Đề tài Đánh giá sự phát triển tâm thần - vận động ở trẻ suy giáp trạng bẩm sinh bằng 6 tuổi tại Viện Nhi

§Æt vÊn ®Ò Suy gi¸p tr¹ng bÈm sinh (SGTBS) lµ mét bÖnh néi tiÕt do rèi lo¹n s¶n xuÊt hormone gi¸p tr¹ng kh«ng ®Çy ®ñ ®Ó ®¸p øng cho nhu cÇu chuyÓn hãa vµ qu¸ tr×nh sinh tr­ëng cña c¬ thÓ. SGTBS lµ mét trong nh÷ng bÖnh néi tiÕt hay gÆp nhÊt ë trÎ em víi tØ lÖ m¾c míi kho¶ng 1/4000 trÎ s¬ sinh [26,40,41]. T¹i ViÖn Nhi Trung ¦¬ng, trong 10 n¨m ( 1992 - 2001) cã 326 tr­êng hîp chiÕm 12,8% tæng sè bÖnh nh©n bÞ bÖnh tuyÕn gi¸p vµ chiÕm 6,73% tæng sè bÖnh nh©n bÞ bÖnh néi tiÕt[1] NÕu kh«ng ®­îc ph¸t hiÖn vµ ®iÒu trÞ sím, SGTBS sÏ g©y chËm ph¸t triÓn thÓ chÊt vµ t©m thÇn kh«ng håi phôc trë thµnh g¸nh nÆng cho gia ®×nh bÖnh nhi vµ x· héi. MÆc dï vËy SGTBS lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n hµng ®Çu g©y chËm ph¸t triÓn t©m thÇn cã thÓ phßng tr¸nh ®­îc. NÕu ®­îc ph¸t hiÖn vµ ®iÒu trÞ tr­íc 3 th¸ng tuæi, nh÷ng trÎ SGTBS sÏ ph¸t triÓn vÒ mäi mÆt gÇn nh­ b×nh th­êng [6,8,32,47,56] Tuy nhiªn, do c¸c dÊu hiÖu vµ triÖu chøng l©m sµng cña bÖnh xuÊt hiÖn muén vµ kh«ng ®Æc hiÖu nªn viÖc chÈn ®o¸n sím cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. Theo La Franchi, tû lÖ chÈn ®o¸n bÖnh b»ng l©m sµng trong giai ®o¹n s¬ sinh chØ lµ 5% [40]. Tõ thùc tÕ ®ã, ch­¬ng tr×nh sµng läc s¬ sinh (CTSLSS) ra ®êi tõ gi÷a thËp kû 70 cña thÕ kû 20 nh»m gi¶i quyÕt triÖt ®Ó c¸c khã kh¨n trong chÈn ®o¸n sím SGTBS. KÓ tõ ®ã, nhiÒu b¸o c¸o ®· cho thÊy chÊt l­îng cuéc sèng cña trÎ SGTBS ®­îc c¶i thiÖn ®¸ng kÓ, c¸c ¶nh h­ëng cña bÖnh lªn trÝ tuÖ vµ thÓ chÊt hÇu nh­ kh«ng cßn. T¹i ViÖt Nam, do ch­a cã ®iÒu kiÖn ®Ó tiÕn hµnh CTSLSS réng r·i nªn viÖc chÈn ®o¸n sím SGTBS cßn gÆp nhiÒu khã kh¨n. T¹i Hµ Néi, nh÷ng n¨m tr­íc 2000 tû lÖ trÎ ®­îc sµng läc chØ chiÕm 1% trÎ s¬ sinh [9]. T¹i BÖnh viÖn Nhi trung ­¬ng, chØ cã 7,2% bÖnh nh©n SGTBS ®­îc chÈn ®o¸n sím tr­íc 3 th¸ng tuæi vµ 30,37% ®­îc chÈn ®o¸n d­íi mét tuæi [6].Do ®ã phÇn lín trÎ em ViÖt Nam m¾c SGTBS ®Òu ph¶i chÞu hËu qu¶ chËm ph¸t triÓn t©m thÇn- vËn ®éng ë c¸c møc ®é kh¸c nhau. V× vËy, víi mong muèn ®¸nh gi¸ ¶nh h­ëng cña SGTBS ®Õn sù ph¸t triÓn t©m thÇn -vËn ®éng cña nh÷ng trÎ ch­a ®­îc chÈn ®o¸n sím b»ng CTSLSS, chóng t«i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ò tµi “§¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn t©m thÇn- vËn ®éng ë trÎ suy gi¸p tr¹ng bÈm sinh ≤ 6 tuæi t¹i ViÖn Nhi ” . Môc tiªu nghiªn cøu: 1.§¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn t©m thÇn-vËn ®éng ë trÎ suy gi¸p tr¹ng bÈm sinh ≤ 6 tuæi. 2.NhËn xÐt mét sè yÕu tè liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng ë trÎ SGTBS. CH¦¥NG 1 Tæng quan LÞch sö nghiªn cøu SGTBS B­íu cæ vµ bÖnh ®Çn ®Þa ph­¬ng ®­îc biÕt ®Õn tõ h¬n 2000 n¨m nay. Tõ ThÕ kû 9 tr­íc c«ng nguyªn, ng­êi Anh®iªng ®· kh¾c lªn ®¸ h×nh ¶nh m« t¶ ng­êi lïn cã b­íu cæ. Tuy vËy, m·i ®Õn n¨m 1850, SGTBS míi xuÊt hiÖn trªn y v¨n khi Curling m« t¶ hai trÎ g¸i cã nh÷ng triÖu chøng cæ ®iÓn cña suy gi¸p tr¹ng tiªn ph¸t. Khi mæ x¸c «ng ®· kh«ng t×m thÊy tuyÕn gi¸p. Tõ ®ã «ng cho r»ng viÖc thiÕu tuyÕn gi¸p cã thÓ cã liªn quan víi nh÷ng tæn th­¬ng trong ph¸t triÓn n·o bé ë nh÷ng trÎ nµy [33,35] N¨m 1852, Cruveilhier vµ Verneuil m« t¶ nh÷ng tr­êng hîp ®Çu tiªn cña tuyÕn gi¸p l¹c chç [33]. N¨m 1865, W.Huut th«ng b¸o chi tiÕt mét tr­êng hîp tuyÕn gi¸p l¹c chç d­íi l­ìi. N¨m 1878, Orrd dïng thuËt ng÷ phï niªm ( Myxoedeme ) nh»m m« t¶ nh÷ng b­íu mì trªn x­¬ng ®ïi ë nh÷ng ng­êi phô n÷ suy gi¸p tr¹ng tuæi trung niªn. N¨m 1891, G. Murray ®· ®iÒu trÞ cho mét phô n÷ 48 tuæi bÞ suy gi¸p tr¹ng b»ng c¸ch tiªm cao chiÕt suÊt tõ mét thïy tuyÕn gi¸p cõu. Mét n¨m sau, Howitz vµ MacKenzie giíi thiÖu ph­¬ng ph¸p uèng cã sö dông tinh chÊt gi¸p tr¹ng. N¨m 1898, Williamss Osler lµ ng­êi ®Çu tiªn c«ng bè ®iÒu trÞ thµnh c«ng suy gi¸p tr¹ng. Sau ®ã c¸c bøc ¶nh bÖnh nh©n tr­íc vµ sau ®iÒu trÞ ®· xuÊt hiÖn trong c¸c s¸ch gi¸o khoa. [24]. N¨m 1927, Harrington t×m ra c«ng thøc tæng hîp thyroxin. N¨m 1975, CTSLSS víi SGTBS ra ®êi, kÓ tõ ®©y viÖc nghiªn cøu còng nh­ tiªn l­îng cña bÖnh b­íc sang trang míi [12,28] T¹i ViÖt Nam, do ch­a cã ®iÒu kiÖn tiÕn hµnh CTSLSS nªn c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu chñ yÕu xoay quanh triÖu chøng l©m sµng vµ chÈn ®o¸n SGTBS. N¨m 1990, NguyÔn Thu Nh¹n b¸o c¸o 175 tr­êng hîp SGTBS trong 10 n¨m t¹i khoa Néi tiÕt -ViÖn Nhi cho thÊy bÖnh nh©n cã tiªn l­îng tèt h¬n nÕu nguyªn nh©n lµ rèi lo¹n tæng hîp HMGT, chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ sím tr­íc 3 th¸ng tuæi [8]. Hai n¨m sau, NguyÔn ThÞ Hoµn ®i s©u nghiªn cøu ®Æc ®iÓm l©m sµng, yÕu tè nguy c¬ vµ kÕt qu¶ ®iÒu trÞ b­íc ®Çu SGTBS ë trÎ em nhËn thÊy kÕt qu¶ ®iÒu trÞ tèt h¬n nÕu chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ tr­íc 1 tuæi [6] N¨m 1999, Hå Anh TuÊn nghiªn cøu sù thay ®æi mét sè chØ sè sinh häc ë bÖnh nh©n SGT BS sau ®iÒu trÞ t¹i viÖn Nhi trong 10 n¨m (1990 - 1999) [11] N¨m 2003, NguyÔn ThÞ B¸nh nghiªn cøu t×nh h×nh bÖnh néi tiÕt trÎ em trong 10 n¨m (1992 - 2001) t¹i ViÖn Nhi [1] Sinh tæng hîp hormone tuyÕn gi¸p C¸c hormone tuyÕn gi¸p ®­îc tæng hîp qua 4 giai ®o¹n: Giai ®o¹n b¾t Iod Iod trong thøc ¨n ®­îc hÊp thô vµo m¸u, ®Õn tËp trung ë tuyÕn gi¸p. Iod tõ m¸u vµo tÕ bµo tuyÕn gi¸p nhê c¬ chÕ “b¬m iod”, ®©y lµ qu¸ tr×nh vËn chuyÓn tÝch cùc. Nång ®é iod trong tuyÕn gi¸p th­êng cao gÊp 40 lÇn iod trong huyÕt t­¬ng Giai ®o¹n oxy hãa iodua vµ g¾n iod nguyªn tö vµo tyrosin: T¹i ®Ønh tÕ bµo tuyÕn gi¸p, iod ®­îc oxy hãa thµnh iod nguyªn tö, sau ®ã g¾n víi Tyrosin ®Ó t¹o thµnh : - Monoiodo tyrosin (MIT) - Diiodo tyrosin (DIT) Hai qu¸ tr×nh nµy xÈy ra d­íi t¸c dông xóc t¸c cña men peroxidase Giai ®o¹n ng­ng tô hai ph©n