Đề tài Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước quá trình 10 năm phát triển và vai trò của nó trong sự phát triển kinh tế

Website: Email : lienhe@docs.vn Tel (: 0918.775.368 Lêi më ®Çu Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ c«ng ty cæ phÇn I. Sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn II. Mét sè kh¸i niÖm III. Vai trß cña c«ng ty cæ phÇn trong sù ph¸t triÓn cña Kinh tÕ thÞ tr­êng CH¦¥NG II Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p I. Thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam II. Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ n©ng cao vai trß cña c¸c DNNN ®· ®­îc cæ phÇn ho¸. KÕt luËn Lêi më ®Çu C«ng ty cæ phÇn vµ vÊn ®Ò cæ phÇn ho¸ c¸c Doanh nghiÖp Nhµ n­íc (DNNN) kh«ng cßn lµ hiÖn t­îng kinh tÕ x· héi míi l¹ ®èi víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. C«ng ty cæ phÇn ®· trë thµnh h×nh thøc kinh doanh phæ biÕn ë hÇu hÕt ë c¸c n­íc cã nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. ChÝnh v× vËy, ngay tõ ®¹i héi VI (n¨m 1986), tiÕp sau ®ã lµ c¸c ®¹i héi VII, VIII, IX cña §¶ng ®· ®Ò ra ®­êng lèi ®æi míi toµn diÖn s©u s¾c ®Êt n­íc, trong ®ã ®æi míi Kinh tÕ lµ nhiÖm vô träng t©m vµ ®æi míi hÖ thèng DNNN lµ kh©u ®ét ph¸. Qu¸n triÖt tinh thÇn ®ã khi b¾t ®Çu ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN, §¶ng vµ ChÝnh phñ ®· x¸c ®Þnh r»ng Cæ phÇn ho¸ mét sè bé phËn DNNN lµ mét trong bèn môc tiªu quan träng ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. Qua qu¸ tr×nh 10 n¨m thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, chóng ta ®· ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu hÕt søc to lín, thÓ hiÖn ®­îc vai trß quan träng cña nã ®èi víi sù nghiÖp ph¸t triÓn Kinh tÕ ®Êt n­íc. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®ã chóng ta còng gÆp ph¶i m«t sè khã kh¨n vµ ®· rót ra ®­îc nh÷ng kinh nghiÖm v« cïng quý gÝa cho c¸c b­íc ph¸t triÓn tiÕp sau. ChÝnh v× thÊy ®­îc vai trß vµ tÇm quan träng ®ã, t¸c gi¶ ®· m¹nh d¹n lùa chän ®Ò tµi “ Cæ phÇn ho¸ DNNN qu¸ tr×nh 10 n¨m ph¸t triÓn vµ vai trß cña nã trong sù ph¸t triÓn kinh tÕ” Víi nh÷ng kiÕn thøc ®· ®­îc häc vµ sù gi¶ng d¹y, h­íng dÉn cña thµy gi¸o Lª Thôc céng thªm nh÷ng hiÓu biÕt cña b¶n th©n vÒ c«ng ty cæ phÇn, t¸c gi¶ hy väng bµi viÕt cña m×nh sÏ ®Ó l¹i nh÷ng Ên t­îng nhÊt ®Þnh. Tuy nhiªn, ch¾c ch¾n bµi viÕt nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, h¹n chÕ nªn t¸c gi¶ mong nhËn ®­îc sù ®ãng gãp ch©n thµnh cña thµy c« vµ c¸c b¹n. Ch­¬ng I: Lý luËn chung vÒ c«ng ty cæ phÇn I. Sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn C«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµo kho¶ng thÕ kû thø 17 t¹i Anh quèc. Sang thÕ kû thø 19, hÖ thèng c¸c c«ng ty cæ phÇn ®· ph¸t triÓn m¹nh mÏ vµ sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn ®­îc coi lµ mét “Ph¸t minh vÜ ®¹i cña loµi ng­êi trong nÒn s¶n xuÊt x· héi”. Nh­ vËy sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn cho ®Õn nay ®· tr¶i qua mét qu¸ tr×nh lÞch sö hµng mÊy tr¨m n¨m. C«ng ty cæ phÇn lµ mét kiÓu tæ chøc doanh nghiÖp trong nÒn Kinh tÕ thÞ tr­êng vµ sù ra ®êi cña nã kh«ng n»m trong ý muèn chñ quan cña bÊt k× mét lùc l­îng nµo mµ ®ã lµ mét qu¸ tr×nh Kinh tÕ kh¸ch quan do c¸c nguyªn nh©n chñ yÕu sau: - Thø nhÊt: qu¸ tr×nh x· héi ho¸ t­ b¶n, t¨ng c­êng tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n ngµy cµng cao lµ nguyªn nh©n hµng ®Çu thóc ®Èy sù ra ®êi cña c«ng ty cæ phÇn. §iÒu nµy cã thÓ ®­îc hiÓu nh­ sau: Trong s¶n xuÊt hµng ho¸, quy luËt gi¸ trÞ t¸c ®éng m¹nh mÏ tíi sù c¹nh tranh khèc liÖt gi÷a c¸c nhµ T­ b¶n vµ buéc hä ph¶i c¶i tiÕn vµ n©ng cao tr×nh ®é kü thuËt, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt víi môc ®Ých lµm cho gi¸ trÞ cña m×nh thÊp h¬n hoÆc b»ng gi¸ trÞ hµng ho¸ cña x· héi th× míi cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Trong thùc tÕ ®ßi hái ®ã, chØ cã nhµ t­ b¶n lín víi quy m« s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh míi cã ®ñ kh¶ n¨ng trang bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i lµm cho n¨ng xuÊt lao ®éng t¨ng lªn, do ®ã míi cã thÓ giµnh ®­îc th¾ng lîi trong c¹nh tranh. Cßn c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá sÏ hÕt søc khã kh¨n trong viÖc tù tÝch tô vèn ®Ó më réng s¶n xuÊt vµ hiÖn ®¹i ho¸ c¸c trang thiÕt bÞ, t¹o ®iÒu kiÖn n©ng sao n¨ng suÊt lao ®éng vµ h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm v× qu¸ tr×nh tÝch tô vèn ®ßi hái mét thêi gian t­¬ng ®èi dµi. §øng tr­íc khã kh¨n nh­ vËy, mét lèi tho¸t cã hiÖu qu¶ ®· ®­îc c¸c nhµ kinh tÕ cña c¸c nhµ doanh nghiÖp võa vµ nhá ¸p dông lµ tho¶ hiÖp ®Ó ®i tíi liªn minh, liªn kÕt víi nhau, tËp trung toµn bé t­ b¶n cña hä l¹i ®Ó t¹o ra mét khèi l­îng t­ b¶n ®ñ lín, cã søc c¹nh tranh m¹nh vµ dµnh ­u