Đề tài Điều kiện và khả năng huy động vốn trên thị trường chứng khoán, thực tiễn ở Việt Nam

cæ phiÕu ra c«ng chóng. - Cam kÕt b¶o l·nh ph¸t hµnh (nÕu cã) 2. Hå s¬ ®¨ng ký chµo b¸n tr¸i phiÕu ra c«ng chóng bao gåm: - GiÊy ®¨ng ký chµo b¸n tr¸i phiÕu ra c«ng chóng - B¶n c¸o b¹ch - §iÒu lÖ cña tæ chøc ph¸t hµnh - QuyÕt ®Þnh cña Héi ®ång qu¶n trÞ hoÆc héi ®ång thµnh viªn hoÆc Chñ së h÷u c«ng ty th«ng qua ph­¬ng ¸n ph¸t hµnh, ph­¬ng ¸n sö dông vµ tr¶ nî vèn thu ®­îc tõ ®ît chµo b¸n tr¸i phiÕu ra c«ng chóng. - Cam kÕt thùc hiÖn nghÜa vô cña tæ chøc ph¸t hµnh ®èi víi nhµ ®Çu t­ vÒ ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh, thanh to¸n, b¶o ®¶m quyÒn vµ lîi Ých hîp ph¸p cña nhµ ®Çu t­ vµ c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c - Cam kÕt b¶o l·nh ph¸t hµnh (nÕu cã) 3. Hå s¬ ®¨ng ký chµo b¸n chøng chØ quü ra c«ng chóng - GiÊy ®¨ng ký chµo b¸n chøng chØ quü ra c«ng chóng - B¶n c¸o b¹ch - Dù th¶o ®iÒu lÖ quü ®Çu t­ chøng kho¸n - Hîp ®ång gi¸m s¸t gi÷a ng©n hµng gi¸m s¸t vµ c«ng ty qu¶n lý ®Çu t­ chøng kho¸n - Cam kÕt b¶o l·nh ph¸t hµnh (nÕu cã) * Thñ tôc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng: Gåm 3 b­íc c¬ b¶n: - ChuÈn bÞ ph¸t hµnh: + Tæ chøc häp ®¹i héi ®ång cæ ®«ng: Thèng nhÊt vÒ chñ tr­¬ng ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng + Lùa chän tæ chøc b¶o l·nh, tæ chøc kiÓm to¸n + §Þnh gi¸ chøng kho¸n + X©y dùng hå s¬ ®¨ng ký ph¸t hµnh: Hå s¬ gåm nhiÒu tµi liÖu kh¸c nhau (GiÊy ®¨ng ký chµo b¸n chøng kho¸n ra c«ng chóng, b¶n c¸o b¹ch (dù th¶o): c«ng khai nh÷ng th«ng tin chÝnh x¸c, trung thùc, kh¸ch quan liªn quan ®Õn chøng kho¸n chµo b¸n ®· ph¸t hµnh) - §¨ng ký chøng kho¸n: Hå s¬ ®¨ng ký bao gåm: + GiÊy ®¨ng ký chµo b¸n cæ phiÕu ra c«ng chóng + §iÒu lÖ c«ng ty + NghÞ quyÕt cña ®¹i héi cæ ®«ng th«ng qua viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu ra c«ng chóng + B¶n c¸o b¹ch + Cam kÕt b¶o l·nh ph¸t hµnh (NÕu cã) - Ph©n phèi chøng kho¸n: + Sau khi cã giÊy phÐp ph¸t hµnh, ph¶i c«ng bè trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng vÒ ®ît ph¸t hµnh + C«ng bè c«ng khai b¶n c¸o b¹ch vµ thùc hiÖn ph©n phèi chøng kho¸n + B¸o c¸o Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc + Lµm thñ tôc niªm yÕt chøng kho¸n (nÕu ®­îc yªu cÇu) * Quy tr×nh ph¸t hµnh chøng kho¸n lÇn ®Çu ra c«ng chóng: Th«ng th­êng gåm nh÷ng b­íc sau: - Tæ chøc ®¹i héi cæ ®«ng ®Ó xin ý kiÕn chÊp thuËn cña ®¹i héi cæ ®«ng vÒ viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, ®ång thêi thèng nhÊt môc ®Ých huy ®éng vèn; sè l­îng vèn cÇn huy ®éng; chñng lo¹i vµ sè l­îng chøng kho¸n dù ®Þnh ph¸t hµnh; c¬ cÊu vèn ph¸t hµnh dù tÝnh ph©n phèi cho c¸c ®èi t­îng: Héi ®ång qu¶n trÞ, cæ ®«ng hiÖn t¹i, ng­êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, ng­êi bªn ngoµi doanh nghiÖp, ng­êi n­íc ngoµi… - Héi ®ång qu¶n trÞ ra quyÕt ®Þnh thµnh lËp ban chuÈn bÞ cho viÖc xin phÐp ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng. Chøc n¨ng chñ yÕu cña ban chuÈn bÞ lµ chuÈn bÞ c¸c hå s¬ xin phÐp ph¸t hµnh ®Ó nép lªn c¬ quan qu¶n lý nhµ n­íc vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n; lùa chän tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh (nÕu cÇn), c«ng ty kiÓm to¸n vµ tæ chøc t­ vÊn vµ cïng víi c¸c tæ chøc nµy x©y dùng ph­¬ng ¸n ph¸t hµnh vµ dù th¶o b¶n c¸o b¹ch ®Ó cung cÊp cho c¸c nhµ ®Çu t­. - Ban chuÈn bÞ lùa chän ng­êi ®øng ®Çu tæ hîp b¶o l·nh ph¸t hµnh. Trong phÇn lín c¸c tr­êng hîp ph¸t hµnh chøng kho¸n lÇn ®Çu ra c«ng chóng, ®Ó ®¶m b¶o sù thµnh c«ng cña ®ît ph¸t hµnh th× tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i chän ra ®­îc mét tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh. Tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh víi uy tÝn vµ m¹ng l­íi réng lín cña m×nh sÏ gióp cho viÖc ph©n phèi chøng kho¸n cña tæ chøc ph¸t hµnh diÔn ra mét c¸ch su«n sÎ. ChÝnh v× vËy, khi tiÕn hµnh ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng th× viÖc lùa chän tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh cã ý nghÜa rÊt quan träng, vµ mang tÝnh quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i cña ®ît ph¸t hµnh. - Ng­êi ®øng ®Çu tæ hîp b¶o l·nh ph¸t hµnh lùa chän c¸c thµnh viªn kh¸c cña tæ hîp. Trong tr­êng hîp khèi l­îng chøng kho¸n ph¸t hµnh lµ qu¸ lín, v­ît qu¸ kh¶ n¨ng cña mét tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh th× tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh chÝnh (tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh ®· ®­îc lùa chän) sÏ ®øng ra lùa chän c¸c thµnh viªn kh¸c ®Ó cïng víi m×nh tiÕn hµnh b¶o l·nh cho toµn bé ®ît ph¸t hµnh. - Ban chuÈn bÞ cïng víi tæ hîp b¶o l·nh ph¸t hµnh, c«ng ty kiÓm to¸n vµ tæ chøc t­ vÊn tiÕn hµnh ®Þnh gi¸ chøng kho¸n ph¸t hµnh. §Þnh gi¸ chøng kho¸n lµ kh©u khã kh¨n nhÊt vµ phøc t¹p nhÊt khi tiÕn hµnh ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng. NÕu ®Þnh gi¸ chøng kho¸n qu¸ cao th× sÏ khã kh¨n trong viÖc b¸n chøng kho¸n, cßn nÕu ®Þnh gi¸ chøng kho¸n qu¸ thÊp th× sÏ lµm thiÖt h¹i cho tæ chøc ph¸t hµnh. V× thÕ, viÖc ®Þnh gi¸ chøng kho¸n mét c¸ch hîp lý sao cho ng­êi mua vµ ng­êi b¸n ®Òu chÊp nhËn ®­îc lµ hÕt søc quan träng vµ cÇn ph¶i ®­îc phèi hîp cña tæ chøc b¶o l·nh, c«ng ty kiÓm to¸n vµ tæ chøc t­ vÊn cña c«ng ty. - ChÝnh thøc thµnh lËp tæ hîp b¶o l·nh ph¸t hµnh vµ ký hîp ®ång b¶o l·nh ph¸t hµnh víi tæ chøc ph¸t hµnh. - C«ng ty kiÓm to¸n x¸c nhËn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh trong hå s¬ xin phÐp ph¸t hµnh. - Tæ chøc ph¸t hµnh nép hå s¬ lªn Uû ban chøng kho¸n. Th«ng th­êng tæ chøc ph¸t hµnh sÏ ®­îc tr¶ lêi vÒ viÖc cÊp hay tõ chèi cÊp giÊy phÐp trong mét thêi h¹n nhÊt ®Þnh kÓ tõ ngµy nép hå s¬ xin phÐp ph¸t hµnh ®Çy ®ñ vµ hîp lÖ. Trong thêi gian chê Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc xem xÐt hå s¬, tæ chøc ph¸t hµnh cã thÓ sö dông néi dung trong b¶n c¸o b¹ch s¬ bé ®Ó th¨m dß thÞ tr­êng. - Sau khi ®­îc cÊp phÐp ph¸t hµnh, tæ chøc ph¸t hµnh ph¶i ra th«ng b¸o ph¸t hµnh trªn c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng, ®ång thêi c«ng bè ra c«ng chóng b¶n c¸o b¹ch chÝnh thøc vµ viÖc thùc hiÖn viÖc ph©n phèi chøng kho¸n trong mét thêi gian nhÊt ®Þnh kÓ tõ khi ®­îc cÊp giÊy phÐp. Thêi h¹n ph©n phèi ®­îc quy ®Þnh kh¸c nhau ®èi víi mçi n­íc. ë ViÖt Nam, theo quy ®Þnh t¹i NghÞ ®Þnh 48/ChÝnh phñ vÒ chøng kho¸n vµ thÞ tr­êng chøng kho¸n th× thêi h¹n nµy lµ 90 ngµy, trong tr­êng hîp xÐt thÊy hîp lý vµ cÇn thiÕt, Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc cã thÓ gia h¹n thªm. - TiÕn hµnh ®¨ng ký, l­u gi÷, chuyÓn giao vµ thanh to¸n chøng kho¸n sau khi kÕt thóc ®ît ph©n phèi chøng kho¸n. - Sau khi hoµn thµnh viÖc ph©n phèi chøng kho¸n, tæ chøc ph¸t hµnh cïng víi tæ chøc b¶o l·nh ph¸t hµnh ph¶i b¸o c¸o kÕt qu¶ ®ît ph¸t hµnh cho ñy