tö MIT vµ DIT MIT + DIT à Triiodo thyronin (T3) DIT + MIT à Tetra iodo thyronin (T4) C¶ T3 vµ T4 khi h×nh thµnh ®Òu g¾n víi Thyroglobulin trong lßng nang tuyÕn gi¸p. T3,T4 chÝnh lµ hai hormone cña tuyÕn gi¸p MIT vµ DIT lµ tiÒn chÊt cña hormone tuyÕn gi¸p. Gi¶i phãng hormon vµo m¸u Trong tÕ bµo nang gi¸p T3, T4, MIT, DIT ®­îc bµi tiÕt vµo m¸u d­íi t¸c dông cña men Peptidase. MIT, DIT d­íi t¸c dông cña men desiodase, iod ®­îc t¸ch ra khái 2 ph©n tö MIT, DIT vµ ®­îc sö dông l¹i ®Ó tæng hîp hormone tuyÕn gi¸p. Sù ®iÒu hßa bµi tiÕt hormone tuyÕn gi¸p th«ng qua trôc d­íi ®åi - yªn- gi¸p. Khi nång ®é T3, T4 trong m¸u t¨ng sÏ øc chÕ vïng d­íi ®åi s¶n xuÊt TRH vµ tuyÕn yªn gi¶m tiÕt TSH. KÕt qu¶ lµ tuyÕn gi¸p gi¶m ho¹t ®éng vµ nång ®é hormone tuyÕn gi¸p gi¶m xuèng trong m¸u. Nång ®é hormone tuyÕn gi¸p trong m¸u còng sÏ kÝch thÝch tuyÕn yªn vµ vïng d­íi ®åi mét qu¸ tr×nh ng­îc l¹i. Vai trß cña HMGT víi sù t¨ng tr­ëng vµ ph¸t triÓn HMGT cã t¸c dông trùc tiÕp kÝch thÝch sù t¨ng tr­ëng, ph¸t triÓn.T¸c dông nµy hoµn toµn ®éc lËp víi t¸c dông chuyÓn hãa, sinh n¨ng l­îng [3,31,36] Víi sù ph¸t triÓn bµo thai Trong mét chõng mùc nhÊt ®Þnh, sù ph¸t triÓn bµo thai d­êng nh­ kh«ng phô thuéc vµo HMGT. ChiÒu dµi, c©n nÆng, vßng ®Çu cña c¸c trÎ kh«ng cã tuyÕn gi¸p còng gièng nh­ c¸c trÎ b×nh th­êng [21,30], c¸c triÖu chøng cña SGTBS ë giai ®äan s¬ sinh lµ kÝn ®¸o vµ khã ph¸t hiÖn. Tuy vËy l­îng Thyrotropin (TSH) t¨ng cao ë hÇu hÕt c¸c trÎ s¬ sinh SGTBS vµ cã 40 - 50 % sè trÎ nµy cã chËm cèt hãa x­¬ng ngay tõ lóc sinh. C¸c nghiªn cøu gÇn ®©y cho thÊy c¸c trÎ SGTBS dï ®­îc ®iÒu trÞ rÊt sím vÉn cßn mét vµi biÓu hiÖn tæn th­¬ng t©m thÇn vµ vËn ®éng nhÑ. Víi sù ph¸t triÓn thÓ chÊt sau khi sinh Sù ph¸t triÓn thÓ chÊt ë trÎ em lµ mét qu¸ tr×nh diÔn ra liªn tôc vµ chÞu sù t­¬ng t¸c cña nhiÒu yÕu tè: Di truyÒn, néi tiÕt, m«i tr­êng… [10]. Ngay sau ®Î, sù ph¸t triÓn thÓ chÊt b¾t ®Çu phô thuéc vµo HMGT, hormone t¨ng tr­ëng (GH) còng nh­ c¸c yÕu tè t¨ng tr­ëng (GF). T¸c dông cña HMGT víi sù bµi tiÕt GH Chernausek ®· thÊy l­îng GH ban ®ªm ë c¸c bÖnh nh©n thiÓu n¨ng gi¸p sau ®iÒu trÞ ®· t¨ng gÇn gÊp 2 lÇn so víi tr­íc khi ®iÒu trÞ HMGT thay thÕ [49]. Cassio vµ céng sù ®· thÊy r»ng l­îng GH g¾n protein (GH binding protein - GHBP) còng gi¶m ë nhãm bÖnh nh©n SGTBS [22]. Cïng víi liÖu ph¸p ®iÒu trÞ thay thÕ, c¸c biÕn ®æi nµy dÇn ®­îc phôc håi. C¬ chÕ t¸c dông do t­¬ng t¸c gi÷a phøc hîp T3 - thô thÓ víi gen ®iÒu hßa tiÕt GH [20,58]. T¸c dông cña HMGT víi c¸c yÕu tè t¨ng tr­ëng C¸c t¸c dông cña GH víi t¨ng tr­ëng lµ gi¸n tiÕp th«ng qua c¸c somatomedin. Somatomedin lµ peptide gièng insulin cã t¸c dông t¨ng tr­ëng (insulin - like growth factor - IGF), cã 2 lo¹i lµ IGF - I vµ IGF - II. ThiÕu HMGT g©y ra gi¶m IGF - I, IGF - II, gi¶m c¸c phøc hîp IGF g¾n protein nh­ IGFBP3 (IGD binding protein - 3) [44]. Ngoµi ra, HMGT cïng víi IGF - I kÝch thÝch sù ph¸t triÓn sôn ë c¸c ®Çu x­¬ng, kÝch thÝch gan, ruét bµi tiÕt somatomedin [38]. HMGT cßn kÝch thÝch bµi tiÕt mét sè yÕu tè t¨ng tr­ëng kh¸c nh­ : - YÕu tè t¨ng tr­ëng thÇn kinh : Nerve growth factor (NGF) - YÕu tè t¨ng tr­ëng biÓu b× : Epidermal growth factor (EGF) - YÕu tè sinh hång cÇu : Erythropoetin T¸c dông cña HMGT víi sù ph¸t triÓn x­¬ng Cïng víi GH, HMGT kÝch thÝch biÖt hãa x­¬ng, cèt hãa x­¬ng, lµm gi¶m ®é ®Ëm ®Æc x­¬ng [31,58]. HMGT kÝch thÝch ph¸t triÓn c¸c sôn ®Çu x­¬ng vµ trùc tiÕp kÝch thÝch x­¬ng ph¸t triÓn theo chiÒu dµi [46]. Ngoµi ra HMGT cßn g©y t¨ng hñy x­¬ng vµ kÝch thÝch t¸i t¹o c¸c m« x­¬ng míi. TrÎ SGTBS nÕu ®iÒu trÞ muén sÏ lïn, tuæi x­¬ng chËm so víi tuæi thùc. T¸c dông cña HMGT lªn sù ph¸t triÓn hÖ thÇn kinh HMGT ®ãng vai trß rÊt quan träng trong sù ph¸t triÓn b×nh th­êng cña hÖ thÇn kinh bao gåm n·o bé còng nh­ hÖ thÇn kinh ngo¹i biªn. Giai ®o¹n quan träng nhÊt cho sù ph¸t triÓn n·o bé lµ tõ sau khi sinh ®Õn 2 - 3 tuæi [17,18,59]. §Õn lóc 3 tuæi, träng l­îng bé n·o ®· t¨ng gÊp 3 lÇn so víi giai ®o¹n s¬ sinh. ThiÕu HMGT trong thêi kú nµy g©y : Gi¶m ph©n chia tÕ bµo thÇn kinh ®Öm, gi¶m ph©n nh¸nh c¸c ®u«i gai cña n¬ron, gi¶m myelin hãa, tæn th­¬ng dÉn truyÒn thÇn kinh, gi¶m khèi l­îng n·o. C¸c cÊu tróc n·o chÞu ¶nh h­ëng trùc tiÕp cña thiÕu HMGT lµ : tiÓu n·o, thÓ v©n, håi h¶i m·, thÓ trai, ®åi thÞ vµ vá n·o [49]. C¸c hËu qu¶ tæn th­¬ng trªn l©m sµng lµ : chËm ph¸t triÓn vËn ®éng, rèi lo¹n hµnh vi øng xö, råi lo¹n vËn ng«n, ®iÕc, gi¶m tr­¬ng lùc c¬, run giËt, co giËt vµ c¸c møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn. TÊt c¶ c¸c tæn th­¬ng thÇn kinh do thiÕu HMGT nh­ trªn ®Òu kh«ng håi phôc vµ sÏ g©y ¶nh h­ëng nÆng nÒ ®Õn chÊt l­îng cuéc sèng cña trÎ nÕu ®iÒu trÞ muén. Tãm l¹i , HMGT cã vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn thÓ chÊt vµ t©m thÇn cña trÎ, nhÊt lµ trong vµi n¨m ®Çu tiªn. C¸c ¶nh h­ëng cña thiÕu HMGT lµ toµn diÖn vµ nÆng nÒ, nh÷ng trÎ SGTBS ®iÒu trÞ muén cã thÓ coi nh­ nh÷ng trÎ tµn phÕ thËt sù. DÞch tÔ häc Tû lÖ m¾c bÖnh Qua kÕt qu¶ cña c¸c CTSLSS ë c¸c n­íc kh¸c nhau, tû lÖ m¾c míi SGTBS nãi chung dao ®éng tõ 1/3500 -1/4000 trÎ s¬ sinh [6,40,41]. Theo La Franchi, tû lÖ míi m¾c cña lo¹n s¶n tuyÕn gi¸p lµ 1/4500 trÎ s¬ sinh vµ cña rèi lo¹n tæng hîp HMGT kho¶ng 1/30 000 trÎ s¬ sinh [40]. Tû lÖ m¾c ë Ch©u ¸ cao h¬n Ch©u ¢u. Lo¹n s¶n tuyÕn gi¸p cã tû lÖ m¾c cao ë ng­êi Mü b¶n xø vµ ng­êi Mü gèc T©y Ban Nha, Bå §µo Nha (1/2000), Ýt gÆp ë ng­êi Mü da ®en (1/20 000) [41]. D­íi ®©y lµ tû lÖ m¾c míi SGT BS qua kÕt qu¶ CTSLSS ë mét sè n­íc : §Þa ®iÓm N¨m c«ng bè Sè trÎ ®­îc sµng läc Sè trÎ SGTBS Tû lÖ Mexico [55] 1999 1.140.364 5 1/1000 ¢n’ §é [27] 1994 25.244 9 1/2804 Hµ Lan [57] 1993 1.601 603 481 1/3329 Saudi Arabia [15] 1997 279 482 81 1/3450 §øc [37] 1997 395 202 104 