Đề tài Địa vị pháp lý của công ty cổ phần trong nền kinh tế nhiều thành phần ở nước ta

theo đề nghị của hội đồng quản trị hoặc theo đề nghị của ít nhất của 1/2 số thành viên của hôi đồng quản trị. Các nghị quyết của hội đồng quản trị được thông qua nếu có sự đồng ý của trên 1/2 số thành viên tham dự. b. Chủ tịch hội đồng quản trị - Chủ tịch hội đồng quản trị là người đứng đầu hội đồng quản trị, là người có kiến thức kinh tế và trình độ kinh doanh, am hiểu luật pháp, có năng lực và trình độ quản lý của công ty. - Quyền hạn của chủ tịch hội đồng quản trị + Là người đại diện của công ty, có toàn quyền đứng ra bảo vệ những quyền lợi hợp pháp của công ty trước pháp luật và các cơ quan Nhà nước. + Đề nghị hội đồng quản trị ra quyết định bãi miễn tổng giám đốc (giám đốc) điều hành công ty khi xét thấy cần thiết. + Phân công nhiệm vụ cho cơ quan cấp dưới - Trách nhiệm của chủ tịch hội đồng quản trị + Là người chịu trách nhiệm chấp hành các nghĩa vụ của công ty đối với nhà nước. + Là người chịu trách nhiệm chính trước công ty. + Chủ tịch hội đồng quản trị có trách nhiệm chuẩn bị các chương trình nghị sự, xây dựng và thảo luận nội dung các văn bản, nghị quyết của đại hội đồng cổ đông và của hội đồng quản trị... + Chủ tịch hội đồng quản trị là người chịu trách nhiệm cuối cùng về các quyết định của hội đồng quản trị. c. Quản trị viên - Sự bổ nhiệm quản trị viên: + Quản trị viên đầu tiên do đại hội đồng thành lập bầu ra. Sự chấp thuận này được ghi vào biên bản và công bố trước đại hội đồng. + Quản trị viên cũng có thể được chỉ định ngay trong điều lệ, đại hội đồng thành lập chấp thuận điều lệ, tức là chấp thuận luôn cả sự chỉ định ấy. - Điều kiện bổ nhiệm và không được phép bổ nhiệm làm quản trị viên. + Là cổ đông lớn và có số cổ phần do điều lệ công ty quy định. Số cổ phần này không được phép chuyển nhượng. + Có thể là một pháp nhân với người đại diện do chủ tịch - Tổng giám đốc chỉ định. + Cá nhân là quản trị viên phải có năng lực pháp luật và năng lực hành vi + Những người bị hạn chế năng lực pháp luật, hạn chế năng lực hành vi hay mất năng lực hành vi, như người bị kết án các tội trộm cắp, lừa đảo, biển thủ công quỹ... thì không được phép bổ nhiệm làm quản trị viên. + Những thương gia không được bổ nhiệm làm quản trị viên - Quyền hạn và nghĩa vụ của quản trị viên + Quyền hạn của các quản trị viên thường do điều lệ công ty quy định. Theo nguyên tắc, họ có quyền giải quyết mọi việc liên quan đến mục đích và quyền lợi của công ty. + Trong lúc thi hành nhiệm vụ quản trị viên có trách nhiệm tôn trọng điều lệ công ty, không được phép làm điều gì trái với điều lệ. + Quản trị viên không được xen lấn vào công việc của cơ quan chỉ huy. + Mọi hợp đồng ký kết giữa công ty với một quản trị viên, trực tiếp hoặc gián tiếp, hoặc nhờ người khác đứng tên đều phải được phép trước của hội đồng quản trị. + Nếu bên ký kết với công ty là một xí nghiệp do nhân viên quản trị là sở hữu chủ, hay là một công ty trong đó nhân viên quản trị là hội viên hợp danh, quản lý hoặc quản trị viên, giám đốc, thì hợp đồng cũng phải được phép của hội đồng quản trị và phải thông báo cho uỷ viên kiểm soát. + Quản trị viên của công ty không được vay mượn tiền của công ty, mở tài khoản vãng lai có thu chi với công ty này, hay nhờ công ty đứng ra bảo lãnh hay đảm bảo cho các cam kết của họ với bên thứ ba, không được lẫn lộn việc riêng của họ với việc chung của công ty. - Trách nhiệm của quản trị viên + Trách nhiệm dân sự: Các quản trị viên có thể chịu trách nhiệm dân sự đối với công ty, đối với các cổ đông hay đối với người thứ ba về việc đã vi phạm luật lệ về sự điều hành của công ty, lỗi lầm của họ trong quản lý. + Trách nhiệm hình sự: Các quản trị viên phải chịu trách nhiệm hình sự, nếu họ đã phân chia cổ tức giả định, hoặc đã cố tình công bố sai bảo cân đối tài sản, sử dụng tài sản và uy tín của công ty một cách gian trá cho mục đích riêng tư của mình. d. Ban giám đốc: Hội đồng quản trị bầu trong số các quản trị viên một chủ tịch hội đồng quản trị. Chủ tịch điều khiển công ty với tư cách là chủ tịch kiêm tổng giám đốc và chịu trách nhiệm với tư cách ấy. Trong trường hợp chủ tịch hội đồng quản trị không kiêm tổng giám đốc (giám đốc) công ty, thì hội đồng quản trị cử một người trong số họ hoặc thuê người khác làm tổng giám đốc (giám đốc). Tổng giám đốc(giám đốc) là người điều hành hoạt động kinh doanh hàng ngày của công ty và chịu trách nhiệm trước hội đồng quản trị về việc thực hiện nhiệm vụ và quyền hạn được giao. Về thực chất, giám đốc điều hành công ty là người làm thuê cho chủ tịch hội đồng quản trị và thường có bộ máy giúp việc để điều hành các hoạt động của công ty, bao gồm một số phó giám đốc (hoặc giám đốc chuyên môn) và một số chuyên gia cố vấn do giám đốc lưạ chọn và bổ nhiệm. Nhưng giám đốc điều hành không làm việc theo nhiệm kỳ, mà làm việc theo thời hạn hợp đồng ký kết với chủ tịch hội đồng quản trị. - Giám đốc điều hành công ty (hay tổng giám đốc) có một số nhiệm vụ và quyền hạn sau đây: + Kiến nghị lên chủ tịch hội đồng quản trị và đại hội đồng cổ đông những phương hướng, nhiệm vụ phát triển công ty, đồng thời xây dựng và trình dự án kế hoạch hàng năm của công ty trước hội đồng quản trị và đại hội đồng cổ đông; + Trên cơ sở những phương hướng, nhiệm vụ kế hoạch do đại hội đồng cổ đông, và hội đồng quản trị quyết định, giám đốc có quyền điều hành các hoạt động sản xuất, kinh doanh của công ty. Giám đốc có toàn quyền quyết định các biện pháp để giải quyết các vấn đề nảy sinh trong quá trình kinh doanh, song phải chịu trách nhiệm cá nhân về các quyết định đó trước chủ tịch hội đồng quản trị. + Chấp hành đầy đủ các quyết định và nghị quyết của đại hội đồng cổ đông và hội đồng quản trị có liên quan đến trách nhiệm của giám đốc điều hành. + Báo cáo về tình hình hoạt động và kết quả kinh doanh hàng tháng, hàng quý và cả năm của công ty trước chủ tịch hội đồng quản trị. + Là người đại diện cho công ty trong các quan hệ kinh tế với bên ngoài như: đàm phán, ký kết và thực hiện các hợp đồng kinh tế... + Xây dựng các quy chế về tuyển dụng, sử dụng và đảm bảo an toàn lao động xây dựng kế hoạch đào tạo và bồi dưỡng tay nghề cho cán bộ, công nhân viên chức trong công ty để trình hội đồng quản trị quyết định. + Quyết định việc tổ chức, quản lý sản xuất, kinh doanh và bộ máy điều hành công ty. + Quyết định việc