ban chøng kho¸n vµ tiÕn hµnh ®¨ng ký vèn víi c¬ quan cã thÈm quyÒn. - Tr­êng hîp tæ chøc ph¸t hµnh cã ®ñ ®iÒu kiÖn niªm yÕt th× cã thÓ lµm ®¬n xin niªm yÕt göi lªn Uû ban chøng kho¸n vµ Së giao dÞch chøng kho¸n n¬i c«ng ty niªm yÕt. Ngoµi ra, ®Ó cã thÓ huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, doanh nghiÖp cÇn ph¶i t¹o dùng ®­îc uy tÝn, danh tiÕng trªn thÞ tr­êng, t¹o ®­îc h×nh ¶nh ®Ñp trong m¾t c«ng chóng. §Ó ®¹t ®­îc ®iÒu ®ã, doanh nghiÖp cÇn tu©n thñ nguyªn t¾c c«ng bè th«ng tin: ®¶m b¶o cung cÊp ®Çy ®ñ, kÞp thêi, chÝnh x¸c c¸c th«ng tin cÇn thiÕt cho ng­êi mua chøng kho¸n. B¶n th©n doanh nghiÖp lu«n ph¶i t¨ng c­êng hiÖu qu¶ cña chÝnh m×nh, ph¶i t¨ng c­êng viÖc qu¶n trÞ c«ng ty mét c¸ch minh b¹ch vµ ph¶i b¶o ®¶m yªu cÇu niªm yÕt cña thÞ tr­êng vèn trong n­íc vµ quèc tÕ. VÒ thÞ tr­êng: Doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n th«ng qua thÞ tr­êng s¬ cÊp. Tuy nhiªn, nÕu kh«ng cã thÞ tr­êng thø cÊp (thÞ tr­êng thø cÊp lµ n¬i trao ®æi, mua b¸n c¸c chøng kho¸n ®· ®­îc ph¸t hµnh. Nhµ ®Çu t­ mua ®i b¸n l¹i chøng kho¸n nh»m mét trong c¸c môc ®Ých: cÊt gi÷ tµi s¶n tµi chÝnh, nh©n mét kho¶n thu nhËp cè ®Þnh hµng n¨m, h­ëng chªnh lÖch gi¸) th× kh«ng cã thÞ tr­êng s¬ cÊp: nÕu chøng kho¸n ph¸t hµnh ra mµ kh«ng l­u chuyÓn ®­îc trªn thÞ tr­êng thø cÊp th× nhµ ®Çu t­ còng kh«ng quan t©m ®Õn viÖc mua, n¾m gi÷ chøng kho¸n ph¸t hµnh (nhÊt lµ cæ phiÕu, mét lo¹i chøng kho¸n v« thêi h¹n). Cæ phiÕu cña mét tæ chøc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n khi ®­îc mua b¸n nhiÒu lµ ph¶n ¸nh lßng tin cña ng­êi ®Çu t­ vµo tæ chøc ®ã; do ®ã khi tæ chøc niªm yÕt muèn t¨ng vèn, hä cã thÓ tiÕp tôc ph¸t hµnh cæ phiÕu hoÆc tr¸i phiÕu ®ît míi. V× vËy, th«ng th­êng, khi thÞ tr­êng ®ang lªn (chØ sè gi¸ cæ phiÕu ®ang ë xu h­íng t¨ng), th× c¸c c«ng ty dÔ dµng ph¸t hµnh víi khèi l­îng lín. Khi thÞ tr­êng ®ang xuèng, th× c¸c c«ng ty rÊt khã ph¸t hµnh chøng kho¸n. Ng­îc l¹i, nÕu tæ chøc ph¸t hµnh c¸c cæ phiÕu cã chÊt l­îng cao ë thÞ tr­êng s¬ cÊp th× viÖc mua b¸n trªn thÞ tr­êng thø cÊp míi s«i ®éng, nÕu ph¸t hµnh cæ phiÕu kh«ng cã chÊt l­îng th× cæ phiÕu ®ã kh«ng giao dÞch ®­îc trªn thÞ tr­êng thø cÊp. NÒn kinh tÕ còng cã ¶nh h­ëng lín ®Õn viÖc huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ bao cÊp, c¸c doanh nghiÖp ch­a cã søc Ðp ®Ó ph¸t hµnh chøng kho¸n ra thÞ tr­êng thu hót vèn. Nh­ng ®Õn nay, trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, søc Ðp ®èi víi c¸c doanh nghiÖp lµ rÊt lín, nhu cÇu vèn ®Ó më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ngµy cµng t¨ng. Huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ trë thµnh kªnh h÷u hiÖu gióp doanh nghiÖp cã thÓ gi¶i quyÕt ®­îc nhu cÇu vèn cña m×nh. Trong thêi gian qua, ViÖt Nam ®· cã nh÷ng ®æi míi nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ ®a d¹ng víi sù nç lùc cña c¸c thµnh phÇn kinh tÕ, m«i tr­êng kinh doanh ngµy cµng b×nh ®¼ng, th«ng tho¸ng, thu hót m¹nh vèn ®Çu t­ trong vµ ngoµi n­íc ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ. §©y lµ ®iÒu kiÖn tèt ®Ó c¸c doanh nghiÖp cã thÓ huy ®éng vèn trªn TTCK. §Æc biÖt, viÖc ViÖt Nam gia nhËp WTO khiÕn c¸c doanh nghiÖp cã ®iÒu kiÖn h¬n, chó träng h¬n ®Õn viÖc huy ®éng vèn ë thÞ tr­êng quèc tÕ nh»m ®Çu t­, ®æi míi trang thiÕt bÞ s¶n xuÊt. Nh­ vËy, ®èi víi ViÖt Nam, míi cã mét sè doanh nghiÖp cã thÓ ®¸p øng ®­îc nh÷ng yªu cÇu trªn ®Ó cã thÓ huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. RÊt nhiÒu c¸c c«ng ty ch­a cã ®ñ ®iÒu kiÖn ph¸p lý vµ t¹o ®­îc lßng tin trong c«ng chóng ®Ó cã thÓ huy ®éng vèn b»ng kªnh nµy. II. Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn qua thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng, do nhu cÇu vÒ vèn ngµy cµng t¨ng nªn ngoµi c¸c kªnh huy ®éng vèn tr­íc ®©y nh­ vèn chñ së h÷u, tÝn dông ng©n hµng…, c¸c doanh nghiÖp ngµy cµng cã nhu cÇu huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n. §©y lµ kªnh huy ®éng míi gióp doanh nghiÖp cã vèn lín ®Ó thµnh lËp míi hoÆc më réng ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña m×nh. X©y dùng vµ ph¸t triÓn TTCK nh»m x¸c lËp mét kªnh huy ®éng vèn míi cho ®Çu t­ ph¸t triÓn còng lµ môc tiªu ®­îc ChÝnh phñ ViÖt Nam ®Þnh h­íng tõ nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90. Qua mét thêi gian nghiªn cøu, x©y dùng ®Ò ¸n vµ chuÈn bÞ, ngµy 20/7/2000 Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· chÝnh thøc khai tr­¬ng. TTCK ViÖt Nam ®· chÝnh thøc ho¹t ®éng. Nh­ phÇn “Tæng quan vÒ thÞ tr­êng chøng kho¸n” ®· tr×nh bµy ë trªn, TTCK bao gåm thÞ tr­êng s¬ cÊp vµ thÞ tr­êng thø cÊp. ThÞ tr­êng s¬ cÊp ®¶m b¶o nguån vèn ®­îc huy ®éng th«ng qua ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng. ThÞ tr­êng s¬ cÊp thùc sù lµ mét kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho nÒn kinh tÕ. ThÞ tr­êng thø cÊp lµ n¬i thu hót c¸c nhµ ®Çu t­ mua ®i b¸n l¹i chøng kho¸n, tõ ®ã n©ng cao tÝnh thanh kho¶n cho c¸c lo¹i chøng kho¸n ®­îc giao dÞch. Hai lo¹i thÞ tr­êng nµy cã mèi quan hÖ rÊt chÆt chÏ víi nhau. VËy, qua nh÷ng n¨m qua, TTCK ViÖt Nam ®· cã vai trß nh­ thÕ nµo trong viÖc huy ®éng vèn cho nÒn kinh tÕ, ®Æc biÖt lµ cho c¸c doanh nghiÖp? Vµ c¸c doanh nghiÖp ®· huy ®éng ®­îc vèn trªn TTCK ViÖt Nam ®Õn møc ®é nµo? 1. Nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®­îc Sau 6 n¨m ho¹t ®éng, TTCK ViÖt Nam b­íc ®Çu ®· h×nh thµnh mét kªnh huy ®éng vµ ph©n bæ c¸c nguån vèn trung vµ dµi h¹n quan träng cho nÒn kinh tÕ vµ c¸c doanh nghiÖp. ViÖc huy ®éng vèn trªn TTCK cho c¸c doanh nghiÖp ®· cã nh÷ng thµnh c«ng ®¸ng kÓ. - VÒ tæ chøc vµ ph¸t triÓn thÞ tr­êng: TTCK cã tæ chøc ph¸t triÓn nhanh vÒ quy m«, thÓ hiÖn: + Trong n¨m 2002, sè vèn huy ®éng ®­îc qua TTCK lµ 0,035 ngh×n tû ®ång. + §Õn ngµy 30/6/2003 cã 5 C«ng ty niªm yÕt ph¸t hµnh thªm cæ phiÕu míi ®Ó më réng s¶n xuÊt kinh doanh, t¨ng vèn ®iÒu lÖ víi tæng vèn t¨ng thªm 155,4 tû ®ång. + TÝnh ®Õn th¸ng 11/2005: cã 21 lo¹i cæ phiÕu ®­îc niªm yÕt víi tæng sè vèn lªn 1086 tû ®ång, hai lo¹i tr¸i phiÕu C«ng ty (®Òu lµ cña Ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam) víi sè vèn 157 tû ®ång vµ 50 lo¹i tr¸i phiÕu ChÝnh phñ víi 5.400 tû ®ång, ®· cã tæng céng 73 lo¹i chøng kho¸n víi tæng møc vèn ho¸ kho¶ng 6.600 tû ®ång, gÇn 1,6% GDP. TÝnh ®Õn ngµy 30/6/2005 ®· cã 570 phiªn giao dÞch ®­îc tæ chøc víi tæng gi¸ trÞ giao dÞch ®¹t gÇn 3.700 tû ®ång, trong ®ã giao dÞch cæ phiÕu chiÕm kho¶ng 88% vµ giao dÞch tr¸i phiÕu gÇn 12%. Cã 12 C«ng ty chøng kho¸n víi tæng vèn ®iÒu lÖ lµ 465 tû ®ång, thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c nghiÖp vô chøng kho¸n. Cã 28 c«ng ty vµ chøng chØ quü ®­îc niªm yÕt vµ giao dÞch trªn sµn chøng kho¸n. Cã 7 tæ chøc kiÓm to¸n ®éc lËp ®­îc Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc chÊp thuËn, trong ®ã cã 