1/3800 Trung Quèc [60] 1991 91 683 20 1/4584 Mü(California, Nevada) [39] 1997 700 000 243 1/3471 §an M¹ch [42] 1998 1 240 400 356 1/3400 Ph¸p [52] 1997 1/3500 T¹i ViÖn Nhi Trung ¦¬ng, theo NguyÔn ThÞ B¸nh, trong 10 n¨m (1992 - 2001) cã 326 bÖnh nh©n SGTBS, chiÕm 6,7% tæng sè bÖnh nh©n néi tiÕt ®iÒu trÞ néi tró [1] Tuæi ®­îc chÈn ®o¸n Tr­íc khi cã CTSLSS, tuæi lóc chÈn ®o¸n SGTBS kh¸ cao, ®a sè bÞ bá sãt trong 3 th¸ng ®Çu sau ®Î. Theo La Franchi, tû lÖ chÈn ®o¸n b»ng l©m sµng trong giai ®o¹n s¬ sinh nãi chung chØ kho¶ng 5% [40]. Theo Delange, tû lÖ m¾c bÖnh ®­îc ph¸t hiÖn b»ng l©m sµng thay ®æi tõ 1/5000 - 1/10.000, chØ cã 10% sè bÖnh nhi ®­îc chÈn ®o¸n trong th¸ng ®Çu tiªn, 35% trong 3 th¸ng ®Çu vµ 70% trong mét n¨m [26]. Tarim nghiªn cøu 1000 bÖnh nhi t¹i Thæ NhÜ Kú ®· thÊy tuæi trung b×nh lóc chÈn ®o¸n lµ 49,2 th¸ng tuæi vµ chØ cã 3,1% sè trÎ ®­îc chÈn ®o¸n trong giai ®o¹n s¬ sinh [54]. T¹i Kuwait, Daoud vµ cs thÊy tuæi trung b×nh lóc chÈn ®o¸n SGTBS lµ 18,5 th¸ng tuæi (1,5 tuæi) vµ cã 48% sè trÎ ®­îc chÈn ®o¸n khi ®· trªn 6 th¸ng tuæi [25]. T¹i Thôy §iÓn, Alm vµ cs nghiªn cøu 112 trÎ SGTBS cho thÊy tû lÖ trÎ ®­îc chÈn ®o¸n trong giai ®o¹n s¬ sinh thÊp (19,6%), 48% sè trÎ ®­îc chÈn ®o¸n tr­íc 3 th¸ng tuæi [16]. T¹i Anh, trong 141 trÎ SGTBS, Raiti thÊy tû lÖ chÈn ®o¸n trong giai ®o¹n s¬ sinh lµ 6,4%, tr­íc 3 th¸ng tuæi lµ 28,4% [47]. T¹i ViÖn Nhi, theo NguyÔn ThÞ Hoµn, chØ cã 7,2% sè bÖnh nhi SGTBS ®­îc chÈn ®o¸n tr­íc 3 th¸ng tuæi vµ 30,37% ®­îc chÈn ®o¸n d­íi mét tuæi [6] Giíi SGTBS gÆp ë n÷ nhiÒu h¬n nam, tû lÖ n÷/nam nh×n chung kho¶ng 1,5/1 - 3/1 thay ®æi tïy theo c¸c t¸c gi¶. Vela [55] vµ Zhang [60] khi nghiªn cøu SGTBS t¹i Mexico vµ Trung Quèc ®Òu thÊy tØ lÖ n÷/nam lµ 1,5/1. Siebner [51] thÊy tØ lÖ nµy ë Israel lµ 5/3; Raiti [47] thÊy tØ lÖ n÷/nam ë Anh lµ 3/1; cßn t¹i Estonia tØ lÖ n÷/nam cña SGTBS lªn tíi 6/1 [45] T¹i ViÖn Nhi, theo NguyÔn ThÞ Hoµn tû lÖ n÷/nam lµ 1,7/1 [6]; cßn theo Hå Anh TuÊn tØ lÖ nµy lµ 1,69/1 [11].  Nguyªn nh©n vµ bÖnh sinh Lo¹n s¶n tuyÕn gi¸p ( thyroid dysgenesis) §©y lµ nguyªn nh©n chiÕm tíi 80%-95% c¸c tr­êng hîp SGTBS [21]. Lo¹n s¶n tuyÕn gi¸p bao gåm 3 lo¹i : - Kh«ng cã tuyÕn gi¸p (Athyreosis) - ThiÓu s¶n tuyÕn gi¸p (Hypo plasia) - TuyÕn gi¸p l¹c chç (Ectopia) C¬ chÕ bÖnh sinh cña lo¹n s¶n tuyÕn gi¸p cßn ch­a ®­îc hiÓu biÕt ®Çy ®ñ vµ ®ang ®­îc tiÕp tôc nghiªn cøu. HiÖn nay ng­êi ta ®· biÕt ®­îc c¸c yÕu tè kÝ hiÖu lµ TTF-1, TTF-2 (Thyroid Transcription factor), PAX-8 [40,41,43] vµ TSHR (TSH Receptor) [61] qui ®Þnh sù h×nh thµnh, biÖt hãa vµ ph¸t triÓn tuyÕn gi¸p. VÞ trÝ trªn nhiÔm s¾c thÓ cña c¸c gen m· hãa cho c¸c yÕu tè trªn còng ®­îc x¸c ®Þnh: - TTF-1 ®­îc m· hãa bëi gen TITF1 trªn nhiÔm s¾c thÓ sè 14 (14q13) - TTF-2 ®­îc m· hãa bëi gen TITF2 trªn nhiÔm s¾c thÓ sè 9 ( 9q22) - Gen m· hãa PAX-8 n»m trªn nhiÔm s¾c thÓ sè 2 (2q12-14) [43] TØ lÖ dÞ tËt bÈm sinh kÌm theo lo¹n s¶n tuyÕn gi¸p cao h¬n râ rÖt so víi tØ lÖ dÞ tËt bÈm sinh t¹i céng ®ång. Khi nghiªn cøu 243 trÎ SGTBS, Siebner thÊy tØ lÖ dÞ tËt bÈm sinh kÌm theo lµ 15,6%, cao h¬n nhiÒu so víi tØ lÖ dÞ tËt bÈm sinh ë céng ®ång, t¸c gi¶ cho r»ng khi cã t¸c nh©n g©y qu¸i thai t¸c ®éng vµo qu¸ tr×nh h×nh thµnh c¸c c¬ quan sÏ g©y dÞ tËt c¸c c¬ quan trong ®ã cã tuyÕn gi¸p [51]. Do kh¸ng thô thÓ cña TSH Cßn ®­îc gäi lµ tuyÕn gi¸p g¾n globulin miÔn dÞch øc chÕ (thyroid binding inhibitor immunoglobulin). TØ lÖ m¾c 1/50 000-1/100 000 trÎ s¬ sinh. §©y lµ nguyªn nh©n hiÕm gÆp g©y SGTGS tho¸ng qua do kh¸ng thÓ tõ ng­êi mÑ qua rau thai øc chÕ TSH g¾n vµo c¸c thô thÓ cña nã vµ dÉn ®Õn TSH kh«ng kÝch thÝch ®­îc tuyÕn gi¸p tiÕt T3 vµ T4.Thêi gian b¸n hñy cña kh¸ng thÓ nµy lµ 21 ngµy, trÎ sÏ håi phôc lóc 3 th¸ng tuæi. YÕu tè nguy c¬ lµ khi ng­êi mÑ m¾c c¸c bÖnh tuyÕn gi¸p tù miÔn nh­ viªm tuyÕn gi¸p Hashimoto, bÖnh Graves [24] Rèi lo¹n tæng hîp HMGT (thyroid dyshormonogenesis) BÖnh mang tÝnh chÊt gia ®×nh, di truyÒn lÆn nhiÔm s¾c thÓ th­êng. TriÖu chøng bÖnh th­êng xuÊt hiÖn muén cã kÌm theo b­íu cæ (x¹ h×nh tuyÕn gi¸p ë vÞ trÝ b×nh th­êng) , tØ lÖ m¾c 1/30 000-1/40 000. V× vËy nhãm bÖnh nµy cßn gäi lµ SGTBS cã b­íu cæ [12,34,48]. Dùa vµo c¸c rèi lo¹n sinh hãa thÊy cã nh÷ng rèi lo¹n tæng hîp sau : - Rèi lo¹n h÷u c¬ hãa iod : Hay gÆp nhÊt lµ do thiÕu men Peroxydase hoÆc men nµy kh«ng cã t¸c dông . BÖnh th­êng biÓu hiÖn cã b­íu cæ vµ ®«i khi xuÊt hiÖn b­íu nh©n. Khi chØ cã b­íu cæ vµ ®iÕc gäi lµ héi chøng Pendred. ChÈn ®o¸n dùa vµo nghiÖm ph¸p ®uæi Perchlorat: Gi¶m trªn 20% iod phãng x¹ ë tuyÕn gi¸p sau khi cho bÖnh nh©n uèng Perchlorat de potassium. - Rèi lo¹n ghÐp ®«i c¸c iodo Thyroxin (Coupling defect) : Cã thÓ do rèi lo¹n men ghÐp ®«i, còng cã thÓ do cÊu tróc cña thyroglobulin hoÆc do rèi lo¹n ho¹t tÝnh cña men peroxydase vµ hÖ thèng s¶n sinh H2O2. Trªn l©m sµng nhËn thÊy b­íu cæ cã tÝnh chÊt gia ®×nh kÌm theo suy gi¸p tr¹ng võa vµ kh«ng cã rèi lo¹n g× kh¸c. ChÈn ®o¸n dùa vµo lo¹i trõ c¸c rèi lo¹n kh¸c, sinh thiÕt tuyÕn gi¸p thÊy cã Ýt hay kh«ng cã T3, T4; l­îng MIT, DIT t¨ng vµ tØ lÖ MIT/DIT t¨ng. - Rèi lo¹n thñy ph©n Thyroglobulin (defects in Thyroglobulin Synthesis): ViÖc bµi tiÕt hormone gi¸p tr­íc tiªn ph¶i ph©n gi¶i Thyroglobulin. Men Peptidase vµ Protease cña lisozome tÕ bµo gi¸p gi÷ vai trß chÝnh trong ph©n gi¶i Thyroglobulin bªn trong tÕ bµo gi¸p. Khi thiÕu men nµy kh«ng gi¶i phãng hormone gi¸p nªn T3, T4 trong m¸u thÊp [34,48] - Rèi lo¹n khö iod: Do thiÕu hôt ho¹t tÝnh men desiodase nªn ¶nh h­ëng tíi khö iod cña c¸c iod protein kh«ng ph¶i hormone, c¸c MIT, DIT theo n­íc tiÓu ra ngoµi g©y thiÕu iodua. BÖnh nh©n th­êng cã b­íu cæ vµ suy gi¸p tr¹ng râ.B­íu cæ th­êng xuÊt hiÖn ngay lóc sinh [34,48] - Rèi lo¹n tæng hîp Thyroglobulin : RÊt hiÕm gÆp, míi cã