Đề tài Cơ sở lý luận triết học của chiến lược công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

LỜI MỞ ĐẦU Như chúng ta đã biết hiện nay nền kinh tế thế giới đang diễn ra một cách sôi động và các quốc gia trên thế giới cũng đang nhanh chóng thực hiện các chiến lược nhằm đưa nền kinh tế nước mình phát triển đi lên. Muốn vậy các nước không còn con đường nào khác là phải thực hiện Công nghiệp hóa, hiện đại hóa (CNH,HĐH). Do vậy vấn đề CNH,HĐH là một vấn đề chung, mang tính toàn cầu và được mọi người quan tâm nghiên cứu. Việt Nam chúng ta đi lên chủ nghĩa xã hội từ một nước nông nghiệp lạc hậu, lại bị chiến tranh xâm lược tàn phá nặng nề, cần phải nhanh chóng vươn lên, nắm bắt cơ hội, vượt qua thử thách, phát triển nhanh và bền vững để hội nhập khu vực và thế giới. Muốn tiếp tục phát huy những thành tích đã đạt được đồng thời khắc phục yếu kém, đẩy lùi nguy cơ tụt hậu kinh tế sớm đưa đất nước ra khỏi tình trạng một nước nghèo, cải thiện đời sống người dân, tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh, củng cố vững chắc độc lập và chủ quyền quốc gia, tạo điều kiện cho lực lượng sản xuất ra đời phù hợp với quan hệ sản xuất mới thì không còn con đường nào khác là chúng ta phải đẩy mạnh quá trình CNH,HĐH. Chính vì vậy, tại đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII, Đảng ta đã khẳng định: Tiếp tục sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh CNH,HĐH vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng dân chủ, văn minh, vững bước đi lên xã hội chủ nghĩa là nhiệm vụ trung tâm trong thời kì quá độ. Để góp phần nghiên cứu về chiến lược CNH,HĐH, trong khuôn khổ bài viết này em xin đề cập tới “Cơ sở lý luận triết học của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội”. Em rất mong sự góp ý của thầy cô và các bạn. I. Chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ 1. Mục tiêu của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam a. Mục tiêu của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam: - Như chúng ta đã biết, Việt Nam hiện nay vẫn đang ở tình trạng là một nước nghèo, lạc hậu, chúng ta không còn con đường phát triển nào khác ngoài con đường CNH,HĐH. Để nhanh chóng thoát khỏi tình trạng đó, để tránh khỏi nguy cơ tụt hậu nhanh, xa hơn so với các nước trong khu vực và đưa nước ta mau chóng đạt tới trình độ của một nước phát triển, chúng ta cần đẩy mạnh CNH,HĐH đất nước với tư cách là “một cuộc cách mạng toàn diện và sâu sắc trong tất cả các lĩnh vực đời sống của xã hội”.Ý thức rõ đó là con đường tất yếu khách quan, tại đại hội Đảng lần thứ VIII, Đảng ta đã xác định mục tiêu của sự nghiệp cao cả đó là: “Xây dựng nước ta trở thành một nước công nghiệp có cơ sở vật chất - kĩ thuật hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ, phù hợp với quá trình phát triển của lực lượng sản xuất, đời sống vật chất và tinh thần cao, quốc phòng, an ninh vững chắc, dân giàu nước mạnh, xã hội công bằng văn minh”. [Văn kiện đại hội đại biểu toàn quôc lần thứ VIII] Theo tinh thần của văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII của Đảng cộng sản Việt Nam, chúng ta phải ra sức phấn đấu đến năm 2020 về cơ bản, nước ta trở thành nước công nghiệp. - Để thực hiện mục tiêu tổng quát trên, trong mỗi giai đoạn phát triển của nền kinh tế, CNH,HĐH cần thực hiện được những mục tiêu nhất định. Cụ thể là trước mắt chúng ta cần tập trung đẩy mạnh CNH,HĐH nông thôn. Tiếp tục phát triển và đưa nông, lâm, ngư nghiệp lên một trình độ mới bằng ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ, nhất là công nghệ sinh học, đẩy mạnh thủy lợi hoá, cơ giới hoá, điện khí hoá, quy hoạch sử dụng đất hợp lý, đổi mới cây trồng, vật nuôi, tăng giá trị thu được trên một diện tích, giải quyết tốt vấn đề tiêu thụ hàng hóa. Đầu tư nhiều hơn cho phát triển kết cấu hạ tầng, kinh tế xã hội ở nông thôn. Phát triển công nghiệp, dịch vụ, các ngành nghề đa dạng, chú trọng công nghiệp chế biến, cơ khí phục vụ nông nghiệp, các làng nghề, chuyển một bộ phận quan trọng lao động nông nghiệp sang các khu vực công nghiệp và dịch vụ, tạo nhiều việc làm mới, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, cải thiện đời sống nông dân và dân cư ở nông thôn. b. Quan điểm của Đảng ta về chiến lược CNH,HĐH: - CNH,HĐH phải đảm bảo giữ vững độc lập tự chủ đi đôi với mở rộng hợp tác quốc tế, đa phương hoá, đa dạng hoá quan hệ kinh tế quốc tế đối ngoại. Dựa vào nguồn lực trong nước là chính đi đôi với tranh thủ tối đa nguồn lực bên ngoài trên cơ sở xây dựng một nền kinh tế mở, hội nhập với khu vực và thế giới, hướng mạnh về xuất khẩu đồng