thÕ so víi c¸c doanh nghiÖp lín. Tõ h×nh thøc tËp trung vèn nh­ vËy, c¸c c«ng ty cæ phÇn ®· ®­îc h×nh thµnh vµ ngµy cµng ph¸t triÓn. - Thø hai: Sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ, cña tiÕn bé khoa häc kü thuËt ®· t¹o ®éng lùc thóc ®Èy c«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn. §Çu tiªn, ®ã lµ do sù ph¸t triÓn cña lùc l­îng s¶n xuÊt ®ßi hái t­ b¶n cè ®Þnh ph¶i t¨ng lªn. Trong khi ®ã, tõng nhµ t­ b¶n c¸ biÖt kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc nhu cÇu trªn nªn ph¶i liªn minh ®Ó tËp trung ®­îc c¸c nhµ t­ b¶n c¸ biÖt ®ang ph©n t¸n trªn thÞ tr­êng b»ng h×nh thøc gãp vèn ®Ó liªn doanh. H¬n n÷a, do nÒn v¨n minh x· héi lu«n ®­îc n©ng cao, khoa häc kü thuËt ngµy mét ph¸t triÓn ®· h×nh thµnh nhiÒu nghµnh, nhiÒu lÜnh vùc kinh doanh ®Ó ®¸p øng nhu cÇu ngµy cµng cao cña con ng­êi mµ nh÷ng lÜnh vùc nµy l¹i ®em l¹i mét hiÖu qu¶ kinh tÕ rÊt cao, do ®ã t¹o ra mét søc hót rÊt lín ®èi víi c¸c nhµ t­ b¶n vµ hä muèn ®Çu t­ vµo nh÷mg lÜnh vùc cã hiÖu qu¶ cao nµy. Tuy nhiªn hä l¹i gÆp ph¶i mét vÊn ®Ò lín lµ viÖc chuyÓn dÞch vèn tõ mét nghµnh nµy sang mét nghµnh kh¸c lµ rÊt tèn thêi gian vµ cã thÓ lµm mÊt c¬ héi cña hä. M©u thuÉn ®ã chØ cã thÓ gi¶i quyÕt khi c¸c nhµ t­ b¶n liªn kÕt víi nhau cïng gãp vèn ®Ó võa cã thÓ ®Çu t­ vµo nghµnh cã lîi nhuËn cao võa cã thÓ tõ tõ thu håi vèn trong nh÷ng lÜnh vùc kinh doanh kh«ng cã hiÖu qu¶. - Thø ba: §ã lµ sù ph¸t triÓn réng r·i cña c¬ chÕ tÝn dông ®· t¹o ra ®éng lùc thóc ®Èy c«ng ty cæ phÇn ra ®êi vµ ph¸t triÓn. §iÒu nµy ®­îc thÓ hiÖn qua hai lÝ do sau: Mét lµ, viÖc ph¸t hµnh cæ phiªu cña c«ng ty cæ phÇn kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc nÕu kh«ng cã thÞ tr­êng tiÒn tÖ ph¸t triÓn, nÕu kh«ng cã nh÷ng doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n cã nhu cÇu sö dông vèn tiÒn tÖ trªn thÞ tr­êng. Bªn c¹nh ®ã, thùc tiÔn ®· chøng tá r»ng sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn ®Òu ph¶i th«ng qua hÖ thèng ng©n hµng vµ hÖ thèng tÝn dông ®Ó ph¸t hµnh cæ phiÕu cña m×nh (VD: ë n­íc §øc n¨m 1869, trong nghµnh §iÖn lùc cã 39 c«ng ty cæ phÇn th× ®Òu sinh ra nhê cã sù gióp ®ì cña hÖ thèng ng©n hµng). Nh­ vËy, vÒ lÞch sö còng nh­ vÒ logic hÖ thèng ng©n hµng tÝn dông h×nh thµnh tr­íc c«ng ty cæ phÇn vµ lµ c¬ së, ®éng lùc cho sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn. - Thø t­: Do s¶n xuÊt ngµy cµng ph¸t triÓn, tr×nh ®é khoa häc ngµy cµng cao vµ dÉn tíi lµm cho c¹nh tranh ngµy cµng khèc liÖt. ChÝnh sù c¹nh tranh nµy lµm cho yÕu tè rñi ro- sù ®e do¹ dÉn tíi ph¸ s¶n- trong kinh doanh ngµy cµng lín. §Ó tr¸nh ®iÒu ®ã, c¸c nhµ t­ b¶n liªn kÕt víi nhau mét mÆt ®Ó t×m ra nh­ng ph­¬ng c¸ch ®Ó chia sÎ vµ lµm bít rñi ro, mÆt kh¸c l¹i cã thÓ tËp trung ®­îc nhiÒu trÝ tuÖ cña sè ®«ng. ChÝnh yÕu tè nµy ®· lµm t¨ng hiÖu qu¶ qu¶n lý vµ lµm gi¶m bít ®i rñi ro cho c¸c c«ng ty cæ phÇn. Tãm l¹i, sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn lµ mét qu¸ tr×nh kinh tÕ kh¸ch quan do ®ßi hái cña nÒn kinh tÕ hµng ho¸ ph¸t triÓn ë tr×nh ®é cao ®ã lµ nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mang l¹i . Nã lµ kÕt qu¶ tÊt yÕu cña sù tËp trung t­ b¶n, nã diÔn ra m¹nh mÏ cïng víi sù ph¸t triÓn cña nÒn ®¹i c«ng nghiÖp c¬ khÝ vµ sù tù do c¹nh tranh d­íi chÕ ®é t­ b¶n. II. Mét sè kh¸i niÖm 1. Kh¸i niÖm chung. trong thùc tÕ còng nh­ trong c¸c bµi gi¶ng kinh tÕ, cã kh¸ nhiÒu c¸c ®Þnh nghÜa vÒ C«ng ty cæ phÇn. Nh­ng nh×n chung l¹i ta thÊy r»ng: C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp trong ®ã c¸c thµnh viªn cïng gãp vèn vµ hä sÏ nhËn ®­îc mét sè l­îng “cæ phÇn” nhÊt ®Þnh t­¬ng øng víi sè tiÒn mµ hä ®· bá ra, cïng h­ëng lîi nhuËn vµ cïng chÞu tr¸ch nhiÖm trong ph¹m vi vèn gãp cña m×nh trªn c¬ së hoµn toµn t­ nguyÖn. 2. §Æc ®iÓm cña c«ng ty cæ phÇn C«ng ty cæ phÇn lµ mét h×nh thøc tæ chøc kinh doanh cã t­ c¸ch ph¸p nh©n vµ c¸c cæ ®«ng chØ cã tr¸ch nhiÖm ph¸p lÝ h÷u h¹n trong phÇn vèn gãp cña m×nh. Vèn cña c«ng ty ®­îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ “cæ phiÕu”. Gi¸ trÞ mçi cæ phiÕu ®­îc gäi lµ mÖnh gi¸ cæ phiÕu trong ®ã mçi cæ phiÕu lµ mét thø chøng kho¸n cã gi¸ trÞ ghi nhËn quyÒn së h÷u ®ång thêi ®¶m b¶o cho ng­êi së h÷u cæ phiÕu cã quyÒn nhËn ®­îc mét phÇn thu nhËp cña c«ng ty t­¬ng øng víi sè tiÒn ghi trªn cæ phiÕu. Mçi c«ng ty chØ ®­îc ph¸t hµnh mét l­îng cæ phiÕu nhÊt ®Þnh (th­êng gåm 2 lo¹i lµ cæ phiÕu th­êng vµ cæ phiÕu ­u ®·i) h×nh thµnh nªn vèn cæ phÇn cña c«ng ty. Cæ phiÕu chøng minh t­ c¸ch thµnh viªn cña nh÷ng ng­êi gãp vèn vµo c«ng ty cæ phÇn, nh÷ng thµnh viªn nµy ®­îc gäi lµ cæ ®«ng vµ mçi cæ ®«ng cã thÓ mua mét hoÆc nhiÒu cæ phiÕu. QuyÒn vµ tr¸ch nhiÖm cña cæ ®«ng còng nh­ lîi Ých cña hä phô thuéc vµo sè cæ phiÕu cña c«ng ty mµ hä n¾m gi÷. * C¬ cÊu tæ chøc, ®iÒu hµnh vµ qu¶n lý cña c«ng ty