Đề tài Cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Mông - Nguyên và nghệ thuật quân sự của người Nhật Bản

NhËt B¶n kh«ng muèn tá ra cã bÊt kú dÊu hiÖu yÕu ®uèi vµ sî sÖt nµo tr­íc sù ®e do¹ cña qu©n M«ng-Nguyªn. Hä lu«n s½n sµng chiÕn ®Êu. ChÝnh quyÒn Kamakura quyÕt ®Þnh lËp kÕ ho¹ch phßng thñ l©u dµi v× hä biÕt r»ng qu©n M«ng Cæ sÏ kh«ng chØ ®Õn mét lÇn. N¨m 1275, ba tØnh miÒn biÓn phÝa T©y lµ Shuwo, Aki vµ Bingo ®­îc lÖnh phèi hîp víi tØnh Nagato ( tØnh cùc t©y cña ®¶o Honshï-hßn ®¶o lín nhÊt NhËt B¶n ) ®Ó b¶o vÖ kªnh ®µo Nagato vµ vïng biÓn l©n cËn. C¸c träng ®iÓm qu©n sù ë Kyïshï ®Òu ®­îc ®iÒu thªm qu©n trong ®ã ®Æc biÖt lµ thñ phñ Hakata-h¶i c¶ng tõng bÞ M«ng Cæ chiÕm ®ãng n¨m 1274. Sù ph©n c«ng tiÕp viÖn, øng cøu lÉn nhau gi÷a c¸c ®¹o qu©n vµ c¸c cø ®iÓm còng ®­îc quy ®Þnh râ rµng. Trong cuéc kh¸ng chiÕn lÇn tr­íc cã mét sè ng­êi dao ®éng bá trèn. LÇn nµy nhµ n­íc ra s¾c lÖnh míi, ®µo ngò bÞ khÐp vµo träng téi vµ sÏ bÞ trõng ph¹t rÊt nghiªm kh¾c. Nh÷ng ng­êi cã c«ng trong cuéc kh¸ng chiÕn lÇn thø nhÊt còng ®­îc träng th­ëng. NhiÒu t­íng lÜnh cao cÊp ®­îc lÖnh ph¶i ®Õn th­êng trùc t¹i c¸c vÞ trÝ chiÕn l­îc. ChÝnh quyÒn Bakufu quyÕt ®Þnh c¸c t­íng lÜnh vµ chØ huy c¸c cÊp ph¶i lµ nh÷ng ng­êi ®i ®Çu ®éng viªn qu©n sü, hä muèn binh sü hiÓu r»ng chÝnh quyÒn trung ­¬ng lu«n ë bªn hä vµ ®ång cam céng khæ cïng hä chèng giÆc ngo¹i x©m. C¸c thµnh viªn trong dßng hä Hßjß còng ®Ých th©n ®Õn chØ huy viÖc phßng thñ ë Kyïshï vµ ë tØnh Nagato. Qu©n M«ng-Nguyªn cµng tÝch cùc chuÈn bÞ chiÕn tranh th× c¸c nhµ l·nh ®¹o NhËt B¶n còng cµng thªm quyÕt t©m kh¸ng chiÕn. Cuèi n¨m 1275, cã lÖnh tõ Kamakura yªu cÇu c¸c tØnh miÒn T©y ®ãng thªm chiÕn thuyÒn vµ huÊn luyÖn thuû binh. §Ó chuÈn bÞ cho c¸c trËn thuû chiÕn, Bakufu ra lÖnh ®ãng nh÷ng chiÕn thuyÒn nhá, kh¶ n¨ng c¬ ®éng nhanh vµ tuyÓn thªm nh÷ng thuû thñ giµu kinh nghiÖm. NhiÒu ng­êi tr­íc ®©y lµ c­íp biÓn còng ®­îc sung vµo c¸c ®éi thuû qu©n, kh«ng Ýt ng­êi trong sè hä ®­îc träng dông lµm chØ huy. Nh÷ng chiÕn thuyÒn nhá nµy sÏ tá ra hiÖu qu¶ khi tËp kÝch c¸c thuyÒn lín di chuyÓn chËm ch¹p cña qu©n M«ng-Nguyªn, c¶ trªn biÓn lÉn trªn c¸c dßng s«ng, vµ khi cÇn cã thÓ tù ®èt ch¸y ®Ó lao vµo thuyÒn ®Þch. S¸ng kiÕn dïng thuyÒn nhá vµ sö dông ho¶ c«ng lµ mét ý ®å chiÕn l­îc quan träng trong thuû chiÕn. §Çu n¨m 1276, bé chØ huy Kyïshï l¹i nhËn ®­îc lÖnh tËp trung tÊt c¶ mäi ng­êi t×nh nguyÖn chiÕn ®Êu trªn biÓn tíi Hakata, ®¸p øng l­ßi kªu gäi cña Bakufu, qu©n t×nh nguyÖn ®Õn xin ghi danh nhiÒu v« kÓ. C¸c chiÕn binh Samurai kh«ng tiÕc g× kÓ c¶ th©n m×nh lÉn cña c¶i ®Ó phôc vô cho c«ng cuéc kh¸ng chiÕn. C¸c ch­ hÇu cña M¹c Phñ Kamakura còng mau chãng ®¸p øng lêi kªu gäi cña chÝnh quyÒn trung ­¬ng, hä viÕt nh÷ng lêi thÒ ra giÊy göi cho c¸c thñ lÜnh cña m×nh. Trong mét t×nh thÕ t­¬ng tù, qu©n sü nhµ TrÇn n­íc §¹i ViÖt ta l¹i thÝch hai ch÷ “ S¸t Th¸t ” lªn c¸nh tay ®Ó tá râ quyÕt t©m chèng giÆc Nguyªn. Còng trong n¨m 1276, c¸c thñ lÜnh lín ë Kyïshï nh­ hä Shimazu, Shoni, Otomo... ®­îc lÖnh b¸o c¸o vÒ c¸c nguån nh©n tµi vËt lùc hä cã thÓ ®ãng gãp ®­îc. Néi dung c¸c b¸o c¸o ®ã ®· thÓ hiÖn sù kh«ng khÝ quyÕt t©m vµ ®oµn kÕt cña qu©n d©n NhËt B¶n chèng giÆc ngo¹i x©m. Ch¼ng h¹n, Fujiwara Hideshige-mét Samurai ë tØnh Shugo ®· ®i tu víi ph¸p danh Saiko ®· kÝnh cÈn tr×nh bµy nh­ sau: “ Saiko, 85 tuæi, kh«ng ®i ®­îc. Nagahide con trai, 65 tuæi, cã cung tªn vµ vò khÝ. Tsuhide con trai, 38 tuæi, cã cung tªn, ¸o gi¸p, vò khÝ, mét con ngùa. Matsujiro hä hµng, 19 tuæi, cã cung tªn, vò khÝ vµ hai ng­êi ®i theo. Takahide ch¸u trai, 40 tuæi, cã cung tªn, ¸o gi¸p, vò khÝ, mét con ngùa vµ mét ng­êi ®i theo. Nh÷ng ng­êi nµy ®Æt d­íi quyÒn sai khiÕn cña ®øc «ng vµ sÏ phôc vô trung thµnh. §­îc kÝnh cÈn t×nh bµy nh­ trªn. Th¸ng 4 n¨m 1276 Sami Saiko ( ®ãng dÊu ) ” Th­ nµy cho ta thÊy bøc tranh mét gia ®×nh Samurai trung b×nh, gåm ba thÕ hÖ ®· ®ãng gãp tÊt c¶ nh÷ng g× cã thÓ cho cuéc kh¸ng chiÕn. Nã còng thÓ hiÖn mét tinh thÇn h¨ng h¸i chèng giÆc ngo¹i x©m ®ang lan truyÒn kh¾p n¬i, ®Æc biÖt lµ trong nam giíi ë Kyïshï-nh÷ng ng­êi ®· chÞu ®ùng mòi nhän tÊn c«ng cña kÎ thï trong lÇn x©m l­îc tr­íc. Cho tíi tËn ngµy nay, ng­êi NhËt B¶n vÉn cã mét c©u thµnh ng÷ “ ®µn «ng Kyïshï ” ( Kyïshï danshi ) ®Ó chØ nh÷ng ng­êi cã lèi sèng kh¾c khæ vµ vò dòng t­¬ng tù nh­ c©u “ Nam tö H¸n ®¹i tr­îng phu ” cña ng­êi Trung Quèc. C¸c sö gia NhËt B¶n lu«n kh¼ng ®Þnh r»ng, cuéc x©m l¨ng cña ng­êi M«ng Cæ, v× ®· g©y ra mét ý thøc vÒ tæ quèc l©m nguy nªn ®· t¹o thµnh mét tinh thÇn ®oµn kÕt, thèng nhÊt toµn d©n téc NhËt B¶n. §iÒu ®ã trong mét chõng mùc nµo ®ã cã thÓ ®óng, nh­ng thËt khã cã thÓ kh¼ng ®Þnh r»ng ng­êi NhËt B¶n-nh÷ng ng­êi sèng c¸ch biÖt víi lôc ®Þa vµ kh«ng hÒ cã quan hÖ chÝnh trÞ víi c¸c quèc gia kh¸c, vµo thêi ®iÓm ®ã ®· n¶y sinh mét ý niÖm d©n téc m¹nh mÏ. Bëi thÕ, kh«ng ph¶i bÊt kú mét ch­ hÇu nµo cña Bakufu ®Òu cho thÊy lßng yªu n­íc h¨ng h¸i nh­ thÕ, ngay trong sè nh÷ng ng­êi chiÕn ®Êu tÝch cùc nhÊt còng cã mét sè tá ra ham muèn ®­îc ban th­ëng ®Õn møc khã coi. Tuy nhiªn tÇng líp chiÕn binh vµ ®¹i bé phËn d©n chóng, trong ph¹m vi hiÓu biÕt cña m×nh vÉn ý thøc ®­îc mèi nguy hiÓm tõ nh÷ng kÎ x©m l­îc ngo¹i bang vµ lao vµo chiÕn ®Êu víi mét tinh thÇn dòng c¶m, x¶ th©n v× nghÜa lín. TÊt nhiªn, hä còng tr«ng chê nhµ n­íc sÏ biÕt ®Õn c«ng lao råi ban th­ëng cho m×nh, nh­ng hµnh vi cña hä ®· tá ra v­ît lªn thãi Ých kû vµ t­ lîi c¸ nh©n v× an nguy cña ®Êt n­íc. Kh«ng gièng nh­ tÇng líp t¨ng l÷ ®· lîi dông ®øc tin cña quÇn chóng vµ g©y ra kh«ng biÕt bao nhiªu sù vô r¾c rèi trong suèt thËp niªn x¶y ra chiÕn tranh. Ngoµi nh÷ng biÖn ph¸p phßng vÖ trªn, chÝnh quyÒn Kamakura cßn cho x©y dùng mét bøc t­êng thµnh tõ phÝa §«ng mòi Shiga däc theo bê biÓn Hakata ®Õn tËn Imazu. Hä lÖnh cho c¸c l·nh chóa ë Kyïshï trong vßng 6 th¸ng ph¶i hoµn thµnh, hÔ ai cã 1 diÖn tÝch ®Êt = 1 tan ( 1/3 yard ) th× ph¶i x©y kho¶ng 1 icnh t­êng. Bøc t­êng nµy nh»m ng¨n chÆn nh÷ng cuéc ®æ bé cña qu©n ®Þch vµo ®Þa ®iÓm chiÕn l­îc lµ h¶i c¶ng Hakata, hay chÝ Ýt còng g©y trë ng¹i cho chóng, ng¨n b­íc tiÕn qu©n cña kÎ thï vµo ®Êt liÒn. Bøc t­êng ®­îc lµm b»ng ®¸, dµi gÇn 20km, cao tõ 2 ®Õn 3m vµ dµy kho¶ng 3m. Nã ®· tiªu tèn kh«ng biÕt bao nhiªu nh©n tµi vËt lùc vµ thùc tÕ ®· ph¶i mÊt 5 n¨m míi hoµn thµnh. Tuy nhiªn viÖc x©y dùng c«ng tr×nh nµy còng béc lé vµi nh­îc ®iÓm nhÊt lµ viÖc ph¶i dµn