kho¶ng 100 bÖnh nh©n ®­îc th«ng b¸o trªn y v¨n. Cã thÓ do thiÕu sè l­îng hay chÊt l­îng thyroglobulin. ThiÕu sè l­îng do gen cña c¸c thyroglobulin, thiÕu chÊt l­îng do rèi lo¹n tæng hîp protein. §Æc tr­ng bëi suy gi¸p tr¹ng cã b­íu cæ, thyrobulin rÊt thÊp hoÆc kh«ng cã. §Ò kh¸ng HMGT Do c¸c c¬ quan, m« kÐm ®¸p øng víi HMGT, biÓu hiÖn trªn l©m sµng lµ cã b­íu cæ; T3, T4 t¨ng cao, TSH t¨ng hoÆc b×nh th­êng, dÔ chÈn ®o¸n nhÇm lµ t×nh tr¹ng ­u n¨ng gi¸p dï l©m sµng biÓu hiÖn hoµn toµn b×nh gi¸p. C¸c triÖu chøng l©m sµng cña suy gi¸p rÊt kÝn ®¸o vµ vÉn xuÊt hiÖn tæn th­¬ng sù ph¸t triÓn t©m thÇn, thÓ chÊt. §©y lµ héi chøng cã tÝnh chÊt di truyÒn do tæn th­¬ng thô thÓ β cña HMGT [20,31,41,58]. C¸c nguyªn nh©n kh¸c - Rèi lo¹n vËn chuyÓn iod - TiÕp xóc nhiÒu víi iod phãng x¹ trong thêi kú bµo thai. - Gi¶m TSH ®¬n thuÇn. - §Ò kh¸ng t¸c dông cña TSH. - BÊt th­êng Thyrotropin realising hormone (TRH). - TiÕp xóc nhiÒu iod vµ thuèc kh¸ng gi¸p tr¹ng. - Suy gi¸p tr¹ng ë trÎ s¬ sinh non th¸ng. - ThiÕu iod vµ ®Çn ®Þa ph­¬ng. TriÖu chøng l©m sµng Tïy theo møc ®é vµ thêi gian bÞ bÖnh còng nh­ tïy theo nguyªn nh©n g©y bÖnh thÊy cã nh÷ng biÓu hiÖn l©m sµng kh¸c nhau. Suy gi¸p tr¹ng ph¸t hiÖn sím Th­êng gÆp do lo¹n s¶n tuyÕn gi¸p, rÊt Ýt gÆp do rèi lo¹n tång hîp. TrÎ míi ®Î cã triÖu chøng : - ChiÒu cao gi¶m, c©n nÆng th­êng lín h¬n b×nh th­êng hoÆc b×nh th­êng. - H¹ th©n nhiÖt - TrÎ biÕng ¨n, mót bó kÐm, bó l©u, t¸o bãn. - Vµng da sím vµ kÐo dµi. - Khã thë, tÝm t¸i. - Tãc rËm, kh«, th«, l«ng mµy th­a, rËm l«ng ë l­ng. - Th©m nhiÔm ë cung mµy vµ mòi, da l¹nh, kh«, cã c¸c v©n tÝm - Thãp tr­íc vµ sau réng, c¸c ®­êng khíp réng. - Khãc khµn, l­ìi to dµy, m«i dµy. - Gi¶m tr­¬ng lùc c¬, tho¸t vÞ rèn. - TrÎ kh«ng khãc hoÆc khãc Ýt, ngñ nhiÒu, thê ¬ víi xung quanh. - Cµng ngµy cµng thÊy chËm lín râ, lïn kh«ng c©n ®èi, c¸c chi ng¾n. - ChËm ph¸t triÓn tinh thÇn vµ vËn ®éng. SGTBS ®Õn muén Th­êng do l¹c chç tuyÕn gi¸p, trªn l©m sµng cã thÓ thÊy biÓu hiÖn suy gi¸p tr¹ng nh­ng c¸c triÖu chøng th­êng kh«ng ®Çy ®ñ. TriÖu chøng chñ yÕu: - TrÎ chËm lín, lïn kh«ng c©n ®èi. - §Çu to, mÆt th«, mòi tÑt, m¸ phÞ, m¾t hïm hôp, m«i dµy, tãc mäc thÊp. - Da kh«, phï niªm, bông to, tho¸t vÞ rèn, t¸o bãn. - ChËm ph¸t triÓn tinh thÇn vµ vËn ®éng SGTBS ë trÎ s¬ sinh BiÓu hiÖn l©m sµng SGTBS ë trÎ s¬ sinh th­êng kh«ng râ rµng , do vËy tû lÖ ph¸t hiÖn SGTBS ë trÎ s¬ sinh cßn rÊt thÊp. §Ó t¹o thuËn lîi cho viÖc ph¸t hiÖn sím trªn l©m sµng , cã thÓ cho ®iÓm l©m sµng(®iÓm Appgar): + Tho¸t vÞ rèn : 2 ®iÓm + Phï niªm, bé mÆt ®Æc biÖt : 2 ®iÓm + T¸o bãn : 2 ®iÓm + Giíi n÷ : 1 ®iÓm + Da xanh, l¹nh, h¹ th©n nhiÖt : 1 ®iÓm. + L­ìi to : 1 ®iÓm + Vµng da kÐo dµi : 1 ®iÓm + Tr­¬ng lùc c¬ gi¶m : 1 ®iÓm + Da kh« : 1 ®iÓm + Thãp sau réng : 1 ®iÓm + Thai qu¸ 40 tuÇn : 1 ®iÓm + C©n nÆng sau sinh trªn 3,5 kg : 1 ®iÓm Khi cã trªn 5 ®iÓm lµ gîi ý cã thÓ m¾c SGTBS, cÇn lµm xÐt nghiÖm ®Ó chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh. TriÖu chøng cËn l©m sµng - XÐt nghiÖm nång ®é HGMT : + Nång ®é T4 toµn phÇn m¸u gi¶m (b×nh th­êng 60-180nmol/l),rÊt hiÕm khi gi¶m vÒ 0, cã khi chØ h¬i gi¶m.Sù thay ®æi cña T4 tïy thuéc vµo nguyªn nh©n vµ thêi gian bÞ bÖnh. +Nång ®é T3 toµn phÇn m¸u gi¶m. - XÐt nghiÖm nång ®é TSH m¸u : B×nh th­êng TSH m¸u 1-5 μui/ml. + TSH m¸u t¨ng : GÆp trong suy gi¸p tr¹ng tiªn ph¸t. Trong tr­êng hîp T3,T4 gi¶m nhÑ do suy gi¸p tr¹ng nhÑ hoÆc cßn bï th× TSH b×nh th­êng hoÆc t¨ng nhÑ. + TSH m¸u gi¶m: GÆp trong suy gi¸p tr¹ng thø ph¸t. §«i khi TSH kh«ng ®Þnh l­îng ®­îc . CÇn lµm nghiÖm ph¸p TRH ®Ó t×m nguyªn nh©n do vïng d­íi ®åi hoÆc do tuyÕn yªn: Tiªm TRH thÊy TSH t¨ng chøng tá tæn th­¬ng vïng d­íi ®åi , sau khi tiªm TRH kh«ng thÊy TSH thay ®æi chøng tá thiÕu TSH do tuyÕn yªn. +Dùa vµo nång ®é TSH m¸u ng­êi ta øng dông vµo CTSLSS . * LÊy m¸u gãt ch©n trÎ s¬ sinh thÊm trªn giÊy Guthrie ®Ó ®Þnh l­îng TSH. * §Þnh l­îng nång ®é TSH b»ng kü thuËt ELISA,RIA. * KiÓm tra T3,T4 trong m¸u ®Ó chÈn ®o¸n x¸c ®Þnh SGTBS khi test TSH sµng läc t¨ng(TSH ≥ 20 μUI/ml) - X¹ h×nh tuyÕn gi¸p: Qua x¹ h×nh tuyÕn gi¸p cã thÓ ph¸t hiÖn ®­îc nguyªn nh©n SGTBS do v« n¨ng hay l¹c chç tuyÕn gi¸p, hoÆc suy gi¸p tr¹ng mµ tuyÕn gi¸p vÉn cßn ë vÞ trÝ b×nh th­êng. -Chôp XQ tuæi x­¬ng: Trong bÖnh SGTBS c¸c ®iÓm cèt hãa xuÊt hiÖn muén, tuæi x­¬ng chËm h¬n tuæi thùc , thÊp h¬n c¶ tuæi tÇm vãc cã khi chØ b»ng nöa tuæi tÇm vãc. XQ tuæi x­¬ng lµ mét trong nh÷ng tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ hiÖu qu¶ ®iÒu trÞ Chôp XQ x­¬ng sä: ChËm liÒn thãp vµ c¸c khíp sä. §Ëm ®Æc x­¬ng ë ®¸y sä vµ xung quanh 2 hè m¾t t¹o “h×nh kÝnh”. X­¬ng b­ím chËm ph¸t triÓn nªn ®¸y sä ng¾n. C¸c th«ng bµo x­¬ng chòm, x­¬ng ®¸ chËm ph¸t triÓn. Hè yªn cã thÓ réng. - §é tËp trung I 131 : §é tËp trung I 131 gi¶m trong rèi lo¹n tæng hîp hormone tuyÕn gi¸p. C¸c nghiªn cøu vÒ sù ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng Nghiªn cøu sù ph¸t triÓn th©m thÇn vËn ®éng ®· ®­îc tiÕn hµnh tõ thÕ kû 19, ban ®Çu lµ nh÷ng nghiªn cøu mang tÝnh th« s¬. B­íc sang thÕ kû 20, xuÊt hiÖn nhiÒu c«ng tr×nh thùc nghiÖm vµ tr¾c nghiÖm ngµy cµng chÝnh x¸c nhê cã kü thuËt tinh tÕ h¬n. Tõ ®ã c¸c bËc thang, c¸c hÖ thèng tr¾c nghiÖm ®­îc x©y dùng ®Ó theo dâi, ®¸nh gi¸, ®Þnh møc, so s¸nh tiÕn tr×nh ph¸t triÓn theo ®é tuæi trªn tõng trÎ vµ gi÷a c¸c trÎ lµnh m¹nh vµ trÎ bÖnh lý. NhiÒu tr¾c nghiÖm cho trÎ em ®· trë thµnh quen thuéc ë c¸c n­íc, trong giíi Y häc vµ T©m lý häc nh­ tr¾c nghiÖm Gessell, Binet, Simon, Merrill Palmer, Terman Merrill, Brunet Lezine, Denver, Raven, Weschler, Gill, … Test Denver I ®­îc h×nh thµnh vµ ¸p dông lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1967 t¹i Hoa Kú, nã nhanh chãng ®­îc phæ biÕn vµ ¸p dông réng r·i ë nhiÒu