cæ phÇn bao gåm: §¹i héi cæ ®«ng, Héi ®ång qu¶n trÞ, Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh vµ Ban kiÓm so¸t. - §¹i héi cæ ®«ng: Lµ c¬ quan quyÕt ®Þnh cao nhÊt cña mét c«ng ty cæ phÇn. §ã lµ ®¹i héi cña nh÷ng ng­êi cæ ®«ng n¾m quyÒn së h÷u ®èi víi c«ng ty. §¹i héi cæ ®«ng cã ba h×nh thøc: §¹i héi thµnh lËp, ®¹i héi bÊt th­êng, ®¹i héi ®ång cæ ®«ng. - Héi ®ång qu¶n trÞ: §­îc thµnh lËp trªn quyÕt ®Þnh cña ®¹i héi ®ång cæ ®«ng vµ ®­îc ghi râ vµo ®iÒu lÖ cña c«ng ty. Héi ®ång qu¶n trÞ cã toµn quyÒn nh©n danh c«ng ty ®Ó gi¶i quyÕt mäi vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn lîi Ých cña c«ng ty trõ c¸c vÊn ®Ò thuéc thÈm quyÒn cña ®¹i héi ®ång. Héi ®ång qu¶n trÞ tù bÇu Chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ cã thÓ kiªm lu«n nhiÖm vô Tæng gi¸m ®èc nÕu ®iÒu lÖ c«ng ty kh«ng quy ®Þnh kh¸c. - Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh: Lµ ng­êi ®iÒu hµnh mäi ho¹t ®éng hµng ngµy cña c«ng ty vµ chÞu tr¸ch nhiÖm tr­íc héi ®ång qu¶n trÞ vÒ viÖc thùc hiªn c¸c tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n ®­îc giao. Gi¸m ®èc ®iÒu hµnh kh«ng lµm viÖc theo nhiÖm k× mµ lµm viÖc theo hîp ®ång ký kÕt víi chñ tÞch héi ®ång qu¶n trÞ. - Ban kiÓm so¸t: Cã vai trß gi¸m s¸t mäi ho¹t ®éng cña c«ng ty. Sè l­îng uû viªn kiÓm so¸t lµ tuú thuéc vµo ®iÒu lÖ cña c«ng ty. Nh÷ng ng­êi thuéc ban kiÓm so¸t th× kh«ng ph¶i lµ thµnh viªn cña héi ®ång qu¶n trÞ, gi¸m ®èc. * Sù ph©n chia lîi nhuËn trong c«ng ty cæ phÇn: Lîi nhuËn cña c«ng ty sau khi ®­îc chi tr¶ cho nh÷ng kho¶n môc cÇn thiÕt th× ®­îc chia ®Òu cho c¸c cæ ®«ng tû lÖ víi phÇn vèn gãp cña hä vµo c«ng ty. 3. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña c«ng ty cæ phÇn. - Giai ®o¹n 1: Giai ®o¹n mÇm mèng C«ng ty cæ phÇn ®Çu tiªn xuÊt hiÖn mang tªn §«ng ¢u do th­¬ng nh©n ng­êi Anh thµnh lËp t¹i London - Giai ®o¹n 2: Giai ®o¹ h×nh thµnh Thêi gian vµo kho¶ng cuèi thÕ kû 18 ®Çu thÕ kû 19. C¸c c«ng ty cæ phÇn lÇn l­ît ra ®êi víi h×nh thøc tæ chøc vµ h×nh thøc qu¶n lý riªng cña nã (N¨m 1837 cã kho¶ng 46 c«ng ty cæ phÇn vµ tËp trung chñ yÕu trong lÜnh vùc ®­êng s«ng vµ ®­êng s¾t). - Giai ®o¹n 3: Giai ®o¹n ph¸t triÓn Sau nh÷ng n¨m 70 cña thÕ kû 19 c¸c c«ng ty cæ phÇn ph¸t triÓn mét c¸ch nhanh chãng ë nhiÒu n¬i vµ sè l­îng tËp trung t­ b¶n lín ch­a tõng cã (T¹i n­íc Anh cã 86000 c«ng ty cæ phÇn vµ 90% t­ b¶n cña Anh chÞu sù khèng chÕ cña c¸c c«ng ty cæ phÇn; T¹i n­íc MÜ cã 262000 c«ng ty cæ phÇn) - Giai ®o¹n 4: Giai ®o¹n hoµn thiÖn vµ tr­ëng thµnh Tõ sau chiÕn tranh thÕ giíi thø 2 c¸c c«ng ty cæ phÇn ngµy cµng hoµn thiÖn h¬n vÒ c¬ cÊu tæ chøc vµ ph¸t triÓn m¹nh mÏ h¬n vÒ quy m«. Tãm l¹i, tr¶i qua qu¸ tr×nh mÊy tr¨m n¨m, c«ng ty cæ phÇn ®· ph¸t triÓn mét c¸ch liªn tôc tõ gi¶n ®¬n ®Õn phøc t¹p, tõ quy m« nhá ®Õn quy m« lín, tõ mét ngµnh mét lÜnh vùc ®Õn ®a ngµnh ®a lÜnh vùc, tõ mét quèc gia ®Õn c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia. Nã lu«n biÕn ®æi theo h­íng n©ng cao ®Ó phï hîp víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ x· héi. III. Vai trß cña c«ng ty cæ phÇn trong sù ph¸t triÓn cña Kinh tÕ thÞ tr­êng C«ng ty cæ phÇn ra ®êi ®· gãp phÇn hÕt søc to lín trong sù ph¸t triÓn ngµy cµng cao vµ ®a d¹ng cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Tr­íc hÕt, C«ng ty cæ phÇn lµ kÕt qu¶ cña sù vËn ®éng t¸ch biÖt gi÷a quyÒn së h÷u vµ quyÒn kinh doanh vÒ t­ liÖu s¶n xuÊt. Nã võa t¹o ®iÒu kiÖn cho phÐp ®Èy nhanh qu¸ tr×nh tÝch tô vµ tËp trung t­ b¶n, më réng quy m« s¶n xuÊt, nhanh chãng ®Èy nhanh qu¸ tr×nh x· héi ho¸ s¶n xuÊt. §ång thêi, nã còng t¹o ®iªu kiÖn thuËn lîi cho di chuyÓn t­ b¶n, ph©n t¸n bít rñi ro cho nh÷ng ng­êi ®Çu t­ trong mét thÞ tr­êng cã tÝnh c¹nh tranh cao. Bªn c¹nh ®ã, c«ng ty cæ phÇn còng mang nh÷ng ®Æc ®iÓm cho phÐp thÝch øng víi nh÷ng ®ßi hái cña sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng mµ c¸c h×nh th¸i c«ng ty kh¸c kh«ng thÓ ®¸p øng ®­îc nh­ lµ: Sù ®a d¹ng vÒh×nh thøc kinh doanh tr­íc ®ßi hái hÕt søc kh¾t khe vÒ mÆt ph¸p lý, c¬ cÊu tæ chøc vµ qu¶n lý c«ng ty theo nhiÒu tÇng, nhiÒu líp lµm gi¶m bít tÝnh rñi ro trong kinh doanh vµ n©ng cao ®­îc tr¸ch nhiÖm cña tõng c¸ nh©n vµ bé phËn th«ng qua viÖc gi¸m s¸t lÉn nhau... H¬n n÷a, sù kÕt hîp cña c«ng ty cæ phÇn vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n võa duy tr× ®­îc sù æn ®Þnh cña c¸c doanh nghiÖp võa t¹o nªn sù di chuyÓn linh ho¹t cña c¸c luång vèn x· héi. Ngµy nay, hµng ngµn tËp ®oµn c«ng ty khæng lå ®­îc h×nh thµnh theo m« h×nh c«ng ty cæ phÇn ®· vµ ®ang gãp phÇn t¹o nªn søc m¹nh kinh tÕ cña mét quèc gia vµ tham gia tÝch cùc, ®¾c lùc vµo c¸c qu¸ tr×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ quèc tÕ. CH¦¥NG II: Cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p I. Thùc tr¹ng cæ phÇn ho¸ doanh nghiÖp