MỤC LỤC
LỜI NÓI ĐẦU
CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CHUNG VỀ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ
VÀ CÁC CÔNG CỤ CỦA NÓ
1. Tổng quan về chính sách tiền tệ
1.1. Vai trò của ngân hàng trung ương đối với chính sách tiền tệ 2
1.2. Mục tiêu của chính sách tiền tệ 3
2. Các công cụ chính sách tiền tệ và ưu nhược điểm của nó
2.1. Các công cụ trực tiếp 4
2.2. Các công cụ gián tiếp 5
3. Kinh nghiệm về các chính sách tiền tệ trên thế giới 8
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG ĐIỀU HÀNH CHÍNH SÁCH
TIỀN TỆ Ở VIỆT NAM
1. Bối cảnh chung
2. Chính sách tiền tệ ở Việt Nam qua các giai đoạn
2.1. Giai đoạn 1986 - 1988 11
2.2. Giai đoạn 1989 - 1991 11
2.3. Giai đoạn 1992 - 1995 12
2.3. Giai đọan 1996 - 2000 13
3. Những hạn chế trong sử dụng công cụ chính sách tiền tệ ở Việt Nam
CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO HIỆU QUẢ SỬ DỤNG
CÔNG CỤ CHÍNH SÁCH TIỀN TỆ
1.Chuyển đổi công cụ chính sách tiền tệ từ trực tiếp sang gián tiếp
2.Phát triển thị trường tiền tệ
3.Cải cách hệ thống ngân hàng
3.1. Cải cách đối với ngân hàng trung ương 20
3.2. Cải cách đối với NHTM 21
4.Các điều kiện khác 22
KẾT LUẬN
Tài liệu tham khảo
26 trang |
Chia sẻ: maiphuongtl | Lượt xem: 1557 | Lượt tải: 0
Bạn đang xem trước 20 trang tài liệu Đề tài Công cụ chính sách tiền tệ , thực trạng điều hành và giải pháp nâng cao hiệu quả ở Việt Nam, để xem tài liệu hoàn chỉnh bạn click vào nút DOWNLOAD ở trên
Lêi nãi ®Çu
KÓ tõ khi thùc hiÖn chÝnh s¸ch më cöa, chuyÓn nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang ho¹t ®éng theo c¬ chÕ thÞ trêng, toµn bé hÖ thèng tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña ng©n hµng ViÖt Nam ®· ®îc ®æi míi s©u s¾c vµ ®· ®¹t ®îc nh÷ng kÕt qu¶ bíc ®Çu ®¸ng khÝch lÖ. Nhê ®æi míi toµn diÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ ho¹ch ®Þnh ®Õn chØ ®¹o thùc hiÖn, b»ng viÖc sö dông c¸c gi¶i ph¸p t×nh thÕ m¹nh d¹n lóc ®Çu, ®Õn sö dông cã hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l¹m ph¸t ®· ®îc ®Èy lïi vµ kiÒm chÕ ë møc thÊp; yªu cÇu æn ®Þnh tiÒn tÖ bíc ®Çu ®îc thùc hiÖn, gãp phÇn thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ, phôc vô ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ nhiÒu thµnh phÇn vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng, theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa.
Tuy nhiªn trong viÖc vËn hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chóng ta cßn gÆp nhiÒu trë ng¹i tríc hÕt lµ sù am hiÓu vÒ mét ph¬ng ph¸p ®iÒu hµnh míi cßn nhiÒu h¹n chÕ trong khi nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi cßn thiÕu nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ theo nghÜa gèc cña mçi c«ng cô. V× vËy, viÖc lùa chän gi¶i ph¸p nµo ®Ó x©y dùng vµ ®iÒu hµh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia cã hiÖu qu¶ nhÊt vÉn cßn lµ mét Èn sè vµ ch¾c ch¾n cã nh÷ng bÊt cËp lµ ®iÒu khã tr¸nh khái.
Bµi viÕt nµy tËp trung ph©n tÝch néi dung c¸c c«ng cô, thùc tr¹ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam trong thêi gian qua, kinh nghiÖm thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn thÕ giíi vµ mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Ch¬ng 1
Lý luËn chung vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô cña nã
1. Tæng quan vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
1.1. Vai trß cña ng©n hµng trung ¬ng ®èi víi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
LÞch sö ra ®êi NHT¦ ë c¸c níc trªn thÕ giíi kh«ng hoµn toµn gièng nhau. §iÒu ®ã tuú thuéc vµo t×nh h×nh kinh tÕ, chÝnh trÞ vµ hoµn c¶nh lÞch sö cña mçi níc. Song lý do t¬ng ®èi phæ biÕn lµ xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu can thiÖp cña Nhµ níc vµo lÜnh vùc tiÒn tÖ, t×n dông vµ ng©n hµng. Dï víi tªn gäi kh¸c nhau (NHT¦, NHNN, HÖ thèng dù tr÷ lªn bang...), nhng tÊt c¶ chóng ®Òu cã chung mét tÝnh chÊt lµ c¬ quan trong bé m¸y qu¶n lý Nhµ níc, ®éc quyÒn ph¸t hµnh tiÒn, thùc hiÖn nhiÖm vô c¬ b¶n lµ æn ®Þnh gi¸ trÞ tiÒn tÖ, thiÕt lËp trËt tù, b¶o d¶m sù ho¹t ®éng an toµn vµ æn ®Þnh vµ hiÖu qu¶ cña toµn bé hÖ thèng ng©n hµng nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m« cña mçi ®Êt níc.
Ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ nhiÖm vô trung t©m, lµ “linh hån” cña NHT¦ trong lÜnh vùc tiÒn tÖ. §iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦ trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng mang tÝnh chÊt ®iÒu tiÕt vÜ m«, híng c¸c tæ chøc tÝn dông vµo thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®ång thêi vÉn ®¶m b¶o tÝnh tù chñ trong ho¹t ®éng kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông. NHT¦ thêng kh«ng can thiÖp vµ kh«ng ra lÖnh trùc tiÕp vµo c¸c quyÕt ®Þnh t¸c nghiÖp cña c¸c tæ chøc tÝn dông mµ chñ yÕu sö dông c¸c biÖn ph¸p t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Ó ®iÒu chØnh m«i trêng vµ c¸c ®iÒu kiÖn kinh doanh cña c¸c tæ chøc tÝn dông nh: kh¶ n¨ng thanh to¸n, mÆt b»ng l·i suÊt, khèi lîng tiÒn cung øng, tû gi¸... ®Ó th«ng qua ®ã ®¹t tèi môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
§Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, NHT¦ ph¶i h×nh thµnh vµ sö dông hÖ thèng c«ng cô cña nã. §Æc ®iÓm cña c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ t¹o cho NHT¦ kh¶ n¨ng t¸c ®éng cã hiÖu lùc ®Õn c¸c yÕu tè tiÒn ®Ò buéc c¸c tæ chøc tÝn dông ph¶i tù ®iÒu chØnh ho¹t ®éng cña m×nh theo híng chØ ®¹o cña NHT¦ nhng vÉn ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù chñ trong kinh doanh còng nh sù b×nh ®¼ng trong m«i trêng c¹nh tranh gi÷a c¸c ng©n hµng.
1.2. Môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ tæng hoµ c¸c ph¬ng thøc mµ Ng©n hµng Trung ¬ng (NHT¦) th«ng qua c¸c hoat ®éng cña m×nh t¸c ®éng ®Õn khèi lîng tiÒn tÖ trong lu th«ng nh»m phôc vô cho môc tiªu kinh tÕ x· héi cña ®Êt níc trong mét thêi k× nhÊt ®Þnh
Trong tõng hoµn c¶nh cô thÓ, ®åi víi tõng quèc gia th× viÖc ®Ò ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c biÖt. XÐt vÒ mÆt tæng thÓ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña c¸c quèc gia trªn thÕ giíi híng vµo c¸c môc tiªu chñ yÕu lµ:
· §¶m b¶o t¨ng trëng kinh tÕ thùc tÕ. §©y lµ môc tiªu quan träng nhÊt, môc tiªu bao trïm ®Ó gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu kh¸c.
· Híng tíi viÖc æn ®Þnh gi¸ c¶ vµ æn ®Þnh tiÒn tÖ.
· T¹o viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp.
· C©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ gãp phÇn nhiÒu vµo viÖc thùc hiÖn c¸c môc tiªu trªn l¹i m©u thuÉn nhau. cô thÓ chØ cã thÓ ®¹t ®îc mét môc tiªu khi chÊp nhËn sù c¾t gi¶m nhÊt ®Þnh ®èi víi môc tiªu khac. Ch¼ng h¹n muèn kiÒm chÕ l¹m ph¸t th× sÏ ph¶i chÊp nhËn n¹n thÊt nghiÖp t¨ng lªn... V× vËy tuú theo viÖc híng vµo môc tiªu nµo lµ chÝnh mµ ngêi ta cã thÓ coi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch æn ®Þnh gi¸ c¶, chÝnh s¸ch t¹o viÖc lµm, chÝnh s¸ch c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n hay chÝnh s¸ch t¨ng trëng kinh tÕ.
§Ó ®¹t ®îc nh÷ng môc tiªu cuèi cïng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ NHT¦ ph¶i x¸c ®Þnh c¸c môc tiªu trung gian. Bëi lÏ NHT¦ sö dông c¸c môc tiªu trung gian ®Ó cã thÓ xÐt ®o¸n nhanh chãng ®îc t×nh h×nh ho¹t ®éng cña m×nh phôc vô cho c¸c môc tiªu cuèi cïng, h¬n lµ chê cho ®Õn khi thÊy ®îc kÕt qu¶ cuèi cïng cña c¸c môc tiªu ®ã. Môc tiªu trung gian lµ ®iÒu tiÕt cung tiÒn th«ng qua chi phèi dßng tiÒn chu chuyÓn vµ khèi lîng tiÒn.
XÐt cho cïng NHT¦ cã thÓ thùc thi hai lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp víi t×nh h×nh thùc tiÔn cña nÒn kinh tÕ
· ChÝnh s¸ch më réng tiÒn tÖ: lµ viÖc cung øng thªm tiÒn cho nÒn kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t ph¸t triÓn s¶n xu¸t t¹o c«ng ¨n viÖc lµm.