quèc gia, trong nhiÒu cuéc nghiªn cøu[14,29].N¨m 1990, test Denver I ®· ®­îc chÝnh c¸c t¸c gi¶ cña nã nghiªn cøu s©u h¬n n÷a vµ hoµn thiÖn thµnh test DenverII . ë ViÖt Nam, ®Ó ®¸nh gi¸ møc ®é ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng ®èi víi trÎ d­íi 6 tuæi, c¸c tr¾c nghiÖm Brunet- Lezine ( Ph¸p), Denver I ( Hoa Kú ) ®· ®­îc vËn dông tõ nh÷ng n¨m 70 cho trÎ ë nhµ trÎ, mÉu gi¸o vµ mét sè c¬ së nhi khoa. N¨m 1972-1975, Vò ThÞ ChÝn vµ céng sù ®· tiÕn hµnh th¨m dß sù ph¸t triÓn t©m lý vËn ®éng cña trÎ tõ 0 ®Õn 3 tuæi ë nhµ trÎ b»ng thang ®o Brunet-Lezine. Tõ kÕt qu¶ thö nghiÖm, c¸c t¸c gi¶ ®· tiÕp tôc kiÓm nghiÖm l¹i vµo n¨m 1976-1980 nh»m môc ®Ých ViÖt Nam hãa thang ®o. §Õn 1989 t¸c gi¶ ®· hoµn chØnh “ thang ®o Brunet-Lezine ViÖt Nam hãa” cïng c¸c h­íng dÉn chi tiÕt vÒ kü thuËt tiÕn hµnh vµ bé c«ng cô ®o [2]. N¨m 1977, Lª §øc Hinh ®· ¸p dông tr¾c nghiÖm Denver I trong ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng cho trÎ t¹i khoa thÇn kinh bÖnh viÖn B¹ch Mai [5]. T¸c gi¶ viÕt mét tµi liÖu ®Çy ®ñ h­íng dÉn c¸ch sö dông tr¾c nghiÖm nµy n¨m 1990 [4]. N¨m 1990- 1991, Hµ Vü vµ céng sù ®· sö dông tr¾c nghiÖm Denver I ®Ó kiÓm tra møc ®é ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng cña trÎ tõ 1 - 72 th¸ng tuæi víi môc ®Ých ViÖt Nam hãa, lµm c¬ së khoa häc gióp cho nh÷ng ng­êi x©y dùng ch­¬ng tr×nh ch¨m sãc gi¸o dôc trÎ em tham kh¶o [13]. N¨m 1998- 1999, Qu¸ch Thóy Minh vµ céng sù ®· ¸p dông tr¾c nghiÖm Denver I ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng cho 642 trÎ tõ s¬ sinh ®Õn 6 tuæi t¹i mét sè nhµ trÎ, mÉu gi¸o thuéc néi thµnh Hµ Néi [7]. Nh×n chung c¸c kÕt qu¶ cña c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu nµy ®· ®­a ra ®­îc c¸c møc ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng cña trÎ ë løa tuæi tõ 0 - 72 th¸ng tuæi, ®ång thêi còng kh¼ng ®Þnh ®­îc c¸c thang ®o cña n­íc ngoµi phï hîp víi trÎ em ViÖt Nam. Test Denver: Tr¾c nghiÖm ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng[4,61] Test Denver I, viÕt t¾t DDST ( The Denver development screening test) ®­îc ¸p dông lÇn ®Çu tiªn vµo n¨m 1967 t¹i Mü nh»m ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng ®Ó cã thÓ ph¸t hiÖn sím c¸c tr¹ng th¸i chËm ph¸t triÓn ë trÎ nhá. Nguyªn lý cña test lµ vËn dông c¸c tiªu chuÈn b×nh th­êng ®· biÕt, s¾p xÕp c¸c tiªu chuÈn ®ã vµo mét hÖ thèng chung ®Ó dÔ nhËn ®Þnh, dÔ ®¸nh gi¸ vµ tiÖn lµm l¹i nhiÒu lÇn trªn cïng mét ®èi t­îng. C¸c item cña Test Denver I ®· ®­îc lùa chän tõ 12 ph­¬ng ph¸p cña c¸c t¸c gi¶ nh­ Bayley, Cattell, Gesell, Griffith, Hetzer-Wolf, Merril-palmer, Stanford-Binet, Vinaland, Lincoln, Oseretzki. C¸c t¸c gi¶ ®· nghiªn cøu ®Æc tÝnh còng nh­ ­u ®iÓm cña c¸c item (mÉu hµnh vi ) cho phï hîp víi môc tiªu lµ ®¸nh gi¸ ®­îc sù ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng cña trÎ. Sau thö nghiÖm cuèi cïng, c¸c t¸c gi¶ ®· quyÕt ®Þnh chän 105 item . C¸c item nµy ®­îc ph©n chia theo 4 khu vùc : C¸ nh©n - x· héi, vËn ®éng tinh tÕ -thÝch øng, ng«n ng÷, vËn ®éng th« s¬, t­¬ng øng víi tõng løa tuæi cña trÎ. Test ®­îc sö dông cho trÎ trong kho¶ng tuæi tõ khi ra ®êi ®Õn 6 tuæi. Víi test nµy chóng ta cã thÓ ®¸nh gi¸ ®­îc sù ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng ë mäi trÎ em d­íi 6 tuæi, x¸c nhËn vµ theo dâi mét qu¸ tr×nh ph¸t triÓn b×nh th­êng còng nh­ ph¸t hiÖn c¸c tr­êng hîp bÊt th­êng, nãi lªn ®­îc ®Æc ®iÓm chËm ph¸t triÓn nÕu cã. Trªn c¬ së b­íc ®Çu ®ã, nÕu thÊy cã vÊn ®Ò g× nghi ngê, trÎ sÏ ®­îc kiÓm tra s©u h¬n n÷a vÒ mÆt thÇn kinh vµ nhi khoa, ®ång thêi tiÕp tôc ®­îc theo dâi vÒ sau. Test ®· ®­îc thÝch øng, tiªu chuÈn hãa trªn 20 n­íc vµ ®­îc sö dông cho h¬n 50 triÖu trÎ em trªn toµn thÕ giíi. Ch­¬ng 2 §èi t­îng vµ ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu §èi t­îng nghiªn cøu C¸c bÖnh nhi ®­îc chÈn ®o¸n suy gi¸p tr¹ng bÈm sinh ®· ®iÒu trÞ néi tró vµ ®ang ®iÒu trÞ ngo¹i tró t¹i khoa Néi tiÕt - ChuyÓn hãa - Di truyÒn vµ phßng kh¸m chuyªn khoa néi tiÕt, BÖnh viÖn Nhi trung ­¬ng tõ 1- 2000 ®Õn hÕt 12 - 2004, ®¸p øng ®Çy ®ñ tiªu chuÈn chän bÖnh nh©n nghiªn cøu. Tiªu chuÈn chän bÖnh nh©n vµo nghiªn cøu - Tuæi : ≤ 6 tuæi - Giíi : Kh«ng ph©n biÖt giíi tÝnh - L©m sµng : + ChËm ph¸t triÓn thÓ chÊt. + ChËm ph¸t triÓn t©m thÇn-vËn ®éng + Rèi lo¹n h×nh th¸i: §Çu to, cæ ng¾n, l­ìi dµy, to vµ thÌ ra ngoµi, bông ch­íng, chi ng¾n, da kh«, … + T¸o bãn + Cã kÌm theo b­íu cæ hoÆc kh«ng cã b­íu cæ. - XÐt nghiÖm : + T4 toµn phÇn trong m¸u < 50 nmol/l. + TSH trong m¸u t¨ng + XÐt nghiÖm kh«ng ®Æc hiÖu: Tuæi x­¬ng chËm h¬n tuæi thùc. - BÖnh nh©n ®­îc ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng b»ng test Denver I. Tiªu chuÈn lo¹i trõ - Trªn l©m sµng kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸ vÒ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng. - Kh«ng ®­îc ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng b»ng test Denver I. Ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu Ph­¬ng ph¸p chän mÉu C¸c bÖnh nh©n ®ñ tiªu chuÈn chÈn ®o¸n SGTBS vµ ®¸p øng ®Çy ®ñ tiªu chuÈn chän bÖnh nh©n nghiªn cøu , ®iÒu trÞ néi tró vµ ngo¹i tró t¹i khoa Néi tiÕt - ChuyÓn hãa - Di truyÒn,BÖnh viÖn Nhi tõ 1-2000 ®Õn hÕt 12-2004. Ph­¬ng ph¸p thiÕt kÕ nghiªn cøu Nghiªn cøu m« t¶ c¾t ngang. Ph­¬ng ph¸p thu thËp sè liÖu Sö dông ph­¬ng ph¸p håi cøu thèng kª sè liÖu.BÖnh ¸n ®­îc lÊy nghiªn cøu lµ bÖnh ¸n cña lÇn ®Çu tiªn vµo viÖn ®­îc chÈn ®o¸n SGTBS . C¸c chØ tiªu cÇn ph©n tÝch ®¸nh gi¸: Tuæi ®­îc chÈn ®o¸n Giíi §¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng trªn l©m sµng - C¸c xÐt nghiÖm: T4, TSH trong m¸u: Theo ph­¬ng ph¸p kiÓm ®Þnh miÔn dÞch phãng x¹ ( Radioimmunoassay –RIA). KÕt qu¶ ®­îc ®èi chiÕu víi c¸c chØ sè b×nh th­êng theo tuæi trong Nelson Textbook of Pediatrics (2000). - Test Denver ®¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn t©m thÇn vËn ®éng cña trÎ (do c¸c c¸n bé t©m lý t¹i khoa t©m bÖnh - BÖnh viÖn Nhi thùc hiÖn) : + ChØ sè DQ + KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng theo tõng khu vùc: * C¸ nh©n - x· héi * VËn ®éng tinh tÕ - thÝch øng * Ng«n ng÷ * VËn ®éng th« Xö lý sè liÖu TÊt c¶ sè liÖu thu thËp ®­îc xö lý b»ng phÇn mÒm EPI-Info 6.04 vµ c¸c ph­¬ng ph¸p thèng kª y häc th«ng th­êng. Ch­¬ng 3 KÕt qña nghiªn cøu §Æc ®iÓm ®èi t­îng nghiªn cøu B¶ng 3.1: Tuæi bÖnh nh©n khi ®­îc chÈn ®o¸n bÖnh Tuæi n % 0 - 6 th¸ng 8 19,0 6 - 12 th¸ng 7 16,7 12 - 24 th¸ng 11 26,2 2tuæi - 4tuæi 6 14,3 4 tuæi - trßn 6 tuæi 10 23,8 Tæng 42 100 NhËn xÐt: ChØ cã mét trÎ ®­îc chÈn ®o¸n sím (3 th¸ng tuæi), chiÕm 2,4%.Sè bÖnh nh©n ®­îc chÈn ®o¸n d­íi 1 tuæi chiÕm 35,7%. Tuæi trung b×nh lóc chÈn ®o¸n lµ 2,1 ± 1,9 tuæi. H×nh 3.1: Tuæi bÖnh nh©n khi ®­îc chÈn ®o¸n bÖnh B¶ng 3.2: Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo giíi Giíi n % ± sd P Nam 15 35,7 54.3 ± 13,5 > 0,05 N÷ 27 64,3 52.0 ± 13,5 Tæng 42 100 NhËn xÐt: - N÷ m¾c SGTBS nhiÒu h¬n nam víi tØ lÖ n÷/nam lµ 1,8/1 - DQ trung b×nh cña hai nhãm bÖnh nh©n n÷ vµ nam kh«ng cã sù kh¸c biÖt râ víi DQ t­¬ng øng cña n÷ lµ 52,0 vµ nam lµ 54,3 (p > 0,05) H×nh 3.2: Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo giíi B¶ng 3.3: Ph©n bè ®èi t­îng nghiªn cøu theo ®Þa d­ n % Thµnh thÞ 11 26,2 N«ng th«n 31 73,8 Tæng 42 100 NhËn xÐt: §a sè bÖnh nh©n sèng ë vïng n«ng th«n (73,8%) cña c¸c tØnh xung quanh Hµ Néi §¸nh gi¸ sù ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng B¶ng 3.4 : §¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng trªn l©m sµng Ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng n % B×nh th­êng 0 0 ChËm ph¸t triÓn 42 100 Tæng 42 100 NhËn xÐt : TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n ®Òu chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng ë c¸c møc ®é kh¸c nhau B¶ng 3.5: Møc ®é chËm ph¸t triÓn theo Denver I Møc ®é DQ(%) n % Ranh giíi 70—80 9 21,4 NhÑ 50—70 20 47,7 Võa 35—50 8 19,1 NÆng 25—35 5 11,9 Tæng 42 100 NhËn xÐt: Sè bÖnh nh©n chËm ph¸t triÓn møc ®é nhÑ cã tØ lÖ cao nhÊt (47,7%), tiÕp theo lµ nhãm chËm ph¸t triÓn møc ®é ranh giíi (21,4%) H×nh 3.5: Møc ®é chËm ph¸t triÓn theo Denver IB¶ng 3.6: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn c¸ nh©n - x· héi qua test Denver I n Tuæi thùc trung b×nh (th¸ng) Trung b×nh tuæi PTCKV (th¸ng) P 0 – 6 th¸ng 8 4,3 ± 0,8 2,3 ± 0,7 < 0,05 6 - 12 th¸ng 7 8,14 ± 1,9 4,7 ± 1,2 < 0,05 12 - 24 th¸ng 11 15,9 ± 3,9 8,6 ± 4,0 < 0,05 2tuæi - 4tuæi 6 32,0 ± 5,5 14,3 ± 2,9 < 0,05 4tuæi - trßn 6tuæi 10 61,2 ± 10,5 43,1 ± 18,3 < 0,05  Tæng  42 NhËn xÐt: C¸c bÖnh nh©n cã tuæi trung b×nh PTCKV thÊp h¬n tuæi thùc trung b×nh ë c¶ 5 nhãm tuæi. C¸c nhãm tuæi tõ 0 - 4 tuæi cã trung b×nh tuæi trÝ tuÖ gÇn b»ng mét nöa tuæi thùc trung b×nh (p < 0,05) H×nh 3.6: §¸nh gi¸ ph¸t triÓn c¸ nh©n - x· héi qua test Denver IB¶ng 3.7: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn vËn ®éng tinh tÕ - thÝch øng qua test Denver I n Tuæi thùc trung b×nh(th¸ng) Trung b×nh tuæi PTCKV(th¸ng) P 0 - 6 th¸ng 8 4,3 ± 0,8 2,4 ± 0,7 < 0,05 6 - 12 th¸ng 7 8,1 ± 1,9 4,6 ± 1,3 < 0,05 12 - 24 th¸ng 11 15,9 ± 3,9 8,6 ± 3,9 < 0,05 2tuæi - 4tuæi 6 32,0 ± 5,5 15,2 ± 2,9 < 0,05 4tuæi - trßn 6tuæi 10 61,2 ± 10,5 37,1 ± 13,8 < 0,05 Tæng 42 NhËn xÐt: Khu vùc ph¸t triÓn vËn ®éng tinh tÕ - thÝch øng, trung b×nh tuæi thùc gÇn gÊp ®«i trung b×nh tuæi PTCKV ë c¸c nhãm tuæi tõ 0 - 4 tuæi. Nhãm tuæi 4tuæi - trßn 6 tuæi cã trung b×nh tuæi thùc lµ 61,2 ± 10,5 cßn trung b×nh tuæi PTCKV lµ 37,1±13,8 (p < 0,05) H×nh 3.7: §¸nh gi¸ ph¸t triÓn vËn ®éng tinh tÕ - thÝch øng qua test Denver I B¶ng 3.8: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn ng«n ng÷ qua test Denver I n Tuæi thùc trung b×nh (th¸ng) Trung b×nh tuæi PTCKV (th¸ng) P 0 - 6 th¸ng 8 4,3 ± 0,8 2,3 ± 0,7 < 0,05 6 - 12 th¸ng 7 8,1 ± 1,9 4,5± 0,9 < 0,05 12 - 24 th¸ng 11 15,9 ± 3,9 8,6 ± 4,0 < 0,05 2tuæi - 4tuæi 6 32,0 ± 5,5 12,5 ± 3,9 < 0,05 4tuæi - trßn 6tuæi 10 61,2 ± 10,5 39,5 ± 15,3 < 0,05  Tæng  42 NhËn xÐt: Tuæi thùc trung b×nh gÇn gÊp ®«i trung b×nh tuæi PTCKV ë c¸c nhãm tuæi tõ 0 - 4 tuæi ( p < 0,05). Nhãm tuæi 4 tuæi - trßn 6 tuæi cã trung b×nh tuæi PTCKV lµ 39,5±15,27 trong khi trung b×nh tuæi thùc lµ 61,2 ± 10,5 th¸ng H×nh 3.8: §¸nh gi¸ ph¸t triÓn ng«n ng÷ qua test Denver I B¶ng 3.9: KÕt qu¶ ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn vËn ®éng th« qua test Denver n Tuæi thùc trung b×nh (th¸ng) Trung b×nh tuæi PTCKV (th¸ng) P 0 – 6 th¸ng 8 4,31± 0,8 2,31 ± 0,8 < 0,05 6 - 12 th¸ng 7 8,14 ± 1,9 4,29 ± 1,1 < 0,05 12 - 24 th¸ng 11 15,91 ± 3,9 8,0 ± 2,9 < 0,05 2tuæi - 4tuæi 6 32 ± 5,5 12,0 ± 2,8 < 0,05 4tuæi - trßn 6tuæi 10 61,2 ± 10,5 29,6 ± 9,6 < 0,05  Tæng  42 NhËn xÐt: Tuæi thùc trung b×nh gÇn gÊp ®«i trung b×nh tuæi trÝ tuÖ ë c¶ 5 nhãm tuæi (p < 0,05 ) H×nh 3.9: §¸nh gi¸ ph¸t triÓn vËn ®éng th« qua test Denver I B¶ng 3.10: Nång ®é TSH trong m¸u vµ mèi liªn quan víi DQ Nång ®é TSH (μUI/ml) n % ± sd ≥ 100 24 57.1 54,5 ± 16,5 70 - 100 10 23.8 49,5 ± 9,0 40 - 70 5 11.9 58,0 ± 16,4 8 - 40 3 7.1 41,7 ± 7,6 Tæng 42 100 NhËn xÐt: TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n ®Òu cã nång ®é TSH m¸u t¨ng trªn møc b×nh th­êng. Nhãm bÖnh nh©n cã nång ®é TSH m¸u ≥ 100 μUI/ml chiÕm tû lÖ cao nhÊt (57,1%). Kh«ng thÊy sù liªn quan gi÷a nång ®é TSH trong m¸u vµ DQ ( p > 0,05) H×nh 3.10: Nång ®é TSH trong m¸uB¶ng 3.11: Nång ®é T4 trong m¸u vµ liªn quan víi DQ Nång ®é T4 (nmol/l) n % ± sd 0 - 10 22 52.4 51,4 ± 15,6 10 - 20 11 26.2 60,5 ± 11,5 20 -31 9 21.4 47,2 ± 13,5 Tæng 