01 ®¬n vÞ n­íc ngoµi. Cã 5 ng©n hµng l­u ký, 3 trong n­íc vµ 2 n­íc ngoµi, vµ cã 01 ng©n hµng chØ ®Þnh thanh to¸n lµ Ng©n hµng §Çu t­ vµ ph¸t triÓn ViÖt Nam. H¬n 14.000 tµi kho¶n giao dÞch ®­îc më t¹i c¸c C«ng ty chøng kho¸n, trong ®ã cã h¬n 90 nhµ ®Çu t­ tæ chøc, chiÕm 0,6%, vµ 35 nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña thÞ tr­êng chøng kho¸n, khung ph¸p lý cho ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng nµy ®· h×nh thµnh t­¬ng ®èi ®Çy ®ñ. Cuèi n¨m 2005 ®· cã h¬n 20.000 tµi kho¶n giao dÞch chøng kho¸n t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n. + TÝnh ®Õn hÕt n¨m 2006 sÏ cã kho¶ng 170 cæ phiÕu vµ chøng chØ quü cña c¸c c«ng ty vµ quü ®Çu t­ ®­îc niªm yÕt vµ ®¨ng ký giao dÞch trªn hai trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ë TPHCM vµ Hµ Néi víi tæng gi¸ trÞ vèn ho¸ 10 tû USD b»ng 17% GDP n¨m 2006 céng kho¶ng 5 tû USD gi¸ trÞ tr¸i phiÕu, con sè nµy sÏ b¼ng 25% GDP, 35% tæng d­ nî cho vay cña c¸c ng©n hµng vµ chiÕm 1/5 tæng tµi s¶n tµi chÝnh cña c¶ n­íc. Tæng møc vèn huy ®éng qua cæ phiÕu, tr¸i phiÕu, chøng chØ quü, ®Êu gi¸ cæ phÇn hãa trªn 2 thÞ tr­êng giao dÞch chøng kho¸n lµ kho¶ng 27,9 ngh×n tû ®ång n¨m 2006 t¨ng 3,93 lÇn so víi n¨m 2005. Ng©n hµng thÕ giíi chØ ra r»ng møc vèn hãa cña TTCK ViÖt Nam t¨ng m¹nh tõ d­íi 0,5 tû USD vµo th¸ng 12 n¨m 2005 lªn 13,8 tû USD (22,7% GDP) vµo th¸ng 12-2006, vµ tíi møc hiÖn nay lµ 24,4 tû USD. Sè l­îng doanh nghiÖp niªm yÕt t¨ng tõ 40 lªn ®Õn gÇn 200. TÝnh ®Õn th¸ng 3/2007 sè vèn huy ®éng ®­îc lµ trªn 7 ngh×n tû ®ång víi 193 c«ng ty niªm yÕt. Cho ®Õn nay, trªn c¶ 2 Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n cña ViÖt Nam lµ Hµ Néi vµ Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®· cã gÇn 200 lo¹i cæ phiÕu ®­îc niªm yÕt giao dÞch, víi tæng møc vèn hãa toµn thÞ tr­êng lªn tíi 14 tû USD. Tû lÖ n¾m gi÷ cæ phiÕu cña c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi ®· ®­îc n©ng lªn 49%, c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam ®ang ph¸t triÓn m¹nh vµ ®a d¹ng. §· cã 55 c«ng ty chøng kho¸n vµ 18 c«ng ty qu¶n lý quü ®­îc cÊp phÐp vµ ®ang qu¶n lý tµi s¶n ñy th¸c, ®Çu t­ kho¶ng 4 tû USD. - HÖ thèng tæ chøc trung gian ®· h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn, cho ®Õn nay ®· cã 55 c«ng ty chøng kho¸n, 18 c«ng ty qu¶n lý quü, 6 ng©n hµng ho¹t ®éng l­u ký chøng kho¸n. - TÝnh c«ng khai, minh b¹ch cña tæ chøc niªm yÕt ®­îc t¨ng c­êng, ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña tæ chøc niªm yÕt cã b­íc ph¸t triÓn kh¸ c¶ vÒ quy m«, doanh sè lîi nhuËn. - Khung ph¸p lý, chÝnh s¸ch cho ho¹t ®éng vµ ph¸t triÓn TTCK tõng b­íc ®­îc hoµn thiÖn. ViÖc ra ®êi cña NghÞ ®Þnh 52/2006/N§ - CP vÒ Ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp lµ mét b­íc kiÖn toµn vÒ hÖ thèng chÝnh s¸ch qu¶n lý cña Nhµ n­íc, ®¶m b¶o cho hÖ thèng chÝnh s¸ch toµn diÖn h¬n, ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp ®­îc thùc hiÖn c«ng khai, minh b¹ch h¬n. Xu h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng chøng kho¸n ë ViÖt Nam Giíi ®Çu t­ n­íc ngoµi ®ang ngµy cµng quan t©m ®Õn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam. Ng©n hµng ®Çu t­ thÕ giíi Merrill Lynch ®· ®¸nh gi¸ c¬ héi ®Çu t­ vµo chøng kho¸n ViÖt Nam rÊt cao. Theo Merril Lynch, c¸c nhµ ®Çu t­ nªn dµnh 3% danh môc ®Çu t­ vµo Ch©u ¸ cho chøng kho¸n ViÖt Nam. Víi ®¸nh gi¸ tÝch cùc nµy, cã thÓ kú väng mét lµn sãng ®Çu t­ gi¸n tiÕp tõ Mü vµ Ch©u ©u vµo TTCK ViÖt Nam trong n¨m nay. NhiÒu sµn giao dÞch n­íc ngoµi vµ ®¹i diÖn cña c¸c quü ®Çu t­ tÇm cì nh­ Morgan Stanley, Goldman Sachs, JP Morgan Chase ®· nhiÒu lÇn tíi ViÖt Nam ®Ó thu thËp th«ng tin vµ kh¶o s¸t thÞ tr­êng. Lßng tin vµo TTCK ViÖt Nam ngµy cµng t¨ng. Bé Tµi chÝnh ®· ban hµnh KÕ ho¹ch ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam giai ®o¹n 2006-2010. Theo ®ã, phÊn ®Êu ®Õn n¨m 2010 tæng gi¸ trÞ vèn hãa trªn thÞ tr­êng cã tæ chøc ®¹t 10-15% GDP (bao gåm c¶ tr¸i phiÕu, cæ phiÕu, chøng chØ quü). §Ó ®¹t môc tiªu trªn, ViÖt Nam sÏ ®Èy m¹nh viÖc g¾n kÕt cæ phÇn hãa cña doanh nghiÖp Nhµ n­íc víi viÖc niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n, chuyÓn ®æi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh c«ng ty cæ phÇn vµ niªm yÕt. Bé Tµi chÝnh còng khuyÕn khÝch c¸c tæ chøc ®Çu t­ chøng kho¸n chuyªn nghiÖp thµnh lËp c¸c c«ng ty qu¶n lý quü vµ ®Çu t­ chøng kho¸n, ®¹t tû träng ®Çu t­ vµo TTCK cña tæ chøc ®Çu t­ chøng kho¸n chuyªn nghiÖp lµ 20-25% tæng gi¸ trÞ TTCK niªm yÕt vµo n¨m 2010. Còng theo b¶n kÕ ho¹ch nµy, ViÖt Nam sÏ phÊn ®Êu ®Ó cã doanh nghiÖp tham gia danh s¸ch 100 c«ng ty niªm yÕt hµng ®Çu cña c¸c n­íc ASEAN. C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam còng cã thªm mét c¬ héi huy ®éng vèn t¹i thÞ tr­êng n­íc ngoµi khi mµ míi ®©y, Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n Hµ Néi (Hastc) ®· ký kÕt biªn b¶n ghi nhí vÒ viÖc x©y dùng c¬ chÕ hîp t¸c gi÷a hai bªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña TTCK Malaysia vµ ViÖt Nam. Thªm vµo ®ã, ViÖt Nam ®· gia nhËp WTO. Trong xu thÕ héi nhËp th× c¸c sµn giao dÞch sÏ ph¶i cã nh÷ng b­íc c¶i tiÕn, n©ng cÊp hÖ thèng, qu¶n lý ®Ó khuyÕn khÝch c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt. CÇn kh¼ng ®Þnh, ViÖt Nam cã kh«ng Ýt c¬ héi ®èi víi TTCK trong tiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ. Héi nhËp quèc tÕ gióp chóng ta trong viÖc thiÕt lËp vµ qu¶n trÞ vËn hµnh TTCK; tiÕp nhËn nh÷ng ch­¬ng tr×nh hîp t¸c kinh tÕ – kü thuËt nh»m n©ng cao n¨ng lùc qu¶n lý vµ ph¸t triÓn c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh trung gian ®Ó båi d­ìng nguån nh©n lùc vµ tiÕp cËn c«ng nghÖ míi trong qu¸ tr×nh x©y dùng vµ tæ chøc ®Ó TTCK ho¹t ®éng hiÖu qu¶ h¬n. TiÕn tr×nh héi nhËp quèc tÕ còng sÏ buéc c¸c tæ chøc kinh doanh chøng kho¸n vµ c¸c ®Þnh chÕ tµi chÝnh kh¸c tham gia thÞ tr­êng ph¶i chuyªn m«n ho¸ s©u h¬n c¸c nghiÖp vô liªn quan ®Õn s¶n phÈm vµ dÞch vô chøng kho¸n. ViÖc më cöa TTCK ViÖt Nam víi sù tham gia cña n­íc ngoµi sÏ mang l¹i sù c¹nh tranh gi÷a c¸c tæ chøc kinh doanh trong n­íc víi n­íc ngoµi, lµm gia t¨ng tÝnh s¸ng t¹o trong viÖc x©y dùng c¸c s¶n phÈm ®Çu t­ hiÖn cã. §iÒu nµy t¹o sù hÊp dÉn ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­ nhá lÎ tham gia TTCK tÝch cùc h¬n, gãp phÇn huy ®éng nguån vèn nhµ rçi trong d©n chóng; gióp c¸c nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch vÒ TTCK cã kh¶ n¨ng trao ®æi, hîp t¸c còng nh­ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ph¸t triÓn thÞ tr­êng theo nh÷ng chuÈn mùc quèc tÕ vµ th«ng lÖ tèt nhÊt, ®ång thêi ®Ò ra nh÷ng biÖn ph¸p phßng tr¸nh rñi ro cã hiÖu qu¶. Tuy nhiªn, TTCK ViÖt Nam víi sù non trÎ còng tiÒm Èn nh÷ng nguy c¬ mang tÝnh chÊt tiÒm tµng. Mét trong nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m