tr¶i mét lùc l­îng lín b¶o vÖ däc theo bøc t­êng dµi. Mét phÇn bøc t­êng thµnh chèng qu©n M«ng-Nguyªn, cßn l¹i ë Imazu thuéc thµnh phè Fukuoka ngµy nay. N¨m 1279, cã dÊu hiÖu qu©n M«ng Cæ sÏ tÊn c«ng, nh­ng rÊt may cho NhËt B¶n lµ Hèt TÊt LiÖt cßn bËn rén viÖc th«n tÝnh miÒn Nam Trung Hoa nªn cuéc viÔn chinh bÞ ho·n l¹i. N¨m ®ã, Hèt TÊt LiÖt lÖnh cho vua Koryo ph¶i ®ãng 1000 chiÕn thuyÒn míi vµ tuyÓn 20.000 thuû thñ, «ng ta còng cho thµnh lËp mét “ bé chØ huy ®Æc biÖt ®Ó trõng ph¹t NhËt B¶n ” cã nhiÖm vô kiÓm tra, ®«n ®èc toµn bé c«ng viÖc chuÈn bÞ cho cuéc viÔn chinh. Sau ®ã mét ®¹o qu©n M«ng Cæ 50.000 ng­êi ®Õn ®ãng ë bê biÓn phÝa §«ng TriÒu Tiªn ®Ó ®îi xuèng thuyÒn. Nh­ vËy vÒ qu©n sè ®· gÊp ®«i lùc l­îng cña lÇn viÔn chinh tr­íc. Kh«ng dõng l¹i ë ®ã, Hèt TÊt LiÖt cßn cã ý buéc vua Nam Tèng cö binh m· tham gia ®ît tÊn c«ng, sè qu©n Trung Hoa dù ®Þnh sÏ lµ 100.000 ng­êi. Tuy nhiªn sau ®ã Nam Tèng bÞ Nguyªn tiªu diÖt vµ cuéc x©m l¨ng bÞ lïi l¹i mÊy n¨m. Kho¶ng cuèi n¨m 1280, Bakufu nhËn ®­îc tin mËt b¸o qu©n M«ng-Nguyªn cã thÓ sÏ tÊn c«ng vµo mïa xu©n sang n¨m. NhiÕp chÝnh Tokimune th«ng qua c¸c chØ huy c¶nh s¸t ( C¶nh Quan Shugo ) cña m×nh cho ban bè mét b¶n hiÖu triÖu kªu gäi c¸c thñ lÜnh ch­ hÇu ®øng lªn chèng giÆc ngo¹i x©m. ¤ng høa sÏ ban th­ëng xøng ®¸ng cho nh÷ng ng­êi cã c«ng, vµ do¹ sÏ trõng ph¹t nghiªm kh¾c nh÷ng kÎ cã hµnh vi bÊt trung. B¶n hiÖu triÖu cã ®o¹n viÕt: “ Ta ®· ®­îc biÕt r»ng nhiÒu c¶nh quan vµ ch­ hÇu, hoÆc v× nh÷ng cuéc tranh chÊp n¶y sinh ra tõ chøc vô cña hä hoÆc v× bÊt m·n víi c¸c ph¸n quyÕt cña toµ ¸n, nh÷ng n¨m gÇn ®©y ®· cã bÊt hoµ víi nhau. Nu«i d­ìng nh÷ng o¸n hËn riªng t­ mµ bÊt lîi cho an nguy quèc gia lµ hµnh vi hÕt søc ph¶n nghÞch. TÊt c¶ c¸c chiÕn sü, tõ ng­êi nhµ ( cña Shogun ) trë xuèng, h·y tu©n theo mÖnh lÖnh cña c¸c Shugo ”. Nh÷ng lÖnh tæng ®éng viªn còng lËp ®­îc tøc ban hµnh, mäi nguån nh©n tµi vËt lùc cña c¶ quèc gia ®Òu tËp trung hÕt møc cã thÓ cho cuéc kh¸ng chiÕn. Cuèi cïng th× triÒu ®×nh ë Kyoto còng nhËn thÊy t×nh h×nh chiÕn sù nghiªm träng tíi møc nµo, hä quyÕt ®Þnh ®em thu nhËp tõ mét sè l·nh ®Þa cña nhµ Vua trao l¹i cho c¸c ®¹o qu©n chi dông. Thiªn Hoµng ra lÖnh tông kinh, lµm lÔ ë c¸c ®Òn chïa trong c¶ n­íc, c¶ Hoµng th©n quèc thÝch còng ph¶i thøc ®Ó ®äc kinh. ë c¸c tù viÖn, toµn bé t¨ng l÷ ngµy ®ªm cÇu kinh vµ tông niÖm thÇn chó gäi lµ Darani, cßn t¹i ®Òn thê thÇn chiÕn tranh Hachiman th× lóc nµo còng ®«ng nghÞt c¸c tÝn ®å thuéc ®ñ mäi tÇng líp vµ tÝn ng­ìng. B¶n th©n nhiÕp chÝnh Tokimune, dï bËn rén víi viÖc chuÈn bÞ chiÕn sù vÉn kh«ng quªn cÇu nguyÖn, ng­êi ta nãi «ng ®· chÐp l¹i nh÷ng b¶n kinh PhËt b»ng m¸u cña chÝnh m×nh. N¨m 1281, Hèt TÊt LiÖt ®· tËp hîp ®­îc hai ®¹o qu©n hïng hËu cho cuéc viÔn chinh v­ît ®¹i d­¬ng. §¹o qu©n phÝa B¾c, ®­îc gäi lµ §«ng Lé Qu©n ( 東路軍 ) bao gåm 900 chiÕn thuyÒn chë theo 30.000 ng­êi M«ng Cæ chØ huy bëi t­íng Hong da-gu cïng víi 15.000 thuû binh vµ 10.000 bé binh TriÒu Tiªn vÉn d­íi sù chØ huy cña ®« ®èc Kim Bang-gyong. §¹o qu©n phÝa Nam gäi lµ Giang Nam Qu©n ( 江南軍 ) gåm 100.000 qu©n T©n Phô ( qu©n lÝnh nhµ Nam Tèng ®­îc nhµ Nguyªn tæ chøc l¹i ) cña miÒn Nam Trung Hoa, chØ huy bëi t­íng Ph¹m V¨n Hæ ( Bom Mun Ho 范文虎 ), ®¹o qu©n nµy ®­îc vËn chuyÓn trªn 3500 chiÕn thuyÒn. Sö s¸ch M«ng Cæ n¨m 1281 cã ghi : “ Vua TriÒu Tiªn ®Õn Changa Nor ®­îc Hoµng ®Õ Hèt TÊt LiÖt tiÕp ®ãn. Hai bªn bµn b¹c cuèi cïng ®i ®Õn tho¶ thuËn. C¸c chiÕn thuyÒn TriÒu Tiªn sÏ chë 40.000 qu©n M«ng Cæ, TriÒu Tiªn. §éi qu©n B¾c trung Hoa sÏ hîp tung víi 100.000 qu©n Nam Trung Hoa ë ®¶o Iki, sau ®ã cïng tiÕn c«ng qu©n NhËt ”. Nh­ng mäi sù l¹i diÔn ra kh«ng ®óng víi dù ®Þnh cña Hèt TÊt LiÖt. H¹m ®éi cña TriÒu Tiªn ®· s½n sµng lªn ®­êng tõ mïa xu©n n¨m 1281, nh­ng h¹m ®éi Nam Trung Hoa th× gÆp khã kh¨n v× ch­a kÞp trang bÞ ®Çy ®ñ cho qu¸ nhiÒu chiÕn thuyÒn nªn ph¶i t¹m ho·n xuÊt qu©n. Qu©n M«ng Cæ n«n nãng tÊn c«ng ®¶o Tsushima, song hßn ®¶o nµy ®· tæ chøc phßng thñ tèt h¬n n¨m 1274 nhiÒu. Qu©n NhËt Èn nÊp d­íi c¸c c«ng sù n»m trong lßng ®Êt chiÕn ®Êu rÊt hiÖu qu¶, thªm vµo ®ã ®Þa ®iÓm ®æ bé l¹i v« cïng khã kh¨n nªn qu©n M«ng-Nguyªn bÞ ®¸nh bËt ®i vµ buéc ph¶i quay vÒ c¨n cø ë Masan. §óng lóc nµy qu©n M«ng Cæ bÞ dÞch bÖnh èm rÊt nhiÒu, c¸c chiÕn thuyÒn m·i cho tíi mïa hÌ vÉn kh«ng thÓ khëi hµnh ®­îc. Trong khi ®ã, h¹m ®éi miÒn Nam Trung Hoa ®· lªn ®­êng vµ tiÕn gÇn ®Õn phÝa Nam ®¶o Iki. Ngµy 10 th¸ng 6, chiÕn thuyÒn TriÒu Tiªn kh«ng ®îi thuû binh Nam Trung Hoa ®· bá qua ®¶o Iki tÊn c«ng vµo bê biÓn Chikuzen. Ngµy 23 th¸ng 6 hä ®æ bé lªn mét sè vÞ trÝ gi÷a Munakata vµ vÞnh Hakozaki vµ chiÕm ®­îc vÞ trÝ chiÕn l­îc lµ mòi Shiga. Cuéc tÊn c«ng cña qu©n M«ng-Nguyªn nh»m th¼ng vµo mÆt B¾c bøc t­êng ®¸ vµ s­ên bªn ph¶i cña qu©n NhËt. Râ rµng bøc t­êng thµnh tèn kÐm ®· ph¸t huy t¸c dông, qu©n M«ng Cæ bÞ k×m ch©n lóng tóng trong viÖc ®æ bé, cho dï hä ®· chiÕm ®­îc mòi Shiga nh­ng vÉn kh«ng thÓ triÓn khia ®éi h×nh kþ binh nh­ ý muèn. Qu©n NhËt ë phÝa Nam bøc t­êng thµnh còng ph¶i ®­¬ng ®Çu víi mét lùc l­îng qu©n ®Þch rÊt m¹nh ®ang ®Þnh ®æ bé lªn miÒn B¾c tØnh Hizen. Mét ®o¹n trªn cuén tranh Moko Shurai Ekotoba ( 蒙古襲来絵詞 ) do Samurai Takezaki Suenaga vÏ n¨m 1293, miªu t¶ c¶nh c¸c chiÕn binh Samurai phßng thñ trªn bøc t­êng thµnh. H¹m ®éi Nam Trung Hoa, tíi NhËt B¶n vµo gi÷a th¸ng 7, hä nhanh chãng chiÕm c¸c ®¶o Hirado vµ Takashima. §¹o qu©n nµy kh«ng tíi cïng mét lóc mµ chia lµm nhiÒu ®ît, hä còng ®æ bé nh÷ng lùc l­îng m¹nh lªn c¸c ®Þa ®iÓm phÝa T©y Nam vÞnh Hakata. Qu©n NhËt bè trÝ phßng thñ ë hai ®Çu bøc t­êng ®¸ tøc lµ ë phÝa T©y Imazu ng­îc lªn phÝa B¾c tíi mòi Shiga ®· chiÕn ®Êu rÊt quyÕt liÖt vµ hiÖu qu¶. Qu©n M«ng Cæ cã nh÷ng m¸y b¾n ®¸ nÆng ®Ó c«ng thµnh nh­ng kh«ng chiÕm ®­îc ®Þa thÕ thÝch hîp ®Ó sö dông, cßn c¸c lo¹i ph¸o th« s¬ vµ ho¶ d­îc tuy lîi h¹i nh­ng còng kh«ng lµm c¸c chiÕn binh Samurai hoang mang nh­ tr­íc kia n÷a. Trªn nhiÒu vÞ trÝ ë Kyïshï, qu©n NhËt ®· ®Èy lïi kÎ thï vµ chuyÓn tõ thÕ thñ sang thÕ c«ng, hä ®Æc biÖt tËp trung tÊn c«ng lùc l­îng ®Þch ®ãng ë mòi Shiga-mét ®Þa ®iÓm ®æ bé chiÕn l­îc. D­íi n­íc, c¸c chiÕn thuyÒn nhá cña hä ®· ph¸t huy t¸c dông luån l¸ch tÊn c«ng c¸c thuyÒn ®Þch, c¾t ®øt liªn l¹c gi÷a chóng víi nhau vµ ng¨n c¶n qu©n M«ng-Nguyªn tiÕp tôc ®æ bé. C¸c thuû binh NhËt B¶n tá ra h¬n h¼n kÎ thï vÒ kh¶ n¨ng t¸c chiÕn trªn mÆt n­íc. Trong kho¶ng c¸ch chËt hÑp trªn c¸c chiÕn