thời thay thế nhập khẩu bằng những sản phẩm trong nước có hiệu quả. - CNH,HĐH là sự nghiệp của toàn dân, của mọi thành phần kinh tế trong đó thành phần kinh tế nhà nước là chủ đạo. - Lấy việc phát huy nguồn nhân lực con người làm yếu tố cơ bản cho việc phát triển nhanh và bền vững. Tăng trưởng kinh tế gắn với đời sống nhân dân, phát triển văn hoá giáo dục, thực hiện tiến bộ công bằng xã hội. - Khoa học và công nghệ là động lực của CNH,HĐH, kết hợp công nghiệp truyền thống với công nghiệp hiện đại. Tranh thủ đi nhanh vào công nghiệp hiện đại ở những khâu quyết định. - Lấy hiệu quả kinh tế - xã hội làm tiêu chuẩn cơ bản để xác định phương án phát triển, lựa chọn dự án đầu tư và công nghệ. Đầu tư chiều sâu để khai thác tối đa năng lực sản xuất hiện có. - Kết hợp chặt chẽ và toàn diện phát triển kinh tế với cúng cố, tăng cường nền quốc phòng - an ninh của đất nước. 2. Nội dung của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ a. Nội dung lâu dài của chiến lược CNH,HĐH: - Phát triển lực lượng sản xuất - cơ sở vật chất kỹ thuật của chủ nghĩa xã hội - trên cơ sở thực hiện cơ khí hoá nền sản xuất xã hội và áp dụng những thành tựu khoa học - công nghệ hiện đại. Quá trình CNH,HĐH trước hết là quá trình cải biến lao động thủ công, lạc hậu thành lao động sử dụng máy móc, tức là phải cơ khí hoá nền kinh tế quốc dân. Đó là bước chuyển đổi rất căn bản từ nền kinh tế nông nghiệp sang nền kinh tế công nghiệp. Đi liền với cơ khí hoá là điện khí hoá và tự động hoá sản xuất từng bước và trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Sự nghiệp CNH,HĐH đòi hỏi phải xây dựng và phát triển mạnh mẽ các ngành công nghiệp, trong đó then chốt là ngành chế tạo tư liệu sản xuất. Đồng thời, mục tiêu của CNH,HĐH còn là sử dụng kỹ thuật, công nghệ ngày càng tiên tiến, hiện đại nhằm đạt được năng suất cao. Tất cả những điều đó chỉ có thể thực hiện được trên cơ sở một nền khoa học - công nghệ phát triển đến một trình độ nhất định. Khi mà nền khoa học của thế giới đang có sự phát triển như vũ bão, khoa học đã trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp, khi mà công nghệ đã trở thành nhân tố quyết định chất lượng sản phẩm, chi phí sản xuất…thì khoa học- công nghệ phải là động lực của CNH,HĐH. Bởi vậy phát triển khoa học-công nghệ cần chú ý tới những vấn đề sau: Thứ nhất, phải xác định được phương hướng đúng đắn chó sự phát triển khoa học - công nghệ. Phương hướng chung cho sự phát triển khoa học - công nghệ ở nước ta hiện nay là: Phát huy những lợi thế của đất nước, tận dụng mọi khả năng để đạt được trình độ công nghệ tiên tiến, đặc biệt là công nghệ thông tin và công nghệ sinh học, tranh thủ ứng dụng ngày càng nhiều hơn, ở mức cao hơn và phổ biến nhiều hơn những thành tựu mới về khoa học vè công nghệ, từng bước phát triển kinh tế tri thức. Thứ hai, phải tạo dựng được những điều kiện cần thiết cho sự phát triển khoa học - công nghệ. Việc xác định những phương hướng đúng cho sự phát triển khoa học - công nghệ là cần thiết nhưng chưa đủ, mà khoa học-công nghệ còn phát triển khi được đảm bảo những diều kiện kinh tế-xã hội cần thiết, đó là đội ngũ cán bộ khoa học - công nghệ có số lương đủ lớn chất lượng cao, đầu tư ở mức cần thiết, các chính sách kinh tế xã hội phù hợp… Trong quá trình CNH,HĐH, người lao động - lực lượng sản xuất thứ nhất - không những phải được nâng cao trình độ văn hoá và khoa học - công nghệ mà còn phải được trang bị cơ sở vật chất - kỹ thuật tiên tiến. Họ vừa là kết quả của sự phát triển lực lượng sản xuất, vừa tạo ra sự phát triển đó. - Chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng hiện đại hoá hợp lý và hiệu quả. Quá trình CNH,HĐH cũng là quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Cơ cấu của nền kinh tế quốc dân bao gồm các ngành kinh tế, các vùng kinh tế, các thành phần kinh tế… và mối quan hệ hữu cơ giữa chúng. Trong cơ cấu của nền kinh tế, cơ cấu các ngành kinh tế là quan trọng nhất, quyết định các hình thức cơ cấu kinh tế khác. Cơ cấu kinh tế hợp lý là điều kiện để nền kinh tế tăng trưởng, phát triển. Vì vậy CNH,HĐH đòi hỏi phải xây dựng cơ cấu kinh tế hợp lý hiện đại. Cơ cấu kinh tế hợp lý trong một nền kinh tế thị trường hiện tại đòi hỏi công - nông nghiệp - dịch vụ phát triển mạnh mẽ, hợp lý và đồng bộ. Mạng lưới dịch vụ với tư cách là một ngành kinh tế phát triển mới có thể phục vụ tốt cho sự phát triển mạnh mẽ các ngành công nghiệp và nông nghiệp. Ở nước ta, kể từ đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI đến nay, dưới ánh sáng của đường lối đổi mới, việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế đã đạt được những thành tựu quan trọng. Thông qua cách mạng khoa học - công nghệ và phân công lại lao động với những tính quy luật vốn có của nó, thích ứng với điều kiện nước ta, Đảng ta đã xác định dược một cơ cấu kinh tế hợp lý mà “bộ xương” của nó là cơ cấu kinh tế công - nông nghiệp - dịch vụ gắn với phân công và hợp tác quốc tế sâu rộng. Mục tiêu phấn đấu của nước ta đến năm 2010 là tỷ trọng GDP của nông nghiệp là 16-17% , công nghiệp 40-41%, dịch vụ 42-43%. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nước ta trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội được thực hiện theo phương châm: Kết hợp công nghệ với nhiều trình độ, tranh thủ công nghệ mũi nhọn - tiên tiến vừa tận dụng được nguồn lao động dồi dào, vừa cho phép rút ngắn khoảng cách lạc hậu, vừa phù hợp với nguồn vốn có hạn trong nước, lấy quy mô vừa và nhỏ là chủ yếu, có tính quy mô lớn nhưng phải là quy mô hợp lý và có điều kiện giữ được tốc độ tăng trưởng hợp lý tạo ra sự cân đối giữa các ngành, các lĩnh vực kinh tế và các vùng trong ngành kinh tế… Chuyển dịch cơ cấu kinh tế ở nước ta trong những năm trước mắt cần thực hiện theo định hướng chung sau đây: Chuyển dịch cơ cấu kinh tế, cơ cấu đầu tư trên cơ sở phát huy các thế mạnh và các lợi thế so sánh của đất nước, tăng sức mạnh cạnh tranh, gắn với nhu cầu thị trường trong nước và ngoài nước, nhu cầu đời sống nhân dân và quốc phòng - an ninh. Tạo thêm sức mua của thị trưòng trong nước, mở rộng thị trường ngoài nước và đẩy mạnh xuất khẩu. - Thiết lập quan hệ sản xuất phù hợp theo định hướng xã hội chủ nghĩa. CNH,HĐH ở nước ta nhằm mục tiêu xây dựng chủ nghĩa xã hội. Do đó CNH,HĐH không chỉ là phát triển lực lượng sản xuất mà còn là quá trình thiết lập và hoàn thiện quan hệ sản xuất phù hợp theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Theo quy luật quan hệ sản xuất phải phù hợp với tính chất và trình độ của lực lượng sản xuất, bất kỳ sự thay đổi nào của quan hệ sản xuất đều là kết quả tất yếu của sự phát triển lực lượng sản xuất. CNH,HĐH không chỉ là phát triển mạnh lực lượng sản xuất, mà còn khơi dậy và khai thác mọi tiềm năng kinh tế, mọi nguồn lực để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. b. Nội dung CNH,HĐH trong những năm trước mắt: - Đặc biệt coi trọng CNH,HĐH nông nghiệp và nông thôn. Phát triển toàn diện nông, lâm, ngư nghiệp gần với công nghiệp chế biến nông, lâm, thuỷ sản nhằm khai thác có hiệu quả tiềm năng đa dạng của nông, lâm, ngư nghiệp, bảo đảm vững chắc yêu cầu an toàn lương thực cho xã hội; tạo nguồn nguyên liệu có khối lượng lớn, chất lượng cao, giá thành hạ, đủ tiêu chuẩn đáp ứng yêu cầu của công nghiệp chế biến; tăng giá trị và khối lượng hàng xuất khẩu; tăng thêm việc làm và thu nhập cho người lao động; phân công lại lao đông xã hội, hình thành các điểm công nghiệp gắn liền với đô thị hoá tại chỗ, mở mang thị trường sản phẩm và dịch vụ cho công nghiệp. Để thực hiện nhiệm vụ CNH,HĐH nông nghiệp và nông thôn cần phải chú trọng đến các vấn đề thuỷ lợi hóa, áp dụng công nghệ tiến bộ, nhất là công nghệ sinh học, cơ giới hoá, điện khí hoá; phát triển mạnh công, thương nghiệp, dịch vụ, du lịch…; tăng cường xây dựng kết cấu hạ tầng… - Phát triển công nghiệp. Hướng ưu tiên phát triển công nghiệp là: các ngành chế biến lương thực- thực phẩm, sản xuất hàng tiêu dùng, hàng xuất khẩu, công nghiệp điện tử và công nghệ thông tin. Xây dựng có chọn lọc một số cơ sở công nghiệp nặng trong những ngành trọng yếu mà nhu cầu đòi hỏi bức bách và có điều kiện về vốn, công nghệ, thị trường để phát huy tác dụng nhanh và có hiệu quả (năng lượng - nhiên liệu, vật liệu xây dựng, cơ khí chế tạo, đóng và sửa chữa tàu thuỷ, luyện kim, hoá chất). - Cải tạo mở rộng, nâng cấp và xây dựng mới có trọng điểm kết cấu hạ tầng vật chất của nền kinh tế. Trong cơ chế thị trường, kết cấu hạ tầng có vai trò hết sức quan trọng đối với sự phát triển của sản xuất, kinh doanh và đời sống của dân cư. Từ một nền kinh tế nghèo nàn, lạc hậu đi lên chủ nghĩa xã hội, kết cấu ở hạ tầng của nền kinh tế nước ta hết sức thấp kém, không đáp ứng được yêu cầu của nền sản xuất kinh doanh và của đời sống dân cư. Do vậy, trong những năm trước mắt, việc xây dựng kất cấu hạ tầng của nền kinh tế được coi là một nội dung của CNH,HĐH. Do khả năng tài chính có hạn, trong những năm trước mắt, việc xây dựng kết cấu hạ tầng phải tập trung vào khâu cải tạo, mở rộng, nâng cấp.Việc xây dựng mới chỉ có mức độ và phải tập trung vào những khâu trọng điểm, có ý nghĩa quan trọng đối với nền kinh tế hoặc vùng kinh tế. Có như vậy mới tạo điều kiện cho mở