c¸c DNNN phÇn lín lµm ¨n cßn kÐm hiÖu qu¶. Ng­êi d©n ch­a cã thãi quen chÞu rñi ro b»ng c¸ch ®Çu t­ mua cæ phiÕu. - ThÞ tr­êng vèn ch­a ph¸t triÓn, thÞ tr­êng chøng kho¸n míi ®­îc h×nh thµnh nªn ho¹t ®éng ch­a cã hiÖu qu¶ ch­a t¹o thuËn lîi cho viÖc thóc ®Èy CPH. - Huy ®éng vèn cña toµn x· héi lµ mét môc tiªu chñ yÕu cña CPH DNNN nh­ng tû lÖ cæ phÇn hãa b¸n ra ngoµi cßn qu¸ thÊp. Iv- Quy tr×nh chuyÓn ®æi doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn. Danh nghiÖp Nhµ n­íc chuyÓn ®æi thµnh c«ng ty cæ phÇn, ®­îc thùc hiÖn theo nh÷ng b­íc sau: B­íc 1: ChuÈn bÞ cæ phÇn hãa C¸c bé, c¬ quan ngang bé c¬ quan thuéc ChÝnh phñ (gäi t¾t lµ c¸c bé), c¸c Uû ban nh©n d©n tØnh, thµnh phè trùc thuéc Trung ­¬ng (gäi t¾t lµ Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh), c¸c tæng c«ng ty lËp danh s¸ch cho doanh nghiÖp Nhµ n­íc cæ phÇn hãa tõng n¨m b¸o c¸o Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ gëi cho c¸c doanh nghiÖp ®Ó thùc hiÖn. C¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc trong danh s¸ch cæ phÇn hãa b¸o c¸o dùkiÕn danh s¸ch c¸c thµnh viªn trong Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp lªn bé, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, tæng c«ng ty ®Ó quy ®Þnh. C¸c bé, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, tæng c«ng ty quyÕt ®Þnh thµnh lËp Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp thuéc quyÒn qu¶n lý vµ quyÕt ®Þnh tõng doanh nghiÖp cæ phÇn hãa trong tõng n¨m. Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm tuyªn truyÒn, gi¶i thÝch cho ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp m×nh nh÷ng chñ tr­¬ng chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®Ó tæ chøc thùc hiÖn. B­íc 2: X©y dùng ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp tæ chøc kiÓm kª tµi s¶n, vËt t­ tiÒn vèn, c«ng nî cña doanh nghiÖp vµ dù kiÕn gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lªn bé, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, tæng c«ng ty. C¸c bé, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, tæng c«ng ty phèi hîp víi c¬ quan qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh vÒ gi¸ cæ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp, lµm v¨n b¶n tháa thuËn víi bét Céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, Bé tµi chÝnh quyÕt ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp cã møc vèn Nhµ n­íc ghi trªn sæ kÕ to¸n ®Õn thêi ®iÓm cæ phÇn hãa trªn 10 tû ®ång, nÕu tõ 10 tû ®ång trë xuèng th× sÏ do bé, Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh, tæng c«ng ty quyÕt ®Þnh. Ban qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp lËp ph­¬ng ¸n dù kiÕn cæ phÇn hãa doanh nghiÖp vµ dù th¶o ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn. B­íc 3: Phª duyÖt vµ triÓn