khi tham gia héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®ã lµ mÊt “chñ quyÒn”. Trong nhiÒu tr­êng hîp, c¸c n­íc m¹nh ®· ¸p ®Æt nh÷ng nguyªn t¾c cña m×nh ®èi víi c¸c n­íc yÕu h¬n. NhiÒu khi, do bÞ rµng buéc bëi c¸c ®iÒu kiÖn mµ c¸c chÕ thÓ tµi chÝnh quèc tÕ quy ®Þnh vµ do søc Ðp cña c¸c n­íc tiªn tiÕn mµ c¸c n­íc yÕu, nghÌo ph¶i thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng kinh tÕ bÊt lîi. Mét nguy c¬ kh¸c, ®ã lµ t×nh tr¹ng biÕn d¹ng thÞ tr­êng. Khi héi nhËp quèc tÕ, c¸c n­íc lín th­êng ¸p ®Æt nh÷ng nguyªn t¾c cña hä vµo c¸c n­íc nhá, lµm cho nh÷ng n­íc nµy ph¶i thay ®æi nh÷ng nguyªn t¾c, chuÈn mùc ban ®Çu cña hä vµ thÞ tr­êng cña nh÷ng n­íc nµy. ThÞ tr­êng cña nh÷ng n­íc nhá dÔ dµng trë thµnh “s©n sau” cña mét n­íc m¹nh do nh÷ng quy luËt nghiÖt ng· cña c¹nh tranh trong qu¸ tr×nh héi nhËp. §· cã nhiÒu nhËn ®Þnh cho r»ng, sù héi nhËp kinh tÕ ®· ph©n chia c¸c n­íc ®ang ph¸t triÓn vµ c¸c nÒn kinh tÕ chuyÓn ®æi thµnh nh÷ng n­íc tËn dông ®­îc nh÷ng lîi Ých tõ c¸c c¬ héi toµn cÇu vµ c¸c n­íc kh«ng ®­îc h­ëng lîi Ých g× tõ tiÕn tr×nh ®ã, ®ång thêi sù biÕn d¹ng thÞ tr­êng lµ hËu qu¶ tÊt yÕu mµ c¸c n­íc nµy ph¶i g¸nh chÞu. Khi tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp, thÞ tr­êng chøng kho¸n còng cã nguy c¬ ®èi ®Çu víi sù biÕn d¹ng nµy nÕu kh«ng cã ®­îc nh÷ng biÖn ph¸p phßng ngõa vµ ®iÒu chØnh hîp lý. BiÕn ®éng cña TTCK còng cã thÓ t¹o ra kh¶ n¨ng lan táa lín lµm ¶nh h­ëng ®Õn thÞ tr­êng tµi chÝnh, tiÒn tÖ cña c¸c n­íc. Nh÷ng biÕn ®éng l©y lan tõ thÞ tr­êng tiÒn tÖ sang TTCK, tõ quèc gia nµy sang quèc gia kh¸c. Sù thua lç cña c¸c c«ng ty dÉn ®Õn hiÖn t­îng gi¶m gi¸ cæ phiÕu vµ ngay lËp tøc trë thµnh trµo l­u rót vèn å ¹t ra khái TTCK cña mét n­íc, råi c¶ mét khu vùc – sù ®æ vì cña TTCK. Râ rµng ®©y lµ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn hÖ thèng kinh tÕ toµn cÇu vµ sù héi nhËp cña c¸c TTCK. TTCK ®ãng vai trß quan träng trong viÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ ph¸t triÓn, v× vËy, khi tham gia héi nhËp, chóng ta cÇn hÕt søc thËn träng ®Ó tr¸nh nh÷ng rñi ro l©y lan biÕn ®éng tµi chÝnh cho thÞ tr­êng chøng kho¸n vµ cho toµn bé nÒn kinh tÕ. 2. Nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc huy ®éng vèn trªn TTCK vµ c¸c nguyªn nh©n Nh÷ng h¹n chÕ: KÓ tõ n¨m 2000, TTCK ViÖt Nam b¾t ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng, b­íc ®Çu ®· h×nh thµnh mét kªnh huy ®éng nguån vèn trung vµ dµi h¹n quan träng cho nÒn kinh tÕ. Tuy nhiªn, so víi TTCK quèc tÕ th× TTCK ViÖt Nam vÉn ®ang ë giai ®o¹n ®Çu cña sù ph¸t triÓn vµ ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n, th¸ch thøc, nhÊt lµ tr­íc yªu cÇu cña toµn cÇu hãa ®ang diÔn ra m¹nh mÏ. Tån t¹i lín nhÊt lµ TTCK ViÖt Nam ch­a thùc sù lµ mét kªnh huy ®éng vèn. C¸c doanh nghiÖp míi huy ®éng ®­îc rÊt Ýt vèn qua TTCK: Sè vèn c¸c doanh nghiÖp huy ®éng ®­îc qua TTCK cßn qu¸ nhá. N¨m 2000 vµ 2001, sè huy ®éng vèn qua kªnh nµy b»ng 0, n¨m 2002 lµ 0,035 ngh×n tû ®ång. NÕu so s¸nh víi d­ nî cho vay trung vµ dµi h¹n, ®ã lµ con sè kh«ng ®¸ng kÓ, so víi tæng d­ nî cho vay cña c¶ hÖ th«ng ng©n hµng th× con sè lµ kh«ng cã ý nghÜa g×. Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng s¬ cÊp rÊt mê nh¹t. Trong hai n¨m ®Çu ®i vµo ho¹t ®éng cã duy nhÊt C«ng ty cæ phÇn giÊy H¶i Phßng (HAPACO) ph¸t hµnh thªm 01 triÖu cæ phiÕu míi (t­¬ng ®­¬ng víi sè vèn 35 tû ®ång) ®Ó huy ®éng vèn cho dù ¸n giÊy kraft. §iÒu ®¸ng quan t©m nhÊt lµ tû träng tÝch lòy ®Çu t­ vµo TTCK cßn thÊp, tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng cæ phiÕu míi chiÕm kho¶ng 8% GDP n¨m 2005, trong khi ®ã møc th«ng lÖ quèc tÕ lµ 30-34% GDP. Bëi vËy, TTCK vÉn ch­a thùc sù trë thµnh kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho ®Çu t­ ph¸t triÓn. Trong khi ®ã, khu vùc ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp l¹i ch­a thùc sù hiÖu qu¶. Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra vÒ nguån huy ®éng vèn hiÖn nay cña doanh nghiÖp, ®iÒu ®¸ng l­u ý lµ trong tÊt c¶ sè doanh nghiÖp ®­îc hái kh«ng cã doanh nghiÖp nµo huy ®éng vèn qua ph¸t hµnh tr¸i phiÕu vµ liªn quan víi n­íc ngoµi. 60,9% sè doanh nghiÖp ®­îc hái hiÖn huy ®éng vèn cho s¶n xuÊt vµ kinh doanh chñ yÕu b»ng nguån vèn vay tõ ng©n hµng. Trong khi ®ã, sè doanh nghiÖp cã huy ®éng vèn b»ng ph¸t hµnh cæ phiÕu chiÕm 54,8% sè doanh nghiÖp ®­îc ®iÒu tra, chñ yÕu lµ c¸c c«ng ty cæ phÇn Nhµ n­íc. Ngoµi ra, cã 38,3% sè doanh nghiÖp cã huy ®éng vèn qua vay tõ c«ng nh©n viªn, 38,3% sè doanh nghiÖp huy ®éng tõ c¸c nguån kh¸c nh­ mua b¸n chÞu, sö dông vèn cña ®èi t¸c… Sè doanh nghiÖp huy ®éng vèn qua nguån ng©n s¸ch Nhµ n­íc trong tæng sè doanh nghiÖp ®iÒu tra cã 62 doanh nghiÖp, chiÕm 25% vµ ®iÒu nµy chøng tá r»ng Nhµ n­íc vÉn lµ mét nguån tµi trî quan träng trong ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp hiÖn nay. HiÖn t¹i, ®· ®Õn lóc ph¶i “b¸o ®éng ®á” víi thÞ tr­êng OTC ë ViÖt Nam. HiÖn ch­a cã bÊt cø sù kiÓm so¸t nµo ®èi víi viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp ch­a niªm yÕt. ThËm chÝ, mét sè c«ng ty ®· tù ý chia nhá mÖnh gi¸ ®Ó thu hót nhµ ®Çu t­. C¸c c«ng ty cæ phÇn ®¨ng ký ®¹i chóng lµ rÊt Ýt. B¶n th©n c¸c ng©n hµng vµ c¸c c«ng ty chøng kho¸n còng ch­a ®¨ng ký, trong khi, c«ng ty chøng kho¸n vµ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn chÝnh lµ c¸c c«ng ty ®¹i chóng. ViÖc mua b¸n cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng OTC chØ ®­îc giao dÞch b»ng miÖng nªn tiÒm Èn nhiÒu rñi ro. Theo ®¸nh gi¸ cña c¸c nhµ ph©n tÝch thÞ tr­êng, thÞ tr­êng OTC cã søc ¶nh h­ëng rÊt lín ®Õn thÞ tr­êng niªm yÕt. Mét khi gi¸ cæ phiÕu trªn sµn OTC ®­îc ®Èy lªn cao, sÏ kÝch thÝch gi¸ cæ phiÕu trªn sµn niªm yÕt chÝnh thøc. Sù t¸c ®éng qua l¹i gi÷a hai thÞ tr­êng nµy sÏ t¹o ra nh÷ng c¬n sèt “nãng”, t¹o “bong bang” cho thÞ tr­êng. Do vËy, nÕu Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc kh«ng sím ®­a ra mét quy ®Þnh cô thÓ cho thÞ tr­êng OTC, sÏ rÊt nguy hiÓm cho thÞ tr­êng chÝnh thøc. Doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay vÉn phô thuéc vµo nguån vèn tù cã, vèn tµi trî tõ Nhµ n­íc, tÝn dông ng©n hµng… Kh¶ n¨ng huy ®éng vèn tõ chøng kho¸n chØ trë nªn s«i ®éng tõ hai n¨m qua, mµ sù s«i ®éng Êy l¹i Èn chøa nh÷ng ®iÒu kiÖn ch­a thËt bÒn v÷ng. Ngoµi ra, viÖc huy ®éng vèn trªn TTCK cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nh­: - Cæ phiÕu niªm yÕt trªn Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n (TTGDCK) cã sè l­îng vµ chÊt l­îng rÊt h¹n chÕ: Sau h¬n 3 n¨m ho¹t ®éng, víi 22 c«ng ty ®­îc niªm yÕt vµo thêi ®iÓm hiÖn t¹i, quy m« cña Trung t©m giao dÞch chøng kho¸n ViÖt Nam cßn qu¸ nhá so víi nhu cÇu vèn cña nÒn kinh tÕ. TÊt c¶ c¸c c«ng ty niªm yÕt ®Òu lµ c¸c c«ng ty quy m« nhá víi sè vèn kho¶ng vµi choc