rộng đầu tư phát triển, thu hút vốn đầu tư từ bên ngoài. - Phát triển nhanh du lịch, các ngành dịch vụ. Phát triển nhanh du lịch và các ngành dịch vụ như: hàng không, hàng hải, bưu chính - viễn thông, tài chính, ngân hàng, kiểm toán, bảo hiểm, pháp lý, thương mại… Trước hết nhằm đáp ứng nhu cầu về dịch vụ của nhân dân. Mức thu nhập, mức sống càng cao, nhu cầu về các loại dịch vụ trực tiếp góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân. Phát triển dịch vụ còn nhằm nâng cao hiệu quả của sản xuất kinh doanh. Trong cơ chế thị trường, hiệu quả của các doanh nghiệp tuỳ thuộc vào rất nhiều yếu tố: Doanh nghiệp có đủ vốn kinh doanh không? Thông tin cho doanh nghiệp có kịp thời, đầy đủ và chính xác hay không? Hàng hoá sản xuất có bán được không? Nhanh hay chậm?... Do đó, sự phát triển của các ngành ngân hàng, thông tin bưu điện, thương mại, giao thông vận tải… trực tiếp quyết định hiệu quả của các ngành sán xuất vật liệu, kinh doanh. Sự phát triển của ngành du lịch, một mặt cho phép khai thác các tiềm năng du lịch, tăng thu nhập, tạo việc làm cho dân cư… Mặt khác, sự phát triển của ngành du lịch còn góp phần mở rộng giao lưu, phát triển kinh tế đối ngoại, mở cửa nền kinh tế. Bởi vậy, phát triển nhanh ngành du lịch, dịch vụ được coi là một nội dung của CNH,HĐH ở nước ta trong những năm trước mắt. - Phát triển hợp lý các vùng lãnh thổ. Chuyển dịch cơ cấu kinh tế vùng, lãnh thổ trên cơ sở khai thác triệt để các lợi thế, tiềm năng của từng vùng, liên kết hỗ trợ nhau, làm cho tất cả các vùng cùng nhau phát triển. Trong những năm trước mắt phải tập trung thích đáng nguồn lực cho các lĩnh vực, các địa bàn trọng điểm có điều kiện sớm đưa lại hiệu quả cao, đồng thời phải hỗ trợ cho những nơi khó khăn, đẩy mạnh hợp tác phát triển, bảo đảm cho các vùng, các lãnh thổ và các thành phần dân cư đều có lợi và đều được hưởng thành quả của sự tăng trưỏng kinh tế. Kết hợp phát triển và quản lý theo ngành với phát triển và quản lý theo lãnh thổ. Về phương hướng phát triển các vùng lãnh thổ ở nước ta trong thời gian tới, Đảng Cộng sản Việt Nam xác định, phát huy vai trò của các vùng kinh tế trọng điểm có mức tăng trưởng cao, tích luỹ lớn; đồng thời tạo điều kiện phát triển các vùng khác trên cơ sở phát huy thế mạnh của từng vùng, liên kết với trọng điểm tạo mức tăng trưởng khá. Quan tâm phát triển kinh tế - xã hội gắn với tăng cường quốc phòng - an ninh ở các vùng miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo, chú trọng các vùng Tây Nguyên, Tây Bắc, Tây Nam. Có chính sách hỗ trợ nhiều hơn cho các vung khó khăn để phát triển kết cấu hạ tầng, nguồn nhân lực, nâng cao dân trí, xoá đói giảm nghèo đưa các vùng này vượt qua tình trạng kém phát triển. - Mở rộng và nâng cao hiệu qủa kinh tế đối ngoại. Trong nền kinh tế toàn cầu hoá, mở cửa nền kinh tế là cần thiết với tất cả các nước. Do đó, CNH,HĐH không thể thành công nếu không mở cửa nền kinh tế. Sau thời kỳ khá dài đóng cửa, hiện nay, mở cửa nền kinh tế là nhu cầu cấp bách đối với nền kinh tế nước ta, là một nội dung của CNH,HĐH ở nước ta trong những năm trước mắt. Chính vì vậy, cần phải chủ động hội nhập kinh tế quốc tế theo lộ trình phù hợp với điều kiện nước ta và bảo đảm thực hiện những cam kết trong quan hệ song phương và đa phương như AFTA, APEC, hiệp định thương mại Việt - Mỹ, tiến tới gia nhập WTO… Trong việc mở cửa, hội nhập, phải đẩy mạnh xuất khẩu, coi xuất khẩu là hướng ưu tiên và là trọng điểm. Chuyển hướng chiến lược, xây dựng nền kinh tế mở đòi hỏi phải điều chỉnh cơ cấu kinh tế vừa hội nhập khu vực, vừa hội nhập toàn cầu. 3. Những giải pháp thực hiện thắng lợi sự nghiệp CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ CNH,HĐH là một cuộc cải biến cách mạng từ xã hội nông nghiệp trở thành xã hội công nghiệp. Đó cũng là cuôc cải biến cách mạng trên mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Vì vậy, để triển khai thuận lợi và thực hiện thành công sự nghiệp này đòi hỏi chúng ta phải có những giải pháp cần thiết sau: a. Huy động vốn và sử dụng vốn có hiệu quả: CNH,HĐH đòi hỏi nguồn vốn rất to lớn. Do đó, mở rộng quy mô huy động và sử dụng có hiệu quả các nguồn vốn là một điều kiện quan trọng để CNH,HĐH thành công. Vốn để CNH,HĐH có hai nguồn: Nguồn vốn trong nước và nước ngoài. Nguồn vốn trong nước được tích luỹ từ nội bộ nền Kinh tế Quốc dân dựa trên cơ sở hiệu quả sản xuất là lao động thặng dư của người lao động thuộc tất cả các thành phần Kinh tế. Nguồn vốn trong nước giữ vai trò quyết định vì đó là nhân tố bên trong đảm bảo cho việc xây dựng nền kinh tế độc lập, tự chủ. Tiến lên CNXH