khai thùc hiÖn ph­¬ng ¸n cæ phÇn hãa Thñ t­íng ChÝnh phñ phª duyÖt ph­¬ng ¸n vµ quyÕt ®Þnh chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn víi doanh nghiÖp Nhµ n­íc cã gi¸ trÞ thuéc vèn Nhµ n­íc do c¬ quan cã thÈm quyÒn ®· quyÕt ®Þnh lµ trªn 10 tû ®ång, c¸c Bé Uû ban nh©n d©n cÊp tØnh quyÕt ®Þnh chuyÓn doanh nghiÖp Nhµ n­íc thµnh c«ng ty cæ phÇn ®èi víi doanh nghiÖp cã vèn Nhµ n­íc ®· ®­îc quyÕt ®Þnh tõ 10 tû ®ång trë xuèng. Ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp cã tr¸ch nhiÖm b¸n cæ phÇn cña doanh nghiÖp cho c¸c cæ ®«ng; triÖu tËp §¹i héi cæ ®«ng ®Ó th«ng qua ®iÒu lÖ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña c«ng ty cæ phÇn. B­íc 4: Ra m¾t c«ng ty cæ phÇn vµ ®¨ng ký kinh doanh Gi¸m ®èc, kÕ to¸n tr­ëng doanh nghiÖp Nhµ n­íc bµn giao cho héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty cæ phÇn; lao ®éng, tiÒn vèn, tµi s¶n, danh s¸ch, hå s¬ cæ ®«ng vµ toµn bé c¸c hå s¬ tµi liÖu sæ s¸ch cña doanh nghiÖp (tr­íc sù chøng kiÕn cña ban ®æi míi qu¶n lý t¹i doanh nghiÖp vµ ®¹i diÖn c¬ quan qu¶n lý vèn vµ tµi s¶n Nhµ n­íc). Héi ®ång qu¶n trÞ c«ng ty cæ phÇn hoµn tÊt c¸c c«ng viÖc cßn l¹i, ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh hiÖn hµnh. V. Mét sè vÊn ®Ò liªn quan ®Õn viÖc thùc hiÖn chi phÝ Doanh nghiÖp Nhµ n­íc. X¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp Nhµ n­íc tr­íc khi cæ phÇn hãa. Gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp lµ toµn bé tµi s¶n hiÖn cã cña doanh nghiÖp t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn hãa mµ ng­êi mua, ng­êi b¸n cæ phÇn ®Òu chÊp nhËn ®­îc. Gi¸ trÞ thùc tÕ phÇn vèn Nhµ n­íc t¹i doanh nghiÖp lµ gi¸ trÞ thùc tÕ t¹i doanh nghiÖp sau khi ®· trõ c¸c kho¶n nî ph¶i tr¶. C¸c yÕu tè x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp: Sè liÖu trong sæ kÕ to¸n cña doanh nghiÖp t¹o thêi ®iÓm cæ phÇn hãa. - Gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi s¶n t¹i doanh nghiÖp x¸c ®Þnh trªn c¬ së hiÖn tr¹ng vÒ phÈm chÊt, tÝnh n¨ng kü thuËt, nhu cÇu sö dông cña ng­êi mua tµi s¶n vµ gi¸ thÞ tr­êng t¹i thêi ®iÓm cæ phÇn hãa. - Lîi thÕ kinh doanh cña doanh nghiÖp vÒ vÞ trÝ ®¹i lý, uy tÝn mÆt hµng (nÕu cã). Lîi thÕ nµy thÓ hiÖn ë tû suÊt lîi nhuËn thùc hiÖn tÝnh trªn vèn kinh doanh b×nh qu©n 3 n¨m tr­íc khi cæ phÇn hãa. Gi¸ trÞ lîi thÕ nãi trªn chØ tÝnh tèi ®a 30% vµo gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp. - Khi x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ cña doanh nghiÖp kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i thuª kiÓm to¸n ®éc lËp, nh÷ng doanh nghiÖp kh«ng thùc hiÖn ®óng quy ®Þnh cña ph¸p luËt vÒ kÕ to¸n, thèng kª th× c¬ quanq§øc gi¸ trÞ doanh nghiÖp xem xÐt thuª tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp x¸c ®Þnh, tiÒn thuª kiÓm to¸n ®­îc