Đề tài Đánh giá về hoạt động quản lý ngoại hối của Ngân hàng nhà nước Việt Nam thời gian qua và những kiến nghị

LêI Më §ÇU Trong bèi c¶nh nÒn kinh tÕ më, quan hÖ quèc tÕ ngµy cµng ®­îc më réng nªn kh«ng thÓ cã mét quèc gia nµo ph¸t triÓn mét c¸ch ®¬n ®éc, khÐp kÝn mµ ®ßi hái ph¶i më réng mèi quan hÖ kinh tÕ víi n­íc ngoµi. Trªn c¬ së ®ã viÖc trao ®æi hµng ho¸, dÞch vô, lao ®éng gi÷a c¸c n­íc víi nhau diÔn ra lµ mét tÊt yÕu kh¸ch quan. Víi t­ c¸ch lµ chiÕc cÇu nèi vÒ kinh tÕ gi÷a c¸c n­íc, ngo¹i hèi ngµy cµng ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh trao ®æi quèc tÕ gi÷a c¸c qóc gia do ®ã Nhµ n­íc cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p nh»m qu¶n lý mét c¸ch hîp lý. ChÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi thuéc hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc nh»m thùc hiÖn chøc n¨ng qu¶n lý Nhµ n­íc ®èi víi ngo¹i tÖ, l­u th«ng, sö dông….trªn quèc gia m×nh còng nh­ trong quan hÖ kinh tÕ ®èi ngo¹i theo ®Þnh h­íng chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n­íc.Nhµ n­íc ph¶i tÝnh to¸n sao cho mét l­îng ngo¹i tÖ lu«n lu«n d­ ra nh»m ®¸p øng nhu cÇu nhËp khÈu, phôc vô ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ®êi sèng trong n­íc, më réng ®Çu t­, hîp t¸c kinh tÕ víi n­íc ngoµi phôc vô môc tªu chÝnh s¸ch kinh tÕ më. Ngoµi ra, Nhµ n­íc cã thÓ chñ ®éng sö dông ngo¹i hèi nh­ lµ mét c«ng cô ®¾c lùc ®Ó cã thÓ can thiÖp, ®iÒu tiÕt thÞ tiÒn tÖ nh»m duy tr× sù æn ®Þnh tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång b¶n tÖ còng nh­ tµi trî trùc tiÕp cho sù mÊt c©n b»ng c¸n c©n thanh to¸n quèc gia. Víi t­ c¸ch lµ c¬ quan duy nhÊt ®­îc phÐp ph¸t hµnh tiÒn, x©y dùng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, lËp vµ theo dâi c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, Ng©n hµng trung ­¬ng ( NHT¦) ®· ®­îc giao nhiÖm vô qu¶n lý Nhµ n­íc vµ kiÓm so¸t ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng lµ phï hîp. Qu¶n lý ngo¹i hèi Nhµ n­íc lµ viÖc Nhµ n­íc ¸p dông c¸c chÝnh s¸ch, biÖn ph¸p t¸c ®éng vµo c¸c qu¸ tr×nh nhËp, xuÊt ngo¹i hèi vµ viÖc sö dông ngo¹i tÖ theo nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. Víi mong muèn ®­îc t×m hiÓu thªm vÒ ngo¹i hèi vµ qu¸ tr×nh qu¶n lý ngo¹i hèi cña n­íc ta trong qu¸ tr×nh héi nhËp nÒn kinh tÕ thÕ giíi trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y nªn em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi: “§¸nh gi¸ vÒ ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHNN ViÖt nam thêi gian qua vµ nh÷ng kiÕn nghÞ ”. Víi vèn kiÕn thøc cßn Ýt ái nªn trong qu¸ tr×nh tr×nh bµy kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai sãt v× thÕ em rÊt mong nhËn ®­îc sù c¶m th«ng vµ nh÷ng ý kiÕn cña thÇy c« ®Ó gióp cho nh÷ng hiÓu biÕt cña em ngµy cµng s©u s¾c. Em xin tr©n thµnh c¶m ¬n! I. Mét sè VÊN §Ò C¥ B¶N VÒ NHIÖM Vô QU¶N Lý NGO¹I HèI CñA NHNN. 1. Muc ®Ých qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHNN 1.1. Kh¸i niÖm vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. Ngµy nay, nÒn kinh tÕ thÕ giíi cµng më réng bao nhiªu, ph¹m vi thanh to¸n hµng ho¸ dÞch vô gi÷a c¸c quèc gia còng ngµy cµng lan réng. Ph­¬ng tiÖn thanh to¸n quèc tÕ th«ng th­êng lµ ngo¹i tÖ ( do hai bªn mua b¸n tù tho¶ thuËn, kh«ng nhÊt thiÕt chØ lµ ngo¹i tÖ m¹nh ), vµng tiªu chuÈn. Mçi n­íc ®Òu cã ®ång tiÒn riªng cña m×nh trong l­u th«ng vµ chóng ®­îc gäi chung lµ ngo¹i hèi. Vëy ngo¹i hèi lµ g×? Theo kh¸i niÖm chung: Ngo¹i hèi lµ tiÒn n­íc ngoµi, vµng tiªu chuÈn quèc tÕ, c¸c giÊy tê cã gi¸ vµ c¸c c«ng cô thanh to¸n b»ng tiÒn n­íc ngoµi. Ngo¹i hèi trong ®ã ®Æc biÖt lµ ngo¹i tÖ cã vai trß quan träng, nã lµ ph­¬ng tiÖn dù tr÷, cña c¶i, ph­¬ng tiÖn ®Ó mua, ph­¬ng tiÖn thanh to¸n vµ h¹ch to¸n quèc tÕ, ®­îc c¸c n­íc chÊp nhËn lµ ®ång tiÒn quèc tÕ, vÝ dô: USD, B¶ng Anh, Fr¨ng Ph¸p…. Ngo¹i tÖ ®­îc chia lµm hai phÇn: Ngo¹i tÖ chuyÓn kho¶n (NTCK) vµ ngo¹i tÖ tiÒn mÆt (NTTM). NTCK ®­îc h×nh thµnh trong quan hÖ th­¬ng m¹i, dÞch vô xuÊt nhËp khÈu, vay tr¶ vèn, l·i n­íc ngoµi, viÖn trî vµ chuyÓn kho¶n mét chiÒu. Nãi c¸ch kh¸c, NTCK h×nh thµnh trong mËu dÞch vµ phi mËu dÞch quèc tÕ, ®­îc thÓ hiÖn trong b¶ng c©n ®èi thanh to¸n quèc tÕ. NTTM ®­îc h×nh thµnh khi trong n­íc cã ng­êi xuÊt nhËp c¶nh hîp ph¸p. Ng­êi xuÊt nhËp c¶nh hîp ph¸p ®­îc mua NTTM theo quy ®Þnh cña NHNN. So víi NTCK, NTTM lu«n lu«n rÎ h¬n do NTCK lµm chøc n¨ng thanh to¸n quèc tÕ. Nh­ vËy, ngo¹i hèi ®ãng vai trß hÕt søc quan träng trong nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ ®èi víi bÊt kú mét quèc gia nµo còng cã nh÷ng chiÕn l­îc riªng trong viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi. 1.2. Môc ®Ých qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHNN Mçi n­íc cã mét c¬ quan chÝnh phñ cã thÓ can thiÖp vµo c¸c thÞ tr­ßng hèi ®o¸i víi nhiÒu biÖn phaps kh¸c nhau song ®Òu cã chung c¸c môc ®Ých sau: a. §iÒu hµnh tû gi¸ thùc hiÖn chÝnh s¸ch tiÒn tÖ quèc gia. Cã lÏ kh«ng cÇn thiÕt ph¶i chøng minh r»ng viÖc thùc hiÖn chÕ ®é tû gi¸ nµo còng sÏ kh«ng lµm mÊt ®i sù can thiÖp cña chÝnh phñ trªn thÞ tr­êng hèi ®o¸i. PhÇn lín c¸c chÝnh s¸ch cña ChÝnh phñ ®Òu t¸c ®éng tíi tû gi¸ hèi ®o¸i, vµ Ýt khi ChÝnh phñ thùc hiÖn c¸c chÝnh s¸ch mµ l¹i kh«ng xem xÐt tíi nh÷ng biÕn ®éng cña chóng ®èi víi tû gi¸ hèi ®o¸i (TGH§). C¸c ChÝnh phñ cã thÓ nç lùc t¸c ®éng ®Õn tû gi¸ nh»m g©y ¶nh h­ëng ®Õn c¸c ®IÒu kiÖn kinh tÕ hoÆc cã thÓ can thiÖp vµo thÞ tr­êng hèi ®oi ®Ó tr¸nh ®ång tiÒn n­íc hä kh«ng ®i qu¸ xa theo mét h­oøng nµo ®ã. NHT¦ lµ ng­êi ®¹i diÖn duy nhÊt cña ChÝnh phñ ®­îc phÐp qu¶n lý c¸c tû gi¸ nh»m c¸c môc ®Ých sau: + Lµm dÞu bít c¸c biÕn ®éng tû gi¸ theo c¸ch nh×n cã lîi cña NHT¦. NÕu cã sù lo ng¹i nÒn kinh tÕ sÏ bÞ ¶nh h­ëng cña c¸c biÕn ®éng ®ét ngét trong gi¸ trÞ ®ång néi tÖ, NHT¦ cã thÓ cè g¾ng lµm dÞu bít c¸c biÕn ®éng tiÒn tÖ qua thêi gian, ®IÒu ®ã cã thÓ gióp c¸c chu kú kinh doanh Ýt thay ®æi, cã thÓ lµm gi¶m bít sù lo l¾ng trong c¸c thÞ tr­êng tµi chÝnh vµ trong ho¹t ®éng ®Çu c¬, tõ ®ã ng¨n chÆn gi¸ trÞ cña mét ®ång tiÒn r¬i tù do. tr­êng. NHT¦ sÏ ®­a ra mét møc tû gi¸ nhÊt ®Þnh nh»m ®¶m b¶o ®ång + ThiÕt lËp c¸c biªn ®é TGH§ nh»m ®iÒu chØnh h­íng biÕn ®éng cña thÞ néi tÖ kh«ng tôt d­íi møc hay t¨ng trªn møc chuÈn nµo ®ã. V× mét ®ång néi tÖ yÕu cã thÓ lµm gi¶m xuèng møc thÊt nghiÖp,cã thÓ kÝch thÝch nÒn kinh tÕ n­íc nhµ, nh­ng l¹i ®¶y tû lÖ l¹m ph¸t cao h¬n. §ång néi tÖ yÕu cã thÓ kÝch thÝch nhu cÇu cña n­íc ngoµi ®èi víi n­íc m×nh,®­a ®Õn viÖc t¨ng xuÊt khÈu vµ t¨ng sè l­îng viÖc lµm cña ®Êt n­íc , ®ång thêi cã thÓ lµm gi¶m nhËp khÈu cña n­íc m×nh. Trong khi ®ång néi tÖ yÕu cã thÓ lµm gi¶m møc thÊt nghiÖp trong n­íc , nã cã thÓ ®­a ®Õn l¹m ph¸t cao h¬n do viÖc gi¶m gi¸ ®ång n«Þ tÖ lµm cho hµng hoa tõ c¸c n­íc nhËp khÈu vµo víi gi¸ cao, v× vËy c¸c doanh nghiÖp trong n­íc cã thÓ t¨ng gi¸ hµng