tû ®ång, ch­a ®ñ g©y ra søc hót ®èi víi c¸c nhµ ®Çu t­. Cho ®Õn nay, ch­a cã doanh nghiÖp Nhµ n­íc lín nµo ®­îc Nhµ n­íc cho phÐp b¸n cæ phÇn ra c«ng chóng vµ niªm yÕt trªn ThÞ tr­êng giao dÞch chøng kho¸n. Sè l­îng c«ng ty t­ nh©n ®¹t tiªu chuÈn niªm yÕt còng rÊt h¹n chÕ. H¬n n÷a, c¸c c«ng ty niªm yÕt trªn thÞ tr­êng hiÖn nay ®Òu ®· ®­îc cæ phÇn hãa tr­íc khi niªm yÕt; ch­a c«ng ty nµo ®­îc thµnh lËp b»ng c¸ch huy ®éng vèn qua TTCK (IPO). NhiÒu nhµ ®Çu t­ cho r»ng sù h¹n chÕ tõ phÝa cung nµy khiÕn thÞ tr­êng kh«ng cã søc hÊp dÉn ®èi víi hä. - ThiÕu v¾ng sù tham gia tÝch cùc cña nh÷ng nhµ ®Çu t­ tæ chøc trªn thÞ tr­êng VÒ phÝa cÇu, nh÷ng nhµ ®Çu t­ cæ phiÕu trªn TTGDCK ViÖt Nam hÇu hÕt lµ c¸ nh©n mang tÝnh ®Çu c¬ h¬n lµ ®Çu t­, gãp phÇn t¹o tÝnh bÊt æn ®Þnh cña thÞ tr­êng. §iÒu nµy lµm cho chÝnh c¸c doanh nghiÖp ngÇn ng¹i khi quyÕt ®Þnh huy ®éng vèn qua TTGDCK. Nh÷ng nhµ ®Çu t­ tæ chøc ViÖt Nam còng nh­ n­íc ngoµi ch­a tham gia nhiÒu vµo mua cæ phiÕu cña c¸c c«ng ty niªm yÕt, mét phÇn lµ do tÝnh kÐm hÊp dÉn cña c¸c cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng, nh­ng còng mét phÇn do tÝnh kÐm hÊp dÉn cña c¸c cæ phiÕu trªn thÞ tr­êng, nh­ng còng mét phÇn do nh÷ng khã kh¨n, phøc t¹p liªn quan ®Õn khu«n khæ ph¸p lý. Nh÷ng khã kh¨n ®ã lµ khung ph¸p lý vÒ b¶o vÖ quyÒn lîi cæ ®«ng thiÓu sè ch­a ®Çy ®ñ, thiÕu c¸c chuÈn mùc vÒ c«ng khai minh b¹ch th«ng tin, c¸c quy ®Þnh ch­a râ rµng vÒ chÕ ®é thuÕ ®èi víi nhµ ®Çu t­, quü ®Çu t­ n­íc ngoµi, c¸c h¹n chÕ vÒ h¹n møc ®Çu t­ cña nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi,v.v… - Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng phi chÝnh thøc lín h¬n nhiÒu lÇn so víi thÞ tr­êng chÝnh thøc vµ kh«ng ®­îc kiÓm so¸t thÝch ®¸ng. ViÖc b¸n cæ phiÕu cho c«ng chóng ë bªn ngoµi TTGDCK (thÞ tr­êng phi tËp trung OTC) diÔn ra kh¸ s«i ®éng, nh­ng hiÖn nay ch­a cã quy ®Þnh ph¸p luËt nµo kiÓm so¸t ho¹t ®éng nµy. Theo ­íc tÝnh, sè l­îng doanh nghiÖp huy ®éng vèn cæ ®«ng tõ c«ng chóng trªn thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc nµy gÊp kho¶ng 30 lÇn sè doanh nghiÖp niªm yÕt chÝnh thøc. Trong sè kho¶ng 1.000 doanh nghiÖp Nhµ n­íc ®­îc cæ phÇn hãa, chØ cã ch­a tíi 3% ®· niªm yÕt, nh­ vËy cã thÓ cho r»ng mét sè l­îng lín cæ phiÕu cña c¸c doanh nghiÖp nµy ®ang ®­îc mua b¸n trªn thÞ tr­êng kh«ng chÝnh thøc. ë c¸c nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn, thÞ tr­êng OTC th­êng còng cã quy m« lín h¬n gÊp nhiÒu lÇn thÞ tr­êng tËp trung, song thÞ tr­êng nµy ®­îc kiÓm so¸t bëi c¸c luËt lÖ kh¸ chÆt chÏ nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi cña nhµ ®Çu t­. C¸c luËt lÖ nµy vÉn ch­a ®­îc thiÕt lËp ë ViÖt Nam. Lo l¾ng chung tõ phÝa qu¶n lý Nhµ n­íc còng nh­ giíi doanh nghiÖp lµ thÞ tr­êng phi chÝnh thøc kh«ng ®­îc kiÓm so¸t nµy cã nguy c¬ sôp ®æ cao vµ cã thÓ gi¸n tiÕp lµm tæn h¹i cho thÞ tr­êng chÝnh thøc míi manh nha ph¸t triÓn. - ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn cña ChÝnh phñ vµ khu«n khæ ph¸p lý liªn quan cßn cã nhiÒu bÊt cËp MÆc dï ChÝnh phñ ®· thÓ hiÖn quyÕt t©m ph¸t triÓn TTCK ViÖt Nam (qua QuyÕt ®Þnh sè 163/2003/QD-TTg ra ngµy 5/8/2003 ®Þnh ra c¸c môc tiªu chiÕn l­îc nh­ ®­a tæng gi¸ trÞ thÞ tr­êng chøng kho¸n ®¹t 2-3% GDP vµo n¨m 2005 vµ 10-15%GDP vµo n¨m 2010), nh­ng c¸c quy ®Þnh ph¸p lý hiÖn hµnh còng nh­ nh÷ng biÖn ph¸p triÓn khai d­êng nh­ l¹i kh«ng thèng nhÊt víi chiÕn l­îc nµy. - C¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam cã quy m« nhá vµ møc ®é c«ng khai th«ng tin thÊp C¸c c«ng ty t­ nh©n cña ViÖt Nam míi ph¸t triÓn trong vßng h¬n mét thËp kû qua, ®Æc biÖt lµ tõ n¨m 2000. V× vËy, hÇu hÕt c¸c c«ng ty t­ nh©n ®Òu ë mét quy m« nhá hoÆc rÊt nhá vµ th­êng ®­îc qu¶n lý theo kiÓu gia ®×nh. H¬n n÷a, nhiÒu doanh nghiÖp t­ nh©n ViÖt Nam th­êng t×m c¸ch duy tr× chÕ ®é nhiÒu sæ s¸ch vµ kh«ng c«ng khai th«ng tin. VÝ dô, sè doanh nghiÖp b¸o c¸o tµi chÝnh theo quy ®Þnh cña LuËt Doanh nghiÖp chØ chiÕm kho¶ng 15-20%. Nguyªn nh©n cña t×nh h×nh nµy kh«ng chØ do ý ®Þnh chñ quan, thãi quen cña doanh nghiÖp mµ cßn do sù thiÕu v¾ng khung ph¸p lý vµ c¸c chuÈn mùc vÒ c«ng khai th«ng tin, kiÓm to¸n, kÕ to¸n… cña ViÖt Nam. C¸c vÊn ®Ò nµy tiÕp tôc lµ trë ng¹i ®èi víi nhµ ®Çu t­ vµ kh«ng khuyÕn khÝch ®­îc ho¹t ®éng huy ®éng vèn cæ ®«ng. - ViÖc röa tiÒn tham nhòng vµ mua b¸n néi gian trong thÞ tr­êng chøng kho¸n còng g©y nh÷ng ¶nh h­ëng kh«ng nhá ®Õn viÖc huy ®éng vèn cña c¸c doanh nghiÖp. Cã lÏ ch­a mét n¬i nµo mµ c¸c ®¹i gia chøng kho¸n cã thÓ thao tong vµ ®iÒu khiÓn thÞ tr­êng dÔ dµng nh­ ë ta trong thêi gian qua. Tuy quy m« thÞ tr­êng ®· t¨ng cao, song quan hÖ cung vµ cÇu chøng kho¸n nhiÒu lóc mÊt c©n ®èi g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng cho thÞ tr­êng, do vËy, TTCK ho¹t ®éng ch­a thùc sù æn ®Þnh v÷ng ch¾c, vÉn thÓ hiÖn mét sù kh«ng æn ®Þnh trong ho¹t ®éng giao dÞch cña thÞ tr­êng mµ nguyªn nh©n chÝnh vÉn phô thuéc vµo t©m lý ®Çu t­ ng¾n h¹n. - MÆc dï møc vèn hãa thÞ tr­êng t¨ng nhanh vµo nh÷ng th¸ng cuèi n¨m, nh­ng nh×n chung quy m« thÞ tr­êng cña ViÖt Nam vÉn cßn nhá so víi c¸c n­íc. Møc t¨ng vèn hãa thÞ tr­êng trong thêi gian qua ngoµi yÕu tè do ®­a thªm mét l­îng cæ phiÕu niªm yÕt míi cßn cã yÕu tè t¨ng gi¸. ChØ sè VN-Index ch­a thùc sù trë thµnh phong vò biÓu cña nÒn kinh tÕ. - Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tù do cßn réng trong khi ch­a cã sù kiÓm so¸t thÝch ®¸ng. - HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, ®Æc biÖt vÒ hÖ th«ng c«ng nghÖ th«ng tin cña c¸c TTGDCK, c«ng ty chøng kho¸n cho thÊy cã bÊt cËp tr­íc sù ph¸t triÓn qu¸ nhanh cña thÞ tr­êng ®ßi hái cÇn ph¶i cã sù ®Çu t­, n©ng cÊp hÖ thèng theo h­íng tr­íc m¾t vµ l©u dµi. - TTCK ViÖt Nam míi ë giai ®o¹n ®Çu ph¸t triÓn, kh¶ n¨ng gi¸m s¸t, c­ìng chÕ thùc thi cßn h¹n chÕ mét phÇn do c«ng nghÖ tin häc, mét phÇn do c¬ së ph¸p lý vµ lùc l­îng c¸n bé cßn máng. Sù phèi hîp gi÷a tµi chÝnh, chøng kho¸n, ng©n hµng trong chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh qu¶n lý thÞ tr­êng cßn h¹n chÕ. §Æc biÖt, nÕu thÞ tr­êng chøng kho¸n OTC kh«ng ®­îc qu¶n lý tèt ®Ó gi¸ cæ phiÕu gi¶m nhanh th× sÏ g©y t¸c ®éng tiªu cùc cho nÒn kinh tÕ. Mét trong nh÷ng nçi lo lµ l­îng vãn kh¸ lín do c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi n¾m gi÷. NÕu nh­ nguån vèn nµy bÞ rót nhanh th× cã thÓ khiÕn gi¸ cæ phiÕu bÞ gi¶m gi¸ nhanh. §ã lµ ch­a nãi ®Õn viÖc ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tù do hiÖn nay kh¸ s«i næi nh­ng còng thiÕu tÝnh c«ng khai minh b¹ch vµ thiÕu sù qu¶n lý cña Nhµ n­íc, nhÊt lµ c¸c cæ phiÕu cña ng©n hµng th­¬ng m¹i cæ phÇn, c«ng ty chøng kho¸n cña b¶o hiÓm, c¸c doanh nghiÖp cæ phÇn hãa mµ ch­a niªm yÕt (hiÖn míi cã 193/3.550 doanh nghiÖp Nhµ n­íc cæ phÇn hãa niªm yÕt trªn thÞ tr­êng). NÕu thÞ tr­êng nµy kh«ng ®­îc qu¶n lý tèt sÏ t¸c ®éng ®Õn thÞ tr­êng chÝnh thøc, thËm chÝ cßn cã thÓ x¶y ra nh÷ng hiÖn t­îng lõa ®¶o hoÆc tù ®¸nh bãng doanh nghiÖp cña m×nh lªn ®Ó n©ng gi¸ trÞ cæ phiÕu mét c¸ch kh«ng thùc.. - NhiÒu c«ng ty chøng kho¸n t¨ng vèn å ¹t song sö dông phÇn vèn t¨ng thªm ®ã ch­a hiÖu qu¶, dÉn ®Õn t×nh tr¹ng lµ hä cÇm vèn ®ã ®i ®Çu t­ tµi chÝnh vµo nhiÒu doanh nghiÖp kh¸c lÉn nhau trªn thÞ tr­êng. - Trªn thÞ tr­êng OTC, ng­êi ta vÉn ®ua nhau mua b¸n trao tay, thËm chÝ mua c¶ cæ phiÕu ch­a ph¸t hµnh. - Qu¸ tr×nh héi nhËp t¹o ra ¸p lùc c¹nh tranh kh¾c nghiÖt, trong bèi c¶nh c¸c c«ng ty chøng kho¸n trong n­íc ch­a ®ñ m¹nh, kh¶ n¨ng dÉn ®Õn bÞ th©u tãm, s¸p nhËp, gi¶i thÓ. - ThÞ tr­êng mÊt c©n ®èi vÒ cung – cÇu: CÇu qu¸ lín so víi cung, l­îng cæ phiÕu ®em b¸n nh×n chung qu¸ Ýt so víi kh¶ n¨ng mua. MÆc dï cã sù c¶nh b¸o vµ kiÓm tra th­êng xuyªn, song vÉn ch­a râ nguån tiÒn tõ c¸c ng©n hµng th­¬ng m¹i ®­îc huy ®éng tham gia TTCK ®Õn møc nµo. Trong bèi c¶nh c¸c c«ng ty chøng kho¸n hiÖn nay ®Òu qu¸ t¶i, ®· xuÊt hiÖn hiÖn t­îng c¸c c«ng ty ­u tiªn nhËp lÖnh tù doanh cña m×nh tr­íc khi nhËp lÖnh kh¸ch hµng. - Nh©n sù tin häc cho Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ c¶ c¸c trung t©m còng khã kh¨n v× c¬ chÕ tr¶ l­¬ng h¹n chÕ. - Doanh nghiÖp khã huy ®éng vèn lín trªn TTCK tõ c¸c nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi bëi nh÷ng quy ®Þnh vÒ mÆt ph¸p lý cña ViÖt Nam cßn nhiÒu bÊt cËp - Tuy quy m« cña thÞ tr­êng ®· t¨ng cao, song quan hÖ cung cÇu chøng kho¸n cßn nhiÒu lóc mÊt c©n ®èi g©y nªn nh÷ng biÕn ®éng cho thÞ tr­êng. Do vËy, TTCK ho¹t ®éng ch­a thùc sù æn ®Þnh v÷ng ch¾c, vÉn thÓ hiÖn mét sù kh«ng æn ®Þnh trong ho¹t ®éng giao dÞch cña thÞ tr­êng mµ nguyªn nh©n chÝnh vÉn phô thuéc vµo t©m lý ®Çu t­ ng¾n h¹n. - MÆc dï møc vèn hãa thÞ tr­êng t¨ng nhanh vµo nh÷ng th¸ng cuèi n¨m nh­ng nh×n chung quy m« thÞ tr­êng cña ViÖt Nam vÉn cßn nhá so víi c¸c n­íc. Møc t¨ng vèn hãa thÞ tr­êng trong thêi gian qua ngoµi yÕu tè do ®­a thªm mét l­îng cæ phiÕu niªm yÕt míi cßn cã yÕu tè t¨ng gi¸. - Ho¹t ®éng cña thÞ tr­êng tù do cßn réng trong khi ®ã ch­a cã sù kiÓm so¸t thÝch ®¸ng - HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, ®Æc biÖt vÒ hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin cña c¸c trung t©m giao dÞch chøng kho¸n, c«ng ty chøng kho¸n cho thÊy cã bÊt cËp tr­íc sù ph¸t triÓn qu¸ nhanh cña thÞ tr­êng ®ßi hái cÇn cã sù ®Çu t­, n©ng cÊp hÖ thèng theo h­íng tr­íc m¾t vµ l©u dµi. - Kh¶ n¨ng gi¸m s¸t, c­ìng chÕ thùc thi cßn h¹n chÕ mét phÇn do c¬ së ph¸p lý vµ lùc l­îng c¸n bé cßn máng. Sù phèi hîp gi÷a tµi chÝnh, chøng kho¸n, ng©n hµng trong chÝnh s¸ch ®iÒu hµnh qu¶n lý thÞ tr­êng cßn h¹n chÕ. §øng ë gãc ®é lµ doanh nghiÖp ®Ó huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n th«ng qua ph¸t hµnh thªm chøng kho¸n míi (thÞ tr­êng s¬ cÊp). Tuy nhiªn trªn thÞ tr­êng ViÖt Nam, thÞ tr­êng thø cÊp ho¹t ®éng m¹nh mÏ h¬n rÊt nhiÒu so víi thÞ tr­êng s¬ cÊp. - ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn cña ChÝnh phñ vµ khu«n khæ ph¸p lý liªn quan cßn nhiÒu bÊt cËp. T×nh tr¹ng trªn xuÊt ph¸t tõ nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n sau: - Nh÷ng v­íng m¾c tõ c¬ chÕ chÝnh s¸ch cña Nhµ n­íc ®èi víi viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, ch¼ng h¹n, ®iÒu kiÖn ph¸t hµnh cßn cao, thñ tôc ph¸t hµnh phøc t¹p, thiÕu c¬ së ph¸p lý cho nh÷ng vÊn ®Ò n¶y sinh trong qu¸ tr×nh ph¸t hµnh chøng kho¸n. HÖ thèng ph¸p lý ch­a thùc sù hoµn thiÖn vµ ®ång bé, gi÷a c¸c quy ®Þnh ph¸p luËt vÒ TTCK vµ víi c¸c v¨n b¶n liªn quan, c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch vÒ thuÕ, phÝ vµ lÖ phÝ còng nh­ qu¶n lý ngo¹i hèi ch­a thùc sù khuyÕn khÝch c¸c ®èi t­îng tham gia thÞ tr­êng. C«ng t¸c qu¶n lý, gi¸m s¸t vÒ chøng kho¸n vµ TTCK ch­a ®¸p øng ®ßi hái vµ tiÕn kÞp víi nh÷ng sù thay ®æi nhanh chãng cña thÞ tr­êng. - MÆt b»ng l·i suÊt tõ ng©n hµng hiÖn nay kho¶ng 10,8%/n¨m, lîi tøc kú väng cña c¸c cæ ®«ng hiÖn t¹i kho¶ng 15% n¨m, ®ã lµ sè kú väng qu¸ cao. Do ®ã, huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n lµ “kh¸ ®¾t” vµ khã thùc hiÖn. - §Ó huy ®éng vèn trªn TTCK, c¸c doanh nghiÖp ph¶i thùc hiÖn nh÷ng thñ tôc phøc t¹p h¬n nhiÒu so víi thñ tôc xin vay t¹i c¸c tæ chøc tÝn dông, ch¼ng h¹n, c¸c doanh nghiÖp ph¶i x©y dùng b¶n c¸o b¹ch ®Ó c«ng khai hãa tµi chÝnh, ph­¬ng ¸n kinh doanh… h¬n n÷a, nhiÒu doanh nghiÖp kh«ng muèn tiÕt lé nh÷ng th«ng tin quan träng cho ®èi thñ c¹nh tranh nªn kh«ng mÆn mµ víi h×nh thøc huy ®éng vèn trªn TTCK. - ThÞ tr­êng thø cÊp ho¹t ®éng trÇm l¾ng, kÐm s«i ®éng, tÝnh thanh kho¶n cña thÞ tr­êng kh«ng cao lµ nguyªn nh©n s©u xa dÉn ®Õn ho¹t ®éng yÕu kÐm cña thÞ tr­êng s¬ cÊp trong thêi gian gÇn ®©y. Nguyªn nh©n lµ do viÖc c«ng bè th«ng tin cña c¸c doanh nghiÖp niªm yÕt trong mét sè tr­êng hîp kh«ng trung thùc, ®¸nh mÊt lßng tin cña c«ng chóng ®Çu t­ ®èi víi thÞ tr­êng. Mét ®iÒu dÔ nhËn thÊy ë hÇu hÕt doanh nghiÖp ViÖt Nam lµ thãi quen vÒ qu¶n trÞ c«ng ty vµ v¨n hãa c«ng bè th«ng tin, tÝnh minh b¹ch hãa ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cßn ch­a t¹o dùng ®­îc mét c¸ch chuyªn nghiÖp. H¬n n÷a, c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam vÉn ch­a quen víi viÖc huy ®éng vèn qua TTCK. ViÖc huy ®éng vèn ®Çu t­ cña c¸c doanh nghiÖp chñ yÕu vÉn tr«ng vµo kªnh ng©n hµng th­¬ng m¹i. - MÆt kh¸c, hiÓu biÕt vÒ TTCK cña nhµ ®Çu t­ cßn h¹n chÕ. Chñ yÕu vÉn lµ c¸c nhµ ®Çu t­ nhá lÎ, thiÕu v¾ng c¸c nhµ ®Çu t­ chuyªn nghiÖp víi nh÷ng kiÕn thøc chuyªn s©u, cã kinh nghiÖm vµ am hiÓu vÒ luËt ph¸p trong lÜnh vùc chøng kho¸n. V× vËy, ho¹t ®éng ®Çu t­ mang tÝnh ®Çu c¬ ng¾n h¹n vµ cã c¸c chiÕn l­îc ®Çu t­ dµi h¹n, chÞu sù chi phèi cña t©m lý ®Çu t­ theo kiÓu “®¸m ®«ng” g©y nªn nh÷ng bÊt æn vÒ gi¸ trªn thÞ tr­êng. - Trong thêi gian qua, thÞ tr­êng thø cÊp ®· ho¹t ®éng s«i ®éng h¬n, tuy nhiªn c¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng mang tÝnh phong trµo, sù t¨ng gi¶m thÊt th­êng cña c¸c cæ phiÕu niªm yÕt ®· lµm nhiÒu nhµ ®Çu t­ thua lç. Tõ ®ã g©y ra sù khã kh¨n cho viÖc ph¸t hµnh trªn thÞ tr­êng s¬ cÊp. - Sù h¹n chÕ vÒ kiÕn thøc nghiÖp vô chøng kho¸n cña ®éi ngò nh©n viªn t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n vµ cña c¸c nhµ ®Çu t­ khiÕn thÞ tr­êng chøng kho¸n thiÕu tÝnh chuyªn nghiÖp. - Quy m« nhá vµ møc ®é c«ng khai th«ng tin thÊp cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam. - ChiÕn l­îc ph¸t triÓn thÞ tr­êng vèn cña chÝnh phñ cßn nhiÒu bÊt cËp. - Ch­a cã chiÕn l­îc thÝch hîp ®Ó tËn dông, thu hót ®­îc nguån ®Çu t­ n­íc ngoµi vµo TTCK thÓ hiÖn ë chÝnh s¸ch thuÕ, qu¶n lý ngo¹i hèi, viÖc qu¶ng b¸ h×nh ¶nh TTCK ViÖt Nam ra thÕ giíi cßn mê nh¹t, nh÷ng th«ng tin c¬ b¶n ch­a ®­îc cung cÊp ®Çy ®ñ b»ng tiÕng Anh, … - §Æc biÖt, viÖc huy ®éng vèn