tÝnh vµo chi phÝ cæ phÇn hãa Gi¸ thÞ tr­êng dïng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ thùc tÕ tµi s¶n - §èi víi tµi s¶n mµ trªn thÞ tr­êng cã l­u th«ng th× gi¸ thÞ tr­êng lµ gi¸ ®ang mua hoÆc ®ang b¸n cña tµi s¶n ®ã. - §èi víi tµi s¶n chuyªn dïng hoÆc lµ s¶n phÈm ®Çu t­ x©y dùng th× c¨n cø vµo gi¸ ®Çu t­ ë thêi ®iÓm x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, do cÊp cã thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh. NÕu lµ tµi s¶n ®Æc thï kh«ng l­u th«ng trªn thÞ tr­êng th× tÝnh theo tµi s¶n cïng lo¹i cã c«ng suÊt, tÝnh n¨ng kü thuËt t­¬ng ®­¬ng, nÕu kh«ng cã tµi s¶n t­¬ng ®­¬ng th× tÝnh theo gi¸ trÞ tµi s¶n ®· ghi trªn sæ kÕ to¸n. VI- TiÕn tr×nh cæ phÇn hãa trong thêi gian qua chËm l¹i nguyªn nh©n vµ gi¶i ph¸p 1. Nguyªn nh©n - M«i tr­êng kinh tÕ ®ang tiÕp tôc cã khã kh¨n, do ¶nh h­ëng cña cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh, tiÒn tÒ trong khu vùc; thÞ tr­êng tiªu thô s¶n phÈm bÞ thu hÑp l¹i, s¶n phÈm tån kho nhiÒu, gi¸ c¶ hÇu hÕt c¸c mÆt hµng gi¶m xuèng. Tèc ®é t¨ng tr­ëng kinh tÕ cña khu vùc doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®¹t thÊp nhÊt trong c¸c n¨m gÇn ®©y. - C¬ chÕ chÝnh s¸ch cæ phÇn hãa chËm ®­îc ban hµnh ®ång bé, thiÕu cô thÓ, quy tr×nh x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp qu¸ phøc t¹p, cßn nhiÒu ®iÓm ch­a phï hîp. M«i tr­êng kinh tÕ ch­a thùc sù b×nh ®¼ng, ch­a t¹o ®­îc mÆt b»ng thèng nhÊt vÒ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cho c¸c thµnh phÇn kinh tÕ cïng c¹nh tranh ph¸t triÓn. - PhÇn lín c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Òu thiÕu vèn, c«ng nî d©y d­a nhiÒu, c«ng nghÖ kü thuËt l¹c hËu, lao ®éng d­ thõa, s¶n phÈm lµm ra khã tiªu thô, kÐm kh¶ n¨ng c¹nh tranh, do ®ã ch­a hÊp dÉn ng­êi mua cæ phÇn. - ViÖc lùa chän doanh nghiÖp cæ phÇn hãa lµm ch­a tèt, cßn kh¸ nhiÒu doanh nghiÖp kinh doanh khã kh¨n, hiÖu qu¶ thÊp, t×nh h×nh tµi chÝnh kh«ng lµnh m¹nh, ch­a cã biÖn ph¸p cñng cè nh­ng ®· ®­a vµo kÕ ho¹ch cæ phÇn hãa, dÉn ®Õn mét sè doanh nghiÖp kh«ng triÓn khai ®­îc hoÆc viÖc b¸n cæ phÇn kÐo dµi. - ViÖc tæ chøc chØ ®¹o triÓn khai ë mét sè bé, ngµnh, ®Þa ph­¬ng vµ táng c«ng ty Nhµ n­íc ch­a s©u s¸t, kÞp thêi. Mét sè bé ngµnh, ®Þa ph­¬ng, tæng c«ng ty Nhµ n­íc ch­a nhËn thøc ®Çy ®ñ ý nghÜa chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa, do ®ã thiÕu chñ ®éng vµ cha kiªn quyÕt triÓn khai thùc hiÖn. - ViÖc cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­¬ng nhiªn cã ¶nh h­ëng ®Õn vÞ trÝ c«ng t¸c, viÖc lµm vµ quyÒn lîi cña mét bé phËn c¸n bé qu¶n lý ®­îc tiÕp t¹i doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc trung gian, v× vËy cã mét sè c¸n bé chÇn chõ, do dù ch­a muèn cæ phÇn hãa, trong khi ®ã c¸c c¬ quan Nhµ n­íc cã thÈm quyÒn ch­a cã biÖn ph¸p xö lý kÞp thêi vµ kiªn quyÕt. - Trong qu¸ tr×nh triÓn khai cæ phÇn hãa, míi cã kh©u x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp ®­îc quy ®Þnh râ thêi h¹n (kh«ng qu¸ 15 ngµy kÓ tõ ngµnh thµnh lËp héi ®ång gi¸ trÞ), cßn l¹i tÊt c¶ c¸c kh©u kh¸c ch­a quy ®Þnh, do ®ã ch­a x¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm cña c¸c ngµnh, c¸c cÊp vµ doanh nghiÖp trong viÖc b¶o ®¶m triÓn khai cæ phÇn hãa. - ViÖc khèng chÕ møc mua cæ phÇn hãa cßn qu¸ chÆt chÏ, cøng nh¾c, dÉn ®Õn tr­êng hîp mét sè doanh nghiÖp cÇn huy ®éng ®ñ vèn cho ho¹t ®éng kinh doanh tuy ch­a ho¹t ®éng ®ñ nh­ng do bÞ khèng chÕ nªn mét sè c¸ nh©n, ph¸p nh©n cã tiÒn mµ kh«ng ®­îc mua thªm. - ViÖc quy ®Þnh c¸n bé l·nh ®¹o doanh nghiÖp kh«ng ®­îc mua cæ phÇn v­ît qu¸ møc cæ phÇn b×nh qu©n cña cæ ®«ng trong doanh nghiÖp, võa h¹n chÕ viÖc huy ®éng vèn, võa kh«ng t¹o ®­îc niÒm tin vµ sù khuyÕn khÝch cho c¸c cæ ®«ng kh¸c mua cæ phÇn. - Mét sè biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy c¸c c¸n bé l·nh ®¹o doanh nghiÖp chØ ®­îc mua cæ phÇn ­u ®·i kh«ng v­ît qu¸ møc cæ phÇn ­u ®·i b×nh qu©n cña cæ ®«ng trong doanh nghiÖp lµm cho nh÷ng l·nh ®¹o cã sè n¨m lµm viÖc cho Nhµ n­íc cao h¬n møc b×nh qu©n bÞ thiÖt thßi, dÉn ®Õn c¸c c¸n bé nµy ch­a thËt sù hå hëi tham gia cæ phÇn hãa. - Mét nguyªn nh©n rÊt lµ quan träng ®ã lµ ë ta ch­a cã mét thÞ tr­êng chøng kho¸n hoµn chØnh nªn ch­a cã ph­¬ng thøc thÝch hîp ®Ó giao dÞch cáo phiÕu tõ ®ã ch­a t¹o thuËn lîi cho viÖc thóc ®Èy cæ phÇn hãa. 2. Mét sè biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy c«ng t¸c cæ phÇn hãa doanh nghiÖp Nhµ n­íc. Ban hµnh ®ång bé vµ hoµn chØnh hÖ thèng ph¸p luËt. HÖ thèng ph¸p luËt ph¶i phï hîp víi m«i tr­êng míi, lµm c¨n cø ph¸p lý cho viÖc s¾p xÕp l¹i viÖc qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp trong m«i tr­êng kinh doanh míi, c¸c quy ®Þnh cña ph¸p luËt ph¶i cô thÓ, râ rµng, thèng nhÊt vµ æn ®Þnh ®Ó t¹o sù kÝch thÝch cho s¶n xuÊt kinh doanh ph¸t triÓn, t¹o sù hÊp dÉn ®èi víi ng­êi ®Çu t­. Nhanh chãng söa ®æi mét sè quy ®Þnh hiÖn hµnh ch­a phï hîp, nh»m t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc thùc hiÖn cæ phÇn hãa. - T¹o lËp m«i tr­êng thuËn lîi cho viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn. Chó träng ®Õn viÖc æn ®Þnh tiÒn tÖ, gi¶m tèc ®é l¹m ph¸t, t¨ng c­êng vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c kiÓm to¸n, cã chÝnh s¸ch hç trî vÒ tµi chÝnh nh­ miÔn thuÕ lîi tøc, thuÕ thu nhËp trong thêi gian ®Çu cña doanh nghiÖp cæ phÇn hãa ®Ó kÝch thÝch c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia mua cæ phiÕu, sím ®­a thÞ tr­êng chøng kho¸n vµo ho¹t ®éng ®Ó thóc ®Èy viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c«ng ty cæ phÇn. - T¹o ra "s©n ch¬i" b×nh ®¼ng gi÷a doanh nghiÖp Nhµ n­íc vµ c«ng ty