ho¸ cña m×nh mµ kh«ng sî c¸c nhµ s¶n xuÊt c¹nh tranh. Ng­îc l¹i mét ®ång néi tÖ m¹nh cã thÓ lµm gi¶m ph¸t nh­ng l¹i t¹o thÊt nghiÖp cao h¬n , v× ®ång néi tÖ m¹nh cã thÓ khuyÕn khÝch ng­êi tiªu dïng vµ c¸c doanh nghiÖp cña n­íc ®ã mua hµng ho¸ tõ n­íc kh¸c do gi¸ c¶ hµng ho¸ ngo¹i quèc hÊp dÉn h¬n . Tr­êng hîp nµy ®· lµm t¨ng søc c¹nh tranh cña hµng ho¸ n­íc ngoµi vµ buéc nhµ s¶n xuÊt sa th¶i c«ng nh©n v× s¶n xuÊt gi¶m sót , ng­êi tiªu dïng ­a hµng ho¸ n­íc ngoµi v× gi¸ rÎ h¬n . §ång néi tÖ m¹nh t¹o ¸p lùc gi¶m l¹m ph¸t do gi¸ nguyªn vËt liÖu nhËp khÈu gi¶m , c¸c doanh nghiÖp trong n­íc ph¶i h¹ gi¸ b¸n s¶n phÈm va thóc ®Èy t¨ng tr­ëng kinh tÕ, ®iÒu nµy l¹i t¹o ¸p lùc t¨ng gi¸ ®ång néi tÖ . §èi víi n­íc ta , thêi gian gÇn ®©y ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu ®­îc ChÝnh phñ ®Æc biÖt quan t©m vµ cã nhiÒu biÖn ph¸p hç trî song xuÊt khÈu vÉn gÆp nhiÒu khã kh¨n, ®Æc biÖt lµ c¸c mÆt hµng n«ng – l©m s¶n nh­ g¹o, cµ phª, ®IÒu … NhiÒu nhµ kinh tÕ ®· cho r»ng chØ cã ph¸ gi¸ ®ång néi tÖ th× míi th¸o gì ®­îc khã kh¨n trong lÜnh vùc xuÊt khÈu cña ta hiÖn nay. Thùc tÕ cho thÊy tØ gi¸ hèi ®o¸icña ta hiÖn nay lµ ch­a hîp lý ( VN§/USD = 15.400 ), ®ång tiÒn ViÖt nam ®­îc ®Þnh gi¸ qu¸ cao so víi thùc tÕ ®IÒu ®ã ®· t¸c ®éng kh«ng tèt ®Õn ho¹t ®éng xuÊt khÈu, do vËy cÇn cã chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh tû gi¸ cho phï hîp víi gi¸ trÞ thÞ tr­êng ®Ó khuyÕn khÝch hoat ®éng xuÊt khÈu, h¹n chÕ nhËp khÈu trµn lan, kÝch thÝch s¶n xuÊt phÊt triÓn theo h­íng s¶n xuÊt hµng xuÊt khÈu. Nh×n chung trong nh÷ng tr­êng hîp cÇn thiÕt, NHT¦ lu«n lu«n thùc hiÖn c¸c biÖn ph¸p nh»m thóc ®Èy tËp trung c¸c nguån ngo¹i hèi vµo tay m×nh ®Ó th«ng qua ®ã Nhµ n­íc sö dông mét c¸ch hîp lý, cã hiÖu qu¶ cho c¸c nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ vµ ho¹t ®éng ®èi ngo¹i. + øng phã víi c¸c x¸o trén t¹m thêi. Trong mét sè tr­êng hîp NHT¦ cã thÓ can thiÖp ®Ó c« lËp gi¸ trÞ cña mét ®ång tiÒn khái mét x¸o trén t¹m thêi trong mét sè lÜnh vùc nh­ : thÞ tr­êng chøng kho¸n, thÞ tr­êng ngo¹i hèi… b. B¶o tån quü dù tr÷ ngo¹i hèi nhµ n­íc Mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu trong viÖc x©y dùng kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cho ®ång b¶n tÖ lµ nguån dù tr÷ ngoaÞ hèi cu¶ quèc gia ph¶i dåi dµo. Nguån ngo¹i tÖ ph¶i s½n sµng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ngo¹i tÖ hîp lý sÏ cñng cè lßng tin cña d©n chóng vµo b¶n tÖ, lµ t¸c nh©n quan träng thóc ®Èy tiÕn ®é tù do ho¸ chuyÓn ®æi tiÒn tÖ. T¹i môc 2, ®IÒu 3, ch­¬ng I vÒ quy chÕ tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô vÒ qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi nhµ n­íc quy ®inh: Quü dù tr÷ ngo¹i hèi ®­îc sö dông ®Ó ®¶m b¶o kh¶ n¨ng thanh to¸n quèc tÕ, ®iÒu hoµ nguån ngo¹i hèi víi quü b×nh æn tû gi¸ vµ gi¸ vµng khi cÇn thiÕt, thùc hiÖn c¸c nghiÖp vô ®Çu t­, t¹m øng cho ng©n s¸ch Nhµ n­íc ®Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu ngo¹i hèi ®ét xuÊt cÊp b¸ch cña Nhµ n­íc theo quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ. VÒ nguån gèc s©u xa, dù tr÷ ngo¹i hèi cã ®­îc lµ do cã thÆng d­ c¸n c©n th­¬ng m¹i quèc tÕ, trong ®ã xuÊt khÈu cao h¬n nhËp khÈu vµ c¸c luång t­ b¶n ®æ vµo céng víi c¸c kho¶n thu tõ xuÊt khÈu dÞch vô – hµng ho¸ t¹i chç, thu tõ nguån ®Çu t­ trùc tiÕp v.v… ChØ mét sè tr­êng hîp lµ tõ kho¶n vay n­íc ngoµi ®Ó hç trî c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ. Nh­ vËy, suy cho cïng th× quü dù tr÷ ngo¹i hèi lµ kÕt qu¶, lµ biÓu hiÖn søc m¹nh cña tiÒm lùc kinh tÕ quèc gia. Nã quan hÖ trùc tiÕp ®Õn thùc tr¹ng c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ: C¸n c©n thiÕu hôt th× dù tr÷ gi¶m, c¸n c©n béi chi th× dù tr÷ t¨ng. Trong ph¹m vi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ cho phÐp, dù tr÷ ngo¹i hèi ®­îc bæ sung thªm tõ mét phÇn l­îng tiÒn cung øng hµng n¨m ®Ó mua ngo¹i tÖ. NHT¦ cã thÓ vay tõ c¸c ng©n hµng hoÆc c¸c tæ chøc tµi chÝnh quèc tÕ còng lµ mét nguån ®Ó bæ sung dù tr÷ ngo¹i hèi nh»m hç trî c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ, æn ®Þnh søc mua ®èi néi, ®èi ngo¹i. Dù tr÷ ngo¹i hèi gi÷ vai trß ng¨n ngõa nh÷ng biÕn ®éng ng¾n h¹n qu¸ lín vÒ tû gi¸ do hËu qu¶ cña mét sè nh©n tè biÕn ®éng trong nguån thu xuÊt khÈu, thanh to¸n nhËp khÈu còng nh­ chu chuyÓn qu¸ lín luång vèn quèc tÕ ®èi víi mét quèc gia. NHT¦ thùc hiÖn viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi víi c¸c néi dung: ®iÒu hµnh, mua, b¸n, giao dÞch vµ can thiÖp thÞ tr­êng, mua, b¸n trong n­íc theo c¸c nguyªn t¾c: an toµn, t¹o vèn kh¶ dông vµ t¨ng thu nhËp. Theo ý kiÕn cña c¸c chuyªn gia thuéc tæng côc ®Çu t­ ph¸t triÓn – Bé tµi chÝnh ViÖt Nam, th× dù tr÷ ngo¹i hèi cña ViÖt Nam lµ máng. N¨m 1995: 1.367 triÖu USD, n¨m 1996: 1.789 triÖu USD, n¨m 1997: 2.260 triÖu USD. Tuy nhiªn trong hai n¨m qua tæng dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia t¨ng nhanh, quü dù tr÷ ngo¹i hèi n¨m 2001 lµ 3.601 triÖu USD, t¨ng 18,84% so víi n¨m 2000. §©y lµ chÝnh s¸ch níi láng tiÒn tÖ mét c¸ch thËn träng cña ng©n hµng nhµ n­íc ta. Nhin chung NHT¦ kh«ng chØ cÇn x©y dùng møc dù tr÷ ngo¹i hèi nhµ n­íc dù kiÕn hµng n¨m mµ cßn ph¶i ®¶m b¶o b¶o tån, qu¶n lý vµ sö dông mét c¸ch hîp lý ®Ó ®Çu t­ cho ph¸t triÓn kinh tÕ, ®¶m b¶o an toµn kh«ng bÞ ¶nh h­ëng rñi ro vÒ tû gi¸ ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng quèc tÕ. V× thÕ NHT¦ cÇn ph¶i lùa chän c¸c ®ång tiÒn thÝch hîp ®Ó mua b¸n,chuyÓn ®æi ®Ó t¨ng, chèng thÊt tho¸t, sãi mßn quü dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc, b¶o vÖ ®éc lËp chñ quyÒn tiÒn tÖ. c. C¶i thiÖn c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ thÓ hiÖn thu chi quèc tÕ cña mét n­íc ®èi víi n­íc ngoµi. C¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ nh÷ng xu h­íng cung cÇu vª ngo¹i tÖ trong c¸c dao dich quèc tÕ nªn nã t¸c ®éng lín ®Õn tû gi¸ hèi ®o¸i cña ®ång tiÒn. Tr¹ng th¸i cña c¸n c©n thanh to¸n còng ¶nh h­ëng rÊt nhiÒu ®Õn viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHT¦. Khi c¸n c©n thanh to¸n c©n b»ng, cung cÇu vÒ ngo¹i tÖ còng sÏ ë tr¹ng th¸i c©n b»ng. Mét n­íc cã sù æn ®Þnh vÒ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ sÏ cã Ýt nhu cÇu dù tr÷ ngo¹i hèi ®Ó can thiÖp. Khi c¸n c©n thanh to¸n thÆng d­, nghÜa lµ cã sù d­ cÇu vÒ b¶n tÖ. §ång b¶n tÖ sÏ chÞu søc Ðp t©ng gi¸ trÞ, trõ khi NHT¦ s½n sµng cung cÊp néi tÖ cho thÞ tr­êng ®Ó ®æi lÊy ngo¹i tÖ dù tr÷ ngo¹i hèi v× thÕ t¨ng lªn. Ng­îc l¹i chÝnh s¸ch tiÒn tÖ th©m hôt sÏ lµm xuÊt hiÖn d­ cÇu vÒ ngo¹i tÖ , ®ång b¶n tÖ chÞu søc Ðp gi¶m gi¸ trõ khi NHT¦ s½n sµng b¸n ngo¹i tÖ ®Ó thu l¹i néi tÖ, dù tr÷ ngo¹i hèi sÏ gi¶m ®i trong qu¸ tr×nh nµy. Nh­ vËy, trong c¶ hai tr­êng hîp , nÕu kh«ng cã sù can thiÖp cña NHT¦,tØ t¨ng hoÆc gi¶m theo cung cÇu ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng. Tuy