b»ng cæ phiÕu ch­a ph¶i lµ ­u tiªn cña doanh nghiÖp: Theo kÕt qu¶ ®iÒu tra cña UBCKNN, c¸c doanh nghiÖp ®Òu mong muèn cã mét ph­¬ng thøc huy ®éng vèn míi ®Ó c¶i thiÖn t×nh h×nh tµi chÝnh vµ ®¸p øng ®­îc c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Tuy nhiªn, nhiÒu doanh nghiÖp ch­a x¸c ®Þnh ®­îc râ ph­¬ng ¸n kinh doanh còng nh­ nhu cÇu vèn ng¾n h¹n vÉn lµ yªu cÇu chñ yÕu. Do ®ã viÖc ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn ch­a ph¶i lµ ­u tiªn hµng ®Çu cña c¸c doanh nghiÖp khi cã nhu cÇu huy ®éng vèn, ®Æc biÖt lµ vèn trung vµ dµi h¹n. §iÒu nµy cµng chøng tá doanh nghiÖp huy ®éng nguån vèn d­íi h×nh thøc nµy cßn rÊt h¹n chÕ do c¸c doanh nghiÖp ch­a thùc sù cã uy tÝn trªn thÞ tr­êng, ch­a thu hót ®­îc ®«ng ®¶o c¸c nhµ ®Çu t­. H¬n n÷a, søc Ðp ph¶i kinh doanh cã hiÖu qu¶ khi ph¸t hµnh cæ phiÕu ®Ó huy ®éng vèn h¬n c¸c h×nh thøc huy ®éng vèn kh¸c lµ mét trë ng¹i khiÕn c¸c doanh nghiÖp ch­a mÆn mµ víi viÖc huy ®éng vèn trªn TTCK. Víi rÊt nhiÒu nh÷ng tån t¹i nªu trªn, TTCK thùc sù ch­a trë thµnh kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cho c¸c doanh nghiÖp vµ c¸c doanh nghiÖp còng ch­a sö dông ®­îc tèt kªnh huy ®éng nµy ®Ó ®¸p øng nhu cÇu vèn cho doanh nghiÖp. §Ó cã thÓ huy ®éng vèn trªn TTCK, ch¾c ch¾n c¸c doanh nghiÖp còng nh­ c¸c c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc liªn quan… cÇn cã nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng tån t¹i nªu trªn. PhÇn III: Mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam §Ó cã thÓ n©ng cao kh¶ n¨ng huy ®éng vèn trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n ViÖt Nam cho c¸c doanh nghiÖp, cÇn cã sù kÕt hîp cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, c¸c doanh nghiÖp vµ nh÷ng ®¬n vÞ liªn quan kh¸c ®Ó thùc hiÖn mét sè gi¶i ph¸p sau: 1. T¨ng c­êng c¬ chÕ qu¶n lý, gi¸m s¸t c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr­êng, cã chÕ tµi ®ñ m¹nh ®èi víi c¸c c«ng ty cæ phÇn tham gia TTCK ®Ó t¹o ra mét thÞ tr­êng minh b¹ch gióp c¸c nhµ ®Çu t­ cã thÓ ra quyÕt ®Þnh dùa trªn th«ng tin ®Çy ®ñ, chÝnh x¸c. Song hµnh víi ®ã lµ t¨ng c­êng n¨ng lùc qu¶n lý, gi¸m s¸t cña c¬ quan qu¶n lý Nhµ n­íc, tiÕn tíi thµnh lËp mét uû ban gi¸m s¸t trong lÜnh vùc nµy. 2. TiÕp tôc hoµn thiÖn hµnh lang ph¸p lý cho thÞ tr­êng, thiÕt lËp mét m«i tr­êng æn ®Þnh, ®ång bé cho ho¹t ®éng kinh doanh chøng kho¸n. §Èy m¹nh c«ng t¸c thanh tra, kiÓm tra vµ xö ph¹t thÝch ®¸ng ®èi víi c¸c hµnh vi vi ph¹m. 3. Thùc hiÖn c¸c gi¶i ph¸p “t¨ng cung – kÝch cÇu”: Cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp lín, c¸c tæng c«ng ty Nhµ n­íc, ng©n hµng th­¬ng m¹i Nhµ n­íc; ®Èy m¹nh huy ®éng vèn d­íi h×nh thøc tr¸i phiÕu,… VÒ cÇu ®Çu t­: x©y dùng c¬ së nhµ ®Çu t­ trong ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc lµm nßng cèt ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh cho TTCK, x©y dùng vµ c«ng bè lÞch tr×nh më cöa ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia TTCK phï hîp víi LuËt ®Çu t­ vµ c¸c cam kÕt cña WTO. Ngoµi ra, cÇn x©y dùng vµ më réng ho¹t ®éng cña c¸c trung gian tµi chÝnh, c¸c tæ chøc hç trî ph¸t triÓn thÞ tr­êng. 4. ThiÕt lËp mét m«i tr­êng hÊp dÉn c¸c nhµ ®Çu t­. Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc kh«ng nªn can thiÖp qu¸ s©u vµo ho¹t ®éng cña c¸c thµnh viªn trªn thÞ tr­êng, nªn thùc hiÖn ph­¬ng ch©m “c¸c thµnh viªn cña thÞ tr­êng ®­îc thùc hiÖn tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng mµ ph¸p luËt kh«ng cÊm” 5. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng nhµ ®Çu t­ qu¸ tËp trung vµo thÞ tr­êng phi tËp trung, cÇn nhanh chãng t¸i cÊu tróc l¹i TTCK theo h­íng ph¸t triÓn thÞ tr­êng niªm yÕt chÝnh thèng, thu hÑp thÞ tr­êng tù do b»ng c¸ch: §Ó thu hÑp thÞ tr­êng tù do: - Yªu cÇu tÊt c¶ c«ng ty ®¹i chóng (dï ch­a niªm yÕt) ph¶i ®¨ng ký l¹i víi Uû ban chøng kho¸n Nhµ n­íc vµ sÏ bÞ xö ph¹t theo quy ®Þnh míi ®èi víi tr­êng hîp cè t×nh kh«ng ®¨ng ký, kh«ng tu©n thñ quy ®Þnh hiÖn hµnh. C¸c c«ng ty nµy còng sÏ ph¶i thùc hiÖn kiÓm to¸n khi chµo b¸n cæ phiÕu qua c¸c ph­¬ng tiÖn th«ng tin ®¹i chóng. §ång thêi, c¸c giao dÞch trªn thÞ tr­êng OTC vÉn ®­îc tiÕn hµnh nh­ng kÕt qu¶ giao dÞch ph¶i chuyÓn qua trung t©m l­u ký ®Ó tr¸nh x¶y ra t×nh tr¹ng lõa ®¶o. - Thùc hiÖn l­u ký, ®¨ng ký tËp trung ®èi víi c¸c c«ng ty ®¹i chóng ®Ó gi¶m thiÓu rñi ro thanh to¸n trªn thÞ tr­êng tù do. - TriÓn khai ®­a vµo ¸p dông ®Ò ¸n giao dÞch chøng kho¸n ch­a niªm yÕt, sö dông c«ng ty chøng kho¸n lµm ®Çu mèi, chuyÓn giao dÞch vÒ TTGDCK Hµ Néi vµ thùc hiÖn l­u ký qua Trung t©m l­u ký chøng kho¸n. Tõng b­íc c«ng khai hãa ho¹t ®éng thÞ tr­êng tù do vµ thu hót dÇn vµo thÞ tr­êng chÝnh thøc. - CÇn sím ban hµnh NghÞ ®Þnh cña ChÝnh phñ vÒ qu¶n lý viÖc ph¸t hµnh chøng kho¸n riªng lÎ cña c¸c c«ng ty cæ phÇn. Më réng thÞ tr­êng tËp trung b»ng c¸ch nh­ chÊn chØnh ho¹t ®éng ph¸t hµnh chøng kho¸n, qu¶n lý c«ng ty ®¹i chóng theo LuËt chøng kho¸n… ViÖc tËp trung n©ng cÊp c¬ së h¹ tÇng c«ng nghÖ th«ng tin cho c¸c sµn giao dÞch chøng kho¸n tËp trung, ®¸p øng yªu cÇu phôc vô còng lµ mét viÖc lµm cÇn thiÕt ®Ó kÐo nhµ ®Çu t­ vÒ víi thÞ tr­êng nµy. Trong nÒn kinh tÕ thÞ tr­êng hiÖn nay, tham gia vµo qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ lµ tÊt yÕu. Tuy nhiªn, khi tham gia vµo qu¸ tr×nh nµy, kh¶ n¨ng l©y lan rñi ro vµ nh÷ng ¶nh h­ëng cña sù biÕn ®éng tµi chÝnh do sù liªn kÕt cña c¸c thÞ tr­êng trªn toµn cÇu lµ rÊt dÔ x¶y ra TTCK ®ãng vai trß lµ kªnh huy ®éng vèn vµ lµ hµn thö biÓu cña toµn bé nÒn kinh tÕ, lµ n¬i rÊt cã kh¶ n¨ng l©y lan rñi ro vµ chÞu biÕn ®éng. ChÝnh v× lÏ ®ã, khi héi nhËp ph¶i hÕt søc thËn träng ®Ó tr¸nh nh÷ng biÕn ®éng tµi chÝnh cho TTCK vµ cho c¶ nÒn kinh tÕ. TTCK ViÖt Nam míi ®­îc h×nh thµnh, do ®ã, viÖc hoµn thiÖn hÖ thèng thÓ chÕ, chÝnh s¸ch vµ h¹ tÇng c«ng nghÖ lµ mét ®iÒu quan träng hµng ®Çu. Mét trong nh÷ng ®iÒu quan träng n÷a lµ ph¶i x©y dùng ®­îc mét l« tr×nh héi nhËp phï hîp th«ng qua viÖc më cña tõng b­íc, cã chän läc vµ c©n nh¾c trong tõng giai ®o¹n vµ tõng ®èi t­îng cô thÓ. Tuy nhiªn, qu¸ tr×nh héi nhËp vèn ph¶i ®Æt trong tæng thÓ qu¸ tr×nh héi nhËp còng nh­ qu¸ tr×nh c¶i c¸ch thÞ tr­êng tµi chÝnh, hÖ thèng tµi chÝnh ng©n hµng vµ c¶i c¸ch nÒn kinh tÕ nãi chung bëi nÕu thiÕu sù g¾n kÕt nµy, thÞ tr­êng vèn (trong ®ã cã TTCK) sÏ khã lßng ph¸t triÓn vµ ®ñ søc chèng ®ì c¸c bÊt æn tõ bªn ngoµi. 