42 100 NhËn xÐt: TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n ®Òu gi¶m nång ®é T4 trong m¸u, nång ®é T4 trong m¸u thÊp nhÊt lµ 0 nmol/l vµ nhÊt lµ 31 nmol/l. Kh«ng thÊy mèi liªn quan gi÷a nång ®é T4 trong m¸u vµ DQ H×nh 3.11: Nång ®é T4 trong m¸u B¶ng 3.12: §¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng b»ng test DenverI theo nhãm tuæi Nhãm tuæi n ± sd 0 - 6 th¸ng 8 49,4 ± 14,5 6 -12 th¸ng 7 55,0 ± 6,5 12 - 24 th¸ng 11 51,4 ± 16,7 2 tuæi - 4 tuæi 6 42,5 ± 10,8 4tuæi ®Õn trßn 6 tuæi 10 62,0 ± 15,3 Tæng 42 NhËn xÐt : DQ trung b×nh cña c¸c nhãm tuæi kh«ng cã sù kh¸c biÖt lín, mèi liªn quan gi÷a tuæi vµ DQ cña c¸c bÖnh nh©n kh«ng râ (p > 0,05) H×nh 3.12: Liªn quan gi÷a nång ®é T4 trong m¸u vµ DQ ë nhãm tuæi 0 - 6 th¸ng H×nh 3.13: Liªn quan gi÷a nång ®é T4 trong m¸u vµ DQ ë nhãm tuæi 6 - 12 th¸ng H×nh 3.14: Liªn quan gi÷a nång ®é T4 trong m¸u vµ DQ ë nhãm tuæi 12 - 24 th¸ng H×nh 3.15: Liªn quan gi÷a nång ®é T4 trong m¸u vµ DQ ë nhãm tuæi 24 - 48 th¸ng H×nh 3.16: Liªn quan gi÷a nång ®é T4 trong m¸u vµ DQ ë nhãm tuæi 4T - trßn 6T Ch­¬ng 4 Bµn luËn §Æc ®iÓm nhãm nghiªn cøu Tuæi lóc chÈn ®o¸n Trong thêi gian 2000 - 2004 chóng t«i chän ®­îc 42 bÖnh nh©n ®ñ tiªu chuÈn nghiªn cøu t¹i khoa Néi tiÕt - ChuyÓn hãa - Di truyÒn BÖnh viÖn Nhi trung ­¬ng. Trong 42 bÖnh nh©n SGTBS kh«ng cã tr­êng hîp nµo chÈn ®o¸n lóc d­íi 3 th¸ng tuæi; cã 1 bÖnh nh©n chÈn ®o¸n lóc 3 th¸ng tuæi chiÕm 2,4% tæng sè bÖnh nh©n; 17 bÖnh nh©n chÈn ®o¸n d­íi 1 tuæi chiÕm 35,7% tæng sè bÖnh nh©n; 11 bÖnh nh©n chÈn ®o¸n lóc 1 tuæi ®Õn 2 tuæi chiÕm 26,2% tæng sè bÖnh nh©n; 6 bÖnh nh©n chÈn ®o¸n lóc 2 tuæi - 4 tuæi chiÕm 14,3% vµ 10 bÖnh nh©n chÈn ®o¸n lóc 4 tuæi - 6 tuæi chiÕm 23,8% tæng sè bÖnh nh©n.Nh­ vËy, kÕt qu¶ b¶ng 3.1 cho thÊy tuæi ®­îc chÈn ®o¸n gÆp nhiÒu nhÊt lµ d­íi 1 tuæi chiÕm 35,7%, tiÕp theo lµ løa tuæi 1 tuæi - 2 tuæi chiÕm 26,2% vµ løa tuæi 4 tuæi - 6 tuæi chiÕm 23,8% tæng sè bÖnh nh©n. Tuæi ®­îc chÈn ®o¸n sím nhÊt lµ 3 th¸ng. Tuæi trung b×nh lóc chÈn ®o¸n lµ 2,1 ± 1,9 tuæi. Nh­ vËy chÈn ®o¸n SGTBS cßn muén. Theo kÕt qu¶ nghiªn cøu cña J.Alm t¹i Thôy §iÓn n¨m 1978 gÆp 48% c¸c tr­êng hîp SGTBS ®­îc chÈn ®o¸n sím tr­íc 3 th¸ng , sè cßn l¹i ®­îc chÈn ®o¸n tõ 4 th¸ng ®Õn 24 th¸ng tuæi [16]. T¹i Thæ NhÜ Kú, Tarim thÊy tuæi trung b×nh lóc chÈn ®o¸n SGTBS lµ 49,2 th¸ng (4 tuæi) vµ chØ cã 3,1% sè bÖnh nh©n ®­îc chÈn ®o¸n trong giai ®o¹n s¬ sinh [54]. N¨m 1984, Sutan nghiªn cøu bÖnh SGTBS ë Indonesia thÊy 18% sè bÖnh nh©n chÈn ®o¸n tr­íc 1 tuæi, trong ®ã 3% bÖnh nh©n chÈn ®o¸n trong giai ®o¹n sím tr­íc 3 th¸ng tuæi[53]. Nh­ vËy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng gièng kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Sutan vµ Tarim lµ tû lÖ chÈn ®o¸n sím tr­íc 3 th¸ng tuæi cßn thÊp vµ thÊp h¬n kÕt qu¶ nghiªn cøu cña J.Alm. Cã sù kh¸c nhau gi÷a kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i vµ cña J.Alm lµ do CTSLSS ch­a ®­îc øng dông réng r·i ë n­íc ta trong khi ë Ch©u ¢u CTSLSS ®­îc ¸p dông tõ n¨m 1975. Theo NguyÔn ThÞ Hoµn, trong thêi gian 1987 - 1992 t¹i BÖnh viÖn Nhi cã 83 tr­êng hîp SGTBS trong ®ã sè trÎ chÈn ®o¸n sím tr­íc 3 th¸ng tuæi lµ 7,1%, d­íi 1 tuæi lµ 38,5%[6]. Theo NguyÔn ThÞ B¸nh, trong 10 n¨m (1992 - 2001) t¹i viÖn Nhi cã 30,37% bÖnh nh©n SGTBS ®­îc chÈn ®o¸n khi d­íi 1 tuæi[1]. Nh­ vËy kÕt qu¶ nghiªn cøu cña chóng t«i còng phï hîp víi NguyÔn ThÞ Hoµn vµ NguyÔn ThÞ B¸nh. Nh­ vËy tû lÖ SGTBS ®­îc chÈn ®o¸n sím (tr­íc 3 th¸ng tuæi) ë BÖnh viÖn Nhi cßn thÊp. ViÕc chÈn ®o¸n sím SGTBS lµ rÊt khã kh¨n do triÖu chøng l©m sµng xuÊt hiÖn muén vµ kh«ng ®Æc hiÖu. Giíi Trong 42 bÖnh nh©n ®­îc chÈn ®o¸n SGTBS chóng t«i thÊy n÷ m¾c nhiÒu h¬n nam víi tû lÖ n÷/nam lµ 1,8/1 (27/15). KÕt qu¶ nµy còng phï hîp víi NguyÔn ThÞ Hoµn vµ NguyÔn ThÞ B¸nh thÊy bÖnh nh©n SGTBS cã tû lÖ n÷/nam ®Òu lµ 1,7/1 ë BÖnh viÖn Nhi [1,6]. KÕt qu¶ cña chóng t«i còng phï hîp víi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña Siebner [51] víi tû lÖ n÷/nam t¹i Israel lµ 5/3. Nh­ng kÕt qu¶ cña chóng t«i thÊp h¬n so víi Raiti (n÷/nam lµ 3/1) [47] vµ Mikelsaar (n÷/nam lµ 6/1) [45]. LÝ do n÷ bÞ bÖnh SGTBS nhiÒu h¬n nam cßn ch­a ®­îc s¸ng tá. Ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng cña bÖnh nh©n §¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng trªn l©m sµng Khi nghiªn cøu håi cøu c¸c hå s¬ bÖnh ¸n, chóng t«i nhËn thÊy:TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n chÈn ®o¸n SGTBS ®Òu ®­îc c¸c b¸c sü ghi nhËn chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng ë c¸c møc ®é kh¸c nhau.Tuy nhiªn, c¸c bÖnh ¸n ®Òu kh«ng m« t¶ mét c¸ch chi tiÕt c¸c biÓu hiÖn l©m sµng cña chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng nªn chóng t«i kh«ng ph©n tÝch ®­îc mét c¸ch cô thÓ . §©y lµ mét h¹n chÕ cña nghiªn cøu håi cøu. §¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng b»ng test Denver I 42 bÖnh nh©n SGTBS ®­îc ®¸nh gi¸ ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng b»ng test Denver I ®Òu chËm so víi tuæi thùc mét c¸ch cã ý nghÜa (p< 0.05), sè bÖnh nh©n chËm ph¸t triÓn møc ®é nhÑ lµ nhiÒu nhÊt (20 bÖnh nh©n) chiÕm 47,7% tæng sè bÖnh nh©n; tiÕp theo lµ nhãm chËm ph¸t triÓn møc ®é ranh giíi (9 bÖnh nh©n) chiÕm 21,4% tæng sè bÖnh nh©n.Sè bÖnh nh©n chËm ph¸t triÓn møc ®é võa lµ 8, chiÕm 19,1% vµ chËm ph¸t triÓn møc ®é nÆng lµ 5, chiÕm 11,9% tæng sè bÖnh nh©n.BÖnh nh©n cã DQ thÊp nhÊt lµ 25%, bÖnh nh©n cã DQ cao nhÊt lµ 80%. DQ trung b×nh lµ 52,9 ± 19,6 ë khu vùc c¸ nh©n - x· héi, bÖnh nh©n cña c¸c nhãm tuæi tõ 0 - 4 tuæi cã trung b×nh tuæi PTCKV xÊp xØ mét nöa tuæi thùc trung b×nh (p < 0,05). Riªng nhãm tuæi 4 tuæi - trßn 6 tuæi cã trung b×nh tuæi PTCKV lµ 43,1± 18,3 vµ tuæi thùc trung b×nh lµ 