nhiªn ë nhiÒu n­íc, NHT¦ ®ãng vai trß ®iÒu tiÕt tØ gi¸ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu cña chÝnh s¸ch kinh tÕ. NÕu NHT¦ muèn x¸c lËp mét tØ gi¸ æn ®Þnh nghÜa lµ gi÷ cho tØ gi¸ kh«ng t¨ng, kh«ng gi¶m th× NHT¦ hoÆc lµ mua vµo mét sè ngo¹i tÖ chuyÓn tõ n­íc ngoµi vµo trong n­íc lµm cho quü dù tr÷ ngo¹i hèi t¨ng sÏ t­¬ng øng hoÆc NHT¦ sÏ b¸n ngo¹i tÖ ra ®Ó ®¸p øng nhu cÇu cña thÞ tr­êng khi cã luång ngo¹i tÖ ch¶y ra n­íc ngoµi, quÜ dù tr÷ ngo¹i hèi gi¶m xuèng t­¬ng øng. II. C¬ chÕ qu¶n lý ngo¹i hèi 1. C¬ chÕ tù do ngo¹i hèi C¬ chÕ tù do ngo¹i hèi nghÜa lµ ngo¹i hèi ®­îc tù do l­u th«ng trªn thÞ tr­êng, c©n b»ng ngo¹i hèi do thÞ tr­êng quyÕt ®Þnh mµ kh«ng cã sù can thiÖp cña nhµ n­íc do vËy tØ gi¸, gi¸ c¶ ngo¹i hèi sÏ phï hîp víi søc mua cña ®ång tiÒn trªn thÞ tr­êng. Vµo n¨m 1973 ®Õn n¨m 1980, tØ gi¸ ®­îc th¶ næi hoµn toµn va ®­îc hÇu hÕt c¸c n­íc ¸p dông, nã ®­îc h×nh thµnh theo quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng mµ kh«ng chÞu bÊt cø mét sù can thiÖp nµo cña ChÝnh phñ. Trong giai ®o¹n nµy c¸c tØ gi¸ th¶ næi d­êng nh­ ho¹t ®éng tr«i ch¶y, c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ dao ®éng trë l¹i c©n b»ng mét c¸ch tù nhiªn theo quan hÖ cung cÇu. Ph¶i thõa nhËn r»ng sù th¶ næi tØ gi¸ ®· t¹o cho c¸c NHT¦ kh¶ n¨ng kiÓm so¸t c¸c møc cung tiÒn cña hä vµ lùa chän tØ lÖ l¹m ph¸t mµ m×nh mong muèn. Tuy nhiªn trªn thùc tÕ tû gi¸ th¶ næi kh«ng cã kh¶ n¨ng c¸ch ly hoµn toµn c¸c n­íc khái nh÷ng có sèc do chÝnh s¸ch cña n­íc ngoµi déi vµo vµ ®ång tiÒn c¸c n­íc d­êng nh­ biÕn ®éng thÊt th­êng theo sù lªn xuèng cña ®ång tiÒn trô cét USD. ChÕ ®é tû gi¸ hèi ®o¸i th¶ næi bÞ hoµi nghi. NHT¦ c¸c n­íc kh«ng thÓ thê ¬ tr­íc gi¸ trÞ ®ång tiÒn cña n­íc m×nh trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi vµ hä ®· liªn tiÕp can thiÖp vµo thÞ tr­êng ngo¹i hèi ®Ó thay ®æi gÝa trÞ ®ång tiÒn cña m×nh. 1.1.C¬ chÕ qu¶n lý. HiÖn nay hÇu hÕt c¸c n­íc ®Òu ¸p dông c¬ chÕ cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc song tuú tõng n­íc cã møc ®é qu¶n lý vµ can thiÖp kh¸c nhau. 1.2. C¬ chÕ Nhµ n­íc thùc hiÖn qu¶n lý hoµn toµn. Trong giai ®o¹n 1995 ®Õn 1998, mÆc dï nhiÒu n­íc trªn thÕ giíi ®ang ¸p dông c¬ chÕ tû gi¸ th¶ næi vµ th¶ næi cã qu¶n lý nh­ng c¸c n­íc trong hÖ thèng XHCN, víi c¬ chÕ kÕ hoÆch ho¸ tËp trung, Nhµ n­íc lu«n can thiÖp m¹nh vµo mäi mÆt cña ho¹t ®éng kinh tÕ, th× qu¶ thùc c¬ chÕ hèi ®o¸i th¶ næi kh«ng thÓ tån t¹i vµ ph¸t huy t¸c dông, thay vµo ®ã lµ c¬ chÕ tû gi¸ cè ®Þnh. ViÖt nam còng kh«ng n»m ngoµi khu«n khæ Êy. Tû gi¸ chÝnh thøc cña ViÖt nam ®­îc c«ng bèvµo ngµy 25 th¸ng 11 n¨m 1995, lµ tû gi¸ gi÷a ®ång ViÖt nam vµ nh©n d©n tÖ Trung quèc: 1VN§ =1470 nh©n d©n tÖ. Bªn c¹nh c¸c tû gi¸ chÝnh thøc( tû gi¸ mËu dÞch), Nhµ n­íc cßn ®­a ra hai lo¹i tû gi¸ kh¸c lµ: tû gi¸ phi mËu dÞch vµ tû gi¸ kÕt to¸n néi bé. Nh­ vËy chÕ ®é tû gi¸ cña ViÖt nam lóc nµy lµ chÕ ®é ®a tû gi¸. HÖ thèng tû gi¸ ®· g©y kh«ng Ýt khã kh¨ncho viÖc qu¶n lý ®IÒu hµnh cña Nhµ n­íc trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ, kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®ång thêi ®Ó l¹i hËu qu¶ nghiªm träng cho nÒn kinh tÕ. ChÝnh v× vËy, nhu cÇu ®æi míi c¬ chÕ tû gi¸ nãi riªng vµ ®æi míi lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ nãi chungtë thµnh vÊn ®Ò cÊp b¸ch. 1.4. C¬ chÕ qu¶n lý cã ®iÒu tiÕt. §Ó kh¾c phôc sai lÇm cña c¸c c¬ chÕ tØ gi¸ kh«ng phï hîp v¬i ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, chÕ ®é tØ gi¸ cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ n­íc ra ®êi- ®­îc h×nh thµnh theo quan hÖ cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng nh­ng cã sù can thiÖp vµ ®iÒu tiÕt cña NHT¦. Lo¹i h×nh tû gi¸ nµy hiÖn nay ®ang ®­îc ¸p dông hÇu hÕt ë c¸c n­íc, tuy nhiªn møc ®é ®IÒu tiÕt cña mçi n­íc kh«ng hoµn toµn gièng nhau. §èi víi ViÖt nam sau §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn VI b¾t ®Çu ®æi míi nÒn kinh tÕ, tõng b­íc xo¸ bá c¬ chÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung chuyÓn dÇn sang c¬ chÕ thi tr­êng cã sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc. §©y lµ thêi kú cã sù chuyÓn biÕn m¹nh mÏ trong t­ t­ëng qu¶n lý vµ ®IÒu hµnh kinh tÕ cña ®Êt n­¬cs,nhÊt lµ trong lÜnh vùc tµi chÝnh tiÒn tÖ. Tû gi¸ hèi ®o¸i, kh©u ®ét ph¸ cã vai trß cùc kú quan träng ®èi víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch ®­îc ®¶m b¶o quan t©m. Th¸ng 3 n¨m 1989 Nhµ n­íc chÝnh thøc c«ng bè bá kÕt to¸n néi bé, xo¸ bá mäi chÕ ®é trî gi¸ cho c¸c ho¹t ®éng ngo¹i th­¬ng. Tû gi¸ chÝnh thøc ®­îc NHNN c«ng bè c¨n cø vµo chØ sè l¹m ph¸t, l·i suÊt, c¬ chÕ thanh to¸n, vµ tham kh¶o diÔn biÕn tû gi¸ trªn thÞ tr­êng tù do vµ gi¸ vµng trªn thÞ tr­êng quèc tÕ vµ trong n­íc. Trªn c¬ së tû gi¸ nµy, c¸c NHTM x©y dùng mét tû gi¸ riªng cho m×nh trong giao dÞch hµng ngµy víi biªn ®é dao ®éng cho phÐp. Nh×n chung nh÷ng gi¶i ph¸p trªn ®· gãp phÇn c¶i t¹o phÇn nµo t×nh h×nh trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi, xo¸ bá t×nh tr¹ng bÊt hîp lý trong mua b¸n, thanh to¸n, ®Æc biÖt lµ trong lÜnh vùc xuÊt nhËp khÈu. III. néi dung ho¹t ®éng ngo¹i hèi cña nhtw 1. Ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i hèi. T¹i môc 1, ®IÒu 13, ch­¬ng IV vÒ qu¶n lý quü b×nh æn gi¸ vµng ghi râ: NHNN thùc hiÖn can thiÖp thÞ tr­êng ngo¹i hèi trong n­íc th«ng qua c¸c ngiÖp vô: Mua ngo¹i hèi b»ng ®ång ViÖt nam. B¸n ngo¹i hèi thu ®ång ViÖt nam. Nh­ vËy, mét trong nh÷ng ho¹t ®éng chÝnh cña NHNN lµ mua b¸n ngo¹i hèi trªn thÞ tr­êng trong n­íc vµ quèc tÕ. NHT¦ tham gia vµo ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i hèi víi t­ c¸ch lµ ng­êi can thiÖp, gi¸m s¸t, ®iÒu tiÕt nh­ng ®ång thêi còng lµ ng­êi mua b¸n cuèi cïng. Néi dung cña ph­¬ng ¸n can thiÖp mua b¸n ngoÞa hèi bao gåm: thêi ®iÓm can thiÖp, lo¹i ngo¹i tÖ can thiÖp, tû gi¸ hoÆc gi¸ vµng can thiÖp, sè l­îng ngo¹i tÖ hoÆc vµng can thiÖp, h×nh thøc can thiÖp ( spot, swap, forward vµ c¸c h×nh thøc giao dÞch ngo¹i hèi kh¸c ) vµ ®èi t¸c thùc hiÖn can thiÖp. Th«ng qua viÖc mua b¸n ngo¹i tÖ, NHT¦ thùc hiÖn gi¸m s¸t vµ ®IÒu tiÕt thÞ tr­êng theo môc tiªu cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, ®ång thêi theo dâi diÔn biÕn tû gi¸ ®ång b¶n tÖ ®Ó chñ ®éng quyÕt ®Þnh hoÆc phèi hîp víi NHT¦ c¸c n­íc kh¸c cñng cè søc mua ®ång tiÒn nµy hay ®ång tiÒn kh¸c ®Ó ®¶m b¶o trËt tù trong quan hÖ quèc tÕ cã lîi cho m×nh. 1.1.Mua b¸n trªn thÞ tr­êng trong n­íc NHT¦ lµ ng­êi mua b¸n cuèi cïng trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng , t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn cung cÇu ngo¹i tÖ cña c¸c NHTM. Mét ®Æc ®IÓm næi bËt cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng lµ sù mÊt c©n ®èi trong giao dÞch. Tuú theo tõng giai ®o¹n cña nÒn kinh tÕ, lóc thõa ngo¹i tÖ mäi NHTM ®Òu ®Æt lÖnh b¸n (1994 –1995), lóc