cæ phÇn, gi÷a c¸c doanh nghiÖp Nhµ n­íc víi c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp kh¸c vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh doanh. - Lùa chän doanh nghiÖp Nhµ n­íc lµ lo¹i h×nh c«ng ty cæ phÇn ®Ó cã cæ phÇn hãa, chuyÓn toµn bé hay chuyÓn mét bé phËn doanh nghiÖp Nhµ n­íc sang c«ng ty cæ phÇn vµ tæ chøc c«ng ty cæ phÇn nh­ thÕ nµo ®Ó ph¸t huy ®­îc ­u thÕ cña h×nh thøc nµy, ®ång thêi n©ng cao ®­îc hiÖu qu¶ kinh tÕ. - ChÝnh phñ cÇn t¨ng c­êng chØ ®¹o vµ th­êng xuyªn kiÓm ®iÓm tiÕn ®é triÓn khai cæ phÇn hãa cña c¸c bé, ngµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng vµ c¸c tæng c«ng ty, kÞp thêi th¸o gì khã kh¨n, v­íng m¾c, biÓu d­¬ng nh÷ng ®¬n vÞ lµm tèt, phª b×nh nh÷ng ®¬n vÞ triÓn khai yÕu kÐm. - §èi víi c¸n bé c¸c cÊp qu¶n lý trùc tiÕp doanh nghiÖp ®­îc giao nhiÖm vô triÓn khai cæ phÇn hãa nÕu kh«ng ®ñ n¨ng lùc hoÆc kh«ng nghiªm tóc chÊp hµnh chñ tr­¬ng cæ phÇn hãa th× ph¶i chän ng­êi kh¸c thay thÕ. - T¨ng c­êng ®Èy m¹nh c«ng t¸c tuyªn truyÒn vÒ cæ phÇn hãa trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng ®Ó phæ biÕn nh÷ng kiÕn thøc c¬ b¶n vµ lo¹i Ých cña cæ phÇn hãa. - Xãa bá c¸c quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ viÖc mua cæ phÇn. - Cho phÐp c¸c tæ chøc b¶o l·nh ®­îc tham gia x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc tr­íc khi cæ phÇn hãa. - Hç trî cho c¸c c«ng ty cæ phÇn trong viÖc ®µo t¹o l¹i ®èi víi ng­êi lao ®éng. - T¹o ®iÒu kiÖn cho ng­êi lao ®éng t¹i doanh nghiÖp vay vèn ®Ó mua cæ phÇn. VII. Thùc tiÔn t¹i mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®· cæ phÇn ho¸ c«ng ty cæ phÇn GiÊy H¶i Phßng (Hapaco) Qua h¬n 10 n¨m thùc hiÖn tiÕn tr×nh cæ phÇn hãa, nh÷ng thµnh qu¶ ®¹t ®­îc lµ rÊt quan ®¸ng ghi nhËn, nh­ng kh«ng ph¶i lµ tÊt c¶ c¸c doanh nghiÖp ®Òu ho¹t ®éng "ThuËn buåm, xu«i giã" sau khi chuyÓn ®æi së h÷u, nhÊt lµ nh÷ng v­íng m¾c do c¬ chÕ mang l¹i th× kh«ng thÓ lµm ng¬. Lµ mét doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®Çu tiªn nhËp d©y chuyÒn s¶n xuÊt giÊy ®Õ, Hapaco gÆp ngay ph¶i mét r¾c rèi lµ Quèc héi võa th«ng qua LuËt ThuÕ Tiªu thô ®Æc biÖt, trong ®ã quy ®Þnh giÊy vµng m· kh«ng khuyÕn khÝch tiªu thô. Víi lý do ®©y lµ d©y chuyÒn s¶n xuÊt lo¹i hµng hãa nµy kh«ng ®­îc khuyÕn khÝch, c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®· kiªn quyÕt c¶n trë Hapaco. Ph¶i tr¶i qua rÊt nhiÒu khã kh¨n cuèi cïng Hapaco ®· ®­îc Thñ t­íng ChÝnh phñ ký vµ ®Ò nghÞ c¸c c¬ quan gi¶i quyÕt vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho doanh nghiÖp nhËp hµng. §ã lµ nÒn t¶ng ®Çu tiªn gióp Hapaco trë thµnh ®¬n vÞ xuÊt khÈu giÊy ®Õ lín nhÊt ViÖt Nam. Kh«ng nh÷ng thÕ, ®ã cßn lµ ®éng lùc cho Hapaco thùc sù chuyÓn m×nh sau cæ phÇn hãa. Ngay tõ khi míi cæ phÇn hãa 1 bé phËn lÊy tªn lµ c«ng ty Cæ phÇn