nhµ n­íc ë ViÖt Nam 1. T¹i sao ph¶i chuyÓn DNNN thµnh C«ng ty cæ phÇn? N­íc ta ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ hoµn thiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng nhiÒu thµnh phÇn ph¸t triÓn theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa dùa trªn sù ®a d¹ng ho¸ vÒ c¸c lo¹i h×nh së h÷u. Tõ thùc tiÔn tiÕn hµnh thµnh c«ng cuéc ph¸t triÓn kinh tÕ vµ nh÷ng kinh nghiÖm thu ®­îc qua qu¸ tr×nh chØ ®¹o, ®iÒu hµnh s¶n xuÊt kinh doanh chóng ta ®· x¸c ®Þnh ®­îc r»ng c¶i c¸ch DNNN mét c¸ch triÖt ®Ó trong ®ã cã cæ phÇn ho¸ mét bé phËn DNNN lµ yªu cÇu cã tÝnh quyÕt ®Þnh ®Ó t¨ng c­êng ®éng lùc ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ thóc ®Èy DNNN cã hiÖu qu¶ h¬n v× 1 sè lý do sau: - Tõ khi chuyÓn sang c¬ chÕ míi hÇu hÕt c¸c DNNN lµm ¨n kÐm hiÖu qu¶, kh«ng cã l·i vµ thua lç. Theo b¸o c¸o cña ban ®æi míi DNT¦: N¨m 1996, tæng nî lµ 174.797 tØ ®ång; n¨m 1999 lªn tíi 199.060 tØ ®ång. Trong ®ã tæng nî ph¶i tr¶ lµ 132.366 tØ ®ång vµ nî ph¶i thu lµ 72.644 tØ ®ång. So víi tæng vèn toµn bé doanh nghiÖp, sè nî ph¶i thu chiÕm tíi 62% vµ sè nî ph¶i tr¶ lµ 109% trong khi kh¶ n¨ng thanh to¸n rÊt thÊp. Bªn c¹nh ®ã, ngay tõ khi thµnh lËp ngoµi vèn ®Çu t­ ban ®Çu th× c¸c DNNN hµng n¨m cßn ph¶i vay tíi 85% vèn Nhµ n­íc víi l·i suÊt ­u ®·i. Khi ®ã, Nhµ n­íc buéc ph¶i cã chÝnh s¸ch tµi trî, bao cÊp nh»m ®¶m b¶o cho DNNN cã thÓ ho¹t ®éng tèt theo chñ tr­¬ng ph¸t triÓn KT-XH cña ®Êt n­íc. Mµ thùc tÕ, trong ®iÒu kiÖn ng©n s¸ch lu«n kh«ng ®ñ vµ thiÕu hôt th× ®©y thùc sù lµ mét g¸nh nÆng cho nhµ n­íc. Do ®ã, chñ tr­¬ng lµ nh÷ng doanh nghiÖp thua lç nµy kh«ng cÇn ph¶i duy tr× h×nh thøc quèc doanh - HiÖn nay, c¶ n­íc cã kho¶ng gÇn 6000 DNNN nh­ng phÇn lín c¸c doanh nghiÖp nµy cã quy m« nhá bÐ vµ dµn tr¶i vÒ nghµnh nghÒ. B×nh qu©n, mçi doanh nghiÖp chØ cã kho¶ng 22 tØ ®ång (1,5 triÖu USD), trong ®ã sè DNNN cã vèn d­íi 5 tØ ®ång (350 ngh×n USD) chiÕm tíi 65,45%, sè doanh nghiÖp cã vèn trªn 10 tØ ®ång (700 ngh×n USD) chØ chiÕm 21%. Ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp th× chång chÐo, manh món, nhiÒu cÊp qu¶n lý t¹o sù c¹nh tranh kh«ng ®¸ng cã, kh«ng tËp trung ®­îc cho nh÷ng lÜnh vùc nghµnh nghÒ then chèt. §©y còng lµ nguyªn nh©n cÇn c¶i tiÕn DNNN. - ThiÕu vèn còng lµ mét nguyªn nh©n. Nã lµm cho c¸c doanh nghiÖp kh«ng c¶i tiÕn vµ n©ng cao ®­îc c«ng nghÖ, dÉn ®Õn n¨ng lùc c¹nh tranh kÐm: S¶n phÈm lµm ra th­êng chÊt l­îng kh«ng tèt, gi¸ cao, kh«ng cã thÞ tr­êng tiªu thô (chØ kho¶ng 15% ®¹t tiªu chuÈn xuÊt khÈu). ThiÕt bÞ m¸y mãc th× ®­îc mua tõ nhiÒu nguån, nhËp tõ nhiÒu n­íc víi c¸c chñng lo¹i vµ thÕ hÖ kh¸c nhau, kh«ng ®ång bé. Theo mét kh¶o s¸t cña Bé KHCN_MT: m¸y mãc thiÕt bÞ cña chóng ta l¹c hËu so víi thÕ giíi tõ 10-20 n¨m, ®é hao mßn h÷u h×nh tõ 30-50%, cã tíi 38% ë d¹ng thanh lý. - H¬n n÷a, viÖc ®µo t¹o ®éi ngò c¸c bé khoa häc kü thuËt, c«ng nh©n lµnh nghÒ ch­a ®­îc chó träng vµ ch­a phï hîp víi xu thÕ ph¸t triÓn, ch­a cã nh÷ng r»ng buéc vÒ mÆt lîi Ých ®Ó ng­êi lao ®éng ph¸t huy hÕt kh¶ n¨ng cña m×nh, ®Æc biÖt lµ t×nh tr¹ng tham nhòng l·ng phÝ... ®ang lµ nh÷ng nh©n tè lµm khu vùc kinh tÕ Nhµ n­íc ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶. - Bªn c¹nh ®ã, ngoµi nh÷ng khã kh¨n chñ quan xuÊt ph¸t tõ néi bé nÒn kinh tÕ, th× c¸c t¸c ®éng tiªu cùc do héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi mang l¹i nh­ cuéc khñng ho¶ng tµi chÝnh tiÒn tÖ khu vùc... §iÒu nµy cho thÊy tÝnh cÊp b¸ch ph¶i khÈn tr­¬ng n©ng cao hiÖu qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña nªn kinh tÕ, ®Ó ®¶m b¶o cho sù ph¸t triÓn ®Êt n­íc æn ®Þnh v÷ng ch¾c cho c¶ hiÖn t¹i vµ t­¬ng lai l©u dµi. NhËn thøc ®­îc tÇm quan träng cña viÖc nµy, NghÞ quyÕt héi nghÞ T¦ kho¸ 8 cña §¶ng ®· dµnh mét phÇn quan träng cho môc tiªu ®æi míi m¹nh mÏ c¸c DNNN, phÊn ®Êu ®­a thµnh phÇn c¸c DNNN thùc sù trë thµnh lùc l­îng chñ ®¹o, lµm nßng cèt ®Ó thùc hiÖn thµnh c«ng tiÕn tr×nh CNH-H§H ®Êt n­íc vµ héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi, mµ cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét trong bèn néi dung quan träng cña qu¸ tr×nh ®æi míi ®· ®­îc chØ ra trong CT sè 20/TTg ngµy 21/04/1998. 