c¨ng ngo¹i tÖ mäi NHTM ®Òu ®Æt lÖnh mua (1997 – 1998). LÏ ra ®Ó c©n ®èi ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng, NHNN ph¶i can thiÖp th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i tÖ, nh­ng ®IÒu nµy kh«ng ®­îc thùc hiÖn nh­ mong ®îi. Khi cÇu ngo¹i tÖ hîp lý kh«ng ®­îc tho¶ m·n, niÒm tin cña c¸c thµnh viªn vµo thÞ tr­êng gi¶m dÇn, c¸c NHTM trùc tiÕp kinh doanh tiÒn tÖ víi nhau kh«ng th«ng qua thÞ tr­êng. §iÒu nµy kh«ng chØ lµm gi¶m tån quü ngo¹i hèi mµ cßn lµm gi¶m vai tro ®iÒu tiÕt cña NHT¦. V× vËy ®Ó thùc hiÖn tèt chøc n¨ng ®iÒu tiÕt thÞ tr­êng, NHT¦ s½n sµng tho¶ m·n c¸c nhu cÇu ngo¹i tÖ hîp lý trªn thÞ tr­êng néi tÖ liªn ng©n hµng. §©y lµ thÞ tr­êng chØ cã c¸c NHTM, c¸c chi nh¸nh lín ho¹t ®éng á c¸c thµnh phè trung t©m ®­îc giao dÞch. NHT¦ chØ tiÕn hµnh mua b¸n víi c¸c NHTM t¹i héi së trung ­¬ng cña c¸c NHTM mµ kh«ng mua b¸n víi c¸c c«ng ty kinh doanh xuÊt nhËp khÈu. KÓ tõ khi thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng ho¹t ®éng ®Õn nay, NHNN ®· thùc hiÖn mua vµo ®­îc kho¶ng 817 triÖu USD (b¸n ra 5 triÖu USD) ®Ó lÊy nguån dù tr÷. 1.2. Mua b¸n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ Víi nhiÖm vô qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi, NHT¦ thùc hiÖn mua b¸n trªn thÞ tr­êng quèc tÕ nh»m b¶o tån vµ ph¸t triÓn quü dù tr÷ ngo¹i hèi. Víi nguyªn t¾c an toµn, t¹o vèn kh¶ dông vµ t¹o thu nhËp, NHT¦ cÇn lùa chän kü xem nªn chän ®ång tiÒn nµo ®Ó ®­a vµo quü dù tr÷ ngo¹i hèi, ®ång thêi göi ngo¹i tÖ vµo c¸c ng©n hµng kh¸c nhau nh»m ph©n t¸n rñi ro vµ h­ëng l·i suÊt. §Ó ®¹t ®­îc môc tiªu trªn, NHT¦ cÇn thiÕt lËp mèi quan hÖ ®¹i lý réng r·i, nhÊt lµ víi c¸c NHT¦ vµ c¬ quan qu¶n lý tiÒn tÖ cña nh÷ng n­íc mµ hä ®Çu t­ dù tr÷ ngo¹i hèi cña m×nh, ®ång thêi qua ®ã ®Ó tr¸nh ®­îc c¸c t×nh tr¹ng x¸o trén cña c¸c thÞ tr­êng n­íc ngoµi. ViÖc mua b¸n ngo¹i hèi cña NHT¦ sÏ ¶nh h­ëng trùc tiÕp ®Õn l­îng tiÒn trung ­¬ng (MB) tõ ®ã ®IÒu chØnh ®­îc tû gi¸ nh­ mong muèn, gióp cho viÖc qu¶n lý c¸c NHTM dÔ dµng h¬n. 2. Ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi cña NHT¦. Ngoµi viÖc can thiÖp b»ng c¸ch mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng,NHT¦ cßn thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng vÒ ngo¹i hèi nh­: - §iÒu hµnh thÞ tr­êng ngo¹i hèi thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng b»ng c¸c quy chÕ ho¹t ®éng, quy ®Þnh giíi h¹n tû gi¸ mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng v.v Tham gia x©y dùng c¸c dù ¸n ph¸p luËt, vµ ban hµnh v¨n b¶n h­íng dÉn luËt vª qu¶n lý ngo¹i hèi. Khi ChÝnh phñ ban hµnh quy chÕ vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi, NHT¦ ®­îc giao nhiÖm vô ban hµnh c¸c th«ng t­ h­íng dÉn cô thÓ ®Ó phôc vô cho viÖc qu¶n lý cña m×nh ®­îc th«ng nhÊt. - CÊp giÊy phÐp vµ thu håi giÊy phÐp ho¹t ®éng ngo¹i hèi. Dôa vµo luËt ph¸p vµ ®iÒu kiÖn cô thÓ trong tõng thêi gian, NHT¦ ®­a ra c¸c quy ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó cÊp giÊy phÐp cho c¸c ®¬n vÞ, tæ chøc, c¸ nh©n cã ho¹t ®éng ngo¹i hèi. - KiÓm tra, gi¸m s¸t viÖc xuÊt nhËp khÈu ngo¹i hèi, kiÓm so¸t c¸c ho¹t ®éng ngo¹i hèi cña c¸c tæ chøc tÝn dông. - Thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô, quyÒn h¹n kh¸c vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi. - Biªn lËp c¸n c©n thanh to¸n. IV. Thùc tr¹ng qu¶n lý vµ ho¹t ®éng ngo¹i hèi cña NHNN ViÖt Nam hiªn nay. 1. HÖ thèng v¨n b¶n chÝnh s¸ch. N¨m 2003 cã thÓ ®­îc coi lµ n¨m “b¶n lÒ” cña kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tª - x· héi n¨m n¨m 2001 – 2005, ®©y còng lµ n¨m cã nhiÒu biÕn ®éng vÒ kinh tÕ chÝnh trÞ ë c¶ trong n­íc vµ quèc tÕ, ®· lµm ¶nh h­ëng lín ®Õn sù æn ®Þnh cña thÞ tr­êng tµi chinh quèc tÕ vµ ®Æt ra nhiÒu thö th¸ch míi trªn con ®­êng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n­íc. Trong lé trinh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ, c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi ®­îc ®¸nh gi¸ lµ lÜnh vùc nh¹y c¶m vµ cã nhiÒu biÕn ®éng. Trong lÜnh vùc nµy thu hót kh«ng chØ c¸c tæ chøc kinh tÕ trong n­íc mµ cßn lµ sù quan t©m cña c¸c doanh nghiÖp, c¸c nhµ ®Çu t­, c¸c ChÝnh phñ n­íc ngoµi cã quan hÖ kinh tÕ víi ViÖt Nam. Do ®ã sù æn ®Þnh cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi sÏ quyÕt ®Þnh ®Õn vay nî n­íc ngoµi, ®Çu t­ trùc tiÕp ( FDI ), ®Çu t­ gi¸n tiÕp ( FPI ) cña n­íc ngoµi; kiÒu hèi, chuyÓn ngo¹i tÖ cña c¸ nh©n ra n­íc ngoµi… ViÖc x©y dùng thÓ chÕ kinh tÕ thÞ tr­êng ®Þnh h­íng XHCN ®· ®­îc §¶ng x¸c ®Þnh trong giai ®o¹n hiÖn nay lµ thiÕt lËp ®ång bé hÖ thèng c¸c thÞ tr­êng, gi¶m sù can thiÖp b»ng c¸c c«ng cô hµnh chÝnh cña Nhµ n­íc, tù do kinh doanh theo ph¸p luËt. LuËt NHNN ViÖt Nam ban hµnh th¸ng 12/1997, ®IÒu 37 quy ®Þnh: NhiÖm vô vµ quyÒn h¹n cña NHNN ViÖt Nam vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi: X©y dùng c¸c dù ¸n ph¸p luËt, ph¸p lÖnh vµ c¸c dù ¸n kh¸c vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi; ban hµnh c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi theo thÈm quyÒn. Th«ng th­êng c¸c quy chÕ vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi th­êng bao gåm c¸c néi dung c¬ b¶n nh­ sau: + Nh÷ng quy ®Þnh chung gåm: - §èi t­îng vµ ph¹m vi qu¶n lý, tæ chøc c¸ nh©n cã ho¹t ®éng ngo¹i h«i. - quan qu¶n lý: ChÝnh phñ giao cho ai? (th«ng th­êng lµ c¸c NHT¦ hoÆc thµnh lËp mét c¬ quan riªng ®Ó giao nhiÖm vô. - Quy ®Þnh vÒ néi dung qu¶n lý ngo¹i hèi, nguêi c­ tró, ng­êi kh«ng c­ tró, c¸c ho¹t ®éng ngo¹i hèi. + Quy ®Þnh vÒ: Më tµi kho¶n, sö dông ngo¹i tÖ cña nguêi c­ tró vµ ng­êi kh«ng c­ tró. + Quy ®Þnh vÒ c¸c giao dÞch v·ng lai, c¸c giao dÞch vèn. + C¸c ®iÒu kho¶n kh¸c v.v… TÊt c¶ c¸c quy ®Þnh trªn ®Æt ra nh»m ®¶m b¶o ho¹t ®éng ngo¹i hèi ®­îc thùc hiÖn tèt. Tõ n¨m 1999 ®Õn nay, hÇu hÕt c¸c chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi ®· ®­îc ®æi míi víi 5 nghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ, nhiÒu quyÕt ®Þnh cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vµ v¨n b¶n h­íng dÉn cña NHNN. Sù thay ®æi nµy ®· b­íc ®Çu phï hîp víi yªu cÇu kh¸ch quan cña qu¸ tr×nh c¶i c¸ch theo chiÕn l­îc ph¸t triÓn kinh tÕ cña §¶ng vµ ®­îc d­ luËn ®¸nh gi¸ cao. HiÖn nay ChÝmh phñ ®· ®­a ra mét sè v¨n b¶n ®IÒu chØnh lÜnh vùc qu¶n lý ngo¹i hèi rÊt c¬ b¶n nh­: NghÞ ®Þnh sè 63/1998/N§- CP ngµy 17/8/1998; quyÕt ®Þnh sè 173/1998/ Q§-TTg ngµy 12/9/1998. Nh×n chung néi dung hai v¨n b¶n nµy ®Òu thÓ hiÖn mét c¸ch nh×n th«ng tho¸ng h¬n. Giai ®o¹n tõ cuèi 1998 trë vÒ tr­íc, tr­íc khi luËt NHNN ViÖt nam vµ luËt c¸c tæ chøc tÝn dông cã hiÖu lùc thi hµnh( ngµy 1/10/1998), ChÝnh phñ, NHNN quy ®Þnh tr¹ng th¸i ngo¹i hèi ®èi víi c¸c NHTM, quy ®Þnh giíi h¹n tèi ®a sè d­ tiÒn göi ngo¹i tÖ cña doanh nghiÖp trªn tµi kho¶n tiÒn göi cña ng©n hµng, quy ®Þnh møc c¸ nh©n ®­îc phÐp mang ngo¹i tÖ qua cöa khÈu khi