từ một nền kinh tế nghèo nàn lạc hậu làm cho việc tích luỹ vốn từ nội bộ rất khó khăn đặc biệt trong thời kỳ đầu. Vì vậy cần phải tận dụng mọi khả năng để thu hút nguồn vốn từ bên ngoài. Ngoài ra cần sử dụng vốn thích hợp dể mang lại hiệu quả cao nhất. b. Đào tạo nguồn nhân lực: Để triển khai những ý tưởng cho CNH,HĐH trước mắt cũng như lâu dài phải tính đến yếu tố hàng đầu là phát triển nguồn nhân lực. Cần phải chú trọng vấn đề phát triển giáo dục vì nó là nền tảng của chất lượng nguồn nhân lực. Đi đôi với việc đào tạo bồi dưỡng là phải bố trí sử dụng các nguồn nhân lực. Ngoài ra, người lao động phải đảm bảo dinh dưỡng, phát triển y tế, cải thiện môi trường sống… Nhằm chăm sóc tốt sức khỏe cho người lao động. c. Phát triển khoa học và công nghệ: Khoa học và công nghệ được xác định là động lực của CNH,HĐH. Khoa học công nghệ có vai trò quyết định lợi thế cạnh tranh và tốc độ phát triển kinh tế nói chung, CNH,HĐH nói riêng của các quốc gia. Là một nước học và công nghệ thích ứng với đòi hỏi của sự nghiệp quá độ lên XHCN, muốn tiến hành CNH,HĐH thành công ở nước ta thì phải xây dựng một tiềm lực khoa CNH,HĐH. d. Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại: Trong xu thế toàn cầu hoá, quan hệ kinh tế đối ngoại càng phát triển và có hiệu quả bao nhiêu thì sự nghiệp CNH,HĐH càng được tiến hành thuận lợi và càng thành công nhanh chóng bấy nhiêu. Ngày nay cuộc cách mạng khoa học công nghệ cùng với xu thế toàn cầu hoá kinh tế đã và đang tạo mối liên hệ và sự tuỳ thuộc lẫn nhau giữa các nền kinh tế của các Quốc gia. Do đó việc mở rộng quan hệ kinh tế giữa nước ta với các nước khác trở thành một tất yếu kinh tế, tạo ra khả năng và điều kiện để các nước chậm phát triển tranh thủ vốn kỹ thuật công nghệ, kinh nghiệm tổ chức quản lý… để đẩy nhanh sự nghiệp CNH,HĐH đất nước. e. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của nhà nước: Đây là tiền đề quyết định thắng lợi của sự nghiệp CNH,HĐH ở nước ta. Công cuộc CNH,HĐH đất nước từ bản thân nó đã là một cuộc đấu tranh gian khổ của nhân dân ta. Đặt trong sự nghiệp chung của toàn Đảng, toàn dân trong giai đoạn cách mạng mới, đấu tranh trong các mặt kinh tế, chính trị, văn hoá, xã hội… cho độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội thì công cuộc CNH,HĐH đất nước càng là một cuộc đấu tranh cách mạng lâu dài, gian khổ và phức tạp. Dĩ nhiên CNH,HĐH là sự nghiệp của toàn dân thế nhưng CNH,HĐH là sự nghiệp mang tính tự giác, sự nghiệp đó phải do một Đảng cộng sản tiên phong, dày dạn kinh nghiệm chiến đấu, biết tự đổi mới không ngừng lãnh đạo và một nhà nước của dân do dân và vì dân, trong sạch, vững mạnh và có hiệu lực quản lý thì CNH,HĐH đất nước - nhiệm vụ trung tâm của thời ký quá độ lên chủ nghĩa xã hội ở nước ta - mới có thể hoàn thành. Nhà nước có chức năng quản lý kinh tế - xã hội, nhà nước ta có sứ mệnh tổ chức thực hiện đường lối công nghiệp hoá của Đảng cộng sản Việt Nam thông qua việc thực thi cơ chế, chính sách và điều hành các hoạt động kinh tế - xã hội nhằm thực hiện các mục tiêu của CNH,HĐH mà Đảng đã đề ra. Có thể nói rằng thành công của sự nghiệp CNH,HĐH trực tiếp phụ thuộc vào vai trò quản lý kinh tế - xã hội của nhà nước. II. Cơ sở lý luận triết học của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội. Tại đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII, Đảng cộng sản Việt Nam đã xác định: CNH,HĐH là quá trình chuyển đổi căn bản toàn diện các hoạt động sản xuất kinh doanh, dịch vụ và quản lý kinh tế - xã hội từ sử dụng sức lao động thủ công là chính sang sử dụng một cách phổ biến sức lao động cùng với công nghệ, phương tiện và phương pháp tiên tiến hiện đại dựa trên sự phát triển của công nghiệp và tiến bộ khoa học - công nghệ tạo ra năng suất lao động cao. 1. Tính tất yếu khách quan của CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ Để có được một xã hội như ngày nay không phải tự nhiên mà có mà nó là một quá trình tích lũy về lượng ngay từ khi con người xuất hiện. Xã hội như ngày nay là kết quả của quy luật phát triển tự do vận động của con người trong xã hội. Ngay nay các nước đã và đang cố gắng rất nhiều trong cuộc cạnh tranh chạy đua về kinh tế. Thể hiện là cac chính sách, đường lối phát triển kinh tế ngày càng toàn diện hơn, về các mặt quan hệ sản xuất, lực lượng sản xuất, nền văn hóa và con người của xã hội đó. CNH,HĐH chính là con đường và bước đi tất yếu để tạo ra cơ sở kỹ thuật cho nền sản xuất hiện đại. Xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền sản xuất lớn, hiện đại cũng là quy luật chung phổ biến đối với các nước. Tuy nhiên, tùy