H¶i ¢u (n¨m 1998), quyÒn lµm chñ cña ng­êi lao ®éng ®· thùc sù ph¸t huy, chi phÝ ®Çu vµo gi¶m tíi trªn 10% vµ sau 16 th¸ng sau khi chuyÓn ®æi, vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty ®· t¨ng trªn 3 lÇn. Sau ®ã bé phËn cßn l¹i cña c«ng ty GiÊy H¶i Phßng còng ®­îc cæ phÇn hãa vµ hîp nhÊt víi c«ng ty cæ phÇn H¶i ¢u trë thµnh c«ng ty cæ phÇn GiÊy H¶i Phßng (n¨m 1999). Sù hîp nhÊt sau cæ phÇn hãa gi÷a 2 bé phËn nµy ®· t¹o ®éng lùc míi cho Hapaco, ®­a doanh nghiÖp nµy b­íc lªn thÞ tr­êng chøng kho¸n víi gi¸ cæ phiÕu lu«n dÉn ®Çu tû suÊt lîi nhuËn trªn vèn mÊy n¨m gÇn ®©y ®Òu ®¹t trªn 40%/n¨m. Tõ mét doanh nghiÖp tr­íc bê vùc ph¸ s¶n, Hapaco ®· v­¬n lªn trë thµnh mét c«ng ty cã tiÕng trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Víi Hapaco, cæ phÇn hãa chÝnh lµ con ®­êng ®óng ®¾n ®Ó ®i ®Õn ®­îc thµnh c«ng ngµy h«m nay. KÕt luËn Cæ phÇn hãa tr­íc hÕt ng­êi lao ®éng trong DNNN cã tr¸ch nhiÖm h¬n v× ng­êi c«ng nh©n khi ®· mua cæ phiÕu th× hä cã tr¸ch nhiÖm cao h¬n ®èi víi c«ng viÖc cña chÝnh hä. NÕu hä kh«ng lµm viÖc cã hiÖu qu¶ th× cæ tøc cña hä sÏ bÞ gi¶m ®i. Sau khi cæ phÇn hãa, gi¶ dô c«ng ty r¬i vµo t×nh tr¹ng xÊu th× ng­êi c«ng nh©n ph¶i chÊp nhËn rñi ro, hä ph¶i g¸nh chÞu rñi ro, rñi ro ë ®©y ®­îc chia ®Òu. Cæ phÇn ho¸ l¹i cã ®iÓm rÊt næi bËt ®ã lµ tÝnh n¨ng ®éng vµ tÝnh tù chñ. QuyÒn lîi cña hä trong héi ®ång qu¶n thÞ kh«ng bÞ giíi h¹n, huy ®éng ®ång vèn còng n¨ng ®éng h¬n, tøc lµ n¨ng ®éng h¬n h¼n trong kinh doanh. §iÒu nµy cã nghÜa n©ng cao ®êi sèng c«ng nh©n viªn. Còng cã mét sè doanh nghiÖp Nhµ n­íc sau khi cæ phÇn hãa lµm ¨n kÐm h¬n so víi tr­íc, tuy nhiªn theo kÕt qu¶ ®iÒu tra th× ch­a thÊy cã doanh nghiÖp nµo bÞ ph¸ s¶n hoÆc cã nî ®äng qu¸ lín. Khi quyÕt ®Þnh cho doanh nghiÖp chuyÓn ®æi, ®iÒu quan träng nhÊt cÇn tÝnh ®Õn lµ kh¶ n¨ng tù lËp cña doanh nghiÖp sau ®ã, kh«ng nªn v× sè l­îng mµ kh«ng tÝnh ®Õn hiÖu qu¶ vµ t¸c ®éng x· héi cña nã. Lµm nh­ vËy sÏ ¶nh h­ëng ®Õn lßng tin cña ng­êi lao ®éng cña nh÷ng doanh nghiÖp ®·, ®ang vµ sÏ ®æi míi khi mµ hä biÕt r»ng, ph¶i tù lùc c¸nh sinh trong c¬ chÕ thÞ tr­êng v­¬n lªn ®Ó tho¸t khái t×nh tr¹ng s¶n xuÊt kinh doanh bÊp bªnh nh­ hiÖn t¹i. Doanh nghiÖp Nhµ n­íc sau khi chuyÓn ®æi, doanh nghiÖp cã nhiÒu c¬ héi vµ ®iÒu kiÖn ®Ó tæ chøc l¹i s¶n xuÊt më réng thÞ tr­êng, mÆt hµng vµ ngµnh nghÒ kinh doanh. Vèn cã thÓ huy ®éng tõ chÝnh ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. Tµi liÖu tham kh¶o Sù gi¶ng d¹y vµ gãp ý cña c¸c ThÇy, C« gi¸o Khoa LuËt Kinh tÕ - tr­êng §¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ néi LuËt Doanh nghiÖp 1999. LuËt Doanh nghiÖp Nhµ n­íc 1995 C¸c NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ tõ 1992 ®Õn nay. Gi¸o tr×nh LuËt Kinh tÕ – tr­êng §¹i häc Qu¶n lý vµ Kinh doanh Hµ néi. C¸c s¸ch, b¸o.