xuÊt nhËp c¶nh tõ d­íi 1000 USD, sau ®ã ®­îc ®iÒu chØnh lªn 3000 USD, råi 5000 USD vµ 7000 USD kh«ng ph¶i khai b¸o…Tõ ®Çu 1999 c¸c quy ®Þnh míi ®· ®­îc thùc hiÖn. C¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn kÕt hèi, thay v× chØ ®­îc ®Ó sè d­ tèi thiÓu tû gi¸ ngo¹i tÖ trªn tµi kho¶n ®ã lµ ph¶i b¸n ngay cho ng©n hµng sè ngo¹i tÖ cã ®­îc trong mét kho¶ng thêi gian x¸c ®Þnh. Tû lÖ kÕt hèi lóc ®µu quy ®Þnh lµ 100%, sau ®ã gi¶m xuèng cßn 80% råi xuèng cßn 50%( theo quyÕt ®Þnh 180/ 1999/Q§-TTg), råi xuèng 40%( theo quyÖt ®Þnh 61/2001/ Q§-TTg) vµ hiÖn ë møc 30%( theo quyÕt ®Þnh 61/2002/Q§-TTg). §Ó thùc hiÖnvíi thùc tiÔn c¸c quy ®Þnh kh¸c vÒ qu¶n lý ng©n hµng nh­: cÊp giÊy phÐp mang ngo¹i tÖ ra n­íc ngoµi, qu¶n lý bµn ®¹i lý thu ®æi ngo¹i tÖ, viÖc b¸n hµng vµ dÞch vô trong n­íc thu b»ng ngo¹i tÖ, doanh nghiÖp më tµi kho¶n ngo¹i tÖ ë n­íc ngoµi…còng ®­íc chØnh söa, bæ sung cho râ rµng, phï hîp h¬n, th«ng tho¸ng hay chÆt chÏ h¬n. Tõ ®Çu n¨m 1999, NHNN ®· chÝnh thøc bá c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo kiÓu bao cÊp gi«ng nh­ tr­íc ®©y, tøc lµ chØ c«ng bè tû gi¸ giao dÞch b×nh qu©n hµng ngµy trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng, thay v× c«ng bè tû gi¸ chÝnh thøc nh­ tr­íc c¸c NHTM chñ ®éng quy ®Þnh tû gi¸ theo biªn ®é quy ®Þnh trªn c¬ së tû gi¸ do NHNN c«ng bè. Nh×n chung, cho ®Õn thêi gian hiÖn nay, luËt vÒ viÖc qu¶n lý ng©n hµng ®· ®­îc chØnh söa bæ sung cho phï hîp víi sù tiÕn bé vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ tuy nhiªn vÉn cßn nhiÒu c¸c tån ®äng vÝ dô nh­ viÖc g¨m gi÷ ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp, råi viÖc chuyÓn ngo¹i tÖ tõ n­íc ngoµi vµo trong n­íc vÉn n»m ngoµi tÇm kiÓm so¸t cña Nhµ n­íc. 2. VÒ tû gi¸: Mét trong nh÷ng thµnh c«ng quan träng trong thùc thi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ vµ thùc hiÖn chøc n¨ng cña NHNN trong n¨m qua lµ ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi vµ æn ®Þnh thÞ tr­êng ngo¹i tª. KÕt qu¶ c«ng bè míi nhÊt cña IFC – C«ng ty tµi chÝnh quèc tÕ thuéc WB, ph¸t ra ngµy 8 th¸ng 12 n¨m 2002 vÒ m«i tr­êng kinh doanh ë ViÖt Nam còng ®¸nh gi¸ hai trong nh÷ng thµnh c«ng cña ViÖt Nam lµ kiÓm so¸t l¹m ph¸t vµ qu¶n lý tû gi¸. Tr¸i víi sù biÕn ®éng m¹nh trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ sù xuèng gi¸ nghiªm träng cña ®ång USD, thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ë ViÖt Nam trong thêi gian võa qua t­¬ng ®èi æn ®Þnh, tû gi¸ VN§ so víi USD chØ kho¶ng 1,26%, ®©y lµ møc t¨ng t­¬ng ®èi thÊp so víi cïng kú n¨m ngo¸i. Trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi thÕ giíi, trong n¨m 2001 vµ ba th¸ng ®Çu n¨m 2003, ®ång USD ®· mÊt gi¸ m¹nh so víi c¸c ®ång tiÒn chñ chèt kh¸c, ®Æc biÖt so víi ®«ng Euro. Sau ba th¸ng ®Çu n¨m 2001 t¨ng gi¸ m¹nh, b¾t ®Çu tõ 4/2002 ®ång USD liªn tôc chÞu søc Ðp gi¶m gi¸ trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi (mÊt gi¸ tíi 10.83% so víi ®ång Euro, 9,28% so víi Yªn NhËt, 8,38% so víi ®ång B¶ng Anh). Nguyªn nh©n lµ do niÒm tin vµo nÒn kinh tÕ cña c¸c n­íc ®èi víi Mü ®ang ngµy mét gi¶m xuèng, ng­êi ta nghi ngê vÒ tèc ®é phôc håi cña nÒn kinh tÕ Mü. §Æc biÖt trong c¸c vô x× c¨ng ®an tµi chÝnh cña c¸c tËp ®oµn kinh tÕ lín nh­ Worldcom vµ XEROX, t×nh h×nh b¹o lùc leo thang ch­a cã dÊu hiÖu chÊm døt t¹i Trung §«ng vµ th¸i ®é thiªn vÞ cña Mü ®èi víi Isarel còng lµ yÕu tè khiÕn sù tin t­ëng cña c¸c nhµ ®Çu t­ vµo kinh tÕ Mü suy gi¶m. GÇn ®©y nhÊt lµ viÖc Mü tËp trung cao ®é tiÒm lùc kinh tÕ cho kh¶ n¨ng qu©n sù nh»m x©m l­îc Ir¨c ®· khiÕn ng©n s¸ch nhµ n­íc Mü th©m hôt nÆng nÒ, buéc Côc dù tr÷ liªn bang Mü (FED) liªn tôc ph¶i c¾t gi¶m l·i suÊt (6/11/2002 tõ 1.75% xuèng cßn 1,25%/n¨m) nh»m ®­a nÒn kinh tÕ ra khái t×nh tr¹ng suy yÕu. ViÖc “xuèng gi¸” cña USD ®­îc xÐt trªn ba khÝa c¹nh: l·i suÊt thÊp, chØ b»ng 1/4 l·i suÊt tiÒn göi VN§ cïng kú h¹n, tèc ®é t¨ng gi¸ thÊp nhÊt trong nhiÒu n¨m qua; vµ t¨ng thÊp h¬n gi¸ vµng, thÊp h¬n chØ sè gi¸ tÝn dông. Trong hai th¸ng cuèi n¨m 2002 nÕu l·i suÊt tiÒn göi VN§ kú h¹n trªn mét n¨m tíi 8.64%/n¨m, th× l·i suÊt tiÒn göi USD chØ cßn 2,0%/n¨m; cao h¬n l·i suÊt cña FED,LIBOR vµ SIBOR, do c¸c NHTM ®ang më réng vµ cho vay USD c¸c dù ¸n lín trong n­íc víi l·I suÊt thÊp, kh«ng ph¶I göi ra n­íc ngoµi. Trong 5 n¨m qua, kÓ tõ n¨m 1997- 2001 tiÒn göi VN§/ USD liªn tôc t¨ng cao h¬n tèc ®é t¨ng cña chØ sè gi¸ chung vµ t¨ng cao h¬n gi¸ vµng, th× n¨m 2002 l¹i t¨ng thÊp h¬n. Cô thÓ: N¨m ChØ sè gi¸ chung Gi¸ vµng Gi¸ USD 1997 3,6% -6,6% 14,2% 1998 9,2% 9,7% 9,6% 1999 0,1% -0,2% 1,1% 2000 -0,6% -1,7% 3,4% 2001 0,8% 5% 2,8% 2002 4,0% 2,0% 2,1% Tû gi¸ n¨m nay t¨ng thÊp n»m ngoµi dù ®o¸n cña nhiÒu ng­êi bëi tõ ®Çu n¨m 2003 møc dù ®o¸n n¨m nay tû gi¸ t¨ng thÊp nhÊt còng b»ng n¨m 20002, tøc t¨ng kho¶ng 4% lªn trªn 15.550 VN§/USD,cho ®Õn thêi gian hiªn nay (4/2003) tû gi¸ VN§/USD chØ xoay quanh 15.000- 15.400. Nguyªn nh©n kh¸ch quan lµ do nguån ngo¹i tÖ tiÒn mÆt chuyÓn vµo ViÖt nam t¨ng cao. Víi trªn 2,5 triÖu ViÖt kiÒu, 310.000 ng­êi ViÖt nam ®I xuÊt khÈu lao ®éng chuyÓn vÒ n­ëc trong c¶ n¨m ­íc tÝnh d¹t 2,2 tû USD. GÇn 2,6 triÖu kh¸ch quèc tÕ ®Õn ViÖt nam trong 2002 chi tiªu t¹i n­íc ta mét kho¶n ngo¹i tÖ rÊt lín. Do ®ã, mÆc dï n¨m nay nhËp siªu lín (2,53 tû USD) nh­ng do nguån ngo¹i tÖ tiÒn mÆt t¨ng cao céng víi nh÷ng diÔn biÕn tr¸i chiÒu vÒ l·i suÊt l¹m h¹n chÕ t×nh tr¹ng ®Çu c¬ ngo¹i tÖ. VÒ chñ quan, NHNN tiÕp tôc ®æi míi m¹nh mÏ c«ng cô diÒu hµnh tû gi¸ vµ qu¶n lý ngo¹i hèi do ®ã tû gi¸ trong c¶ n¨m 2002 chØ t¨ng kho¶ng 2,0% tèc ®é t¨ng gi¸ chung vµ thÊp nhÊt trong nhiÒu n¨m qua. Trong thêi gian qua, BHNN tiÕp tôc ®iÒu hµnh tû gi¸ theo h­íng h×nh thµnh møc tû gi¸ ph¶n ¸nh thùc h¬n cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch xuÊt khÈu ®Ó ®Èy m¹nh t¨ng tr­ëng kinh tÕ, theo dâi s¸t diÔn biÕn tû gi¸ hµng ngµy ®Ó cã biÖn ph¸p can thiÖp kÞp thêi, gi÷ cho tû gi¸ vËn ®éng theo tÝn hiÖu thÞ tr­êng n»m trong tÇm kiÓm so¸t cña NHNN. 3. VÒ l·i suÊt. Nh­ chóng ta ®· biÕt, l·i suÊt ngo¹i tÖ ë n­íc ta ®· ®­îc tù do ho¸ tõ th¸ng 6/2001, nªn mäi diÔn biÕn vÒ l·i suÊt trªn thÞ tr­êng tiÒn tÖ quèc tÕ ®Òu cã t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn thÞ tr­êng ngo¹i hèi ë n­íc ta. H¬n n÷a cung ngo¹i tÖ cña c¸c tæ chøc tÝn dông ë n­íc ta lu«n lín h¬n cÇu, vèn huy ®éng USD ®­îc nhiÒu nh­ng cho vay b»ng USD ë møc thÊp, thõa ph¶i ®em göi ë n­íc ngoµi, ®Çu t­ trªn thÞ tr­êng thÕ giíi, h­ëng l·i suÊt tõ thÞ tr­êng nµy. Song thêi gian gÇn ®©y, nhu cÇu vay ngo¹i tÖ cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c dù ¸n ë trong n­íc t¨ng lªn. Nguyªn nh©n do tû gi¸ æn ®Þnh, trong c¶ n¨m 2002 chØ t¨ng kho¶ng 2%, b»ng 1/2 tèc ®é t¨ng chung vµ thÊp nhÊt trong nhiÒu n¨m qua. NHNN ®iÒu hµnh l·i suÊt cho vay b»ng USD dùa trªn c¬ së l·i suÊt SIBOR kú h¹n 3 th¸ng, céng