· ChÝnh s¸ch th¾t chÆt tiÒn tÖ: lµ viÖc gi¶m cung øng tiÒn cho nÒn kinh tÕ nh»m khuyÕn khÝch ®Çu t, ng¨n chÆn sù ph¸t triÓn qu¸ ®µ cña nÒn kinh tÕ vµ kiÒm chÕ l¹m ph¸t.
2. C¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ u nhîc ®iÓm cña nã
§Ó viÖc nghiªn cøu vµ ph©n tÝch thuËn lîi chóng ta chia c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thµnh c¸c c«ng cô trùc tiÕp vµ c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp.
2.1. C¸c c«ng cô trùc tiÕp
2.1.1. L·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay
NHT¦ cã thÓ qui ®Þnh khung l·i suÊt tiÒn göi vµ cho vay trªn thÞ trêng nhng th«ng qua c¬ chÕ ®iÒu chØnh cung cÇu tiÒn tÖ. NÕu l·i suÊt tiÒn göi cao sÏ thu hót ®îc nhiÒu tiÒn göi lµm t¨ng nguån vèn vay., ngîc l¹i sÏ lµm gi¶m kh¶ n¨ng më réng kinh doanh tÝn dông. Khi muèn t¨ng khèi l¬ng cho vay, NHT¦ gi¶m møc l·i suÊt cho vay ®Ó kÝch thÝch c¸c nhµ ®Çu t vay vèn, khi cÇn h¹n chÕ ®Çu t NHT¦ sÏ Ên ®Þnh møc l·i suÊt cao.
Tuy nhiªn biÖn ph¸p nµy lµm cho c¸c NHTM mÊt tÝnh chñ ®éng, linh ho¹t trong kinh doanh. MÆt kh¸c nã dÔ dÉn ®Õn t×nh tr¹ng ø ®äng vèn ë Ng©n hµng nhng l¹i thiÕu vèn ®Çu t. BiÖn ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ gióp Ng©n hµng lùa chän nh÷ng dù ¸n kinh tÕ tèi u ®Ó cho vay, nhng nã còng lµm cho tÝnh linh ho¹t cña thÞ trêng tiÒn tÖ bÞ suy gi¶m. Ngµy nay biÖn ph¸p nµy Ýt ®îc sö dông ë c¸c níc theo c¬ chÕ thÞ trêng bëi trong c¬ chÕ thÞ trêng l·i suÊt rÊt nh¹y c¶m víi ®Çu t, nã ph¶i ®îc vËn ®éng theo quan hÖ cung cÇu vèn trªn thÞ trêng.
2.1.2. H¹n møc tÝn dông
§©y lµ mét biÖn ph¸p m¹nh, cã hiÖu lùc ®¸ng kÓ. Thùc chÊt biÖn ph¸p nµy cho phÐp NHT¦ Ên ®Þnh tríc khèi lîng tÝn dông ph¶i cung cÊp cho nÒn kinh tÕ trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh vµ sau ®ã t×m ®êng ®Ó ®a nã vµo trong nÒn kinh tÕ. Khi NHT¦ x¸c ®Þnh h¹n møc tÝn dông th× c¨n cø vµo c¸c chØ tiªu nh tèc ®é t¨ng trëng kinh tÕ; biÕn ®éng cña chØ sè gi¸ c¶; biÕn ®éng cña tû gi¸; tû lÖ thÊt nghiÖp trong nÒn kinh tÕ; béi chi ng©n s¸ch. H¹n møc tÝn dông sÏ ®Æc biÖt ph¸t huy t¸c dông trong nÒn kinh tÕ cã l¹m ph¸t. Song trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cung cÇu tÝn dông biÕn ®æi kh«ng ngõng, biÖn ph¸p nµy chØ ®îc ¸p dông mét c¸ch h¹n chÕ khi t×nh huèng yªu cÇu.
BiÖn ph¸p nµy béc lé kh¸ nhiÒu nhîc ®iÓm. nã triÖt tiªu ®éng lùc c¹nh tranh gi÷a c¸c NHTM, cã tÝnh chÊt ®¸nh ®ång c¸c ho¹t ®éng tèt vµ ho¹t ®éng yÕu. Trong thùc tÕ, doanh sè cho vay hoÆc tån t¹i d nî cña c¸c NHTM th«ng thêng thÊp h¬n h¹n møc tÝn dông v× cã NHTM huy ®éng vèn tèt th× sö dông hÕt h¹n møc tÝn dông cßn nh÷ng ng©n hµng ho¹t ®éng yÕu kÐm th× kh«ng sö dông hÕt h¹n møc nµy, ®Æc biÖt khi hÖ thèng ng©n hµng ho¹t ®éng cha tèt th× con sè thùc tÕ cho vay cña NHTM kh¸c nhiªï so víi con sè dù kiÕn, tõ ®ã kh«ng ph¸t huy ®îc vai trß qu¶n lý cña NHT¦. BiÖn ph¸p nµy cã thÓ lµm sai lÖch c¬ cÊu ®Çu t trong nÒn kinh tÕ bëi víi h¹n møc tÝn dông ®îc NHT¦ qui ®Þnh th× c¸c NHTM sÏ t×m ®Õn dù ¸n ®Çu t lín, nh÷ng lÜnh vùc ®µu t dÔ sinh lîi nhuËn g©y ra khã kh¨n vèn trong c¸c doanh nghiÖp nhá.
2.2. C¸c c«ng cô gi¸n tiÕp
2.2.1. Dù tr÷ b¾t buéc
Dù tr÷ b¾t buéc lµ kho¶n tiÒn göi cña c¸c NHTM ë NHT¦, møc tiÒn göi nµy do ph¸p luËt qui ®Þnh b»ng mét tû lÖ nhÊt ®Þnh so víi c¸c kho¶n nî cña ng©n hµng. Th«ng qua viÖc thay ®æi møc dù tr÷ b¾t buéc NHT¦ t¸c ®éng tíi viÖc cung cÊp tiÒn tÖ cho nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÕu NHT¦ t¨ng tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc lªn th× kh¶ n¨ng tÝn dông cña NHTM sÏ gi¶m xuèng. MÆt kh¸c, ®Ó bï l¹i phÇn l·i suÊt ®ã (do quü tiÒn göi NHT¦ kh«ng ®îc tÝnh l·i) c¸c ng©n hµng ph¶i t¨ng l·i suÊt tÝn dông do vËy møc tÝn dông cung øng cho nÒn kinh tÕ sÏ gi¶m xuèng. ViÖc t¨ng lªn hay gi¶m xuèng quü dù tr÷ b¾t buéc sÏ lµm gi¶m hoÆc t¨ng l¬ng tiÒn cung øng cho nÒn kinh tÕ qua c¬ chÕ t¹o tiÒn cña hÖ thèng ng©n hµng. V× vËy ®ã lµ mét c«ng cô tiÒm tµng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Ngoµi ra dù tr÷ b¾t buéc cßn ®¶m b¶o viÖc thanh to¸n thêng xuyªn cña c¸c NHTM.
§iÓm lîi chÝnh cña c«ng cô nµy lµ nã t¸c ®éng ®Õn tÊt c¶ c¸c ng©n hµng nh nhau vµ cã t¸c dông ®©ú quyÒn lùc ®Õn cung øng tiÒn tÖ. Tuy nhiªn khi dù tr÷ b¾t buéc kh«ng ®îc tr¶ l¹i, chóng t¬ng ®¬ng víi mét kho¶n thuÕ vµ cã thÓ dÉn ®Õn hiÖn tîng phi trung gian ho¸. MÆt kh¸c dù tr÷ b¾t buéc thiÕu tÝnh mÒm dÎo bëi sÏ rÊt vÊt v¶ ®Ó thùc hiÖn ®îc nh÷ng thay ®æi nhá trong cung øng tiÒn tÖ b»ng c¸ch thay ®æi dù tr÷ b¾t buéc. Mét ®iÓm bÊt lîi kh¸c n÷a cña viÖc sö dông dù tr÷ b¾t buéc ®Ó kiÓm so¸t viÖc cung øng tiÒn tÖ lµ viÖc t¨ng dù tr÷ b¾t buéc cãi thÓ g©y ¶nh hëng xÊu ®Õn kh¶ n¨ng thanh kho¶n cña c¸c NHTM, g©y ra t×nh tr¹ng kh«ng æn ®Þnh cho c¸c ng©n hµnh. ChÝnh v× vËy c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc thêng kh«ng ®îc khuyÕn khÝch vµ Ýt ®îc sö dông.
2.2.2. L·i suÊt chiÕt khÊu
ChÝnh s¸ch l·i suÊt chiÕt khÊu lµ chÝnh s¸ch NHT¦ cho c¸c NHTM vay díi nhiÒu h×nh thøc t¸i chiÐt khÊu tøc lµ h×nh thøc NHT¦ t¸i cÊp vèn cho c¸c NHTM. Khi NHT¦ n©ng l·i suÊt chiÕt khÊu tøc lµ h¹n chÕ cho vay ®èi víi c¸c NHTM, kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c ng©n hµng gi¶m lîng tiÒn göi gi¶m ®ång nghÜa víi viÖc lîng tiÒn cung øng gi¶m. Ngîc l¹i khi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu gi¶m, c¸c ng©n hµng kinh doanh sÏ cã kh¶ n¨ng bµnh tríng tÝn dông do ®îc lîi trong viÖc vay vèn cña NHT¦, bëi vËy NHTM s½n sµng h¹ l·i suÊt khi cho c¸c doanh nghiÖp vay, kÝch thÝch ®Çu t vµ s¶n lîng.
BiÖn ph¸p nµy cã u ®iÓm lµ viÖc vay mîn ®îc thùc hiÖn trªn nh÷ng giÊy tê cã gi¸ nªn thêi h¹n vay mîn t¬ng ®èi râ rµng, viÖc hoµn tr¶ nî t¬ng ®èi ch¾c ch¾n, tiÒn vay vËn ®éng phï hîp víi sù vËn ®éng cña qui luËt cung cÇu thÞ trêng. nã còng gióp NHT¦ thùc hiÖn ngêi vay cuèi cïng nh»m tr¸nh khái nh÷ng cuéc sôp ®æ tµi chÝnh. ChiÕt khÊu lµ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ ®Æc biÖt ®Ó cung cÊp dù tr÷ cho hÖ thèng ng©n hµng trong qu¸ tr×nh x¶y ra mét cuéc khñng ho¶ng ng©n hµng bëi v× dù tr÷ lËp tøc ®îc ®iÒu ®Õn c¸c ng©n hµng nµo cÇn thªm dù tr÷ h¬n c¶. ChÝnh s¸ch chiÕt khÊu cã t¸c dông th«ng b¸o ý ®Þnh cña NHT¦ vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong t¬ng lai.