bổ nhiệm, bãi miễn, trả lương, tiền thưởng hoặc thù lao cho các nhân viên dưới quyền từ phó giám đốc (hoặc giám đốc chuyên môn) đến người lao động trong công ty. + Kiến nghị với chủ tịch hội đồng quản trị về các phương án sử dụng các quỹ của công ty. + Tổ chức công tác bảo vệ trật tự an ninh, an toàn sản xuất và tài sản của công ty. + Chịu sự kiểm tra, kiểm soát của cổ đông mà đại diện là ban kiểm soát công ty. Xuất trình đầy đủ hồ sơ, tài liệu theo yêu cầu của ban kiểm soát và tạo mọi điều kiện để ban kiểm soát hoàn thành nhiệm vụ. Giám đốc điều hành (làm theo hợp đồng) có thể bị bãi chức bất cứ lúc nào, việc bãi chức là do hội đồng quản trị, mặc dù khi bổ nhiệm cần phải có đề nghị của chủ tịch hội đồng quản trị, mặc dù khi bổ nhiệm cần phải có đề nghị của chủ tịch hội đồng quản trị. Nếu giám đốc điều hành là quản trị viên mà bị đại hội đồng bãi chức quản trị thì cũng không còn được giữ chức vụ đó. 4. Cơ quan kiểm soát. a. Sự bổ nhiệm và bãi nhiệm uỷ viên kiểm soát Công ty cổ phần có số lượng uỷ viên kiểm soát tuỳ theo quy định trong điều lệ công ty. Theo quy định trong điều 41 Luật công ty Việt Nam thì công ty có 2 kiểm soát viên do đại hội đồng bầu ra, trong đó ít nhất một kiểm soát viên phải có chuyên môn về kế toán. - Các uỷ viên kiểm soát đầu tiên do đại hội đồng thành lập đề cử, nhiệm kỳ trong thời hạn 1 năm. Cứ mỗi lần nhóm họp đại hội đồng thường niên lại bầu cử kiểm soát viên và kiểm soát viên cũ có thể được bầu lại trong khoá mới. - Nếu đại hội đồng không bổ nhiệm kiểm soát viên, hay đương khoá mà có kiểm soát viên vì một lý do gì đấy không đảm đương được công việc của mình thì nếu có yêu cầu của người liên quan, chính toà án kinh tế, có quyền cử kiểm soát viên khác để thay thế cho người cũ với sự chứng kiến của quản trị viên trong công ty. - Chức vụ của uỷ viên kiểm soát không được phép kiêm nhiệm với chức vụ của quản trị viên. Để tránh việc lạm dụng, uỷ viên kiểm soát chỉ được phép làm quản trị viên công ty mà họ kiểm soát, ít nhất là 3 năm sau khi hết nhiệm kỳ. - Kiểm soát viên được cử thay thế một người khác đã từ bỏchức vụ trước khi hết hạn, sẽ chỉ giữ chức vụ này trong thời gian nhiệm kỳ còn lại của kiểm soát viên mà mình thay thế. - Các trường hợp không được bổ nhiệm làm kiểm soát viên. + Họ hàng thân thuộc của các quản trị viên và các người góp vốn vào công ty bằng hiện vật. + Những người đang làm công cho một quản trị viên + Các người bị cấm làm quản lý, quản trị viên hay đã bị truất quyền làm chức vụ ấy. - Việc bãi nhiệm kiểm soát viên Tuy các kiểm soát viên được đại hội đồng cổ đông bổ nhiệm, nhưng nhiệm vụ kiểm soát của họ là một nhiệm vụ pháp định. Muốn thi hành được nhiệm vụ ấy một cách đúng đắn đầy đủ, họ cần phải được độc lập với đại hội đồng. Do đó, đại hội đồng không có quyền độc đoán bãi nhiệm kiểm soát viên. Muốn bãi nhiệm phải có lý do chính đáng, và toà án có quyền thẩm tra nhận định về các lý do này. b. Nhiệm vụ và quyền hạn của kiểm soát viên - Nhiệm vụ chủ yếu của kiểm soát viên là phải xem xét các tài liệu của hội đồng quản trị trình đại hội đồng, kiểm tra lại các con số được nêu ra trong các tài liệu kế toán, kiểm tra lại những kết luận dựa trên các con số ấy của hội đồng quản trị. Đối với bản tổng kết tài sản, bản cân đối tài khoản và trương mục lỗ lãi phải đưa cho các uỷ viên ít nhất là 40 ngày trước ngày họp hội đồng. Ngoài ra bất cứ lúc nào trong năm, các uỷ viên kiểm soát cũng có thể kiểm soát sổ sách, ngân quỹ, chứng khoán và tài sản của công ty để xem xét tài liệu có đúng hay không. - Sau khi đã kiểm tra lại như trên, uỷ viên kiểm soát sẽ làm tờ trình cho đại hội đồng thường niên. Trong tờ trình, uỷ viên kiểm soát phải phúc trình về cách thi hành nhiệm vụ của mình, và phải báo cáo các điểm bất hợp lệ và sai lầm đã khám phá ra được. - Trong những trường hợp khẩn cấp, kiểm soát viên có quyền triệu tập đại hội đồng cổ đông. Kiểm soát viên cũng có quyền triệu tập đại hội đồng thường niên, nếu các quản trị viên sao nhãng không triệu tập. Trong trường hợp nếu khám phá ra rằng số vốn của công ty đã bị mất đi hơn 3/4 uỷ viên kiểm soát phải triệu tập đại hội đồng, để xem xét có nên giải tán hay tiếp tục công ty, nếu hội đồng quản trị không triệu tập. c. Trách nhiệm của kiểm soát viên. Các thành viên trong ban kiểm soát và những ban kiểm soát phải chịu trách nhiệm cá nhân hoặc chịu trách nhiệm liên đới về cái sai sót xăng ra trong quá trình thi hành nhiệm vụ. Trường hợp do thiếu trách nhiệm, thông đồng hoặc không ngăn chặn kịp thời những sai phạm của hợp đồng quản trị dẫn đến thiệt hại cho công ty ngoài việc có thể bị miễn nhiệm, các thành viên trong ban kiểm soát còn phải chịu trách nhiệm vật chất theo quyết định của Đại hội đồng cổ đông. - Kiểm soát viên phải chịu trách nhiệm hình sự trong các trường hợp cố trình cung cấp hay công nhân những tin tức dối trá về tình hình của công ty, hay đã không tố cáo với Đại hội đồng các lạm dụng của quản trị nên, hay tiết lộ bí mật nghề nghiệp. 5. Hoạt động của công ty cổ phần. a. Nên khoá hoạt động của công ty. - Báo cáo tổng kết nên khoá: Sau một nên khoá hoạt động, hội đồng quản trị lập bản tổng kết tài sản, bản cân đối tài khoản bản tương mục lỗ lãi, và một tờ bình cho các cổ đông biết và sự hoạt động của công ty trong tài khoá vừa qua. Các bản này phải được gửi cho uỷ viên kiểm soát để họ xem xét, ít nhất là 40 ngày trước phiên họp Đại hội đồng, và ít nhất là 15 ngày đối với cổ đông. Tờ trình của hội đồng quản trị và tờ tình của uỷ viên kiểm soát được thông qua tại Đại hội đồng để xác định kết quả hoạt động kinh doanh của công ty lỗ hay lãi. Nếu báo cáo cho thấy công ty có lãi, công ty sẽ phải lập quỹ dự trù và chia lãi cho các cổ đông, các chủ nợ. - Sự phân chia lợi nhuận thu được của công ty cổ phần: + Lợi nhuận của công ty được hình thành bằng cách lấy tổng doanh thu trừ đi các khoản chi phí và các khoản thuế phải nộp (bao gồm cả thuế lợi tức) theo luật định. Việc phân phối sử dụng lợi nhuận này của công ty cổ phần, là do các cổ đông của công ty quyết định trên cơ sở tôn trọng pháp luật của Nhà nước. + Về mặt luật pháp, luật công ty hiện hành ở nước ta chỉ quy định các công ty cổ phần phải tính bằng 5% lãi dòng hàng năm (lợi nhuận còn lại của công ty) để lập quỹ dự trữ bắt buộc cho đến mức bằng 10% vốn điều lệ của công ty. Phần lợi nhuận còn lại được trích lập những quỹ nào giới