víi biªn ®é kh«ng qu¸ 1%/ n¨m víi lo¹i cho vay ng¾n h¹n; cßn l·i suÊt cho vay trung h¹n lµ l·i suÊt lµ SIBOR kú h¹n 6 th¸ng, céng víi biªn ®é kh«ng qu¸ 2,5% /n¨m. Tõ 1/06/2001,NHNN bá c¬ chÕ quy ®Þnh khèng chÕ biªn ®é, cho phÐp c¸c NHTM, tæ chøc tÝn dông dùa trªn l·i suÊt thhÞ tr­êng quèc tÕ vµ cung cÇu nguån vèn ngo¹i tÖ trong n­íc, tho¶ thuËn víi kh¸ch hµng møc l·i suÊt cho vay phï hîp. §©y ®­îc coi lµ c¬ chÕ tù do ho¸, l·i suÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ gi¶m m¹nh ®· t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn l·i suÊt cho vay USD ë n­íc ta lµ tÊt yÕu. Trªn c¬ së l·i suÊt c¬ b¶n do NHNN c«ng bè hµng th¸ng chñ ®éng quy ®Þnh cô thÓ møc l·i suÊt cho vay cña m×nh; ®ång thêi quy ®Þnh møc l·i suÊt ®iÒu chuyÓn vèn trong hÖ thèng, nh­ NHNo& PTNT ViÖt nam, hay l·i suÊt tiÒn göi nh­ NHNT ViÖt nam; hoÆc tÝnh to¸n tr¶ ®ñ phÝ huy ®éng vèn ®èi víi chi nh¸nh NHTM thõa nguån vèn ph¶i ®iÒu ®i…Nh×n chung c¸c NHTM quèc doanh cã c¬ chÕ quy ®Þnh l·i suÊt ®iÒu chuyÓn vèn trong hÖ thèng cña m×nh kh«ng hoµn toµn gièng nhau nh­ng môc tiªu chung lµ ®¶m b¶o tÝnh chÊt h¹ch to¸n trong hÖ thèng, ®¶m b¶o hiÖu qu¶ c¬ chÕ giao dÞch chØ tiªu kinh doanh, còng nh­ c¸c c¬ chÕ qu¶n trÞ ®iÒu hµnh kh¸c. Chi nh¸nh c¸c NHTM còng chñ ®éng thøc hiÖn c¸c møc l·i suÊt cho vay cô thÓ cña m×nh ®èi víi tõng kh¸ch hµng. Cßn l·i suÊt huy ®éng vèn th× vÒ c¬ b¶n kh«ng chªnh lÖch gi÷a c¸c chi nh¸nh trong mçi NHTm còng nh­ gi÷a c¸c NHTM kh¸c nhau. ë n­íc ta, ®Ó h¹n chÕ t¸c ®éng tiªu cùc cña xu h­íng suy gi¶m nÒn kinh tÕ phï hîp víi xu thÕ c¾t gi¶m l·i xuÊt trªn thÞ tr­êng quèc tÕ, tõ 2001 ®Õn nay, NHNN ®· c¾t gi¶m l· suÊt c¬ b¶n ®èi víi VN§ tíi 4 lÇn, tõ 0,725% ®ång thêi 2 lÇn c¾t gi¶m l·i suÊt t¸i cÊp vèn tõ møc 0,75%/th¸ng, lÇn l­ît xuèng cßn 0,725%, 0,65% vµ 0,60%/th¸ng. NHNN kh«ng cã biÖn ph¸p can thiÖp gi¸n tiÕp hç trî l·i suÊt USD do ®ã c¸c NHTM ®· gi¶m thÊp l·i suÊt tiÒn göi USD, ng­êi d©n sÏ cã thÓ g¨m gi÷ USD kh«ng göi vµo ng©n hµng, lµm t¨ng lªn t×nh tr¹ng ®« la ho¸ trong x· héi mµ ng©n hµng kh«ng kiÓm so¸t ®­îc còng nh­ kh«ng thu hót ®­îc nguån vèn nµy trong d©n c­. §ång thêi lµm cho kho¶ng c¸ch chªnh lÖch víi l·i suÊt tiÒn göi VND cµng cao h¬n, trong ®iÒu kiÖn tû gi¸ æn ®Þnh, sÏ t¹o dßng chuyÓn dÞch chuuyÓn tõ USD sang VND, g©y søc Ðp lªn néi tÖ, cµng g©y lªn t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng h¬n vÒ vèn tiÒn VND trong c¸c NHTM. Cô thÓ t×nh h×nh l·i suÊt nh­ sau: Kú h¹n VND%/n¨m USD%/n¨m Kh«ng kú h¹n 2,4 1,0 1 th¸ng 4,8 1,3 3 th¸ng 6,98 1,4 9 th¸ng 7,56 1,6 12 th¸ng 7,8 1,8 Tuy chÝnh s¸ch l·i suÊt cã nhiÒu dÊu hiÖu kh¶ quan nh­ng vÉn cßn kh«ng Ýt nh÷ng tån däng cÇn gi¶i quyÕt nh­ cã qu¸ nhiÒu l·i suÊt cho vay ­u ®·i, c¹nh tranh kh«ng lµnh m¹nh trong viÖc sö dông biÖn ph¸p l·i suÊt cña c¸c tæ chøc tÝn dông nh­ gi¶m l·i suÊt cho vay bÊt hîp lý ¶nh h­ëng ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh chung vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh chung vÒ l·i suÊt v.v…do ®ã NHNN cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p phï hîp nh»m can thiÖp kÞp thêi mang l¹i sù æn ®Þnh cho thÞ tr­êng ngo¹i tÖ ViÖt nam. 4. VÒ giao dÞch v·ng lai. Trong nh÷ng n¨m qua mÆc dï gÆp ph¶i nhiÒu khã kh¨n nh­ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt nam vÉn t¨ng víi tû lÖ kh¸ cao, th©m hôt th­¬ng m¹i tuy vÉn ë møc cao nh­ng do chÝnh s¸ch thu hót nguån tiÒn kiÒu hèi thùc hiÖn tèt nªn vÒ c¬ b¶n ®· bï ®¾p ®­îc t×nh tr¹ng th©m hôt c¸n c©n th­¬ng m¹i. Cô thÓ l­îng kiÒu hèi chuyÓn vÒ ViÖt nam ®Òu t¨ng qua c¸c n¨m. N¨m 2002 lµ 1.757 triÖu USD, n¨m 2001 lµ 1.754 triÖu USD, n¨m 2002 lµ 2.061 triÖu USD. Ngµy 16/4/1999 NHNN cã th«ng t­ sè 01/1999/NHNN7 h­íng dÉn thi hµnh NghÞ ®Þnh 63/1998/N§-CP vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi theo ®ã ng­êi c­ tró lµ tæ chøc ViÖt nam, doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi vµ bªn n­íc ngoµi tham gia hîp ®ång ®­îc ChÝnh phñ ViÖt nam ®¶m b¶o hç trî c©n ®èi ngo¹i tÖ, chi nh¸nh, c«ng ty,…ph¶I b¸n sè ngo¹i tÖ thu ®­îc tõ c¸c nguån thu v·ng lai cho c¸c ng©n hµng ®­îc phÐp theo tû lÖ do Thñ t­íng ChÝnh phñ quy ®Þnh cô thÓ. C¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n kh«ng ®­îc phÐp kinh doanh mua b¸n trao ®æi hµng ho¸ víi nhau b»ng ngo¹i tÖ mµ chØ ®­îc phÐp dïng ngo¹i tÖ ®Ó thanh to¸n tiÒn nhËp vËt t­, hµng ho¸ dÞch vô theo ®óng chÕ ®é qu¶n lý vÒ xuÊt nhËp khÈu, qua ®ã c¸c doanh nghiÖp ph¶i b¸n 30% ngo¹i tÖ thu ®­îc cho NHNN. Qua 4 n¨m thùc hiÖn quy ®Þnh vÒ kÕt hèi ®· gãp phÇn quan träng vµo viÖc h¹n chÕ t×nh tr¹ng g¨m gi÷ ngo¹i tÖ, gi¶m c¨ng th¼ng cung cÇu ngo¹i tÖ, æn dÞnh tû gi¸ vµ thu hót nguån vèn ngo¹i tÖ vµo hÖ thèng ng©n hµng ®Ó gãp phÇn ®¸p øng nhu cÇu ngo¹i tÖ cÇn thiÕt cña nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn chÝnh s¸ch kÕt hèi chØ lµ biÖn ph¸p qu¶n lý hµnh chÝnh, nã h¹n chÕ quyÒn chñ ®éng trong sö dông ngo¹i tÖ cña doanh nghiÖp. §©y lµ biÖn ph¸p mang tÝnh t×nh thÕ cÇn ph¶i xo¸ bá khi ®iÒu kiÖn cho phÐp. Ngoµi khèi l­îng ngo¹i tÖ mµ c¸c tæ chøc kinh tÕ chuyÓn vµo trong n­íc còng cÇn ph¶i kÓ ®Õn nguån ngo¹i tÖ do c¸c c¸ nh©n chuyÓn vÒ tõ n­íc ngoµi.Theo sè liÖu cña Tæng côc H¶i quan, trong n¨m 2003, b×nh qu©n mçi th¸ng sè ngo¹i tÖ tiÒn mÆt cña c¸ nh©n mang vµo n­íc ta qua cöa khÈu kiÓm so¸t ®­îc ®¹t b×nh qu©n 57,7 triÖu USD, t¨ng so víi b×nh qu©n hµng th¸ng cña n¨m 2002 lµ 56,4 triÖu USD. Sè ngo¹i tÖ mang ra khái n­íc ta b×nh qu©n qua cöa khÈu b×nh qu©n mçi th¸ng lµ 51 triÖu USD, còng cao h¬n so víi møc b×nh qu©n hµng th¸ng cña n¨m tr­íc lµ 46 triÖu USD. Qua ®ã cho thÊy nguån ngo¹i tÖ tiÒn mÆt ®­a vµo n­íc ta vÉn lín h¬n ®­a ra, Nhµ n­íc kiÓm so¸t ®­îc. NhiÒu vô xuÊt lËu ngo¹i tÖ cña ViÖt kiÒu vµ ng­êi n­íc ngoµi t¹i c¸c cöa khÈu ®· ®­îc ph¸t hiÖn, xö lý kÞp thêi ®óng ph¸p luËt, hç trî tÝch cùc cho viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi vµ ®iÒu hµnh tû gi¸. Ngoµi viÖc qu¶n lý ngo¹i tÖ, Nhµ n­íc ta cßn khuyÕn khÝch, thu hót vèn ®Çu t­ cña c¸c tæ chøc kinh tª, c¸c c¸ nh©n ViÖt Nam ®Þnh c­ ë n­íc ngoµi chuyÓn tiÒn vÒ gióp ®ì ng­êi th©n vµ ®Çu t­ víi nh÷ng ­u ®·i miÔn thuÕ thu nhËp cho ng­êi ®­îc h­ëng, cã thÓ lÜnh b»ng VN§ hoÆc b»ng ngo¹i tÖ tiÒn mÆt. ChÝnh tõ chñ tr­¬ng khuyÕn khÝch nguån thu nµy, hµng n¨m cã nguån ngo¹i tÖ chuyÓn vµo ViÖt Nam ­íc tÝnh trªn d­íi 2 tû USD. Víi QuyÕt ®inh 170/1999/Q§ - TTg ngµy 19/08/1999 cña Thñ t­íng ChÝnh phñ vÒ viÖc khuyÕn khÝch ng­êi ViÖt Nam ë n­íc ngoµi chuyÓn vÒ ViÖt Nam kh«ng giíi h¹n sè l­îng b»ng ngo¹i tÖ hay b»ng ®ång néi tÖ, ®©y lµ mét quyÕt ®Þnh th«ng tho¸ng nh»m thu hót ngo¹i tÖ tõ kiÒu bµo ta ë n­íc ngoµi, tiÕn ®Õn thu hót ®Çu t­ n­íc ngoµi thùc hiÖn chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc. Nh÷ng kiÕn nghÞ nh»m n©ng cao vai trß cña nht­ trong thÞ tr­êng tiÒn tÖ. 1. TiÕp tôc hoµn chØnh