61,2 ± 10,5 (b¶ng 3.6). ë khu vùc vËn ®éng tinh tÕ - thÝch øng, trung b×nh tuæi thùc gÇn gÊp ®«i trung b×nh tuæi PTCKV ë c¸c nhãm tuæi tõ 0 - 4 tuæi (p < 0,05). Nhãm tuæi 4 tuæi - trßn 6 tuæi cã trung b×nh tuæi thùc lµ 61,2 ± 10,5 vµ trung b×nh tuæi PTCKV lµ 37,1 ± 13,8 (b¶ng 3.7). Khu vùc ng«n ng÷, tuæi thùc trung b×nh gÇn gÊp ®«i trung b×nh tuæi PTCKV ë c¸c nhãm tuæi tõ 0 - 4 tuæi (p < 0,05). Nhãm tuæi 4 tuæi - trßn 6 tuæi cã trung b×nh tuæi thùc lµ 61,2 ± 10,51 vµ trung b×nh tuæi PTCKV lµ 39,5 ± 15,7 (b¶ng 3.8) Khu vùc vËn ®éng th«, trung b×nh tuæi PTCKV xÊp xØ trung b×nh tuæi thùc ë c¶ 5 nhãm tuæi (p < 0,05) - b¶ng 3.9 Nh­ vËy, ë c¶ 4 khu vùc : c¸ nh©n - x· héi, vËn ®éng tinh tÕ - thÝch øng, ng«n ng÷ vµ vËn ®éng th« chËm ph¸t triÓn t­¬ng ®èi ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc vµ gi÷a c¸c nhãm tuæi. Trung b×nh tuæi PTCKV xÊp xØ mét nöa trung b×nh tuæi thùc ë c¸c nhãm tuæi. C¸c yÕu tè ¶nh h­ëng tíi ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng Tuæi chÈn ®o¸n DQ trung b×nh cña nhãm 0 - 6 th¸ng tuæi lµ 49,4 ± 14,5; DQ trung b×nh cña nhãm 6 - 12 th¸ng tuæi lµ 55,0 ± 6,5; DQ trung b×nh cña nhãm 12 - 24 th¸ng lµ 51,4 ± 16,7; cña nhãm 2 tuæi - 4 tuæi lµ 42,5 ± 10,8 vµ cña nhãm 4 - trßn 6 tuæi lµ 62,0 ± 15,3. C¸c nhãm tuæi cã DQ trung b×nh xÊp xØ nhau vµ nhãm tuæi 4 tuæi - 6 tuæi cã DQ trung b×nh cao nhÊt . Tõ kÕt qu¶ trªn chóng t«i nhËn thÊy kh«ng cã sù t­¬ng quan gi÷a tuæi ®­îc chÈn ®o¸n vµ møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng. §iÒu nµy ch­a phï hîp víi mét sè tµi liÖu nghiªn cøu tr­íc ®©y, cµng chÈn ®o¸n muén th× chØ sè ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng cµng gi¶m [11,50]. Theo Rovet, chØ sè DQ sÏ gi¶m trung b×nh 5 ®iÓm cho mçi th¸ng chÈn ®o¸n muén sau ®Î [59]. Sù kh¸c biÖt trªn cã thÓ do sè l­îng bÖnh nh©n nghiªn cøu cßn nhá. Giíi DQ trung b×nh cña hai nhãm bÖnh nh©n n÷ vµ nam kh«ng cã sù kh¸c biÖt víi DQ trung b×nh t­¬ng øng cña n÷ lµ 52,0 ± 13,5 vµ nam lµ 54,3 ± 13,5 (p > 0,05). Nh­ vËy ch­a t×m thÊy sù liªn quan gi÷a giíi vµ møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng ë bÖnh nh©n SGTBS. Nång ®é hormone T4 vµ TSH trong m¸u TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n ®Òu t¨ng nång ®é TSH trong m¸u (b×nh th­êng nång ®é TSH trong m¸u lµ 5 - 8 μUI/ml). Nhãm bÖnh nh©n cã nång ®é TSH trong m¸u ≥ 100 μUI/ml lín nhÊt, 24 bÖnh nh©n chiÕm 57,1%; tiÕp theo lµ nhãm bÖnh nh©n cã nång ®é TSH trong m¸u 70 - 100 μUI/ml, 10 bÖnh nh©n chiÕm 23,8%. Tuy nhiªn kh«ng thÊy sù t­¬ng quan gi÷a nång ®é TSH trong m¸u vµ møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng. DQ trung b×nh cña c¸c nhãm xÊp xØ nhau (p > 0,05) - b¶ng 3.10. HMGT cã vai trß quan träng trong sù ph¸t triÓn thÓ chÊt vµ t©m thÇn cña trÎ, nhÊt lµ trong vµi n¨m ®Çu tiªn. ThiÕu HMGT trong thêi kú nµy g©y: gi¶m ph©n chia tÕ bµo thÇn kinh ®Öm, gi¶m ph©n nh¸nh c¸c ®u«i gai cña n¬ron, gi¶m myelin hãa , tæn th­¬ng dÉn truyÒn thÇn kinh, gi¶m khèi l­îng n·o [59]. C¸c hËu qu¶ tæn th­¬ng trªn l©m sµng lµ: chËm ph¸t triÓn vËn ®éng, rèi lo¹n hµnh vi øng xö , rèi lo¹n vËn ng«n, ®iÕc, gi¶m tr­¬ng lùc c¬, run giËt, co giËt vµ c¸c møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn. TÊt c¶ c¸c bÖnh nh©n chóng t«i nghiªn cøu ®Òu cã nång ®é T4 trong m¸u gi¶m râ (b×nh th­êng nång ®é T4 trong m¸u 50 - 80 nmol/l). Nhãm bÖnh nh©n cã nång ®é T4 tõ 0 - 10 nmol/l cao nhÊt, 22 bÖnh nh©n chiÕm 52,4%; tiÕp theo lµ nhãm bÖnh nh©n cã nång ®é T4 trong m¸u tõ 10 - 20 nmol/l, 11 bÖnh nh©n chiÕm 26,2% . Tuy nhiªn c¸c nhãm bÖnh nh©n cã DQ trung b×nh kh«ng kh¸c nhau mét c¸ch cã ý nghÜa (p > 0,05) - b¶ng 3.1, h×nh 3.12 ®Õn 3.16. Nh­ vËy ch­a thÊy mèi liªn quan gi÷a nång ®é T4 trong m¸u vµ møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng. Do h¹n chÕ cña ph­¬ng ph¸p nghiªn cøu håi cøu qua bÖnh ¸n nªn chóng t«i ch­a nghiªn cøu ®­îc sù ¶nh h­ëng cña c¸c yÕu tè kh¸c ®Õn ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng nh­: nguyªn nh©n g©y SGTBS (kh«ng cã tuyÕn gi¸p, tuyÕn gi¸p l¹c chç, v« n¨ng tuyÕn gi¸p, …), yÕu tè gia ®×nh, qu¸ tr×nh mang thai vµ sinh ®Î cña mÑ. KÕt luËn Qua nghiªn cøu 42 trÎ SGTBS t¹i BÖnh viÖn Nhi tõ 2000 -2004, chóng t«i rót ra mét sè nhËn xÐt sau: Sù ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng 100% bÖnh nh©n SGTBS cã chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng, chñ yÕu ë møc ranh giíi vµ nhÑ (79,1%), møc ®é nÆng chØ cã 11,9%. BiÓu hiÖn chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng t­¬ng ®èi ®ång ®Òu gi÷a c¸c khu vùc vµ gi÷a c¸c nhãm tuæi. Tuæi ph¸t triÓn cña tõng khu vùc xÊp xØ mét nöa tuæi thùc. Mét sè yÕu tè liªn quan ®Õn sù ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng Tuæi trung b×nh lóc chÈn ®o¸n lµ 2,1 ± 1,9; 100% trÎ ®­îc chÈn ®o¸n ë løa tuæi ≥ 3 th¸ng. 64,3% tæng sè trÎ ®­îc chÈn ®o¸n muén sau 1 tuæi. Kh«ng t×m thÊy mèi liªn quan gi÷a tuæi ®­îc chÈn ®o¸n vµ møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng. Giíi: n÷ gÆp nhiÒu h¬n nam víi tû lÖ n÷/nam lµ 1,8/1. Kh«ng cã sù liªn quan gi÷a giíi vµ møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng. Kh«ng thÊy sù liªn quan gi÷a nång ®é TSH trong m¸u vµ møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng. Kh«ng thÊy sù liªn quan gi÷a nång ®é T4 trong m¸u vµ møc ®é chËm ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng. KiÕn nghÞ Nªn triÓn khai ch­¬ng tr×nh sµng läc trÎ s¬ sinh trªn ph¹m vi toµn quèc ®Ó chÈn ®o¸n vµ ®iÒu trÞ SGTBS sím, h¹n chÕ nh÷ng hËu qu¶ nÆng nÒ ®èi víi sù ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng CÇn cã nh÷ng nghiªn cøu s©u h¬n vÒ ¶nh h­ëng cña SGTBS lªn sù ph¸t triÓn t©m thÇn - vËn ®éng c¶ tr­íc vµ sau mét thêi gian ®iÒu trÞ.