ViÖc sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ Ýt ®îc khuyÕn c¸o, v× nã cã hai nhîc ®iÓm chÝnh sau: thø nhÊt, ë vµo nghiÖp vô nµy NHT¦ ë vµo thÕ bÞ ®éng, NHT¦ cã thÓ thay ®æi l·i suÊt t¸i chiÕt khÊu nhng kh«ng thÓ b¾t c¸c NHTM ph¶i ®i vay; thø hai khi MHT¦ Ên ®Þng møc l·i suÊt chiÕt khÊu t¹i mét møc ®Æc biÖt nµo ®Êy sÏ x¶y ra nh÷ng biÕn ®éng lín trong kho¶ng c¸ch gi÷a l·i suÊt chiÕt khÊu vµ l·i suÊt thÞ trêng v× l·i suÊt vay thay ®æi, dÉn ®Õn nh÷ng thay ®æi ngoµi ý ®Þnh trong khèi lîng cho vay chiÕt khÊu vµ do ®ã trong cung øng tiÒn tÖ, NHT¦ khã cã thÓ ®¶o ngîc nh÷ng thay ®æi trong l·i suÊt chiÕt khÊu.
2.2.3. NghiÖp vô thÞ trêng më
Thùc chÊt cña ho¹t ®éng nµy lµ viÖc NHT¦ mua vµ b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ (nh cæ phiÕu, tr¸i kho¸n, c«ng tr¸i...) trªn thÞ trêng tiÒn tÖ vµ trong chõng mùc h¹n chÕ nhÊt ®Þnh c¶ trªn thÞ trêng vèn. B»ng viÖc b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ cho c¸c NHTM víi l·i suÊt hÊp dÉn, NHT¦ thu håi tiÒn tõ lu th«ng lµm gi¶m lîng tiÒn cung øng, ®ång thêi kh¶ n¨ng cho vay cña c¸c NHTM còng gi¶m vµ gi¸ trÞ tÝn dông t¨ng lªn. Ngîc l¹i, b»ng viÖc mua c¸c giÊy tê cã gi¸, NHT¦ cung cÊp tiÒn cho c¸c NHTM ®Ó cho vay, lµm gia t¨ng lîng tiÒn cung øng trªn thÞ trêng. §iÒu quan träng ë ®©y lµ thêi h¹n cu¶ c¸c giÊy tê cã gi¸. ViÖc mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ ng¾n h¹n chñ yÕu nh»m môc ®Ých c©n b»ng giao ®éng cña tû lÖ l·i suÊt trªn thÞ trêng tiÒn tÖ, trong khi ®ã mua b¸n c¸c giÊy tê cã gi¸ dµi h¹n cã ¶nh hëng râ rÖt tíi kh¶ n¨ng thanh to¸n cña c¸c NHTM.
§©y ®îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× nã cã nh÷ng u ®iÓm h¬n h¼n so víi c¸c c«ng cô kh¸c:
· Ph¸t sinh theo ý tëng chñ ®¹o cña NHT¦ trong ®ã NHT¦ hoµn toµn kiÓm so¸t ®îc khèi lîng giao dÞch.
· Lµ c«ng cô linh ho¹t gióp NHT¦ lu«n lu«n thay ®æi ®îc t×nh thÕ cña m×nh khi m¾c ph¶i sai lÇm.
· NghiÖp vô nµy cã thÓ sö dông ®îc ë bÊt k× mét møc ®é nµo khi cã yªu cÇu c¨n cø vµo khèi lîng cacs lo¹i giÊy tê cã gi¸ b¸n ra.
· NghiÖp vô thÞ trêng më cã thÓ tiÕn nhanh chãng kh«ng g©y nh÷ng chËm trÔ vÒ mÆt hµnh chÝnh vµ Ýt tèn kÐm vÒ mÆt chi phÝ.
Tuy nhiªn, khi NHT¦ mua b¸n chøng kho¸n trªn thÞ trêng th× vÉn ph¶i phô thuéc vµo ngêi mua b¸n (c¸c NHTM). Vµ ®Ó sö dông ®îc nghiÖp vô nµy th× ph¶i cã sù ph¸t triÓn kh¸ cao cña cña c¬ chÕ thanh to¸n kh«ng dïng tiÒn mÆt, tiÒn trong lu th«ng phÇn lín n»m trong tµi kho¶n cña ng©n hµng, ®ßi hái thÞ trêng tµi chÝnh ph¶i t¬ng ®èi ph¸t triÓn.
3. Kinh nghiÖm vÒ c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trªn thÕ giíi
Cã bèn lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ c¬ b¶n trªn thÕ giíi: chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tû gi¸ hèi ®o¸i; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu lµ khèi lîng tiÒn tÖ; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu l¹m ph¸t; chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ngÇm Èn chø kh«ng c«ng khai.
· ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tû gi¸ hèi ®o¸i ®· cã mét lÞch sö l©u dµi. §ã lµ viÖc Ên ®Þnh gi¸ trÞ ®ång néi tÖ theo gi¸ vµng hoÆc g¾n vµo ®ång tiÒn cña mét quèc gia kh¸c. GÇn ®©y, ngêi ta thêng sö dông ph¬ng ph¸p neo gi¸ trÞ cña ®ång néi tÖ theo gi¸ trÞ mét ngo¹i tÖ trong mét biªn ®é nhÊt ®Þnh. Ph¬ng ph¸p nµy rÊt ®¬n gi¶n râ rµng vµ dÔ hiÓu vµ tû lÖ l¹m ph¸t dù kiÕn sÏ ®îc kiÓm so¸t th«ng qua ®ång ngo¹i tÖ ®îc chän lµm neo. Mét sè quèc gia ®· sö dông thµnh c«ng chÝnh s¸ch nµy nh Anh, Ph¸p (sau khi g¾n ®ång tiÒn cña nã vµo ®ång Mark §øc. Tuy nhiªn nã cung cã nh÷ng mÆt h¹n chÕ nh lµm mÊt ®i tÝnh ®éc lËp cña c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ; do cã sù æn ®Þnh cña ®ång tiÒn, c¸c nhµ ®Çu t kh«ng lêng hÕt ®îc mäi sù rñi ro vµ lµm dßng vèn ®æ vµo t¨ng nhanh, khi vèn bÞ rót ra mét c¸ch bÊt ngê th× ®©y lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n chÝnh lµm gia t¨ng møc ®é trÇm träng cña c¸c cuéc khñng ho¶ng; nã còng lo¹i bá ®i nh÷ng dÊu hiÖu quan träng cho thÊy chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· qu¸ bµnh tríng nhung ®Õn khi NHT¦ nhËn ra th× ®· muén.
· ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu tiÒn tÖ: ChÝnh s¸ch nµy cho phÐp NHT¦ cã thÓ chän mét tû l¹m ph¸t kh«ng gièng c¸c quèc gia kh¸c tuú theo sù biÕn ®éng cña s¶n lîng. ChÕ ®é tiÒn tÖ nµy cã thÓ göi tÝn hiÖu gÇn nh l¹p tøc cho c¶ c«ng chóng vµ thÞ trêng vÒ t×nh tr¹ng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng nh ý ®Þnh cña c¸c nhµ lµm chÝnh s¸ch trong viÖc kiÓm so¸t l¹m ph¸t. Mü, Anh, Canada ®· kh«ng thµnh c«ng tong viÖc kiÓm so¸t v× viÖc theo ®uæi chÝnh s¸ch nµy kh«ng ®îc chÆt chÏ vµ mèi liªn hÖ kh«ng æn ®Þnh gi÷a khèi lîng tiÒn tÖ vµ c¸c biÕn môc tiªu nh l¹m ph¸t. ThÕ nhng §øc vµ Thuþ SÜ l¹i thµnh c«ng khi ¸p dông vµ do ®ã hiÖn nay vÉn cßn nhiÒu ý kiÕn ñng hé m¹nh mÏ vµ nã ®ang ®îc xem xÐt nh lµ mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ chÝnh cña NHT¦ Ch©u ¢u.
· ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu l¹m ph¸t: Niu Dil©n lµ quèc gia ®Çu tiªn thùc hiÖn theo chÝnh s¸ch nµy vµo n¨m 1990 tiÕp theo lµ Canada (1991) Anh (1992)...ChÝnh s¸ch nµy cã mét sè lîi ®iÓm quan träng. Nã cho phÐp sö dông chÝnh s¸ch trong viÖc ®èi phã víi c¸c có sèc trong néi ®Þa, ngoµi ra nã dÔ hiÓu vµ cã tÝnh minh b¹ch cao. NHT¦ cã tr¸ch nhiÖm c«ng khai vÒ con sè môc tiªu l¹m ph¸t, nã sÏ cung cÊp th«ng tin cho c«ng chóng vµ nh÷ng ngêi tham gia thÞ trêng tµi chÝnh còng nh c¸c nhµ chÝnh trÞ, ®ång thêi nã lµm gi¶m bít tÝnh kh«ng ch¾c ch¾n cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, l·i suÊt vµ l¹m ph¸t. Mét ®Æc tÝnh quan träng n÷a cña chÕ ®é tiÒn tÖ nµy lµ nã lµm t¨ng tÝnh tr¸ch nhiÖm cña NHT¦.
· ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã môc tiªu ngÇm chø kh«ng c«ng khai: Milton Friedman ®· nhÊn m¹nh t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cã ®é trÔ kh¸ lín. Do ®ã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ mÊt thêi gian kh¸ dµi ®Ó cã thÓ t¸c ®éng tíi l¹m ph¸t. V× vËy ®Ó ng¨n chÆn l¹m ph¸t xuÊt hiÖn, NHT¦ cÇn ph¶i hµnh ®éng theo kiÓu dù b¸o ®ãn tríc nh»m ®a ra chÝnh s¸ch tiÒn tÖ phï hîp. LÝ do c¬ b¶n cho viÖc sö dông chiÕn lîc nµy chÝnh lµ sù thµnh c«ng cña nã mµ ®iÓn h×nh lµ ë Mü trong vµi n¨m gÇn ®©y. Mét nhîc ®iÓm quan träng cña chiÕn lîc n¸y lµ nã thiÕu tÝnh minh b¹ch. Nhng nhîc ®iÓm lín nhÊt lµ nã phô thuéc qu¸ nhiÒu vµo së thÝch, n¨ng lùc vµ ®é tin cËy cña nh÷ng ngêi cã tr¸ch nhiÖm trong NHT¦. Nh÷ng bÊt lîi ®ã cã thÓ lµm cho chiÕn lîc ho¹t ®«ng kh«ng tèt trong t¬ng lai.