hÖ thèng v¨n b¶n chÝnh s¸ch vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi theo mét sè yªu cÇu cô thÓ sau: - Tû gi¸ ph¶i ®­îc ®iÒu hµnh linh ho¹t h¬n nh»m khuyÕn khÝch xuÊt khÈu, kiÓm so¸t nhËp khÈu trªn c¬ së an toµn, t¹o ®iÒu kiÖn h­íng c«ng t¸c ®iÒu hµnh tû gi¸ theo ®óng quy luËt cung cÇu cña thi tr­êng. - TiÕp tôc ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh vµng theo ®óng tinh thÇn LuËt doanh nghiÖp, theo ®ã NHNN chØ qu¶n lý nh÷ng ho¹t ®éng liªn quan ®Õn ®IÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, cô thÓ lµ c¸c ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu vµng nguyªn liÖu. C¸c ®IÒu kiÖn kh¸c chuyÓn sang ®iÒu kiÖn kinh doanh theo quy ®Þnh cña ChÝnh phñ. - T¨ng c­êng c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi khu vùc biªn giíi trªn bé víi Trung Quèc, Lµo vµ Campuchia: Thêi gian qua, ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi ®­êng bé diÔn ra s«i ®éng vµ phøc t¹p, ®· ph¸t sinh nhiÒu tiªu cùc liªn quan ®Õn chuyÓn tiÒn, thanh to¸n qua biªn giíi trªn bé sÏ gia t¨ng m¹nh, do ®ã cÇn sím cã biªn ph¸p qu¶n lý h÷u hiÖu. - Mét sè nghÞ ®Þnh ban hµnh n¨m 1998, 1999 lµ giai ®o¹n sau khñng ho¶ng tµichÝnh tiÒn tÖ khu vùc ®Õn nay kh«ng cßn phï hîp víi xu h­íng nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi ®· phôc håi vµ lÊy l¹i ®µ t¨ng tr­ëng còng cÇn ph¶i söa ®æi bæ sung cho phï hîp. Quan träng nhÊt lµ nghÞ ®Þnh sè 63/1998/N§-CP vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi; nghÞ ®Þnh sè 90/1999/N§-CP vÒ qu¶n lý vay, tr¶ nî n­íc ngoµi. Minh b¹ch ho¸ chÝnh s¸ch vµ c¶i c¸ch hµnh chÝnh ®ang ®Æt ra yªu cÇu ph¶i cã mét v¨n b¶n ph¸p lý ë cÊp cao h¬n vÒ ngo¹i hèi mµ néi dung cña nã còng sÏ ®­îc nghiªn cøu trong n¨m tíi. - ViÖc ph¸t triÓn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ trong n­íc ®ang ®­îc x¸c ®Þnh lµ mét gi¶i ph¸p kh¶ thi hç trî cho chÝnh s¸ch tû gi¸. Trong n¨m 2003, NHNN sÏ nghiªn cøu vµ ¸p dông thªm mét sè c«ng cô cña thi tr­êng nh­ quyÒn chän ( Option ) vµ hoµn thiÖn c¸c c«ng cô ®· cã gåm Giao dÞch kú h¹n ( Forward ), Giao dÞch ho¸n ®æi ( Swap ) cho phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ. - C¶i c¸ch hµnh chÝnh, triÓn khai thùc hiÖn LuËt doanh nghiÖp, hiÖn ®¹i ho¸ ho¹t ®éng ng©n hµng vµ thùc hiÖn c¸c cam kÕt quèc tÕ lµ yªu cÇu tæng qu¸t cña c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi nh­ng môc tiªu cô thÓ cña nã l¹i lµ kiÓm so¸t luång ngo¹i tÖ vµo vµ ra khái ®Êt n­íc, dù b¸o diÔn biÕn cung cÇu ngo¹i tÖ ®Ó ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p thÝch hîp nh»m ®¶m b¶o nguån vèn ngo¹i tÖ cho ®Çu t­ t¨ng tr­ëng, ®iÒu hµnh tû gi¸ linh ho¹t, võa khuyÕn khÝch xuÊt khÈu võa kh«ng g©y nh÷ng biÕn ®éng lín. 2. N©ng cao tÝnh chuyÓn ®æi cho VND TiÒn tÖ lµ “m¸u” cña nÒn kinh tÕ; do vËy, kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn viÖc ®IÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ mµ cßn t¸c ®éng m¹nh ®Õn ho¹t ®éng th­¬ng m¹i, ®Çu t­ cña b¶n th©n mçi n­íc vµ tiÕn tr×nh héi nhËp cña quèc gia ®ã ®èi víi nÒn kinh tÕ toµn cÇu. Trong lÜnh vùc kinh tÕ ®èi ngo¹i, tÝnh chuyÓn ®æi cña b¶n tÖ mang l¹i kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ. Nguy c¬ ®Çu tiªn cña viÖc tù do ho¸ kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn lµ c¸n c©n tæng thÓ cña quèc gia cã thÓ bÞ th©m hôt do t×nh tr¹ng nhËp hµng trµn lan vµ tù do chuyÓn ngo¹i tÖ ra n­íc ngoµi kinh doanh. NÕu quü dù tr÷ ngo¹i hèi máng, ho¹t ®éng nµy cã thÓ lµm rèi lo¹n thÞ tr­êng. H¬n n÷a trong tr­êng hîp thÞ tr­êng tiÒn tÖ thiÕu æn ®Þnh, viÖc tù do chuyÓn b¶n tÖ sang ngo¹i tÖ sÏ g©y thªm khã kh¨n cho nÒn kinh tÕ, lµm gi¶m tÝnh bÊt æn cña thÞ tr­êng. Tuy nhiªn, bªn c¹nh c¸c h¹n chÕ, kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña ®ång tiÒn mang l¹i nhiÒu thuËn lîi cho nÒn kinh tÕ. Thø nhÊt, ®æi víi c¸n c©n v·ng lai, viÖc b¶n tÖ ®­îc tù do chuyÓn ®æi thµnh ngo¹i tÖ lµm n¨ng ®éng ho¸ ho¹t ®éng nhËp khÈu, søc c¹nh tranh cña c¸c DN xuÊt khÈu gia t¨ng, kh¶ n¨ng tiÕp cËn thÞ tr­êng thÕ giíi cña hµng xuÊt khÈu trë nªn dÔ dµng. Thø hai, trong c¸c giao dÞch vèn, kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cña c¸c ®ång tiÒn t¸c ®éng nhanh ®Õn ho¹t ®éng thu hót nguån vèn n­íc ngoµi do c¸c nhµ ®Çu t­ quèc tÕ an t©m trong viÖc chuyÓn vèn ®Çu t­ còng nh­ chuyÓn lîi nhuËn vÒ n­íc. Thø ba, mét lîi Ých ®¸ng kÓ cña viÖc b¶n tÖ ®­îc tù do chuyÓn ®æi lµ nã t¹o t©m lý tèt cho c¸c tÇng líp d©n c­, h¹n chÕ tÝnh l­u th«ng nhiÒu ®ång tiÒn trong nÒn kinh tÕ, hiÖn t­îng §« la ho¸ ®­îc k×m chÕ. ViÖc huy ®éng c¸c nguån lùc trong n­íc trë nªn thuËn lîi cho ng­êi d©n Ýt lo ng¹i vÒ gi¸ trÞ ®ång tiÒn ®ang ®­îc l­u ký ë c¸c NHTM. Ngoµi ra ®ång tiÒn ®­îc tù do chuyÓn ®æi sÏ lµm gi¶m sù can thiÖp trùc tiÕp mµ chuyÓn sang ®iÒu hµnh gi¸n tiÕp cña chÝnh phñ vµo chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi vµ c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸. §iÒu nµy gãp phÇn xo¸ bá c¸c h¹n chÕ ph¸t sinh ngoµi mong muèn trong chu chuyÓn vèn, ®Èy nhanh tiÕn ®é héi nhËp cña quèc gia. §Ó n©ng cao vÞ thÕ cho b¶n tÖ vµ cñng cè ho¹t ®éng qu¶n lý ngo¹i hèi, NHNN nªn thiÕt lËp kh¶ n¨ng chuyÓn ®æi cho VN§, tr­íc m¾t lµ trong c¸c giao dÞch v·ng lai. Khi nÒn kinh tÕ æn ®Þnh, chÝnh phñ tiÕn hµnh chuyÓn ®æi b¶n tÖ trong c¸c giao dÞch vèn, sau ®ã më réng ra c¸c giao dÞch kh¸c. §Ó thiÕt lËp tÝnh chuyÓn ®æi cho VND, bªn c¹nh viÖc x©y dùng mét hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« lµnh m¹nh cã kh¶ n¨ng kÝch thÝch nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, hiÖn ®¹i nÒn s¶n xuÊt, thu hót vèn n­íc ngoµi, n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng xuÊt khÈu… ChÝnh phñ cÇn linh ho¹t vµ nh¹y bÐn trong ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ ®Æc biÖt lµ ph¶i hoµn thiÖn thÞ tr­êng hèi ®o¸i, hoµn thiÖn chÝnh s¸ch qu¶n lý ngo¹i hèi. 1.1.Hoµn thiÖn thÞ tr­êng hèi ®o¸i, mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn thiÕt lËp tÝnh chuyÓn ®æi cho VND. ThÞ tr­êng hèi ®o¸i lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng mua b¸n, trao ®æi, chuyÓn nh­îng… ngo¹i hèi. HiÖn nay, c¸c giao dÞch ngo¹i hèi ®­îc thùc hiÖn chñ yÕu t¹i thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng nh­ng ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng nµy võa kÐm vÒ chÊt, võa Ýt vÒ l­îng, ®¬n ®iÖu vÒ lo¹i h×nh giao dÞch lµm ¶nh h­ëng ®Õn hiÖu qu¶ chÝnh s¸ch tiÒn tÖ nãi chung vµ qu¶n lý ngo¹i hèi nãi riªng . V× vËy, ®Ó gia t¨ng vÞ thÕ VND trªn thÞ tr­êng néi ®Þa, quèc tÕ, NHNN cÇn sím hoµn thiÖn thÞ tr­êng ngo¹i hèi, t¹o ®IÒu kiÖn c¬ b¶n cho viÖc thiÕt lËp tÝnh chuyÓn ®æi cho VND. §Ó thùc hiÖn ®­îc yªu cÇu nµy, NHNN cÇn quan t©m ®Õn c¸c vÊn ®Ò sau: - ThiÕt lËp c¬ chÕ ®IÒu hµnh tû gi¸ thÝch hîp. HiÖn nay, NHNN ®ang ¸p dông c¬ chÕ th¶ næi cã kiÓm so¸t ®Ó ®iÒu