thuyÒn, kh¶ n¨ng sö dông kiÕm ®iªu luyÖn cña binh sü NhËt B¶n chiÕm lîi thÕ lín tr­íc qu©n x©m l­îc. Cung tªn hay tr­êng th­¬ng trong lßng thuyÒn d­êng nh­ v« dông kh«ng thÓ ph¸t huy ®­îc søc m¹nh vèn lµ së tr­êng cña qu©n lÝnh M«ng Cæ. Thªm vµo ®ã, c¸c chiÕn thuyÒn ®Þch qu¸ to lín cång kÒnh, phÇn nhiÒu l¹i lµ thuyÒn chë qu©n kh«ng ph¶i thuyÒn chiÕn nªn rÊt lóng tóng khi xoay trë, ®éi h×nh chiÕn ®Êu bÞ rèi lo¹n trÇm träng. C¸c thuû binh thiÖn chiÕn NhËt B¶n hÇu hÕt ®Òu lµ dßng dâi c¸c danh t­íng tõng gióp Minamoto Yoshitsune trong c¸c trËn chiÕn ®Êu víi ng­êi hä Taira tr­íc kia. Mét ®o¹n trªn cuén tranh Moko Shurai Ekotoba ( 蒙古襲来絵詞 ) do Samurai Takezaki Suenaga vÏ n¨m 1293, miªu t¶ c¶nh c¸c chiÕn tuyÒn NhËt B¶n xuÊt trËn. Trong khi qu©n Nam Trung Hoa do ¸p ®¶o vÒ sè l­îng ®· dµnh ®­îc mét vµi th¾ng lîi th× qu©n M«ng Cæ l¹i gÆp ph¶i sù kh¸ng cù quyÕt liÖt cña binh sü NhËt B¶n, hä buéc ph¶i rêi bá c¸c vÞ trÝ chiÕn l­îc ë Hakata lui vÒ ®¶o Hirado ®Ó nghØ ng¬i vµ chuÈn bÞ cho ®ît tÊn c«ng míi. Trong cuéc chiÕn kh«ng c©n søc, t­íng sü NhËt B¶n ®· chiÕn ®Êu rÊt ngoan c­êng, sö s¸ch kh«ng nãi râ hä ®· tiªu diÖt ®­îc bao nhiªu qu©n thï, chØ biÕt r»ng suèt 7 tuÇn lÔ, hä ®· gi÷ v÷ng ®­îc mét trËn ®Þa réng lín tõ Munakata tíi tËn tØnh Hizen vµ ch­a mét ngµy nµo qu©n x©m l­îc chiÕm ®­îc ­u thÕ. Tæng sè qu©n NhËt B¶n phßng thñ ë Kyïshï lªn tíi 40.000 ng­êi vµ ®Òu lµ nh÷ng chiÕn binh dòng c¶m , thiÖn chiÕn chÝnh v× thÕ ®· g©y cho qu©n thï nhiÒu tæn thÊt ®¸ng kÓ. Qu©n ®Þch th× l¹i ë trong t×nh tr¹ng ®éi ngò láng lÎo, thiÕu liªn l¹c vµ kh«ng cã sù chØ huy thèng nhÊt. §¹o qu©n ph­¬ng B¾c tuy thiÖn chiÕn nh­ng bÞ qu©n NhËt tËp trung tÊn c«ng vµ v× kh«ng thÓ triÓn khai ®éi h×nh nªn khã cã thÓ ph¶n c«ng. C¸c binh sü Trung Hoa l¹i cµng kh«ng cã ý chÝ chiÕn ®Êu, hä tuy ®«ng ®¶o nh­ng vèn kh«ng thiÖn chiÕn b»ng qu©n NhËt nay l¹i ph¶i b¸n m¹ng cho chÝnh kÎ thï cña m×nh th× lµm sao cã thÓ chiÕn th¾ng. Nh­ng trªn chiÕn tr­êng NhËt B¶n, tinh thÇn vµ ý chÝ chiÕn ®Êu cña qu©n x©m l­îc kh«ng cã ý nghÜa quan träng. Ng­êi quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i cña cuéc chiÕn chÝnh lµ tù nhiªn. Hµng n¨m cã rÊt nhiÒu c¬n b·o ®æ bé vµo n­íc NhËt ®Æc biÖt lµ miÒn T©y Nam, thêi ®iÓm diÔn ra cuéc chiÕn tranh l¹i lµ chÝnh gi÷a mïa m­a b·o ë NhËt B¶n. Nh­ng lÇn nµy ®èi t­îng tµn ph¸ cña thiªn nhiªn kh«ng ph¶i lµ nh÷ng ng­ d©n NhËt nh­ th­êng lÖ mµ l¹i lµ ®¹o qu©n x©m l­îc hïng hËu. C¬n b·o ®æ bé vµo bê biÓn n¨m Êy, ®­îc miªu t¶ lµ mét trong nh÷ng c¬n b·o khñng khiÕp nhÊt trong lÞch sö NhËt B¶n. Thêi ®ã ch­a cã m¸y ®o søc giã, nh­ng sö s¸ch chÐp r»ng b·o lín tíi møc thæi bËt c¶ gèc nh÷ng c©y to. Víi mét c¬n b·o nh­ vËy h¹m ®éi qu©n M«ng-Nguyªn kh«ng thÓ nµo ®­¬ng cù næi. C¬n b·o kÐo dµi trong hai ngµy 15 vµ 16 th¸ng 8, vµ tíi khi nã kÕt thóc th× sè chiÕn thuyÒn ®Þch kh«ng cßn næi 1/3. Tæng sè qu©n x©m l­îc bÞ thiÖt h¹i lµ bao nhiªu kh«ng thÊy tµi liÖu nµo ghi l¹i ®Çy ®ñ. C¸c sö gia Hµn Quèc cho r»ng qu©n TriÒu Tiªn lµ nh÷ng ng­êi may m¾n nhÊt, trong tæng sè 9960 binh sü vµ 15.029 thuû thñ ( tæng céng 24.989 ng­êi ) hä cã tíi 19.397 ng­êi sèng sãt, con sè nµy cña qu©n M«ng Cæ chØ lµ kho¶ng 10.000 ng­êi. Nh­ vËy ®¹o §«ng Lé Qu©n sau khi vÒ tíi Masan an toµn th× tæn thÊt tíi h¬n 1/3 lùc l­îng. PhÝa h¹m ®éi qu©n Giang Nam th× thiÖt h¹i cßn ghª gím gÊp nhiÒu lÇn, lùc l­îng chÝnh cña hä ®ãng t¹i vÞnh Imari vµ bê biÓn Hizen-n¬i c¬n b·o tµn ph¸ nÆng nÒ nhÊt. ThiÖt h¹i vÒ ng­êi lµ kh«ng thÓ l­êng hÕt ®­îc, Ýt nhÊt h¬n mét nöa sè binh sü cña hä ®· vÜnh viÔn ch×m s©u d­íi ®¸y biÓn. Cã tµi liÖu chÐp r»ng sè qu©n Trung Hoa bÞ kÑt l¹i NhËt B¶n sau trËn b·o lµ kho¶ng 10.000 ng­êi, phÇn lín hä bÞ qu©n NhËt giÕt chÕt, sè cßn l¹i bÞ b¾t lµm n« lÖ, chØ cã vµi ng­êi may m¾n trèn ®­îc vÒ Trung Quèc. Mét ®o¹n trªn cuén tranh Moko Shurai Ekotoba ( 蒙古襲来絵詞 ) do Samurai Takezaki Suenaga vÏn¨m 1293, miªu t¶ c¶nh qu©n NhËt B¶n tÊn c«ng chiÕn thuyÒn M«ng-Nguyªn. Nhê søc m¹nh kú diÖu cña tù nhiªn, qu©n sü NhËt B¶n ë Kyïshï ®· th¾ng to. Ng­êi NhËt B¶n gäi c¬n b·o nµy lµ ThÇn Phong ( Kamikaze神風 ), hä coi ®ã lµ c¬n b·o thÇn kú mµ Trêi PhËt ®· göi tíi gióp hä chiÕn th¾ng qu©n x©m l­îc hïng m¹nh. Mét sè tæng kÕt vÒ hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn cña ng­êi NhËt B¶n. Cuéc x©m l­îc lÇn thø nhÊt 1274 Thêi gian ®×nh chiÕn Cuéc x©m l­îc lÇn thø hai 1281 ChiÕn tr­êng chÝnh lµ c¸c ®¶o Iki, Tsushima, vÞnh Hakozaki vµ h¶i c¶ng Hakata. Thêi gian diÔn ra: th¸ng 10 n¨m 1274. KÐo dµi kho¶ng 3 ngµy kÓ tõ khi cã nh÷ng cuéc tÊn c«ng ®Çu tiªn. Qu©n M«ng-Nguyªn: 40.000 ng­êi, 900 chiÕn thuyÒn, ®­îc chØ huy bëi t­íng M«ng Cæ Holdon vµ ®« ®èc TriÒu Tiªn Kim Bang-gyong. Qu©n NhËt B¶n: 10.000 ng­êi, chØ huy bëi Shimazu Hisatsune vµ mét sè thñ lÜnh miÒn T©y. Hèt TÊt LiÖt thµnh lËp “ bé chØ huy trõng ph¹t NhËt B¶n ”, tËp trung binh lùc ë gÇn Masan-TriÒu Tiªn vµ cho ®ãng míi nhiÒu chiÕn thuyÒn. N¨m 1275, NhËt B¶n t¨ng c­êng phßng thñ miÒn T©y, tæ chøc huÊn luyÖn thuû binh vµ ra lÖnh tæng ®éng viªn.N¨m 1276 bøc t­êng ®¸ dµi 20 km phßng vÖ bê biÓn Hakata b¾t ®Çu ®­îc x©y dùng. N¨m 1275 vµ 1279, ph¸i bé ngo¹i giao M«ng Cæ mang tèi hËu th­ tíi NhËt B¶n song chÝnh quyÒn Bakufu cù tuyÖt, cßn c¸c sø thÇn ®Òu bÞ hä ®em ra hµnh quyÕt. ChiÕn tr­êng chÝnh lµ toµn bé vïng ven biÓn vµ c¸c ®¶o phÝa B¾c Kyïshï. Thêi gian diÔn ra: Tõ th¸ng th¸ng 6 tíi ngµy 16 th¸ng 8 n¨m 1281. KÐo dµi kho¶ng b¶y tuÇn lÔ. Qu©n M«ng-Nguyªn: 140.000 ng­êi, 4400 chiÕn thuyÒn, chØ huy bëi t­íng M«ng Cæ Hong Da-gu, t­íng Trung Quèc Bom Mun Ho vµ ®« ®èc TriÒu Tiªn Kim Bang-gyong. Qu©n NhËt B¶n: 40.000 ng­êi, chØ huy trùc tiÕp bëi nhiÕp chÝnh Hßjß Tokimune. 