Bèn lo¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®îc ®Ò cËp trªn ®©y ®Òu cã nh÷ng u vµ nhîc ®iÓm riªng cña m×nh. C¸c kinh nghiÖm quèc tÕ cho thÊy sù minh b¹ch vµ tÝnh cã tr¸ch nhiÖm lµ ®iÒu cèt yÕu ®Ó ®iÒu khiÓn mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nh»m mang l¹i mét kÕt qu¶ mong muèn trong dµi h¹n. viÖc sö dông lo¹i chÕ ®é nµo lµ tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn chÝnh trÞ, kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ lÞch sö cña tõng quèc gia.
Ch¬ng 2
Thùc tr¹ng ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam
1. Bèi c¶nh chung
Sau ®¹i héi §¶ng lÇn thø 6 nÒn kinh tÕ níc ta chuyÓn tõ chÕ ®é kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung sang c¬ chÕ thÞ trêng cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc. Chóng ta ph¶i ®i nh÷ng bíc ®Çu tiªn, võa x©y dùng vµ c¶i c¸ch tæ chøc ho¹t ®éng hÖ thèng ng©n hµng, võa ®Þnh híng chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
Tõ n¨m 1990, sau khi hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®îc ban hµnh (ph¸p lÖnh vÒ Ng©n hµng Nhµ níc vµ ph¸p lÖnh Ng©n hµng – Hîp t¸c x· tÝn dông – C«ng ty tµi chÝnh), hÖ thèng ng©n hµng ViÖt Nam chuyÓn ®æi tõ mét cÊp sang hai cÊp, ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ níc cña Ng©n hµng Nhµ níc vµ chøc n¨ng kinh doanh tiÒn tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông, bíc ®Çu thÝch øng dÇn víi hÖ thèng ng©n hµng cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®· ®îc x¸c ®Þnh th«ng qua x©y dùng c¸c chÝnh s¸ch cô thÓ: chÝnh s¸ch tÝn dông t¹o ra c¸c c«ng cô huy ®éng vèn, më réng cho vay ®Õn mäi thµnh phÇn kinh tÕ; chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc hiÖn th«ng qua xo¸ bá bao cÊp vèn, thùc hiÖn chÝnh s¸ch l·i suÊt thùc d¬ng, ®iÒu chØnh l·i suÊt cho vay phï hîp víi sù biÕn ®éng cña l¹m ph¸t...; chÝnh s¸ch qu¶n lÝ ngo¹i hèi vµ mét sè c«ng cô hç trî kh¸c.
Ng©n hµng Nhµ níc ViÖt Nam ho¹t ®éng ngµy cµng cã hiÖu qu¶, thÓ hiÖn vai trß qu¶n lÝ th«ng qua: ban hµnh vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ chÝnh s¸ch, ®iÒu hµnh c¸c chÝnh s¸ch Êy ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶; ®æi míi hÖ thèng tæ chøc cña hÖ thèng ng©n hµng theo híng gän nhÑ cã khoa häc; cñng cè hÖ thèng ng©n hµng th¬ng m¹i quèc doanh, më réng quan hÖ quèc tÕ; x©y dùng qui chÕ, cÊp giÊy phÐp thµnh lËp vµ qu¶n lý hÖ thèng c¸c tæ chøc tÝn dông ®a thµnh phÇn; x©y dùng vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ngµy cµng hoµn thiÖn, cã hiÖu qu¶, gãp phÇn kiÒm chÕ l¹m ph¸t, tõng bíc æn ®Þnh gi¸ trÞ ®ång tiÒn ViÖt Nam.
§Õn th¸ng 10 – 1998, hai ph¸p lÖnh ng©n hµng ®· ®îc thay thÕ b»ng hai luËt ng©n hµng: LuËt ng©n hµng Nhµ níc vµ LuËt c¸c tæ chøc TÝn dông. Hai luËt nµy ®· gióp ho¹t ®éng cña hÖ thèng ng©n hµng ®îc tù do h¬n, th«ng tho¸ng h¬n, phï hîp víi nh÷ng thay ®æi lín lao trong lÜnh vùc ng©n hµng.
2. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam qua c¸c giai ®o¹n
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHT¦ lµ tæng hoµ c¸c gi¶i ph¸p ®¶m b¶o æn ®Þnh ®ßng tiÒn vµ thÞ trêng tiÒn tÖ, gãp phÇn gi¶i quyÕt c¸c môc tiªu vÜ m« cña nÒn kinh tÕ. Chóng ta sÏ tiÕn hµnh nghiªn cøu chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam tõ sau §¹i héi §¶ng lÇn thø 6. Thêi k× 1986 ®Õn 2000 cã thÓ chia lµm 4 giai ®o¹n
2.1. Giai ®o¹n 1986 - 1988
§©y lµ giai ®o¹n ®Æc trng cña nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung, tæng cÇu lu«n vît qu¸ tæng cung. T×nh tr¹ng thiÕu ng©n s¸ch x¶y ra thêng xuyªn v× vËy Nhµ níc liªn tôc ph¸t hµnh tiÒn ®Ó bï thiÕu hôt khiÕn cho nÒn kinh tÕ lu«n trong tr¹ng th¸i b¸t æn ®Þnh, l¹m ph¸t ®¹t kû lôc ba con sè (siªu l¹m ph¸t). XuÊt ph¸t tõ thùc tr¹ng ®ã, nhiÖm vô chèng l¹m ph¸t ®ù¬c ®Æt lªn hµng ®Çu. Do vËy ®· cã hai thay ®æi lín trong lÜnh vùc tiÒn tÖ:
· §a tû gi¸ hèi ®o¸i lªn ngang møc gi¸ thÞ trêng
· Thi hµnh chÕ ®é l·i suÊt thùc d¬ng.
§iÒu nµy ®· lµm nªn nh÷ng thay ®æi m¹nh mÏ d¶o ngîc t×nh h×nh. Víi môc tiªu trùc tiÕp lµ ®em l¹i gi¸ trÞ thùc cho ®ång tiÒn ViÖt Nam, nh÷ng thay ®æi trªn ®· gãp phÇn ®Èy lïi l¹m ph¸t vµ khñng ho¶ng, kh«i phôc lßng tin cña ngêi d©n ®èi víi ®ång néi tÖ, c¸c quan hÖ thÞ trêng ®îc h×nh thµnh, t¹o ra nh÷ng c¬ së v÷ng ch¾c ®Ó biÕn t tëng ®æi míi trë thµnh xu híng thùc tiÔn.
2.2. Giai ®o¹n 1989 - 1991
C¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ míi ®· cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh c¾t ®îc c¬n sèt l¹m ph¸t cao. Nhng l¹m ph¸t ë møc trªn 66% n¨m 1990 –1991 lµ kh«ng thÓ tr¸nh khái v× nguån lùc cho nÒn kinh tÕ ®ang ë trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi thÝch nghi híng theo hÖ thèng kinh tÕ thÞ trêng.
§i ®«i víi c¸c biÖn ph¸p th¾t chÆt chi tiªu tµi chÝnh, tiÕt kiÖm chi vµ gi¶m béi chi, viÖc t¨ng cêng ®éng viªn tµi chÝnh vµ ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng nh»m ®¶m b¶o nguån vèn cÇn thiÕt cho t¨ng trëng kinh tÕ còng ®îc quan t©m thÝch ®¸ng. §Æc biÖt c¶i c¸ch hÖ thèng thuÕ, ¸p dông chÝnh s¸ch thuÕ thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tõ n¨m 1990 ®· cã t¸c ®éng tÝch cùc trong më réng vµ tËp trung kÞp thêi nguån thu cho ng©n s¸ch Nhµ níc.
2.3. Giai ®o¹n 1992 - 1995
§©y lµ giai ®o¹n nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi, sù æn ®Þnh ®· ®i vµo chÕ ®é dõng. ViÖc cung øng tiÒn tÖ cho béi chi ng©n s¸ch ®· chÊm døt, c¶i c¸ch thuÕ ®· thay ®æi c¬ b¶n thu chi ng©n s¸ch Nhµ níc, c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ ®a ra phó hîp vøi nÒn kinh tÕ ®· chuyÓn ®æi sang c¬ chÕ thÞ trêng lµm c©n b»ng tæng cung vµ tæng cÇu hµng ho¸. ViÖc ®iÒu hµnh qu¶n lý kinh tÕ tuy vËy vÉn ë d¹ng th«. Do vËy nÒn kinh tÕ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng dao ®éng vÒ l¹m ph¸t.
L¹m ph¸t giai ®o¹n 1991 - 1995
Trong giai ®o¹n nµy cã nhiÒu yÕu tè quyÕt ®Þnh chiÒu híng thuËn lîi cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. ChÝnh phñ lu«n chó träng æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m«, quan t©m ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ gi÷ l¹m ph¸t ë møc thÊp. Ph¸p lÖnh ng©n hµng Nhµ níc, ph¸p lÖnh ng©n hµng th¬ng m¹i vµ hîp t¸c x· tÝn dông ®· qui ®Þnh c¬ së cho viÖc thµnh lËp hÖ thèng ngan hµng hai cÊp. Bªn c¹nh ®ã Nhµ níc ®· më réng quan hÖ ®èi ngo¹i vµ ®îc sù trî gióp kÜ thuËt cña c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ. c¸n c©n thanh to¸n ®· cã chiÒu híng thuËn lîi.
Bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®îc nh kiÒm chÕ l¹m ph¸t, qu¶n lÝ ngo¹i hèi, chÝnh s¸ch l·i xuÊt... viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ còng béc lé nhiÒu mÆt h¹n chÕ. Cô thÓ:
· C¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cha ®îc hoµn thiÖn theo c¬ chÕ thÞ trêng: l·i suÊt cßn cao vµ cha ®îc ®iÒu chØnh khÐo lÐo, linh ho¹t phï hîp víi yªu cÇu ®Æt ra cña nÒn kinh tÕ; c«ng cô dù tr÷ b¾t buéc cha ph¸t huy hÕt t¸c dông; c¸n c©n thanh to¸n cßn bÞ th©m hôt lín; viÖc chi tiªu ng©n s¸ch cßn gÆp nhiÒu bÊt cËp, ®«i khi g©y ra nh÷ng ¶nh hëng xÊu tíi nÒn kinh tÕ.
· Trªn thùc tÕ vÉn x¶y ra hiÖn tîng ph¸t hµnh ®Ó bï ®¾p chi tiªu g©y ra hiÖn tîng l¹m ph¸t ngoµi dù kiÕn.
· C«ng cô h÷u hiÖu nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ ho¹t ®éng thÞ trêng më trong khi thÞ trêng tÝn phiÕu kho b¹c h×nh thµnh chËm lµm cho NHNN khã kh¨n trong viÖc ®iÒu hµnh c«ng cô nµy.
· Sù phèi hîp gi÷a chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ chÝnh s¸ch tµi chÝnh nhiÒu khi cha ¨n khíp nhÞp nhµng.
2.3. Giai ®äan 1996 - 2000
Trong giai ®o¹n nµy môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ æn ®Þnh kinh tÕ vÜ m« vµ ®¶m b¶o sù t¨ng trëng cao cña nÒn kinh tÕ. Gia t¨ng tèc ®é ph¸t triÓn lµ môc tiªu chÝnh trong giai ®o¹n nµy, môc tiªu kinh tÕ vÜ m« bao hµm nghÜa réng h¬n so víi môc tiªu kiÓm so¸t, æn ®Þnh kinh tÕ, tèc ®é t¨ng trëng ®ång ®Òu trong c¸c n¨m, tû lÖ l¹m ph¸t dao ®éng kh«ng qu¸ m¹nh. Cè g¾ng ®¹t c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ tõ thiÕu hôt tíi c©n b»ng v¸ tiÕn tíi thÆng d. §¶m b¶o tr¹ng th¸i c©n b»ng ng©n s¸ch, t¨ng thu gi¶m chi nhÊt lµ c¸c kho¶n chi ®iÒu hµnh ®Ó tËp trung cho ®Çu t c«ng céng.
Mét sè néi dung chÝnh trong ®iÒu hµnh c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thêi k× nµy:
· H¹n møc tÝn dông: viÖc ®a ra h¹n møc tÝn dông sÏ t¹o ra nh÷ng nh©n tè khã kh¨n cho c¸c NHTM. MÆc dï c«ng cô nµy ®· ®îc ¸p dông tõ n¨m 1994 vµ ®· cã nh÷ng t¸c ®äng hiÖu qu¶ nhng tõ quý II n¨m 1998 NHNN ®· kh«ng ¸p dông c«ng cô nµy nh lµ mét c«ng cô thêng xuyªn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
· Dù tr÷ b¾t buéc: theo quy chÕ dù tr÷ b¾t buéc ®îc ban hµnh theo QuyÕt ®Þnh sè 396/1997/QD-NHNN1 ngµy 1/12/1997, NHNN quy ®Þnh tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc ¸p dông chung cho c¸c tæ chøc tÝn dông. §ång thêi còng qui ®Þnh tr¶ l·i cho dù tr÷ vît qu¸, møc ph¹t nÕu tæ chøc tÝn dông thiÕu kho¶n dù tr÷ b¾t buéc. Nh÷ng quy ®Þnh nµy khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc tÝn dông chñ ®éng trong ®iÒu hµnh nguån vèn kinh doanh vµ thùc hiÖn dù tr÷ b¾t buéc ®óng nh quy ®Þnh phï hîp môc tiªu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
· T¸i cÊp vèn: th«ng qua h×nh thøc cho vay thÕ chÊp chøng tõ vµ cho vay thÕ chÊp b»ng tiÒn göi ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM, NHNN thùc hiÖn t¸i cÊp vèn ng¾n h¹n nh»m bï ®¾p khã kh¨n t¹m thêi vÒ thanh to¸n cho c¸c NHTM. N¨m 1998 l·i suÊt t¸i cÊp vèn ®îc ®iÒu chØnh tõ 1% th¸ng lªn 1,1% th¸ng. N¨m 1999, cïng víi viÖc gi¶m trÇn l·i suÊt cho vay l·i suÊt t¸i cÊp vèn còng ®îc gi¶m xuèng møc 0,85% th¸ng.
· L·i suÊt: thêi k× nµy ®¸nh dÊu sù thay ®æi c¨n b¶n vÒ ®iÒu hµnh l·i suÊt thÝch øng víi nhÞp ®é c¶i c¸ch kinh tÕ cña ViÖt nam. NHNN ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch l·i suÊt th«ng qua møc l·i suÊt trÇn theo thêi h¹n cho vay vµ khèng chÐe theo tû lÖ chªnh lÖch gi÷a l·i suÊt cho vay vµ l·i suÊt huy ®éng lµ 0,35% th¸ng. Trong ph¹m vi trÇn l·i suÊt vµ tû lÖ chªnh lÖch l·i suÊt ®îc c«ng bè, c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®îc ®iÒu chØnh linh ho¹t c¸c møc l·i suÊt cho vay vµ huy ®éng vèn phï hîp víi quan hÖ cung cÇuvÒ vèn vµ ®Æc ®iÓm kinh doanh riªng.
· NghiÖp vô thÞ trêng më: ngµy 12/7/2000 nghiÖp vô thÞ trêng më do NHNN chñ tr× ®· më phiªn giao dÞch ®Çu tiªn. C«ng cô thÞ trêng më ®îc coi lµ c«ng cô quan träng nhÊt cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v× nã cã u ®iÓm h¬n h¼n c¸c c«ng cô kh¸c, cho phÐp NHNN chñ ®éng linh ho¹t ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Do vËy viÖc ¸p dông c«ng cô thÞ trêng më ®¸nh dÊu bíc ph¸t triÓn quan träng trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN tõ viÖc sö dông nh÷ng c«ng cô cøng nh¾c mang tÝnh hµnh chÝnh sang c«ng cô linh ho¹t vµ hiÖu qu¶ h¬n.
TØ lÖ t¨ng tæng ph¬ng tiÖn thanh to¸n (%)
TØ lÖ t¨ng
lîng tiÒn
cung øng (%)
TØ lÖ t¨ng d nî tÝn dông (%)
TØ lÖ t¨ng vèn huy ®éng (%)
1996
22,7
22,7
1997
26,1
26,1
22
25,7
1998
23,9
25,6
16,4
34
1999
39,25
39,3
19,2
34
2000
20
25
21
25
3. Nh÷ng h¹n chÕ trong sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam
ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN thêi gian qua ®· gãp phÇn quan träng thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia, tuy nhiªn trong viÖc vËn hµnh c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ang béc lé nh÷ng thiÕu sãt nhÊt ®Þnh. HiÖn tîng thiÕu lµnh m¹nh trong hÖ thèng tµi chÝnh – tiÒn tÖ nãi chung vµ sù thiÕu nhÊt qu¸n vÒ mét sè mÆt chÝnh s¸ch vÜ m« trong ®ã cã chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®e do¹ sù æn ®Þnh kinh tÕ vÒ trung vµ dµi h¹n. T×nh h×nh xÊu ®i cµng béc lé râ nh÷ng khã kh¨n vµ tån t¹i trong viÖc ho¹ch ®Þnh vµ ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Cã thÓ nªu mét sè ®iÓm chñ yÕu sau ®©y:
Thø nhÊt, c¸c c«ng cô ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cßn ë d¹ng s¬ khai, cha ®îc hoµn chØnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. Yªu cÇu kiÖn toµn chÝnh s¸ch l·i suÊt trong mèi t¬ng quan chÕ ®ä tû gi¸ hèi ®o¸i thÝch hîp h¬n vÉn cha ®îc xö lÝ tèt.
Thø hai, kinh doanh cña hÇu hÕt c¸c NHTM cßn gß bã, thiÕu chñ ®éng, tù chñ. PhÇn lín c¸c NHTM cæ phÇn hiÖn nay ®Òu trong t×nh tr¹ng thua lç. Nguån vèn tÝn dông cßn h¹n hÑp, mÊt c©n ®èi c¬ cÊu víi viÖc sö dông, cho vay cßn ph©n t¸n, hiÖu qu¶ thÊp. Rñi ro tÝn dông ng©n hµng lµ ®¸ng lo ng¹i vµ lu«n lu«n thêng trùc.
Thø ba, ho¹t ®éng cña thÞ trêng tiÒn tÖ liªn ng©n hµng cha ph¸t triÓn, cha cã nh÷ng ®iÒu kiÖn c¨n b¶n ®Ó tõng bíc tù do ho¸ l·i suÊt vµ th¶ næi tû gi¸ hèi ®o¸i. ThÞ trêng vèn míi ë d¹ng “manh nha” nªn kh¶ n¨ng cung cÊp vèn ®Çu t trung dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ cßn rÊt yÕu kÐm. ViÖc t¹o lËp c¸c c«ng cô vµ thÓ chÕ ph¸t triÓn thÞ trêng tiÒn tÖ ng¾n h¹n vµ thÞ trêng vèn dµi h¹n nãi chung míi b¾t ®Çu vµ cßn gÆp kh«ng Ýt khã kh¨n. §ã lµ nh÷ng trë ng¹i lín cho NHNN tiÕn hµnh tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô trªn thÞ trêng nh»m ®¹t ®îc môc tiªu kinh tÕ cña ®Êt níc.