từng nước khác nhau, do xuất phát điểm khác nhau, mục tiêu phát triển không giống nhau nên cách thức tiến hành xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền sản xuất lớn, hiện đại không giống nhau. Đối với những nước có nền kinh tế kém phát triển như nước ta hiện nay, với nền sản xuất nhỏ, lao động thủ công là chủ yếu, thì CNH,HĐH là quá trình mang tính tất yếu khách quan để tồn tại và phát triển, nhằm tạo ra cơ sở vật chất kỹ thuật cho nền sản xuất hiện đại. Vậy CNH,HĐH là xu hướng mang tính quy luật của các nước đi từ nền sản xuất nhỏ lên nền sản xuất lớn. 2. Cơ sở lý luận triết học của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ Theo quan niệm của các nhà sáng lập ra chủ nghĩa duy vật lịch sử thì trong quá trính sản xuất vật chất của con người đã hình thành nên “mối quan hệ song trùng”. Đó là một mặt con người quan hệ với giới tự nhiên nhằm biến đổi giới tự nhiên cho phù hợp với nhu cầu tồn tại và phát triển của con người. Quan hệ này được biểu hiện ở lực lượng sản xuất. Mặt khác đó là mối quan hệ giữa người và người trong quá trình tiến hành sản xuất. Quan hệ này được biểu hiện ở quan hệ sản xuất. Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai mặt của phương thức sản xuất, chúng tồn tại không tách rời nhau, tác động qua lại lẫn nhau một cách biện chứng. Mỗi một xã hội được đặc trưng bằng một phương thức sản xuất nhất định. Phương thức sản xuất đó đóng vai trò quyết định đối với tất cả các mặt của đời sống xã hội: Kinh tế, xã hội, văn hóa… Và lịch sử xã hội loài người là lịch sử phát triển kế tiếp nhau của các phương thức sản xuất, phương thức sản xuất cũ lạc hậu tất yếu sẽ được thay thế bằng phương thức sản xuất mới tiến bộ hơn. Trong mỗi phương thức sản xuất thì lực lượng sản xuất đóng vai trò quyết định. Lực lượng sản xuất chắng những thể hiện năng lực thực tiễn của con người trong quá trình cải tạo tự nhiên nhằm tạo ra của cải vật chất thỏa mãn sự tồn tại và phát triển của con người mà nó còn làm thay đổi mối quan hệ giữa người và người trong quá trình sản xuất, làm thay đổi các mối quan hệ xã hội . Trong các yếu tố của lực lượng sản xuất, “lực lượng sản xuất hàng đầu của toàn thể nhân loại là công nhân, người lao động”. Chính người lao động là chủ thể của quá trình lao động sản xuất, với sức mạnh và kỹ năng lao động của mình, sử dụng tư liệu lao động, trước hết là công cụ lao động, tác động vào đối tượng lao động để sản xuất ra của cải vật chất. Cùng với quá trình lao động sản xuất, sức mạnh và kỹ năng lao động của con người ngày càng được tăng lên, đặc biệt là trí tuệ của con người không ngừng phát triển, hàm lượng trí tuệ của lao động ngày càng cao. Cùng với người lao động, công cụ lao động cũng là một yếu tố cơ bản của lực lượng sản xuất, đóng vai trò quyết định trong tư liệu sản xuất. Công cụ lao động là do con người sáng tạo ra, là “sức mạnh của tri thức đã được vật thể hóa”, nó làm tăng sức mạnh của con người trong quá trình lao động sản xuất. Cùng với quá trình tích lũy kinh nghiệm, với những phát minh và sáng chế kỹ thuật, công cụ lao động không ngừng được cải biến và hoàn thiện. Đặc biệt trong thời đại ngày nay CNH,HĐH đất nước và đời sống xã hội không thể không dựa trên nền tảng vững chắc của khoa học và công nghệ hiện đại. Hơn 100 năm trước đây, C.Mác đã từng nói: “Theo đà phát triển của đại công nghiệp, việc tạo ra của cải thực sự trở nên ít phụ thuộc vào thời gian lao động và vào số lượng lao động đã hao phí hơn là vào những tác nhân được đưa vào vận động trong suốt thời gian lao động và bản thân những tác nhân đến lượt mình (Hiệu suất to lớn của chúng) lại tuyệt đối không tương ứng với thời gian lao động trực tiếp cần thiết để sản xuất ra chúng, mà nói đúng hơn, chúng phụ thuộc vào trình độ chung của khoa học và vào bước tiến bộ của kỹ thuật hay là việc sự dụng khoa học ấy vào sản xuất… đến một trình độ nào đó, tri thức xã hội phố biến thành lực lượng sản xuất trực tiếp”. [C.Mác và Ph.Anghen: toàn tập] Mặt khác, lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất là hai mặt của phương thức sản xuất. Chúng tồn tại không tách rời nhau, tác động qua lại lẫn nhau một cách biện chứng, tạo thành quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Đây chính là quy luật cơ bản nhất cho sự vận động và phát triển của xã hội. Sự vận động và phát triển của lực lượng sản xuất quyết định và làm thay đổi quan hệ sản xuất cho phù hợp với nó. Khi một phương thức sản xuất ra đời, khi đó quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất. Sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là một trạng thái