5. HËu qu¶ cña cuéc chiÕn tranh ®èi víi x· héi NhËt B¶n. Hèt TÊt LiÖt cßn ®Þnh x©m l­îc NhËt B¶n mét lÇn n÷a nh­ng nh÷ng cuéc b¹o lo¹n lín trong n­íc cïng c¸c cuéc viÔn chinh ë lôc ®Þa Ch©u ¸ ®· c¶n trë «ng ta, vµ mét kÕ ho¹ch tÊn c«ng NhËt B¶n lÇn thø ba ®· kh«ng bao giê trë thµnh hiÖn thùc. Tuy nhiªn, chÝnh quyÒn Kamakura vÉn hÕt søc c¶nh gi¸c, hä tiÕp tôc duy tr× viÖc phßng thñ miÒn T©y trong nhiÒu n¨m liÒn, m·i cho tíi n¨m 1300 khi Hèt TÊt LiÖt qua ®êi. Tr­íc nh÷ng thö th¸ch kh¾c nghiÖt cña cuéc kh¸ng chiÕn, triÒu ®×nh vµ Thiªn Hoµng ®· tá râ sù bÊt tµi nhu nh­îc, kh«ng ®¶m nhiÖm ®­îc sø mÖnh l·nh ®¹o nh©n d©n b¶o vÖ tæ quèc. Th©m t©m hä lu«n lo sî, lïi b­íc tr­íc kÎ thï ®Ó b¶o vÖ quyÒn lîi riªng t­ cña gia téc m×nh. Tr¸i l¹i chÝnh quyÒn Bakufu ®· thÓ hiÖn râ ý chÝ kiªn c­êng, tµi tæ chøc, chØ huy... ®oµn kÕt toµn d©n chèng giÆc ngo¹i x©m, vµ cuèi cïng ®­a kh¸ng chiÕn ®Õn th¾ng lîi. Vai trß l·nh ®¹o quyÕt ®Þnh nhÊt lµ nh÷ng ng­êi kÕ tôc §¹i Nguyªn So¸i Yoritomo - c¸c quan nhiÕp chÝnh hä Hßjß ®Æc biÖt lµ hai cha con Tokiyori vµ Tokimune. Song chÝnh quyÒn M¹c Phñ Kamakura ®· ph¶i tr¶ gi¸ cho cuéc kh¸ng chiÕn nµy. NhiÖm vô ®éng viªn qu©n lùc tíi møc tèi ®a, duy tr× lùc l­îng ë mÆt trËn, thu gom mäi nguån tµi lùc ®Ó cung cÊp cho binh sü, tæ chøc cuéc chiÕn ®Êu, tÊt c¶ tr¸ch nhiÖm ®ã ®Æt lªn vai c¸c nhµ l·nh ®¹o Bakufu. ChiÕn tranh qua råi nhiÖm vô nÆng nÒ cña hä vÉn ch­a kÕt thóc, c¸c nhiÕp chÝnh l¹i ph¶i tiÕp tôc chØ ®¹o viÖc kh¾c phôc hËu qu¶ chiÕn tranh. Cã hai vÊn ®Ò lín chÝnh quyÒn Kamakura cÇn gi¶i quyÕt, ®ã lµ viÖc duy tr× phßng thñ vµ khen th­ëng nh÷ng ng­êi cã c«ng trong kh¸ng chiÕn nh­ ®· høa. Nh­ng nhiÖm vô nµy d­êng nh­ lµ qua søc ®èi víi hä, sau nhiÒu n¨m cè hÕt søc m×nh tæ chøc phßng vÖ vµ sau hai cuéc chiÕn tranh hao ng­êi tèn cña, chÝnh quyÒn Bakufu vµ c¶ n­íc NhËt ®· trë nªn kiÖt quÖ. Qu©n x©m l­îc b¹i trËn ch¼ng ®Ó l¹i g× ngoµi nh÷ng x¸c chÕt vµ Bakufu kh«ng thÓ thùc hiÖn nh÷ng g× ®· høa hÑn. Sù bÊt m·n trong n­íc ngµy cµng t¨ng, c¸c ch­ hÇu næi dËy chèng ®èi kh¾p n¬i, kinh tÕ quèc gia tr× trÖ, n«ng nghiÖp ®×nh ®èn... nh÷ng th¸ch thøc ®ã cuèi cïng lµm chÝnh quyÒn Kamakura kiÖt søc. Hä ®· kh«ng chÞu khuÊt phôc tr­íc qu©n x©m l­îc hïng m¹nh mµ l¹i gôc ng· ngay trong thêi b×nh, bëi nh÷ng vÊn ®Ò néi bé cña chÝnh m×nh. C¸c quan nhiÕp chÝnh hä Hßjß-nh÷ng ng­êi ®· viÕt nªn mét trong nh÷ng trang sö vÎ vang nhÊt cña ®Êt n­íc NhËt B¶n l¹i còng chÝnh lµ nh÷ng ng­êi chøng kiÕn sù sôp ®æ chÝnh quyÒn Bakufu. Th¸ng 7 n¨m 1333, c¨n cø Kamakura bÞ thiªu huû chÊm døt thêi kú cÇm quyÒn cña c¸c nhiÕp chÝnh hä Hßjß vµ thÓ chÕ M¹c Phñ Kamakura. Tõ ®©y NhËt B¶n b­íc vµo mét thêi kú ®¹i chiÕn lo¹n mµ më ®Çu lµ cuéc néi chiÕn Nam-B¾c triÒu. Ch­¬ng III NghÖ thuËt qu©n sù cña ng­êi NhËt B¶n trong kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn Trong nh÷ng phÇn trªn, t«i ®· kÓ rÊt nhiÒu vÒ nh÷ng chiÕn c«ng cña ng­êi M«ng Cæ. Ngay c¶ khi miªu t¶ vÒ thÊt b¹i cña hä ë NhËt B¶n t«i còng lu«n nãi r»ng qu©n M«ng-Nguyªn cã v« vµn lîi thÕ. TÊt nhiªn, chiÕn th¾ng cña ng­êi M«ng Cæ kh«ng chØ lµ v× søc m¹nh qu©n sù cña hä mµ cßn do nh÷ng nguyªn nh©n suy yÕu chñ quan tõ b¶n th©n c¸c d©n téc bÞ chinh phôc, nh­ng râ rµng thiªn tµi qu©n sù cña Thµnh C¸t T­ H·n vµ nh÷ng ng­êi kÕ tôc «ng ta lµ mét trong nh÷ng lý do quan träng gióp qu©n ®éi M«ng Cæ ®¸nh kh¾p thiªn h¹ kh«ng gÆp ®Þch thñ. Trong bµi viÕt cña m×nh, t«i còng kh«ng cã tham väng kÓ nhiÒu vÒ kh¶ n¨ng qu©n sù Êy cña qu©n M«ng-Nguyªn, mµ t«i chØ cè g¾ng t×m hiÓu v× sao NhËt B¶n - mét d©n téc nhá yÕu lóc bÊy giê l¹i cã thÓ chiÕn th¾ng ®­îc ®éi qu©n x©m l­îc hung b¹o kia. Ng­êi NhËt B¶n víi sè l­îng Ýt h¬n cã thÓ cÇm cù ngang ngöa víi qu©n M«ng-Nguyªn trong thêi gian dµi, hiÓn nhiªn cho thÊy nghÖ thuËt qu©n sù cña hä cã nhiÒu ®iÓm ®Æc s¾c. Bµi viÕt cña t«i chÝnh lµ muèn phÇn nµo miªu t¶ vµ lý gi¶i nguyªn nh©n t¹i sao ng­êi NhËt B¶n l¹i cã ®­îc kh¶ n¨ng qu©n sù kú tuyÖt Êy. I. C¸c lîi thÕ cña qu©n ®éi M«ng Cæ vµ chiÕn thuËt qu©n sù cña hä. LÞch sö thÕ giíi trung ®¹i chøng kiÕn sù ra ®êi cña mét ®éi qu©n x©m l­îc hïng m¹nh ch­a tõng cã, ®ã lµ qu©n ®éi cña ng­êi M«ng Cæ. Kh«ng ph¶i tù nhiªn hä cã thÓ x©y dùng nªn mét lùc l­îng hïng hËu nh­ thÕ mµ ®éi qu©n Êy h×nh thµnh bëi nhiÒu nguyªn nh©n kh¸c nhau. §Çu tiªn ph¶i kÓ ®Õn ®ã lµ do tæ chøc x· héi ®Æc biÖt cña ng­êi M«ng Cæ. Cuéc x©m l­îc thÕ giíi næ ra gi÷a lóc chÕ ®é phong kiÕn ®ang thµnh h×nh trong x· héi, bän quý téc ( Noyan) thèng trÞ lîi dông tæ chøc qu©n sù cña x· héi du môc ®Ó thµnh lËp ®éi qu©n viÔn chinh ®«ng ®¶o. Ng­êi M«ng Cæ tõ nhá sèng trªn l­ng ngùa, ngµy ngµy s¨n b¾n nªn tµi c­ìi ngùa b¾n cung cña hä, qu¶ thùc kh«ng d©n téc nµo trªn thÕ giíi b× kÞp. Qu©n ®éi M«ng Cæ hÇu hÕt ®Òu lµ kþ binh, sè ngùa cña hä cßn nhiÒu h¬n sè binh sü, h¬n n÷a do quen lèi sèng du môc, hä cã thÓ di chuyÓn c¶ mét ®¹o qu©n lín, cïng v« sè qu©n trang, vËt dông trªn kho¶ng c¸ch xa hµng ngµn dÆm mµ kh«ng gÆp trë ng¹i g×. ChÝnh v× thÕ trong nh÷ng cuéc viÔn chinh tõ §«ng sang T©y, nhÊt lµ trªn nh÷ng miÒn cao nguyªn réng lín, ng­êi M«ng Cæ kh«ng thÊy khã kh¨n g× trong viÖc ®iÒu ®éng binh m· hay tiÕp viÖn qu©n l­¬ng. Tr¸i l¹i, c¸c quèc gia bÞ hä tÊn c«ng, ®a sè ®Òu sèng ®Þnh c­, kh¶ n¨ng chuyÓn qu©n ®­¬ng nhiªn lµ thua xa chø ®õng nãi tíi tµi chiÕn ®Êu trªn l­ng ngùa. Ngay c¶ ng­êi Nga, mét d©n téc còng quen c­ìi ngùa, b¾n cung víi ®éi ngò kþ binh ®«ng ®¶o nh­ng vÉn kh«ng thÓ so s¸nh víi qu©n M«ng Cæ vÒ kh¶ n¨ng di chuyÓn c¶ mét qu©n ®oµn lín. Qu©n M«ng Cæ tÊn c«ng ë ®©u, kh«ng th¾ng ®­îc th× dùng lÒu nghØ ng¬i, ®îi binh t­íng khoÎ råi l¹i xua qu©n ®¸nh tiÕp, nh­ vËy lîi thÕ “ s©n nhµ ” cña ®èi ph­¬ng trë thµnh v« dông. Nh­ Bµnh §¹i Nh·, sö gia Trung Quèc ®êi Tèng ®· viÕt trong “ H¾c Th¸t sö l­îc ”: “ VÒ ®¸nh trËn hä lîi ë d· chiÕn, kh«ng thÊy lîi, kh«ng tiÕn qu©n... ”. Víi nh÷ng c­ d©n du môc nh­ hä th× chç nµo còng lµ nhµ, chØ cÇn cã cá cho ngùa, cã l­¬ng thùc th× n¬i Êy chÝnh lµ ®Þa bµn chiÕn ®Êu lý t­ëng cña hä, mµ nh÷ng thø ®ã ch¼ng n¬i ®©u lµ kh«ng cã. Cø nh­ thÕ, hä mang c¶ x· héi du môc cña m×nh ®i x©m chiÕm c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi. Mò s¾t vµ ¸o gi¸p cña qu©n M«ng-Nguyªn. Mò: 2 kg; ¸o gi¸p: 12,5 kg. HiÖn vËt tr­ng bµy t¹i b¶o tµng lÞch sö Genko-Fukuoka-NhËt B¶n. Kh«ng nh÷ng cã thÓ duy tr× toµn bé lùc l­îng trong mçi lÇn tÊn c«ng nhê kh¶ n¨ng di chuyÓn tèt, mµ sè l­îng binh sü M«ng Cæ còng kh«ng ph¶i lµ Ýt. Theo Juweyni-nhµ sö häc Ba T­ thÕ kû XIII, tÊt c¶ ng­êi M«ng Cæ ®Õn tuæi chÞu binh dÞch ( 15-60 tuæi ) ®Òu bÞ xung vµo qu©n ngò. Nh­ vËy, víi d©n sè vµo thêi ®iÓm ®ã kho¶ng 2,5 triÖu th× qu©n ®éi M«ng Cæ cã thÓ huy ®éng tèi ®a tíi 500.000 ng­êi ( cã tµi liÖu cho r»ng chØ kho¶ng 300.000 ng­êi ). B¶n th©n c¸c chiÕn binh M«ng Cæ l¹i cùc kú thiÖn chiÕn, bªn c¹nh kh¶ n¨ng c­ìi ngùa, b¾n cung ®iªu luyÖn hä cßn cã thÓ chÊt rÊt c­êng tr¸ng. Binh sü M«ng Cæ cã nh÷ng c©y cung rÊt khoÎ, hä cã thÓ ngåi trªn l­ng ngùa b¾n chÕt kÎ thï ë kho¶ng c¸ch xa 200 m. Qua nh÷ng cuéc chiÕn tranh x©m l­îc ng­êi M«ng Cæ cßn biÕt lîi dông nh©n lùc lµ lùc l­îng vò trang