hạn trích lập các quỹ là bao nhiêu, hoàn toàn do các cổ đông của công ty bàn bạc, thống nhất ý kiến, ghi vào điều lệ công ty và phải thông qua Đại hội đồng thành lập. Lợi nhuận còn lại của công ty cổ phần nên được trích lập các loại quỹ sau đây: ã Quỹ dự trừ: Là nguồn tài chính dự phòng nhằm đảm bảo sự cân đối trong các nhu cầu chi trả, để duy trì và ổn định sản xuất kinh doanh. ã Quỹ trả lợi tức cổ phần, trái phiếu: Là phần lợi nhuận công ty dùng để trả nợ lãi vốn vay dưới hình thức phát hành trái phiếu cho các chủ nợ và trả lợ tức cổ phần cho các cổ đông. ã Quỹ phúc lợi: Được dùng để xây dựng nhà văn hóa, công trình thể thao... để chăm lo đời sống tinh thần cho người lao động.... các công trình này thuộc sở hữu của các cổ đông. ã Quỹ khen thưởng: Dùng để kích thích nhiệt tình và tài năng sáng tạo của những người có tâm huyết, có đóng góp lới đối với sự nghiệp phát triển của từng công ty. b. Sửa đổi điều lệ công ty cổ phần. Trong đời sống sinh hoạt của công ty, có thể xảy ra những biến cố chính trị, kinh tế làm cho điều lệ cần được sửa đổi lại để cho công ty có thể hoạt động được hữu hiệu trong tình trạng kinh tế - xã hội mới do những biến cố ấy gây ra. Sửa đổi điều lệ là một việc rất quan trọng, chỉ có thể do Đại hội đồng bất thường quyết định. Trong các điều khoản của điều lệ công ty, điều khoản ấn định vốn điều lệ là rất quan trọng, vì vốn của công ty đương nhiên là vật bảo đảm chung cho các chủ nợ. Do đó, việc tăng giảm vốn điều lệ của công tu cổ phần trong quá trình hoạt động sản xuất kinh doanh được tiến hành theo những phương thức khác nhau, bao gồm các phương thức phổ biến sau: - Tăng vốn nhờ phần đóng góp từ bên ngoài. Công ty tăng thêm vốn điều lệ bằng cách phát hành cổ phiếu mới. Việc phát hành này được phát luật quy định rất chặt chẽ. Chỉ có các công ty cổ phần mới có quyền phát hành cổ phiếu mới để tăng vốn điều lệ. Điều 35 luật công ty của nước ta quy định:"Công ty chỉ được cấp giấy phép phát hành cổ phiếu mới nếu có đủ các điều kiện sau. + Đã thu được hết tiền cổ phiếu đã phát hành trong đợt trước; + Chứng minh được hoạt động kinh doanh của công ty đang được quản lý tốt và có hiệu quả; + Được ngân hàng đảm nhận giúp đỡ dịch vụ ngân quỹ vaf kế toán liên quản đến việc phát hành cổ phiếu; + Có chương trìnhvề kế hoạch cụ thể công khai gọi vốn trong công chúng. Chương trìnhvà kế hoạch này phải đảm bảo cho mọi người quan tâm hiểu rõ, hiểu đúng tình hình kinh doanh, thực trạng tài chính, triển vọng phát triển của công ty để họ có cơ sở quyết định mua cổ phiếu. Giấy phép phát hành cổ phiếu mới phải quy định rõ tổng số vốn gọi thêm, số cổ phiếu được phát hành, thời hạn thực hiện việc gọi thêm vốn. Căn cứ vào các điều kiện trên công ty cổ phần phải chuận bị đầy đủ tài liệu trình lên cơ quan Nhà nước có thẩm quyề (uỷ ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương hay đơn vị hành chính tương đương, nơi công ty đặt trụ sở chính), để xin phép phát hành cổ phiếu mới. Sau khi thẩm định các tài liệu liên quan, nếu đảm bảo đầy đủ, chính xác thì thủ tục cần thiết thì cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ra quyết định cho phép công ty phát hành cổ phiếu mới. - Tăng vốn không nhờ phần đóng góp từ ngoài vào: + Tăng vốn bằng cách chuyên quỹ dự trữ vào vốn của công ty: Khi có nhu cầu lỗ sang tăng vốn điều lệ, công ty cổ phần có thể chuyển một phần quỹ dự trữ vào vốn của công ty và phải gửi lại phần dự trữ bắt buộc theo luật định hoặc theo quy định trong điều lệ của công ty. Việc chuyển quỹ dự trữ vào vốn điều lệ của công ty có thể thực hiện theo 1 trong 2 cách sau: ã Phát hành cổ phiếu mới và chia cho các cổ đông theo tỷ lệ cổ phần của họ. Bằng cách này cổ đông sẽ nhận thêm được một số cổ phiếu mới, tương ứng với tỷ lệ cổ phần của từng người ở công ty. ã Không phát hành cổ phiếu mới mà lấy phần dự trữ cần chuyển vào vốn chia cho tổng số cổ phiếu hiện có của các cổ đông ở công ty. Phần chia thêm cho mỗi cổ phiếu được coi là giá trị tăng thêm của cổ phiếu đó, và được ghi vào từng cổ phiếu. + Tăng vốn bằng cách cãi hoán trái phiếu hoặc phần đặt lợi nhuận tránh ra cổ phần Việc chuyển trái phiếu thành cổ phiếu trước hết được áp dụng đối với những trái phiếu được quy định khi phát hành là có khả năng chuyển thành cổ phần. Quyết định này phải được Đại hội đồng bất thường chấp thuận vàphải được công bố hợp lệ. Đồng thời phải được người sở hữu trái phiếu là chủ nợ củacông ty ưng thuận. Đối với việc cãi hoán phần đặt lợi thành ra cổ phần chỉ có thể thực hiện ít nhất là 2 năm, sau khi phần đặt lợ được tạo lập. Việc cãi hoán là do công ty đề nghị, và Đại hội đồng bất thường chấp nhận. - Giảm vốn điều lệ của công ty, do công ty làm ăn phát đạt, số vốn dư quá nhiều: Một công ty đang làm ăn phát đạt, nhận thấy số vốn dư quá lớn mà các cổ phần chưa đóng tiền hết. Công ty xét thấy không cần bắt các cổ đông phải đóng nốt số tiền mua cổ phần còn thiếu. Trong trường hợp này, công ty có thể giảm bớt vốn, để xoá bỏ sổ nợ còn lại của các cổ đông - Giảm vốn do kinh doanh thua lỗ. Trong quá trình kinh doanh sản xuất công ty có khi bị lâm vào trình trạng thua lỗ kéo dài, công ty bắt buộc phải giảm vốn trong trường hợp phải thanh toán dứt khoát số tiền đã bị lỗ trước khi gọi thêm cổ phần mới...Có 2 cách giảm vốn. + Rút bớt giá trị danh nghĩa trên cổ phiếu của các cổ đông theo tỷ lệ giảm vốn. Tỷ lệ giảm vốn được xác định bằng cách lấy số vốn bị thua lỗ chia cho tổng số vốn cổ phần của công ty. Giá trị danh nghĩa còn lại của cổ phiếu không được thấp hơn giá trị danh nghĩa tối thiểu cho luật quy định. + Rút bớt tổng số cổ phần; Chẳng hạn như thay đổi hai cổ phần cũ bằng một cổ phần mới có cùng một giá, hoặc dùng vốn của công ty mua lại một số cổ phần ở thị trường chứng khoán rồi huỹ bỏ số cổ phần này. - Giảm vốn do hoàn trả một phần do cổ đông: Cách này thường ít khi xảy ra, bởi vì việc giảm vốn điều lệ ảnh hưởng đến khả năng thanh toán của công ty đối với các chủ nợ. Đồng thời việc làm này làm này được pháp luật quy định rất chặt chẽ, phải được Đại hội đồng cổ đông quyết định. Và phải được các cơ quan Nhà nước có thẩm quyền cho phép. - Giảm vốn do chuyển một phần vốn đầu tư vào lĩnh vực kinh doanh khác: Trong thực tế, nhiều công ty cổ phần làm ăn có lãi, song tỷ xuất doanh lợi không cao bằng một số ngành nghề kinh doanh khác., Khi đó, công ty rút bớt một phần vốn của mình