hµnh chÝnh s¸ch tiÒn tÖ. Theo ®ã tû gi¸ chÝnh thøc ®­îc thiÕt lËp trªn c¬ së tû gi¸ b×nh qu©n cña thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng vµ tû gi¸ kinh doanh ®­îc dao ®éng trong biªn ®é +/- 0,25% so víi tû gi¸ chÝnh thøc (theo quyÕt ®Þnh 679 cã hiÖu lùc tõ 1/7/2002). Theo ®ã NHNN cã thÓ kiÓm so¸t sù biÕn ®éng thÊt th­êng cña tû gi¸; nh­ng cã h¹n chÕ lµ tû gi¸ kh«ng ph¶n øng ®óng cung cÇu ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng g­îng Ðp, gi¶ t¹o. Trong t­¬ng lai, NHNN cÇn thay ®æi c¬ chÕ ®iÒu hµnh tû gi¸ theo h­íng g¾n liÒn víi c¸c quy luËt cña nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng. Nãi c¸ch kh¸c NHNN cÇn níi réng biªn ®é x¸c ®Þnh tû gi¸ kinh doanh, xo¸ bá dÇn sù can thiÖp trùc tiÕp mang tÝnh hµnh chÝnh lªn tû gi¸ nh­ kÕt hèi khèng chÕ tû gi¸ k× h¹n, ho¸n ®æi tiÒn tÖ… tiÕn ®Õn thùc hiÖn c¬ chÕ th¶ næi; trong ®ã NHNN chØ cã thÓ t¸c ®éng gi¸n tiÕp ®Õn tû gi¸ th«ng qua ho¹t ®éng mua b¸n ngo¹i tÖ trªn thÞ tr­êng ngo¹i tÖ liªn ng©n hµng. - VÒ tû gi¸ kú h¹n vµ ho¸n ®æi tiÒn tÖ, mÆc dï NHNN cho phÐp NHTM mua b¸n kú h¹n vµ ho¸n ®æi tiÒn; tuy nhiªn, thÞ tr­êng kú h¹n ho¹t ®éng kh¸ mê nh¹t. §Ó n¨ng ®éng ho¸ thÞ tr­êng NHNN cho phÐp x¸c ®Þnh tû gi¸ kú h¹n vµ ho¸n ®æi tiÒn tÖ theo nguyªn t¾c cung cÇu cña thÞ tr­êng. 1.2. Gia t¨ng quü dù tr÷ ngo¹i hèi quèc gia. §Ó ®¸p øng c¸c nhu cÇu cÇn thiÕt, cÊp b¸ch, NHNN cÇn ph¶i cã mét l­îng dù tr÷ ngo¹i hèi nhÊt ®Þnh, mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®Ó gia t¨ng quü lµ: - NHNN cÇn tiÕp tôc ®­a thªm tiÒn mÆt ra l­u th«ng ®Ó thu gom ngo¹i tÖ lµm dåi dµo quü dù tr÷ ngo¹i hèi; phèi hîp víi Bé tµi chÝnh trong viÖc qu¶n lý vµ sö dông hiÖu qu¶ nguån ngo¹i tÑ do b¸n dÇu th«- mÆt hµng chiÕn l­îc quèc gia; t¨ng c­êng c¸c biÖn ph¸p kinh tÕ khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc kinh tÕ, c¸ nh©n b¸n ngo¹i tÖ cho NHTM - §Ó tr¸nh t×nh tr¹ng c¨ng th¼ng vÒ ngo¹i tÖ trong t­¬ng lai, NHNN cÇn thay ®æi c¸ch tÝnh nguån ngo¹i tÖ dù tr÷ b»ng c¸ch céng thªm c¸c kho¶n dù phßng cho c¸c nhu cÇu ngo¹i tÖ ph¸t sinh tõ c¸n c©n vèn, ®ång thêi gia t¨ng nguån ngo¹i hèi cho môc tiªu æn ®Þnh tû gi¸ khi thùc thÞ tr­êng tµi chÝnh trong n­íc vµ quèc tÕ biÕn ®éng. 3. TiÕp tôc ®Èy m¹nh c«ng nghÖ ng©n hµng. §Ó thu hót nguån ngo¹i tÖ vµo hÖ thèng ng©n hµng còng nh­ n©ng cao kh¶ n¨ng qu¶n lý ngo¹i hèi trong toµn hÖ thèng, NHNN cÇn ®Èy m¹nh viÖc øng dông c«ng nghÖ tin häc ng©n hµng b»ng viÖc x©y dùng HÖ c¬ së d÷ liÖu vÒ ngo¹i hèi nh»m ®­a ra nh÷ng c¶nh b¸o sím liªn quan ®Õn quan hÖ cung cÇu trªn thÞ tr­êng, qua ®ã tham m­u cho ChÝnh phñ ®IÒu hµnh tû gi¸ vµ qu¶n lý dù tr÷ ngo¹i hèi Nhµ n­íc cho phï hîp. Thùc tÕ cho thÊy c«ng cuéc ®æi míi vµ ®Èy m¹nh héi nhËp quèc tÕ b¾t buéc ph¶i n©ng cao tr×nh ®é øng dông c«ng nghÖ tinh häc. Trong thêi gian qua, nhiÒu øng dông lo¹i nµy ®· ®­îc triÓn khai trong c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi nh­: Ch­¬ng tr×nh tÝnh to¸n tû gi¸ do ADB tµi trî. §©y lµ mét c«ng cô quan träng ®Ó x¸c ®Þnh tû gi¸ thùc cña ®«ng ViÖt Nam trong quan hÖ “ræ tiÒn tÖ” phï hîp víi t×nh h×nh c¸n c©n thanh to¸n quèc tÕ; Ch­¬ng tr×nh qu¶n lý nî n­íc ngoµi DMFAS do UNCTAD vµ ChÝnh phñ Thuþ SÜ tµi trî. Cã thÓ nãi, viÖc ®Èy m¹nh øng dông c«ng nghÖ tin häc ®· t¹o ra b­íc ®ét ph¸ trong c«ng t¸c qu¶n lý. Tuy nhiªn viÖc ph©n cÊp qu¶n lý l¹i ®ßi hái hÖ thèng th«ng tin hai chiÒu chÊt l­îng cao tõ chi nh¸nh lªn NHT¦ vµ ng­îc l¹i. V× vËy, trong n¨m 2003, NHNN ®· tËp trung chØnh söa hÖ thèng b¸o c¸o thèng kª nh»m gi¸m s¸t tèt h¬n viÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch sau khi ph©n cÊp qu¶n lý. Theo ®ã, hÖ thèng mÉu biÓu thèng kª vÒ ngo¹i hèi ®ang ®­îc thay ®æi theo h­íng cè ®Þnh nh÷ng tiªu thøc quan träng, th­êng xuyªn, chØ thay ®æi nh÷ng tiªu thøc liªn quan ®Õn viÖc kiÓm tra thùc hiÖn chÝnh s¸ch. H¬n n÷a NHNN còng cÇn hç trî gióp c¸c NHTM sím tiÕp cËn víi c«ng nghÖ míi vµ c¸c nghiÖp vô hiÖn ®¹i nh­ nghiÖp vô t­¬ng lai vµ quyÒn chän tiÒn tÖ v× cã võa lµm sinh ®éng vµ ®a d¹ng thÞ tr­êng hèi ®o¸i võa cung cÊp thªm c«ng cô kiÓm so¸t vµ phßng ngõa rñi ro ë møc ®é cao h¬n cho nÒn kinh tÕ. Ngoµi ra NHNN còng cÇn chó träng ®Õn c«ng t¸c ®µo t¹o vµ ®µo t¹o l¹i c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý ngo¹i hèi nh»m ®­a thÞ tr­êng ngo¹i hèi ViÖt Nam ngµy cµng ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶, xøng ®¸ng lµ lÜnh vùc ®i ®Çu trong nÒn kinh tÕ. KÕt luËn Qu¶n lý ngo¹i hèi lµ mét lÜnh vùc mh¹y c¶m, thuéc hÖ thèng chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m« cña Nhµ n­íc nªn diÔn biÕn cña thÞ tr­êng ngo¹i hèi kh«ng chØ ¶nh h­ëng ®Õn tÝnh an toµn cña toµn hÖ thèng mµ cßn ¶nh h­ëng ®Õn sù ph¸t triÓn kinh tÕ vµ quan hÖ ®èi ngo¹i cña mét quèc gia. N¨m 2003, nÒn kinh tÕ nãi chung vµ hÖ thèng ng©n hµng nãi riªng ®· gÆp kh«ng Ýt nh÷ng khã kh¨n vµ còng cã nhiÒu thuËn lîi, c¬ héi trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n­íc, c¸c ®Þnh h­íng ®· cã thËm chÝ lé tr×nh héi nhËp vÒ qu¶n lý ngo¹i hèi ®· ®­îc quy ®Þnh rÊt cô thÓ, nhÊt lµ c¸c tho¶ thuËn t¨ng tr­owngr vµ gi¶m nghÌo PRGF ký víi IMF, HiÖp ®Þnh th­¬ng m¹i ViÖt- Mü vµ c¸c ph­¬ng ¸n chµo gia nhËp WTO. Tuy nhiªn, trong thi tr­êng ngo¹i hèi, râ rµng c«ng t¸c qu¶n lý cña NHTW ®· ®¹t nhiÒu thµnh c«ng trong ®ã kh«ng thÓ kh«ng kÓ ®Õn chÝnh s¸ch ®IÒu hµnh tû gi¸ ( tû gi¸ cña VND t­¬ng ®èi æn ®Þnh: VND/USD lu«n lu«n ë vµo kho¶ng 14500- 15000 ), chÝnh s¸ch qu¶n lý xuÊt nhËp ngo¹i tÖ ra, vµo trong n­íc, møc kÕt hèi ®èi víi c¸c tæ chøc kinh tÕ cã thu nhËp b»ng ngo¹i tÖ tõ viÖc xuÊt khÈu hµng ho¸ ra n­íc ngoµi ®· ngµy cµng ®­îc níi láng ( tõ 100% xuèng cßn 30% ). §Ó ®¹t ®­îc nh÷ng thµnh tùu trªn lµ do Nhµ n­íc ®· söa ®æi vµ bæ sung kÞp thêi c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch vµ th¾t chÆt viÖc qu¶n lý ngo¹i hèi trong ph¹m vi toµn quèc gia. Tuy nhiªn dù ®Þnh cña Nhµ n­íc trong t­¬ng lai sÏ lµm tèt h¬n n÷a, ph¸t huy nh÷ng tÝch cùc, h¹n chÕ mét møc tèi ®a c¸c tiªu cùc trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nh­: quy ®Þnh møc kÕt hèi cña doanh nghiÖp b»ng 0% khi cã thÓ, kh«ng cho phÐp ngo¹i hèi trµn lan trªn thÞ tr­êng, thu hót cã hiÖu qu¶ c¸c nguån ngo¹i hèi vµo tay NHNN khi cÇn thiÕt nh»m ®¸p øng c¸c nhu cÇu thanh to¸n, chi tr¶ quèc tÕ v.v…Muèn vËy NHNN cÇn tiÕp tôc n©ng cao h¬n n÷a kh¶ n¨ng qu¶n lý cña c¸n bé ng©n hµng, tiÕp tôc hoµn thiÖn hÖ thèng c¸c v¨n b¶n chÝnh s¸ch, xö lý nghiªm c¸c vi ph¹m trªn thÞ tr­êng ngo¹i hèi nh»m t¹o ra mét thÞ tr­êng æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn TµI liÖu tham kh¶o 1. Tµi chÝnh ng©n hµng: +Sè 6/2001 +Sè 6/2002 2. Tµi chÝnh: +Sè 4/2002 +Sè 7/2002 3. ThÞ tr­êng Tµi chÝnh tiÒn tÖ +Sè 9/2000 +Sè 5,8/2002 4 .ThÞ tr­êng : +Sè 12/2001 5. ThÞ tr­êng tµI chÝnh +Sè 1,2/ th¸ng 1/2002 6. T¹p chÝ ng©n hµng +Sè 11,9/2002 +Sè 1,2/2003 Môc lôc