mà trong đó quan hệ sản xuất là “hình thức phát triển” của lực lượng sản xuất. Trong trạng thái đó, tất cả các mặt của quan hệ sản xuất đều “tạo địa bàn đầy đủ” cho lực lượng sản xuất phát triển. Điều đó có nghĩa là nó tạo điều kiện sử dụng và kết hợp một cách tối ưu giữa người lao động với tư liệu sản xuất và do đó lực lượng sản xuất có cơ sở để phát triển hết khả năng của nó. Lực lượng sản xuất quyết định quan hệ sản xuất nhưng quan hệ sản xuất cũng có tính độc lập tương đối và tác động trở lại sự phát triển của lực lượng sản xuất. Quan hệ sản xuất quy định mục đích của sản xuất, tác động đến thái độ của con người trong lao động sản xuất, đến tổ chức phân công lao động xã hội, đến phát triển và ứng dụng khoa học công nghệ… Do đó tác động đến sự phát triển của lực lượng sản xuất. Vì vậy quy luật quan hệ sản xuất phù hợp với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất là quy luật phổ biến tác động trong toàn bộ tiến trình lịch sử nhân loại. Xã hội loài người đã phát triển và trải qua nhiều hình thái kinh tế - xã hội nối tiếp nhau. Hình thái kinh tế xã hội là một hệ thống, trong đó, các mặt không ngừng tác động qua lại lẫn nhau tạo thành các quy luật vận động phát triển khách quan của xã hội. Đó là quy luật về sự phù hợp của quan hệ sản xuất với trình độ phát triển của lực lượng sản xuất, quy luật cở sở hạ tầng quyết định kiến trúc thượng tầng và các quy luật xã hội khác. Chính sự tác động của các quy luật khách quan đó mà các hình thái kinh tế xã hội phát triển từ thấp đến cao. Nguồn gốc sâu xa của sự vận động phát triển của xã hội là ở sự phát triển của lực lượng sản xuất. Chính sự phát triển của lực lượng sản xuất đã làm thay đổi quan hệ sản xuất. Đến lượt mình, quan hệ sản xuất thay đổi sẽ làm cho kiến trúc thượng tầng thay đổi theo và do đó mà hình thái kinh tế - xã hội cũ cũng được thay thế bằng hình thái kinh tế - xã hội mới cao hơn, tiến bộ hơn. Vì vậy Mác đã đưa ra kết luận: “Xã hội loài người phát triển trải qua nhiều giai đoạn mà sự phát triển đó là sự vận động theo hướng tiến lên của các hình thái kinh tế - xã hội mà sự thay thế hình thái kinh tế xã hội này bằng hình thái kinh tế - xã hội khác cao hơn mà gốc rễ sâu xa của nó là sự phát triển không ngừng của lực lượng sản xuất” và sự phát triển của các hình thái kinh tế xã hội là một quá trình lịch sử tự nhiên diễn ra một cách khách quan. Sự tác động của các quy luật khách quan làm cho các hình thái kinh tế xã hội phát triển thay thế nhau từ thấp đến cao - đó là con đường phát triển chung của nhân loại. Song con đường phát triển của mỗi dân tộc không chỉ bị chi phối bởi các quy luật chung mà còn bị tác động bởi các điều kiện tự nhiên, chính trị, truyền thống văn hóa… Chính vì vậy lịch sử phát triển của nhân loại hết sức phong phú đa dạng. Có những dân tộc lần lượt trải qua các hình thái kinh tế - xã hội từ thấp đến cao nhưng cũng có những dân tộc bỏ qua một hay một số hình thái kinh tế - xã hội nào đó. Tuy nhiên việc bỏ qua đó cũng diễn ra theo một quá trình lịch sử - tự nhiên không phải theo ý muốn chủ quan. Những tư tưởng cơ bản đó có trong học thuyết Mác về hình thái kinh tế- xã hội chính là cơ sở lý luận cho phép chúng ta khẳng định sự nghiệp CNH,HĐH theo hướng xã hội chủ nghĩa ở nước ta là phù hợp với quy luật khách quan trong quá trình phát triển của dân tộc ta. Ngày nay trên phạm vi toàn thế giới CNH,HĐH vẫn được coi là phương hướng chủ đạo, là con đường tất yếu phải trải qua của các nước đang phát triển. Đối với nước ta, khi những tư tưởng cơ bản trong học thuyết Mác về hình thái kinh tế - xã hội được nhận thức lại một cách sâu sắc với tư cách là cơ sở lý luận vững chắc cho công cuộc đổi mới đất nước thì chúng ta phải đẩy mạnh sự nghiệp này trên tất cả mọi lĩnh vực đời sống xã hội nhằm nhanh chóng tạo ra lực lượng sản xuất hiện đại do chế độ xã hội mới. Ở đây “ công nghiệp hóa thực chất là xây dựng cơ sở vật chất kỹ thuật cho chủ nghĩa xã hội đó không chỉ đơn giản là tăng thêm tốc độ và tỷ trọng của sản xuất công nghiệp trong nền kinh tế mà còn là quá trình chuyển dịch cơ cấu gắn với đổi mới cơ bản về công nghệ, tạo nền tảng cho tăng trưởng nhanh, hiệu quả cao và lâu bền trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân. Đồng thời, công nghiệp hóa phải đi đôi với hiện đại hóa, kết hợp những bước tiến tuần tự về công nghệ với việc tranh thủ những cơ hội đi tắt, đón đầu, hình thành những mũi nhọn phát triển theo trình độ tiên tiến của khoa học - công nghệ thế giới” [Văn kiện hội nghị đại biểu hội nghị toàn quốc giữa nhiệm kỳ khóa VII]. Mặt khác chúng ta phải chú trọng xây