để đầu tư vào các ngành nghề khác có khả năng mang lại doanh lợi cao hơn, khi thành lập các công ty mới, hoặc góp vốn liên doanh với các công ty khác. Việc chuyển vốn đi đầu tư vào các công ty khác sẽ làm cho vốn điều lệ của công ty giảm xuống, quy mô kinh doanh của công ty bị thu hẹp. Hình thức này buộc các công ty phải làm thủ tục đăng ký lại số vốn điều lệ với các cơ quan Nhà nước cso thẩm quyền trong việc cấp giấy phép hoạt động và đăng ký kinh doanh. c. Các phương thức vay vốn của công ty cổ phần. - Vay vốn bằng hợp đồng tín dụng: Trong điều kiện nền kinh tế thị trường hầu như không có doanh nghiệp nào chỉ hoạt động bằng nguồn vốn tự có, mà đều phải hoạt động bằng nhiều nguồn vốn, trong đó vốn vay chiếm tỷ lệ đáng kể vốn vay có ý nghĩa rất quan trọng không những chỉ ở khả năng tài trợ các nhu cầu bổ sung cho việc mở rộng và phát triển sản xuất kinh doanh của công ty, mà còn tạo điều kiện linh hoạt trong việc thu hẹp quy mô kinh doanh bằng việc hoàn trả các khoản nợ đến hạn và giảm số lượng vốn vay. Theo quy định của luật công ty thì bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào cũng đều có thể vay vốn ngân hàng, các công ty tài chính, các tổ chức kinh tế và cá nhân dưới hình thức hợp đồng tín dụng. - Vay vốn, bằng cách phát hành trái phiếu: Đây là hình thức riêng chỉ có ở công ty cổ phần có phát hành cổ phiếu mới có quyền vay vốn bằng cách phát hành trái phiếu. Việc phát hành trái phiếu Luật công ty nước ta quy định phải được một hoặc nhiều ngân hàng bảo lãnh, đảm nhận giúp đỡ dịch vụ ngân quỹ và kế toán liên quan đến việc phát hành trái phiếu là công ty cổ phần phát hành trái phiếu phải ký hợp đồng với tổ chức bảo lãnh. Tổ chức bảo lãnh thường là các ngân hàng thương mại hoặc những tổ chức tài chính trung gian đặc biệt. Chức năng của các tổ chức này là kiểm tra việc tuân thủ các nghĩa vụ của công ty đối với các chủ nợ theo đúng hợp đồng đã ký kết. Trường hợp công ty vi phạm những cam kết nghĩa vụ trong hợp đồng, thì tổ chức bảo lãnh sẽ tiến hành những biện pháp cần thiết, nhằm bảo vệ quyền lợi cho các chủ nợ. V. Sự giải thể và phá sản của công ty cổ phần 1. Sự giải thể của công ty cổ phần a. Các trường hợp giải thể công ty cổ phần Theo điều 22 luật công ty của nước ta quy định công ty chỉ được phép giải thể trong các trường hợp sau đây: - Kết thúc thời hạn hoạt động đã ghi trong điều lệ công ty; - Hoàn thành mục tiêu đã định; - Mục tiêu của công ty không thể thực hiện được nữa hoặc không còn có lợi; - Công ty bị lỗ 3/4 số vốn điều lệ, hoặc đang gặp khó khăn không thể vượt qua; - Có yêu cầu chính đáng của nhóm thành viên đại diện 2/3 số vốn điều lệ. Việc giải thể công ty trong bất cứ trường hợp nào đều phải được sự đồng ý của nhóm thành viên đại diện cho ít nhất 3/4 số vốn điều lệ của công ty. Trong trường hợp công ty bị thua lỗ mất 3/4 số vốn điều lệ thì đại hội đồng bất thường có quyền quyết định giải tán công ty. Trong trường hợp này, các quản trị viên có trách nhiệm triệu tập đại hội đồng. Nếu họ không làm thì các kiểm soát viên có quyền đứng ra triệu tập; nếu không, bất kỳ người có liên quan nào cũng có quyền xin toà tuyên án giải tán công ty. Quyết định của đại hội đồng bất thường xét giải thể công ty phải công khai hoá cho mọi người biết. Nếu đại hội đồng quyết định tiếp tục hoạt động, không giải tán công ty, các cổ đông không có quyền xin toà tuyên án giải tán, cũng không thể xin toà vô hiệu hoá quyết định của đại hội đồng. Công ty cổ phần cũng có thể tự giải tán theo quyết định của đại hội đồng bất thường, nếu đại hội xét thấy rằng sự tiếp tục sẽ chỉ có hại cho công ty, nhưng phải hỏi ý kiến khối các người có phần đặc lợi (phần được hưởng do thành lập công ty và khoản trả công cho người nào có công với công ty). Công ty cổ phần cũng đương nhiên giải tán, nên tất cả các cổ phần được tập trung trong tay một người, hơn nữa, công ty ấy cũng không được coi là tái sinh, nên người ấy nhượng lại cổ phần cho những người khác. Nếu số cổ đông của công ty cổ phần không còn đủ số của luật định (luật công ty nước ta là 7) thì bất cứ người nào có liên quan cũng có quyền xin toà tuyên án giải tán công ty. b. Thủ tục giải thể công ty cổ phần. Theo quy định trong Điều 23 luật công ty Việt Nam: Đơn xin giải thể công ty phải gửi đến uỷ Ban nhân dân nơi đã cấp giấy phép thành lập công ty, đồng thời phải đăng trên báo địa phương và báo hàng ngày của trung ương trong 5 số liên tiếp. Đơn và thông báo phải ghi rõ trình tự và thủ tục thanh lý tài sản, thời hạn thanh toán các khoản nợ của công ty, thanh lý các hợp đồng mà công ty đã ký kết. Chỉ có cơ quan Nhà nước có thẩm quyền và quyết định cho phép thành lập công ty mới có quyền ra quyết định giải thể công ty. Luật công ty nước ta quy định cơ quan Nhà nước ta quy định cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ra quyết định giải thể công ty là uỷ Ban nhân dân sinh thành phố trực thuộc trung ương hoặc đơn vị hanhf chính tương đương. Riêng đối với công ty hoặc ngành nghề đặc biệt mà thẩm quyền cho phép thành lập do Chính phủ quyết định thì Chính phủ sẽ ra quyết định giải thể công ty. Cơ quan Nhà nước có thẩm quyền chì chấp nhận đơn xin phép giải thể nếu sau 15 ngày, kể từ ngày kết thúc thời hạn thanh toán các khoản nợ và thanh lý các hợp đồng đã ghi trong đơn, và xin phép giải thể mà không có đơn khiếu lại. Việc giải thể công ty được bắt đầu khi đơn xin giải thể được chấp nhận. Thủ tục giải thể này được áp dụng cụ thể đối với các trường hợp giải thể như sau: - Đối với trường hợp giải thể đúng thời hạn cho phép kinh doanh. Khi số cổ đông đại diện cho 3/4 số vốn điều lệ công ty nhất trí kết thúc hoạt động của công ty theo đúng thời hạn cho phép tại cuộc họp hội Đồng cổ đông, hết đến thời hạn đó, Chủ tịch hội Đồng quản trị quyết định cho công ty giải thể và tiến hành các thủ tục cần thiết, đồng thời phải thông báo cho cơ quan Nhà nước có thẩm quyền quyết định giải thể và cơ quan mà công ty đăng ký kinh doanh biết để loại công ty khỏi danh sách đang được theo dõi hoạt động. - Đối với trường hợp giải thể trước thời hạn. - Công ty phải có đơn xin giải thể kèm theo quyết định của Đại hội cổ đông về việc xin giải thể công ty trước thời hạn gửi đến cơ quan Nhà nước có thẩm quyền để xin giải thể. + Đơn xin giải thể phải trình bày rõ những lý do chính đáng cần phải giải thể công ty. Quyết định xin giải thể công