cña c¸c n­íc bÞ chinh phôc ®Ó më réng ®éi ngò cña m×nh. Hä còng häc ®­îc nhiÒu c¸ch ®¸nh vµ vò khÝ míi tõ c¸c d©n téc Êy, ®Æc biÖt lµ ho¶ d­îc vµ c¸ch c«ng thµnh tõ ng­êi Trung Hoa. Víi ®éi qu©n ®«ng ®¶o, thiÖn chiÕn nh­ng hung b¹o nh­ thÕ, ®­¬ng nhiªn kû luËt qu©n ®éi M«ng Cæ ph¶i hÕt søc chÆt chÏ, ai vi ph¹m qu©n kû sÏ bÞ trõng ph¹t rÊt nÆng. Kh«ng nh­ thÕ hä kh«ng thÓ qu¶n lý ®­îc ®éi qu©n hiÕu chiÕn Êy mµ ®¸nh th¾ng hÕt trËn nµy qua trËn kh¸c. Nh­ng nh÷ng thø ®ã nÕu so s¸nh víi chiÕn thuËt cña qu©n M«ng Cæ th× ch¼ng kh¸c nµo ®em ®om ®ãm mµ so víi minh nguyÖt. C¶ thÕ giíi ph¶i c«ng nhËn r»ng: trong chiÕn tranh thêi trung ®¹i kh«ng mét d©n téc téc nµo cã thÓ so s¸nh vÒ nghÖ thuËt qu©n sù víi ng­êi M«ng Cæ. Hä ®· s¸ng t¹o ra nh÷ng chiÕn thuËt, chiÕn l­îc thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn b¶n th©n vµ hoµn c¶nh kh¸ch quan ®Ó chiÕn th¾ng mäi ®èi thñ. §ã lµ nhê thiªn tµi qu©n sù cña Thµnh C¸t T­ H·n, cïng nh÷ng ng­êi kÕ tôc «ng ta ®· kÕ thõa vµ ph¸t huy nh÷ng chiÕn thuËt qu©n sù ®ã. Qu©n M«ng Cæ ®Æc biÖt biÕt lîi dông thÕ m¹nh hµnh ®éng nhanh chãng, mÉn tiÖp cña kþ binh trong nh÷ng cuéc tÊn c«ng cña m×nh. Trong “ H¾c Th¸t sö l­îc ”, Bµnh §¹i Nh· cã viÕt: “Tr¨m qu©n kþ quay vßng cã thÓ bäc ®­îc v¹n ng­êi, ngh×n qu©n kþ t¶n ra cã thÓ dµi ®Õn tr¨m dÆm... §Þch ph©n tÊt ph©n, ®Þch hîp tÊt hîp, cho nªn kþ ®éi lµ ­u thÕ cña hä, hoÆc xa, hoÆc gÇn, hoÆc nhiÒu hoÆc Ýt, hoÆc tô hoÆc t¸n, hoÆc hiÖn hoÆc Èn, ®Õn nh­ trªn trêi r¬i xuèng, ®i nh­ chíp giËt... ”. Bµnh §¹i Nh· cßn chÐp rÊt râ c¸ch tÊn c«ng b»ng kþ ®éi cña qu©n M«ng Cæ: “ PhÐp ph¸ ®Þch cña hä, tr­íc hÕt lµ lªn chç cao nh×n ra xa, xem ®Þa thÕ, xÐt ®Þch t×nh. V× chuyªn thõa c¬ ®Þch rèi lo¹n nªn lóc b¾t ®Çu giao phong, th­êng dïng kþ ®éi x«ng th¼ng vµo trËn ®Þch, míi x«ng vµo mµ ®Þch ®· nóng th× kh«ng kÓ ®«ng hay Ýt, å ¹t tiÕn lªn, ®Þch tuy chôc v¹n còng kh«ng thÓ ®­¬ng ®­îc. NÕu ®Þch kh«ng nóng th× ®éi phÝa tr­íc t¶n ngang ra, ®éi tiÕp theo x«ng lªn, nÕu kh«ng vµo ®­îc th× ®éi sau n÷a l¹i tiÕn lªn nh­ vËy. NÕu trËn ®Þch v÷ng ch¾c, tr¨m kÕ kh«ng x«ng vµo ®­îc, th× hä xua bß, quÊt ngùa, cho sóc vËt ®©m vµo trËn ®Þch, Ýt khi mµ ®Þch kh«ng b¹i. NÕu ®Þch chÜa gi¸o tña ra, chèng kh«ng ®Ó ngùa x«ng vµo, th× hä cho kþ binh bäc xung quanh, thØnh tho¶ng b¾n mét mòi tªn, khiÕn cho ®Þch ph¶i vÊt v¶. CÇm cù ®­îc Ýt l©u, ®Þch tÊt kh«ng cã c¸i ¨n hay thiÕu cñi n­íc, kh«ng thÓ kh«ng nao nóng, bÊy giê hä míi tiÕn qu©n uy hiÕp. HoÆc lµ trËn ®Þch ®· nóng, nh­ng hä kh«ng ®¸nh ngay, ®îi ®Þch mÖt mái råi míi x«ng vµo... ”. Nh­ vËy, ng­êi M«ng Cæ hiÓu rÊt râ vÒ lîi thÕ cña kþ binh, nh÷ng ®ßn tÊn c«ng hóc m¹nh vµo ®éi h×nh ®Þch b»ng kþ m· tá ra v« cïng hiÖu qu¶, v× vËy qu©n M«ng Cæ lu«n t×m c¸ch thäc s©u vµo ®éi ngò ®èi ph­¬ng. Vµ víi nh÷ng chiÕn thuËt hiÖu nghiÖm nh­ trªn th× th«ng th­êng qu©n M«ng Cæ ®Òu thùc hiÖn thµnh c«ng. VÒ chiÕn thuËt nghi binh Bµnh §¹i Nh· l¹i chÐp: “ NÕu qu©n cña hä Ýt th× tr­íc hÕt lÊy ®Êt r·i ra, sau ®ã lÊy c©y kÐo, khiÕn cho bôi bay mï trêi, ®Þch nghi lµ qu©n ®«ng, th­êng tù tan vì, nÕu ch­a tan vì, th× khi x«ng vµo tÊt thÕ nµo còng ph¸ ®­îc. Cã khi hä xua hµng binh lªn tr­íc, cè ®Ó cho thua, ®îi lóc ®Þch kiÖt søc, míi ®em qu©n tinh nhuÖ ra ®¸nh. Cã khi võa giao chiÕn, ®· gi¶ thua, vê bá xe cé, vøt vµng b¹c, ®Þch cho lµ b¹i thËt, ®uæi m·i kh«ng th«i, gÆp ph¶i qu©n kþ phôc kÝch cña hä, th­êng lµ bÞ tiªu diÖt hÕt... Hä mµ th¾ng th× ®uæi theo ®Þch chÐm giÕt, kh«ng ®Ó trèn tho¸t, hä mµ thua th× ch¹y rÊt nhanh, ®uæi theo kh«ng kÞp... ”. Do ®iÒu kiÖn tiÕn nhanh cña kþ binh qu©n M«ng Cæ th­êng quen ®¸nh nh÷ng trËn vu håi lín, ®ît tÊn c«ng nµo cña hä còng ®Çy ®ñ qu©n sè. Khi ®¸nh vµo mét cø ®iÓm, hä th­êng tÊn c«ng b»ng nhiÒu gäng k×m tõ c¸c phÝa l¹i. Còng nhê kþ binh c¬ ®éng mµ kh¶ n¨ng tiÕp vËn vµ chi viÖn gi÷a c¸c ®¹o qu©n cña hä cã thÓ thùc hiÖn rÊt dÔ dµng. Qu©n M«ng Cæ còng nghi binh rÊt giái, lóc ®¸nh thùc, lóc ®¸nh h­, th­êng dô ®Þch ra khái c¨n cø mµ tiªu diÖt. VÒ sau khi häc ®­îc vò khÝ vµ nh÷ng c¸ch ®¸nh míi tõ c¸c d©n téc kh¸c, qu©n M«ng Cæ l¹i cµng lîi h¹i. Ng­êi M«ng Cæ cã c¸i may lµ sèng bªn c¹nh nhµ Tèng-mét nÒn v¨n minh rùc rì nhiÒu mÆt nh­ng l¹i rÊt yÕu vÒ vâ bÞ, khi hä chinh phôc v­¬ng triÒu nµy bao nhiªu c¸i hay cña kü thuËt qu©n sù Trung Hoa hä tiÕp thu ®­îc gÇn hÕt. §iÓn h×nh nhÊt lµ c¸ch c«ng thµnh. Trªn thÕ giíi, kh«ng cã d©n téc nµo ®«ng d©n c­ mµ l¹i hay ph¶i gÆp c¶nh giÆc gi· nh­ ng­êi Trung Hoa, còng v× thÕ kh«ng cã d©n téc nµo x©y thµnh qu¸ch nhiÒu vµ giái nh­ hä. Nh­ thÕ, ®­¬ng nhiªn tõ xa x­a, trong c¸c cuéc chiÕn tranh, ng­êi Trung Hoa ®· rÊt chó ý tíi viÖc c«ng ph¸ thµnh tr×, vµ thùc tÕ th× hä còng rÊt giái vÒ c¸ch ®¸nh nµy. C¸c vò khÝ nh­ m¸y b¾n ®¸, ho¶ d­îc, ph¸o b¾n ®¹n löa... hä s¸ng t¹o ra còng lµ ®Ó phô vô cho môc ®Ých Êy. Ng­êi M«ng Cæ khi tiÕp thu c¸ch tÊn c«ng nµy cßn bæ sung thªm yÕu tè kþ binh c¬ ®éng bao v©y chÆt chÏ xung quanh thµnh, lµm cho hä trë nªn v« cïng m¹nh mÏ trong mçi trËn chiÕn. LÇn l­ît nhiÒu thµnh thÞ næi tiÕng kh¾p thÕ giíi ®Òu gôc ng· tr­íc lèi c«ng thµnh rÊt hoµn h¶o cña hä. C¸c viªn ®¹n ph¸o nhåi ho¶ d­îc cña qu©n M«ng Cæ. HiÖn vËt tr­ng bµy t¹i b¶o tµng lÞch sö Genko-Fukuoka-NhËt B¶n. Nh­ng nh÷ng chiÕn thuËt qu©n sù Êy d­êng nh­ trë nªn v« hiÖu khi ®¹o qu©n viÔn chinh M«ng Cæ ph¶i chiÕn ®Êu trªn chiÕn tr­êng NhËt B¶n xa l¹. Ng­êi M«ng Cæ û vµo ®éi ngò binh sü ®«ng ®¶o, thiÖn chiÕn ®Ó tiÕn hµnh x©m l­îc NhËt B¶n mµ kh«ng l­êng tr­íc ®­îc nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i vµ cuèi cïng ®· chuèc lÊy thÊt b¹i th¶m h¹i. Khi nhË xÐt vÒ cuéc x©m l¨ng §¹i ViÖt, nhiÒu ng­êi ®· qu¸ ®Ò cao vai trß cña khÝ hËu, lam tr­íng trong chiÕn th¾ng qu©n M«ng-Nguyªn, t­¬ng tù nh­ vËy trong lÇn x©m l­îc NhËt B¶n nhiÒu sö gia còng cho r»ng c¬n b·o ThÇn Phong ( Kamikaze ) lµ lý do chÝnh yÕu dÉn tíi thÊt b¹i cña qu©n x©m l­îc. Nh­ng xÐt trªn mét khÝa c¹nh kh¸c, nÕu kh«ng cã c¬n b·o Êy qu©n M«ng Cæ còng kh«ng dÔ dµng chiÕm ®­îc lîi thÕ tr­íc qu©n NhËt. H¬n thÕ n÷a, nÕu qu©n NhËt B¶n kh«ng chiÕn ®Êu kiªn c­êng vµ hiÖu qu¶ th× qu©n M«ng Cæ ®· dÔ dµng ®æ bé lªn ®Êt liÒn vµ ch¾c h¼n c¬n b·o kia sÏ ch¼ng ¶nh h­ëng g× tíi hä. Râ rµng chiÕn thuËt qu©n sù cña ng­êi NhËt B¶n còng ®ãng vai trß rÊt quan träng trong chiÕn th¾ng oanh liÖt nµy. Trong phÇn tiÕp theo, t«i xin phÐp ®­îc tr×nh bµy vÒ nghÖ thuËt ®ã trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn. II. NghÖ thuËt qu©n sù cña ng­êi NhËt B¶n trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn. Nh÷ng h¹n chÕ cña qu©n M«ng Cæ trªn chiÕn tr­êng NhËt B¶n. Nh­ ®· nãi ë c¸c phÇn trªn, ng­êi M«ng Cæ khi quyÕt ®Þnh x©m l­îc NhËt B¶n lµ muèn ®em c¸i së ®o¶n cña m×nh ®Êu víi c¸i së tr­êng cña ng­êi kh¸c. T«i còng ®· tr×nh bµy nh÷ng thÕ m¹nh mµ qu©n M«ng Cæ së cËy vµo ®Ó quyÕt ®Þnh tiÕn hµnh cuéc viÔn chinh v­ît biÓn ®Çy nguy hiÓm nµy. Cßn trong phÇn d­íi ®©y t«i xin viÕt vµi ®iÒu vÒ nh÷ng h¹n chÕ cña hä trªn chiÕn tr­êng NhËt B¶n. Qu©n sü M«ng Cæ sinh tr­ëng trªn vïng th¶o x­a nay chØ quen c­ìi ngùa b¾n cung, rÊt nhiÒu ng­êi trong sè hä khi tham gia ®oµn qu©n viÔn chinh x©m l­îc NhËt B¶n lµ lÇn ®Çu tiªn hä lªn thuyÒn v­ît biÓn. Trong chuyÕn h¶i tr×nh vÊt v¶ qua eo biÓn NhËt B¶n, tuy kho¶ng c¸ch kh«ng xa chõng 100 h¶i lý nh­ng ®©y lµ vïng biÓn th­êng xuyªn cã nhiÒu giã b·o. HiÓn nhiªn chuyÕn ®i ®ã ch¼ng mÊy dÔ chÞu víi binh sü NhËt B¶n. Thªm vµo ®ã vïng th¶o nguyªn M«ng Cæ lµ n¬i cã khÝ hËu kh« hanh kh«ng gièng nh­ NhËt B¶n ®ang vµo mïa gi«ng b·o khÝ hËu Èm ­ít vµ th­êng xuyªn cã m­a. Qu©n M«ng-Nguyªn kh«ng quen thuû thæ, èm ®au, bÖnh tËt rÊt nhiÒu, sü khÝ, søc lùc chiÕn ®Êu còng kh«ng cßn nguyªn vÑn nh­ lóc míi khëi hµnh. Khi tÊn c«ng NhËt B¶n, râ rµng hä ph¶i chiÕn ®Êu trªn chiÕn tr­êng h¶i ®¶o vµ vïng ven biÓn qu¸ xa l¹. Qu©n M«ng Cæ cã c¸i m¹nh lµ kþ binh c¬ ®éng nh­ng khi triÓn khai ®éi h×nh n¬i chiÕn tr­êng nµy hä gÆp v« vµ khã kh¨n. Vïng biÓn T©y Nam NhËt B¶n n¬i qu©n M«ng-Nguyªn cã thÓ ®æ bé lµ vïng nói cao tiÕp gi¸p víi biÓn, rÊt thiÕu nh÷ng ®Þa ®iÓm réng r·i b»ng ph¼ng ®Ó tiÕn hµnh ®æ qu©n víi sè l­îng lín. Khi ®· ®æ bé ®­îc råi th× viÖc triÓn khai ®éi h×nh tÊn c«ng còng rÊt khã kh¨n v× ®Þa h×nh bÞ chia c¾t trÇm träng. Ngay c¶ viÖc chØ huy, ®iÒu ®éng c¸c ®¹o qu©n còng tá ra v« cïng khã kh¨n chø ®õng nãi ®Õn chuyÖn tiÕp viÖn, øng cøu lÉn nhau. Nh­ thÕ, qu©n M«ng Cæ ®· kh«ng cßn thÕ m¹nh c¬ ®éng cña kþ ®éi, h¬n thÕ n÷a hä cµng kh«ng thÓ triÓn khai nh÷ng chiÕn thuËt quen thuéc nh­ ®· nãi ë phÇn trªn. Tr¸i l¹i, hä buéc ph¶i chiÕn ®Êu trong m«i tr­êng xa l¹ víi nh÷ng chiÕn thuËt hoµn toµn míi. Ng­êi ta vÉn th­êng nãi “ Tri kû tri bû b¸ch chiÕn b¸ch th¾ng ”, biÕt ng­êi biÕt ta míi cã thÓ tr¨m trËn tr¨m th¾ng, nh­ng ng­êi M«ng Cæ gÇn nh­ ch¼ng biÕt g× vÒ NhËt B¶n. Nh÷ng th«ng tin mµ hä cã ®­îc qu¸ Ýt ái, vµ nhiÒu khi thiÕu chÝnh x¸c. §¬n cö mét tr­êng hîp ®iÓn h×nh lµ viÖc ®i sø, lÇn nµo sø thÇn nhµ Nguyªn muèn tíi NhËt B¶n ®Òu ph¶i nhê tíi sù dÉn ®¹o cña ng­êi TriÒu Tiªn. Ngay c¶ viÖc tù t×m ®­êng tíi NhËt B¶n hä còng kh«ng thÓ thùc hiÖn ®­îc th× ®­¬ng nhiªn t×nh h×nh qu©n sù cña ®èi ph­¬ng hä l¹i cµng kh«ng th«ng tá. Hèt TÊt LiÖt vµ c¸c bé t­íng cña m×nh ®· qu¸ tù m·n mµ quªn ®i yÕu tè quan träng lµ ph¶i dß xÐt, th«ng hiÓu ®Þch t×nh tr­íc khi tiÕn qu©n. Hä ®· quªn ®i bµi häc quý b¸u mµ tæ tiªn m×nh ®Ó l¹i, kh«ng chÞu t×m hiÓu t×nh h×nh ®èi ph­¬ng, thõa c¬ néi lo¹n mµ tÊn c«ng. Trong lÇn thø hai x©m l­îc NhËt B¶n, râ rµng qu©n M«ng-Nguyªn ®· kh«ng hÒ biÕt g× vÒ sù hiÖn diÖn cña bøc t­êng ®¸ däc bê biÓn Hakata, vµ c¸c c«ng sù ®­îc x©y dùng ë kh¾p n¬i. Sù viÖc nµy còng cho thÊy c¸i nh×n chñ quan khinh ®Þch cña Hèt TÊt LiÖt vµ t­íng sü M«ng Cæ ®èi víi ®¶o quèc NhËt B¶n nhá bÐ. Vµ chÝnh sù chñ quan ®ã ®· g©y nªn nhiÒu bÊt lîi cho qu©n M«ng-Nguyªn vµ ch¾c h¼n hä ®· gÆp v« vµn khã kh¨n khi ®æ bé vµo nh÷ng ®Þa ®iÓm mµ qu©n NhËt phßng thñ s½n. Kh«ng nh÷ng thÕ, qu©n M«ng-Nguyªn cßn gÆp ph¶i mét bÊt lîi to lín kh¸c ®ã lµ sù mÊt ®oµn kÕt trong néi bé binh sü. Chóng ta thö ®iÓm l¹i c¸c téc ng­êi cã mÆt trong ®oµn qu©n viÔn chinh cña hä. §¹o qu©n ph­¬ng B¾c gåm c¸c d©n téc M«ng Cæ, TriÒu Tiªn, c¸c téc phÝa B¾c Trung Hoa nh­ KhiÕt §an, N÷ Ch©n, Duy Ng« NhÜ... §¹o qu©n phÝa Nam gåm c¸c binh sü Trung Hoa bÞ qu©n M«ng Cæ chinh phôc råi biªn chÕ l¹i ®em sö dông. C¸c téc ng­êi kh¸c tham chiÕn bªn c¹nh qu©n M«ng-Nguyªn, hÇu hÕt ®Òu lµ c¸c d©n téc bÞ n« dÞch, hä ch¼ng cã lßng d¹ nµo chiÕn ®Êu cho chÝnh kÎ thï cña m×nh. NhÊt lµ lùc l­îng ®«ng ®¶o 100.000 qu©n Nam Trung Hoa, kÎ thï ®Ých thùc cña hä lµ qu©n Nguyªn chø kh«ng ph¶i lµ d©n NhËt B¶n-nh÷ng ng­êi cã quan hÖ gÇn gòi víi hä vÒ v¨n ho¸, tÝn ng­ìng. Chóng ta vÉn nhí r»ng ng­êi Trung Hoa ®· chiÕn ®Êu kiªn c­êng nh­ thÕ nµo tr­íc qu©n x©m l­îc M«ng Cæ. ChÝnh v× thÕ, ®éi ngò qu©n M«ng-Nguyªn rÊt « hîp vµ thiÕu ý chÝ chiÕn ®Êu, kh¸c h¼n víi khÝ thÕ yªu n­íc ®oµn kÕt mét lßng cña qu©n sü NhËt B¶n. Cæ nh©n th­êng nãi r»ng trong mét cuéc chiÕn nÕu héi ®ñ ba ®iÒu kiÖn: “ thiªn thêi ”, “ ®Þa lîi ”, “ nh©n hoµ ”, th× cã thÓ cÇm ch¾c ®­îc chiÕn th¾ng. “ §Þa lîi ” vµ “ nh©n hoµ ” th× nh­ ®· tr×nh bµy ë trªn thÕ bÊt lîi nghiªng vÒ phÝa ng­êi M«ng Cæ. Cßn vÒ “ thiªn thêi ”, râ rµng thêi ®iÓm diÔn ra cuéc viÔn chinh lµ kh«ng thÝch hîp ch­a kÓ tíi viÖc lóc ®ã ®ang vµo mïa m­a b·o ë NhËt B¶n mµ b¶n th©n qu©n sü M«ng Cæ vµ ch­ hÇu ®Òu mÖt mái sau nhiÒu n¨m chiÕn tranh kÐo dµi, ng­îc l¹i phÝa NhËt B¶n th× x· héi vÉn æn ®Þnh vµ chÝnh quyÒn t­¬ng ®èi v÷ng ch¾c. Nh­ thÕ, trong cuéc chiÕn tranh x©m l­îc NhËt B¶n nµy, qu©n M«ng Cæ ®· kh«ng cã bÊt kú mét thø nµo trong ba ®iÒu kiÖn trªn, vµ kÕt qu¶ thÊt b¹i lµ kh«ng thÓ nµo tr¸nh khái 2. ThÕ m¹nh, yÕu cña qu©n NhËt B¶n. §Ó nghiªn cøu vÒ nghÖ thuËt qu©n sù NhËt B¶n trong cuéc chiÕn tranh nµy, thiÕt nghÜ ta ph¶i t×m hiÓu vÒ thÕ m¹nh yÕu cña qu©n NhËt B¶n so víi nh÷ng kÎ x©m l­îc ngo¹i bang. Mét sù thËt kh«ng thÓ phñ nhËn lµ qu©n NhËt cã nhiÒu lîi thÕ vÒ tù nhiªn tr­íc kÎ thï. Tr­íc hÕt, hä ®­îc chiÕn ®Êu trªn m«i tr­êng quen thuéc lµ vïng biÓn vµ h¶i ®¶o quª h­¬ng. Tõ ®Þa h×nh, ®Þa vËt tíi khÝ hËu... hä ®Òu rÊt th«ng thuéc trong khi ®ã l¹i lµ nh÷ng trë ng¹i lín cña qu©n x©m l­îc. Vïng biÓn NhËt B¶n cã rÊt nhiÒu b·o vµ nh÷ng dßng h¶i l­u hung d÷ ®· g©y cho qu©n M«ng Cæ-nh÷ng ng­êi vèn kh«ng quen ®i biÓn nhiÒu khã kh¨n to lín, tiªu hao kh«ng Ýt sinh lùc cña hä. Bê biÓn Kyïshï l¹i lµ vïng cã nhiÒu nói non, kh«ng cã ®Þa ®iÓm ®æ thÝch hîp ®Ó ®æ bé mét sè l­îng lín binh m·. ChØ cã mét n¬i kh¶ dÜ cã thÓ thùc hiÖn viÖc tÊn c«ng lµ bê biÓn vÞnh Hakozaki nªn dÔ dµng cho qu©n NhËt trong viÖc phßng thñ. Vµ mét thÕ m¹nh kh«ng thÓ kh«ng nh¾c ®Õn lµ c¬n b·o thÇn Kamikaze ®· gióp cho qu©n NhËt chiÕn th¾ng kÎ thï mét c¸ch thÇn kú. Tãm l¹i, qu©n NhËt cã lîi thÕ tuyÖt ®èi vÒ mÆt tù nhiªn, vµ thùc tÕ hä còng ®· tËn dông triÖt ®Ó lîi thÕ ®ã trong cuéc chiÕn kh«ng c©n søc víi ®éi qu©n x©m l­îc hïng m¹nh. Kh«ng chØ cã thÕ, b¶n th©n c¸c chiÕn binh Samurai còng lµ mét yÕu tè quan träng lµm nªn chiÕn th¾ng cña ®¶o quèc NhËt B¶n. Nh­ ®· tr×nh bµy trong ch­¬ng II, vµo thÕ kû XIII tÇng líp qu©n nh©n ®ãng vai trß cùc kú quan träng trong nÒn chÝnh trrÞ NhËt B¶n. Ch¼ng nh÷ng thÕ, sù n¾m quyÒn cña hä cßn t¹o nªn mét thêi ®¹i v¨n ho¸ míi víi nh÷ng gi¸ trÞ qu©n nh©n ®­îc ®Æc biÖt coi träng. NÕu nh­ ng­êi M«ng Cæ cã ®­îc mét ®éi ngò binh sü thiÖn nghÒ c­ìi ngùa, b¾n cung, th× ë NhËt B¶n tÇng líp Samurai còng lín m¹nh trë thµnh mét lùc l­îng hïng hËu. Hä t¹o nªn mét céng ®ång ®«ng ®¶o víi nh÷ng gi¸ trÞ t­ t­ëng vµ truyÒn thèng chung tèt ®Ñp. §ã lµ t×nh yªu n­íc, lßng trung thµnh vµ tinh thÇn th­îng vâ cao c¶. C¸c Samurai còng lµ nh÷ng chiÕn sü rÊt thiÖn chiÕn, hä chiÕn ®Êu dòng c¶m vµ m¹nh mÏ theo c¸ch riªng cña m×nh. Khi tæ quèc l©m nguy, hä lµ nh÷ng ng­êi ®i ®Çu, ®ãng vai trß chÝnh yÕu trong viÖc ®oµn kÕt toµn d©n chèng giÆc ngo¹i x©m. Nh©n d©n c¶m thÊy tin t­ëng vµo chiÕn th¾ng vµ coi hä lµ chç dùa an toµn, yªn t©m ®ãng gãp c«ng søc tiÒn cña trong cuéc kh¸ng chiÕn. Hä ®· cã mét hËu ph­¬ng v÷ng ch¾c, ®oµn kÕt mét lßng chèng giÆc ngo¹i x©m. ChÝnh v× thÕ nÕu so s¸nh vÒ ý chÝ chiÕn ®Êu th× hiÓn nhiªn qu©n sü NhËt B¶n h¬n h¼n nh÷ng kÎ x©m l­îc. Trong phÇn trªn cña bµi viÕt, t«i ®· ca ngîi tæ chøc x· héi du môc cña ng­êi M«ng Cæ cã lîi nh­ thÕ nµo cho nh÷ng cuéc viÔn chinh. Nh­ng lÇn nµy lîi thÕ ®ã ®· chuyÓn vÒ phÝa ®Þch thñ cña hä. §Êt n­íc NhËt B¶n ®­¬ng thêi do mét chÝnh quyÒn qu©n sù lµm chñ, nh÷ng ng­êi ®øng ®Çu nhµ n­íc lµ nh÷ng qu©n nh©n víi t­ t­ëng s½n sµng chiÕn ®Êu. §èi víi nh÷ng nhµ l·nh ®¹o nµy, c«ng viÖc trÞ quèc vµ binh nghiÖp ®­îc xÕp ngang hµng, vµ nh­ thÕ ®­¬ng nhiªn NhËt B¶n lu«n cã mét ®éi qu©n ®«ng ®¶o, thiÖn chiÕn kh«ng thua g× c¸c chiÕn binh M«ng Cæ. Còng víi lý do ®ã, hä uxaay dùng ®­îc mét ®éi ngò c¸c t­íng lÜnh tµi ba, giµu kinh nghiÖm trËn m¹c. Trong ®ã chiÕm vÞ trÝ quan träng nhÊt lµ cha con nhiÕp chÝnh Tokiyori vµ Tokimune, nh÷ng ng­êi ®¶m nhËn vai trß tæng chØ huy qu©n ®éi trong hai cuéc kh¸ng chiÕn. Nãi nh­ vËy kh«ng ph¶i qu©n NhËt kh«ng cã nh÷ng ®iÓm yÕu. Tr­íc hÕt vµ dÔ dµng nhËn ra lµ hä thua sót ®èi ph­¬ng trÇm träng vÒ mÆt sè l­îng. Trong lÇn x©m l­îc thø nhÊt, tæng sè qu©n NhËt B¶n tham chiÕn lµ 10.000 trong khi bªn phÝa M«ng-Nguyªn lµ 40.000. LÇn x©m l­îc thø hai cã kh¸ h¬n nh­ng qu©n NhËt vÉn chØ lµ 40.000 ng­êi chØ b»ng h¬n mét phÇn ba qu©n ®Þch. Qu©n M«ng Cæ ®«ng h¬n, tiÕn c«ng å ¹t vµ tæng lùc ®· g©y cho qu©n NhËt nhiÒu lóng tóng. Bªn c¹nh ®ã, tuy cã lîi thÕ khi ®¸nh cËn chiÕn nh­ng c¸c chiÕn binh Samurai, thua sót qu©n M«ng Cæ ë kh¶ n¨ng sö dông cung tªn vµ tr­êng th­¬ng. TÇm s¸t th­¬ng cña cung thñ NhËt B¶n chõng 100 m chØ b»ng mét nöa qu©n M«ng Cæ. Hä ®· bÞ thiÖt h¹i rÊt nghiªm träng nh÷ng khi ch­a thÓ ¸p s¸t qu©n thï. Qu©n M«ng Cæ l¹i m¹nh h¬n h¼n hä vÒ mÆt vò khÝ, ch­a kÓ tíi nh÷ng c©y cung rÊt khoÎ, hä cßn cã nhiÒu thø vò khÝ ®­îc coi lµ hiÖn ®¹i lóc bÊy giê. Qu©n M«ng-Nguyªn cã nh÷ng lo¹i ph¸o ®¬n gi¶n cã thÓ b¾n ra nh÷ng viªn ®¸ nÆng hay nh÷ng viªn ®¹n löa nhåi ho¶ ®­îc khiÕn qu©n NhËt rÊt hoang mang söng sèt. Sù thËt lµ nh÷ng thø vò khÝ ®ã còng kh«ng gióp Ých cho qu©n M«ng Cæ qu¸ nhiÒu v× hä ch­a thÓ tÊn c«ng bÊt cø mét thµnh tr× nµo cña ng­êi NhËt B¶n, vµ trong ®ît x©m l­îc lÇn thø hai th× ho¶ ®­îc còng kh«ng cßn lµm qu©n sü NhËt B¶n ho¶ng hèt n÷a. Nh­ng bÊt lîi lín nhÊt cña qu©n NhËt B¶n lµ viÖc ®iÒu ®éng tËp trung binh lùc, ®iÒu ®ã gi¶i thÝch t¹i sao sè l­îng qu©n NhËt tham gia chiÕn ®Êu ë Kyïshï l¹i qu¸ Ýt ái so víi tæng sè binh m· mµ hä cã. Sù viÖc nµy cã thÓ gi¶i thÝch b»ng hai lý do bÊt kh¶ kh¸ng. Thø nhÊt, ®Þa h×nh NhËt B¶n bÞ chia c¾t trÇm träng bëi biÓn, c¸c d·y nói vµ nh÷ng dßng s«ng ch¶y xiÕt, viÖc ®i l¹i th«ng th­¬ng gi÷a mét sè vïng gÆp nhiÒu khã kh¨n. §Þa ®iÓm ®æ bé cña qu©n M«ng Cæ n»m ë miÒn Kyïshï xa x«i, ch¼ng nh÷ng x­a nay Ýt ¶nh h­ëng tíi chÝnh sù quèc gia nªn qu©n lùc máng mµ ®­êng x¸ ®i l¹i còng kh«ng ®­îc chó ý x©y dùng. MÆt kh¸c, trung t©m chÝnh trÞ, qu©n sù cña NhËt B¶n thêi ®ã n»m ë Kamakura thuéc miÒn §«ng, ®­êng chuyÓn qu©n sang chiÕn tr­êng miÒn T©y gÆp nhiÒu trë ng¹i. Nh­ vËy viÖc vËn chuyÓn qu©n l­¬ng vµ tiÕp viÖn cña qu©n NhËt còng kh«ng mÊy dÔ dµng. Nh×n chung, trong cuéc chiÕn tranh nµy, c¶ phÝa NhËt B¶n vµ M«ng-Nguyªn ®Òu cã nh÷ng ®iÓm m¹nh yÕu kh¸c nhau, ®iÒu quan träng lµ bªn nµo biÕt lîi dông c¸i yÕu cña ®èi ph­¬ng, ph¸t huy thÕ m¹nh cña m×nh. LÞch sö ®· chøng minh r»ng ng­êi NhËt B¶n ®· tËn dông nh÷ng c¬ héi ®ã tèt h¬n qu©n x©m l­îc. Ch¼ng thÕ mµ víi sè l­îng vµ trang bÞ vò khÝ thua sót hä ®· cÇm cù ngang ngöa víi qu©n thï, khiÕn chóng buéc ph¶i rót xuèng thuyÒn råi chÕt ch×m trong c¬n sãng d÷. §iÒu ®ã cµng cho thÊy nghÖ thuËt qu©n sù cña hä cã nh÷ng ®iÓm ®Æc s¾c ®¸ng cho ®êi sau ph¶i suy ngÉm. 2. NghÖ thuËt qu©n sù cña ng­êi NhËt B¶n. Trong c¸c cuéc chiÕn tranh thêi trung ®¹i, c¸c nhµ chØ huy qu©n sù lu«n cã ba vÊn ®Ò quan träng cÇn gi¶i quyÕt. Thø nhÊt ®ã lµ ph¶i chia c¾t qu©n lùc ®Þch thµnh tõng nhãm nhá ®Ó dÔ bÒ tiªu diÖt, viÖc nµy qu©n NhËt B¶n kh«ng cÇn ph¶i thùc hiÖn v× ®Þa thÕ phßng thñ cña hä ®· buéc qu©n M«ng Cæ ph¶i tù lµm ®iÒu Êy. Thø hai ®ã lµ viÖc h¹n chÕ thÕ m¹nh qu©n ®Þch vµ ph¸t huy tèi ®a lîi thÕ cña m×nh, cuèi cïng lµm mÊt ®i nhuÖ khÝ cña qu©n ®Þch. trong mçi cuéc chiÕn, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn kh¸c nhau mµ ba yÕu tè ®ã còng trë nªn quan träng kh¸c nhau. §èi víi cuéc kh¸ng chiÕn cña qu©n d©n NhËt B¶n, hä buéc ph¶i thùc hiÖn tèt c¶ ba biÖn ph¸p trªn ®Ó ®¸nh b¹i kÎ thï hïng m¹nh h¬n m×nh gÊp nhiÒu lÇn. C¸c t­íng lÜnh NhËt B¶n ®· t¹o ra mét thÕ trËn h¹n chÕ tèi ®a søc m¹nh truyÒn thèng cña qu©n ®éi M«ng Cæ nhÊt lµ k×m h·m sù c¬ ®éng cña c¸c ®éi kþ binh. Hä tæ chøc ®¸nh ®Þch ngay trªn biÓn vµ khi chóng võa míi ®æ bé. Nh­ thÕ ®· buéc qu©n M«ng Cæ chiÕn ®Êu trªn chiÕn tr­êng xa l¹ vµ kh«ng thÓ triÓn khai ®éi h×nh quen thuéc. Qu©n M«ng-Nguyªn bÞ ®¸nh phñ ®Çu ngay sau chuyÕn h¶i tr×nh vÊt v¶, ch¾c h¼n nhiÒu chiÕn binh M«ng Cæ vÉn ch­a thÓ tØnh t¸o sau qu·ng ®­êng biÓn ®Çy sãng giã. Ng­îc l¹i qu©n NhËt B¶n ®­îc chiÕn ®Êu trªn chiÕn tr­êng ®· chuÈn bÞ s½n, víi nh÷ng c«ng sù cã thÓ Èn nÊp vµ bøc t­êng ®¸ ch¾c ch¾n. ViÖc xay bøc t­êng