6. T¹o dùng mét m«i tr­êng ®Çu t­ hÊp dÉn th«ng qua c¸c chÝnh s¸ch khuyÕn khÝch cã hiÖu qu¶. C¸c quy ®Þnh liªn quan ®Õn tham gia TTCK cã yÕu tè n­íc ngoµi cÇn ®­îc gi¶m thiÓu c¸c thñ tôc hµnh chÝnh kh«ng ®¸ng cã, nh­ng vÉn ®¶m b¶o ®­îc kh¶ n¨ng qu¶n lý, gi¸m s¸t nh­ quy tr×nh cÊp m· sè ®Çu t­ n­íc ngoµi; chuyÓn ngo¹i tÖ vµo vµ ra khái ViÖt Nam; c¬ chÕ cho doanh nghiÖp ViÖt Nam ®­îc chµo b¸n cæ phiÕu vµ niªm yÕt trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n n­íc ngoµi; n­íc ngoµi niªm yÕt trªn TTCK ViÖt Nam. 7. T¨ng c­êng minh b¹ch hãa vµ c«ng khai c¸c ho¹t ®éng doanh nghiÖp, ¸p dông c¸c chuÈn mùc vÒ th«ng lÖ tèt nhÊt trong qu¶n trÞ c«ng ty; kÕ to¸n, kiÓm to¸n cho c¸c doanh nghiÖp, t¹o sù b×nh ®¼ng vµ khuyÕn khÝch h¬n n÷a nhiÒu doanh nghiÖp tham gia TTCK. Ban hµnh vµ ¸p dông quy chÕ vÒ qu¶n trÞ doanh nghiÖp niªm yÕt trªn TTCK; hÖ thèng c«ng bè th«ng tin c«ng khai víi c¸c chuÈn mùc kÕ to¸n, kiÓm to¸n h­íng tíi theo th«ng lÖ quèc tÕ. - §Ó TTCK ViÖt Nam ph¸t triÓn tèt, cÇn t¹o thªm nhiÒu hµng hãa cã chÊt l­îng cho thÞ tr­êng. ChÝnh phñ ViÖt Nam nªn cã c¸c h×nh thøc khuyÕn khÝch ®Ó gióp c¸c c«ng ty lªn sµn. §Ó ph¸t triÓn cung chøng kho¸n, cÇn cæ phÇn hãa c¸c doanh nghiÖp lín, c¸c tæng c«ng ty Nhµ n­íc, c¸c Ng©n hµng Th­¬ng m¹i Nhµ n­íc, më réng viÖc chuyÓn ®æi c¸c doanh nghiÖp cã vèn ®Çu t­ n­íc ngoµi thµnh c«ng ty cæ phÇn kÕt hîp víi viÖc chµo b¸n ra c«ng chóng, ®Èy m¹nh viÖc huy ®éng vèn d­íi h×nh thøc tr¸i phiÕu, më réng c¸c h×nh thøc ph¸t hµnh, c¶i tiÕn ph­¬ng thøc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu theo l« lín, t¨ng c­êng h×nh thøc ph¸t hµnh th«ng qua ®Êu thÇu, b¶o l·nh ®Ó niªm yÕt trªn TTCK. §èi víi viÖc ph¸t triÓn cÇu chøng kho¸n, cÇn x©y dùng c¬ së nhµ ®Çu t­ mµ trong ®ã c¸c nhµ ®Çu t­ cã tæ chøc lµm nßng cèt ®¶m b¶o tÝnh æn ®Þnh cho TTCK, x©y dùng vµ c«ng bè lé tr×nh më cöa ®èi víi nhµ ®Çu t­ n­íc ngoµi tham gia TTCK phï hîp víi LuËt §Çu t­ vµ c¸c cam kÕt cña WTO. Lé tr×nh héi nhËp cña TTCK ViÖt Nam cÇn ®­îc thùc hiÖn trªn c¬ së phèi hîp chÆt chÏ víi c¸c bé, ngµnh liªn quan nh»m ®¶m b¶o sù thèng nhÊt gi÷a cam kÕt vµ thùc hiÖn vµ th«ng nhÊt gi÷a c¸c v¨n b¶n ph¸p quy khi cã sù thay ®æi cÇn thiÕt. X©y dùng ®­îc mét lé tr×nh héi nhËp phï hîp th«ng qua viÖc më cöa tõng b­íc, cã chän läc vµ c©n nh¾c trong tõng giai ®o¹n tr­íc m¾t nh­: ký kÕt c¸c biªn b¶n ghi nhí vÒ hîp t¸c víi c¸c c¬ quan qu¶n lý thÞ tr­êng vèn quèc tÕ, c¸c hiÖp ®Þnh song ph­¬ng víi c¸c tæ chøc vÒ thÞ tr­êng vèn, cã thÓ ph©n cÊp cho c¸c së giao dÞch ký kÕt víi nhau, c¸c viÖn nghiªn cøu, ®µo t¹o chøng kho¸n, më dÇn c¸c dÞch vô theo quy ®Þnh trong LuËt ®Çu t­, LuËt Doanh nghiÖp, LuËt Chøng kho¸n vµ c¸c cam kÕt héi nhËp thÞ tr­êng vèn trong khu«n khæ c¸c hiÖp ®inh song ph­¬ng, tæ chøc Th­¬ng m¹i ThÕ giíi. - §¶m b¶o ph¸t triÓn thÞ tr­êng tµi chÝnh mét c¸ch c©n ®èi, toµn diÖn vµ hiÖu qu¶ víi sù g¾n kÕt chÆt chÏ, hµi hßa gi÷a c¸c khu vùc cÊu thµnh thÞ tr­êng, viÖc x©y dùng TTCK cÇn ®­îc thùc hiÖn trong mèi liªn kÕt chÆt chÏ víi thÞ tr­êng b¶o hiÓm, thÞ tr­êng tiÒn tÖ vµ c¸c thÞ tr­êng cã liªn quan kh¸c. §©y còng lµ ®iÒu kiÖn ®¶m b¶o luång vèn ch¶y vµo sÏ ®­îc sö dông cã hiÖu qu¶, ®¶m b¶o sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng kinh tÕ thÞ tr­êng theo ®Þnh h­íng x· héi chñ nghÜa cña ViÖt Nam. 8. Quy tr×nh kiÓm so¸t néi bé, c¸ch thøc qu¶n lý tµi s¶n cho kh¸ch hµng, nh©n sù thùc hiÖn… cña mét sè C«ng ty chøng kho¸n cßn yÕu vµ cã thÓ g©y khã kh¨n cho viÖc huy ®éng vèn cña doanh nghiÖp qua TTCK. §©y lµ mét thùc tÕ. V× vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn cã gi¶i ph¸p ®Ó cã ®éi ngò chuyªn m«n phï hîp. 9. Trong bèi c¶nh ph¸t triÓn cña TTCK ViÖt Nam hiÖn nay th× viÖc t¨ng cung hµng hãa cho thÞ tr­êng lµ biÖn ph¸p h÷u hiÖu vÒ chÝnh s¸ch. Cßn c¸c biÖn ph¸p kh¸c nh­ qu¶n lý vèn, thuÕ/lîi nhuËn, nÕu thùc hiÖn ®óng ®¾n vµ phï hîp th× thÞ tr­êng sÏ kh«ng qu¸ nãng hay qu¸ l¹nh. 10. HÖ thèng c¬ së h¹ tÇng, ®Æc biÖt vÒ hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin cña c¸c TTGDCK, c«ng ty chøng kho¸n cho thÊy cã bÊt cËp tr­íc sù ph¸t triÓn qu¸ nhanh cña thÞ tr­êng ®ßi hái cÇn ph¶i cã sù ®Çu t­, n©ng cÊp theo c¸c b­íc tr­íc m¾t vµ l©u dµi. Cô thÓ, cÇn ph¶i thùc hiÖn nh÷ng gi¶i ph¸p sau: - Tr­íc m¾t, hoµn thiÖn n©ng cÊp c«ng nghÖ th«ng tin hiÖn cã t¹i c¸c TTGDCK (n©ng cÊp m¸y chñ hÖ thèng, t¨ng thªm tr¹m ®Çu cuèi nhËp lÖnh); c¶i tiÕn ph­¬ng thøc giao dÞch tiÕn tíi tæ chøc giao dÞch tõ xa. Trong thêi gian chê ®îi viÖc cã thÓ thùc hiÖn giao dÞch tõ xa, t¹m thêi më réng sµn giao dÞch t¨ng thªm mµn h×nh nhËp lÖnh t¹i TTGDCK. Hoµn thiÖn viÖc n©ng cÊp phÇn mÒm cho TTGDCK. - TÝch cùc triÓn khai thùc hiÖn dù ¸n hiÖn ®¹i hãa c«ng nghÖ th«ng tin ngµnh chøng kho¸n, tiÕn tíi tù ®éng hãa toµn bé c¸c ho¹t ®éng giao dÞch, thanh to¸n, c«ng bè th«ng tin, gi¸m s¸t thÞ tr­êng theo c¸c chuÈn mùc quèc tÕ. - C¸c ho¹t ®éng n©ng cÊp c«ng nghÖ th«ng tin t¹i Së giao dÞch chøng kho¸n, TTGDCK, Trung t©m l­u ký chøng kho¸n ph¶i g¾n kÕt víi n©ng cÊp c«ng nghÖ th«ng tin t¹i c¸c c«ng ty chøng kho¸n, thµnh viªn l­u ký. Trong thêi gian tr­íc khi tù ®éng hãa toµn bé thÞ tr­êng, khuyÕn khÝch c¸c c«ng ty chøng kho¸n n©ng cÊp hÖ thèng c«ng nghÖ th«ng tin. - C¸c c«ng ty chøng kho¸n kh«ng ®­îc ­u tiªn lÖnh cña c«ng ty tr­íc lÖnh cña kh¸ch hµng vµ ph¶i t¸ch b¹ch tµi s¶n cña c«ng ty víi tµi s¶n cña kh¸ch hµng. §©y lµ nh÷ng quy ®Þnh b¾t buéc nh÷ng c«ng ty chøng kho¸n ph¶i thùc hiÖn. Tr­íc søc Ðp cña thÞ tr­êng, cÇn më thªm c¸c chi nh¸nh chøng kho¸n: më thªm sµn, c¸c trung t©m tin häc, g¾n camera t¹i sµn, kiÓm so¸t nh©n viªn, c¸c quy ®Þnh trong sö dông ®iÖn tho¹i vµ s½n sµng më c¸c líp cho nh©n viªn chøng kho¸n. - CÇn cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ liªn quan ®Õn viÖc thao tóng thÞ tr­êng giao dÞch, néi gi¸n, röa tiÒn… CÇn cã sù phèi hîp gi÷a Uû ban chøng kho¸n víi ng©n hµng Nhµ n­íc, c«ng an còng nh­ c¸c c¬ quan chøc n¨ng kh¸c. TiÕp ®ã, trong nh÷ng quy ®Þnh vÒ lÜnh vùc nµy cÇn ph¶i bæ sung ®Ó cã thÓ n¾m b¾t nguån gèc tiÒn, sù lu©n chuyÓn tiÒn… MÆc dï theo nhËn ®Þnh cña c¸c chuyªn gia ph©n tÝch tµi chÝnh, TTCK ViÖt Nam sÏ cßn lªn, xuèng thÊt th­êng mét thêi gian n÷a míi ®i vµo quü ®¹o æn ®Þnh, nh­ng hy väng nh÷ng gi¶i ph¸p nªu trªn sÏ gióp thÞ tr­êng sím æn ®Þnh, tiÕp tôc ph¸t triÓn nhanh vµ bÒn v÷ng, trë thµnh kªnh huy ®éng vèn trung vµ dµi h¹n cã hiÖu qu¶ cho nÒn kinh tÕ. Danh môc tµi liÖu tham kh¶o 1. B¸o ®iÖn tö: - B¸o Lao ®éng - §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam - T¹p chÝ Nghiªn cøu lËp ph¸p – V¨n phßng quèc héi - Vietfund Management 2. NghÞ ®Þnh 14/2007/N§-CP quy ®Þnh chi tiÕt thi hµnh mét sè ®iÒu luËt cña LuËt Chøng kho¸n 3. NghÞ ®Þnh sè 52/06/N§-CP cña ChÝnh phñ ngµy 19/5/06 vÒ viÖc ph¸t hµnh tr¸i phiÕu doanh nghiÖp 4. NghÞ ®Þnh 108/2006/N§-CP ngµy 22/9/06 quy ®Þnh chi tiÕt vµ h­íng dÉn thi hµnh mét sè ®iÒu cña LuËt §Çu t­. 5. LuËt Chøng kho¸n 6. QuyÕt ®Þnh sè 301/Q§-UBCK: quy chÕ xÐt duyÖt ®¨ng ký ph¸t hµnh chøng kho¸n ra c«ng chóng, cÊp phÐp niªm yÕt chøng kho¸n 7. Th«ng t­ sè 38/2007/TT-BTC vÒ c«ng bè th«ng tin trªn thÞ tr­êng chøng kho¸n 8. Website: - www.hastc.org.vn - www.vse.org.vn - www.bsc.com.vn - www.vinastock.com.vn - www.vneconomy.vn - www.vir.com.vn