ty trước thời hạn phải có sự nhất trí của số cổ đông đại diện cho ít nhất 2/3 số vốn điều lệ của công ty. Sau khi có quyết định giải thể công ty do cấp có thẩm quyền quyết định thì Chủ tịch hội Đồng quản trị công ty mới được tiến hành các thủ tục giải thể công ty. - Đối với trường hợp công ty bị bắt buộc giải thể. Quyết khi ra quyết định giải thể công ty ít nhất là 30 ngày, cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ra quyết định giải thể công ty phải thông qua bao bằng văn bản cho hội Đồng quản trị biết rõ những lý do công ty buộc phải giải thể, để hội đồng quản trị không có những biện pháp khắc phục kịp thời những sai phạm của công ty trong hoạt động sản xuất kinh doanh. Qúa thời hạn trên, nếu công ty không khắc phục được những sai phạm của mình thì cơ quan Nhà nước có thẩm quyền ra quyết định buộc công ty phải giải thể. Quyết định không xác đáng hoặc quyết định giải thể công ty không đúng quy định, thì công ty có quyền khiếu lại và đề nghị huỷ bỏ quyết định đó. c.Trình tự giải thể công ty. - Ngay sau khi cố quyết định giải thể công ty phải đình chỉ các hoạt động sản xuất, kinh doanh, nộp lại con dấu, điều lệ và đăng ký kinh doanh cho cơ quan có thẩm quyền cho phép thành lập và cấp đăng ký kinh doanh, đồng thời phải thông báo công khai về quyết định giải thể công ty trên các phương tiện thông tin đại chúng để mọi người biết. - Để tiến hành giải thể, công ty phải thành lập một hội Đồng thanh lý tài sản và thanh toán về tài chính của công ty do hội Đồng quản trị ra quyết định, đồng thời đặt dưới sự giám sát chặt chẽ của ban kiểm soát công ty. - Nguồn tài chính của công ty sau khi thanh toán các khoản chi phí phát sinh trong quá trình tiến hành các thủ tục giải thể được giải quyết theo trình tự ưu tiên như sau:Trước hết, hoàn trả các khoản tiền lương, bảo hiểm xã hội mà công ty còn nợ của công nhân viên chức trong công ty; trang trải các khoản nợ mà công ty chưa làm xng nghã vụ với nhà nước theo chế độ quy định (như thuế...) hoàn trả các khoản nợ cho các chủ nợ. Phần còn lại được chia cho các cổ đông theo tỷ lệ cổ phần. Khi có tranh chấp xảy ra trong quá trình thực giải thể công ty phải được giải quyết theo quyết định của toà án kinh tế. 2. Sự phá sản của công ty cổ phần. a. Dấu hiệuphá sản củacông ty cổ phần. Trong nền kinh tế thị trương, các doanh nghiệp phải chụi sự tác động của các quy luật kinh tế khách quan , trong đó có quy luật cạnh tranh. Sự cạnh tranh giữa cứac doanh nghiệp tất yếu dẫn đến sự phát đạt của một số công ty, và sự thua lỗ của một số khác. Trên thực tế nhiều công ty thua lỗ tạm thời nhưng nhờ vào những biện pháp tích cực có hiệu quả, đã khắc phục được những tình trạng mất khả năng thanh toán tạm thôi, vượt lên làm ăn hoà vốn và có lãi. Chỉ có những công ty làm ăn bị thua lỗ triền miên kéo dài một số năm nhất định, mặc dù công ty đã cố gắng hét sức nhưng vẫn không khắc phục được, sản xuất kinh doanh của công ty lâm vào tình trạng trì trệ, bế tắc; các khoản nợ của công ty đã vượt quá xa trị giá vốn và tài sản hiện có của công ty. Các công ty cổ phần ở vào tình trạng như vậy là các công ty có dấu hiệu phá sản. Theo quy định tại Điều 2 luật phá sản doanh nghiệp, khoản 1 Điều 24 luật công ty quy định về tình trạng phá sản của công ty như sau: " Công ty lâm vào tình trạng phá sản là công ty gặp khó khăn hoặc bị thua lỗ trong hoạt động kinh doanh, sau khi đã áp dụng các biện pháp tài chính cần thiết mà vẫn mất khả năng thanh toán các khoản nợ đến hạn". Căn cứ vào Nghị định số 189/CP ngày 23/12/1994 của Chính phủ về "Hướng dẫn thi hành luật phá sản doanh nghiệp" thì doanh nghiệp được coi là có dấu lâm vào tình trạng phá sản, nếu kinh doanh bị thua lỗ trong hai năm liên tiếp đến mức không trả được các khoản nợ đến hạn khổng trả đủ lương cho người lao động theo thoả ước lao động và hợp đồng lao động trong 3 tháng liên tiếp. Khi xuất hiện dấu hiệu lâm vào tình trạng phá sản, doanh nghiệp phải áp dụng các biện pháp tài chính cần thiết như để khắc phục tình trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn. - Có phương án tổ chức lại sản xuất kinh doanh, quản lý chặt chẽ các khoản chi phí, tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm; - Có biện pháp sử lý hàng hoá, sản phẩm, vật tư tồn đọng; - Thu hồi các khoản nợ và tài sản bị chiếm dụng; - Thương lượng với các chủ nợ để hoãn nợ, bảo lãnh nợ, giảm xoá nợ; -Tìm kiếm các khoản tài trợ và khoản vay để trang trải các khoản nợ đến hạn à đầu tư đổi mới côg nghệ. Sau khi áp dụng các biện pháp tài chính nói trên mà vẫn gặp khó khăn không khắc phục được tình trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn thì doanh nghiệp đã lâm vào tình trạng phá sản và được xử lý theo quy định của luật phá sản doanh nghiệp. b. Chủ thể và thủ tục tiến hành nộp đơn xin phá sản. Sự phá sản của công ty cổ phần được toà án xem xét giải quyết trong các trường hợp có đơn yêu cầu của các đối tượng sau: - Sau thời hạn 30 ngày, kể từ ngày gửi giấy đòi nợ đến hạn mà không được doanh nghiệp thanh toán nợ, chủ nợ không có bảo đảm và chủ nợ có bảo đảm một phần có quyền nộp đơn đến Toà án nơi đặt trụ sở chính của doanh nghiệp yêu cầu giải quyết việc tuyên bố phá sản doanh nghiệp. Đơn yêu cầu tuyên bố phá sản doanh nghiệp là phải ghi rõ. + Họ tên, địa chỉ của người làm đơn; + Tên và trụ sở chính của doanh nghiệp bị yêu cầu tuyên bố phá sản + Kèm theo đơn phải gửi bản sao giấy đòi nợ, các giấy tờ, tài liệu chứng minh doanh nghiệp mất khả năng thanh toán nợ đến hạn. (Điều 7 luật phá sản doanh nghiệp). - Đại diện công đoàn, hoặc đại diện người lao động nơi chưa có tổ chức công đoán, trong trường hợp công ty không trả lương cho người lao động trong 3 tháng liên tiếp, có quyền nộp đơn lên toà án. Sau khi nộp đơn thì các người đại diện ấy được coi là chủ nợ của công ty. - Công ty cổ phần sau khi đã thực hiện các biện pháp khắc phục khó khăn về tài chính, để thanh toán các khoản nợ đến hạn, kể cả hoãn nợ mà vẫn không thoát khỏi tình trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn, thì chủ công ty hoặc đại diện hợp pháp của công ty phải nộp đơn xin toà án cho phép phá sản. Đơn phải ghi rõ: + Tên và địa chỉ trụ sở chính của công ty, họ và tên của chủ công ty hoặc người đại diện hợp pháp của công ty. + Các biện pháp mà công ty đã thực hiện nhưng vẫn không khắc phục được trình trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn. Đơn xin phá sản phải được Đại hội đồng cổ đông bất thường thảo luật, và có sự nhất trí của số cổ đông đại diện co ít nhất 3/4 số vốn điều lệ của công ty. Kèm theo đơn phải có bản danh sách các chủ nợ và số nợ phải trả cho mỗi chủ nợ, địa chỉ của các chủ nợ; bản tường trình về trách nhiệm của các thành viên hội Đồng quản trị, của giám đốc đối với trình trạng mất khả năng thanh toán nợ đến hạn; báo cáo trình trạng kinh doanh 6 tháng trước khi không trả nợ đến hạn; báo cáo tổng kết năm tài chính của 2năm cuối cùng, nếu công ty hoạt độg chưa đến 2 năm, thì gửi báo cáo tổng kết tài chính của cả thời gian hoạt động và các hồ sơ kế toán có liên quan. - Toà án trong khi giải quyết các vụ án có liên quan đến công ty cổ phần, nếu phát hiện công ty lâm vào tình trạng phá sản thì toà án thông báo cho các chủ nợ của công ty đó biết, để nộp đơn yêu cầu giải quyết việc tuyên bố phá sản của công ty. VI. Vấn đề cổ phần hoá các doanh nghiệp Nhà nước ở nước ta. 1. Mục tiêu của việc cổ phần hoá các doanh nghiệp Nhà nước. - Giúp Nhà nước thu hồi được một phần vốn, tài sản nhờ bán bớt cổ phần bán cho cán bộ công nhân viên và nhân dân để đầu tư vào các ngành trọng điểm khác; - Nhờ hình thức huy động vốn trực tiếp thông qua việc phát hành cổ phiếu và trái phiếu, ngân sáchvà các tổ chức tín dụng bớt một phần tài trợ để phát triển kinh doanh mà hiện nay đang một quá sức cung của nguồn tài trợ, từ đó tăng nguồn thu và giải chi ngân sách; - Nhờ ác tổ chức theo hình thức 1 công ty đối với nó sẽ giảm bớt được sự can thiệp đa tuyết không cần thiết của các cơ quan Nhà nước, dễ dàng hơn trong việc phát huy tính năng đông trong kinh doanh; - Giúp cho các nhà điều chỉnh về cơ cấu sở hữu theo các mục tiêu chính trị của mình (như tính phân phối cổ phần theo đối tượng hoặc dựa vào tính chất xí nghiệp mà điều chỉnh cơ cấu cổ phần); - Nhờ chuyển sang hình thức cổ phần, Nhà nước dễ dàng xây dựng được một kế hoạch đầu tư phù hợp với công việc phát triển công nghiệp quốc doanh trong chiến lược chung của nền kinh tế; - Việc cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước tạo tiền đề vật chất cần thiết cho thị trường vố trong nước, chuyển hoá phần tiết kiệm của tư nhân thành vốn kinh doanh; - Tạo điều kiện kiến thức nhất để người lao động trong các doanh nghiệp Nhà nước có thể thực hiện quyền làm chủ thật sự bằng cách tích luỹ mua cổ phần của xí nghiệp. * Việc cổ phần hoá chuyển đổi sở hữu đã tạo động lực cho các doanh nghiệp Nhà nước phát triển đứng vững được trong cơ chế thị trường, với tính năng động sáng tạo và quyền làm chủ thực sự của người lao động trong doanh nghiệp, khuyến khích cạnh tranh, nâng cao hiệu quả kinh tế. 2. Những điều kiện cần thiết để cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước. Chuyển hoá sở hữu các doanh nghiệp Nhà nước là một công việc phức tạp không thể thực hiện nó trong một thời gian ngắn. Để cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước cần có những điều kiện sau: - Phải tạo ra một cơ sở pháp lý bằng việc dự thảo và thông qua các văn bản pháp luật và pháp quy kết hợp với sự phối hợp hoạt động hệ thống các cơ quan chức năng có liên quan cùng với đội ngũ chuyên gia giỏi, có đầy đủ năng lực đảm nhiệm công việc này. Các phân loại các doanh nghiệp theo tính chất ngành sản xuất đánh giá hoạt động cụ thể của doanh nghiệp từ đó có kế hoạch cổ phần hoá một cách cụ thể, đối với ngành ngân hàng cầ phải cải cách cơ chế quản lý ngân hàng phù hợp với cơ chế thị trường. - Phải có sự quan tâm của chính phủ trong việc từng bước chuyển hoá sở hữu doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần. - Phải có sự thông hiểu và uỷ hộ của quần chúng. Qua đó sẽ tạo ra sự hưởng ứng của dư luận xã hội và xác lập bầu không khí cởi mở hấp dẫn hơn cho việc mở rộng đầu tư trong nước. 3. Kinh nghiệp về hình thức và hướng đi của cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước trên thế giới. a. Về hình thức: Các nước thường áp dụng cổ phần hoá toàn bộ doanh nghiệp Nhà nước và cổ phần hoá 1 phần để vừa thay đổi cơ cấu vừa giữ được sự kiểm soát của Nhà nước vừa sửa đổi được cách quản lý. Căn cứ vào mức tham gia vốn của các chủ sở hữu trên tổng giá trị tài sản doanh nghiệp người ta đã chia ra thành: - Doanh nghiệp Nhà nước (nếu số vốn Nhà nước nắm >50>. trong tổng số cổ phần, hoặc nắm số cổ phần khống chế). - Doanh nghiệp cổ phần (Nếu Nhà nước không tham gia đóng góp vốn, hay góp vốn với tỷ lệ <50% đồng sô vốn, không năm số cổ phần khống chế) b. Về bước đi: Kinh nghiệp cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước theo 6 bước đi như sau: Bước 1: Xác định danh sách các doanh nghiệp có đủ điều kiện để cổ phần hoá. Bước 2: Xác định thực trạng tài sản doanh nghiệp. Việc xác định này thường liên quan đến yếu tố môi trường, không gian, thời gian, quan hệ cung cầu. Bước 3: Tuyên truyền quảng cáo, hoàn thiện chính sách để mọi người thấy được thực chất hoạt động của doanh nghiệp và có quyết định trong việc mua cổ phiếu. Bước 4: Lựa chọn phương pháp cổ phần hoá (100% hay chỉ cổ phần hoá một phần tài sản doanh nghiệp cho các đối tượng có nhu cầu). Bước 5: Lựa chọn phương pháp bán cổ phiếu. - Bán 1 hay nhiều đối tượng đã xác định; - Bán rộng rãi cho công chúng; - Bán cho công nhân viên trong doanh nghiệp; - Bán rộng rãi cho dân chúng nhưng để lại tỷ lệ nhất định bán cho công nhân viên chức trong doanh nghiệp với giá ưu đãi. Bước 6: Giải quyết các vấn đề sau khi cổ phần hoá đặt biệt là chính sách đối với lực lượng lao động dư thừa, những người gắn bó với doanh nghiệp được cổ phần. 4. Kinh nghiệm cổ phần hoá ở một số nước trên thế giới. Mục đích lợi nhuận cao chi phối cho hoạt động của doanh nghiệp tạo ra động lực cạnh tranh mẽ thúc đẩy đẩy nền kinh tế phát triển. Đồng thời, động lực này làm cho nền kinh tế thị trường chứa đựng nhiều khuyến tật làm hạn chế hiệu quả và tốt độ tăng trưởng kinh tế và gây bất bình đẳng trong xã hội. Từ những năm 80 trở lại đây, trên cơ sở đánh giá kém hiệu quả phổ biến của doanh nghiệp Nhà nước trên 80 nước đã tiến hành thu hẹp diện và phạm vi hoạt động của doanh nghiệp Nhà nước bằng 20 biện pháp tư nhân hoá khác nhau, trong đó cổ phần hoá là một trong những giải pháp được lựa chọn và áp dụng nhiều, đặc biệt ở các nước Châu á - Thái bình dương. a. ở Hàn Quốc: Qúa trình cải cách khu vực kinh tế quốc