Thø t, sù th©m hôt lín cña c¸n c©n v·ng lai do nhËp siªu triÒn miªn vµ g¸nh nÆng tõ nî níc ngoµi còng nh g¸nh nÆng cña béi chi ng©n s¸ch t¹o nªn nh÷ng ¸p lùc tõ nhiÒu phÝa ®e do¹ tÝnh æn ®Þnh, ®éc lËp t¬ng ®èi cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ bíc ®Çu ®· t¹o dùng ®îc ë giai ®o¹n chèng l¹m ph¸t tríc ®©y. Th©m hôt c¸n c©n v·ng lai chñ yÕu ph¶i bï ®¾p b»ng nhËp khÈu vèn lµ nguyªn chÝnh khiÕn ®ång tiÒn ViÖt Nam bÞ qu¸ cao, kÝch thÝch t©m lÝ tÝch tr÷ díi d¹ng ngo¹i tÖ. Trong khi ®ã sù n«n nãng uèn n¾n mét c¸ch cøng nh¾c ho¹t ®éng tiÒn tÖ tÝn dông vµ ng©n hµng sau mét sè vô ®æ vì tµi chÝnh lµm t¸i ph¸t xu híng bao cÊp trµn lan qua h¹n møc tÝn dông, qua l·i suÊt u ®·i, qua ¸p lùc chØ ®Þnh cho vay... §ã lµ nh÷ng trë ng¹i kh«ng ®Ô gì bá trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖn nay.
Ch¬ng 3
Gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ
Nh ®· tr×nh bµy ë trªn viÖc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong 10 n¨m võa qua ë ViÖt Nam ®· thu ddîc mét sè thµnh c«ng nhÊt ®Þnh nh kiÒm chÕ l¹m ph¸t, thóc ®Èy t¨ng trëng kinh tÕ... Tuy nhiªn trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ ngµy cµng ph¸t triÓn víi thÞ trêng tµi chÝnh còng nh c¸c ho¹t ®éng tÝn dông më réng, xu híng héi nhËp toµn cÇu ho¸, ®ßi hái viÑc ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®Æc biÖt lµ sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÖu qu¶ lµ mét diÒu tÊt yÕu. §Ó cã thÓ thùc hiÖn dîc môc tiªu nµy, chóng ta cÇn thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau:
1. ChuyÓn ®æi c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ tõ trùc tiÕp sang gi¸n tiÕp
ë nh÷ng níc cã nÒn tµi chÝnh s¬ khai, kh«ng cã tÝnh c¹nh tranh nh ViÖt Nam, c¸c c«ng cô trùc tiÕp ®îc lùa chän t¹m thêi khi khung thÓ chÕ cho c¸c c«ng cô gi¸n tiÕp cha ®äc ph¸t triÓn. C¸c céng cô trùc tiÕp ®îc thõa nhËn lµ ®¸ng tin c¹y trong viÖc kiÓm so¸t tæng khèi lîng tÝn dông, chóng t¬ng ®èi dÔ ¸p dông vµ lý gi¶i, ®ång thêi chi phÝ thùc hiÖn thÊp.Trong thùc tÕ c¬ chÕ ®iÒu chØnh trùc tiÕp ®· ®em l¹i sù thµnh c«ng ®¸ng kÓ cho chÝnh s¸ch tiÒn tÖ trong thËp niªn 90 vµ ®· ®¹t ®îc hiÖu qu¶ tèi ®a cña nã víi tû lÖ l¹m ph¸t mét ch÷ sè cïng tèc ®é t¨ng trëng b×nh qu©n 8,6% trong gÇn 10 n¨m.
Song c¸c c«ng cô trùc tiÕp l¹i cã nhiÒu nhîc ®iÓm. §Æc biÖt trong thêi gian gÇn ®©y, b¾t ®Çu tá ra lóng tóng vµ thiÕu chñ ®éng, mµ nguyªn nh©n chñ yÕu lµ:
· C¸c c«ng cô trôc tiÕp kh«ng cho phÐp NHNN cã thÓ ®iÒu chØnh linh ho¹t lîng vèn kh¶ dông trong ®iÒu kiÖn ø thõa
· C«ng cô trôc tiÕp ngµy cµng tá ra tiÕu chñ ®éng trong viÖc ®iÒu chØnh lîng tiÒn cung øng vµ do ®ã lµm gi¶m hiÖu lùc cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ.
· HiÖu lùc t¸c ®éng cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ bÞ h¹n chÕ v× kh«ng lîi dông ®îc c¸c kªnh dÉn truyÒn ®a d¹ng qua l·i suÊt, tÝn dông vµ thÞ trêng tµi chÝnh víi nhòng ¶nh hëng qua gi¸ tr¸i phiÕu, cæ phiÕu vµ gi¸ ngo¹i tÖ. ViÖc sö dông c¸c c«ng cô trùc tiÕp vµ c¸c chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh nh hiÖn nay chØ cho phÐp chÝnh s¸ch tiÒn tÖ t¸c ®äng ®Ðn c¸c khÝa c¹nh vÜ m« th«ng qua c¸c kªnh truyÒn dÉn trùc tiÕp.
§iÒu nµy kh«ng cã nghÜa lµ chóng ta phñ nhËn vai trß cña c«ng cô trùc tiÕp ®èi víi nÒn kinh tÕ. ViÖc chuyÓn ®æi tõ c«ng cô trùc tiÕp sang c«ng cô gi¸n tiÕp chØ nh»m ®¶m b¶o tÝnh hiÖu qu¶ vµ linh ho¹t trong sö dông chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. NÒn kinh tÕ ®ang ®øng tríc nhu cÇu héi nhËp vµ më cöa, mét chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cøng nh¾c vµ kÐm hiÖu qu¶ sÏ kh«ng ®¶m b¶o cho nã tr¸nh ®îc nh÷ng ¶nh hëng tõ thÞ trêng bªn ngoµi
Tû lÖ dù tr÷ b¾t buéc cÇn ph¶i ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi tÊt c¶ ccs tæ chøc vµ mäi lo¹i tµi s¶n nî. Ph¶i cã c¸c biÖn ph¸p xö ph¹t nghiªm kh¾c thÓ hiÖn b»ng l·i suÊt ph¹t ¸p dông trªn sè thiÕu hôt b×nh qu©n cña c¶ k× vµ l·i suÊt ph¹t nµy ph¶i cao h¬n so víi c¸c møc l·i suÊt kh¸c. NHT¦ ph¶i cã quyÒn quy ®Þnh c¸ch thøc tÝnh to¸n vµ lo¹i tµi s¶n nî còng nh lo¹i h×nh tæ chøc ¸p dông.
Ho¹t ®éng t¸i chiÕt khÊu vµ t¸i cÊp vèn cÇn hîp nh¸t c¸c thÓ thøc t¸i cÊp vèn thµnh mét thÓ thøc víi mét l·i suÊt cho vay duy nhÊt. ThÓ thøc nµy cÇn ¸p dông thèng nhÊt ®èi víi mäi ng©n hµng vµ cho phÐp ®îc vay tù ®éng víi c¸c quy t¾c vµ h¹n møc ®îc quy ®Þnh tríc. H¹n møc vay cÇn ph¶i g¾n víi vèn cña ng©n hµng hay tµi s¶n thÕ chÊp. CÇn quy ®Þnh thêi h¹n cho vay vèn tèi ®a cµng ng¾n cµng tèt ®Ó cho phÐp NHT¦chñ ®éng thay ®æi ®iÒu kiÖn vay khi cÇn thiÕt.
Ho¹t ®éng thÞ trêng më ®©y lµ c«ng cô mµ ®a sè c¸c quèc gia cha cã v× chØ Ýt quèc gia cã thÞ trêng tiÒn tÖ ®ñ lín ®Ó thùc hiÖn c¸c giao dÞch cã hiÖu øng t¬ng tù. Ngêi ta cã thÓ t¹o ra c¸c hiÖu øng ®ã b»ng c¸ch thùc hiÖn c¸c giao dÞch víi c¸c tÝn phiÕu ng¾n h¹n trªn thÞ trêng s¬ cÊp, cô thÓ lµ sö dông viÖc ph¸t hµnh trªn thÞ trêng s¬ cÊp nh lµ mét c¬ chÕ b¸n tÝn phiÕu víi gi¸ thÞ trêng.Dï sö dông lo¹i tr¸i phiÕu nµo th× b¶n chÊt cña ho¹t ®éng lo¹i nµy vÉn lµ viÖc b¸n tr¸i phiÕu ®Þnh k× trªn thÞ trêng s¬ cÊp vµ tèt nhÊt lµ th«ng qua ®Êu thÇu ®Ó NHT¦ cã ®îc tÝn hiÖu cña thÞ trêng.
2. Ph¸t triÓn thÞ trêng tiÒn tÖ
§iÒu kiÖn cÇn thiÕt lµ ph¶i cã thÞ trêng liªn ng©n hµng hoÆc thÞ trêng tiÒn tÖ ho¹t ®éng tèt ®Ó ch¾p nèi, c©n ®èi cung cÇu gi÷a c¸c tæ chøc trong hÖ thèng. Ph¶i thiÕt lËp thÞ trêng cã kh¶ n¨ng t¹o ra l·i suÊt tõ chÝnh nhu cÇu cña thÞ trêng, cho phÐp NHNN can thiÖp mét c¸ch h¹n chÕ ®Ó thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c NHTM cã thÓ ho¹t ®éng ®éc lËp.
Ph¶i thõa nhËn mét ®iÒu r»ng, ®èi víi mçi quèc gia kh¸c nhau th× viÖc ph¸t triÒn thÞ trêng tiÒn tÖ còng theo nh÷ng xu híng kh¸c nhau, nã c¨n cø vµo hoµn c¶nh vµ kh¶ n¨ng cô thÓ cña tõng níc nh»m ®¹t ®îc c¸c môc tiªu kinh tÕ vÜ m«. Mçi níc cã thÓ t¹o ra c¸c ®iÒu kiÖn cho mét thÞ tr¬ng liªn ng©n hµng c¬ së vµ ph¸t triÓn thÞ trêng ®èi víi mét sè lo¹i tÝn phiÕu nhÊt ®Þnh.
Nh×n chung ®Ó ph¸t triÓn thÞ trêng tiÒn tÖ chóng ta cÇn quan t©m ®Õn mét sè yÕu tè:
· Sù æn ®Þnh hîp lý cña l·i suÊt, tÝnh thanh kho¶n cao rñi ro thÊp vµ khu«n khæ ph¸p lý thÝch hîp. Sù æn ®Þnh l·i suÊt kh«ng cã nghÜa lµ ®i ngîc l¹i víi c¬ chÕ ®Þnh gi¸ cña thÞ trêng. Nhng NHNN cÇn khèng chÕ biªn ®é giao ®éng cña l·i suÊt th«ng qua x¸c ®Þnh l·i suÊt trÇn trong ®Êu thÇu. ®iÒu nµy lu«n lµ mét sù c©n b»ng tinh tÕ vµ c¸c quyÕt ®Þnh cÇn ®a ra trªn c¬ së c¸c chØ tiªu chÝnh s¸ch. §Ó t¹o ra kh¶ n¨ng thanh kho¶n cao khi thÞ trêng thø cÊp cha ph¸t triÓn, NHNN cÇn ph¶i thiÕt lËp thÓ thøc t¸i chiÕt khÊu ®îc thiÕt kÕ thÝch hîp vµ khuyÕn khÝch mét sè NHTM ®ãng vai trß t¹o lËp thÞ trêng.