dựng và phát triển nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, vận hành theo cơ chế thị trường có định hướng xã hội chủ nghĩa. Đây là hai nhiệm vụ được thực hiện đồng thời tác động, thúc đẩy, hỗ trợ lẫn nhau phát triển. Bởi lẽ “nếu CNH,HĐH tạo nên lực lượng sản xuất cần thiết cho chế độ mới, thì việc phát triển kinh tế hàng hóa nhiều thành phần chính là xây dựng hệ thống quan hệ sản xuất phù hợp”. Như vậy, từ quan điểm của Mac về hình thái kinh tế - xã hội với tư cách là sự thống nhất biện chứng giữa lực lượng sản xuất và quan hệ sản cuất, cơ sở hạ tầng và kiền trúc thượng tầng, chúng ta hoàn toàn có đủ cơ sở lý luận để xây dựng nội dung chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ. KẾT LUẬN: Sự nghiệp CNH,HĐH ở Việt Nam là một tất yếu của lịch sử. Nó là một cuộc cách mạng toàn diện, sâu sắc và triệt để tác động sâu xa đến tất cả các lĩnh vực đời sống xã hội. Quá trình thực hiện CNH,HĐH là nhằm mục tiêu biến nước ta thành một nước công nghiệp, cơ sở vật chất hiện đại, cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất tiến bộ phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất, nguồn lực con người được phát huy, mực sống vật chất và tinh thần được nâng cao, quốc phòng, an ninh vững chắc, dân giàu, nước mạnh, xã hội công bằng văn minh. Đối với nước ta, quá trình CNH gắn chặt với HĐH, nó làm cho xã hội chuyển từ xã hội truyền thống sang xã hội hiện đại, làm biến đổi căn bản bộ mặt của xã hội trên tất cả các lĩnh vực kinh tế chính trị xã hội… Quá trình CNH,HĐH ở Việt Nam mới chỉ là bước đầu song những thành tựu mà nền kinh tế Việt Nam đã đạt được cũng rất đáng khích lệ. Qua đề tài nghiên cứu này, em thấy được vị trí và cai trò to lớn cảu CNH,HĐH đối vói các nước trên thế giới, đặc biệt là đối với Việt Nam. Việc Đảng và Nhà nước ta chọn con đường tiến hành CNH,HĐH là hết sức đúng đắn. Bằng sự thông minh, sáng tạo, cần cù, chịu khó của người dân Việt Nam chúng ta hoàn toàn có thể tin tưởng trong một tương lai không xa Việt Nam sẽ cất cánh trở thành “con rồng Châu á” và hoàn thành sự nghiệp CNH,HĐH đất nước đưa Việt Nam sánh vai cùng các cường quốc năm châu như điều mà Bác Hồ kính yêu hằng mong ước. CNH,HĐH là một vấn đề hết sức rộng lớn, vì vậy, trong bài viết không thể tránh khỏi những thiếu sót và hạn chế. Em rất mong sự góp ý của thầy cô và các bạn. Cuối cùng em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành của mình đối với thầy giáo đã hướng dẫn và định hướng cho em thực hiện đề tài một cách khoa học và nghiêm túc. Danh mục tài liệu tham khảo - Giáo trình triết học Mác - Lênin (Nhà xuất bản chính trị quốc gia). - Giáo trình Kinh tế chính trị Mác - Lênin (Nhà xuất bản chính trị quốc gia). - Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VII ( Nhà xuất bản chính trị quốc gia). - Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII ( Nhà xuất bản chính trị quốc gia). - Văn kiện đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ IX ( Nhà xuất bản chính trị quốc gia). - CNH,HĐH nông nghiệp, nông thôn, một số vấn đề lý luận và thực tiễn (Nhà xuất bản chính trị quốc gia). - Tạp chí “triết học” số 11 (162) tháng 11- 2004. - Tạp chí Đảng cộng sản số 9, 10, 11 (2004) MỤC LỤC Trang Lời mở đầu…………………………………………………………………..1 I. Chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ………………...2 1. Mục tiêu của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam………………………...2 a. Mục tiêu của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam……………………...….2 b. Quan điểm của Đảng ta về chiến lược CNH,HĐH…………………….....3 2. Nội dung của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ……………………………………………………...….3 a. Nội dung lâu dài của chiến lược CNH,HĐH ……………………………..3 b. Nội dung CNH,HĐH trong những năm trước mắt………………………..6 3. Những giải pháp thực hiện thắng lợi CNH,HĐH ở Việt Nam trong Thời kỳ quá độ……………………………………………..9 a. Huy động và sử dụng vốn có hiệu quả…………………………………..10 b. Đào tạo nguồn nhân lực……………………………………………….…10 c. Phát triển khoa học và công nghệ………………………………………..10 d. Mở rộng quan hệ kinh tế đối ngoại………………………….…………..11 e. Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và quản lý của Nhà nước...…………11 II. Cơ sở lý luận triết học của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội………………....….12 1. Tính tất yếu khách quan của CNH, HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ………………………………………………………..12 2. Cơ sở lý luận triết học của chiến lược CNH,HĐH ở Việt Nam trong thời kỳ quá độ…………………………………………...13 Kết luận……………………………………………………………….……18 Danh mục tài liệu tham khảo…………………………………….…………19