doanh được chia làm hai đợt. - Đợt 1: Được thực hiện trong thời kỳ 1968 - 1973 trong số 7 xí nghiệp quốc doanh đã được bán cho tư nhân và cho các tổ chức tài chính hoặc được tổ chức lập thành xí nghiệp mới. - Đợt 2: Cổ phần hoá một số doanh nghiệp quốc doanh chủ yếu bao gồm các ngân hàng thương mại. + Đối với các xí nghiệp không phân hoá được cần nâng cao hiệu quả chi phí, phù hợp với luật quản lý xí nghiệp quốc doanh được thông qua tháng 12/1993. * Tháng 4/1997 Chính phủ Triều Tiên thông qua một kế hoạch tham vọng bán 1 phần hoặc toàn bộ tài sản của xí nghiệp quốc doanh trong thời kỳ 1988 - 1992 đối với các xí nghiệp lớn như: Công ty điện Triều Tiên công ty viễn thông... Cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước ở Hàn Quốc gắn với chương trình cổ phần hoá nhân dân ưu tiên phân phối 95% cổ phần cho người có thu nhập thấp, trong đó 20% được bán cho công nhân xí nghiệp cổ phần hoá. b. ở Nhật Bản: Việc cải cách khu vực kinh tế quốc doanh ở Nhật Bản đến năm 1985 có khoảng 120 xí nghiệp quốc doanh lớn trực thuộc trung ương và gần 1000 xí nghiệp địa phương chiếm 11% tư bản cố định và 9,2% tổng số lao động trên toàn bộ nền kinh tế. 5. Quá trình triển khai cổ phần hoá. Chủ chương cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước lần đầu tiên nêu tại Nghị quyết Hội nghị lần thứ 2 ban chấp hành Hội nghị đại biểu toàn quốc giữa nhiệt kỳ khoá VII (1/1994) Nghị quyết 10/NQ - TW của Bộ chính trị ngày 17 tháng 3 năm 1995 Thông báo số 63/TB - TW ngày 4/4/1997, thông báo ý kiến của Bộ chính trị. Đặc biệt là từ khi có nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ VIII và Nghị quyết hội nghị là thứ 4 của ban chấp hành TW khoá VIII thì chủ chương cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước được khẳng định rõ hơn. Quá trình thực hiện có thể chia ra làm 2 giai đoạn. a. Giai đoạn thí điểm (1992 - 1995) Sau 4 năm triển khai quyết định số 202/ CT và chỉ thị 84/TTg của thủ Tướng Chính phủ (1992 -1996) đã chuyển đợt 5 doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần là: - Công ty Đại lý Liên Hiệp vận chuyển thuộc Bộ giao thông vận tải vào năm 1993 - Công ty cơ điện lạnh thuộc UBND thành phố Hồ Chí Minh (1993)- Xí nghiệp giày Hiệp An thuộc Bộ công nghiệp (1994) - Xí nghiệp chế biến hàng xuất khẩu thuộc UBND Tỉnh Long An (1995) - Xí nghiệp chế biến thức ăn gia súc thuộc Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn (1995) b. Giai đoạn mở rộng thêm từ 1996 đến nay. Trên cơ sở đánh giá các ưu điểm và tồn tại trong giai đoạn triển khai thí điểm cổ phần hoá một số doanh nghiệp Nhà nước. Chính phủ đã ban hành Nghị định số 28/CP ngày 7/5/96 về chuyển một số doanh nghiệp Nhà nước thành công ty cổ phần. Kể từ khi Nghị định này được ban hành đến tháng 9 năm 1998 đã có 33 doanh nghiệp Nhà nước chuyển thành công ty cổ phần. Như vậy từ năm 1992 - tháng 9/1998 cả nước có 38 doanh nghiệp Nhà nước chuyển thành công ty cổ phần và hiện nay (tháng 4/1999) Nhà nước đã phê duyệt 431 doanh nghiệp Nhà nước chuyển hoá thành công ty cổ phần. c. Thực trạng của việc cổ phần hoá một số doanh nghiệp Nhà nước. Tính đến tháng 7/1992 chỉ có 2% công ty cổ phần (21 công ty). Đến cuối năm 1992 các cơ quan trọng tài kinh tế đã cấp đăng ký cho 74 công ty cổ phần, đến 31/12/1995 thì công ty cổ phần đã được phát triển mạnh mẽ.  Năm Chỉ tiêu 1991 1992 1993 1996 1997 Số công ty cổ phần 3 65 106 134 143 Số vốn đầu tư (tỷ VNĐ) 30 tỷ 566 tỷ 890 tỷ 1071 tỷ 1244 tỷ Dữ liệu lấy từ Tổng cục thống kê. * Loại hình công ty cổ phần chiếm một tỷ trọng thấp là do nguyên nhân: - Những quy định hiện hành của Nhà nước để thành lập công ty trách nhiệm hữu hạn dễ dàng hơn so với quy định thành lập công ty cổ phần. Đối với công ty trách nhiệm hữu hạn thì số lượng thành viên và số lượng vốn pháp định đều thấp hơn Công ty cổ phần. Khi thành lập Công ty TNHH thì chỉ cần ghi vốn vào trong điều lệ công ty mà không cần xác định số lượng vốn thông qua Ngân hàng hoặc công chứng, do đó ở nước ta đang có xu hướng chọn loại hình công ty TNHH hơn là thành lập công ty cổ phần. Hơn nữa những cơ sở pháp lý đầy đủ bảo đảm cho sản xuất kinh doanh của kinh tế cổ phần chưa có, thể pháp lý cho hoạt động đầu tư trong nước. Những chính sách quản lý và quy định hiện hành của Nhà nước đối với kinh tế cổ phần tuy cởi mở nhưng thiêú cụ thể rõ ràng, thậm chí mâu thuẫn với chủ trương khuyến khích. - Chưa khắc phục được sức ý trong tâm lý xã hội, thói quen góp vốn làm ăn, cũng như mua bán cổ phiếu trong các tầng lớp dân cư và chưa có quyết tâm chính trị đầy đủ của tâts cả các cấp quản lý nhằm tạo bầu không khí tâm lý thuận lợi cho sự phát triển kinh tế cổ phần. - Việc mua bán chuyển nhượng ở công ty cổ phần còn gặp nhiều khó khăn vì thực tế những vụ đổ bể như: nước hoa Thanh Hương và một số Ngân hàng cổ phần khác đã tạo ra tâm lý thiếu lòng tin, dè dặt trong việc mua cổ phiếu ở các công ty cổ phần. Hơn thế nữa, ở nước ta chưa có một thị trường chứng khoán để thực hiện mua bán, chuyển nhượng này vì chúng ta vừa chuyển sang cơ chế thị trường nên xét về mặt cơ cấu thì nó còn mang tính hoang sơ. d. Kết quả bước đầu về cổ phần hoá Trong số 38 doanh nghiệp đa cổ phần hoá có 12 doanh nghiệp đã hoạt động từ một năm trở lên theo luật công ty. Các công ty này đều hoạt động có lãi, các chỉ tiêu kỹ thuật chủ yếu đề đạt cao hơn trước. Nhìn chung: - Vốn điều lệ (kể cả vốn của Nhà nước) tăng bình quân 19,6% /năm. - Doanh thu: Tăng bình quân 46%/năm - Lợi nhuận: Tăng bình quân 44%/năm - Các khoản nộp ngân sách: tăng bình quân 82%/năm - Tỷ suất lợi nhuận năm 1997 trên vốn sở hữu (gồm vốn góp ban đầu và vón tích lũy, là 44%). - Số lao động làm việc tại công ty cổ phần tăng bình quân 30%/năm. - Thu nhập của người lao động tăng bình quân 14,3%/năm * Một điển hình về doanh nghiệp Nhà nước chuyển thành công ty cổ phần hoạt động từ 3 đến 5 năm làm ăn có hiệu quả đó là: công ty cổ phần VIFOCO (Việt Phong Company) Công ty cổ phần Việt Phong (VIFOCO) có nguồn gốc từ nhà máy thực hẩm gia súc VIFOCO của tập đoàn mại băn, hoạt động từ năm 1992 được phép của Bộ nông nghiệp và phát triển nông thôn, Bộ tài chính đồng ý cho phép chuyển xí nghiệp thức ăn chăn nuôi VIFOCO thuộc Bộ nông nghiệp và công nghiệp thực phẩm thành công ty cổ phần. từ 7/1995 - 7/1996 công ty cổ phần Việt Phong đã đạt hiệu quả kinh tế cao hơn hẳn trước khi cổ phần hoá, thể