· §èi víi ng©n s¸ch nhµ níc th× viÖc tµi trî cho ng©n s¸ch cÇn ®îc thùc hiÖn ngµy cµng nhiÒu th«ng qua thÞ trêng vµ c¨n cø theo l·i suÊt thÞ trêng. ChÝnh phñ cµn x©y dùng chÝnh s¸ch vay nî trong níc ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch vµ t×m c¸ch thiÐet kkÕ c¸c c«ng cô ®îc thÞ trêng chÊp nhËn.
· C¸c quyÕt ®Þnh cña chÝnh phñ vÒ vay nî trong níc vµ sè d tiÒn göi cña kho b¹c cã t¸c ®éng tíi c¸c ho¹t ®éng thÞ trêng më. §«i khi c¸c yÕu tè ®ã t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho c¸c ho¹t ®éng thÞ trêng më, nhng ®«i khi còng lµm cho nhiÖm vô trë nªn phøc t¹p h¬n. Do ®ã chÝnh phñ cÇn cã c¸c ho¹t ®éng phèi hîp víi c¸c nghµnh, lÜnh vùc chuyªn m«n kh¸c ®Ó ra nh÷ng quyÕt ®Þnh ®óng ®¾n, phï hîp. Nhng dï thÕ nµo th× NHNN vÉn ph¶i cã kh¶ n¨ng g©y ¶nh hëng hoÆc kiÓm so¸t c¸c yÕu ttè t¸c ®éng tíi tiÌn dù tr÷ cña hÖ thèng ng©n hµng vµ sè d tµi kho¶n cña kho b¹c më t¹i ng©n hµng.
· Khu«n mÉu gi¸m s¸t vµ ®iÒu tiÕt cÇn ®îc cñng cè. C¸c níc cÇn x©y dùng nh÷ng hµnh lang an toµn díi h×nh thøc c¸c tiªu chuÈn vÒ vèn tèi thiÓu, lËp quü phßng ngõa rñi ro, c¸c yªu cÇu vÒ b¶o l·nh, cÇm cè, thÕ chÊp vµ c¸c c¬ chÕ kh¸c nh»m khuyÕn khÝch hµnh vi thËn träng trong kinh doanh tiÒn tÖ. C¸c b¸o c¸o tµi chÝnh ph¶i qua kiÓm to¸n vµ ®¶m b¶o tÝnh c«ng khai ®Ó cho thÞ trêng vµ c¸c nhµ chøc tr¸ch cã thÓ thùc hiÖn h÷u hiÖu vai trß cña hä trong ®¶m b¶o kØ c¬ng tµi chÝnh.
· X©y dùng m¹ng líi th«ng tin hoµn chØnh vµ ®Çy ®ñ.
3. C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng
C¶i c¸ch hÖ thèng ng©n hµng cµn thùc hiÖn trªn nhiÒu lÜnh vùc kh¸c nhau cña nÒn kinh tÕ. ë ®©y chóng ta chØ ®Ò cËp ®Õn nh÷ng biÖn ph¸p cã mèi quan hÖ vµ t¸c ®éng tíi hiÖu qu¶ sö dông c«ng cô chÝnh s¸c tiÒn tÖ.
3.1. C¶i c¸ch ®èi víi ng©n hµng trung ¬ng
N¨ng lùc kÜ thuËt cña NHT¦ cÇn ®îc cñng cè. Víi viÖc sö dông c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¬ chÕ thÞ trêng ®Ó can thiÖp, NHT¦ cÇn ph¶i cã ®îc th«ng tin cËp nhËt vµ tiÕp xóc thêng xuyªn víi thÞ trêng. NHT¦ ph¶i dù tÝnh ®îc cÇu, cung tiÒn tÖ vµ dù tr÷ cña ng©n hµng, t×nh h×nh thanh kho¶n vµ tr¹ng th¸i hèi ®o¸i cña mét NHTM, ®¸nh gi¸ ¶nh hëng cña chóng ®Õn khèi lîng tiÒn vµ tÝn dông ë diÖn réng. §iÒu nµy ®ßi hái ph¶i cã sù thay ®æi trong ph¬ng thøc ho¹t ®éng cña NHT¦, chuyÓn tõ viÖc theo dâi thô ®éng vµ ®Þnh k× viÖc tu©n thñ c¸c quy ®Þnh b¾t buéc sang tham gia mét c¸ch tÝch cùc vµ thêng xuyªn. ViÖc theo dâi nh÷ng diÔn biÕn hµng ngµy trªn thÞ trêng tiÒn tÖ sÏ gióp NHT¦ biÕt thêi ®iÓm vµ muøc ®é can thiÖp (trùc tiÕp hoÆc gi¸n tiÕp). §iÒu nµy kÐo theo sù thay ®æi trong viÖc ra quyÕt ®Þnh, tæ chøc hÖ thèng th«ng tin, bè trÝ nh©n lùc... Sau ®©y lµ mét sè vÊn ®Ò cô thÓ
Thø nhÊt, NHT¦ cÊn ®îc ph¸t triÓn thµnh mét ®Þnh chÕ cã quyÕn h×nh thµnh vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mét c¸ch ®éc lËp. NHT¦ cµng ®éc lËp (trong ®ã cã quyÒn ®Æt ra møc l·i suÊt mµ kh«ng chÞu sù can thiÖp cña chÝnh phñ) th× viÖc sö dông c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ cµng nhanh vµ hiÖu qña h¬n. CÇn cã nh÷ng thñ tôc râ rµng nh»m gi¶m sù can thiÖp cña ChÝnh phñ vµo c¸c quyÕt ®Þnh cho vay, qu¶n lý tµi s¶n vµ chÝnh s¸ch nh©n sù.
Thø hai, ®¶m b¶o NHT¦ lµ ngêi cho vay cuèi cïng nh»m ®iÒu hoµ khèi lîng tiÒn tÖ, kiÓm so¸t s¸t sao ho¹t ®éng cña NHTM.
Thø ba, cÇn quan t©m ®óng møc tíi vÊn ®Ò c¸n bé, ph¶i cã sù ®µo t¹o l¹i c¸n bé trªn quy m« lín ®Ó ®¸p øng ®îc víi nhu cÇu ®æi míi. ViÖc thiÕu c¸n bé cã n¨ng lùc cã thÓ trë thµnh trë ng¹i lín cho viÖc c¶i c¸nh qu¶n lý tiÒn tÖ vµ c¶i c¸nh thÞ trêng tµi chÝnh nãi chung. NHT¦ còng ph¶i chó träng ®µo t¹o c¸n bé chuyªn m«n vµ cã nh÷ng h×nh thøc khuyÕn khÝch thÝch hîp. §ång thêi, NHT¦ ph¶i ®Çu t cho c«ng nghÖ hiÖn ®¹i mh m¸y vi tÝnh vµ c¸c ph¬ng tiÖn viÔn th«ng, th«ng tin toµn cÇu... §Ó hç trî cho c¸c ho¹t ®éng nghiÖp vô ®¹t hiÖu qu¶.
Thø t, hîp lý ho¸ vµ hiÖn ®¹i ho¸ hÖ thèng kÕ to¸n nh»m cung cÊp th«ng tin cËp nhËt, cÇn thiÕt ®Ó qu¶n lý ng¾n h¹n c¸c môc tiªu chñ yÕu trong b¶ng c©n ®èi cña ng©n hµng trung ¬ng.
3.2. C¶i c¸ch ®èi víi NHTM
HÖ thèng NHTM cÇn ®îc c¬ cÊu l¹i nh»m x©y dùng nh÷ng NHTM m¹nh vµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh c¹nh tranh. Khu vùc ng©n hµng hiÖn nay ®ang ®øng tríc mét ¸p lùc m¹nh mÏ tõ sù t¨ng trëng chËm l¹i cña nÒn kinh tÕ vµ ®iÒu kiÖn tµi chÝnh ngµy mét xÊu ®i cña mét bé phËn lín doanh nghiÖp Nhµ níc. HiÖn nay tû lÖ nî bao gåm nî qu¸ h¹n khã ®ßi vµ nî chê xö lý cña c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i ®· lªn tíi 12,7 % cao h¬n nhiÒu so víi th«ng lÖ quèc tÕ cho phÕp lµ 5%. chÝnh v× vËy hÖ thèng NHTM cÇn ®îc c¶i c¸ch theo mét sè vÊn ®Ò chÝnh sau
Thø nhÊt, c¶i tæ vµ c¬ cÊu l¹i hÖ thèng NHTM quèc doanh theo híng t¨ng kh¶ n¨ng c¹nh tranh vµ gi¶m møc ®é ®éc quyÒn. Kinh nghiÖm quèc tÕ ®· chØ ra r»ng nh÷ng hhÖ thèng ng©n hµng cã tÝnh c¹nh tranh cao vµ h¹ot ®éng hiÖu qu¶ ph¶i lµ mét hÖ thèng cã sè lîng t¬ng ®èi Ýt, trong ®ã kh«ng cã ng©n hµng nµo cã quyÒn thèng trÞ thÞ trêng Tríc n¨m 1997, nh×n chung hÖ thèng ng©n hµng ViÖt nam bÞ chi phèi bëi 4 NHTM quèc doanh víi thÞ phÇn tiÒn göi vµ tÝn dông lu«n trªn 70%. Nhng kÓ tõ n¨m 1997 trë l¹i ®©y, thÞ phÇn cña c¸c NHTM quèc doanh ®· gi¶m ®i nhanh chãng chØ cßn chiÕm 40 - 50%, cïng víi ®ã chØ sè ®éc quyÒn còng gi¶m ®i nhanh chãng tõ kho¶ng 80% n¨m 1993 xuèng cßn kho¶ng 35% vµo n¨m 1999, nghÜa lµ gi¶m ®i 2,3 lÇn. trªn thùc tÕ, mÆc dï c¸u tróc thÞ trêng ®îc c¶i thiÖn theo híng tÝch cùc nhng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng cña ng©n hµng kh«ng t¨ng lªn nh mong ®îi. V× vËy cÇn ph¶i tiÕp tôc tiÕn hµnh nh÷ng c¶i c¸ch ®Ó kh¾c phôc nh÷ng yÕu kÐm cña c¸c NHTM quèc doanh. §èi víi c¸c ng©n hµng th¬ng m¹i cæ phÇn ph¶i cã chiÕn lîc c¬ cÊu l¹i theo híng t¨ng cêng søc c¹nh tranh cho c¸c ng©n hµng ®ang ho¹t ®éng b×nh thêng, kiªn quyÕt rót giÊy phÕp ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng thua lç mÊt kh¶ n¨ng tr¶ nî, giíi h¹n ph¹m vi ho¹t ®éng cña c¸c ngan hµng cã mét vµi yÕu kÐm trong ho¹t ®éng hoÆc kh«ng ®ñ vèn ph¸p ®Þnh vµ c¬ cÊu l¹i toµn bé c¸c ng©n hµng yÕu kÐm cã møc ®é rñi ro kh«ng tr¶ ®îc nî cao.