thµnh däc bê biÓn Hakata tuy tiªu tèn nhiÒu nh©n tµi vËt lùc nh­ng ®· tá ra rÊt h÷u hiÖu khi h¹n chÕ nh÷ng ®ßn tÊn c«ng trùc diÖn cña kþ binh. Ng­êi NhËt B¶n cho thÊy hä rÊt hiÓu sù lîi h¹i cña kþ binh M«ng Cæ víi kh¶ n¨ng di chuyÓn c¬ ®éng cã thÓ bäc hËu tÊn c«ng qu©n NhËt tõ sau l­ng. ChÝnh v× thÕ khi x©y dùng bøc t­êng ®¸ hä ®· ®Þnh h­íng mòi nhän tÊn c«ng cua qu©n ®Þch, buéc chóng chØ cã thÓ tÊn c«ng vµo mÆt chÝnh diÖn. Nh­ng ­u ®iÓm lín nhÊt cña bøc t­êng thµnh lµ viÖc ng¨n c¶n rÊt hiÖu qu¶ sù ®æ bé cña qu©n M«ng-Nguyªn. Nã ®­îc x©y s¸t víi bê biÓn chØ c¸ch mÆt n­íc chõng vµi chôc mÐt, nh­ thÕ tÇm b¾n chªnh lÖch gi÷a cung thñ hai bªn ®· kh«ng cßn ý nghÜa. Qu©n M«ng Cæ dï cã b¾n xa h¬n nh­ng kho¶ng c¸ch tõ ®Þa ®iÓm ®æ bé tíi bøc t­êng lµ qu¸ gÇn. ThÕ m¹nh sö dông cung tªn cña qu©n M«ng Cæ rÊt khã ph¸t huy khi c¸c chiÕn binh Samurai cã bøc t­êng che chë. ChÝnh nhê chiÕn thuËt s¸ng suèt vµ sù chiÕn ®Êu ngoan c­êng Êy mµ qu©n M«ng-Nguyªn kh«ng thÓ dÔ dµng ®æ bé thiÕt lËp nh÷ng ®éi h×nh kþ binh hoµn chØnh, viÖc tæ chøc tÊn c«ng trë nÓn rÊt khã kh¨n. Qu©n M«ng-Nguyªn buéc ph¶i chiÕn ®Êu dµi ngµy trªn ®Þa thÕ bÊt lîi vµ trong khÝ hËu kh«ng quen thuéc, khÝ thÕ h¨ng h¸i chiÕn ®Êu trong qu©n sü tÊt nhiªn còng gi¶m sót mÊy phÇn. Qu©n NhËt nh©n c¬ héi ®ã liªn tôc tÊn c«ng, quÊy nhiÔu b»ng nh÷ng ®ßn ®¸nh du kÝch. Nh÷ng ®ît tÊn c«ng nµy tá ra v« cïng hiÖu qu¶, b»ng chøng lµ trong nhiÒu tuÇn lÔ qu©n M«ng-Nguyªn kh«ng cã ®­îc mét ®Þa ®iÓm ®æ bé an toµn, kh«ng thÓ dùng tr¹i lËp c¨n cø ®Ó tiÕp tôc tÊn c«ng theo quy m« lín. ChÝnh v× vËy qu©n ®Þch buéc ph¶i rót xuèng thuyÒn vµ mét ®iÒu thÇn kú ngoµi dù kiÕn chóng ®· bÞ c¬n b·o lín tµn ph¸. Bªn c¹nh ®ã, qu©n NhËt B¶n còng tá ra rÊt biÕt tËn dông nh÷ng lîi thÕ cña m×nh. Hä kh«n khÐo buéc ®Þch ph¶i tró vµo nh÷ng vïng biÓn cã nhiÒu dßng h¶i l­u hung d÷ vµ dÔ bÞ b·o tµn ph¸, cßn b¶n th©n m×nh th× x¸c ®Þnh ®óng thêi ®iÓm cã b·o kÞp thêi rót lui an toµn. D­íi n­íc, c¸c chiÕn thuyÒn nhá cña hä tá râ lîi thÕ, khi luån l¸ch qua l¹i gi÷a h¹m ®éi cña ®Þch, c¾t ®øt liªn l¹c vµ phãng ho¶ tÊn c«ng. C¸c chiÕn thuyÒn M«ng-Nguyªn qu¸ lín vµ cång kÒnh khã xoay trë ®· trë thµnh miÕng måi ngon cho thuû binh NhËt B¶n. Qu©n NhËt cã lîi thÕ cËn chiÕn tèt h¬n, hä lu«n t×m c¸ch ¸p s¸t qu©n thï. Trong nh÷ng kho¶ng c¸ch chËt hÑp nh­ trong lßng thuyÒn hay trong rõng rËm, nh÷ng thanh kiÕm cña c¸c chiÕn binh Samurai chiÕn ®Êu h÷u hiÖu h¬n nhiÒu so víi cung tªn vµ tr­êng th­¬ng cña binh sü M«ng Cæ. §ã lµ nh÷ng vÊn ®Ò cô thÓ trong tõng trËn chiÕn, cßn trªn ph­¬ng diÖn chiÕn l­îc, ng­êi NhËt B¶n ®· thùc hiÖn kh¸ tèt viÖc tiÕp viÖn qu©n l­¬ng cho tiÒn tuyÕn. §iÓn h×nh lµ viÖc hä b¾c cÇu phao qua s«ng Chikuzen ®Ó tiÕn qu©n vÒ Hakata. Râ rµng chÝnh quyÒn Kamakura vµ c¸c quan nhiÕp chÝnh Hßjß ®· tËn dông ®­îc tèi ®a c¸c nguån nh©n tµi vËt lùc trong n­íc phôc vô cho c«ng cuéc kh¸ng chiÕn. Ch¼ng nh÷ng thÕ, hä cßn t¹o nªn mét cao trµo yªu n­íc sôc s«i trong mäi tÇng líp nh©n d©n, khiÕn c¶ n­íc hÕt th¶y ®Òu ®oµn kÕt mét lßng chèng giÆc ngo¹i x©m. Còng ph¶i c«ng nhËn r»ng cã ®­îc nh÷ng thµnh c«ng Êy, phÇn quan träng lµ v× c¸c nhiÕp chÝnh cã ®­îc sù hËu thuÉn hÕt m×nh tõ c¸c ch­ hÇu vµ tÇng líp qu©n nh©n. Tæ chøc x· héi qu©n sù ®Æc biÖt ®· cho hä nhiÒu quyÒn h¹n v­ît qu¸ c¶ Thiªn Hoµng, vµ víi phÈm chÊt mÉn tiÖp, anh dòng cña nh÷ng Samurai hä ®· kiªn quyÕt l·nh ®¹o nh©n d©n kh¸ng chiÕn ®i tíi th¾ng lîi. NghÖ thuËt qu©n sù trong cuéc chiÕn tranh chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn cña ng­êi NhËt B¶n ch­a h¼n ®· lµ nguyªn nh©n quan träng nhÊt gióp cho hä dµnh th¾ng lîi tr­íc qu©n thï. Nh­ng ch¾c ch¾n nã lµ mét trong nh÷ng lý do kh«ng thÓ thiÕu lµm nªn chiÕn th¾ng oanh liÖt nµy. Nh÷ng kinh nghiÖm mµ giíi thñ lÜnh qu©n sù NhËt tiÕp thu ®­îc sau cuéc chiÕn lµ rÊt phong phó. Hä nhËn thÊy hai vÊn ®Ò c¬ b¶n, ®ã lµ tÇm quan träng cña bé binh trang bÞ thiÕt gi¸p nÆng vµ sù yÕu kÐm cña cung thñ NhËt B¶n so víi qu©n M«ng Cæ. Sau thêi kú nµy, chiÕn thuËt qu©n sù cña ng­êi NhËt B¶n cã nhiÒu thay ®æi ®¸ng kÓ. Vò khÝ cña c¸c chiÕn binh Samurai còng cã sù chuyÓn ®æi, hä kh«ng chó träng cung tªn nh­ tr­íc kia mµ chuyÓn sang sö dông kiÕm lµ chÝnh. Nh÷ng thay ®æi nµy cã ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu tíi thêi kú chiÕn quèc sau nµy vµ ®Ó l¹i nhiÒu nÐt ®éc ®¸o trong v¨n ho¸ NhËt B¶n ®­¬ng ®¹i. tµi LiÖu tham kh¶o Tµi liÖu tiÕng ViÖt . NhËt B¶n cËn ®¹i - VÜnh SÝnh - NXB Thµnh phè Hå ChÝ Minh 1991 . L­îc sö v¨n ho¸ NhËt B¶n ( tËp II ) - G.Sansom - DÞch gi¶ Lª N¨ng An - NXB Khoa häc x· héi 1989 . LÞch sö NhËt B¶n - R.H.P Manson & J.G Caiger - DÞch gi¶ NguyÔn V¨n Sü . LÞch sö NhËt B¶n ( tËp I ) - G.Sansom - DÞch gi¶ Lª N¨ng An - NXB Khoa häc x· héi 1994 . Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn thÕ kû XIII - Hµ V¨n TÊn & Ph¹m ThÞ T©m . LÞch sö NhËt B¶n - Lª V¨n Quang - Tñ s¸ch ®¹i häc Tæng Hîp thµnh phè Hå ChÝ Minh 1996 . LÞch sö thÕ giíi trung ®¹i . Sö trung Quèc - NguyÔn HiÕn Lª . LÞch sö Trung Quèc 5000 n¨m . Cuéc kh¸ng chiÕn chèng qu©n x©m l­îc M«ng-Nguyªn ë NhËt B¶n vµ ViÖt Nam thÕ kû XIII - Ph¹m V¨n Thuû & §ç Tr­êng Giang - B¸o c¸o khoa häc sinh viªn khoa LÞch sö - tr­êng §¹i häc KHXH & NV Tµi liÖu tiÕng Anh . The Mongol invasion of Japan - Nakaba Yamaha - B¶n dÞch tiÕng Anh - Newyork E.P Dutton & Company 681 Fifth Avenue . A Short History of Japan - G.B. Sansom - NXB Charles E. Tuttle Company, Tokyo . Japan from prehistory to the modern time . Medieval Japan - J.W Hall & Jeffrey P. Mass - Stanford University Press, California . Premodern Japan ( A historycal survey ) - Mikiso Hane - B¶n dÞch tiÕng Anh - Boulder, Sanfrancisco 1972 . The Koryo-Mongol allied invasion of Japan-The myth of Kamikaze - Lee Wha Rang Tµi liÖu tiÕng NhËt . Supa nihon shi - Matsuda Takashi & Nakano Rikuo & Furukawa Kiyojuki - NXB Kondansha, Tokyo . Tokai nihon shi - Izuhara Ichiman - NXB Yamagawa, Tokyo 1991 Tµi liÖu tõ internet wikipedia.org/wiki/History_of_Japan newton.uor.edu/Departments&Programs/ AsianStudiesDept/japan-history askasia.org japan.about.com/od/japanhistory ualberta.ca/~chor/mongolin asianresearch.org bowdoin.edu/mongol-scrolls college.emory.edu/culpeper/ RAVINA/PROJECT/Maps/Mongols/Mongolinvasion ic.ucsc.edu/~naso/hist159a/ LectureOutlines/mongol_invasions cronaca.com/archives geocities.com/pak_history/Mongol countrystudies.us/mongolia