hiện quả các chỉ tiêu. + Doanh thu: 62 tr đồng tăng 122,9% + Lãi: 6,5 tỷ đồng tăng 153% + Nộp ngân sách: 3,5 tỷ đồng tăng 118% + Lao động tăng từ 84 người (trong đó có 64 người biến chế) lên 153 người (90 người biến chế) + Thu nhập bình quân đạt trên 1 triệu đồng/người/tháng 6 tháng cuối năm 1995 cổ tức chia cho cổ đông 3,3% cổ phần/tháng. Sau 6 tháng mỗi cổ phần tăng giá trị 8,57%. Kết Luận Cùng với sự phát triển không ngừng của nền kinh tế thế giới trên mọi lĩnh vực và sự mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế giữa các quốc gia ngày càng được tăng cường đã thúc đẩy hoạt động kinh doanh buôn bán giữa các nước ngày càng nhiều tạo ra sự cạnh tranh gay gắt giữa các chủ thể kinh doanh trên thị trường làm cho mô hình của công ty cần phải thay đổi sao cho đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng trên quy mô thị trường rộng lớn. Loại hình công ty phù hợp với sự phát triển lớn này là “công ty cổ phần” đã được áp dụng phổ biến rộng rãi trên toàn thế giới và đã chứng tỏ là một phương pháp tổ chức sản xuất kinh doanh để huy động khai thác sử dụng vốn đạt hiêụ quả cao nhất. Nước ta đang trong quá trình chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang nền kinh tế thị trường có sự quản lý của Nhà nước cần thiết phải thu hút vốn đầu tư của nước ngoài cho sự nghiệp phát triển kinh tế dưới nhiều lĩnh hình thức như đầu tư trực tiếp bằng việc thành lập các công ty liên doanh, công ty cổ phần, công ty 100% vốn nước ngoài... hay đầu tư gián tiếp dưới hình thức cho vay, góp vốn hoặc mua cổ phiếu, trái phiếu của một công ty nào đó đang hoạt động trên thị trường. Hình thức liên doanh góp vốn cổ phần với nước ngoài sẽ giúp cho doanh nghiệp Việt nam có đủ sức mạnh về mọi mặt, vốn tiềm lực vật chất kỹ thuật, năng lực quản lý để đáp ứng yêu cầu phát triển của nền kinh tế xã hội, đáp ứng nhu cầu ngày một đa dạng của người tiêu dùng trong sự cạnh tranh gay gắt chiếm vị thế cuả mình trên thị trường. Đối với doanh nghiệp Nhà nước xét thấy cần phải thay đổi phương thức kinh doanh cho phù hợp với kinh tế thị trường thì biện pháp cổ phần hoá doanh nghiệp là một giải pháp hữu hiệu để doanh nghiệp tự khẳng định vai trò của mình trong nền kinh tế. Do đó, Nhà nước ta nên có những chính sách ưu đãi tạo mọi điều kiện thuận lợi để doanh nghiệp Nhà nước được chuyển đổi dễ dàng. Hơn thế nữa, đối với loại hình công ty cổ phần Nhà nước nên quy định chế độ pháp lý như về số lượng thành viên, vốn pháp định... sao cho hợp lý hơn để việc thành lập CTCP không phải cân nhắc khi thành lập loại hình công ty khác, và Nhà nước cầnđảm bảo cho sản xuất kinh doanh của kinh tế thị trường chứng khoán để thực hiện hoạt động mua bán chứng khoán nhằm thu hút các doanh nghiệp tổ chức kinh doanh và nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư tham gia vào, có như vậy thì mới thúc đẩy nền kinh tế tăng trưởng và phát triển. Tài liệu tham khảo I. Các văn bản phạm pháp luật 1. Luật công ty (ngày 21/12/1990) 2. Luật phá sản doanh nghiệp (30.12.1993) 3. Luật sửa đổi một số điều của luật công ty (quốc hội thông qua ngày 22.6.1994) 4. Nghị định số 222 HĐBT ngày 23/7/1991 của Hội đồng Bộ trưởng ban hành quy định về cụ thể hoá một số điều trong luật công ty. 5. Nghị định số 361 - HĐBT ngày 1/10/ 1992 của Hội đồng Bộ trưởng bổ sung Nghị định số 222 HĐBT. 6. Nghị định số 189 Cp ngày 23/12/1994 của Chính phủ hướng dẫn thi hành luật phá sản doanh nghiệp. 7. Nghị định số 28 - CP ngày 7.5.1996 của chính phủ về chuyền một số doanh nghiệp nhà nước thành công thành công ty cổ phần. 8. Nghị định số 44/1998/NĐ - CP ngày 29/6/1998 của chính phủ về chuyên DNNN thành công cổ phần. II. Các sách tham khảo 1. Tác giả: Đoàn - Văn - Trường 2. “ Thành lập, tổ chức và điều hành hoạt độngCông ty cổ phần” 3. Tạp chí kế hoạch hoá ( UBKHNN) 1989 “ Tổ chức và quản lý trong Công tycổ phần” 4. PTS. Đoàn - Văn - Hạnh,cử nhân luật Trần - Nguyên - Cường “ Hướng dẫn thành lập - tổ chức - hoạt động cua doanh nghiệp tư nhân, Công ty TNHH và Công ty cổ phần” Nhà xuất bản lao động1995 5. PTS. Đoàn - văn - Hạnh. “ Công ty cổ phần và chuyên DNNN thành Công ty cổ phần” 6. TS: Hoàng - Đức - Tảo; PTS. Nguyên - Thiết - Sơn PTS. Ngô - Văn Bình “ Cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước kinh nghiệm thế giới” Nhà xuất bản thống kê 1993 III. Tạp chí Công ty cổ phần đối với nền kinh tế nước ta KTDB 7/ 1992 Kinh tế cổ phần và cơ chế rủi ro mạo hiểm NCLL 9/93 Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước những kinh nghiệm từ nước ngoài NCLL3/1993 Điều kiện và các bước tiến hànhcổ phần hoá DNNN TTLL 8/1993 Công ty cổ phần ở một số nước. NCKT 3/93 Cổ phần hoá doanh nghiệp Thực chất, mục tiêu vấn đề giải pháp KTVPT 6/93 Công ty hoá và cổ phần hoá DNNN PTKD 32/93 Bàn về giải pháp và cổ phần hoá DNNN TC 9/1994 Những lợi ích tực tế trong công việc cổ phần hoá các DNNN PTKT 41/94 Cổ phần hoá doanh nghiệp nhà nước - Giải pháp chiến lược để đổi mới khu vực kinh tế Nhà nước. NCKT 6/94 Tiến hành cổ phần hoá trong các xí nghiệp quốc doanh. KTPT 13/96 Mục lục A. lời nói đầu B. Phần nội dung I. Sự hình thành và phát triển của công ty cổ phần 1. Khái niệm chung về công ty cổ phần 2. Lý do hình thành công ty cổ phần trong nền kinh tế 3. Quá trình phát triển II. Thành lập mới một công ty cổ phần 1. Trước khi thànhlập 2. Những thủ tục chính khi thành lập và đăng ký kinh doanh đối với công ty cổ phần theo luật công ty của Việt Nam III. Cổ đông, chủ nợ và cổ phiếu, trái phiếu của công ty 1. Cổ đông 2. Cổ phần và cổ phiếu 3. Trái phiếu 4. Quyền lợi của chủ nợ đối với công ty 5. Bản chất pháp lý của trái phiếu và cổ phiếu IV. Tổ chức, điều hành và hoạt động của công ty cổ phần 1. Mô hình tổ chức của công ty cổ phần 2. Đại hội đồng cổ đông 3. Cơ quan quản lý 4. Cơ quan kiểm soát 5. Hoạt động của công ty cổ phần V. Sự giải thể và phá sản của công ty cổ phần 1. Sự giải thể của công ty cổ phần 2. Sự phá sản của công ty cổ phần VI. Vấn đề cổ phần hoá các doanh nghiệp Nhà nước ở nước ta 1. Mục tiêu của việc cổ phần hoà các doanh nghiệp 2. Những điều kiện cần thiết để cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước 3. Kinh nghiệm về hình thức và bước đi cổ phần hoá doanh nghiệp Nhà nước trên thế giới 4. Kinh nghiệm cổ phần hoá ở một số nước trên thế giới 5. Quá trình triển khai cổ phần hoá c. Kết luận d. tài liệu tham khảo