Thø hai, cÇn ph¸t triÓn mét m«i tr¬ng c¹nh tranh hiÖu qu¶ trong hÖ thèng ng©n hµng nãi chung trªn c¬ sá ®Æt lîi nhuËn lªn hµng ®µu. C¸c ng©n hµng ®îc tù do h¬n trong viÖc ph¶n øng l¹i víi nh÷ng tÝn hiÖu cña thÞ trêng ®Ó chän nh÷ng kh¸ch hµng cho riªng m×nh, ®Æt møc l·i suÊt trªn trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n. Cho phÐp c¸c tæ chøc níc ngoµi më chi nh¸nh, liªn doanh víi c¸c tæ chøc trong níc hay cung cÊp nh÷ng dÞch vô chuyªn nghµnh tõ níc ngoµi ®Ó t¨ng tÝnh c¹nh tranh trong ho¹t ®éng ng©n hµng.
Thø ba, c¶i c¸ch c¸c nguyªn t¾c qu¶n lý qu¶n trÞ ng©n hµng vµ m«i trêng ph¸p lý. Hoµn thiÖn hÖ thèng th«ng tin rñi ro, viÖc kiÓm so¸t phßng ngõa cÇn t¨ng cêng ®Ó x©y dùng ®iÒu kiÖn thÞ trêng trËt tù trªn c¬ së th«ng tin thÞ trêng minh b¹ch, sù gi¸m s¸t h÷u hiÖu cña c¸c hoath ®éng ng©n hµng.
Thø t, t¨ng cêng trang bÞ kÜ thuËt tin häc, hÖ thèng thu xö lÝ th«ng tin nh»m phôc vô tèt vµ n©ng lªn tÇm hiÖn ®¹i qu¸ tr×nh thanh to¸n qua ng©n hµng; ®Ó c¸c ng©n hµng cã thÓ thu thËp kÞp thêi vµ xö lÝ nhanh nh¹y c¸c th«ng tin thÞ trêng trong níc vµ quèc tÕ, lµm chç dùa cho viÖc ra c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý ®óng ®¾n, c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh s¸t hîp.
4. C¸c ®iÒu kiÖn kh¸c
Ng©n s¸ch nhµ níc: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ cÇn ®îc c¸ch ly víi nh÷ng søc Ðp tõ nh÷ng yªu cÇu cña chÝnh phñ nh»m tµi trî th©m hôt tµi chÝnh. ChÝnh phñ ph¶i thanh to¸n c¸c kho¶n nî theo lÜ suÊt thÞ trêng vµ k×m chÕ viÖc g©y ¸p lùc lªn NHT¦ ®Ó duy tr× nh÷ng møc l·i suÊt thÊp. T¨ng cêng tÝnh ®éc lËp cña NHT¦ cã thÓ gióp cho ®¹t ®îc môc tiªu nµy. ChÝnh phñ cµn x©y dùng mét ch¬ng tr×nh toµn diÖn nh»m ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lÝ c«ng nî vµ th«ng qua ph¸t hµnh tr¸i kho¸n chÝnh phñ, tøc lµ th«ng qua thÞ trêng ®Ó bï ®¾p th©m hôt ng©n s¸ch. Bªn c¹nh ®ã, ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh ng©n s¸ch cÇn ph¶i tiÕt kiÖm truÖt ®Ó phÇn chi cho bé m¸y hµnh chÝnh, thùc hiÖn c¶i c¸ch hµnh chÝnh vµ c¶i c¸ch thuÕ.
Víi chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c: ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ lµ chÝnh s¸ch quan träng nhÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Nã thêng cã sù ®an xen phøc t¹p víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c.v× vËy, sö dông hiÖu qu¶ c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®ång nghÜa víi viÖc tiÕp tôc hoµn thiÖn m«i trêng kinh tÕ mÇ thùc chÊt lµ hoµn thiÖn m«i trêng kinh tÐ thÞ trêng. nÕu c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c ®îc thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ th× nã sÏ thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ho¹t ®éng theo chiÒu híng t¨ng trëng vµ æn ®Þnh l©u dµi.
Quy chÕ ph¸p lý: CÇn tiÕp tôc ban hµnh nh÷ng c¬ chÕ thÓ lÖ hîp thøc h¬n, mang ®Çy ®ñ hiÖu lùc ph¸p lý h¬n. Tríc hÕt, cÇn ph¶i tiÕp tôchoµn thiÖn ci¬ chÕ qu¶n ký ng©n hµng nh»m t¹o ra mét hµnh lang ph¸p lu¹t t¬ng ®èi an toµn cho ho¹t ®éng cña c¸c ng©n hµng. Tríc hÕt lµ c¸c c¬ chÕ: c¬ chÕ ph¸t hµnh tÝn phiÕu cña c«ng ty tµi chÝnh, c¬ chÕ ph¸t h¸nh tr¸i phiÕu, chøng chØ tiÒn göi cña NHTM, c¬ chÕ gãp vèn cæ phÇn cña c¸c cæ ®«ng níc ngoµi vµo c¸c tæ chøc kinh doanh tÝn dông ViÖt Nam, coe chÕ tæ chøc vµ ho¹t ®éng cña lo¹i h×nh c«ng ty tµi trî thuª mua...§i ®«i víi nh÷ng biÖn ph¸p nh vËy lµ më rémg ph©n c«ng, ph©n cÊp, ph©n quyÒn cña c¸c tæ chøc thanh tra, gi¸m s¸t tµi chÝnh, ng©n hµng, ®¶m b¶o sù minh b¹ch trong chÕ ®é th«ng tin, b¸o c¸o tµi chÝnh kÕ to¸n.
KÕt luËn
Sù ph¸t triÓn c¸c c«ng cô chÝnh s¸ch tiÒn tÖ l¸ mét qu¸ tr×nh phøc t¹p thêng ®ßi hái mét thêi gian kh¸ dµi ®Ó hoµn thµnh. Nhng c¸c vÊn ®Ò liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ hiÕm khi ®îc gi¶i quyÕt triÖt ®Ó, ®Æc biÖt ®èi víi nÒn kinh tÕ ®ang trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi nh ViÖt Nam. Sù ®an xen phøc t¹p cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ víi c¸c chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« kh¸c trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ ®ang khã kh¨n h¬n tríc cã thÓ ®uqa ®Õn nh÷ng thay ®æi vÒ ng¾n h¹n kÌm theo nh÷ng tho¶ hiÖp nh©n nhîng t×nh thÕ trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch. Tuy nhiªn vÒ trung, dµi h¹n, môc tiªu cuèi cïng vµ môc tiªu trung gian cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ v·n ph¶i ®îc tu©n thñ nghieem ngÆt. §Æc biÖt lµ viÖc hoµn thiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ lÖ thuéc nhiÒu vµo kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ v©n dông hÖ th«ngs c¸c c«ng cô thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cña NHNN, g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh tiÕp tôc ®Èy m¹nh, ®æi míi, hiÖn ®¹i ho¸ c«ng nghÖ ng©n hµng hiÖn nay.
Cïng víi nh÷ng khã kh¨n hiÖn nay, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ë ViÖt Nam cßn ®øng tríc thö th¸ch ngµy cµng gia t¨ng víi nguy c¬ tôt hËu truøc mét thÕ giíi ®ang bíc vµo thêi kú t¨ng trëng nhanh. Do ®ã, chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ph¶i ®¶m b¶o ®¹t ®îc nh÷ng u viÖt nhÊt ®Ó gi¶i quyÕt mèi t¬ng quan gi÷a môc tiªu æn ®Þnh vµ t¨ng trëng, x©y dùng mét nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn cao, l©u bÒn.
Trong ph¹m vi kiÕn thøc cho phÐp, t«i xin tr×nh bÇy mét sè vÊn ®Ò mang tÝnh lÝ luËn vµ thôc tiÔn liªn quan ®Õn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ c¸c c«ng cô cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®a ra mét sè gi¶i ph¸p ®óc kÕt tõ thùc tr¹ng nÒn kinh tÕ vµ suy nghÜ chñ quan c¸ nh©n. RÊt mong ®îc sù chØ b¶o, ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« gi¸o vµ b¹n ®äc.
T«i còng xin tr©n thµnh c¶m ¬n sù gióp ®ì vÒ kiÕn thøc vµ tµi liÖu tham kh¶o cña thÇy c« gi¸o híng dÉn vµ cña c¸c b¹n häc, ®· gióp t«i hoµn thµnh bµi viÕt nµy.
Tµi liÖu tham kh¶o
1.
C¸c c«ng cô tµi chÝnh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng
NguyÔn ThÕ Thä
Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - 1993
2.
C«ng nghÖ ng©n hµng vµ thÞ rêng tµi chÝnh
NguyÔn C«ng NghiÖp
Nhµ xuÊt b¶n thèng kª - 1993
3.
C¸c c«ng cô tµi chÝnh trong kinh tÕ thÞ trêng
Gi¸o s Vâ §×nh H¶o
4.
T¹p chÝ Ng©n Hµng
5.
T¹p chÝ Tµi ChÝnh
6.
T¹p chÝ Ph¸t TriÓn Kinh TÕ
môc lôc
Các file đính kèm theo tài liệu này:
- 72265.DOC