2. TiÕn tr×nh cæ phÇn ho¸ DNNN ë ViÖt Nam Sím nhËn thøc ®­îc tÇm quan träng còng nh­ sù nan gi¶i trong tiÕn tr×nh thùc hiÖn, chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ mét bé phËn DNNN ®· ®­îc §¶ng vµ ChÝnh phñ ®Æt ra tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 vµ chÝnh thøc triÓn khai tõ gi÷a n¨m 1992 víi hµng lo¹t v¨n b¶n vµ sù chØ ®¹o thùc hiÖn nh­: NghÞ quyÕt héi nghÞ lÇn thø 2 Ban chÊp hµnh T¦ §¶ng kho¸ VII (11/1991), NghÞ quyÕt héi nghÞ ®¹i biÓu toµn quèc gi÷a nhiÖm kú kho¸ VII (1/1994), NghÞ quyÕt Bé chÝnh trÞ vÒ tiÕp tôc ®æi míi ®Ó ph¸t huy vai trß chñ ®¹o cña DNNN... vµ ®Õn 8/6/1992, trªn c¬ së sè l­îng c¸c DNNN ®· ®¨ng ký, Chñ tÞch Héi ®ång bé tr­ëng (nay lµ Thñ t­íng ChÝnh phñ) ®· ra quyÕt ®Þnh sè 203/CT chän 07 DNNN do chÝnh phñ chØ ®¹o thÝ ®iÓm chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn bao gåm: 1. Nhµ m¸y Xµ phßng ViÖt Nam – Bé C«ng nghiÖp 2. Nhµ m¸y Diªm Thèng NhÊt – Bé C«ng nghiÖp 3. XÝ nghiÖp nguyªn vËt liÖu chÕ biÕn thøn ¨n gia sóc Hµ néi – Bé N«ng nghiÖp 4. XÝ nghiÖp chÕ biÕn gç l¹ng Long B×nh – Bé N«ng nghiÖp 5. C«ng ty vËt t­ tæng hîp H¶i H­ng – Bé Th­¬ng M¹i 6. XÝ nghiÖp dÖt may Legamex – TP Hå ChÝ Minh 7. XÝ nghiÖp s¶n xuÊt bao b× - TP Hµ Néi Sau mét thêi gian lµm thö, c¶ 7 DNNN ®­îc ChÝnh phñ chän thÝ ®iÓm ®Òu xin rót hoÆc kh«ng ®ñ ®iÒu kiiÖn ®Ó tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ nh­ lµ Legamex, Nhµ m¸y xµ phßng ViÖt nam... Sau tiÕn tr×nh 4 n¨m thùc hiÖn chØ thÞ 202/CT, cã 5 doanh nghiÖp ®· ®­îc chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn: 1. C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn – Bé Giao th«ng 2. C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh – TP Hå ChÝ Minh 3. C«ng ty cæ phÇn giµy HiÖp An – Bé C«ng NghiÖp 4. C«ng ty cæ phÇn chÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An 5. C«ng ty chÕ biÕn thøc ¨n gia sóc – Bé N«ng NghiÖp Trong ®ã 2 doanh nghiÖp ®i tiªn phong chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ lµ C«ng ty cæ phÇn ®¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn (Bé Giao th«ng) vµ C«ng ty cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh (TP Hå ChÝ Minh). Hai c«ng ty nµy ®¨ hoµn thµnh viÖc cæ phÇn ho¸ vµ chÝnh thøc ho¹t ®éng theo h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn tõ ngµy 1/10/1993. Sau 4 n¨m thùc hiÖn, chóng ta ®· rót ra ®­îc mét sè kinh nghiÖm ®Ó bæ sung vµ söa ®æi viÖc cæ phÇ ho¸ c¸c DNNN. Ngµy 7/5/1996 ChÝnh phñ ®· ra nghÞ quyÕt sè 28/CP thay cho nghÞ quyÕt 202/CP víi nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ râ rµng h¬n. §Õn ®Çu n¨m 1998 cã 36 tØnh, thµnh phè, bé ngµnh vµ c¸c tæng c«ng ty 91 ®· ®¨ng kÝ h¬n 200 doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ chiÕm 3% trong tæng sè DNNN, vµ ®· tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ ®­îc 13 doanh nghiÖp, sè doanh nghiÖp ®ang tiÕn hµnh ë c¸c b­íc x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, kiÓm to¸n lµ 30 doanh nghiÖp. §Çu n¨m 1998 cã 18 doanh nghiÖp thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ chuyÓn sang ho¹t ®éng theo luËt c«ng ty. Trong 18 doanh nghiÖp ®ã, cã 1 doanh nghiÖp mµ nhµ n­íc kh«ng n¾m gi÷ cæ phÇn ®ã lµ C«ng ty ®Çu t­ s¶n xuÊt vµ th­¬ng m¹i Hµ néi, cßn l¹i 17 c«ng ty cæ phÇn Nhµ n­íc n¾m gi÷ Ýt nhÊt 18% vµ cao nhÊt lµ 51%. Cæ phÇn do ng­êi lao ®éng trong c«ng ty chiÕm tõ 18 – 50%. Cæ phÇn cßn l¹i do cæ ®«ng ngoµi x· héi n¾m gi÷. Sau khi thÝ ®iÓm vµ rót kinh nghiÖm, t¹i th«ng b¸o sè 63/TB-TU ngµy 4/4/1997, Bé ChÝnh TrÞ ®· tæng kÕt vµ cho ý kiÕn chØ ®¹o tiÕp tôc triÓn khai v÷ng ch¾c cæ phÇn ho¸ DNNN. Ngµy 29/6/1998 ChÝnh phñ ®· ban hµnh NghÞ ®Þnh sè 44/1998/N§-CP vÒ “ChuyÓn DNNN thµnh c«ng ty cæ phÇn, kÌm phô lôc danh môc c¸c lo¹i DNNN ®Ó lùa chän cæ phÇn ho¸”. Theo phô lôc nµy, chØ cã mét sè doanh nghiÖp ®Æc biÖt Nhµ n­íc ch­a cæ phÇn ho¸ vµ mét sè DNNN quan träng kh¸c nhµ n­íc cÇn n¾m cæ phÇn chi phèi, cßn l¹i c¬ b¶n c¸c DNNN kh¸c ®Òu chuyÓn thµnh c«ng ty cæ phÇn. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc: TÝnh ®Õn gi÷a quÝ III n¨m 2000, c¶ n­íc ta cã 451 DNNN ®­îc cæ phÇn ho¸, mét con sè cßn Ýt so víi môc tiªu ®Æt ra. theo dù kiÕn cña chÝnh phñ th× cuèi n¨m 2000 sÏ cã kho¶ng 1000 DNNN chuyÓn sang h×nh thøc c«ng ty cæ phÇn. KÕt qu¶ nghiªn cøu, tæng kÕt thùc tiÔn ë mét sè doanh nghiÖp ®iÓn h×nh tr­íc vµ sau khi Cæ phÇn ho¸ ®· chøng tá r»ng cæ phÇn ho¸ lµ mét chñ tr­¬ng ®óng. Môc tiªu cña chñ tr­¬ng nµy lµ huy ®éng thªm vèn, ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý ®Ó t¨ng hiÖu qu¶ kinh tÕ, t¹o ®éng lùc cho sù ph¸t triÓn, qua ®ã c¬ cÊu l¹i khu vùc kinh tÕ nhµ n­íc, x¸c ®Þnh quyÒn lµm chñ thùc sù cña ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp. §¸nh gi¸ vÒ thµnh c«ng cña chñ tr­¬ng nµy ta h·y xem xÐt nh÷ng môc tiªu ®¹t ®­îc: - VÒ huy ®éng vèn: Theo tÝnh to¸n cña c¸c nhµ kinh tÕ, trong d©n hiÖn cßn mét nguån vèn nhµn rçi kho¶ng 8 tû USD. Cæ phÇn ho¸ chÝnh lµ biÖn ph¸p cã hiÖu qu¶ ®Ó huy ®éng nguån vèn nµy cho ph¸t triÓn kinh tÕ nÕu doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kh«ng cã hiÖu qu¶. §©y kh«ng chØ lµ nhiÖm vô tr­íc m¾t mµ cßn lµ mét chiÕn l­îc l©u dµi. Thèng kª 451 DNNN cæ phÇn ho¸ cã gi¸ trÞ phÇn vèn lín nhµ n­íc lµ 1649 tû ®ång qua cæ phÇn ho¸ ®· thu thªm ®­îc 1432 tû ®ång cña c¸c c¸ nh©n, ph¸p nh©n thuéc mäi thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau ®Çu t­ vµo. §ång thêi th«ng qua viÖc b¸n cæ phiÕu, Nhµ n­íc ®· thu l¹i 814 tû ®ång ®Ó ®Çu t­ vµo c¸c DNNN kh¸c vµ dïng vµo viÖc gi¶i quyÕt chÝnh s¸ch cho ng­êi lao ®éng trong DNNN thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. VÒ sè tuyÖt ®èi th× ®©y ch­a ph¶i lµ lín, nh­ng tØ lÖ th× rÊt ®¸ng khÝch lÖ. PhÇn vèn Nhµ n­íc t¹i c¸c doanh nghiÖp khi cæ phÇn ho¸ ®­îc x¸c ®Þnh l¹i nh×n chung ®Òu t¨ng lªn tõ 10 – 15% so víi gi¸ trÞ ghi trªn sæ s¸ch. Nh­ vËy, khi thùc hiÖn cæ phÇn ho¸, vèn cña Nhµ n­íc t¹i c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ l¹i kh«ng mÊt ®i mµ ®­îc t¨ng lªn, h¬n n÷a l¹i cßn thu hót thªm ®­îc nguån vèn nhµn rçi trong d©n. Tuy nhiªn, sè l­îng 451 doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ míi chØ chiÕm 7% tæng sè DNNN hiÖn cã. Sè vèn cña nhµ n­íc t¹i c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ so víi tæng sè vèn cña nhµ n­íc t¹i c¸c DNNN hiÖn nay chØ chiÕm gÇn 1%. §iÒu nµy cho thÊy sè l­îng doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸ vµ sè vèn nhµ n­íc cæ phÇn ho¸ cån chiÕm tØ träng rÊt nhá, ch­a cã t¸c ®éng ®¸ng kÓ ®Õn viÖc c¬ cÊu l¹i vèn cña khu vùc DNNN. - VÒ ®æi míi ph­¬ng thøc qu¶n lý kinh tÕ vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh: v× trong c¬ cÊu tæ chøc cña c«ng ty cæ phÇn do cã Héi ®ång qu¶n trÞ vµ cao h¬n lµ §¹i héi cæ ®«ng nªn ho¹t ®éng tµi chÝnh cña doanh nghiÖp th­êng xuyªn ®­îc gi¸m s¸t. Lîi Ých cña doanh nghiÖp lu«n g¾n chÆt víi lîi Ých cña cæ ®«ng mµ cæ ®«ng cña nh­ng c«ng ty cæ phÇn nµy cã sè l­îng lín lµ ng­êi lao ®éng trong c«ng ty nªn hä lµ nh÷ng chñ nh©n thùc sù. Còng th«ng qua §¹i héi cæ ®«ng vµ héi ®ång qu¶n trÞ trÝ tuÖ tËp thÓ ®· ®­îc ph¸t huy, nhê ®ã mµ ph­¬ng thøc qu¶n lý kinh tÕ kh«ng ngõng ®­îc ®æi míi cho phï hîp víi t×nh h×nh biÕn ®éng cña nÒn kinh tÕ x· héi. (theo thèng kª cña Ban ®æi míi qu¶n lý Trung ¦¬ng, c¸c doanh nghiÖp sau khi cæ phÇn ho¸ ®Òu lµm ¨n cã hiÖu qu¶. Doanh thu, lîi nhuËn, nép ng©n s¸ch, tÝch luü vèn ®Òu t¨ng. + VÒ doanh thu: B×nh qu©n c¸c doanh nghiÖp ®Òu t¨ng gÊp 2 lÇn so víi tr­íc khi cæ phÇn ho¸. §iÓn h×nh lµ c«ng ty Cæ phÇn c¬ ®iÖn l¹nh ®· ph¸t triÓn v­ît bËc (Trong n¨m 1999, Doanh thu ®¹t 478 tØ ®ång, gÊp gÇn 4 lÇn so víi tr­íc khi cæ phÇn ho¸, C«ng ty cæ phÇn B«ng B¹ch TuyÕt (n¨m 1999, Doanh sè ®¹t 86 tû ®ång, gÊp 1,5 lÇn so víi tr­íc khi cæ phÇn ho¸. + VÒ lîi tøc cæ phÇn: B×nh qu©n ®¹t tõ 1 – 2%/th¸ng. Trong ®iÒu kiÖn n­íc ta ®ang ph¶i chÞu ¶nh h­ëng cña nh­ng cuéc khñng ho¶ng kinh tÕ khu vùc, sù c¹nh tranh khèc liÖt do toµn cÇu ho¸ vµ sù héi nhËp kinh tÕ mang l¹i th× møc ®é lîi tøc cæ phÇn nh­ v©y lµ tèt vµ ®­îc cæ ®«ng chÊp nhËn. + VÒ vèn: TÝnh b×nh qu©n th× sè l­îng vèn ®· t¨ng gÇn 2.5 lÇn so víi tr­íc khi cæ phÇn ho¸, trong ®ã næi bËt nhÊt lµ c«ng ty ChÕ biÕn hµng xuÊt khÈu Long An, tæng sè vèn t¨ng 5 lÇn. + VÒ nép ng©n s¸ch: T¨ng b×nh qu©n 2 lÇn so víi tr­íc khi cæ phÇn ho¸, trong ®ã ®iÓn h×nh lµ c«ng ty c¬ ®iÖn l¹nh TP Hå ChÝ Minh t¨ng gÊp 3 lÇn. + VÒ viÖc lµm vµ thu nhËp cho ng­êi lao ®éng: §©y lµ vÊn ®Ò khiÕn ng­êi lao ®éng hÕt søc b¨n kho¨n, lo l¾ng khi chuyÓn sang c«ng ty cæ phÇn bëi hä nghÜ r»ng khi ®¨ lµ doanh nghiÖp cæ phÇn, tµi s¶n trong doanh nghiÖp kh«ng cßn hoµn toµn cña Nhµ n­íc, c¸c «ng chñ míi lµ ng­êi n¾m trong tay ®a sè cæ phiÕu cña c«ng ty, hä cã thÓ chØ ch¹y theo lîi nhuËn, sa th¶i c«ng nh©n mµ kh«ng mét ®oµn thÓ nµo b¶o vÖ hä. Nh­ng trªn thùc tÕ, hÇu nh­ kh«ng cã mét c«ng ty cæ phÇn nµo sa th¶i v« lý c«ng nh©n, kh«ng nh÷ng thÕ thu nhËp vµ viÖc lµm cña hä lu«n æn ®Þnh vµ cã xu h­íng t¨ng lªn. Do lu«n lu«n ph¶i më réng s¶n xuÊt kinh doanh ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn l©u dµi nªn c¸c doanh nghiÖp nµy ®· t¹o thªm nhiÒu viÖc lµm, lao ®éng t¨ng b×nh qu©n 12%, thu nhËp cña ng­êi lao ®éng t¹i c¸c c«ng ty cæ phÇn t¨ng b×nh qu©n hµng n¨m gÇn 20% (ch­a kÓ cæ tøc). (N¨m 1999 thu nhËp cña c«ng nh©n viªn C«ng ty cæ phÇn §¹i lý liªn hiÖp vËn chuyÓn ®¹t 4tr ®ång/ng­êi/th¸ng, gÊp 3 lÇn so víi tr­íc khi cæ phÇn ho¸. §­îc lµm viÖc trong m«i tr­êng vµ c¬ chÕ míi ng­êi lao ®éng ®· thùc sù g¾n lîi Ých cña m×nh víi lîi Ých cña doanh nghiÖp; tù gi¸c, tæ chøc kû luËt, chñ ®éng s¸ng t¹o, tiÕt kiÖm... ®ã chÝnh lµ nh÷ng yÕu tè gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ s¶n xuÊt, mang l¹i lîi Ých thiÕt thùc cho b¶n th©n, c«ng ty, Nhµ n­íc vµ x· héi. Qua n¨m 2000, n¨m chuyÓn giao cña thiªn niªn kû ®· cã 692 DNNN ®­îc chuyÓn h×nh thøc së h÷u. Trong 3 n¨m tõ 2000-2002, ®· cã 1489/2000 DNNN thuéc diÖn ph¶i cæ phÇn ho¸ ®· ¸p dông cæ phÇn ho¸, ®a d¹ng së h÷u (63,5%). Cßn l¹i ¸p dông h×nh thøc hîp nhÊt vµo c¸c DN kh¸c lµ 16,7%: Gi¶i thÓ ph¸ s¶n lµ 6%; §¬n vÞ sù nghiÖp 2%. T¨ng vèn b×nh qu©n (quy m« DNNN) tõ 18.425 tû ®ång lªn 27117 tû ®ång; Gi¶m ®­îc 18,5% tæng nî vµ 21% sè nî Ng©n hµng. Bªn c¹nh ®ã cïng víi viÖc thiÕt lËp ®­îc mét hÖ thèng qu¶n lý míi chóng ta ®· cã thªm nh÷ng doanh nghiÖp cã kh¶ n¨ng c¹nh tranh cao. Tû träng DNNN chuyÓn sang cæ phÇn hãa ho¹t ®éng thùc sù cã hiÖu qu¶, cã kh¶ n¨ng ®øng v÷ng trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ thÕ giíi vµ khu vùc ®¹t 21% hiªn nay vµ phÊn ®Êu ®¹t 50% vµo n¨m 2003. Sè lao ®éng hiÖn ®ang lµm viÖc trong c¸c DNNN dù kiÕn cæ phÇn ho¸ trong 3 n¨m ®ã lµ 311977 ng­êi, b»ng 72,7% tæng sè lao ®éng trong c¸c doanh nghiÖp thuéc diÖn ph¶i x¾p xÕp l¹i vµ chØ chiÕm 1,9% tæng sè lao ®éng ®ang lµm viÖc t¹i gÇn 5300 DNNN hiÖn nay. VÒ quy m«, c¸c doanh nghiÖp thuéc diÖn s¾p xÕp l¹i nãi chung còng nh­ thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ nãi riªng ®a phÇn lµ doanh nghiÖp võa vµ nhá. Sè DNNN cã vèn d­íi 10 tû ®ång chiÕm 75% vµ thuéc nh÷ng nghµnh nhµ n­íc kh«ng cÇn n¾m gi÷ 3. Nh÷ng mÆt ch­a ®­îc vµ nguyªn nh©n Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét c«ng viÖc cßn kh¸ míi mÎ, phøc t¹p, v× vËy viÖc nghiªn cøu c¸c c¬ chÕ chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ cßn chËm ch¹p. C¸c v¨n b¶n ban hµnh cßn thiÕu ®ång bé, chång chÐo; Quy tr×nh triÓn khai phøc t¹p, cßn nhiÒu mÆt ch­a hîp lý. Nh­ c¸c v¨n b¶n ph¸p quy vÒ thùc hiÖn chñ tr­¬ng khèng chÕ tû lÖ mua cæ phÇn cña c¸c c¸n bé qu¶n lý vµ c¸ nh©n trong lÇn mua ®Çu tiªn ®· lµm gi¶m nhiÖt t×nh vµ niÒm tin cña ng­êi lao ®éng; C¸c thñ tôc ph¸p lý vÒ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ doanh nghiÖp, nhµ x­ëng ®Êt ®ai cßn r­êm rµ mÊt nhiÒu thêi gian, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c doanh nghiÖp thuéc c¸c Bé, Tæng c«ng ty 91. §ång thêi, trong mét thêi gian dµi chËm trÔ quy ®Þnh ph¹m vi c¸c DNNN ®­îc cæ phÇn ho¸, ch­a ®Ò ra môc tiªu cæ phÇn ho¸ hµng n¨m ®Ó phÊn ®Êu thùc hiÖn. Ch­a cã m«i tr­êng thËt sù b×nh ®¼ng gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ. Mét sè n¬i coi c«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp ngoµi quèc doanh nªn kh«ng ®­îc ­u ¸i nh­ DNNN. MÆt kh¸c do luËt c«ng ty tr­íc ®©y vµ luËt DNNN ®Òu ch­a quy ®Þnh râ vai trß qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi doanh nghiÖp ®a së h÷u cã vèn gãp cña Nhµ n­íc ®· dÉn ®Õn t×nh tr¹ng mçi n¬i vËn dông theo mét h×nh thøc riªng, kh«ng thèng nhÊt. VÒ nhËn thøc: Do cæ phÇn ho¸ ®ông ch¹m ®Õn lîi Ých, bao gåm c¶ lîi Ých côc bé cña nghµnh, ®¬n vÞ vµ c¶ lîi Ých c¸ nh©n, thªm n÷a lµ thãi quen tr× trÖ thÝch yªn æn, ng¹i thay ®æi nªn kh«ng Ýt c¸c Tæng C«ng ty ngÇn ng¹i chØ ®¹o triÓn khai thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ v× t©m lý e ng¹i r»ng khi mét c«ng ty thµnh viªn tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ tÝnh ®éc lËp sÏ cao h¬n, Ýt lÖ thuéc vµo Tæng C«ng ty h¬n. Còng cã nh÷ng ®¬n vÞ cã ®Ò ¸n tæng thÓ s¾p xÕp l¹i DNNN trong ph¹m vi qu¶n lý nh­ng l¹i kh«ng cã ch­¬ng tr×nh kÕ ho¹ch cô thÓ mµ viÖc triÓn khai chØ mang tÝnh chÊt h×nh thøc, ®èi phã. Ngay c¶ Ban chØ ®¹o cæ phÇn ho¸ T¦ kh«ng ®ñ thÈm quyÒn quyÕt ®Þnh trùc tiÕp c¸c ®Ò ¸n, kÕ ho¹ch cæ phÇn ho¸ c¸c DNNN, chØ cã nhiÖm vô h­íng dÉn, theo dâi, ®«n ®èc vµ gi¸m s¸t c¸c Bé, Ngµnh, ®Þa ph­¬ng thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ bªn c¹nh ®ã Ban chØ ®¹o cæ phÇn ho¸ c¸c cÊp l¹i cßn ph¶i kiªm nhiÖm nhiÒu viÖc nªn ch­a tËp trung ®­îc hÕt vµo c«ng t¸c chØ ®¹o dÉn ®Õn c«ng viÖc bÞ chËm trÔ kÐo dµi vµ kh«ng cã tÝnh hiÖu qu¶ cao. H¬n n÷a, viÖc tuyªn truyÒn qu¸n triÖt t­ t­ëng chØ ®¹o vÒ cæ phÇn ho¸ trong néi bé c¸c cÊp cã thÈm quyÒn, tíi c¸n bé c«ng nh©n viªn trong doanh nghiÖp ®­îc cæ phÇn ho¸, tíi ng­êi d©n cßn bÞ xem nhÑ, ®Æc biÖt lµ ë c¸c kh©u trung gian nh­ Së, Ban nghµnh, Tæng C«ng ty. Ch­a cã mét chÕ tµi cô thÓ ®èi víi viÖc chÊp hµnh chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸, thËm chÝ cã n¬i kh«ng triÓn khai còng kh«ng sao. Do ®ã ch­a t¹o ®­îc sù quan t©m vµ h­ëng øng tÝch cùc cña toµn x· héi ®èi víi chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ Ngoµi c¸c lý do trªn cßn cã mét nguyªn nh©n kh¸c, ®ã lµ c¨n bÖnh n»m ngay trong néi t¹i c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn ho¸. Tr­íc hÕt lµ t×nh tr¹ng tµi chÝnh nhËp nhÌm, nî ®äng d©y d­a, nhiÒu n¨m kh«ng quyÕt to¸n ®­îc. Gi¸ trÞ doanh nghiÖp còng lµ mét vÊn ®Ò v× hÇu hÕt c¸c DNNN, gi¸ trÞ ®­îc ph¶n ¸nh trªn sæ s¸ch kh¸c xa so víi gi¸ trÞ thùc cña doanh nghiÖp. Kh«ng Ýt ng­êi ®· khai th¸c triÖt ®Ó sù kh«ng râ rµng cña hÖ thèng tµi chÝnh doanh nghiÖp ®Ó m­u lîi cho b¶n th©n, chÝnh v× vËy mµ kh«ng ph¶i ai còng s½n sµng ch÷a trÞ c¨n bÖnh nµy. II. Mét sè gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸ vµ n©ng cao vai trß cña c¸c DNNN ®· ®­îc cæ phÇn ho¸. §Ó kh¾c phôc nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n g©y ¶nh h­ëng lµm chËm tíi qu¸ tr×nh cæ phÇn ho¸, ChÝnh phñ ®· nhÊn m¹nh c«ng t¸c cæ phÇn ho¸ vµ chuyÓn ®æi h×nh thøc së h÷u DNNN nãi chung ph¶i ®­îc ®Æt ë vÞ trÝ trung t©m trong lé tr×nh ®æi míi vµ s¾p xÕp l¹i DNNN. ChÝnh phñ ®· cã nh÷ng nh¾c nhë phª b×nh kÞp thêi trong viÖc triÓn khai thùc hiÖn cæ phÇn ho¸. TiÕp sau QuyÕt ®Þnh sè 51/2000/Q§-TTg, ngµy 7/7/2000, ChÝnh phñ ®· ban hµnh quyÕt ®Þnh sè 80/2000/Q§-TTg vÒ giao chØ tiªu cæ phÇn ho¸ vµ ®a d¹ng ho¸ h×nh thøc së h÷u doanh nghiÖp n¨m 2000. Qua ®©y, §¶ng vµ Nhµ n­íc ®· kh¼ng ®Þnh quan ®iÓm cæ phÇn ho¸ theo ®Þnh h­íng x· héi lµ: Cæ phÇn ho¸ lµ sù kÕt hîp gi÷a kinh tÕ nhµ n­íc vµ kinh tÕ t­ nh©n chø kh«ng ph¶i lµ t­ nh©n ho¸ hoµn toµn, h¬n n÷a Nhµ n­íc vÉn duy tr× h×nh thøc quèc doanh ®èi víi nh÷ng doanh nghiÖp ®Æc biÖt cã vai trß quan träng. §Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn cæ phÇn ho¸ theo môc tiªu ®· ®Þnh, trong thêi gian tíi chóng ta cÇn lµm tèt mét sè viÖc sau ®©y: Do trong cæ phÇn ho¸ còng cã t­ nh©n ho¸ nªn viÖc b¸n cæ phÇn cho c¸c c¸ nh©n lµ tÊt nhiªn, do ®ã cÇn quy ®Þnh tû lÖ cæ phÇn b¸n cho ng­êi n­íc ngoµi cho phï hîp ®Ó thu hót tèi ®a nguån lùc cho ph¸t triÓn kinh tÕ. C¸c cÊp c¸c nghµnh, c¸c DNNN cÇn qu¸n triÖt s©u s¾c vµ cã nh©n thøc ®Çy ®ñ, ®óng ®¾n vÒ chñ tr­¬ng, chÝnh s¸ch, c¸c gi¶i ph¸p ®æi míi vµ ph¸t triÓn doanh nghiÖp DNNN víi tiÕn tr×nh cô thÓ cho tõng n¨m cña ChÝnh phñ, tõ ®ã triÓn khai thùc hiÖn víi ph­¬ng ch©m tÝch cùc, v÷ng ch¾c, t¹o sù chuyÓn biÕn râ rÖt. Tuyªn truyÒn réng r·i trong nh©n d©n, tr­íc hÕt lµ trong c¸c DNNN vÒ c¸c chñ tr­¬ng cæ phÇn ho¸ víi nh÷ng söa ®æi bæ sung vÒ chÕ ®é khuyÕn khÝch t¹o sù t©m cña toµn x· héi víi chñ tr­¬ng quan träng. Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò lao ®éng, viÖc lµm cho ng­êi lao ®éng, tÝch cùc gi¶i quyÕt c¸c kho¶n nî cña doanh nghiÖp, t¹o tiÒn ®Ò cho viÖc thùc hiÖn thµnh c«ng ch­¬ng tr×nh cæ phÇn ho¸. Nghiªn cøu, söa ®æi, bæ sung, hoµn thiÖn, ban hµnh míi c¸c nghÞ ®Þnh vÒ cæ phÇn ho¸ ®Ó phï hîp víi yªu cÇu vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra trong cæ phÇn ho¸: tõ ®èi t­îng, chÝnh s¸ch ®èi víi doanh nghiÖp vµ ng­êi lao ®éng, ®ång thêi cÇn xem xÐt mèi quan hÖ, ®¶m b¶o sù c«ng b»ng x· héi, cã chÝnh s¸ch hç trî nh÷ng ng­êi cã thu nhËp thÊp, gi¶m bít sù ph©n ho¸ giµu nghÌo ChÝnh phñ giao nhiÖm vô vµ ph©n cÊp m¹nh mÏ cho c¸c bé, nghµnh T¦ vµ UBND tØnh, thµnh phè xö lý c¸c vÊn ®Ò cô thÓ n¶y sinh, gi¶i quyÕt nhanh c¸c yªu cÇu kh«ng ph¶i chê ®îi kÐo dµi. C¸c nghµnh, c¸c ®Þa ph­¬ng cÇn tiÕn hµnh ph©n lo¹i s¾p xÕp DNNN do m×nh quyÕt ®Þnh thµnh lËp, ph©n lo¹i thµnh: Tr­íc m¾t lµ mét sè Ýt c¸c DNNN cÇn gi÷ 100% vèn Nhµ n­íc hoÆc cã cæ phÇn chi phèi mµ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c kh«ng muèn ho¨c kh«ng cã kh¶ n¨ng ®Çu t­ vèn. C¸c DNNN cã vèn d­íi 1 tû ®ång lµm ¨n thua lç triÒn miªn th× cã thÓ cho thuª, s¸t nhËp, b¸n, giao cho c«ng nh©n sö dông hoÆc ph¸ s¶n. C¸c DNNN cßn l¹i kh«ng phô thuéc vµo qui m«, nghµnh nghÒ ®Òu thuéc diÖn cæ phÇn ho¸ víi b­íc ®i thÝch hîp C¸c bé nghµnh, tØnh thµnh phè ch­a thµnh lËp ban chØ ®¹o cæ phÇn ho¸ cÇn khÈn tr­¬ng thµnh lËp ngay nh­ c¸c v¨n b¶n h­íng dÉn cña T¦. Riªng mét sè bé vµ c¸c thµnh phè lín cã thµnh lËp ban chØ ®¹o cæ phÇn ho¸ ho¹t ®éng theo chÕ ®é chuyªn tr¸ch ®Ó gióp UBND thµnh phè vµ bé gi¶i quyÕt c¸c c«ng viÖc vÒ cæ phÇn ho¸ Hoµn thiÖn hÖ thèng LuËt Doanh nghiÖp vµ c¸c LuËt kh¸c cã liªn quan. CÇn qu¸n triÖt t­ t­ëng míi cña LuËt Doanh nghiÖp ®Õn c¸c c¬ quan chøc n¨ng ®Ó kÞp thêi n¾m b¾t vµ ho¹t ®éng ®­îc tèt h¬n TiÕp tôc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh CNH-H§H, n©ng cao chÊt l­îng ®µo t¹o ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý, tr×nh ®é d©n trÝ lµm c¬ së cho ph¸t triÓn cæ phÇn ho¸ KÕt luËn Cæ phÇn ho¸ DNNN lµ mét qu¸ tr×nh v« cïng khã kh¨n phøc t¹p v× nã ®ông ch¹m ®Õn rÊt nhiÒu vÊn ®Ò nh¹y c¶m, h¬n n÷a nã l¹i kh«ng cã con ®­êng chung nµo cho tÊt c¶ c¸c n­íc tiÕn hµnh cæ phÇn ho¸ DNNN. V× vËy, nh÷ng thµnh c«ng vµ nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm quý gi¸ mµ chóng ta thu ®­îc ®· kh¼ng ®Þnh cæ phÇn hãa lµ mét chñ tr­¬ng ®óng ®¾n cña §¶ng vµ nhµ n­íc. Qua h¬n 10 n¨m kÓ tõ ngµy thÝ ®iÓm cæ phÇn ho¸, nh÷ng kÕt qu¶ ®· dµnh ®­îc tõ ®ã t¹o ra niÒm tin cña d©n ®èi víi §¶ng, ®Ó tõ ®ã t¹o ra nh÷ng sù ®æi míi vÒ con ng­êi còng nh­ chÝnh s¸ch, høa hÑn mét t­¬ng lai t­¬i s¸ng cña ®Êt n­íc sau nµy Tuy nhiªn kh«ng chØ cã nh÷ng kÕt qu¶ tèt ®Ñp mµ c¶ nh÷ng thÊt b¹i, v­íng m¾c mµ chóng ta gÆp ph¶i còng kh«ng Ýt. Nh­ng tin ch¾c r»ng cïng víi quyÕt t©m cña §¶ng, ChÝnh phñ vµ sù ñng hé cña toµn d©n th× chÝnh s¸ch cæ phÇn ho¸ DNNN nhÊt ®Þnh sÏ thµnh c«ng vµ hÖ thèng DNNN ®· ®­îc cæ phÇn ho¸ sÏ kh¼ng ®Þnh ®­îc vai trß vµ vÞ trÝ cña m×nh trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng XHCN.